⁄UÊ¡œÊŸË •Á÷◊à ∑§Ê⁄UÊ’Ê⁄U ÁflŒ‡Ê

3 8 12 13
RNI NO. DELHIN/2012/48369
flcʸ | •¢∑§ wz

‚ËÁ‹¢ª ¬⁄ •äÿÊŒ‡Ê «UÊ∑§‹Ê◊ ¬˝∑§⁄UáÊ ∑§ •¡Ë◊ ¬˝◊¡Ë ∑UU Ê »˝U UÊ¢‚ ∑UU Ê ≈˛¢¬ •¡Z≈ËŸÊ ◊¥ ◊ÊŒË •ÊÒ⁄ Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄U, wÆv}
¬ÎDÔU v{ ◊ÍÀÿ ` 3
‹Ê∞ ∑¥§º˝— ∑§¡⁄UËflÊ‹ ’ÊŒ øËŸ ∑§ ∑§Œ◊ ‚flʸëø ŸÊªÁ⁄∑UU ‚ê◊ÊŸ •Ê’ ∑U U ‚ÊÕ ∑§⁄¥Uª ’ÒΔ∑UU Ÿª⁄U ‚¢S∑§⁄UáÊ

Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ‹πŸ™§, ⁄UÊÿ¬È⁄U •ÊÒ⁄U »§⁄Uˌʒʌ ‚ ¬˝∑§ÊÁ‡ÊÃ

¿Ù≈U ¬Œ¸ ¬⁄U
“◊Ò⁄UË∑§ÊÚ◊” ’ŸŸÊ
øÊ„ÃË „Ò¥ ‡ÊÈ÷Ê¥ªË
ÁflÁflœ-v{
www.dailypioneer.com

¼ôSÌè ·¤è ÚUæãU ÂÚU ¥æ»ð Õɸð´ ÖæÚUÌ-Âæ·¤Ñ §×ÚUæÙ ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê Áfl‚
øÈŸÊfl ∑§ Á‹∞
¬ÊÁ∑§SÃÊŸ ∑§ ¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ ∑§⁄UÃÊ⁄U¬È⁄U ∑§ÊÚÁ⁄U«UÙ⁄U ∑§Ê Á∑§ÿÊ Á‡Ê‹ÊãÿÊ‚
●ÕðãUÌÚU çÚUàÌæð´ ·¤è
ÕæÌ ·¤ÚUÌð-·¤ÚUÌð
·¤à×èÚU ÚUæ» Öè ¥ÜæÂæ
●çâfê ·¤ô âÚUæãUæ,
·¤ãUæ-Âæ·¤ ×ð´ ¿éÙæß
ÜǸU·¤ÚU ÁèÌ â·¤Ìð ãñ´U
¬Ë∞Ÿ∞‚/∞¡¥Á‚ÿÊ¢– ∑§⁄UÃÊ⁄U¬È⁄U
Á‚πÙ¥ ∑‘§ ¬ÁflòÊ SÕ‹ ∑§⁄UÃÊ⁄U¬È⁄U
‚ÊÁ„’ ∑‘§ Á‹∞ ∑§ÊÚÁ⁄U«Ù⁄U ∑‘§
Á‡Ê‹ÊãÿÊ‚ ∑‘§ ◊ı∑‘§ ¬⁄U ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù
¬ÊÁ∑§SÃÊŸ ∑‘§ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË ß◊⁄UÊŸ πÊŸ
Ÿ ŒÈ‡◊ŸË ÷Í‹ ŒÙSÃË ∑§Ë ⁄UÊ„ ¬⁄U
•Êª ’…∏Ÿ ∑§Ë ’Êà ∑§„Ë „Ò– ©Uã„UÙ¥Ÿ
∑§„UÊ Á∑§ ÷Ê⁄à ∑U U ‚ÊÕ ‚¢’¢œÊ¢ ◊¢
‚ÈœÊ⁄ ∑U U ◊Èg ¬⁄ ©Ÿ∑UU Ë ‚⁄∑UU Ê⁄, ‚ŸÊ
•ÊÒ⁄ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑UU Ë ‚÷Ë ⁄Ê¡ŸËÁÃ∑UU
¬ÊÁ≈¸ÿÊ¢ ∞∑UU ◊à „Ò¢–
ß‚∑U U ‚ÊÕ „Ë ©ã„Ê¢Ÿ ¡Ê⁄ ÁŒÿÊ
Á∑UU U ŒÊŸÊ¢ Œ‡ÊÊ¢ ∑U U ŸÃÎàfl ∑UU UË
ßë¿Ê‡ÊÁÄà •ÊÒ⁄ ‚Ê◊âÿ¸ ‚ ∑UU ‡◊Ë⁄
‚Á„à ‚÷Ë ◊ÈŒŒÊ¢ ∑UU Ê „‹ Á∑UU ÿÊ ¡Ê
‚∑UU ÃÊ „Ò– ©Uã„UÙ¥Ÿ •Êª ∑§„Ê Á∑§ ŒÙŸÙ¥
Ã⁄U»§ ‚ ª‹ÁÃÿÊ¥ „È߸¥ „Ò¥ ‹Á∑§Ÿ ¡’
Ã∑§ „◊ •Êª Ÿ„Ë¥ ’…∏¥ª Ã’ Ã∑§
◊ÊÒ‚◊
·¤ÚUÌæÚUÂéÚU ·¤æÚUèÇUæðÚU ·¤æ çàæÜæ‹Øæâ ·¤ÚUÌð Âæç·¤SÌæÙ ·ð¤ ÂýÏæÙ×¢˜æè §×ÚUæÙ ¹æÙÐ âæÍ ×ð´ ãUÚUçâ×ÚUÌ ·¤æñÚU ÕæÎÜ ¥æñÚU ÙßÁæðÌ çâ¢ãU çâfê
‡ÊòÊÈÃÊ ∑§Ë ¡¢¡Ë⁄U ∑§Ù Ÿ„Ë¥ ÃÙ«∏ ¬Ê∞¥ª–
¬Ê∑§ ¬Ë∞◊ Ÿ •¬Ÿ ‚¥’ÙœŸ ◊¥ ∑§„Ê
Á∑§ »˝§Ê¢‚ •ı⁄U ¡◊¸ŸË ‹«∏Ê߸ ◊¥
∑§⁄UÙ«∏Ù¥ ‹ÙªÙ¥ ∑§Ê ∑§à‹ ∑§⁄U øÈ∑‘§ „Ò¥
‹Á∑§Ÿ •’ ©ã„Ù¥Ÿ ¡¥¡Ë⁄U¥ ÃÙ«∏ ŒË¥
•ı⁄U •’ fl ß‚∑‘§ ’Ê⁄U ◊¥ ‚Ùø ÷Ë
Ÿ„Ë¥ ‚∑§Ã– •Ê¡ fl •Êª ’…∏ ‚∑§Ã
„Ò¥ ÃÙ ÷Ê⁄Uà •ı⁄U ¬ÊÁ∑§SÃÊŸ ÄUÿÙ¥
Ÿ„Ë¥– ß◊⁄ÊŸ Ÿ ‚Ë◊Ê ∑U U ŒÊŸÊ¢ •Ê⁄ ŒÊ
¬ÁflòÊ ªÈL§mÊ⁄UÙ¥ ∑UU Ê ¡Ê«∏Ÿ ∑U U Á‹∞ ∞∑UU
∞ÁÄÊÁ‚∑UU ªÁ‹ÿÊ⁄ ∑UU Ê Á‡Ê‹ÊãÿÊ‚
Á∑UU ÿÊ– ß‚ ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ ◊¢ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸË
‚ŸÊ ∑U U ¬˝◊Èπ ¡Ÿ⁄‹ ∑UU ◊⁄ ¡ÊflŒ
’Ê¡flÊ •ÊÒ⁄ ÷Ê⁄à ∑U U ∑U U¢Œ˝Ëÿ ◊¢ÁòÊÿÊ¢
„⁄Á‚◊⁄à ∑UU ÊÒ⁄ ’ÊŒ‹ ÃÕÊ „⁄ŒË¬
Á‚¢„ ¬È⁄Ë •ÊÒ⁄ Á∑˝U U∑U U≈⁄ ‚ ŸÃÊ ’Ÿ
Ÿfl¡Êà Á‚¢„ Á‚hÍ ÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ „È∞–
ß◊⁄ÊŸ Ÿ ’ÊŒ ◊¢ ∞∑UU ¡Ÿ‚÷Ê
∑UU Ê ‚¢’ÊÁœÃ ∑UU ⁄Ã „È∞ ∑UU „Ê Á∑UU
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ •ÊÒ⁄ ÷Ê⁄à ©Ÿ •fl‚⁄Ê¢ ∑UU Ê
Ÿ„Ë¢ ‚◊¤Ê ‚∑UU Ã (‡Ê· ¬¡ |)
¬ÁflòÊ ◊ı∑§ ¬⁄U ∑§‡◊Ë⁄U ÷Ê⁄UË ◊Ìʟ
∑§Ê Á¡∑˝§ ºÈπº— ÷Ê⁄UÃ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– „ÒUº⁄Uʒʺ/ Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
÷Ê⁄à Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ªÁ‹ÿÊ⁄ ∑U
•ÊœÊ⁄Á‡Ê‹Ê ∑UU Êÿ¸∑U˝ ◊ ◊¢ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U ¬˝œÊŸ◊¢òÊË ß◊⁄ÊŸ
πÊŸ mÊ⁄Ê ∑UU ‡◊Ë⁄ ∑UU Ê ©À‹π ∑UU ⁄ŸÊ ’„Œ πŒ¡Ÿ∑UU „Ò–
ÁflŒ‡Ê ◊¢òÊÊ‹ÿ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ¡ê◊Í ∑UU ‡◊Ë⁄ ÷Ê⁄à ∑UU Ê •Á÷ãŸ
•ÊÒ⁄ •≈Í≈ Á„S‚Ê „Ò– ◊¢òÊÊ‹ÿ Ÿ ∑UU „Ê, ÿ„ ’„Œ πŒ¡Ÿ∑UU
„Ò Á∑UU ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U ¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ ß‚ ¬ÁflòÊ •fl‚⁄ ∑UU Ê
⁄Ê¡ŸËÁÃ∑UU ⁄¢ª ŒŸ ∑U Á‹∞ øÈŸÊ ¡Ê Á‚π ‚◊ÈŒÊÿ ∑UU Ë ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ªÁ‹ÿÊ⁄Ê
Áfl∑UU Á‚à ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë ‹ê’ ‚◊ÿ ‚ ∑UU Ë ¡Ê ⁄„Ë ◊Ê¢ª ∑UU Ê ‚Ê∑UU Ê⁄ ∑UU ⁄Ÿ ‚ ¡È«Ê∏
•fl‚⁄ ÕÊ– ÁflŒ‡Ê ◊¢òÊÊ‹ÿ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∞‚ •fl‚⁄ ¬⁄ •flÊ¢Á¿Ã ÃÊÒ⁄ ¬⁄ ∑UU ‡◊Ë⁄ ׊ØÂýÎðàæ ·ð¤ ÁÕÜÂéÚU ×ð´ °·¤ ×ÌÎæÙ ·ð´¤¼ý ÂÚU Üæ§Ù ×ð´ Ü»ð ßæðÅUÚU
∑UU Ê ©À‹π Á∑UU ÿÊ ªÿÊ ¡Ê ÷Ê⁄à ∑UU Ê •Á÷㟠•ÊÒ⁄ •≈Í≈ Á„S‚Ê „Ò– ◊¢òÊÊ‹ÿ Ÿ
∑UU „Ê Á∑UU ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ •¬Ÿ ∑UU é¡ flÊ‹ ˇÊòÊ ◊¢ ‚Ë◊ʬÊ⁄ •Êâ∑U flÊŒ ∑UU Ê ‚÷Ë Ã⁄„ ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë ● |z ÂýçÌàæÌ ÂǸðU ßæðÅU,
∑UU Ê ‚◊Õ¸Ÿ •ÊÒ⁄ •ÊüÊÿ ŒŸÊ ’¢Œ ∑UU ⁄Ÿ ∑U Á‹∞ ¬˝÷ÊflË (‡Ê· ¬¡ |)
◊äÿ ¬˝Œ‡Ê •ÊÒ⁄U Á◊¡Ê⁄U◊ ÁflœÊŸ‚÷Ê ç×ÁæðÚU× ×ð´ Öè §ÌÙæ ãUè
πÊÁ‹SÃÊŸ ‚◊Õ¸∑U U ŸÃÊ ∑UU UÊ ¬ÊÁ∑UU USÃÊŸË ∑§ Á‹∞ ÷Ê⁄UË ◊Ìʟ „ÈU•Ê– ◊¬˝ ◊¢
ÚUãUæ ×Ì ÂýçÌàæÌ
‚ŸÊ ¬˝◊Èπ ‚ „ÊÕ Á◊‹ÊÃ ŒπÊ ªÿÊ
Á¬¿‹ ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ∑UU Ë ÃÈ‹ŸÊ
● ×Âý ×ð´ °·¤ ãUÁæÚU âð
◊¢ ß‚ ’Ê⁄ ‹ª÷ª ÃËŸ ¬˝ÁÇÊÃ
∑UU U⁄ÃÊ⁄¬È⁄– ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ªÁ‹ÿÊ⁄ ∑U U Á‡Ê‹ÊãÿÊ‚ ‚◊Ê⁄Ê„ ◊¢ ∞∑UU πÊÁ‹SÃÊŸ •Áœ∑UU ◊Ìʟ Œ¡¸ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò–
•‹ªÊflflÊŒË ŸÃÊ ∑UU Ë ◊ÊÒ¡ÍŒªË •ÊÒ⁄ ©‚∑U U ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸË ‚ŸÊ ∑U U ¬˝◊Èπ ¡Ÿ⁄‹
∑UU ◊⁄ ¡ÊflŒ ’Ê¡flÊ ∑U U ‚ÊÕ „ÊÕ Á◊‹ÊÃ „È∞ ŒπÊ ¡ÊŸÊ ÷Ë ‚ÈÁπ¸ÿÊ¢ ◊¢ •Ê
fl„Ë¢ ◊Ìʟ ∑U U ◊Ê◊‹ ◊¢ •ãÿ ⁄ÊÖÿÊ¢
∑UU Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¢ ’…∏à „ÊÁ‚‹ ∑UU ⁄Ã ⁄„
¥çÏ·¤ §üßè°× ãéU§Z ¹ÚUæÕ
ªÿÊ „Ò– ∞∑UU ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸË •Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ß‚ ‚¢’¢œ ◊¢ ¬Í¿ ¡ÊŸ ¬⁄ ∑UU „Ê Á∑UU Á◊¡Ê⁄◊ ◊¢ ß‚ ’Ê⁄ ◊Ìʟ ∑U U ∑UU Ê ∑UU „ŸÊ „Ò Á∑UU ⁄ÊÖÿ ∑UU Ë wxÆ
ªÊ¬Ê‹ Á‚¢„ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ Á‚π ªÈL§UmÊ⁄Ê ¬˝’¢œ∑UU ‚Á◊Áà (‡Ê· ¬¡ |) ¬˝ÁÇÊà ◊¢ ‚Êà ¬˝ÁÇÊà ‚ •Áœ∑UU ÁflœÊŸ‚÷Ê ‚Ë≈Ê¢ ∑U U Á∑UU ‚Ë ÷Ë ◊Ìʟ
Áª⁄Êfl≈ Œ¡¸ ∑UU Ë ªß¸– ∑U U¢Œ˝ ◊¢ ߸flË∞◊ ∑UU Ë π⁄Ê’Ë ÿÊ •ãÿ
v~}y ·¤æ ç⹠΢»æ ×æ×Üæ ŒÊŸÊ¢ ⁄ÊÖÿÊ¢ ◊¢ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê „È∞ ∑UU Ê⁄áÊ ‚ ŒÊ ÉÊ¢≈ ‚ •Áœ∑UU ◊Ìʟ Ÿ„Ë¢

¬òÊ∑UU Ê⁄ ‡ÊÈ¡Êà ’ÈπÊ⁄Ë ∑UU Ë „àÿÊ ◊Ìʟ ∑U U ’ÊŒ øÈŸÊfl ©¬ÊÿÈÄà ‚Ë’Ë L§UU∑U UÊ– ß‚∑U U •‹ÊflÊ, ¡Ê ÷Ë ◊ÃŒÊÃÊ

„UÊ߸∑§Ù≈¸U Ÿ ºÙÁ·ÿÙ¥ ∑§Ë

•Áœ∑§Ã◊ 28.1 C (+3)
ãÿÍŸÃ◊ 13.50C (+4)
’Ê¡Ê⁄U
‚¥‚Ä‚ 35,716
0
∑UU È◊Ê⁄ •ÊÒ⁄ ‚Ȍˬ ¡ÒŸ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ‡ÊÊ◊ ¬Ê¢ø ’¡ Ã∑UU ¬˝Œ‡Ê ∑U U Á∑UU ‚Ë ÷Ë
‡ÊÊ◊ ¿„ ’¡ Ã∑UU ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ◊¢ ◊Ìʟ ∑U U¢Œ˝ ¬⁄ ∑UU ÃÊ⁄ ◊¢ π« Õ, ©Ÿ
|y.{v ¬˝ÁÇÊà ÃÕÊ Á◊¡Ê⁄◊ ◊¢ ‡ÊÊ◊ ‚’∑UU Ê „◊Ÿ ◊Ìʟ ∑UU ⁄ÊÿÊ– ©œ⁄,
à 204
◊¥ flÊ¢Á¿Ã •Êâ∑U UË ŸflËŒ ¡≈ …⁄ ‚¡Ê ⁄UπË ’⁄U∑§⁄UÊ⁄U ¬Ê¢ø ’¡ Ã∑UU |z ¬˝ÁÇÊà ◊Ìʟ
„È•Ê– ∑UU È◊Ê⁄ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU wxÆ
◊äÿ¬˝Œ‡Ê ∑U U ◊ÈÅÿ ÁŸflʸøŸ
¬ŒÊÁœ∑UU Ê⁄Ë flË ∞‹ ∑UU Ê¢ÃÊ ⁄Êfl Ÿ ß‚

∑§‚Ê’ ∑§ ‚ÊÕ ‹Ë ÕË ≈˛UÁŸ¢ª, ¬Ê¢ø »È§≈U ÕË ‹¢’Ê߸

‚ŒSÿËÿ ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ÁflœÊŸ‚÷Ê ∑U U ‚¢’¢œ ◊¢ ¬Í¿ ¡ÊŸ ¬⁄ ∑UU „Ê Á∑UU ∑UU Ê¢ª̋‚
ÁŸç≈UË 10,728
à 43
à ‚Ê‹ wÆvx ∑U U øÈŸÊfl ◊¢ ◊Ìʟ ∑UU Ê Ÿ ¬ËΔÊ‚ËŸ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ‚ ߸flË∞◊ ∑U U
‚ÊŸÊ 31, 560 290 /10g ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë ¬˝ÁÇÊà |w.vx ⁄„Ê ÕÊ– ©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ π⁄Ê’ „ÊŸ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ Á‡Ê∑UU Êÿà ∑UU Ë „Ò–
à ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– üÊËŸª⁄ Á¡‚∑U U ’ÊŒ ◊ÈΔ÷«∏ ‡ÊÈMU U „Ê ªß¸– Á∑UU ⁄ÊÖÿ ◊¢ ß‚ ’Ê⁄ w}~~ ©ê◊ËŒÊ⁄ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ¬ÿ¸flˇÊ∑UU ߟ Á‡Ê∑UU ÊÿÃÊ¢
øÊ¢ŒË 37,100 200 /kg
‚È⁄ˇÊÊ’‹Ê¢ Ÿ ÷Ë ¡flÊ’Ë ∑UU Ê⁄¸UflÊ߸ ∑UU Ë ©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ v~}y Á‚π øÈŸÊfl ◊Ҍʟ ◊¢ Õ– ߟ◊¢ ‚ vÆ~y ∑UU Ë ¡Ê¢ø ∑U U ’ÊŒ øÈŸÊfl •ÊÿÊª ∑UU Ê
¬òÊ∑UU UÊ⁄ ‡ÊÈ¡Êà ’ÈπÊ⁄Ë ∑UU Ë „àÿÊ ◊¢
ÁÄfl∑§ ãÿÍ¡
•ÊÒ⁄ •Êâ∑U UflÊÁŒÿÊ¢ ∑U U ∞∑UU ◊∑UU ÊŸ ‚ Áfl⁄ÊœË Œ¢ªÊ¢ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ÉÊ⁄Ê¢ ∑UU Ê ¡‹ÊŸ ÁŸŒ¸‹Ëÿ ©ê◊ËŒflÊ⁄ „Ò¢– Á⁄¬Ê≈¸ ÷¡ªÊ– ß‚∑U U ’ÊŒ •ÊÿÊª ß‚
flÊ¢Á¿Ã ‹‡∑UU U⁄-∞-ÃÒÿ’Ê ∑UU UÊ ŒÍ‚⁄ ◊∑UU ÊŸ ◊¢ ¡ÊŸ ¬⁄ ªÊ‹Ë’Ê⁄Ë Ã¡ •ÊÒ⁄ ∑UU çÿ͸ ∑UU Ê ©À‹¢ÉÊŸ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑UU ◊äÿ ¬˝Œ‡Ê ◊¢ ¬⁄ ÁfløÊ⁄ ∑UU ⁄ªÊ–
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ◊¢ ¡ã◊Ê •Êâ∑U UË ŸflËŒ „Ê ªß¸– •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ‹ª÷ª |Æ ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ŒÊ·Ë Δ„⁄Ê∞ Á¬¿‹ vz ‚Ê‹ ‚ ‚ûÊÊMUU …∏ ÷Ê¡¬Ê Á◊¡Ê⁄◊ ◊¢ yÆ ‚ŒS߸ÿ
Á¢ÌÚU-×¢ÌÚU ÂÚU v®®®, ¡≈ ¡ê◊Í-∑UU ‡◊Ë⁄ ∑U U ’«∏ªÊ◊ Á¡‹ ◊¢ ¡’ ∞∑UU ◊∑UU ÊŸ ◊¢ ‚ SÕÊŸËÿ ‹Êª ¡ÊŸ •ÊÒ⁄ ¬Ê¢ø fl·¸ ¡‹ ∑UU Ë ‚¡Ê ● çÙ¿Üè ¥¼æÜÌ ·ð¤ •ÊÒ⁄ ∑UU Ê¢ª̋‚ ∑U U ’Ëø ◊ÈÅÿ ◊È∑U UÊ’‹Ê ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ◊¢ ß‚ ’Ê⁄ ◊Ìʟ

