PENDAHULUAN
A. LATAR BELAKANG
B. RUMUSAN MASALAH
A. Bagaimana konsep penyelesaian arus bolak-balik dengan menggunakan
teorema node voltage?
B. MANFAAT PENULISAN
1. Memenuhi tugas resume pada mata kuliah Rangkaian Listrik II.
2. Mengetahui konsep penyederhanaan arus bolak-balik.
3. Mahasiswa mengetahui serta memahami konsep teorema node voltage dalam
penyederhanaan arus bolak-balik.
BAB II
PEMBAHASAN
1. Ada Persamaan rangkaian yang diperoleh dari hukum Kirchoff tentang arus
pada titik cabang.
2. Titik-titik pada suatu rangkaian dimana ujung-ujung dua elemen atau lebih
saling bertemu, disebut simpul.
3. Simpul dari tiga elemen atau lebih disebut simpul utama.
4. Simpul utama dipilih sebagai simpul acuan.
5. Simpul acuan disebut juga simpul dantum atau simpul tegangan nol
Titik simpul
(Node)
𝑉𝐴 − 𝑉𝑁
𝐼1 =
𝑍1
B. CONTOH SOAL
a. NODE VOLTAGE
1. Contoh soal 1
Diketahui:
Z1 = + j2 Z2 = - 1. Tentukan tegangan
j Z3 = 4 simpul pada
rangkaian,
VA = 2 ∠ 0° VB =
6 ∠ 0°
Tentukan VN?
(4j-2)VN = − 40j
− 40j
VN = 4j−2
40∠90°
VN = 4,5∠−26,56°
VN = 𝟖, 𝟖𝟗∠𝟏𝟏𝟔, 𝟓𝟔°
3. Tentukan persamaan
arus, ∑I = 0
I1 + I2 + I3 = 0 2. Contoh soal 2
,dengan
VA −VN
I1 = Z1
VB −VN
I2 = Z2
VN
I3 = Z3
Sehingga untuk
mendapatkan 𝑉𝑁
dengan memasukan Tentukan 𝑉1 dari rangkaian
diatas!
I1, I2 dan I3 kedalam
Penyelesaian:
persamaan, sebagai
berikut: Ubah rangkaian dalam
𝑍2 = 𝑗5𝛺
𝐈𝟏 + 𝐈𝟐 + 𝐈𝟑 = 𝟎 bentuk
2 ∠ 0 − VN impendansi,sehingga
j2
menjadi
6 ∠ 0 − VN VN
+ −
−j 4
=0
-8j+4jVN + 48j −
8jVN − 2VN = 0
atau
RANGKAIAN LISTRIK II Page 5
𝑉1 (𝑌1 + 𝑌2 ) − 𝑉2 (𝑌2 ) = −𝐼1
𝑉1 (𝑌1 + 𝑌2 ) − 𝑉2 (𝑌2 ) = −𝐼1
𝑉2 (𝑌3 + 𝑌2 ) − 𝑉1 (𝑌2 ) = +𝐼1
(𝑌2 ) +
𝑉2 (𝑌3 + 𝑌2 ) = +𝐼2
Keterangan:
𝟏 𝟏 𝟏
𝒀𝟏 = 𝒁 𝒀𝟐 = 𝒁 𝒀𝟑 = 𝒁
𝟏 𝟐 𝟑
maka,
𝑌1 + 𝑌2 −𝑌2 𝑉
[ ] [ 1]
−𝑌2 𝑌2 + 𝑌3 𝑉2 BAB III
−𝐼
= [ 1]
+𝐼2
−𝐼 −𝑌2
LATIHAN SOAL
[ 1 ]
+𝐼2 𝑌2 + 𝑌3
𝑉1 = 𝑌 +𝑌 −𝑌2
[ 1 2 ] 1. Teorema node voltage, Tentukan
𝑌2 𝑌2 + 𝑌3
VN1 dan VN2 pada rangkaian
−(𝑌3 + 𝑌2 )𝐼1 +𝐼2 𝑌2 dibawah ini !