ÕæðÅU ÜÕ ÂÚU âæñ âð

’ØæÎæ Üô» ÙãUè´
Ù§ü çÎËÜè (Âè°Ù°â)Ð Á´ÌÚU-×´ÌÚU ÂÚU
°·¤ ãUÁæÚU ¥æñÚU ÕæðÅU ÜÕ §UÜæ·ð¤ ×ð´ âæñ âð
’Øæ¼æ Üæð» °·¤ âæÍ Á×æ ÙãUè´ ãUæð â·¤Ìð
ãñ´UÐ çÎËÜè ÂéçÜâ Ùð °·¤ ¥æÎðàæ ×ð´ ·¤ãUæ ç·¤
Á´ÌÚU ×´ÌÚU ×ð´ ÂýÎàæüÙ·¤æçÚUØô´ ·¤è â´Øæ ÌØ
âè×æ âð ¥çÏ·¤ ãô ÁæÌè ãñ Ìæð ©UÙâð
ÚUæ×ÜèÜæ ×ñÎæÙ ×ð´ ÁæÙð ·ð¤ çÜ° ·¤ãUæ
Áæ°»æÐ ÁãUæ´ ·¤ÚUèÕ z® ãUÁæÚU Üæð»æð´ ·¤æð
â×æØæðçÁÌ ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñUÐ çÎËÜè
ÂéçÜ⠷𤠥æÎðàæ ·ðU ×éÌæçÕ·UU ÕæðÅ ÜÕ ×ð¢
·ðU ßÜ âæ×æçÁ·UU , ØæÌæØæÌ ¥æñÚ àæñÿæç‡æ·UU
×égæð¢ ÂÚ Áæ»MUU ·U Ìæ ÈñU ÜæÙð ßæÜð àææ¢çÌ çÂýØ
â×êãæð¢ Øæ S·UU êÜè Õ‘¿æ𢠷ðU àææç×Ü ÚãÙð ßæÜð
·UU æØü·ýU × ¥æØæðçÁÌ ·UU ÚÙð ·UU è ¥Ùé×çÌ Îè
Áæ°»èÐ çÁâ·¤æ â×Ø âéÕãU vv ÕÁð âð àææ×
¿æÚ ÕÁð ·ðU Õè¿ ãæð»æ ¥æñÚ ¥âæÏæÚ‡æ
’ÈœflÊ⁄ ∑UU UÊ ‚È⁄ˇÊÊ’‹Ê¢ ∑U U ‚ÊÕ
◊ÈΔ÷«∏ ◊¢ ◊Ê⁄Ê ªÿÊ– ¡≈ »UU ⁄fl⁄Ë ◊Ê„
◊¢ ¬ÈÁ‹‚ Á„⁄Ê‚Ã ‚ ÷ʪ ÁŸ∑UU ‹Ê
ÕÊ– •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU w{/vv
∑U U „◊‹Ê¢ ∑U U •Êâ∑U UflÊŒË •¡◊‹
∑UU ‚Ê’ ∑UU Ê ‚„ÿÊªË ⁄„ ‚flʸÁœ∑UU
flÊ¢Á¿Ã ¬Ê¢ø »È§≈U ∑§ ¡≈ ∑UU Ê ◊Ê⁄Ê
¡ÊŸÊ ‚È⁄ˇÊÊ’‹Ê¢ ∑U U Á‹∞ ∞∑UU ’«∏Ë
‚»UU ‹ÃÊ „Ò– fl„ ◊äÿ ∑UU ‡◊Ë⁄ ∑U U
’«ªÊ◊ ß‹Ê∑U U ◊¢ ∞∑UU ªÊ¢fl ◊¢ ◊ÈΔ÷«∏
◊¢ •¬Ÿ ‚ÊÕË ∑U U ‚ÊÕ ◊Ê⁄Ê ªÿÊ–
◊ÈΔ÷«∏ ◊¢ ‚ŸÊ ∑U U ÃËŸ ¡flÊŸ
÷Ë ÉÊÊÿ‹ „Ê ª∞– ¡≈ ¬ÈÁ‹‚ ∑U U
Á’¿Ê∞ ¡Ê‹ ‚ ∑UU ◊ ‚ ∑UU ◊ ¿„ ’Ê⁄
»UU ⁄Ê⁄ „Ê øÈ∑U UÊ ÕÊ •ÊÒ⁄ ÉÊÊ≈Ë ◊¢ ∑UU ߸
„◊‹Ê¢ ◊¢ ‡ÊÊÁ◊‹ ÕÊ– ¬ÈÁ‹‚
◊„ÊÁŸŒ‡Ê∑UU ÁŒ‹’ʪ Á‚¢„ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU U ‹‡∑UU U⁄-∞-ÃÒÿ’Ê •Êâ∑U U flÊŒË
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸË ŸÊªÁ⁄∑UU ÕÊ •ÊÒ⁄ ©ÁøÃ
ÂéçÜâ çãUÚUæâÌ ×ð´ ÙßèÎ ·¤æ Ȥæ§Ü ȤæðÅUæð
¬˝Á∑˝U UÿÊ ∑UU Ê ¬Ê‹Ÿ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– Á‚¢„
Ÿ ∑UU „Ê, „◊ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑UU Ê ‡Êfl ‹Ÿ
∑U U Á‹∞ ‚ÍÁøà ∑UU ⁄Ÿ ∑U U flÊSÃ ªÎ„
◊¢òÊÊ‹ÿ ∑UU Ê ¬òÊ Á‹π¢ª– •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢
Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ¡ê◊Í ∑UU ‡◊Ë⁄ ¬ÈÁ‹‚ Ÿ
•Êâ∑U U flÊÁŒÿÊ¢ ∑UU UË ◊ÊÒ¡ÍŒªË ∑UU UË
πÈÁ»UU ÿÊ ‚ÍøŸÊ ∑U U ’ÊŒ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê
ë∏∑U U ’«ªÊ◊ ∑U U ∑UU Δ¬Ê⁄Ê øûÊ⁄ªÊ◊
ß‹Ê∑U U ◊¢ ∞∑UU ◊∑UU ÊŸ ∑UU Ë ÉÊ⁄Ê’¢ŒË ∑UU Ë
¡„Ê¢ ¡≈ ©»¸U U „¢¡À‹Ê ◊Ê⁄Ê ªÿÊ–
©ã„Ê¢Ÿ ÉÊ≈ŸÊ ∑UU Ê éÿÊÒ⁄Ê ŒÃ „È∞ ’ÃÊÿÊ
Á∑UU ◊∑UU ÊŸ ◊¢ Á¿¬ •Êâ∑U UflÊÁŒÿÊ¢ Ÿ
‚È⁄ˇÊÊ’‹Ê¢ ¬⁄ ªÊ‹Ë’Ê⁄Ë ‡ÊÈMU U ∑UU ⁄ ŒË
◊ŒŒ ∑U U Á‹∞ ÁøÀ‹ÊŸ ‹ª ÃÊ
•Á÷ÿÊŸ ’ÊÁœÃ „È•Ê •ÊÒ⁄ ◊∑UU ÊŸ ∑UU Ê
πÊ‹Ë ∑UU ⁄ÊŸÊ ¬«∏Ê– ß‚ •Á÷ÿÊŸ ∑U U
ŒÊÒ⁄ÊŸ •Êâ∑U UflÊÁŒÿÊ¢ Ÿ ¬ÈÁ‹‚ •ÊÒ⁄
‚ŸÊ ∑U U Œ‹Ê¢ ¬⁄ ªÊ‹Ë’Ê⁄Ë ∑UU Ë Á¡‚‚
◊Ê◊Í‹Ë MUU ¬ ‚ ÉÊÊÿ‹ „È∞ ‚ÒÁŸ∑UU Ê¢ ∑UU Ê
•S¬ÃÊ‹ ◊¢ ÷Ã˸ ∑UU ⁄ÊŸÊ ¬«∏Ê– ÁŒŸ
∑U U ‚◊ÿ ŒÊ •Êâ∑U UflÊŒË ◊Ê⁄ ª∞–
©Ÿ◊¢ ‚ ∞∑UU ∑UU Ë ¬„øÊŸ ¡≈ ∑U U MUU ¬
◊¢ „È߸ ¡Ê ¬˝ÁÃ’¢ÁœÃ •Êâ∑U UflÊŒË
‚¢ªΔŸ ‹‡∑UU ⁄-∞-ÃÒÿ’Ê ∑UU Ê ∑UU ÈÅÿÊÃ
∑UU ◊Ê¢«⁄ ÁŸ∑UU ‹Ê •ÊÒ⁄ ß‚ ‚Ê‹ »UU ⁄fl⁄Ë
◊¢ ÿ„Ê¢ ∞∑UU ‚⁄∑UU Ê⁄Ë •S¬ÃÊ‹ ‚
ŸÊ≈∑UU Ëÿ •¢ŒÊ¡ ◊¢ »UU ⁄Ê⁄ „Ê ªÿÊ ÕÊ–
Á‚¢„ Ÿ ∑UU „Ê, ÿ„ ‚È⁄ˇÊÊ’‹Ê¢ ∑UU Ê ÃËfl˝
•Á÷ÿÊŸ ÕÊ– „◊¢ •ÊÁπ⁄∑UU Ê⁄ ŸflËŒ
¡≈ ∑UU Ê ¬∑UU «∏Ÿ ◊¢ ∑UU Ê◊ÿÊ’Ë Á◊‹Ë
¡Ê ∞∑UU ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸË ŸÊªÁ⁄∑UU ÕÊ–
«Ë¡Ë¬Ë Ÿ ∑UU „Ê, (‡Ê· ¬¡ |)
‚ÈŸÊ∞ ¡ÊŸ ∑U U »ÒU U‚‹ ∑UU Ê ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê
’⁄∑UU ⁄Ê⁄ ⁄πÊ–
ãÿÊÿ◊ÍÁø •Ê⁄ ∑U U ªÊÒ’Ê Ÿ ∞∑UU
ÁŸø‹Ë •ŒÊ‹Ã ∑U U »ÒU U ‚‹ ∑U U
Áπ‹Ê»UU ∑UU Ë ªß¸ ŒÊÁ·ÿÊ¢ ∑UU Ë ww fl·¸
¬È⁄ÊŸË •¬Ë‹Ê¢ ∑UU Ê πÊÁ⁄¡ ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ
•ÊÒ⁄ ¡‹ ∑UU Ë ‚¡Ê ∑UU Ê≈Ÿ ∑U U Á‹∞
‚÷Ë ŒÊÁ·ÿÊ¢ ∑UU Ê •Êà◊‚◊¬¸áÊ ∑UU ⁄Ÿ
∑U U Á‹∞ ∑UU „Ê– ¬Ífl˸ ÁŒÀ‹Ë ∑U U
ÁòÊ‹Ê∑U U¬È⁄Ë ˇÊòÊ ◊¢ Œ¢ªÊ¢, ÉÊ⁄Ê¢ ∑UU Ê
¡‹ÊŸ •ÊÒ⁄ ∑UU çÿ͸ ∑UU Ê ©À‹¢ÉÊŸ ∑UU ⁄Ÿ
∑U U Á‹∞ ŒÊ Ÿflê’⁄, v~}y ∑UU Ê
Áª⁄çÃÊ⁄ Á∑UU ∞ ª∞ vÆ| ‹ÊªÊ¢ ◊¢ ‚
}} ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ‚òÊ •ŒÊ‹Ã Ÿ w|
•ªSÃ,v~~{ ∑UU Ê ŒÊ·Ë Δ„⁄ÊÿÊ ÕÊ–
ŒÊÁ·ÿÊ¢ Ÿ ‚òÊ •ŒÊ‹Ã ∑U U ß‚ »ÒU U‚‹
∑UU UÊ øÈŸÊÒÃË ŒË ÕË– Ãà∑UU UÊ‹ËŸ
¬˝œÊŸ◊¢òÊË ß¢ÁŒ⁄Ê ªÊ¢œË ∑UU UË xv
•Ä≈Í’⁄,v~}y ∑UU Ê „àÿÊ Á∑UU ∞ ¡ÊŸ ∑U U
Èñ¤âÜð ·ð¤ ç¹ÜæȤ ·¤è »§ü
¥ÂèÜ ·¤ô ç·¤Øæ ¹æçÚUÁ
’ÊŒ •ª‹ ŒÊ ÁŒŸÊ¢ ◊¢ ⁄Êc≈˛Ëÿ
⁄Ê¡œÊŸË ◊¢ √ÿʬ∑UU ¬Ò◊ÊŸ ¬⁄ Œ¢ª „È∞
Õ •ÊÒ⁄ Á‚πÊ¢ ∑UU Ë „àÿÊ ∑UU Ë ªß¸ ÕË–
ÁflÁ÷㟠◊Ê◊‹Ê¢ ◊¢ Œ¢ªÊ ¬ËÁ«∏UÃÙ¥
∑UU UÊ ¬˝ÁÃÁŸÁœàfl ∑UU U⁄ ⁄„ flÁ⁄cΔ
•ÁœflÄÃÊ ∞ø ∞‚ »UU ÈÀ∑UU Ê Ÿ ’ÃÊÿÊ
Á∑UU ÁòÊ‹Ê∑U U¬È⁄Ë ÉÊ≈ŸÊ ∑U U Á‚‹Á‚‹ ◊¢
Œ¡¸ ¬˝ÊÕÁ◊∑UU Ë ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄, Œ¢ªÊ¢ ◊¢ ~z
‹ÊªÊ¢ ∑UU Ë ◊ÊÒà „È߸ ÕË •ÊÒ⁄ vÆÆ ÉÊ⁄Ê¢
∑UU Ê ¡‹Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ
ß‚‚ ¬„‹ ∑UU „Ê ÕÊ Á∑UU ©ëø
ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑UU Ê L§π ∑UU ⁄Ÿ flÊ‹ }}
ŒÊÁ·ÿÊ¢ ◊¢ ‚ ∑UU È¿ ∑UU Ë •¬ŸË •¬Ë‹Ê¢
∑U U ‹¢Á’à ⁄„Ÿ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ◊ÊÒà „Ê
ªß¸ „Ò–
„Ò– ⁄ÊÖÿ ◊¢ z.Æy ∑UU ⁄Ê«∏ ◊ÃŒÊÃÊ „Ò¢–
SflâòÊ ∞fl¢ ÁŸc¬ˇÊ øÈŸÊfl ¬˝Á∑˝U UÿÊ
‚ê¬ãŸ ∑UU ⁄ÊŸ ∑U U Á‹∞ ¬Í⁄ ⁄ÊÖÿ ◊¢
{zxyv ◊Ìʟ ∑U UãŒ˝ ’ŸÊ∞ ª∞ „Ò–
øÈŸÊfl •ÊÿÊª Ÿ ÁŸflʸøŸ ¬˝Á∑˝U UÿÊ ∑U U
‚¢øÊ‹Ÿ ◊¢ ÃËŸ ‹Êπ ‚ •Áœ∑UU
‚⁄∑UU Ê⁄Ë ∑UU ◊¸øÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑UU Ê ÃÒŸÊà Á∑UU ÿÊ
ªÿÊ– ◊Ìʟ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ flËflˬ≈ ÿÈÄÃ
߸flË∞◊ ◊¢ ª«∏’«∏Ë ∑UU Ë v|ÆÆ ‚
•Áœ∑UU Á‡Ê∑UU ÊÿÃ¢ Á◊‹Ë¢– ߟ ¬⁄
∑UU Ê⁄¸UflÊ߸ ∑UU ⁄Ã „È∞ vÆ~w flËflˬ≈, xwx
’Ò‹≈ ÿÍÁŸ≈ •ÊÒ⁄ xw{ ∑UU ¢≈˛Ê‹ ÿÍÁŸ≈
’Œ‹Ë ªß¸– ‚ûÊÊMUU …∏ ÷Ê¡¬Ê ∞fl¢ ◊ÈÅÿ
Áfl¬ˇÊË Œ‹ ∑UU Ê¢ª̋‚ Ÿ ÁŸflʸøŸ •ÊÿÊª
‚ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ◊Ê¢ª ∑UU Ë „Ò Á∑UU ◊äÿ¬˝Œ‡Ê
◊¢ Á¡Ÿ-Á¡Ÿ ◊Ìʟ ∑U U¢Œ˝Ê¢ ◊¢ ߸flË∞◊
(ß‹Ä≈˛ÊÁŸ∑UU flÊÁ≈¢ª ◊‡ÊËŸ) ◊¢ π⁄Ê’Ë
‚ ÃËŸ ÉÊ¢≈ Ã∑UU ◊Ìʟ Ÿ„Ë¢ „È•Ê fl„Ê¢
¬ÈŸ◊¸ÃŒÊŸ ∑UU ⁄ÊÿÊ ¡Ê∞– ©œ⁄, •ÊÿÊª
∑UU Ê ¬˝ÁÇÊà (|z ¬˝ÁÇÊÃ) Á¬¿‹ ŒÊ
øÈŸÊflÊ¢ ∑UU Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¢ ∑UU ◊ ⁄„Ê– ¡ÒŸ Ÿ
’ÃÊÿÊ Á∑UU U ⁄ÊÖÿ ◊¢ wÆÆ} ∑U U
ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ◊¢ }w.xz ¬˝ÁÇÊÃ
•ÊÒ⁄ wÆvx ◊¢ }x.yv ¬˝ÁÇÊà ◊Ìʟ
„È•Ê ÕÊ ¡’Á∑UU wÆvy ∑U U ‹Ê∑U U‚÷Ê
øÈŸÊfl ◊¢ Á◊¡Ê⁄◊ ◊¢ {v.Æ{ ¬˝ÁÇÊÃ
◊Ìʟ Œ¡¸ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ– ©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ
Á∑UU Á◊¡Ê⁄◊ ∑UU Ë Œ‚ ÁflœÊŸ‚÷Ê ‚Ë≈Ê¢
¬⁄ }Æ ¬˝ÁÇÊà ‚ •Áœ∑UU ◊Ìʟ
„È•Ê– ‚flʸÁœ∑UU }z ¬˝ÁÇÊà ◊Ìʟ
ÃÈß∑UU È◊ ÁflœÊŸ‚÷Ê ˇÊòÊ ◊¢ „È•Ê– ¡ÒŸ
Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ⁄ÊÖÿ ◊¢ ‡ÊÊ¢ÁìÍáʸ ◊Ìʟ
⁄„Ê •ÊÒ⁄ ß‚ ŒÊÒ⁄ÊŸ ÁŸflʸøŸ ÁŸÿ◊Ê¢ ∑U U
©À‹¢ÉÊŸ ∑UU Ë ◊Ê’Êß‹ ∞¬ ‚Ë ÁflÁ¡‹
∑U U ◊äÿ◊ ‚ {{ Á‡Ê∑UU ÊÿÃ¢ Œ¡¸ ∑UU Ë ªß¸–
ߟ◊¢ ‚ zw ∑UU Ê Ãà∑UU Ê‹ ¬˝÷Êfl ‚
ÁŸSÃÊ⁄áÊ ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ ªÿÊ ¡’Á∑UU ‚ÊÃ
◊Ê◊‹Ê¢ ◊¢ ¡Ê¢ø ¡Ê⁄Ë „Ò–

ÚUæãéUÜ-ÙæØÇêU ÂãUÜè ÕæÚU °·¤ âæÍ ×¢¿ ÂÚU, çßÂÿæ ×ð´ ç¼¹æ ÁôàæU ‚Ë’Ë•Ê߸ ◊¥ „UÙ
ÂçÚçSÍçÌØæð¢ ×𢠧âð àææ× Àã ÕÁð Ì·UU ÕɸUæØæ
Áæ â·UU Ìæ ãñÐ ×æÜê× ãUæð ç· §ââð ÂãÜð
©‘¿Ì× ‹ØæØæÜØ Ùð ·ðU ‹Îý ¥æñÚ ÂéçÜâ
¥æØéÌ âð Á¢ÌÚ ×¢ÌÚ ¥æñÚ ÕæðÅ ÜÕ §Üæ·UU æð¢
‚∑§ÃË „ÒU •Ù∞‚«UË
×𢠰ðâð ·UU æØü·ýU ×æ𢠷ðU çÜ° ¥Ùé×çÌ ÎðÙð ·ðU ÕæÚð
×ð¢ Îæð ×ãèÙð ·ðU ÖèÌÚ çÎàææ-çÙÎüðàæ ÌñØæÚ
©U◊⁄U »§ÊM§π– „ÒUº⁄Uʒʺ
● ÌðÜ¢»æÙæ ·ð¤ ¹×× ×ð´
≈UË•Ê⁄U∞‚ ∑§ ’Ëø ∑§Ù߸ •¢Ã⁄U Ÿ„UË¥ „ÒU– ⁄UÊ„ÈÈU‹ Ÿ ∑§„UÊ
Á∑§ ÿ„U ≈UË•Ê⁄U∞‚ „UË ÕË Á¡‚Ÿ ‹Ù∑§‚÷Ê •ı⁄U
∑§Ë ÁŸÿÈÁÄÃ
·UU ÚÙð ·UU æð ·UU ãæ ÍæÐ Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¥ Áfl¬ˇÊ ∑§ ◊„UʪΔU’¢œŸ ¬Ë¬ÈÀ‚ »˝¢§≈U ◊¥
’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù ©U‚ ‚◊ÿ ©Uà‚Ê„U ∑§Ë ‹„U⁄U ºı«∏U ªß¸,
ÅUè¥æÚU°â ·¤ô ©U¹æǸU Èð´¤·¤Ùð ⁄UÊíÿ‚÷Ê ◊¥ ◊ÙºË ∑§ „U⁄U Á’‹ ∑§Ê ‚◊Õ¸Ÿ Á∑§ÿÊ ÕÊ,
¡’Á∑§ ∑§Ê¢ª̋‚ ∑§ ÷Ê¡¬Ê ∑§ Áπ‹Ê»§ ‚¢ÉÊ·¸ ∑§⁄U ⁄U„UË
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë

¥ÚçߢΠââðÙæ ØêÂè°ââè ¡’ ∑§Ê¢ª˝‚ •äÿˇÊ ⁄UÊ„ÈU‹ ªÊ¢œË •ı⁄U •Ê¢œ˝ ¬˝º‡Ê ·¤æ ⢷¤Ë çÜØæ ÕË– ≈UË•Ê⁄U∞‚ Ÿ ◊ÙºË ∑§ ŸÙ≈U’¢ºË, ⁄UÊc≈˛U¬Áà ∑§ ‚Ë’Ë•Ê߸ ÁŸº‡Ê∑§ •Ê‹Ù∑§ fl◊ʸ ∑§
·ðU ¥ŠØÿæ çÙØéÌ ∑§ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ∞Ÿ ø¢Œ˝’Ê’Í ŸÊÿ«ÍU ¬„U‹Ë ’Ê⁄U ‚¢ÿÈÄà øÈŸÊfl ◊¥ ÷Ê¡¬Ê ∑§ ©Uê◊˺flÊ⁄, •Áfl‡flÊ‚ ¬˝SÃÊfl Áπ‹Ê»§ ÿÁº ‚Ȭ˝Ë◊ ∑§Ù≈¸U ¡Ê¢ø •Êª

Ù§ü çÎËÜèÐ ¥ÚçߢΠââðÙæ ·UU æð ⢃æ Üæð·U

M§¬ ‚ ∞∑§ øÈŸÊflË ⁄ÒU‹Ë ∑§Ù ‚¢’ÙÁœÃ Á∑§ÿÊ– ºÙŸÙ¥ ● ÚñUÜè ×ð´ ×ãUæ»ÆUÕ¢ÏÙ ×ð´ ÃÕÊ ¡Ë∞‚≈UË ∑§Ê ‚◊Õ¸Ÿ Á∑§ÿÊ– ◊¡Á‹‚-∞- ’…∏UÊŸ ∑§Ê »Ò§‚‹Ê ∑§⁄UÃÊ „ÒU ÃÙ ‚⁄U∑§Ê⁄U

âðßæ ¥æØæð» (ØêÂè°ââè) ·UU æ ¥ŠØÿæ

çÙØéÌ ç·UU Øæ »Øæ ãñÐ ÕéÏßæÚ ·UU æð ÁæÚè °·UU
âÚ·UU æÚè ÕØæÙ ×𢠧â·UU è ÁæÙ·UU æÚè Îè »§ü
ãñÐ ØêÂè°ââè Ùæñ·U Úàææãæð¢, ÚæÁÙçØ·UU æ𢠥æñÚ
ÂéçÜâ ¥çÏ·UU æçÚØæ𢠷ðU ¿ØÙ ·ðU çÜ° ÂÚèÿææ°¢
¥æØæðçÁÌ ·UU ÚÌæ ãñÐ ââðÙæ ·UU æ ·UU æØü·U æÜ
âæÌ ¥»SÌ, w®w® Ì·UU ãæð»æ ÁÕ ßã {z
âæÜ ·ðU ãæð Áæ°¢»ðÐ ßã w® ÁêÙ âð ØêÂè°ââè
·ðU ·UU æØü·U æÚè Âý×é¹ ·ðU ÌæñÚ ÂÚ ·UU æ× ·UU Ú Úãð
ãñ¢Ð ·UU æç×ü·U ×¢˜ææÜØ mæÚæ ÁæÚè ÕØæÙ ×𢠷UU ãæ
»Øæ ãñ ç·UU ÚæcÅþÂçÌ Úæ×ÙæÍ ·UU æðçߢΠÙð
ØêÂè°ââè ¥ŠØÿæ ÂÎ ÂÚ ââðÙæ ·UU è
çÙØéçÌ ·UU æð ×¢ÁêÚè Îð Îè ãñÐ ââðÙæ ¥æÆ
קü, w®vz ·UU æð ØêÂè°ââè ·ðU âÎSØ ÕÙð ÍðÐ
ŸÃÊ•Ù¢¢ Ÿ ‚Êà Áº‚¢’⁄U ∑§Ù „UÙŸ flÊ‹ øÈŸÊfl ◊¥
Ã‹¢ªÊŸÊ ⁄UÊc≈˛U ‚Á◊Áà ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ù ©UπÊ«∏U »§¢∑§Ÿ ∑§Ê
‚¢∑§À¬ Á‹ÿÊ–
πê◊◊ ◊¥ •ÊÿÙÁ¡Ã ß‚ Áfl‡ÊÊ‹ ⁄ÒU‹Ë ◊¥
◊„UʪΔU’¢œŸ ∑§ ‚÷Ë ÉÊ≈U∑§ º‹ ∑§ ŸÃÊ Á¡‚◊¥
÷Ê∑§¬Ê ∑§ ◊„UÊ‚Áøfl ‚Èfláʸ◊ ‚ÈœÊ∑§⁄U ⁄‘U«˜U«UË,
Ã‹¢ªÊŸÊ ¡Ÿ ‚ŸÊ ∑§ •äÿˇÊ ¬˝Ù»§‚⁄U ∑§Ù«UŸÊ«UÊ
⁄UÊ◊, ¬˝Á‚º˜œ ‹Ù∑§ªÊÿ∑§ Éʺ˜ºÊ⁄U •ı⁄U ºÁ‹Ã ŸÃÊ
◊Ê¢«U ∑ΧcáÊÊ ◊ÁºªÊ ‡ÊÊÁ◊‹ Õ, Ÿ Á‡Ê⁄U∑§Ã ∑§Ë–
⁄UÊ„ÈU‹ ªÊ¢œË Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ ÿ„U ⁄ÒU‹Ë ⁄UÊc≈˛UËÿ SÃ⁄U
¬⁄U ÷Ê¡¬Ê ∑§ Áπ‹Ê»§ Áfl¬ˇÊË ∞∑§ÃÊ ∑§Ë
∞ÁÄUÊÁ‚∑§ ‡ÊÈL§•Êà „ÒU– Áfl¬ˇÊË ªΔU’¢œŸ ‚’‚
¬„U‹ Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¥ ÷Ê¡¬Ê ∑§Ë ’Ë ≈UË◊ ∑§Ù „U⁄UÊ∞ªË
•ı⁄U ©U‚∑§ ÁºÀ‹Ë ◊¥ ∞ ≈UË◊ ∑§Ù ◊Êà ºªË– ©Uã„UÙ¥Ÿ
¹×× ×ð´ ¥æØæðçÁÌ »ÆUÕ¢ÏÙ ·¤è ÚñUÜè ×ð´ ¿¢¼ýÕæÕê ÙæØÇêU ·ð¤ âæÍ ÚUæãéUÜ »æ¢Ïè ∑§„UÊ Á∑§ •Ê¬∑§ ©Uà‚Ê„U ∑§Ù ºπÃ „ÈU∞ ÿ„U Ãÿ „UÙ
àææç×Ü âÖè ƒæÅU·¤ ¼Üô´ ·ð¤
ÙðÌæ¥ô¢ Ùð çÜØæ Öæ»
ªÿÊ „ÒU Á∑§ Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¥ •ª‹Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U Áfl¬ˇÊË
ªΔU’¢œŸ ∑§Ë „U٪˖
ŸÊÿ«ÍU Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ Ãº¬Ê ∑§Ê ∑§Ê¢ª̋‚ ∑§ ‚ÊÕ
Á◊‹∑§⁄U ◊„UʪΔU’¢œŸ ’ŸÊŸÊ ∞∑§ ∞ÁÄUÊÁ‚∑§ ¡M§⁄UÃ
ÕË– πê◊◊ ◊¥ ⁄ÒU‹Ë ∑§Ê ©UÀ‹π ∑§⁄Ã „ÈU∞ ©Uã„UÙ¥Ÿ
∑§„UÊ Á∑§ ßÁÄUÊ‚ ◊¥ ß‚ ÷Ê¡¬Ê ∑§Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ù
©UπÊ«∏U »¥§∑§Ÿ ∑§ Á‹∞ Áfl¬ˇÊ ∑§ ∞∑§¡È≈U „UÙŸ ∑§ M§¬
◊¥ ÿʺ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ⁄UÊc≈˛UËÿ ªΔU’¢œŸ Ÿ Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¥
•Ê∑§Ê⁄U ‹ŸÊ ‡ÊÈM§ ∑§⁄U ÁºÿÊ „ÒU– ⁄UÊ„ÈU‹ ªÊ¢œË Ÿ
¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ⁄‘¥UŒ˝ ◊ÙºË ∑§ ©U‚ ’ÿÊŸ ∑§Ë •Ê‹ÙøŸÊ
∑§Ë Á¡‚◊¥ ©Uã„UÙ¥Ÿ ∑§„UÊ ÕÊ Á∑§ ∑§Ê¢ª̋‚ •ı⁄U
ßÁàÄUʺȋ ◊È‚‹◊ËŸ ¬⁄U ÁŸ‡ÊÊŸÊ ‚ÊœÃ „ÈU∞ ©Uã„UÙ¥Ÿ
∑§„UÊ Á∑§ ≈UË•Ê⁄U∞‚ •ı⁄U ∞◊•Ê߸∞◊ øÊ„UÃ „Ò¥U Á∑§
◊ÙºË ‚àÃÊ ◊¥ flʬ‚ •Ê∞ ¡’Á∑§ Áfl¬ˇÊË ªΔU’¢œŸ
÷Ê¡¬Ê ∑§Ù „U⁄UÊŸÊ øÊ„UÃÊ „ÒU– ©Uã„UÙ¥Ÿ •Ê⁄UÙ¬ ‹ªÊÃ
„ÈU∞ ∑§„UÊ Á∑§ ◊ÙºË ‚⁄U∑§Ê⁄U Ã‹¢ªÊÊŸÊ •ı⁄U •Ê¢œ˝ ¬˝º‡Ê
∑§ •‹ª „UÙŸ ∑§ flÄà ◊ÙºË ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ¡Ù flʺ Á∑§∞
Õ ©U‚ ¬Í⁄UÊ ∑§⁄UŸ ◊¥ fl„U Áfl»§‹ ⁄U„UË– ⁄UÊ„ÈU‹ Ÿ ∑§„UÊ
Á∑§ ◊ÙºË •ı⁄U ∑§‚Ë•Ê⁄U ÿÈflÊ•Ù¢ ∑§Ù ⁄UÙ¡ªÊ⁄U ºŸ ◊¥
ŸÊ∑§Ê◊ ⁄U„U– Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¥ ∑§fl‹ ∞∑§ „UË ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§Ù
⁄UÙ¡ªÊ⁄U Á◊‹Ê •ı⁄U fl„U „ÒU ∑§‚Ë•Ê⁄U ∑§Ê ¬Á⁄UflÊ⁄U–
ŸÊÿ«ÍU Ÿ ©UŸ •Ê‡Ê¢∑§Ê•Ù ∑§Ù ºÍ⁄U ∑§⁄UŸ ∑§Ê ¬˝ÿÊ‚
Á∑§ÿÊ, Á¡‚◊¥ ÿ„U ∑§„UÊ ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU Á∑§ fl„U Ã‹¢ªÊŸÊ
◊¥ •¬ŸÊ flø¸Sfl SÕÊÁ¬Ã ∑§⁄UŸÊ øÊ„UÃ „Ò¥U– ©Uã„UÙ¥Ÿ
∑§„UÊ Á∑§ ◊Ò¥ •Ê¢œ˝ ¬˝º‡Ê ∑§Ê ◊ÈÅÿ◊¢òÊË „Í¢U •ı⁄U ◊Ò¥ ÿ„UÊ¢
∑§Ù߸ øÈŸÊfl Ÿ„UË¥ ‹«∏U ⁄U„UÊ–
‚Ë’Ë•Ê߸ ◊¥ ◊„UÊÁŸº‡Ê∑§ SÃ⁄U ∑§
∞∑§ •Áœ∑§Ê⁄UË ∑§Ù Áfl‡Ê·
∑§ÊÿʸÁœ∑§Ê⁄UË (•Ù∞‚«UË) ÁŸÿÈÄÃ
∑§⁄UŸ ¬⁄U ÁfløÊ⁄U ∑§⁄U ‚∑§ÃË „ÒU– ‚ÍòÊÙ¥
Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ‚Ë’Ë•Ê߸ ◊¥ ∑§Ê◊∑§Ê¡
¬˝÷ÊÁflà „UÙŸ ∑§ ◊º˜ºŸ¡⁄U ß‚ ∑§º◊
∑§Ù ©UΔUÊŸ ¬⁄U ÁfløÊ⁄U Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„UÊ
„ÒU– ∑¥§Œ˝Ëÿ ¡Ê¢ø éÿÍ⁄UÙ ∑§ ¬˝◊Èπ •÷Ë
‚¢ÿÈÄà ÁŸº‡Ê∑§ SÃ⁄U ∑§ •Áœ∑§Ê⁄UË
∞◊ ŸÊª‡fl⁄U ⁄UÊfl „ÒU– ‚Ȭ˝Ë◊ ∑§Ù≈¸U Ÿ
fl◊ʸ ∑§Ë ÿÊÁø∑§Ê ¬⁄U »Ò§‚‹Ê Á‹∞
¡ÊŸ Ã∑§ ⁄UÊfl ∑§Ù ∑§Ù߸ ’«∏UÊ ŸËÁêÃ
»Ò§‚‹Ê Ÿ„UË¥ ‹Ÿ ∑§Ù ∑§„UÊ „ÒU– fl◊ʸ Ÿ
•¬ŸË ÿÊÁø∑§Ê ◊¥ ©Uã„¥U ¡’⁄UŸ ¿ÈU≈˜U≈UË
¬⁄U ÷¡ ¡ÊŸ ÃÕÊ (‡Ê· ¬¡ |)
 Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¥’⁄UU , wÆv} ŸÙ∞«UÊ/ªÊÁ¡ÿʒʺ 
ÂýæçŠæ·¤ÚU‡æ Ùð ¹çÚUÁ ç·¤Øæ Ùæñ·¤ÚUè ·ð¤ Ùæ× ÂÚU ¥æòÙÜæ§Ù
Ïô¹æÏǸè ×ð´ } ç»ÚUÌæÚU
°Ù§ü° ¿éÙæß ×ð´¤ ÌèÙô´
ÂñÙÜô´ Ùð Ûæô´·¤è Ìæ·¤Ì
ÌèÙ ·¤ÚUôǸ ·Ô¤ Õ·¤æØðÎæÚU ·¤ô
ç·¤Øæ ÌãâèÜ ãßæÜæÌ ×ð´ Õ´Î
ÅU’∑§ÊÿÊôÜŸ„UÎÚU Õɸ UæÙð ·¤æ Âý S Ìæß ŸÙ∞«Ê– ŸÙ∞«Ê ∞ꬋÊß¡
∞‚ÙÁ‚∞‡ÊŸ (∞Ÿß¸∞) ∑‘§ øÈŸÊfl ∑§Ù
‹∑§⁄U ‚Œ¸ ◊Ê„ı‹ ◊¥ ‚⁄UªÁ◊¸ÿÊ¥ ’…∏
ªß¸ „Ò¥– øÈŸÊfl ◊¥ ÃËŸ ¬ÒŸ‹ Á∑§S◊Ã
fl‚Í‹Ë ∑§Ê Áfl÷ʪ ø‹Ê ⁄U„UÊ „ÒU •Á÷ÿÊŸ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ŸÊ∞«UÊ
Ë¥ øÈ∑§ÊŸ ¬⁄U ¡◊ËŸ flʬ‚ ‹Ÿ ∑§Ë ŒË øÃÊflŸË •Ê¡◊Ê ⁄U„ „Ò¥– øıœ⁄UË ∑§È‡Ê‹¬Ê‹
Á¬¿‹ ŒÙ ’Ê⁄U ‚ •äÿˇÊ ¬Œ ¬⁄U ’Ÿ Á¡‹ÊÁœ∑§Ê⁄UË ªıÃ◊ ’Èh Ÿª⁄U ’Ë∞Ÿ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ŸÊ∞«UÊ ‚Ȭ˝Ë◊ ∑§Ù≈U¸ ÷Ë „Êßfl ¬⁄U „ÊŒ‚ ⁄UÙ∑§Ÿ ∑‘§ Á‹∞ „Ò¥, ¡’Á∑§ ⁄UÊ¡∑§È◊Ê⁄U øıœ⁄UË ∑§ß¸ ’Ê⁄U Á‚¥„ ∑‘§ ÁŸŒ¸‡Ê ¬⁄U ŒÊŒ⁄UË Ã„‚Ë‹ ∑‘§
Áø¥ÃÊ ¡ÃÊ øÈ∑§Ê „Ò– ß‚∑§Ù ‹∑§⁄U ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ •äÿˇÊ ⁄U„ øÈ∑‘§ „Ò¥– ÃË‚⁄UÊ ¬ÒŸ‹ ©¬ Á¡‹Ê •Áœ∑§Ê⁄UË •¥¡ŸË ∑§È◊Ê⁄U
ÿ◊ÈŸÊ ∞ÄU‚¬˝‚ fl ¬⁄U ‚Êà ¬Ò‚ ¬˝Áà Á∑§‹Ù◊Ë≈U⁄U ≈UÙ‹ Œ⁄U ∑§◊≈UË ’ŸÊ߸ „È߸ „Ò– ∑§◊≈UË Ÿ ÿ„Ê¥ ¬⁄U ∑§ß¸ ∑§Ê◊ •⁄UÁfl¥Œ ÷Ê≈UË ∑§Ê „Ò– Á‚¥„, ©Ÿ∑‘§ ‚„ÿÙªË •Áœ∑§Ê⁄UË
’…∏UÊŸ ∑§Ê ¬˝SÃÊfl ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑‘§ ’Ù«¸ Ÿ πÊÁ⁄U¡ ∑§⁄U ÁŒÿÊ– ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ∑§„Ê „Ò– •⁄UÁfl¥Œ ÷Ê≈UË ÿÈflÊ „Ò¥ •ı⁄U Ä‚Ë‹ŒÊ⁄U •Ê‹Ù∑§ ¬˝Ãʬ Á‚¥„,
¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ¬„‹ ∞ÄU‚¬˝‚ fl ¬⁄U ‚È⁄UˇÊÊ ◊ÊŸ∑§ «ÊÚ •L§áÊflË⁄U Á‚¥„, ‚Ë߸•Ù ÿ◊ÈŸÊ ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÙ¥ ◊¥ ©Ÿ∑§Ë •ë¿Ë ¬∑§«∏ ŸÊÿ’ Ä‚Ë‹ŒÊ⁄U ŒÈª¸‡Ê Á‚¥„, •Ê⁄UÃË
ŒÈL§Sà Á∑§∞ ¡Ê∞¥ ß‚∑‘§ ’ÊŒ ≈UÙ‹ Œ⁄U ’…∏UÊŸ ¬⁄U ÁfløÊ⁄U ŸÊ∞«UÊ ◊¥ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê ‚ÊßU’⁄U ‚‹ mUÊ⁄UÊ ŸÊÒ∑§⁄UË ∑§ ŸÊ◊ ¬⁄U •ÊÚŸ‹ÊßUŸ ΔUªË ∑§⁄UŸ ∑§ „Ò– fl ŒÍ‚⁄UË ’Ê⁄U •¬ŸË Á∑§S◊à ÿÊŒfl ÃÕÊ •ãÿ S≈UÊ» mÊ⁄UÊ
„٪ʖ ¡ÍŸ wÆv{ ‚ ≈UÙ‹ Œ⁄U¥ Ÿ„Ë¥ ’…∏UÊ߸ ªß¸ „Ò¥– ¡¬Ë ÇÊ˝È¬ •Ê⁄UÊ¬ ◊¥ ¬∑§«∏ ª∞ ÿÈfl∑§– »§Ê≈UÊ — ŒË¬∑§ ÿÊŒfl ’∑§ÊÿŒÊ⁄UÙ¥ ∑‘§ ÁflL§h ’«∏ SÃ⁄U ¬⁄U
z ÁðÂè »ýé ·¤è ÕɸðU´»è ×éçà·¤Üð´ •Ê¡◊Ê ⁄U„ „Ò¥– Á¬¿‹Ë ’Ê⁄U øÈŸÊfl „UflÊ‹Êà ◊¥ ’¥Œ ’∑§ÊÿŒÊ⁄U ◊ŸÊ¡ ∑ȧ◊Ê⁄U
Ÿ ÿ◊ÈŸÊ ∞ÄU‚¬˝‚ fl ¬⁄U ≈UÙ‹ Œ⁄U¥ ’…∏UÊŸ ∑§Ê ¬˝SÃÊfl ÿ◊ÈŸÊ
¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑§Ù ÁŒÿÊ ÕÊ ¡Ê ÿ◊ÈŸÊ ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑‘§ ’Ù«¸ Ÿ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ŸÊ∞«UÊ z ¥æÚUæðÂè ¥Õ Ì·¤ °ð´ÆU ◊¥ fl ∑§Ê» Ë Œ◊ŒÊ⁄U øÈŸÊfl ‹«∏ Õ
•ı⁄U ∑§◊ flÙ≈U ‚ „Ë ©ã„¥ Á‡Ê∑§SÃ
•Á÷ÿÊŸ ‚¥øÊÁ‹Ã Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò–
ß‚ ∑§«∏Ë ◊¥ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê ŒÊŒ⁄UË
øÊÒäÊ⁄UË– »§Ê≈UÊ — ŒË¬∑§ ÿÊŒfl

πÊÁ⁄U¡ ∑§⁄U ÁŒÿÊ– •Êfl¥Á≈Uà v.ÆÆÆ ∞∑§«∏ ÷ÍÁ◊ flʬ‚ ‹Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– ‚Êß’⁄U ‚‹ ≈UË◊ ‚ÄU≈U⁄U-{ ŸÙ∞«Ê, ¿é·ð¤ ãñ´U Üæ¹æð´ L¤Â° Á◊‹Ë ÕË– Ä‚Ë‹ ∑‘§ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ mÊ⁄UÊ ’«∏Ê Á¡‚∑‘§ ‚ʬˇÊ Ä‚Ë‹ ∑‘§
Á¬¿‹ ‚Ê‹ ÷Ë ≈UÙ‹ Œ⁄U ’…∏UÊŸ ∑§Ê ¬˝SÃÊfl •ÊÿÊ ÕÊ– ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑‘§ øÿ⁄U◊ÒŸ ¬˝÷Êà ∑§È◊Ê⁄U Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ÕÊŸÊ »‘§‚ x ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ’⁄UÙ¡ªÊ⁄U ß‚ ’Ê⁄U ©Ÿ∑‘§ π◊ ◊¥ ∞∑§ ◊¤Ê ∑§Œ◊ ©ΔÊÃ „È∞ x ∑§⁄UÙ«∏ ∑‘§ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ mÊ⁄UÊ ÿ„ ’«∏Ë ∑§Ê⁄U¸flÊ߸
©‚ ‚◊ÿ ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ Ÿ ‡Êø ⁄UπË ÕË Á∑§ ’…∏UË Œ⁄U ∑§Ê ¡Ù ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑‘§ ÁŸŒ‡Ê∑§ ◊¥«‹ Ÿ ¡¬Ë ÇÊ˝È¬ ∑§Ù ÕÙ«∏Ë ⁄UÊ„Ã Á‡ÊÁˇÊà Ÿfl ÿÈfl∑§-ÿÈflÃË ∑§Ù ∞≈UË∞◊ ∑§Ê«¸ ÃÕÊ ΔªË ∑‘§ •ãÿ „È∞ Áπ‹Ê«∏Ë ∑‘§ M§¬ ◊¥ ∑§È‡Ê‹¬Ê‹ ’∑§ÊÿŒÊ⁄U ◊ŸÙ¡ ∑§È◊Ê⁄U øıœ⁄UË ∑§Ù ‚ÈÁŸÁpà ∑§Ë ªß¸ „Ò–
¬Ò‚Ê •Ê∞ªÊ ©‚∑§Ù ‚¥ÿÈQ§ πÊÃ ◊¥ ⁄UπÊ ¡Ê∞ •ı⁄U ¬Ò‚Ê ŒŸ ∑§Ê ÁŸáʸÿ Á∑§ÿÊ „Ò– ∑§¥¬ŸË ∑§Ù ÿ„ ⁄UÊÁ‡Ê Á‚Ã¥’⁄U Ã∑§ Ÿı∑§⁄UË ÁŒ‹ÊŸ ∑‘§ ŸÊ◊ ¬⁄U ©Ÿ‚ ¬˝¬òÊ ’⁄UÊ◊Œ Á∑§∞ ª∞ „Ò¥– ¬ÒŸ‹ ∑‘§ ◊„Ê‚Áøfl •‡ÊÙ∑§ ¬Ò‚Ê ¡◊Ê Ÿ ∑§⁄UÊŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ Ã„‚Ë‹ ß‚ ‚¥’¥œ ◊¥ •Ê‹Ù∑§ ¬˝Ãʬ Á‚¥„
∞ÄU‚¬˝‚ fl ‚È⁄UˇÊÊ ¬˝’¥œÙ¥ ¬⁄U πø¸ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ ‹Á∑§Ÿ ÿ„ øÈ∑§ÊŸË ÕË, •’ ©‚ ∞∑§ ◊Ê„ ∑§Ê •ı⁄U ‚◊ÿ ÁŒÿÊ ªÿÊ •ÊÚŸ‹Êߟ œÙπÊœ«∏Ë ∑§⁄U ¬Ò‚Ê ΔªŸ •Á÷ÿÈQ§ » ¡Ë¸ ∑§ÊÚ‹ ‚¥≈U⁄U ‡Ê◊ʸ ‡ÊÊÁ◊‹ „È∞ „Ò¥– Á¡‚‚ ∑§Ë „flÊ‹Êà ◊¥ ’¥Œ ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò– Ä‚Ë‹ŒÊ⁄U ŒÊŒ⁄UË Ÿ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒÃ
∑§Ê◊ ÿ◊ÈŸÊ ∞ÄU‚¬˝‚ fl ¬˝’¥œŸ Ÿ Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ– ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ „Ò ÃÊÁ∑§ fl„ •¬ŸÊ ‚Ê⁄UÊ ∑§¡¸ ÁŸ¬≈UÊ ‚∑‘§– flÊ‹ Áª⁄UÙ„ ∑§Ê ¬ŒÊ¸» Ê‡Ê ∑§⁄U } ø‹Ê ∑§⁄U ’⁄UÙ¡ªÊ⁄U Á‡ÊÁˇÊà Ÿfl ‚◊Ë∑§⁄UáÊ ª«∏’«∏ÊŸ ∑§Ë ©ê◊ËŒ „Ò– ôÊÊÃ√ÿ „Ù Á∑§ ◊ŸÙ¡ ∑§È◊Ê⁄U øıœ⁄UË „È∞ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ŒÊŒ⁄UË Ã„‚Ë‹ ◊¥
’Ù«¸ Ÿ ß‚Ë •ÊœÊ⁄U ¬⁄U ÿ„ ¬˝SÃÊfl πÊÁ⁄U¡ ∑§⁄U ÁŒÿÊ– „Ù≈U‹ •ı⁄U ¬≈˛Ù‹ ¬¥¬ πÙ‹Ÿ ∑§Ù ◊¥¡Í⁄UË ‡ÊÊÁÃ⁄U Δª ‚¥ÃÙ· ∑§È◊Ê⁄U ªÈ#Ê, Á¡Ã¥Œ˝ ÿÈfl∑§ ÿÈflÃË ∑§Ê «Ê≈UÊ øÙ⁄UË ∑§⁄U „Ê‹Ê¥Á∑§ øıœ⁄UË ⁄UÊ¡∑§È◊Ê⁄U ∞S∑§ÊÚ≈U¸ ¬˝Ù¡ÄU≈U ¬˝Êßfl≈U Á‹Á◊≈U« ∑‘§ ’∑§ÊÿŒÊ⁄UÙ¥ ∑‘§ ÁflL§h ÁŸ⁄U¥Ã⁄U M§¬ ‚
’∑§ÊÿÊ Ÿ„Ë¥ øÈ∑§ÊÿÊ ÃÙ ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò ¡◊ËŸ ¡¬Ë ÇÊ˝È¬ ∑§Ë ŒÙ ∑§¥¬ÁŸÿÊ¥ ¡ÿ¬˝∑§Ê‡Ê ∞‚ÙÁ‚∞≈U˜‚ ∑§È◊Ê⁄U, ¡‚Áfl¥Œ⁄U, ÁflÄU≈U⁄U ª˝ËŸ, •¬ŸË fl’‚Êß≈U Áfl¥≈U∑§¡ÊÚé‚ «ÊÚ≈U •¬Ÿ Á¬¿‹ ∑§Êÿ¸∑§Ê‹ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ «Êÿ⁄UÄU≈U⁄U „Ò¥– fl‚Í‹Ë ∑§Ê •Á÷ÿÊŸ ‚¥øÊÁ‹Ã Á∑§ÿÊ
ÁflûÊËÿ ‚¥∑§≈U ‚ ¡Í¤Ê ⁄U„ ¡¬Ë ÇÊ˝È¬ ∑§Ë ◊ÈÁ‡∑§‹¥ •ı⁄U ’…∏ Á‹Á◊≈U« •ı⁄U ¡¬Ë ߥ»˝ Ê≈U∑§ Á‹Á◊≈U« ÁŒflÊ‹Ê ∞fl¥ ‡ÊÙœŸ Á„◊Ê¥‡ÊÈ, ◊Ù„Ÿ ∑§È◊Ê⁄U, •Ê‡ÊË· ∑§ÊÚ◊ ∑‘§ ¡Á⁄U∞ ’⁄UÙ¡ªÊ⁄U √ÿÁQ§ÿÙ¥ Á∑§∞ ª∞ ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑§Ê „flÊ‹Ê Œ∑§⁄U ß‚ ∑§¥¬ŸË ¬⁄U Ä‚Ë‹ ∑§Ê x ¡Ê ⁄U„Ê „Ò, ÃÊÁ∑§ •Áœ∑§ ‚ •Áœ∑§
‚∑§ÃË „Ò¥– ∑§¥¬ŸË ¬⁄U ÿ◊ÈŸÊ ∞ÄU‚¬˝‚-fl •ılÙÁª∑§ •ˇÊ◊ÃÊ ¬˝ÁR§ÿÊ ∑§Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑§⁄U ⁄U„Ë „Ò¥– ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑§Ë ¡Êfl‹Ê, ¬Á⁄UÃÙ· ¬˝flËáÊ ∑§Ù ∑§Ù Ÿı∑§⁄UË ŒŸ ∑§Ê ¤ÊÊ¥‚Ê Œ∑§⁄U » ¡Ë¸ flÙ≈U ◊Ê¥ª ⁄U„ „Ò¥– ∑§⁄UÙ«∏ ∑§Ê πŸŸ ∑§Ê ’∑§ÊÿÊ „Ò– ⁄UÊ¡Sfl fl‚Í‹Ë ‚ÈÁŸÁpà ∑§Ë ¡Ê ‚∑‘§–
Áfl∑§Ê‚ ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑§Ê vÆ} ∑§⁄UÙ«∏ L§¬∞ ∑§Ê ’∑§ÊÿÊ „Ò– {yflË¥ ÁŸŒ‡Ê∑§ ◊¥«‹ ∑§Ë ’ÒΔ∑§ ◊¥ ÿ◊ÈŸÊ ∞ÄU‚¬˝‚-fl ¬⁄U Áª⁄UçÃÊ⁄U Á∑§ÿÊ „Ò– •ÊÚ» ⁄U ‹≈U⁄U ߸◊‹ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚
¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ Ÿ ∑§„Ê „Ò Á∑§ ß‚ ‚Ê‹ ∑‘§ •¥Ã Ã∑§ ’∑§ÊÿÊ
Ÿ„Ë¥ øÈ∑§ÊÿÊ ªÿÊ ÃÙ ∑§¥¬ŸË ‚ » ÊÚ◊͸‹Ê flŸ ’Èh
ߥ≈U⁄UŸ‡ÊŸ‹ ‚Á∑§¸≈U •ı⁄U ¡¬Ë S¬Ù≈U˜‚¸ Á‚≈UË ∑‘§ Á‹∞
øÈ¥ªË Ÿ„Ë¥ ’…∏ÊŸ ∑§Ê ÷Ë ÁŸáʸÿ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ‚ÊÕ „Ë
∞ÄU‚¬˝‚ fl ‚ ‹ª ‚ÄU≈U⁄U-v}, wÆ •ı⁄U w~ ◊¥ vw „Ù≈U‹
•ı⁄U ‚Êà ¬≈˛Ù‹ ¬¥¬ πÙ‹Ÿ ∑§Ù ÷Ë ◊¥¡Í⁄UË Œ ŒË ªß¸–
¬ÈÁ‹‚ Ÿ ߟ‚ ∞∑§ ‹Ò¬≈UÊÚ¬ |
∑§¥åÿÍ≈U⁄U v} ◊Ù’Êß‹ ∞∑§ ø∑§ ’È∑§
∞∑§ «Ë Á‹¥∑§ fl ¬ÒŸ ∑§Ê«¸ vz
’ø∑§⁄U ‹ÊπÙ¥ ∑§Ë ΔªË ∑§⁄UÃ Õ–
•Ê⁄UÊ¬Ë •’ Ã∑§ œÙπÊœ«∏Ë ∑§⁄U∑‘§
‹ÊπÙ¥ L§¬∞ Δª øÈ∑‘§ „Ò¥U–
»æñâðß·¤ ·¤æð ȤæðÙ ÂÚU ÁæÙ âð Á’‚⁄Uπ ¬ÈÁ‹‚ Ÿ
ÃËŸ ‹È≈U⁄U ¬∑§«∏