𝑉1 =
(𝑌1 + 𝑌2 )(𝑌2 + 𝑌3 ) − 𝑌2 2
−(𝑌3 + 𝑌2 )𝐼1 +𝐼2 𝑌2
𝑉1 =
(𝑌1 + 𝑌3 )(𝑌3 + 𝑌2 ) + 𝑌1 𝑌2
𝑉1
1 1 1
− (−𝑗2 + ) 6 ∠ 0° + 4 ∠ 0° ( )
𝑗5 𝑗5
=
1 1 1 1 1 1
(4) (−𝑗2) + ( ) (−𝑗2) + (4) ( )
𝑗5 𝑗5
𝑉1
Dengan yang dketahui;
−(𝑗0,5 − 𝑗0,2)6 ∠ 0° + 4 ∠ 0° (−𝑗0,2) Z1 = 7 + 8j I1 =
=
(0,25)(−𝑗0,5) + (𝑗0,2)(−𝑗0,5) + (0,25)(𝑗0,2) 10∠0°
𝑉1 Z2 = 4 + 5j I2 =
(−0,3 ∠ 90°)(6 ∠ 0°) + (4 ∠ 0°) (−0,2 ∠ − 90°) 12∠0°
= Z3 =-10j
𝑗0,125 + 0,1 − 𝑗0,05
Z4 = 8
2,6 ∠ − 90°
𝑉1 =
0,125 ∠ 36,87° Penyelesaian:
𝑽𝟏 = 𝟐𝟎, 𝟖𝟎 ∠ − 𝟏𝟐𝟔, 𝟖𝟕°
= I2..........(1) (1.5+1.2j)−j
= 7.615 ∠47.36 =
VN2 (Y3 + Y4) - VN1Y3 = ( 87.92 ∠ 0° )
I1..........(2) 1.5+0,2j
Y + Y2 + Y3 −Y3 0.0866∠47.36°
[ 1 ]
− Y3 Y3 + Y4
15∠7,6°
V I =
0.0866∠47.36 °
[ 𝑁1 ] = [ 2 ]
VN2 I2
VN1 = 173,2 ∠ -39.76°
I − Y3
[2 ]
I1 Y4 + Y3
VN1 = Y + Y2 +Y3 −Y3
Y1 + Y2 + Y3 −Y3
[ 1 ] [ ]
− Y3 Y3 + Y4 − Y3 Y3 + Y4
V𝑁1 I
= [ ] = [ 2]
VN2 I2
( I2 )(Y4 + Y3 )− Y3 I1 Y + Y2 +Y3 I2
[ 1 ]
(Y1 + Y2 +Y3 )(Y3 + Y4 )− Y3 2 − Y3 I1
VN2 = Y1 + Y2 +Y3 −Y3
[ ]
− Y3 Y3 + Y4
=
( I2 Y3 )+(I2 Y4 )− Y3 I1
=
(Y1 Y4 )+(Y1 Y3 )+(Y2 Y3 )+(Y2 Y4 )+(Y4 Y3 )+Y3 2 − Y3 2 ( I1 )(Y1 + Y2 +Y3 )+ Y3 I2
(Y1 + Y2 +Y3 )(Y3 + Y4 )− Y3 2
=
( I2 Y3 )+(I2 Y4 )− Y3 I1
=
(Y1 Y4 )+(Y1 Y3 )+(Y2 Y3 )+(Y2 Y4 )+(Y4 Y3 ) ( I1 )(Y1 + Y2 +Y3 )+ Y3 I2
(Y1 Y4 )+(Y1 Y3 )+(Y2 Y3 )+(Y2 Y4 )+(Y4 Y3 )+Y
=
( I2 )(Y4 + Y3 )− Y3 I1
=
(Y1 Y4 )+(Y1 Y3 )+(Y2 Y3 )+(Y2 Y4 )+(Y4 Y3 ) ( I1 )(Y1 + Y2 +Y3 )+ Y3 I2
(Y1 Y4 )+(Y1 Y3 )+(Y2 Y3 )+(Y2 Y4 )+(Y4 Y3 )
= =
1 1 1 1 1 1 1
12∠0° ( + )− 10 ∠ 0° 10 ∠ 0°( + + )+ 12
8 −10j −10j 7+8j 4+5j −10j −10j
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
(7+8jx8)+(7+8jx−10j)+(4+5jx−10j)+(4+5jx8)+(−10jx8)( x )+(7+8jx−10j)+(4+5jx−10j)+(4+5jx
7+8j 8
=
1 1
12∠0° ( +
)−
1
10 ∠ 0°
=
8 −10j −10j 7−8j 4+5j
1 1 1 1 1 10 ∠ 0°( + +0.1j)+0.1j x 12 ∠
(56+64j)+(−70j+80)+(−40j+50)+(32+40j)+(−80j) 49+64 16+25
1 1 1 1
(56+64j)+(−70j+80)+(−40j+50)+(32+40j)+
=
12 ∠ 0° ( 0.125+0.1j)−0.1j x 10 ∠ 0°
56−64j 70j+80 40j+50 32−40j
( )+( )+( )+( )+(0.0125j)
7232 11300 4100 2624
=
739−429.7j
10 ∠ 0°( )+0.1j x 12 ∠ 0°
4633
56−64j 70j+80 40j+50 32−40j
( )+( )+( )+( )+(0.0125j)
7232 11300 4100 2624
=
601.23∠−30.11
10 ∠ 0°( )−(0.1 ∠90) 12 ∠ 0°
4633∠0
5.1584x1013 +1.099x1013
( )
8.792x1014
=
10 ∠ 0°(−4031.77∠−30.11)−(0.1 ∠90)12∠ 0°
(
5.1584x1013 +1.099x1013
) 2. Tentukan Nilai VN pada
8.792x1014
rangkaian disamping ?
= a. 2,56∠50,2°
(−403,177 ∠−30.11)–(1,2 ∠ 90°)
7.615 ∠47.36
( 87.92 ∠ 0 )
b. 2,65∠50,2°
c. 2,75∠50,2°
348,77+j202,2−1,2𝑗
= 7.615 ∠47.36 d. 2,87∠50,2°
( 87.92 ∠ 0 )
348,77+j201
= =
0.0866∠47.36° Jawab (a)
402,54∠29,96°
0.0866∠47.36°
Penyelesaian:
Diketahui :
𝐈𝟏 + 𝐈𝟐 − 𝐈𝟑 = 𝟎
(VA −VN ) (10∠0−VN )
I1 = =
Z1 +j3
(VB − VN ) (12∠0 − VN )
I2 = =
Z2 −4j
VN VN
I3 = =
Z3 10
𝐈𝟏 + 𝐈𝟐 − 𝐈𝟑 = 𝟎
(10∠0−VN ) (12∠0−VN ) VN
+ + =0
+j3 −4j 10
𝐕𝐍 =𝟐, 𝟓𝟔∠𝟓𝟎, 𝟐°
Kemmerly, Jack E. Jr, William H. Hayt. 2005. Rangkaian Listrik. Jakarta: Erlangga