â´çÿæ# â×æ¿æÚU àæôM¤× âð ÁêÌð ¿éÚUæÌæ ·¤Ç¸æ ¥çÿæÌæ ·¤æð ç×â ©UæÚU ×æÚUÙð ·¤è Îè Šæ×·¤è, ·ð¤â ÎÁü ŸÊ∞«UÊ– Á’‚⁄Uπ ∑§ÙÃflÊ‹Ë •¥Ãª¸Ã
Á∑§‚Ë ’«∏Ë flÊ⁄UŒÊà ∑§Ù •¥¡Ê◊ ŒŸ ∑‘§
ÂýÎðàæ w®v} ·¤æ ç¹ÌæÕ ◊ÊÁ„Uà ∑§Ê Á◊‹ øÈ∑§ „Ò¥U ∑§ß¸U ⁄UÊC˛UËÿ ¬È⁄US∑§Ê⁄U Á‹∞ ‚Í⁄U¡¬È⁄U ¡ÊŸ ∑§Ë ‚ÍøŸÊ ¬⁄U

»Øæ ÕèÕè° ·¤æ Àæ˜æ

¬ÈÁ‹‚ Ÿ ¡ËÃÍ ©»¸ Á¡Ã¥Œ˝, •L§áÊ fl
ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ– „ÊÚ≈UÁ‚≈UË ∑§Ë ∞∑§ •ı⁄U ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ Ÿ„Ë¥ •Ê ⁄U„Ê •ı⁄U flÙ ß‚◊¥ •«∏øŸ Áfl∑§Ê‚ ∑§Ù Áª⁄UçÃÊ⁄U Á∑§ÿÊ–
’≈UË Ÿ ‡Ê„⁄U ∑§Ê ¬ÒŒÊ ∑§⁄U ⁄U„ „Ò¥– ªÊÒ‚flÊ ∑‘§ Á‹∞ ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¬ÈÁ‹‚ ∑§Ù
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ŸÊ∞«UÊ ◊„ÊŸª⁄U ∑‘§ ∑§ÁflŸª⁄U ÕÊŸÊ ˇÊòÊ ◊ÙÁ„à ∑§Ê ŸÊ◊ flÀ«¸ ’È∑§ •ÊÚ»§
z ×ñÙðÁÚU ¥æÚUæðÂè ·¤æð
ŸÊ◊ ⁄Uهʟ Á∑§ÿÊ ‚ÍøŸÊ Á◊‹Ë Á∑§ x ‹Ùª Á∑§‚Ë ’«∏Ë
„Ò– „Ê‹ „Ë ◊¥ ÁŸflÊ‚Ë ◊ÙÁ„à ªÈ¡¸⁄U ∑§Ù »§ÙŸ ¬⁄U Á⁄U∑§ÊÚ«¸ ◊¥ ÷Ë Œ¡¸ „Ù øÈ∑§Ê „Ò •ı⁄U flÊ⁄UŒÊà ∑§⁄UŸ ∑§Ë Á» ⁄UÊ∑§ ◊¥ „Ò Ã’
ŸÙ∞«Ê ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ◊¥ª‹flÊ⁄U ⁄UÊà ∞∑§
ŸÊ◊Ë ÿÍÁŸflÁ‚¸≈UË ◊¥ ¬…∏Ÿ flÊ‹ ’Ë’Ë∞
Üð·¤ÚU Âã´éU¿æ ÍæÙð ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ‚ê¬ÛÊ
„È߸ Ç‹Ù’‹ ߥÁ«ÿÊ
¡ÊŸ ‚ ◊Ê⁄UŸ ∑§Ë œ◊∑§Ë Á◊‹ ⁄U„Ë
„Ò¥– ◊ÙÁ„à mÊ⁄UÊ ªÃ ÁŒŸÙ¥ øÊ⁄U ‹ÙªÙ¥
ß‚∑‘§ ‚ÊÕ „Ë ©ã„¥ ÷Ê⁄Uà ªı⁄Ufl
¬ÈL§S∑§Ê⁄U, ‚◊˝Ê≈U •‡ÊÙ∑§ ¬È⁄US∑§Ê⁄U fl
¬ÈÁ‹‚ Ÿ ¡ËÃÍ ©»¸ Á¡Ã¥Œ˝ ¬ÈòÊ ‚Ê„’
Á‚¥„ ÁŸflÊ‚Ë Áfl¡ÿ Ÿª⁄U ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ
∑‘§ ¿ÊòÊ ∑§Ù ∞∑§ ‡ÊÙM§◊ ‚ ¡ÍÃ øÙ⁄UË ∞ã≈U⁄U≈U¥Ÿ◊¥≈U ∑§Ù ¬ÈÁ‹‚ mÊ⁄UÊ ©‚ ‚◊ÿ ¬∑§«∏flÊ •ãÿ ∑§ß¸ ⁄UÊc≈˛Ëÿ ¬È⁄US∑§Ê⁄UÙ¥ ‚ ÷Ë •L§áÊ ¬ÈòÊ •Ê¡ÊŒ ÁŸflÊ‚Ë ‚‹◊¬È⁄U
∑§⁄UŸ ∑‘§ ◊Ê◊‹ ◊¥ Áª⁄UçÃÊ⁄U Á∑§ÿÊ „Ò– ◊¥ª‹flÊ⁄U ⁄UÊà ∑§Ù ¿ÊòÊ ¡Ë•Ê߸¬Ë ¬˝Ù«ÄU‡ÊŸ ∑§Ë ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ ¡’ fl ¬Ê¥ø ≈˛∑§Ù¥ ◊¥ ‚ê◊ÊÁŸÃ Á∑§ÿÊ ¡Ê øÈ∑§Ê „Ò– Áfl∑§Ê‚ ¬ÈòÊ „Á⁄U•Ù◊ ÁŸflÊ‚Ë ¿ÃÊ⁄UË
¬ÈÁ‹‚ Ÿ ©‚∑‘§ ¬Ê‚ ‚ øÙ⁄UË Á∑§∞ ◊ÊÚ‹ ◊¥ Á«∑Ò§Õ‹ÊÚŸ ŸÊ◊∑§ ‡ÊÙM§◊ ◊¥ ‚ıŒÿ¸ ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ◊flÁ‡ÊÿÙ¥ ∑§Ù ’È⁄UË Ã⁄U„ ΔÍ‚ ∑§⁄U ‹ ¡Ê ªı‚flÊ ∑‘§ ¡ ’ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ Á¡‹Ê ’È‹¥Œ‡Ê„⁄U ∑§Ù Áª⁄UçÃÊ⁄U Á∑§ÿÊ
„È∞ ¡ÍÃ ÷Ë ’⁄UÊ◊Œ ∑§⁄U Á‹∞ „Ò¥– ‡ÊÊÚÁ¬¥ª ∑§⁄UŸ ªÿÊ– ß‚ Œı⁄UÊŸ ©‚Ÿ ◊¥ ∑§È◊Ê⁄UË •ÁˇÊÃÊ ⁄U„ Õ– ¬ËÁ«∏à ªı‚fl∑§ ◊ÙÁ„à Ÿ íÿÊŒÊÃ⁄U ‹Ùª ◊ÙÁ„à ∑§Ù •’ „Ò– ߟ‚ ‹Í≈U ∑‘§ vÆÆÆÆ ŸªŒ fl ‹Í≈UË
„Uʬȫ∏ ◊¥ ◊„UÊ⁄ÒU‹Ë ∑§Ê ‹∑§⁄U ’ÒΔU∑§ ∑§⁄UÃ ¬Ê≈U˸ ∑§ ¬ŒÊÁäÊ∑§Ê⁄UË •ÊÒ⁄U ∑§Êÿ¸∑§Ãʸ– •Ê⁄UÙ¬Ë ¿ÊòÊ ∑§Ë ¬„øÊŸ ’Ρ‡Ê ‡ÊÙM§◊ ◊¥ ⁄Uπ ∑§⁄UË’ y „¡Ê⁄U L§¬∞ ‡Ê◊ʸ ∑§Ù Á◊‚ ©ûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê wÆv} ∑§Ê ∑§ÁflŸª⁄U ÕÊŸ ◊¥ •ôÊÊà √ÿÁQ§ ∑‘§ ªı‚fl∑§ ∑‘§ ŸÊ◊ ‚ „Ë ¬È∑§Ê⁄UŸ ‹ª ªß¸ ∞‚¥≈U ∑§Ê⁄U ¡Ù » ⁄U◊ÊŸ fl ‚‹◊ÊŸ
¬ÈòÊ ÁflEŸÊÕ ∑‘§ M§¬ ◊¥ „È߸ „Ò– ’Ρ‡Ê ∑§Ë◊à ∑‘§ ∞∑§ ¡Ù«∏Ë ¡ÍÃ øÙ⁄UË ∑§⁄U ÁπÃÊ’ Á◊‹Ê „Ò– ‚Òãÿ •Áœ∑§Ê⁄UË Áπ‹Ê»§ Ä⁄UË⁄U Œ∑§⁄U ◊È∑§Œ◊Ê Œ¡¸ „Ò¥– fl„Ë¥ ø㌠‹Ùª •’ ß‚ ªı‚fl∑§ ŸÊ◊ ∑‘§ √ÿÁQ§ÿÙ¥ ∑§Ù ◊⁄UΔ ÁÃ⁄UÊ„ ∑‘§
¡Ÿ •Ê∑˝§Ù‡Ê ◊„Ê⁄UÒ‹Ë ∑§Ù ‹∑§⁄U ’ÒΔU∑§ ‚ÄU≈U⁄U-vwz ÁSÕà ∞Á◊≈UË ÿÍÁŸflÁ‚¸≈UË Á‹∞– ¡’ fl„ ¡ÍÃ øÙ⁄UË ∑§⁄U∑‘§ ¡Ê ⁄UËÃÊ ªÊªflÊŸË Ÿ ©ã„¥ ¬˝◊ÊáʬòÊ Œ∑§⁄U ∑§⁄UÊÿÊ „Ò– ∑§Ë ¡ÊŸ ∑‘§ ŒÈ‡◊Ÿ ’Ÿ ’ÒΔ „Ò¥– ◊ÙÁ„à ¬Ê‚ ’øŸÊ ’ÃÊÿÊ fl ÕÊŸÊ ∑§Ê‚ŸÊ fl
„ʬȫ∏– ¬˝ªÁÇÊË‹ ‚◊Ê¡flÊŒË ¬Ê≈UËZ (‹ÊÁ„UÿÊ) ∑‘§ flÁ⁄UDU ŸÃÊ fl ß»§∑§Ê ‚ ’Ë’Ë∞ ∑§Ë ¬…∏Ê߸ ∑§⁄U ⁄U„Ê „Ò– fl„ ⁄U„Ê ÕÊ ÃÙ S≈UÙ⁄U ◊ÒŸ¡⁄U Á‚hÊÕ¸ Ÿ ‚ê◊ÊÁŸÃ Á∑§ÿÊ– •ÁˇÊÃÊ ‡Ê◊ʸ Á‚¥Á«∑‘§≈U ’Ò¥∑§ ◊¥ ∑§Êÿ¸⁄Uà ∑§Ù ‹ªÊÃÊ⁄U »∏§ÙŸ ¬⁄U ¡ÊŸ ‚ ◊Ê⁄UŸ ª˝≈U⁄U ŸÙ∞«Ê ∑‘§ ‹Í≈U ∑§Ê ß∑§’Ê‹
ÁŸŒ‡Ê∑§ øÊÒ. ‡Êˇʬʋ Á‚¥„ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ~ ÁŒ‚¥’⁄U ∑§Ù ‹πŸ™§ ◊¥ ¬˝‚¬Ê ŸÙ∞«Ê ∑‘§ ‚ÄU≈U⁄U-yz ÁSÕà ©‚ ¬∑§«∏ Á‹ÿÊ– ÷Ê¡¬Ê ŸÃÊ ’‹Œfl ⁄UÊ¡ ‡Ê◊ʸ ∑§Ë ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ ÁŸflÊ‚Ë ◊ÙÁ„à ªÈ¡¸⁄U ∑§Ë œ◊∑§Ë Á◊‹ ⁄U„Ë „Ò¥– ßÃŸÊ „Ë Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ßã„¥ ¡‹ ÷¡ ÁŒÿÊ
(‹ÙÁ„ÿÊ) mÊ⁄UÊ •ÊÿÙÁ¡Ã ‚¥ÁflœÊŸ ’øÊ•Ù, ߸flË∞◊ „≈UÊ•Ù ¡Ÿ •Ê∑˝§Ù‡Ê •Ê◊˝¬Ê‹Ë ‚» Êÿ⁄U ‚Ù‚Êß≈UË ◊¥ ⁄U„ÃÊ ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ‡ÊÙM§◊ ¬ıòÊË •ı⁄U Áfl¬È‹ ‡Ê◊ʸ ∑§Ë ¬ÈòÊË „Ò– ªı‚flÊ ∑§Ù •¬ŸÊ äÿÿ ’ŸÊ∑§⁄U ß‚◊¥ œ◊∑§Ë ŒŸ flÊ‹Ê √ÿÁQ§ ∞∑§ ‹Êπ ªÿÊ „Ò ßŸ‚ ∞∑§ S∑§Í≈UË ∞∑§ Ã◊¥øÊ
◊„Ê⁄UÒ‹Ë ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ ¬Ê≈U˸ ∑‘§ ⁄UÊC˛Ëÿ •äÿˇÊ Á‡Êfl¬Ê‹ ÿÊŒfl fl ’„È¡Ÿ „Ò– ÕÊŸÊ ‚ÄU≈U⁄U-x~ ¬˝÷Ê⁄UË ÁŸ⁄UˡÊ∑§ ◊ÒŸ¡⁄U •Ê⁄UÙ¬Ë ¿ÊòÊ ’Ρ‡Ê ∑§Ù ÕÊŸ ß‚ ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ◊¥ ‹ª÷ª …Ê߸ ‚ı ‹ª „È∞ „Ò¥, ‹Á∑§Ÿ ‚◊Ê¡ ∑‘§ ø¥Œ L§¬∞ ∑§Ë ‚ȬÊ⁄UË ŒŸ ∑§Ë ’Êà ÷Ë xvz ’Ù⁄U, ∞∑§ øÊ∑§Í •ı⁄U vÆÆÆÆ
◊ÈÁQ§ ¬Ê≈U˸ ∑‘§ ⁄UÊC˛Ëÿ •äÿˇÊ flË∞‹ ◊Êê mÊ⁄UÊ Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ •Á◊à ∑§È◊Ê⁄U Á‚¥„ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ◊¥ ‹∑§⁄U •ÊÿÊ– ¬˝ÁÃ÷ÊÁªÿÙ¥ Ÿ ÷ʪ Á‹ÿÊ ÕÊ ª¥Œ ‹ÙªÙ¥ ∑§Ù ©Ÿ∑§Ê ÿ„ äÿÿ ¬‚㌠∑§„ÃÊ „Ò– ŸªŒ ’⁄UÊ◊Œ Á∑§∞ ª∞ „Ò¥–
’ÃÊÿÊ ∑§Ë ⁄UÒ‹Ë ∑§Ù ‚»§‹ ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ’Ê◊‚» ‚¥ªΔŸ fl •ãÿ ∑§ß¸
Œ‹Ù¥ Ÿ ÷Ë ‚◊¸ÕŸ ÁŒÿÊ „Ò– øÊÒ. ‡Êˇʬʋ Á‚¥„ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ •À¬‚¥Åÿ∑§Ù¥
∑‘§ ‚ÊÕ ÷Œ÷Êfl Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– Œ‡Ê fl ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ‹ÊÚ ∞¥« •ÊÚ«¸⁄U fl¥Á≈U‹≈U⁄U
¬⁄U „Ò– ◊Á„‹Ê∞¥ fl ’ÁëøÿÊ¥ ÉÊ⁄U ‚ ÁŸ∑§‹Ÿ ◊¥ •‚„¡ ◊„‚Í‚ ∑§⁄U ⁄U„Ë
¥çÖØæÙ ·¤æ Üæð»æð´ ÂÚU ¥âÚU ÙãUè´, ·¤ÚU ÚUãðU ÂæòÜèçÍÙ ÂýØæð» ÌS·¤ÚU ç»ÚUUÌæÚU, ÖæÚUè ×æ˜ææ ×ð´ »æ´Áæ ÕÚUæ×Î
ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ– ’Ê«¸⁄U ÕÊŸÊ ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ’ÈœflÊ⁄U ‚È’„ ◊ÈπÁ’⁄U ∑§Ë ‚ÍøŸÊ ¬⁄U ÁŒÑË
„Ò¥– ‚⁄U∑§Ê⁄U •¬ŸË ŸÊ∑§Ê◊Ë ¿È¬ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ◊¥ÁŒ⁄U ◊ÁS¡Œ ∑§Ë ⁄UÊ¡ŸËÁà ∑§⁄U ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ ‹ÙªÙ¥ ¬⁄U Ÿ„Ë¥ ÁŒπÊ߸ Œ ⁄U„Ê „Ò– ¬¥Œ˝„ ¡È‹Ê߸ ∑§Ù œ⁄U¬∑§«∏ ∑§Ê •Á÷ÿÊŸ Ã¡ ⁄U„Ê– ÿ„Ë Ÿ„Ë¥ ¬Í⁄U ◊„ËŸ ‚„Ê⁄UŸ¬È⁄U ◊ʪ¸ ÁSÕà Á‡Êfl Áfl„Ê⁄U ◊≈˛Ù S≈U‡ÊŸ ‚ ∞∑§ ªÊ¥¡Ê ÃS∑§⁄U ∑§Ù Áª⁄UçUÃÊ⁄U
⁄U„Ë „Ò– ß‚ ◊ı∑‘§ ¬⁄U ¡Ÿ¬Œ „ʬȫ∏ ¬˝÷Ê⁄UË ◊ÈÅÿ •ÁÃÁÕ Á⁄U¿¬Ê‹ Á‚¥„ ¬Í⁄U ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ¬⁄U ¬˝ÁÃ’¥œ ‹ªÊ ÁŒÿÊ ªÿÊ S∑§Í‹Ù¥ ◊¥ ’ëøÙ¥ ∑§Ù ¡ÊªM§∑§ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ©ã„¥ Á∑§ÿÊ „Ò– ªÊ¥¡Ê ÃS∑§⁄U ∑‘§ ∑§é¡ ‚ ÷Ê⁄UË ◊ÊòÊÊ ◊¥ ªÊ¥¡Ê ’⁄UÊ◊Œ „È•Ê „Ò–
øÊÒœ⁄UË Ÿ ∑§„Ê ∑§Ë Œ‡Ê Áfl·◊ ¬Á⁄UÁSÕÁÃÿÙ¥ ‚ ªÈ¡⁄U ⁄U„Ê „Ò ßU‚Á‹∞ ‚⁄U∑§Ê⁄U Á¬¿‹ øÊ⁄U ◊„ËŸ ‚ ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ∑‘§ Áπ‹Ê»§ ø‹Ê∞ ÕÊ– v{ ¡È‹Ê߸ ‚ Ÿª⁄U ÁŸª◊ Ÿ ß‚ ¬⁄U ¬˝÷ÊflË ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ¬˝ÿÙª Ÿ ∑§⁄UŸ ∑§Ë ‡Ê¬Õ ÁŒ‹Ê߸ ªß¸– ÿ„Ë ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ÃS∑§⁄U ∑‘§ Áπ‹Ê»§ Á⁄U¬Ù≈U¸ Œ¡¸ ∑§⁄U ¡‹ ÷¡ ÁŒÿÊ „Ò– ’Ê«¸⁄U
∑§Ë ŸÊ∑§Ê◊Ë fl •‚»§‹ÃÊ•Ù¥ ∑§Ù ’ÃÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ◊„Ê ⁄UÒ‹Ë ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ
¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ¡éà ∑§Ë– ’Êfl¡ÍŒ ß‚∑‘§ ¬Ê‹ËÁÕŸ ∑§Ê z vz ÁéÜæ§üU âð Ü»è ãñU ÚUæð·¤
ª∞ •Á÷ÿÊŸ ◊¥ Ÿª⁄U ÁŸª◊ Ÿ yÆ „¡Ê⁄U ‚ •Áœ∑§ Ÿ„Ë¥ S∑§Í‹Ë ’ëøÙ¥ ∑§Ë ◊ŒŒ ‚ Ÿª⁄U ÁŸª◊ Ÿ Ã◊Ê◊ ÕÊŸÊ ¬˝÷Ê⁄UË ‡ÊÒ‹ãŒ˝ ¬˝Ãʬ Á‚¥„ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ’ÈœflÊ⁄U ‚È’„ ¬ÈÁ‹‚ ≈UË◊ Ÿ
Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U ¬Œ◊ Á‚¥„, •ÿÍ’ Á‚h∑§Ë, ‚ÈŸË‹ ¡ÊªM§∑§ÃÊ ⁄UÒ‹Ë ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ ÷Ë Á∑§ÿÊ– ◊ÈπÁ’⁄U ∑§Ë ‚ÍøŸÊ ¬⁄U ÁŒÑË ‚„Ê⁄UŸ¬È⁄U ⁄UÙ« ÁSÕà Á‡Êfl Áfl„Ê⁄U ◊≈˛Ù S≈U‡ÊŸ ∑‘§
øÊÒœ⁄UË, ‚àÿflË⁄U Á‚¥„, „Á⁄U⁄UÊ¡ ªÈ¡¸⁄U, ÁflP§Ë àÿʪË, ‚⁄UŸ¡Ëà ªÈ¡¸⁄U, ߸E⁄U ¬˝ÿÙª ⁄UÙ∑§Ÿ ◊¥ ÁŸª◊ ŸÊ∑§Ê◊ÿÊ’ ⁄U„Ê „Ò– ß‚∑§Ê ŸÃË¡Ê ÿ„ ⁄U„Ê Á∑§ ‚é¡Ë ◊¥«Ë •ı⁄U ¬Ê‚ ‚ ∞∑§ ªÊ¥¡Ê ÃS∑§⁄U ∑§Ù Áª⁄UçUÃÊ⁄U Á∑§ÿÊ „Ò– ËʇÊË ‹Ÿ ¬⁄U ©‚∑‘§ ∑§é¡
Á‚¥„, ¬Èc¬ãŒ˝ øÊÒœ⁄UË, ⁄UáÊflË⁄U Á‚¥„, ⁄UÊ∑‘§‡Ê ¬¥Á«Ã, ŸÊÒ‡ÊÊŒ •‹Ë, •Á◊Ÿ ‚é¡Ë ◊¥Á«ÿÙ¥ ◊¥ ‡ÊÊ◊ ∑§Ù •ı⁄U √ÿʬÊÁ⁄U∑§ ∑§Ê⁄U¸flÊ߸ ∑‘§ Á‹∞ ŒSÃ ∑§Ê ªΔŸ Á∑§ÿÊ– Ÿª⁄U ÁŸª◊ ¡Ÿ⁄U‹ ◊ø¸¥≈U ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸÙ¥ ¬⁄U ¡È◊ʸŸ ∑§Ë fl¡„ ‚ ‚ ∞∑§ Á∑§‹Ù ÃËŸ ‚ı ª˝Ê◊ ªÊ¥¡Ê ’⁄UÊ◊Œ „È•Ê „Ò– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ÃS∑§⁄U ∑§Ù ◊ı∑‘§
‚ÊÁŒ∑§, ‡ÊÈ÷◊ ‡Ê◊ʸ, ÁflŸËà àÿÊªË •ÊÁŒ ‹Ùª ©¬ÁSÕà ⁄U„– ¬˝ÁÃDÊŸÙ¥ ◊¥ Ÿ¡⁄U ’øÊ∑§⁄U ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ∑§Ê ¬˝ÿÙª ∑‘§ ‚÷Ë ¬Ê¥ø ¡ÙŸ ◊¥ ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ∑§Ù ¬∑§«∏Ÿ ∑‘§ Á‹∞ ‹ÙªÙ¥ Ÿ ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ◊¥ ‚Ê◊ÊŸ ŒŸÊ ’¥Œ ∑§⁄U ÁŒÿÊ, ¬⁄U Áª⁄UçUÃÊ⁄U ∑§⁄U Á‹ÿÊ– ¬Í¿ÃÊ¿ ∑§⁄UŸ ¬⁄U ©‚Ÿ •¬ŸÊ ŸÊ◊ fl‚Ë◊ ÁŸflÊ‚Ë
œ«∏Ñ ‚ „Ù ⁄U„Ê „Ò– ß‚ ◊Ê◊‹ ◊¥ Ÿª⁄U ÁŸª◊ ¡ÙŸ‹ ¬˝÷ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ë •ªÈflÊ߸ ◊¥ ŒSÃ ’ŸÊ∞ ª∞– ‹Á∑§Ÿ •’ ‚◊ÿ ∑‘§ ‚ÊÕ ŒÙ’Ê⁄UÊ ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ∑§Ê ŸÊ¥ª‹Ù߸ ÁŒÑË ’ÃÊÿÊ– ÕÊŸÊ ¬˝÷Ê⁄UË Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Áª⁄UçUÃÊ⁄U ÃS∑§⁄U ∑‘§ Áπ‹Ê»§
⁄UÊ‹ÙŒ ◊Á„‹Ê ¬˝œÊŸÙ¥ ∑§Ù ∑§⁄UªÊ ‚ê◊ÊÁŸÃ •Á÷ÿÊŸ ÷Ë ø‹Ê ⁄U„Ê „Ò ‹Á∑§Ÿ ß‚∑§Ê •‚⁄U •Ê◊ ¬„‹ ∞∑§ ◊„ËŸ ◊¥ ⁄UÙ¡ÊŸÊ ¿Ê¬ ∑§Ë ∑§Ê⁄U¸flÊ߸ •ı⁄U ¬˝ÿÙª ‡ÊÈM§ „Ù ªÿÊ „Ò– ◊ÊŒ∑§ ¬ŒÊÕ¸ •ÁœÁŸÿ◊ ∑‘§ Äà Á⁄U¬Ù≈U¸ Œ¡¸ ∑§⁄U ¡‹ ÷¡ ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò–
„ʬȫ∏– ⁄UÊC˛Ëÿ ‹Ù∑§Œ‹ ∑‘§ ∑§Êÿʸ‹ÿ ¬⁄U ∞∑§ ’ÒΔ∑§ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ ¬˝Œ‡Ê
•äÿˇÊ ŸÊŸ∑§ ø㌠‡Ê◊ʸ Ÿ ∑§Êÿ¸∑§ÃÊ•Ù¥ ∑§Ù ‚¥’ÙÁœÃ ∑§⁄UÃ „È∞ ∑§„Ê Á∑§
⁄UÊ‹ÙŒ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ⁄UÊC˛Ëÿ ©¬ÊäÿˇÊ ¡ÿ¥Ã øÊÒœ⁄UË ∑‘§ ÁŸŒ¸‡ÊŸ ¬⁄U ¬˝àÿ∑§
¡Ÿ¬Œ ◊¥ •¬Ÿ ª˝Ê◊ ◊¥ ©∑§ÎC ∑§Êÿ¸ ∑§⁄UŸ flÊ‹Ë ◊Á„‹Ê ¬˝œÊŸÙ¥ ∑§Ê
âǸ·¤ ÂÚU Àæ˜æô´ ·ð¤ Îæð »éÅU ×ðçÇU·¤Ü SÅUæðÚU âð ×ã´U»è
Îßæ§UØæ´ Üð »° ¿æðÚU
ÇUè°× Ùð ¥SÂÌæÜ ·¤æ
ç·¤Øæ ¥æñ¿·¤ çÙÚUèÿæ‡æ
‚ê◊ÊÁŸÃ ∑§⁄UªÊ– ⁄UÊ‹ÙŒ ¬¥øÊÿà ⁄UÊ¡ √ÿflSÕÊ ∑‘§ Äà ª˝Ê◊ Sfl⁄UÊ¡
SÕʬŸÊ ∑§Ê Á„◊ÊÿÃË „Ò– ª˝Ê◊Ù¥ ∑§Ê Áfl∑§Ê‚ ∞fl¥ ‚Ù„ÊŒ¸ ⁄UÊc≈˛ Á¬ÃÊ ◊„Êà◊Ê
ªÊ¥œË ∞fl¥ ÷Ê⁄Uà ∑‘§ ¬Ífl¸ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË SflªËÿ øÊÒœ⁄UË ø⁄UáÊ Á‚¥„ ∑‘§ ‚¬ŸÊ¥
çÖǸð, Á×·¤ÚU ãéU§üU ×æÚUÂèÅU ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ– ߥÁŒ⁄UʬÈ⁄U◊ ß‹Ê∑‘§ ◊¥
øÙ⁄UÙ¥ Ÿ ∞∑§ ŒflÊ߸U ∑§ S≈UÊ⁄U ∑§Ù •¬ŸÊ
’ŸÊÿÊ „Ò– ß‚ Œı⁄UÊŸ øÙ⁄UÙ¥ Ÿ ∑‘§Á◊S≈U
ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ– ‚¥¡ÿŸª⁄U ÁSÕÃ
‚¥ÿÈQ§ ‚⁄U∑§Ê⁄UË ÁøÁ∑§à‚Ê‹ÿ ∑§Ê
Á¡‹ÊÁœ∑§Ê⁄UË Á⁄UÃÈ ◊Ê„E⁄UË Ÿ •ıø∑§
∑§Ê ª˝Ê◊ Sfl⁄UÊ¡ Ã÷Ë •Ê∞ªÊ ¡’ „◊ ¬¥øÊÿÃÙ¥ ∑§Ù ‚¥ÁflœÊŸ ◊¥ ¬˝ŒûÊ
•Áœ∑§Ê⁄UÙ¥ ∑§Ù ¬¥øÊÿÃÙ¥ ∑§Ù „SÃÊãÃ⁄UáÊ ∑§⁄U¥ª– ©Uã„UÊ¥Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ •Ê¡
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ z àææðÚU ׿æÙð ÂÚU Öæ»ð, ‡ÊÊÚ¬ ◊¥ ⁄UπË ‚÷Ë ∑§Ë◊ÃË ŒflÊßÿÊ¥
øÙ⁄UË ∑§⁄U ◊ı∑‘§ ‚ »§⁄UÊ⁄U „Ù ª∞–øÙ⁄UÙ¥
ÁŸ⁄UˡÊáÊ Á∑§ÿÊ– ßU‚ ŒÊÒ⁄UÊŸ ©Uã„UÊ¥Ÿ
∑§ß¸U Áfl÷ʪʥ ◊¥ •ÁŸÿÁ◊ÃÃÊ∞¥ Á◊‹Ÿ
¬¥øÊÿÃÙ¥ ¬⁄U •Áœ∑§ÁÊ⁄ÿÙ¥ ∑§Ê ÁŸÿãòÊáÊ „Ò– ª˝Ê◊ ¬˝œÊŸ ∞fl¥ ¬¥øÊÿÃÊ¥ ∑§ S∑§Í‹Ê¥ ◊¥ Á‡ÊˇÊ∑§ ¿ÊòÊÙ¥ ∑§Ù Á◊‹ ƒæÅUÙæ ·¤æ ßèçÇUØæð ßæØÚUÜ ∑§Ë ÿ„ ‚Ê⁄UË ∑§⁄UÃÍà ∑‘§Á◊S≈U ‡ÊÊÚ¬ ◊¥ ¬⁄U SflÊSâÿ ∑§Á◊¸ÿÊ¥ ∑§Ù ¡◊∑§⁄U
¬Ê‚ ∑‘§fl‹ ŸÊ◊ ◊ÊòÊ ∑‘§ •Áœ∑§Ê⁄U „Ò¥– ’ÒΔ∑§ ◊¥ Á‡Êfl ∑§È◊Ê⁄U àÿʪË, ¡È‹∑§⁄U ⁄U„ŸÊ Á‚πÊÃ „Ò¥ ‹Á∑§Ÿ ß‚ ‹ª ‚Ë‚Ë≈UËflË ∑Ò§◊⁄U ◊¥ ∑Ò§Œ „Ù ªß¸– »§≈U∑§Ê⁄U ªß¸U ÃÕÊ ÷Áflcÿ ◊¥ ©ã„¥
⁄UÊ¡’Ë⁄U ÷Ê≈UË, ⁄UÁflãŒ˝ Á‚¥„, ÁŸÁß ’ÊŸÊ, Ÿ⁄UãŒ˝ ’ÊŸÊ, ßãŒ˝¬Ê‹, øãŒ˝¬Ê‹ ‚Ëπ ∑§Ê ©À≈UÊ Ÿ¡Ê⁄UÊ ÉÊ¥≈UÊÉÊ⁄U Ÿ„Ë¥ „È߸ fl„UË¥ ¬ÈÁ‹‚ ÷Ë ©ã„¥ ‹«∏ÃÊ øÙ⁄UË ∑§Ë ‚ÍøŸÊ ∑§Ë π’⁄U •¬Ÿ √ÿfl„Ê⁄U •ı⁄U ∑§Êÿ¸ ◊¥ ‚ÈœÊ⁄U
•ÊÁŒ ◊ı¡ÍŒ ⁄U„– ∑§ÙÃflÊ‹Ë ß‹Ê∑‘§ ◊¥ „ʬȫ∏ ◊Ù«∏ ¬⁄U Œπ ◊Í∑§Œ‡Ê¸∑§ ’Ÿ∑§⁄U ŒπÃË ⁄U„Ë– ◊ÊÁ‹∑§ ∑§Ù ©‚ flQ§ ‹ªË, ¡’ fl ‹ÊŸ ∑§Ë Ÿ‚Ë„Ã ŒË–
©‚ flQ§ ŒπŸ ∑§Ù Á◊‹Ê ¡’ ‚Δ ßU‚ ¬Í⁄UË ÉÊ≈UŸÊ ∑§Ê ∞∑§ flËÁ«ÿÙ ÷Ë ⁄UÙ¡ÊŸÊ ∑§Ë Ã⁄U„ •¬ŸË ‡ÊÊÚ¬ πÙ‹Ÿ •¬Ÿ ÁŸ⁄UˡÊáÊ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ
◊È∑§¥Œ ‹Ê‹ ߥ≈U⁄U ∑§ÊÚ‹¡ ∑‘§ ¿ÊòÊ flÊÿ⁄U‹ „Ù ªÿÊ– •Ê∞– Á¡‚∑‘§ ’ÊŒ ¬ËÁ«∏à ŒÈ∑§ÊŸŒÊ⁄U Á¡‹ÊÁäÊ∑§Ê⁄UË Ÿ ‚’‚ ¬„U‹
•Ê¬‚ ◊¥ Á÷«∏ ª∞– ‡ÊÈL§•ÊÃË Œı⁄U ◊¥ flËÁ«UÿÊ¥ ∑§ •ÊäÊÊ⁄U ¬⁄U ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ÕÊŸÊ ß¥ÁŒ⁄UʬÈ⁄U◊ ◊¥ •ôÊÊà øÙ⁄UÙ¥ ∑‘§ •Ê¬ÊÃ∑§Ê‹Ë Áfl÷ʪ ◊¥ ¡Ê∑§⁄U
ŒÙ ªÈ≈UÙ¥ ◊¥ ¤Êª«∏Ê „ÙÃÊ ⁄U„Ê, ‹Á∑§Ÿ ¿UÊòÊÊ¥ ∑§Ë ¬«∏ÃÊ‹ ∑§⁄UŸ ◊¥ ¡È≈U ªß¸U „ÒU Áπ‹Ê»§ Ä⁄UË⁄U ŒË „Ò– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ⁄UÁ¡S≈˛U‡ÊŸ ⁄UÁ¡S≈U⁄U fl ∑§¥åÿÍ≈U⁄U ∑§Ë
ŒπÃ „Ë ŒπÃ ¤Êª«∏Ê ◊Ê⁄U¬Ë≈U ◊¥ ‚ÊÕ „UË ∑§ÊÚ‹¡ ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ ∑§Ê ÷Ë ◊È∑§Œ◊Ê Œ¡¸ ∑§⁄UÃ „È∞ ‚Ë‚Ë≈UËflË ¡Ê¥ø ∑§Ë ¡Ù Ãÿ ◊ʬŒ¥« ∑‘§ •ŸÈM§¬
’Œ‹ ªÿÊ •ı⁄U ¿ÊòÊ ∞∑§-ŒÍ‚⁄U ∑§Ù flÊÿ⁄U‹ flËÁ«UÿÊ ÷¡Ê „ÒU– ’„⁄U„Ê‹ »§È≈U¡ π¥ªÊ‹Ë– ÕÊŸÊ •äÿˇÊ Ÿ¡Ë⁄U Ÿ„Ë¥ Õ– ß‚∑‘§ •‹ÊflÊ •ÊÿÈc◊ÊŸ
’À≈U ÁŸ∑§Ê‹∑§⁄U ¬Ë≈UŸ ‹ª– ◊Ê⁄U¬Ë≈U ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ ¡’ ‹ÙªÙ¥ Ÿ ‡ÊÙ⁄U •‹Ë ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ¡ÀŒ „Ë øÙ⁄UÙ¥ ÷Ê⁄Uà ÿÙ¡ŸÊ ∑‘§ Äà ¡Ê⁄UË Á∑§∞ ¡Ê
¿ÊòÊÙ¥ ∑§Ù Á÷«∏Ã Œπ SÕÊŸËÿ ◊øÊÿÊ ªÿÊ Ã’ ¿ÊòÊ ÷ʪ ßU‚ ŒÊÒ⁄UÊŸ ∑§Ê ¡ÀŒ Áª⁄UçUÃÊ⁄U ∑§⁄U Á‹ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ⁄U„ ªÙÀ«Ÿ ∑§Ê«ÙZ ∑‘§ œË◊Ë ªÁà ‚
‹ÙªÙ¥ ∑§Ë ßã„¥ „≈UÊŸ Ã∑§ Á„ê◊à ∑§Ë ∞∑§ ÿÈfl∑§ Ÿ flËÁ«ÿÙ ’ŸÊ ‹Ë– ◊Ê◊‹ ∑§Ë ¡Ê¥ø ∑§Ë ¡Ê ⁄U„Ë „Ò– ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ ◊¥ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê ‚¥ÿÈQ§ ‚⁄U∑§Ê⁄UË •S¬ÃÊ‹ ◊¥ •ıø∑§ ÁŸ⁄UˡÊáÊ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ’ŸÊ∞ ¡ÊŸ ¬⁄U ŸÊ⁄UÊ¡ªË ¡ÃÊ߸U–
◊⁄UË¡Ù¥ ‚ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ‹ÃË „ÈUßZU Á¡‹ÊÁäÊ∑§Ê⁄UË Á⁄UÃÈ ◊Ê„U‡fl⁄UË–

„UÊ߸U∑§Ê≈¸U ’Ò¥ø ∑§Ë ◊Ê¥ª ‹∑§⁄U ÁfläÊÊÿ∑§ ∑§ •ÊflÊ‚ ¬⁄U ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑§⁄UÃ fl∑§Ë‹–
fl∑§Ë‹Ù¥ Ÿ ¬˝Œ¸‡ÊŸ ∑§⁄U ‚ÊÒ¥¬Ê ôÊʬŸ «Ë∞‚‚Ë ⁄UÙ« ¬⁄U ∞Á‹fl≈U« ∑§Ê ∑§Ê◊ ¡ÀŒ ×çãÜæ ·¤è ãUˆØæ ·ð¤ ¥æÚUæð ×ð´
„ʬȫ∏– „Ê߸∑§Ù≈U¸ ’Ò¥ø ∑§Ë ◊Ê¥ª ∑§Ù ‹∑§⁄U ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù ‚Ò∑§«∏Ù¥ fl∑§Ë‹Ù¥ Ÿ
‚«∏∑§ ¬⁄U ¡È‹Í‚ ÁŸ∑§Ê‹Ÿ ∑‘§ ’ÊŒ ’Ë¡¬Ë ∑‘§ ‚Œ⁄U ÁflœÊÿ∑§ Áfl¡ÿ ¬Ê‹ ÁflûÊËÿ ‚¥∑§≈U ∑§ ø‹Ã ’¥Œ „ÈU߸U ÕË ÿÊ¡ŸÊ, y{Æ ∑§⁄UÊ«∏ L§¬∞ ∑§Ê •Ê∞ªÊ πø¸ ÂçÌ ·ð¤ ç¹ÜæȤ çÚUÂæðÅüU ÎÁü
•Ê…∏ÃË ∑‘§ •ÊflÊ‚ ¬⁄U ¡◊∑§⁄U „¥ªÊ◊Ê ∑§⁄UÃ „È∞ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË ÿÊªË
•ÊÁŒàÿŸÊÕ •ı⁄U ¬˝äÊÊŸ◊¥òÊË Ÿ⁄‘¥UŒ˝ ◊ÙŒË ∑‘§ Áfl⁄UÊäÊ ◊¥ ŸÊ⁄U ‹ªÊ∞ •ı⁄U œ⁄UŸ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ŸÊ∞«UÊ
¬˝Áà Á∑§‹Ù◊Ë≈U⁄U ‚ÊÒ ∑§⁄UÙ«∏ ∑§Ê πøʸ ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ z ç»ÚUÌæÚU ·¤ÚU ÂéçÜâ
¬⁄U ’ÒΔ ª∞– ÁflœÊÿ∑§ Áfl¡ÿ ¬Ê‹ ∑‘§ •ÊflÊ‚ ¬⁄U ÁflœÊÿ∑§ ∑‘§ „ÙŸ ∑§Ë ŒÊŒ⁄UË-‚Í⁄U¡¬È⁄U-¿‹⁄UÊ («Ë∞‚‚Ë) ◊ʪ¸ ¬⁄U ÿÊÃÊÿÊà √ÿflÁSÕà ∑§⁄UŸ fl ¡Ê◊ ∞Á‹fl≈U« ⁄UÙ« ’ŸÊŸ ◊¥ ¬˝Áà Á∑§‹Ù◊Ë≈U⁄U ∑§⁄UË’ vÆÆ ∑§⁄UÙ«∏ L§¬∞ πø¸ „ÙÃÊ ‹ÙŸË ∑‘§ ’„≈UÊ „ʡˬÈ⁄U Ÿ„⁄U ⁄UÙ« ·¤ÚU ÚUãUè ÂêÀUÌæÀU
‚ÍøŸÊ ¬⁄U fl∑§Ë‹ ÷«∏∑§ ª∞ •ı⁄U „¥ªÊ◊Ê ∑§⁄UŸ ∑‘§ ’ÊŒ fl∑§Ë‹ ÁflœÊÿ∑§ ◊ÈQ§ ÿÊÃÊÿÊà ©¬‹éœ ∑§⁄UÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ÿ„Ê¥ ∞∑§ ∞Á‹fl≈U« ⁄UÙ« ’ŸÊ߸ ¡ÊŸË „Ò „Ò– ß‚∑‘§ ‚ª◊¥≈U ∑§„Ë¥ •‹ª ÿÊ«¸ ◊¥ ’ŸÊ∞ ¡ÊÃ „Ò¥– fl„Ê¥ ‚ ÿ„Ê¥ ‹Ê∑§⁄U ÁSÕà ⁄U‹fl »§Ê≈U∑§ ‚ ∑§È¿ ŒÍ⁄UË ¬⁄U
•ÊflÊ‚ ¬⁄U „Ë œ⁄UŸ ¬⁄U ’ÒΔ ª∞– ∑§Ê»§Ë Œ⁄U ’ÊŒ ¬„È¥ø ‚Œ⁄U ÁflœÊÿ∑§ Ÿ Á¡‚∑§Ê ÁflûÊËÿ ‚¥∑§≈U ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ SÕÁªÃ ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ– •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ ∑‘§ ß‚ ¡Ù«∏Ê ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚∑‘§ Á‹∞ ÷Ë ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ÃÒÿÊ⁄UË ∑§⁄U ⁄U„Ê „Ò– ÿÊ«¸ ∞‚ ∑§ÊΔ ∑‘§ ¬È‹ ∑‘§ ¬Ê‚ ◊¥ª‹flÊ⁄U ‡ÊÊ◊ ‹ÉÊȇʥ∑§Ê ∑‘§ Á‹∞ ’Ê߸∑§ ‚ ©Ã⁄U ∑§⁄U
◊Ê◊‹ ∑§Ù ‡Êʥà ∑§⁄UÊÿÊ Á¡‚∑‘§ ’ÊŒ fl∑§Ë‹Ù¥ Ÿ „Ê߸∑§Ù≈¸ ’Ò¥ø ∑§Ë ◊Ê¥ª ∑§Ù •ŸÈ‚Ê⁄U ŒÙ’Ê⁄UÊ ‚ •ÊªáÊŸ ∑§⁄U ß‚ ∑§Êÿ¸ ∑§Ù ŒÙ’Ê⁄UÊ ‚ SflË∑§Îà ∑§⁄UÊÿÊ ªÿÊ– SÕÊŸ ¬⁄U ’ŸÊÿÊ ¡Ê∞ªÊ ¡„Ê¥ ‚ ¬˝SÃÊÁflà ∞Á‹fl≈U« ⁄UÙ« ∑§Ë ŒÍ⁄UË ∑§◊ „Ù „È߸ ◊Á„‹Ê ∑§Ë „àÿÊ ∑‘§ ◊Ê◊‹ ◊¥ ¤ÊÊÁ«ÿÙ¥ ◊¥ ªß¸ ÕË, ¡„Ê¥ ©‚∑§Ë
‹∑§⁄U ÁflœÊÿ∑§ ∑§Ù ôÊʬŸ ‚ı¥¬Ê– ß‚ Œı⁄UÊŸ ’Ê⁄U •äÿˇÊ ‚¥¡ÿ ∑§¥‚‹, ß‚∑‘§ ÁŸ◊ʸáÊ ∑‘§ Á‹∞ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ mÊ⁄UÊ ‚fl¸ ∑§⁄U ŸÿÊ å‹ÊŸ ÃÒÿÊ⁄U Á∑§ÿÊ ¡Ê ÃÊÁ∑§ ≈˛Ê¥‚¬Ù¸≈U‡ÊŸ ∑§Ê πøʸ ∑§◊ „Ù– ◊ÎÃ∑§ ◊Á„‹Ê ∑‘§ ¬Á⁄U¡ŸÙ¥ Ÿ ¬Áà ∑‘§ ‚¥ÁŒÇœ ¬Á⁄UÁSÕÁà ◊¥ ŒÙ ªÙ‹Ë ‹ªŸ
flÁ⁄UD •ÁœflQ§Ê •ÁŸ‹ •Ê¡∏ÊŒ, ÷٬ʋ Á‚„ Á‡Ê‡ÊıÁŒÿÊ, ¬ÈM§·ÙûÊ◊ fl◊ʸ, øÈ∑§Ê „Ò– ÿ„ ∞Á‹fl≈U« •ªÊ„¬È⁄U ¬≈˛Ù‹ ¬¥¬ ‚ ∞‚߸¡« Ã∑§ ’ŸÊ߸ ¡Ê∞ªË– Áπ‹Ê»§ Á⁄U¬Ù≈U¸ Œ¡¸ ∑§⁄UÊ߸ „Ò– ‚ ◊ıà „Ù ªß¸ ÕË–
Áfl∑§Ê‚ àÿʪË, ‚¥¡Ëfl ‡Ê◊ʸ, ⁄UÊ∑‘§‡Ê ÃÙ◊⁄U, ’˝¡◊Ù„Ÿ àÿʪË, ◊È∑‘§‡Ê ∑§È◊Ê⁄U, ß‚∑‘§ ÁŸ◊ʸáÊ ◊¥ ¬˝ÊÁœ∑§⁄UáÊ ∑§⁄UË’ y{Æ ∑§⁄UÙ«∏ L§¬∞ πø¸ ∑§⁄UªÊ– ÁŸ◊ʸáÊ ∑§Êÿ¸ ∑§ŸÁÄU≈U¥ª ‚ÄU≈U⁄UÙ¥ ∑§Ë ◊Ÿ ⁄UÙ« ∑§Ë å‹ÊÁŸ¥ª ’Œ‹ ¡ÊŸ ∑‘§ ø‹Ã ß‚ ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ¬ÈÁ‹‚ ¬Áà ∑§Ù Á„⁄UÊ‚Ã ◊¥ ‹∑§⁄U Á⁄U¥∑§Í Ÿ ¬ÈÁ‹‚ •ı⁄U ◊ÎÃ∑§Ê ∑‘§
ÁflŸÙŒ ÃÙ◊⁄U, ‚ÈŸË‹ Œfl, ◊ŸÙ¡ ∑§È◊Ê⁄U, Ÿ⁄U‡Ê ∑§Œ¸◊, ‚ÁøŸ ªÈ#Ê ‚Á„à ÁŒ‚¥’⁄U ÿÊ ¡Ÿfl⁄UË ◊¥ ‡ÊÈM§ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ∑§Ù Δ¥« ’SÃ ◊¥ «Ê‹ ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ß‚∑§Ë ∞∑§ fl¡„ •ÊÁÕ¸∑§ ‚¥∑§≈U ÷Ë ÕË– ¬Í¿ÃÊ¿ ∑§⁄U ⁄U„Ë „Ò– ’ÃÊ Œ¥ Á∑§ ¬Á⁄U¡ŸÙ¥ ∑§Ù ’Œ◊ʇÊÙ¥ mÊ⁄UÊ ‹Í≈U ∑§Ë
‚Ò∑§«Ù¥ •ÁœflQ§Ê ◊ı¡ÍŒ ⁄U„– Œ⁄U‚•‹, ‚ÄU≈U⁄U-y~ ÁSÕà ’⁄Uı‹Ê ªÊ¥fl ∑‘§ •Êª •ı⁄U ‚ÄU≈U⁄U-}w ∑§≈U ∑‘§ •’ ŒÙ’Ê⁄UÊ ß‚ ÿÙ¡ŸÊ ¬⁄U ∑§Ê◊ ‡ÊÈM§ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ≈˛ÒÁ» ∑§ ‹Ù« •ı⁄U ◊¥ª‹flÊ⁄U ‡ÊÊ◊ ‚¥ª◊ Áfl„Ê⁄U ∑§ÊÚ‹ÙŸË ÉÊ≈UŸÊ ∑§Ù •¥¡Ê◊ ŒŸ fl ‹Í≈U ∑§Ê
’Ëø ¬«∏Ÿ flÊ‹ ÷¥ª‹ ªÊ¥fl ∑‘§ ’Ëø ‚ ªÈ¡⁄UŸ flÊ‹Ë ⁄UÙ« ∑§Ë øı«∏Ê߸ ∑§◊ „ÙŸ ∑§¥S≈˛ÄU‡ÊŸ ¬ËÁ⁄Uÿ« ∑‘§ •ÊœÊ⁄U ¬⁄U ∞Á‹fl≈U« ⁄UÙ« ∑‘§ y ‹Ÿ ’ŸÊŸ ¬⁄U »Ò§‚‹Ê ÁŸflÊ‚Ë ∑§ÁflÃÊ •¬ŸË ¿Ê≈UË ’„Ÿ ∑§Ê Áfl⁄UÙœ Á∑§ÿ ¡ÊŸ ¬⁄U ’Œ◊ʇÊÙ¥ mÊ⁄UÊ
Á‡Ê¬˝Ê ‚ŸÁ‚≈UË ◊¥ÁŒ⁄U ◊¥ ‹ªªÊ ‚Ù‹⁄U ¬ÒŸ‹ ∑‘§ ø‹Ã ÁŒŸ ÷⁄U ¡Ê◊ ∑§Ë ÁSÕÁà ⁄U„ÃË „Ò– ÷¥ª‹ ∑‘§ •Êª ‚ÄU≈U⁄U-}w ∑§≈U Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ß‚∑‘§ ’ŸŸ ∑‘§ ’ÊŒ ÿ„Ê¥ ÿÊÃÊÿÊà ¡Ê◊ ◊ÈQ§ „Ù ¡Ê∞ªÊ– ¡ã◊ÁŒŸ ◊ŸÊŸ ∑‘§ ’ÊŒ ¬Áà Á⁄U¥∑§Í fl ªÙ‹Ë ◊Ê⁄U∑§⁄U ©‚∑§Ë „àÿÊ Á∑§∞ ¡ÊŸ
ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ– Á‡Ê¬˝Ê ‚ŸÁ‚≈UË Á‡Êfl ◊¥ÁŒ⁄U ◊¥ »§Í‹ •ı⁄U ŒÍœ ‚ πÊŒ ∞fl¥ ‚ ∞ÄU‚¬˝‚-fl Ã∑§ ¡ÊŸ ∑§Ê ⁄UÊSÃÊ ‚Ê» „Ò– ‚ÊÕ „Ë ª˝ŸÙ „ÙÃ „È∞ ŒÊŒ⁄UË Ã∑§ ß‚∑‘§ ÁŸ◊ʸáÊ ∑§Ù •ÊªÊ◊Ë x{ ◊Ê„ ◊¥ ¬Í⁄UÊ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ∞‚ ◊¥ Á¡Ÿ …Ê߸ fl·Ë¸ÿ ¬ÈòÊ ∑‘§ ‚ÊÕ ’Ê߸∑§ ¬⁄U ∑§Ë ’Êà ’ÃÊ߸ ÕË– ‚Ë•Ù ŒÈª¸‡Ê
ªÒ‚ ’ŸÊŸ ∑‘§ ‚»§‹ ¬˝ÿÊ‚ ∑‘§ ’ÊŒ •’ Á‡Êfl ◊¥ÁŒ⁄U ◊¥ ‚Ù‹⁄U ¬Êfl⁄U å‹Ê¥≈U ¡ÊŸ ∑§Ê ÷Ë M§≈U ÿ„Ë¥ ‚ „Ò– „ÒflË ≈˛ÒÁ»§∑§ ‹Ù« flÊ‹ ß‚ ⁄UÊSÃ ¬⁄U ªÊÁ«∏ÿÙ¥ ∑§Ë flÊ„ŸÙ¥ ∑§Ù ‚Ëœ ∞Ÿ∞‚߸¡« ¡ÊŸÊ „ÙªÊ fl„ ∞Á‹fl≈U« ∑‘§ ◊Êäÿÿ◊ ‚ ‚Ëœ •¬ŸË ‚‚È⁄UÊ‹ ’Ò⁄U ’ÊŒ‡ÊÊ„¬È⁄U Á¡‹Ê ∑§È◊Ê⁄U Á‚¥„ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ◊ÎÃ∑§Ê ∑‘§
‹ªÊ∑§⁄U ÁfllÈÃË∑§⁄UáÊ ∑§⁄UŸ ∑§Ê ÁŸáʸÿ Á‹ÿÊ ªÿÊ „Ò– ßU‚‚ Á’¡‹Ë ∑§Ê •ÊflÊ¡Ê„UË ¡Ê◊ »˝ Ë ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ∞Á‹fl≈U« ⁄UÙ« ’ŸÊŸ ∑§Ê ÁŸáʸÿ Á‹ÿÊ ªÿÊ ¡Ê ‚∑‘§¥ª– ß‚Ë Ã⁄U„ •ÊŸ flÊ‹ flÊ„Ÿ øÊ‹∑§ ÷Ë ß‚∑§Ê ¬˝ÿÙª ∑§⁄U¥ª– ‡Ê· ’È‹¥Œ‡Ê„⁄U ¡Ê ⁄U„Ë ÕË– ’„≈UÊ „ʡˬÈ⁄U ¬Á⁄U¡ŸÙ¥ Ÿ Á⁄U¥∑§Í ¬⁄U ∑§ÁflÃÊ ∑§Ë „àÿÊ
πø¸ ’øªÊ ∞fl¥ ‚ı⁄U ™§¡Ê¸ ∑§Ê SflSÕ ¬˝ÿÙª ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ SÕÊŸ ∑§Ù ÕÊ– „Ê‹Ê¥Á∑§ wÆÆ~ ◊¥ ÷Ë ß‚ M§≈U ¬⁄U ∞Á‹fl≈U« ⁄UÙ« ’ŸÊŸ ∑§Ë ÿÙ¡ŸÊ ’ŸÊ߸ Á¡Ÿ flÊ„ŸÙ¥ ∑§Ù ÷¥ª‹, ‚‹Ê⁄U¬È⁄U, ’⁄Uı‹Ê, Á„¥«Ÿ Áfl„Ê⁄U, ∑‘§‚⁄U ªÊ«¸Ÿ ¡ÊŸÊ „ÙªÊ Ÿ„⁄U ⁄UÙ« ÁSÕà ⁄U‹fl »§Ê≈U∑§ ‚ ∑§È¿ ∑§Ë •Ê‡Ê¥∑§Ê ¡ÃÊÃ „È∞ ‹ÙŸË ’Ê«¸⁄U
ÁfllÈÃË∑§⁄UáÊ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ Á∑§ÿÊ ¡ÊÿªÊ– ªß¸ ÕË– ß‚∑§Ê ‚fl¸ ÷Ë ∑§⁄UÊÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ’ÊŒ ◊¥ ◊ÊS≈U⁄U å‹ÊŸ ∑‘§ Á„‚Ê’ ‚ fl„ ∞Á‹fl≈U« ∑‘§ ŸËø ¡Ê ‚∑‘§¥ª– ŒÍ⁄UË ¬⁄U ∑§ÊΔ ∑‘§ ¬È‹ ∑‘§ ¬Ê‚ ∑§ÁflÃÊ ÕÊŸ ◊¥ Á⁄U¬Ù≈U¸ Œ¡¸ ∑§⁄UÊ߸ „Ò–
‚Ë∞◊flÊ߸∑‘§ Á¬˝¥≈U∑§ Á‹Á◊≈U« ∑‘§ Á‹∞ ◊Ⱥ˝∑§ ∞fl¥ ¬˝∑§Ê‡Ê∑§ ø㌟ Á◊òÊÊ mÊ⁄UÊ Ÿ¢. {, ªÈ‹Ê’ ÷flŸ ∑§ ¬Ë¿U, ’„ÊŒÈ⁄U ‡ÊÊ„ ¡∏»§⁄U ◊ʪ¸, Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë-vvÆÆÆw, ºÍ⁄U÷Ê·— Ævv-yÆvvÆyzz ‚ ¬˝∑§ÊÁ‡Êà ÃÕÊ ’Ë∞»§∞‹ ß㻧Ê≈U∑§ Á‹Á◊≈U«U ‚Ë-~ ‚Ä≈U⁄U-x, ŸÊ∞«UÊ-wÆvxÆv (©U.¬˝.) ‚ ◊ÈÁº˝Ã– ‚ê¬ÊŒ∑§— ø㌟ Á◊òÊÊ,
SÕÊŸËÿ ‚ê¬ÊŒ∑§— ©·Ê üÊËflÊSÃfl– ¬ÊΔU∑§Ê¥ ∑§Ê ‚ȤÊÊfl ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „ÒU Á∑§ ß‚ •π’Ê⁄U ∑§ Á∑§‚Ë ÷Ë ÁflôÊʬŸ ¬⁄U ¬˝ÁÃÁ∑˝§ÿÊ ∑§⁄UŸ ‚ ¬„U‹ ¬Í⁄UË Ã⁄U„U ©U‚∑§ ’Ê⁄U ◊¥ ÁŒ∞ ª∞ ŒÊflÊ¥, ‡ÊÃÊZ •ÊÒ⁄U ÃâÿÊ¥ ∑§Ë ¡Ê¢ø ∑§⁄U ‹¥– ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ª˝È¬ ∑§ ◊Ⱥ˝∑§, ¬˝∑§Ê‡Ê∑§, ‚ê¬ÊŒ∑§ ÿÊ ©U‚∑§Ê ∑§Ê߸ ÷Ë ∑§◊¸øÊ⁄UË ÁflôÊʬŸŒÊÃÊ mÊ⁄UÊ ©UŸ∑§
Á∑§‚Ë ©Uà¬ÊŒ ÃÕÊ ‚flÊ „UÃÈ Á∑§∞ ª∞ Á∑§‚Ë ŒÊfl ∑§Ë ‚ìÊÊ߸ ∑§Ê •Ê‡flÊ‚Ÿ ÿÊ ©UûÊ⁄UŒÊÁÿàfl Ÿ„UË¥ ‹ÃÊ „ÒU– ∞‚ ÁflôÊʬŸÊ¥ ∑§ ’ÊŒ Á∑§‚Ë •ÊÁÕ¸∑§ ˇÊÁà ∑§ Á‹∞ fl Á¡ê◊ŒÊ⁄U ÷Ë Ÿ„UË¥ „Ò¥U– ¬òÊflÊÃʸ •ÊÚÁ»§‚- ∞»§-xv, ‚Ä≈U⁄U {, ŸÙ∞«UÊ, ªıÃ◊’ÈhŸª⁄U-wÆvxÆv, ©UàÃ⁄U ¬˝º‡Ê, ºÍ⁄U÷Ê·- vwÆ-y}|~}ÆÆ-y}|~~ÆÆ–
 Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv}
¼é·¤æÙ âð ÚUæàæÙ »æØÕ,
¥æÂêçÌü ¥æØéÌ çÙÜ´çÕÌ
πÊl ◊¢òÊË „ÈU‚ÒŸ ∑§Ë ¿Uʬ◊Ê⁄UË ◊¥ ‚Ê◊Ÿ •ÊÿÊ ÉÊÙ≈UÊ‹Ê
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ŸßU¸ ÁŒÀ‹Ë
ŸÊ¥ª‹Ê߸U ÁSÕà ∞∑§ ŒÈ∑§ÊŸ ◊¥ ⁄Uʇʟ
∑§Ë •ÁŸÿÁ◊ÃÃÊ Á◊‹Ÿ ¬⁄U πÊl ∞fl¥
•Ê¬ÍÁø •ÊÿÈÄà ∑§Ê ÁŸ‹¥Á’à ∑§⁄U
ÁŒÿÊ „ÒU– ßU‚ ŒÈ∑§ÊŸ ∑§Ê ÁŒÀ‹Ë
‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ vzw ÁÄfl¥≈U‹ ª¥„ÍU •ÊÒ⁄U x}
ÁÄfl¥≈U‹ øÊfl‹ ∑§Ë •Ê¬ÍÁø ∑§Ë ÕË–
Á¡‚ ÁŒ‚¥’⁄U ◊¥ øÊ⁄U „U¡Ê⁄U
©U¬÷ÊÄÃÊ•Ê¥ ◊¥ ’Ê¢≈UÊ ¡ÊŸÊ ÕÊ–
◊¥ª‹flÊ⁄U º⁄U ‡ÊÊ◊ Á¡‚ ‚◊ÿ
πÊl ∞fl¢ ŸÊªÁ⁄∑UU •Ê¬ÍÁø ◊¢òÊË
ß◊⁄ÊŸ „È‚ÒŸ Ÿ ¿UÊ¬Ê ◊Ê⁄UÊ ÃÊ ŒÈ∑§ÊŸ
’¥Œ Á◊‹Ë– ŒÈ∑§ÊŸ πÈ‹flÊŸ ¬⁄U fl„UÊ¥
‚ ª¥„ÍU •ÊÒ⁄U øÊfl‹ ªÊÿ’ Á◊‹–
„ÈU‚ÒŸ ∑§Ë Á‡Ê∑§Êÿà ¬⁄U ◊ÈÅÿ◊¥òÊË
•⁄UÁfl¥Œ ∑§¡⁄UËflÊ‹ Ÿ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê
Áfl÷ʪ ∑§ •ÊÿÈÄà ∑§Ê Ãà∑§Ê‹ ¬˝÷Êfl
‚ ÁŸ‹¥Á’à ∑§⁄UŸ ∑§Ê •ÊŒ‡Ê ¡Ê⁄UË
vzw çß´ÅUÜ »ð´ãêU ¥æñÚU x}
çß´ÅUÜ ¿æßÜ »æØÕ
¿æÚU ãUÁæÚU ©UÂÖôÌæ¥ô´ ×ð´
Õæ¢ÅUæ ÁæÙæ Íæ ÚUæàæÙ
∑§⁄U ÁŒÿÊ– •ı⁄U ÁŸ‹¢’Ÿ ∑§ •ÊŒ‡Ê
‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ©¬ ⁄ÊÖÿ¬Ê‹ •ÁŸ‹ ’Ò¡‹
∑U U ¬Ê‚ ÷¡ ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò–
ÁŒÀ‹Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§ πÊl ∞fl¢
πÊl ∞fl¢ ŸÊªÁ⁄∑UU •Ê¬ÍÁø ◊¢òÊË
ß◊⁄ÊŸ „È‚ÒŸ Ÿ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê ‚¥flÊŒŒÊÃÊ
‚ê◊‹Ÿ ◊¥ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ©Uã„¥U ŸÊ¥ª‹Ê߸U
ÁSÕà ∞∑§ ⁄Uʇʟ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ◊¥
•ÁŸÿÁ◊ÃÃÊ ∑§Ë Á‡Ê∑§Êÿà Á◊‹Ë ÕË–
ßU‚∑§ ’ÊŒ ©Uã„UÊ¥Ÿ •¬Ÿ ◊¥òÊÊ‹ÿ ∑§
•ÁäÊ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ ∑§ ‚ÊÕ ◊¥ª‹flÊ⁄U ⁄UÊÃ
‡ÿÊ◊ ‚È¥Œ⁄U ŸÊ◊∑§ ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄U ¿UʬÊ
◊Ê⁄UÊ ªÿÊ ÃÊ fl„U ’¥Œ ÕË– ŒÈ∑§ÊŸ
πÈ‹flÊ߸U ªß¸U ÃÊ ª¥„ÍU •ÊÒ⁄U øÊfl‹
•Ê¬ÍÁø ∑UU Ë ⁄‚ËŒ „ÊŸ ∑U U ’Êfl¡ÍŒ
ŒÊŸÊ¥ •ŸÊ¡ ªÊÿ’ Õ– Á¡‚ ªÃ vz
Ÿfl¥’⁄U ∑§Ê „UË •Êfl¥Á≈Uà Á∑§ÿÊ ªÿÊ
ÕÊ– „ÈU‚ÒŸ ∑§ •ŸÈ‚Ê⁄,U ∑UU ⁄Ë’ vzw
ÁÄfl¥≈U‹ ª¥„ÍU •ÊÒ⁄U x} ÁÄfl¥≈U‹ øÊfl‹
fl„Ê¢ „ÊŸÊ øÊÁ„∞ ÕÊ, Á¡‚∑UU Ê ÁflÃ⁄áÊ
øÊ⁄ „¡Ê⁄ ‹ÊªÊ¢ ∑U U ’Ëø ÁŒ‚¢’⁄ ◊¢
„ÊŸÊ ÕÊ–
©Uã„UÊ¥Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ ß‚◊¢ ∞∑UU ’«∏Ê
ÉÊÊ≈Ê‹Ê ‹ªÃÊ „Ò •ÊÒ⁄ ©ã„Ê¢Ÿ ÃÈ⁄¢Ã
ß‚∑UU UË Á⁄¬Ê≈¸ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË •⁄UÁfl¥Œ
∑§¡⁄UËflÊ‹ ∑UU Ê ÷¡Ë– ß‚∑U U ’ÊŒ
‚Ë∞◊ Ÿ Ãà∑UU Ê‹ ¬˝÷Êfl ‚ πÊl
•ÊÿÈÄà ∑UU Ê ÁŸ‹¢Á’à ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê •ÊŒ‡Ê
ÁŒÿÊ– ÿ„ •ÊŒ‡Ê ©U¬⁄UÊíÿ¬Ê‹
•ÁŸ‹ ’Ò¡‹ ∑§Ê ÷Ë ÷¡ ÁŒÿÊ ªÿÊ
πÊl ∞fl¢ •Ê¬ÍÁø ◊¢òÊË ß◊⁄UÊŸ „ÈU‚ÒŸ Ÿ ◊¢ª‹flÊ⁄U ⁄UÊà •ÁäÊ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ ∑§ ‚ÊÕ ŸÊ¢ª‹Ù߸ ÁSÕà ‡ÿÊ◊ ‚È¥Œ⁄U S≈UÙ⁄U ◊¥ ¿UÊ¬Ê ◊Ê⁄UÊ ÕÊ–
„Ò– ◊¢òÊË Ÿ ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ Á∑UU ©ã„Ê¢Ÿ
ÁŸÿÁ◊à ÃÊÒ⁄ ¬⁄ πÊl •Ê¬ÍÁø ‚ ¡È«∏
∞‚ ◊ÈgÊ¢ ¬⁄ •ÊÿÈÄà ‚ ’ÊÃøËà ∑UU Ë
„Ò¢ ‹Á∑UU Ÿ ©Ÿ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ∑UU Ê߸ ∑§Ê⁄¸UflÊ߸U
Ÿ„Ë¢ ∑UU Ë ªß¸– ÿ„ •ÊÿÈÄà ∑UU Ë
Á¡ê◊ŒÊ⁄Ë „Ò Á∑UU fl„ ÁŸÿÁ◊à ¡Ê¢ø
∑UU ⁄¢ •ÊÒ⁄ ß‚ ÷˝c≈ÊøÊ⁄ ◊¢ ‡ÊÊÁ◊‹
‹ÊªÊ¢ ∑U U Áπ‹Ê»UU ∑UU Ê⁄¸UflÊ߸U ∑UU ⁄¢ øÊ„¢
fl„ ŒÈ∑U UÊŸŒÊ⁄ „Ê¢ ÿÊ Áfl÷ʪ ∑U U
•Áœ∑UU Ê⁄Ë– ‹Á∑UU Ÿ •ÿÈÄà øÊ„ ¡Ê
∑UU Ê߸ ÷Ë „Ê ß‚ ¬⁄ ‚„◊à Ÿ„Ë¢ „ÊÃ
„Ò¢ •ÊÒ⁄ ’ÊœÊ∞¢ ©à¬ãŸ ∑UU ⁄Ã „Ò¢–
“ÁŸÿÁ◊à ¡Ê¢ø •ÊÿÈÄà ∑§Ë Á¡ê◊ºÊ⁄UË”
◊¢òÊË „È‚ÒŸ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ⁄Uʇʟ ∑§Ë „Ù◊ Á«‹Ëfl⁄UË ÿÙ¡ŸÊ ∑§Ù ‚⁄U∑§Ê⁄U ¡ÀŒ
‚ ¡ÀŒ ‹ÊªÍ ∑§⁄UŸÊ øÊ„ÃË „Ò– ‹Á∑§Ÿ »§Í« ∑§Á◊‡ŸŸ⁄U ß‚ Œ’Ê∑§⁄U ’ÒΔ
„Ò¥– ⁄Uʇʟ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸÙ¥ ¬⁄U ß‚ Ã⁄U„ ∑§Ë •ÁŸÿÁ◊ÃÃÊ ∑§Ë Á‡Ê∑§ÊÿÃ¥ Á◊‹Ë
Ã’ ÿ„ ¿Ê¬Ê ◊Ê⁄UŸ ¬„È¥øÊ ÕÊ– fl„Ê¥ ¡Ê∑§⁄U ¬ÃÊ ø‹Ê Á∑§ Á‡Ê∑§ÊÿÃ
Á’À∑§È‹ ‚„Ë ÕË– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Á¡‚ ⁄Uʇʟ ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄U fl„ ¿Ê¬Ê ◊Ê⁄UÊ
ªÿÊ ÕÊ ©U‚‚ øÊ⁄U „¡Ê⁄U ⁄Uʇʟ ©¬÷ÙQ§Ê•Ù¥ ∑§Ù ⁄Uʇʟ Á◊‹ÃÊ „Ò– ÁŒÀ‹Ë
◊¥ ∑§È‹ wwÆÆ ⁄Uʇʟ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ¥ „Ò¥– ⁄Uʇʟ ©¬÷ÙQ§Ê•Ù¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ∑‘§ Á„‚Ê’
‚ ©ã„¥ „U⁄U ◊„UËŸ ÁflÃ⁄UáÊ ∑‘§ Á‹∞ ⁄Uʇʟ •Êfl¥Á≈Uà Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ
’ÃÊÿÊ Á∑§ ¿Uʬ◊Ê⁄UË ∑§⁄UŸÊ ©UŸ∑§Ê ∑§Ê◊ Ÿ„Ë¥ „Ò, ÿ •Áœ∑§Ê⁄UË ∑§Ê ∑§Ê◊ „Ò
¬⁄U •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ë ß‚◊¥ ∑§Ù߸ L§Áø Ÿ„Ë¥ „Ò–
⁄UÊ¡œÊŸË 
ƒæÙè Ïé¢Ï ×ð´ çÜÂÅè çÎËÜè
ßæØé »é‡æßææ ÕðãÎ ¹ÚæÕ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë π⁄Ê’ , xÆv ‚ yÆÆ ∑U U SÃ⁄ ∑UU Ê
’„Èà π⁄Ê’ •ÊÒ⁄ yÆv ‚ zÆÆ ∑U U SÃ⁄
⁄UÊ¡œÊŸË ÉÊŸ ∑UU Ê„⁄ ∑UU Ë øÊŒ⁄ ◊¢ ∑UU Ê ª¢÷Ë⁄ üÊáÊË ◊¢ ⁄πÊ ¡ÊÃÊ „Ò–
Á‹¬≈Ë „È߸ „Ò •ÊÒ⁄ ÿ„Ê¢ flÊÿÈ ªÈáÊflûÊÊ ‚Ë¬Ë‚Ë’Ë ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄, ÁŒÀ‹Ë ∑U U ww
’„Œ π⁄Ê’ üÊáÊË ¬⁄ „Ò– ∑U UãŒ˝Ëÿ ß‹Ê∑UU Ê¢ ◊¢ flÊÿÈ ªÈáÊflûÊÊ ’„Œ π⁄Ê’
¬˝ŒÍ·áÊ ÁŸÿ¢òÊáÊ ’Ê«¸ (‚ˬ˂˒Ë) ∑UU Ë üÊáÊË ◊¢ „Ò fl„Ë¢ vx ˇÊòÊÊ¢ ◊¢ ÿ„
∑U U •Ê∑UU «∏Ê¢ ∑U U ◊ÈÃÊÁ’∑UU ÁŒÀ‹Ë ∑UU Ê π⁄Ê’ ∑UU Ë üÊáÊË ◊¢ „Ò– ß‚◊¢ ∑UU „Ê
‚◊ª˝ flÊÿÈ ªÈáÊflûÊÊ ‚Íø∑UU UÊ¢∑U U ªÿÊ Á∑UU ¬Ë∞◊ w.z ∑UU Ê SÃ⁄ vz~ ⁄„Ê
(∞ÄÿÍ•Ê߸) xv{ Œ¡¸ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ– fl„Ë¢ ¬Ë∞◊ vÆ ∑UU Ê SÃ⁄ xv{ Œ¡¸
‡ÊÍãÿ ‚ zÆ •¢∑U U Ã∑UU flÊÿÈ ªÈáÊflûÊÊ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ– ⁄Êc≈˛Ëÿ ⁄Ê¡œÊŸË ˇÊòÊ
‚Íø∑UU Ê¢∑U U ∑UU Ê •ë¿Ê , zv ‚ vÆÆ (∞Ÿ‚Ë•Ê⁄), ªÊÁ¡ÿÊ’ÊŒ,
Ã∑UU ‚¢ÃÊ·¡Ÿ∑UU , vÆv ‚ wÆÆ Ã∑UU »UU U⁄ˌʒʌ •ÊÒ⁄ ŸÊ∞«Ê ◊¢ flÊÿÈ
◊äÿ◊, wÆv ‚ xÆÆ ∑U U SÃ⁄ ∑UU Ê ªÈáÊflûÊÊ ’„Œ π⁄Ê’ ⁄„Ë–
ãUßæ§ü ¥Ç÷UÇðU âð ¼ô âæðÙæ ÌS·¤Ú ç»ÚUÌæÚU
Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë– ‚Ë◊Ê ‡ÊÈÀ∑UU Áfl÷ʪ ∑U U •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ Ÿ Œ‡Ê ◊¢ ww.z ‹Êπ LUU ¬∞
◊ÍÀÿ ∑UU Ê ‚ÊŸÊ ∑UU ÁÕà ÃÊÒ⁄ ¬⁄ ÃS∑UU ⁄Ë ∑UU Ê ¬˝ÿÊ‚ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U ◊Ê◊‹ ◊¢ ÁŒÀ‹Ë
„flÊ߸ •«˜« ¬⁄ ŒÊ ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê Áª⁄çÃÊ⁄ Á∑UU ÿÊ „Ò– ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ¡Ê⁄Ë ∞∑UU
•Áœ∑UU ÊÁ⁄∑UU ’ÿÊŸ ◊¢ ÿ„ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ŒË ªß¸– •Ê⁄Ê¬Ë Ÿ ÿ„ ‚ÊŸÊ •¬Ÿ ‚ÊÕ
‹Ê ⁄„ ∑UU È∑U U⁄, „Ò¢« Á◊Ä‚⁄ •ÊÒ⁄ ß◊⁄¡¢‚Ë ‹Êß≈ ◊¢ ¿È¬Ê ∑UU ⁄ ⁄πÊ ÕÊ– ß‚◊¢
’ÃÊÿÊ ªÿÊ „Ò Á∑UU ‚Ë◊Ê ‡ÊÈÀ∑UU ∑U U ∞∑UU •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ Ÿ ‚Ê◊flÊ⁄ ∑UU Ê ŒÈ’߸ ‚
•ÊŸ flÊ‹ ∞∑UU √ÿÁÄà ∑UU Ê Áª⁄çÃÊ⁄ Á∑UU ÿÊ– ’ÿÊŸ ◊¢ ’ÃÊÿÊ ªÿÊ „Ò Á∑UU
√ÿÁÄà ∑UU Ë Ã‹Ê‡ÊË •ÊÒ⁄ ‚Ê◊ÊŸ ∑UU Ë ¡Ê¢ø ◊¢ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ Ÿ ‚ÊŸÊ ’⁄Ê◊Œ
Á∑UU ÿÊ– ß‚◊¢ ’ÃÊÿÊ ªÿÊ „Ò Á∑UU ‚ÊŸ ∑UU Ê ∑UU È‹ fl¡Ÿ |x} ª˝Ê◊ ÕÊ •ÊÒ⁄
ß‚∑UU Ê ’Ê¡Ê⁄ ◊ÍÀÿ ww.zv ‹Êπ LUU ¬∞ ÕÊ–

ÕÎÚUÂéÚU ×ð´ ÕéÁé»ü ·¤æ »Üæ ƒææð´ÅUæ, Õãê ·¤ô Öè ×æÚUÙð ·¤è ·¤ôçàæàæ ŒÊ ÿÈfl∑§Ê¥ ∑§Ë øÊ∑ͧ ◊Ê⁄U∑§⁄ „UàÿÊ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸U ÁŒÀ‹Ë
’Œ⁄U¬È⁄U ßU‹Ê∑§ ◊¥ ∞∑§ ’ȡȪ¸ ∑§Ë ª‹Ê
Œ’Ê∑§⁄U „UàÿÊ ∑§⁄U ŒË ªß¸U– ’øÊfl
∑§⁄UŸ •Ê߸U ’„ÍU ª¥÷Ë⁄U M§¬ ‚ ÉÊÊÿ‹
„UÊ ªß¸U– ©U‚ ¬Ê‚ ∑§ •S¬ÃÊ‹ ◊¥
÷Ã˸ ∑§⁄UÊÿÊ ªÿÊ ¡„UÊ¥ ©U‚∑§Ë „UÊ‹Ã
¬„U‹ ‚ ’„UÃ⁄U „ÒU– ÉÊ≈UŸÊ ∑§ ’ÊŒ ‚
ŸÊÒ∑§⁄U »§⁄UÊ⁄ „Ò– •Ê‡Ê¥∑§Ê „ÒU Á∑§ ©U‚Ÿ
•¬Ÿ ÃËŸ ‚ÊÁÕÿÊ¥ ∑§ ‚ÊÕ Á◊‹∑§⁄U
ßU‚ flÊ⁄UŒÊà ∑§Ê •¥¡Ê◊ ÁŒÿÊ „ÒU–
¬ÈÁ‹‚ Ÿ àflÁ⁄Uà ∑§Ê⁄¸UflÊ߸U ∑§⁄UÃ „ÈU∞
ŸÊÒ∑§⁄U ‚◊à ÃËŸ ‹ÊªÊ¥ ∑§Ê „UÁ⁄UÿÊáÊÊ
∑§ ’À‹÷ª…∏U ⁄‘U‹fl S≈U‡ÊŸ ‚ Á„U⁄UÊ‚Ã
◊¥ ‹∑§⁄U ¬Í¿UÃÊ¿U ∑§⁄U ⁄U„UË „ÒU–
¬ÈÁ‹‚ ∑§ •ŸÈ‚Ê⁄U ø¥Œ˝÷ÊŸ (~w
‚Ê‹) ¬àŸË, ’≈U, ’„Í •ı⁄U ¬ÙÃÊ-
¬ÙÃË ∑‘§ ‚ÊÕ ◊Ù‹⁄U’¥Œ ∞ÄU‚≈U¥‡ÊŸ
ÁSÕà •ª˝flÊ‹ ◊Ê∑‘§¸≈U ’Œ⁄U¬È⁄U ◊¥
⁄U„UÃ Õ– ¬ÈÁ‹‚ ©U¬ÊÿÈÄà Áøã◊ÿ
x ¥æÚUôÂè ç»ÚUÌæÚU, ©U”æñÙ
×ð´ ÚU¿è Íè àææçÁàæ
¡◊ËŸ ¬⁄U ¬«∏ Õ– ŸÊÒ∑§⁄U Ÿ ©Uã„U¥ ÷Ë
◊Ê⁄UŸ ∑§Ë ∑§ÊÁ‡Ê‡Ê ∑§Ë ÕË– flÊ⁄UŒÊÃ
∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ •Ê⁄UÊÁ¬ÿÊ¥ Ÿ ¬˝Õ◊ ◊¥Á¡‹
∑§Ê Œ⁄UflÊ¡Ê ’¥Œ ∑§⁄U ÁŒÿÊ ÕÊ Á¡‚‚
™§¬⁄U ∑§ ‹Êª ŸËø Ÿ„UË¥ •Ê ‚∑§
‹Á∑§Ÿ fl Á∑§‚Ë Ã⁄U„U ŸËø •Ê ª∞
Õ– ßU‚∑§ ’ÊŒ ŸÊÒ∑§⁄U •¬Ÿ ŒÊSÃÊ¥ ∑§
’ȡȪ¸ ∑§ ‡Êfl ∑§Ù ÉÊ⁄U ‚ ‹ ¡ÊÃË ¬ÈÁ‹‚– ߟ‚Êß«U ◊¥ ø¢Œ˝÷ÊŸ ∑§Ë »§Êß‹ »§Ù≈UÙ ‚ÊÕ fl„UÊ¥ ‚ ÷ʪ ªÿÊ ÕÊ–
ÁflSflÊ‹ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ’ÈäÊflÊ⁄U ‚È’„U ¬ÃÊ ø‹Ê Á∑§ ’ȡȪ¸ ∑§Ë ª‹Ê Œ’Ê∑§⁄U ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§ ∞∑§ ‚ŒSÿ ∑§
ÉÊ≈UŸÊ ∑§Ë ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË Á◊‹Ë ÕË– ßU‚∑§ „UàÿÊ ∑§Ë ªß¸U– •ŸÈ‚Ê⁄,U •Ê⁄UÙ¬Ë Ÿı∑§⁄U ∑‘§ ŒÙ ŒÙSÃ
’ÊŒ ◊ÊÒ∑§ ¬⁄U ¬ÈÁ‹‚ ¬„È¥UøË ÃÊ ŒπÊ ’„ÍU Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ª˝Ê©¥U«U ç‹Ê⁄U w-x ÁŒŸ ¬„‹ ÿ„UÊ¥ •Ê∞ Õ– ©Uã„UÊ¥Ÿ
Á∑§ ª˝Ê©¥U«U ç‹Ê⁄U ¬⁄U »§‡Ê¸ ¬⁄U ’ȡȪ¸ ‚ •ÊflÊ¡ •ÊŸ ¬⁄U ¡’ ŸËø ©UÃ⁄UË ©UŸ∑§ ∞∑§ ¬È⁄UÊŸ ŸÊÒ∑§⁄U ∑§Ê „UflÊ‹Ê
◊Îà ¬«∏ Õ •ÊÒ⁄U ©UŸ∑§Ë z} ‚Ê‹ ∑§Ë •ÊÒ⁄U Œ⁄UflÊ¡Ê π≈Uπ≈UÊÿÊ ÃÊ ŸÊÒ∑§⁄U Ÿ ÁŒÿÊ ÕÊ Á¡‚‚ ©Uã„¥U ©UŸ¬⁄U ∑§Ê߸U
’„ÍU ‚⁄UÙ¡ ªª¸ ÉÊÊÿ‹ ÕË– ÉÊ⁄U ∑§Ê Œ⁄UflÊ¡Ê πÊ‹Ê •ÊÒ⁄U ©UŸ∑§Ê •¥Œ⁄U ‚¥Œ‡Ê Ÿ„UË¥ „ÈU•Ê Á∑§ fl ∞‚Ë ÷Ë
‚Ê◊ÊŸ Á’π⁄UÊ ÕÊ– ‡ÊÈL§•ÊÃË ¡Ê¥ø ◊¥ πË¥ø Á‹ÿÊ ÕÊ– ©U‚ ‚◊ÿ ø¥Œ˝÷ÊŸ flÊ⁄UŒÊà ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥U–
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
‡ÊÊ‹Ë◊Ê⁄U ’ʪ ◊¥ ◊¥ª‹flÊ⁄U ∑§Ë ⁄UÊÃ
øÊ∑§Í ‚ „U◊‹Ê ∑§⁄U ∞∑§ ÿÈfl∑§ ∑§Ë
„UàÿÊ ∑§⁄U ŒË ªß¸U– ◊ÎÃ∑§ ∑§Ë ¬„øÊŸ
∑§ÁŸc∑§ ∑‘§ M§¬ ◊¥ „È߸ „Ò– fl„U •¬Ÿ
◊ÊÃÊ-Á¬ÃÊ ∑§Ë ßU∑§‹ÊÒÃË ‚¥ÃÊŸ ÕÊ–
ßU‚ „U◊‹ ◊¥ ÉÊÊÿ‹ ∞∑§ •ãÿ ‹«∏∑§
Ÿ ßU‹Ê¡ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ ’ÈäÊflÊ⁄U ‚È’„U Œ◊
ÃÊ«∏ ÁŒÿÊ– •Ê⁄UÊ¬ „Ò Á∑§ •Êœ Œ¡¸Ÿ
‚ •Áœ∑§ ‹ÊªÊ¥ Ÿ ßU‚ flÊ⁄UŒÊà ∑§Ê
•¥¡Ê◊ ÁŒÿÊ ÕÊ– ◊Ê◊‹ ◊¥ ¬ÈÁ‹‚ Ÿ
‚ʪ⁄U, Á„U◊Ê¥‡ÊÈ, ◊È’‡ÊË⁄U, Á¡‡ÊÊŸ,
ªÊÁfl¥ŒÊ, •Á÷·∑§, ⁄UÊÁ„Uà •ÊÒ⁄U ‚¥¡Í
∑§Ê Áª⁄UçÃÊ⁄U ∑§⁄U Á‹ÿÊ „ÒU–
¬˝Êåà ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ∑§ •ŸÈ‚Ê⁄U
∑§ÁŸc∑§ ‡ÊÊ‹Ë◊Ê⁄U ’ʪ ß‹Ê∑‘§ ◊¥ ⁄U„Ã
Õ– ◊¥ª‹flÊ⁄U ∑§Ë ⁄UÊà ∑§ÁŸc∑§ •¬ŸË
S∑§Í≈UË ‚ ¡Ê ∑§„UË¥ ¡Ê ⁄U„Ê ÕÊ– ßU‚
ŒÊÒ⁄UÊŸ ©U‚∑§Ë S∑§Í≈UË ÁŸÁπ‹ ŸÊ◊ ∑‘§
×æ×êÜè ÕæÌ ÂÚU ·¤ãUæâéÙè
·ð¤ Õæ¼ ãéU§ü Íè ×æÚUÂèÅU
ÕÎÜæ ÜðÙð ·ð¤ çÜ° ßæÚUÎæÌ
·¤æð çÎØæ ¥´Áæ×
‹«∏∑§ ‚ ≈U∑§⁄UÊ߸U– ßU‚ ’Êà ¬⁄U ŒÙŸÙ¥
◊¥ ∑§„Ê‚ÈŸË „ÈU߸U– ∑§ÁŸc∑§ Ÿ •¬Ÿ
ŒÊSÃÊ¥ ∑§Ê ’È‹Ê∑§⁄U ÁŸÁπ‹ •ı⁄U
©‚∑‘§ ‚ÊÁÕÿÙ¥ ∑§Ë Á¬≈UÊ߸ ∑§Ë– ßU‚∑§
’ÊŒ ŒÊŸÊ¥ ∑§Ë ◊Ê¥ Ÿ ’Ëø’øÊfl ∑§⁄U
‚◊¤ÊÊÒÃÊ ∑§⁄U ÁŒÿÊ ‹Á∑§Ÿ ÁŸÁπ‹
∑§Ê ÿ„U ’ŒÊ¸‡Ã Ÿ„UË¥ „ÈU•Ê– ©U‚Ÿ
•¬Ÿ ‚ÊÁÕÿÊ¥ ∑§Ê ’Œ‹Ê ‹Ÿ ∑§ ∑§Ë
‚ÊÁ¡‡Ê ⁄UøË– Á¡‚∑§ ’ʺ ŒÊSÃÊ¢ Ÿ
∑§ÁŸc∑§ ∑§Ù ©U‚∑§ ÉÊ⁄U ‚ ’È‹ÊÿÊ–
‚◊¤ÊıÃÊ „ÙŸ ∑‘§ ’ÊŒ ∑§ÁŸc∑§ ÷Ë
©Ÿ∑‘§ ‚ÊÕ ø‹Ê ªÿÊ– ÉÊ⁄U ‚ ∑§È¿ ŒÍ⁄U
¡ÊŸ ¬⁄U ÁŸÁπ‹ Ÿ ©U‚ ¬⁄U øÊ∑ͧ ‚
„U◊‹Ê ∑§⁄U ÁŒÿÊ– fl„U •¬ŸË ¡ÊŸ
’øÊŸ ∑§ Á‹∞ ∞∑§ ŒÈ∑§ÊŸ ◊¥ ¡Ê ÉÊÈ‚Ê
‹Á∑§Ÿ •Ê⁄UÊ¬Ë fl„UÊ¥ ¬„È¥Uø ©U‚¬⁄U
øÊ∑ͧ ‚ „U◊‹Ê ∑§⁄U ÉÊÊÿ‹ ∑§⁄U ÁŒÿÊ–
ßU‚∑§ ’ÊŒ •Ê⁄UÊ¬Ë Ÿ øÊ∑ͧ ‹„⁄UÊÿÊ
ÃÊ ŒÈ∑§ÊŸ ◊¥ ’ÒΔ ‹«∏∑§ ¬flŸ ∑§Ê
‹ªÊ– ‹ÊªÊ¥ Ÿ ÉÊ≈UŸÊ ∑§Ë ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË
¬ÈÁ‹‚ ∑§Ê ŒË– ◊ÊÒ∑§ ¬⁄U ¬„È¥UøË
¬ÈÁ‹‚ Ÿ ÉÊÊÿ‹Ê¥ ∑§Ê ¬Ê‚ ∑§
•S¬ÃÊ‹ ◊¥ ÷Ã˸ ∑§⁄UÊÿÊ ¡„UÊ¥ ¡Ê¥ø
∑§ ’ÊŒ «UÊÄ≈U⁄UÊ¥ Ÿ ∑§ÁŸc∑§ ∑§Ê ◊ÎÃ
ÉÊÊÁ·Ã ∑§⁄U ÁŒÿÊ ¡’Á∑§ ¬flŸ ∑§Ê
ßU‹Ê¡ ø‹ ⁄U„Ê–
Õ‘¿è âð ç·¤àæôÚU Ùð
ç·¤Øæ ÕÜ户¤æÚU
Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë– ’Ê„⁄Ë ÁŒÀ‹Ë ∑U U •◊Ÿ
Áfl„Ê⁄ ß‹Ê∑U U ◊¢ ∞∑UU Á∑UU ‡ÊÊ⁄ Ÿ ∑UU ÁÕÃ
MUU ¬ ‚ ‚Êà fl·Ë¸ÿ ’ëøË ‚ ’‹Êà∑UU Ê⁄
Á∑UU ÿÊ „Ò– ¬ÈÁ‹‚ ∑U U ∞∑UU flÁ⁄cΔ
•Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ’ÃÊÿÊ Á∑UU
•Ê⁄Ê¬Ë ¬ËÁ«∏UÃÊ ∑UU Ê øÊÚ∑U U‹≈ ÁŒ‹ÊŸ
∑U U ’„ÊŸ ‚ ‚ÈŸ‚ÊŸ ¡ª„ ‹ ªÿÊ
•ÊÒ⁄ ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ë ‡ÊÊ◊ ∑UU Ê ©‚∑U U
‚ÊÕ ’‹Êà∑UU Ê⁄ Á∑UU ÿÊ–
•Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU v{
fl·Ë¸ÿ •Ê⁄Ê¬Ë ©‚Ë ß‹Ê∑U U ◊¢ ⁄„ÃÊ „Ò
¡„Ê¢ ¬ËÁ«∏UÃÊ ∑UU Ê ÉÊ⁄ „Ò– ’ëøË ∑U U
◊ÊÃÊ-Á¬ÃÊ ÁŒ„Ê«∏Ë ◊¡ŒÍ⁄ „Ò¢ •ÊÒ⁄ ¡’
fl ÉÊ⁄ ¬⁄ Ÿ„Ë¢ Õ ÃÊ ©‚Ÿ ’ëøË ∑UU Ê
øÊÚ∑U U‹≈ ÁŒ‹ÊŸ ∑UU Ê ‹Ê‹ø ÁŒÿÊ–
¡’ ©‚∑U U ◊ÊÃÊ-Á¬ÃÊ ÉÊ⁄ ‹ÊÒ≈ ÃÊ
©ã„Ê¢Ÿ •¬ŸË ’≈Ë ∑UU Ê ¡Å◊Ë „Ê‹Ã
◊¢ ŒπÊ •ÊÒ⁄ ©‚ Ÿ¡ŒË∑UU U ∑U U
•S¬ÃÊ‹ ‹ ª∞– ©ã„Ê¢Ÿ ’ÊŒ ◊¢
’‹Êà∑UU Ê⁄ ∑UU Ê ◊Ê◊‹Ê Œ¡¸ ∑UU ⁄ÊÿÊ–

â¢çÿæŒÌ â×æ¿æÚU ¬È⁄UÊŸ flÊ„UŸÙ¥ ∑§ ÁŸSÃÊ⁄UáÊ ∑§ Á‹∞ ‚Á◊Áà ªÁΔUà ‚ËÁ‹¢ª ¬⁄U •äÿʺ‡Ê
‹Ê∞ ∑¥§Œ˝— ∑§¡⁄UËflÊ‹
‡ÊË‹Ê ∑§ ’ÿÊŸ ¬⁄U ¡ÃÊ߸U •Ê¬ÁûÊ, ∑§Ë Á‡Ê∑§Êÿà ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë °ÙÁèÅUè Ùð ÌèÙ ×æãU ×ð´ •äÿˇÊÃÊ flÊ‹Ë ∞∑UU ¬ËΔ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
ÿ„ ◊ÈgÊ ∞∑UU ©Áøà ÁŸSÃÊ⁄áÊ ŸËÁÃ
Ÿß¸U ÁŒÀ‹Ë– ¬Ífl¸ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË ‡ÊË‹Ê ŒËÁπà ∑§ ∞∑§ ’ÿÊŸ ¬⁄U ¬Ê≈U˸ ∑§ ¬Ífl¸ ⁄Êc≈˛Ëÿ „Á⁄à •Áœ∑UU ⁄áÊ (∞Ÿ¡Ë≈Ë) Ÿ ·¤æØü ØôÁÙæ ÕÙæÙð ·¤æ ∑UU Ë ¡MUU ⁄à ∑UU Ê ¬˝ÁÃÁ’¢Á’à ∑UU ⁄ÃÊ „Ò
ÁfläÊÊÿ∑§ ÷Ëc◊ ‡Ê◊ʸ Ÿ •Ê¬ÁûÊ ¡ÃÊ߸U „ÒU– ©Uã„UÊ¥Ÿ ∑§Ê¥ª˝‚ •äÿˇÊ ⁄UÊ„ÈU‹ •ÊÒ⁄ ß‚∑U U •‹ÊflÊ ∑UU ’Ê«∏ ¬˝’¢œŸ, ÂýÏæÙ×¢˜æè âð âè°× Ùð ·¤è
ªÊ¥äÊË ∑§Ê ∞∑§ ¬òÊ Á‹π∑§⁄U ∑§„UÊ Á∑§ ¬Ê≈U˸ ∑§ ∑§Êÿ¸∑§Ãʸ Á¬¿U‹ ∑§ß¸U ‚Ê‹
¬˝ÁÃ’¢ÁœÃ ¬≈˛Ê‹ ∞fl¢ «Ë¡‹ flÊ„ŸÊ¢
∑U U ÁŸSÃÊ⁄áÊ ∑U U Á‹∞ Á∑UU ‚Ë ŸËÁà ∑U U ç¼Øæ çÙ¼ðüàæ ¬˝‚¢S∑UU U⁄áÊ •ÊÒ⁄ ÁŸSÃÊ⁄áÊ ÁŒ‡ÊÊ-
‚ •Ê◊ •ÊŒ◊Ë ¬Ê≈U˸ ∑§Ë ¬ŒÊ¸»§Ê‡Ê ∑§⁄UŸ ◊¥ ¡È≈U „Ò¥U– fl„UË¥ ŒËÁˇÊà Ÿ ªÃ Ÿ„Ë¢ „ÊŸ ∑UU Ê ‚¢ôÊÊŸ Á‹ÿÊ „Ò– ∞Ÿ¡Ë≈Ë ÁŸŒ¸‡ÊÊ¢ ∑UU Ë ÷Ë ¡MUU ⁄à „Ò– ¬ËΔ Ÿ ¥ÂèÜ, ·¤ãUæ- Üô» ãUô
Ÿ ß‚ ‚¢’¢œ ◊¢ ŸËÁà ’ŸÊŸ ∑U U Á‹∞ ∑UU „Ê, ß‚Á‹∞ „◊ ◊Ê◊‹ ¬⁄ ªÊÒ⁄
ÁŒŸÊ¥ ∞∑§ ‚ÊˇÊÊà∑§Ê⁄U ◊¥ ∑§„UÊ ÕÊ Á∑§ ßU‚ ’Êà ‚ ßUŸ∑§Ê⁄U Ÿ„UË¥ Á∑§ÿÊ ¡Ê
‚∑§ÃÊ „ÒU Á∑§ •Ê¬ ‚⁄U∑§Ê⁄U ’„ÈUà ◊¡’Íà „ÒU– ‚ÊÕ „UË ÿ„U ÷Ë ∑§„UÊ Á∑§ ‚Á◊Áà ªÁΔà ∑UU Ë „Ò– ∑UU Ê ÃËŸ ◊„ËŸ ∑U U ÷ËÃ⁄ ß‚ ‚¢’¢œ ◊¢
•¬ŸË Á⁄¬Ê≈¸ ÷Ë •‹ª-•‹ª ‚ÊÒ¢¬Ÿ
∑UU Ê ∑UU „Ê „Ò– ‚ÊÕ „Ë ©‚Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∑UU ⁄Ÿ •ÊÒ⁄ ∞∑UU ©Áøà ÁŸSÃÊ⁄áÊ ŸËÁà ⷤÌð ãñ´U ÕðÚUæðÁ»æÚU
ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ∑§Ê¥ª˝‚ ’„ÈUà ∑§◊¡Ê⁄U „ÒU– ∞∑§ •ãÿ ’ÿÊŸ ◊¥ ©Uã„UÊ¥Ÿ ∑§„UÊ ÕÊ •Áœ∑UU ⁄áÊ Ÿ ¬ÊÿÊ Á∑UU ÁŒÀ‹Ë ∑UU Œ◊ ©ΔÊŸ •ÊÒ⁄ ∑UU ’Ê«∏ SÕ‹Ê¢ ∑UU Ê ©Áøà SÕÊŸ ¬⁄ ∑UU U’Ê«∏ ∑UU UÊ ÃÒÿÊ⁄ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ∑U U¢Œ˝ ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U
Á∑§ ÿÍŸÊßU«U≈U Áfl¬ˇÊ ∑§ ‚ÊÕ ¡È«∏Ÿ ∑§Ê »Ò§‚‹Ê ∑§Ê¥ª˝‚ Ÿ„UË¥ πÈŒ •⁄UÁfl¥Œ ‚⁄∑UU Ê⁄ Ÿ yÆ ‹Êπ ‚ ÖÿÊŒÊ flÊ„ŸÊ¢ ‡Ê„⁄ ∑U U √ÿSÃÃ◊ ß‹Ê∑UU Ê¢ ‚ ©Áøà SÕÊŸÊ¢ÃÁ⁄à ∑UU ⁄Ÿ ∑U U ’ÊŒ ‚Ë¬Ë‚Ë’Ë ‚«∏∑U U ¬Á⁄fl„Ÿ ◊¢òÊÊ‹ÿ ∑U U ‚Áøfl ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë
∑§¡⁄UËflÊ‹ ∑§⁄‘¥Uª– ‡Ê◊ʸ Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ ∞∑§ •Ê⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑§Ê¥ª˝‚ •äÿˇÊ •¡ÿ ∑UU Ê ¬¢¡Ë∑UU ⁄áÊ πà◊ ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ „Ò– SÕÊŸÊ¢ ¬⁄ SÕÊŸÊ¢ÃÁ⁄à ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ∑U U ÁŒ‡ÊÊ-ÁŸŒ¸‡ÊÊ¢ ∑U U ◊ÈÃÊÁ’∑UU , ß‚∑UU Ê ∑UU Ë •äÿˇÊÃÊ ◊¢ ‚ˬ˂˒Ë, ¬ÿʸfl⁄áÊ
◊Ê∑§Ÿ ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ¬Ê≈U˸ ∑§Ê ◊¡’Íà ∑§⁄UŸ ◊¥ ¡È≈U „Ò¥U– fl„UË¥ ŒÍ‚⁄UË •Ê⁄U ¬Ífl¸ ߟ◊¢ vz ‚Ê‹ ¬È⁄ÊŸ ¬≈˛Ê‹ flÊ„Ÿ •ÊÒ⁄ ∑UU Êÿ¸ ÿÊ¡ŸÊ ’ŸÊŸ ∑U U ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞ „Ò¢– ¬˝’¢œŸ, ¬˝‚¢S∑UU ⁄áÊ •ÊÒ⁄ ÁŸSÃÊ⁄áÊ ◊¢òÊÊ‹ÿ •ÊÒ⁄ ÁŒÀ‹Ë ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U ‚ËÁ‹¥ª ∑§ ◊Ⱥ˜º ¬⁄U ∞∑§ ’Ê⁄U Á»§⁄U
◊ÈÅÿ◊¥òÊË ∑§ ’ÿÊŸ ‚ ¬Ê≈U˸ ∑§ ∑§Êÿ¸∑§Ãʸ•Ê¥ ∑§Ê ◊ŸÊ’‹ Áª⁄UÊ „ÒU– vÆ ‚Ê‹ ¬È⁄ÊŸ «Ë¡‹ flÊ„Ÿ ‡ÊÊÁ◊‹ ∞Ÿ¡Ë≈Ë Ÿ ◊ÈÅÿ ‚Áøfl •ÊÒ⁄ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ‚Ë¬Ë‚Ë’Ë ß‚ ‚¢’¢œ ¬˝ÁÃÁŸÁœÿÊ¢ ∑UU Ë ∞∑UU ‚¢ÿÈÄà ‚Á◊Áà ◊ÈÅÿ◊¢òÊË •⁄UÁfl¢º ∑§¡⁄UËflÊ‹ Ÿ
„Ò¢ •ÊÒ⁄ ߟ ‚÷Ë ∑UU Ê ◊ÊÿʬÈ⁄Ë ∑UU ’Ê«∏Ë ∑U U ¢Œ˝Ëÿ ¬˝ŒÍ·áÊ ÁŸÿ¢òÊáÊ ’Ê«¸ ◊¢ xv ¡Ÿfl⁄Ë Ã∑UU ÁŒ‡ÊÊ-ÁŸŒ¸‡Ê ¡Ê⁄Ë ∑U U ªΔŸ ∑UU Ê ÁŸŒ¸‡Ê ŒÃ „Ò¢– •Áœ∑UU ⁄áÊ ÷Ê¡¬Ê ¬⁄U „U◊‹Ê ’Ù‹Ê „ÒU– ◊Á≈UÿÊ‹Ê
‚Á◊Áà ∑§ •äÿˇÊ Ÿ Á∑§ÿÊ •S¬ÃÊ‹ ∑§Ê ÁŸ⁄UˡÊáÊ ’Ê¡Ê⁄ ◊¢ ÁŸSÃÊÁ⁄à Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò– (‚ˬ˂˒Ë) ∑UU Ê ©ΔÊ∞ ª∞ ∑UU Œ◊Ê¢ ∑UU U⁄ ‚∑UU UÃÊ „Ò– ∞Ÿ¡Ë≈Ë ¬˝◊Èπ Ÿ ∞∑UU ◊Ê„ ∑U U ÷ËÃ⁄ ‚Á◊Áà ∑UU Ë ◊¥ „È߸ ◊„ʬ¥øÊÿà ◊¥ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË Ÿ
Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë– ©ûÊ⁄UË ÁŒÀ‹Ë Ÿª⁄U ÁŸª◊ ∑‘§ Áfl‡Ê· ÁøÁ∑§à‚Ê ‚„ÊÿÃÊ ∞fl¥ „Á⁄à ¬ÒŸ‹ Ÿ ÁŒÀ‹Ë ∑U U ◊ÈÅÿ ‚Áøfl ∑U U ‚¢’¢œ ◊¢ •ª‹ ‚Ê‹ xv ◊Êø¸ Ã∑UU ãÿÊÿ◊ÍÁø •ÊŒ‡Ê¸ ∑UU È◊Ê⁄ ªÊÿ‹ ∑UU Ë ¬„‹Ë ’ÒΔ∑UU ∑U U ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞ „Ò¢– ‹ÙªÙ¥ ∑§Ù ‚¥’ÙÁœÃ ∑§⁄UÃ „È∞ ∑§„Ê Á∑§ ◊Á≈UÿÊ‹Ê ◊¥ ‹ÙªÙ¥ ∑§Ù ‚¢’ÙÁœÃ ∑§⁄UÃ
¡Ÿ-SflÊSâÿ ‚Á◊Áà ∑‘§ •äÿˇÊ ÁflŸËà flÙ„⁄UÊ Ÿ ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù Áª⁄Uœ⁄U ‹Ê‹ ‚Ë∞◊ •⁄UÁfl¢º ∑§¡⁄UËflÊ‹–

“ΔU∑§Ê ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÊ¥ ∑§Ê

•S¬ÃÊ‹ ∑§Ê ÁŸ⁄UˡÊáÊ Á∑§ÿÊ– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U ÁŸŒ‡Ê∑§ •S¬ÃÊ‹ ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ, Àæ˜æâ¢ƒæ ¿éÙæß ·ð¤ çÜ°
«ÊÚ. •L§áÊ ÿÊŒfl fl •ãÿ •Áœ∑§Ê⁄UË ÷Ë ◊ı¡ÍŒ Õ– ÁflŸËà flÙ„⁄UÊ Ÿ
ÁŸ⁄UˡÊáÊ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ù •S¬ÃÊ‹ ◊¥ Ÿ‚ÙZ ∑§Ë ∑§◊Ë ∑§Ù ¡ÀŒ ¼æç¹Ü ·¤è ¥Áèü
‚ ¡ÀŒ ŒÍ⁄U ∑§⁄UŸ ∑‘§ ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞– ß‚∑‘§ ‚ÊÕ „Ë ©ã„Ù¢Ÿ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ù
•S¬ÃÊ‹ ◊¥ Á‹çU≈U ∑‘§ ∑§Êÿ¸ ∑§Ù ¡ÀŒ ‚ ¡ÀŒ ¬Í⁄UÊ ∑§⁄UŸ ∑‘§ ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞
ÃÊÁ∑§ fl„Ê¥ •ÊŸ flÊ‹ ◊⁄UË¡Ù¥ ÿÊ ©Ÿ∑‘§ ¬Á⁄U¡ŸÙ¥ ∑§Ù ∑§Ù߸ ¬⁄U‡ÊÊŸË ŸÊ „Ù–
Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë– „UÊ߸∑§Ù≈¸U Ÿ «UËÿÍ ‚ ∑UU „Ê
„Ò Á∑UU ∞∑UU ¿ÊòÊ ∑UU Ë ÿÊÁø∑UU Ê ◊¢ ‹ªÊ∞
ª∞ ß‚ •Ê⁄Ê¬ ¬⁄ •¬ŸÊ L§π ⁄π Á∑UU
ÁflŸËà flÙ„⁄UÊ Ÿ •S¬ÃÊ‹ ◊¥ ø‹ ⁄U„ •ãÿ ◊⁄U◊êà ∑‘§ ∑§ÊÿÙ¸ ∑§Ù ÷Ë ¡ÀŒ ÁflÁfl ∑U U ÇflÊÿ⁄ „ÊÚ‹ ∑UU Ê ¿ÊòÊ ‚¢ÉÊ
‚ ¡ÀŒ ¬Í⁄UÊ ∑§⁄UŸ ∑‘§ ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞– Á¬¿‹ ‚Ê‹ ‚ •¬Ÿ ¬Œ ¬⁄ „Ò
ÄÿÊ¢Á∑UU wÆv}-v~ ∑U U ‡ÊÒˇÊÁáÊ∑UU -‚òÊ
“¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ∑§ ¡Á⁄U∞ ÷Ë ‚◊Îh „UÙªË ‚¢S∑ΧÔ ∑U U Á‹∞ ¿ÊòÊÊflÊ‚ ◊¢ øÈŸÊfl Ÿ„Ë¢
Ÿß¸U ÁŒÀ‹Ë– ‚¥S∑§Îà ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ ÿÈflÊ •¬ŸÊ ÷Áflcÿ ’ŸÊ ⁄U„ „Ò¥– „È•Ê– ãÿÊÿ◊ÍÁø ÿÊª‡Ê πãŸÊ Ÿ
‚¥S∑§Îà ‚ÊÁ„àÿ ‚÷Ë ‚ÊÁ„àÿÙ¥ ∑§Ë •Êà◊Ê „Ò– ßU‚∑§ ∞fl¥ ‚¥ªËà ‚ ÿÊÁø∑UU Ê ¬⁄ wÆ ÁŒ‚¢’⁄ Ã∑UU ß‚
‚ÊÁ„àÿ ◊¥ ¡ËflŸ ∑§Ê ‚¥øÊ⁄U „ÙÃÊ „Ò– ‚¥S∑Χà ∑§ ÿÊŒ ∑§⁄UŸ ∑§Ë ¬⁄Uê¬⁄UÊ ‚¢’¢œ ◊¥ ¡flÊ’ ◊Ê¢ªÊ „Ò– ÿÊÁø∑UU Ê ◊¢
∑§Ù ÿÁŒ ¡ËÁflà ⁄UπŸÊ „Ò ÃÙ ‡‹Ê∑§ ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ•Ù¥ ∑§Ê •ÊÿÊ¡Ÿ Á∑§ÿÊ ∑UU „Ê ªÿÊ „Ò Á∑UU ◊ÊÒ¡ÍŒÊ •äÿˇÊ
¡ÊŸÊ ¡M§⁄UË „ÒU– ß‚‚ ¬˝ÁÃ÷ÊÁªÿÙ¥ ∑§Ù ‡‹Ù∑§ ÿÊŒ ∑§⁄UŸ ∑§Ë ˇÊ◊ÃÊ („ÊÚS≈‹) ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ ∑U U ‚ÊÕ
’…∏UªË– ÁŒÀ‹Ë ‚¥S∑§Îà •∑§ÊŒ◊Ë mÊ⁄UÊ ◊„Á·¸ flŒ √ÿÊ‚ ‚¥S∑§Îà Á◊‹Ë÷ªÃ ∑UU ⁄ ÁflÁ÷㟠∑UU ŒÊøÊ⁄Ê¢ ◊¢
ÁfllʬËΔ •ÊŸãŒœÊ◊ ◊¥ ◊äÿ◊Ê SÃ⁄UËÿ ∞∑§‹ ‡‹Ù∑§ ‚¥ªËà Á‹åà „Ò– ÁŒ√ÿÊ¢ª ¿ÊòÊ ©◊¢ª ÷Ê⁄mÊ¡
¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ‚◊Ê⁄UÙ„ ◊¥ ◊ÈÅÿ •ÁÃÁÕ Áfl‡fl¡ÊªÎÁà Á◊‡ÊŸ ∑§Ë ©¬ÊäÿˇÊ ∑UU Ë ÿÊÁø∑UU Ê ◊¢ ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò Á∑UU
ÿÙª äÿÊŸ ªÈM§ «ÊÚ. •Áø¸∑§Ê Ÿ ∑§„UË– øÈŸÊfl Ÿ„Ë¢ ∑UU ⁄ÊŸ ¬⁄ •Ê¬ÁûÊ ¡ÃÊŸ
¬⁄U ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ ∑UU Ê⁄¸flÊ߸ ∑UU ⁄ ⁄„Ê „Ò–
çÙØ×ô´ ·ð¤ ©UËÜ¢ƒæÙ
ÂÚU ¼ô ×ôÅUÜ âèÜ
’„UÊ‹ ∑§⁄‘U ‚⁄U∑§Ê⁄” Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë– ◊Ù≈U‹ ŸËÁà ∑‘§ ©À‹¢ÉÊŸ
¬⁄U ºÁˇÊáÊË ŒÁˇÊáÊË ¡ÙŸ ∑‘§ ÷flŸ
Áfl÷ʪ ∑§ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ Ÿ ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸U ÁŒÀ‹Ë ‚÷Ë ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ù ÃÈ⁄Uãà ’„Ê‹ ¿ûÊ⁄U¬È⁄U ß‹Ê∑‘§ ◊¥ ÁSÕà ◊Ù≈U‹Ù¥ ∑§Ë
∑§⁄UŸ ∑§Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U ‚ ◊Ê¥ª ∑§Ë „ÒU– ¡Ê¥ø ∑§Ë •ı⁄U ÁŸÿ◊Ù¥ ∑§ ©UÀ‹¢ÉÊŸ ¬⁄U
¬ËÃ◊¬È⁄UÊ ÁSÕà ÷ªflÊŸ ◊„UÊflË⁄U ¬˝Œ‡Ê ÷Ê¡¬Ê ∑§ ◊„Ê◊¥òÊË ⁄UÊ¡‡Ê ©ã„¥U ‚Ë‹ ∑§⁄U ÁºÿÊ–
•S¬ÃÊ‹ ∑§ ‚È⁄UˇÊÊ ªÊ«UÊZ ∑§Ê ŸÊÒ∑§⁄UË ÷ÊÁ≈UÿÊ, ◊ËÁ«ÿÊ ¬˝◊È𠕇ÊÙ∑§ ¡ÙŸ ∑§ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§
‚ ÁŸ∑§Ê‹Ÿ ∑§Ê ◊Ê◊‹Ê ª⁄U◊Ê ªÿÊ ªÙÿ‹ Œfl⁄UÊ„Ê Ÿ ¬˝ÁÃÁŸÁœ◊¥«‹ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§, ¡Ê¢ø ∑§ ºı⁄UÊŸ ∑¢§≈˛UË ßŸ
„ÒU– ÁŒÀ‹Ë Á‚Áfl‹ Á«U»¥§‚ ‚¥ÉÊ·¸ •äÿˇÊ Áfl‡ÊÊ‹ ◊À„ÙòÊÊ, ◊„Ê◊¥òÊË •ı⁄U ⁄UÁ«ÿ¢‚ ◊Ù≈U‹ ◊¥ flÒflÊÁ„∑§ •ı⁄U
◊Êøʸ ∑§ ¬ŒÊÁäÊ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ ∞fl¥ ¬˝flËáÊ ‹Ê∑§«∏Ê fl ‚ÃË‡Ê ∑§È◊Ê⁄U ‚ ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ •ÊÿÙ¡Ÿ ∑‘§ Á‹∞ ¬¥«Ê‹
∑§Êÿ¸∑§Ãʸ•Ê¥ ∞∑§ ¬˝ÁÃÁŸÁäÊ ◊¥«U‹ ◊È‹Ê∑§Êà ∑§⁄U ∑§„UÊ Á∑§ fl„U ©Uã„¥U ‹ªÊ∞ ª∞ Õ ‹Á∑§Ÿ •ŸÈ◊Áà ‡ÊÈÀ∑§
¬˝Œ‡Ê ÷Ê¡¬Ê ∑§Êÿʸ‹ÿ ¬„È¥UøÊ– ÷⁄UÊ‚Ê ÁŒ‹ÊÃ „ÒU¥ Á∑§ ßU‚ ‚¥∑§≈U ∑§Ë ¡◊Ê Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÕÊ •ı⁄U Áfl÷ʪ
©Uã„UÊ¥Ÿ ÷Ê¡¬Ê ŸÃÊ•Ê¥ ∑§Ê ÉÊ«∏Ë ◊¥ fl ©UŸ∑§ ‚ÊÕ „Ò¥U– ÷ÊÁ≈UÿÊ Ÿ Ÿ •÷Ë •ŸÈ◊Áà ÷Ë Ÿ„Ë¥ ŒË ÕË– ß‚
’ÃÊÿÊ Á∑§ •S¬ÃÊ‹ ∑§ {Æ ‚È⁄UˇÊÊ ∑§„Ê ◊ÈÅÿ◊¥òÊË •¬Ÿ øÈŸÊflË flÊŒÊ¥ ◊¥ ŒπÃ „È∞ ŒÙŸÙ¢ ◊Ù≈U‹Ù¥ ∑§Ù ‚Ë‹ ∑§⁄U
ªÊ«UÊZ ∑§Ê ŸÊÒ∑§⁄UË ‚ ÁŸ∑§Ê‹ ÁŒÿÊ ªÿÊ Δ∑‘§ŒÊ⁄UË ¬˝ÕÊ πà◊ ∑§⁄UŸ •ı⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ– ◊Ù≈U‹ ◊ÊÁ‹∑§Ù¢ Ÿ ߟ
„ÒU– ÁŸ∑§Ê‹ ªÿ ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÙ¥ ◊¥ z •SâÊÊÿË ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ù SÕÊÿË ∑§⁄UŸ SÕÊŸÙ¥ ¬⁄U ‡ÊÈÀ∑§ ¡◊Ê Á∑§ÿ ’ªÒ⁄U
ÁflœflÊ ◊Á„‹Êÿ¥ ÷Ë „Ò¥– ÷Ê¡¬Ê Ÿ ∑§Ê flÊŒÊ Á∑§ÿÊ ÕÊ– •ı⁄U ¬¥«Ê‹ ‹ªÊ∞ Õ–
ÁŒÀ‹Ë ◊¥ Á¬¿‹ ∞∑§ ‚Ê‹ ‚ ‚ËÁ‹¥ª
∑‘§ ŸÊ◊ ¬⁄U ÷Ê¡¬Ê Ÿ ‚ËÁ‹¥ª ∑‘§ ŸÊ◊
¬⁄U „¡Ê⁄UÙ¥ ŒÈ∑§ÊŸ¥ ‚Ë‹ ∑§⁄U ŒË¥– •’
»Ò§ÁÄU≈˛ÿÙ¥ ∑§Ù ‚Ë‹ ∑§⁄UŸ ∑§Ê ∑§Ê◊
‡ÊÈM§ ∑§⁄U ÁŒÿÊ– •ª⁄U ß‚ Ã⁄UË∑‘§ ‚
ø‹ÃÊ ⁄U„Ê ÃÙ ÷Ê¡¬Ê ∑§Ù ¬Í⁄UË ÁŒÀ‹Ë
‚Ë‹ ∑§⁄UŸË ¬«∏ªË–
ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U ©Uã„UÙ¥Ÿ
¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ⁄‘¥UŒ˝ ◊ÙºË ‚ •¬Ë‹ ∑§Ë
Á∑§ ‚¥‚Œ ◊¥ •äÿÊŒ‡Ê ‹Ê∑§⁄U ÿ
‚ËÁ‹¥ª ∑§Ù L§∑§flÊ߸ ¡Ê∞– ©Uã„UÙ¥Ÿ
∑§„UÊÁ∑§ ‚ËÁ‹¥ª ∑§Ê ‚Ê⁄UÊ ∑§Ê◊ ∑‘§¥Œ˝,
∞◊‚Ë«Ë •ı⁄U «Ë«Ë∞ ∑‘§ •œËŸ „Ò–
¡Ò‚Ê Á∑§ ‚÷Ë ¡ÊŸÃ „Ò¥ ∑‘§¥Œ˝ ◊¥
÷Ê¡¬Ê ∑§Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U „Ò, ∞◊‚Ë«Ë ◊¥
÷Ê¡¬Ê ∑§Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U „Ò •ı⁄U «Ë«Ë∞ ◊¥
÷Ë ÷Ê¡¬Ê ∑§Ë „Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U „Ò– ÷Ê¡¬Ê
∑§Ù ∑‘§fl‹ øÊ⁄U ‹Êߟ ∑§Ê ∞∑§
•äÿÊŒ‡Ê ‹Ù∑§‚÷Ê ◊¥ ¬Ê‚ ∑§⁄UŸÊ „Ò
Á∑§ •ª‹ ¬Ê¥ø ‚Ê‹Ù¥ Ã∑§ ¡Ù ŒÈ∑§ÊŸ
¡„Ê¢ „Ò¥, ¡Ù ◊∑§ÊŸ ¡„Ê¢ „Ò¥, ¡Ù »Ò§ÄU≈˛Ë
¡„Ê¢ „Ò¥, ©‚∑§Ù Ÿ„Ë¥ ÃÙ«∏¥ª, Á∑§‚Ë ∑§Ë
ŒÈ∑§ÊŸ, ∑§Ù߸ ÷Ë »Ò§ÄU≈˛Ë, ¡Ù ¬˝ºÍ·áÊ
Ÿ„Ë¥ ∑§⁄UÃË, •ı⁄U ∑§Ù߸ ÷Ë ◊∑§ÊŸ
‚Ë‹ Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ, •ı⁄U ‚Ê⁄U
Á◊‹∑§⁄U ß‚∑§Ê ∑§Ù߸ ‚◊ʜʟ
ÁŸ∑§Ê‹¥ª– ◊ÊòÊ ÿ øÊ⁄U ‹Êߟ ∑‘§
•äÿÊŒ‡Ê ‚ ÁŒÑË ∑§Ë ‚ËÁ‹¥ª ⁄UÙ∑§Ë
¡Ê ‚∑§ÃË „Ò–

çâ¹ ¼¢»æ ×æ×Üæ Ñ ·¤×ðÅUè ·¤ÚUæ°»è ¼ôÕæÚUæ ÅþUæØÜ

¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– Ÿß¸ ÁºÀ‹Ë
Ÿflê’⁄U v~}y ◊¥ ÁŒÑË ∑‘§ ÁòÊ‹Ù∑§¬È⁄UË ◊¥
◊Ê⁄U ªÿ ~z Á‚πÙ¥ ∑‘§ ◊Ê◊‹ ◊¥ ÁŒÀ‹Ë
„Ê߸∑§Ù≈U¸ Ÿ }} ŒÙÁ·ÿÙ¥ ∑§Ë ‚¡Ê ∑§Ù
’⁄U∑§⁄UÊ⁄U ⁄UπÊ „Ò– v~~{ ◊¥ ∑§«∏∑§«∏«Í◊Ê
∑§Ù≈U¸ Ÿ ~z Á‚πÙ¥ ∑‘§ ∑§à‹ •ı⁄U vÆÆ ÉÊ⁄UÙ¥
∑§Ù ¡‹ÊŸ ∑‘§ ◊Ê◊‹ ◊¥ vÆ| ‹ÙªÙ¥ ∑§Ù
‚¡Ê ‚ÈŸÊ߸ ÕË– „Ê߸∑§Ù≈U¸ ∑‘§ ¡ÁS≈U‚
•Ê⁄U.∑‘§. ªÊ’Ê Ÿ ‚¡Ê ∑§Ù ’⁄U∑§⁄UÊ⁄U ⁄UπŸ
∑§Ê •ÊŒ‡Ê ÁŒÿÊ–
Á‚π ªÈL§mÊ⁄UÊ ¬˝’¥œ∑§ ∑§◊≈UË ∑‘§
•äÿˇÊ ◊Ÿ¡Ëà Á‚¥„ ¡Ë.∑‘§. Ÿ „Ê߸∑§Ù≈U¸ ∑‘§
»Ò§‚‹ ¬⁄U ‚¢ÃÙ· ¡ÃÊÃ „È∞ ∑‘§ãŒ˝ ‚⁄U∑§Ê⁄U
∑§Ë ∞‚•Ê߸≈UË ∑‘§ ‚Ê◊Ÿ ©Äà ◊Ê◊‹Ù¥ ∑§Ê
≈˛Êÿ‹ ŒÙ’Ê⁄UÊ πÈ‹flÊŸ ∑§Ê ∞‹ÊŸ Á∑§ÿÊ–
¡Ë∑‘§ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ~z Á‚πÙ¥ ∑‘§ ∑§à‹ ◊Ê◊‹
πÈ‹•Ê◊ ÉÊÍ◊ ⁄„Ë „Ò¥U ’«∏Ë ◊¿Á‹ÿÊ¢— ◊ÈÅÿ◊¢òÊË
Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë– fl·¸ v~}y ∑U U Á‚π Áfl⁄ÊœË Œ¢ªÊ¢ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ◊Ê◊‹ ◊¢ ‹ª÷ª }Æ ‹ÊªÊ¢
∑UU Ë ŒÊ·Á‚Áh ’⁄∑UU ⁄Ê⁄ ⁄πŸ ∑U U ÁŒÀ‹Ë ©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑U U »ÒU U‚‹ ∑U U ’ÊŒ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË
•⁄Áfl㌠∑U U¡⁄ËflÊ‹ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU ’«∏Ë ◊¿Á‹ÿÊ¢ •’ ÷Ë πÈ‹•Ê◊ ÉÊÍ◊ ⁄„Ë
„Ò¢ •ÊÒ⁄ Œ¢ªÊ ¬ËÁ«∏UÃÙ¥ ∑UU Ê xy ‚Ê‹ ’ÊŒ ÷Ë ãÿÊÿ
Å÷UßèÅU ·¤ÚU ¥ÚUçߢ¼ ·ð¤ÁÚUèßæÜ Ÿ„Ë¢ Á◊‹ ¬ÊÿÊ „Ò– ∑U U¡⁄ËflÊ‹ Ÿ ∞∑UU ≈˜flË≈ ◊¢
∑UU „Ê, v~}y ∑U U Á‚π Áfl⁄ÊœË Œ¢ªÊ¢ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ
Ùð ç·¤Øæ Èñ¤âÜð ·¤æ Sßæ»Ì ÁòÊ‹Ê ∑U U¬È⁄Ë ◊¢ ‚Ò∑U U«∏Ê¢ ÁŸŒÊ¸· ‹ÊªÊ¢ ∑U U ∑UU à‹ ∑U U
Á¡ê◊ŒÊ⁄ }} ŒÊÁ·ÿÊ¢ ∑UU Ë ŒÊ·Á‚Áh ’⁄∑UU ⁄Ê⁄
⁄πŸ ∑U U ÁŒÀ‹Ë ©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑U U »ÒU U‚‹ ∑UU Ê fl„U Sflʪà ∑UU ⁄Ã „Ò¥U– Œ¢ªÊ ¬ËÁ«∏UÃÙ¥ ∑§Ù
xy ‚Ê‹ ’ÊŒ ÷Ë ãÿÊÿ Ÿ„Ë¢ Á◊‹Ê „Ò– ’«∏Ë ◊¿UÁ‹ÿÊ¢ πÈ‹•Ê◊ ÉÊÍ◊ ⁄U„UË „Ò¥U–
◊¥ œÊ⁄UÊ xÆw ∑§Ë ¡ª„ Á‚»§¸ Œ¥ªÊ »Ò§‹ÊŸ ∑‘§ ©Q§ ◊Ê◊‹ ∑§Ù ∞‚.•Ê߸.≈UË ∑‘§ ‚Ê◊Ÿ
◊Ê◊‹ ◊¥ ŒÙÁ·ÿÙ¥ ∑§Ù ‚¡Ê „È߸ ÕË– ¬ÈÁ‹‚ ∑§◊≈UË mÊ⁄UÊ øÈŸıÃË ŒË ¡ÊÿªË ÃÊÁ∑§ ‚¡Ê
∑§Ë ¡Ê¥ø ◊¥ ’«∏Ë ∑§ÙÃÊ„Ë „ÙŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ∑§◊ ∑§⁄UflÊŸ •Ê∞ ŒÙÁ·ÿÙ¥ ∑§Ù »§Ê¥‚Ë ÿÊ
ŒÙÁ·ÿÙ¥ ∑§Ù ∑§◊ ‚¡Ê Á◊‹Ë „Ò– ß‚Á‹∞ ©U◊˝∑Ò§º ∑§Ë ‚¡Ê Á◊‹ ‚∑‘§–
 Ÿß¸U ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄UU, w~ Ÿfl¥U’⁄UU , wÆv}
ÂçÌ ·¤è ×æñÌ ·¤æ ‹ØæØ ×æ´» ÚUãUè ˆÙè ·¤æð ç×Üè ØæÌÙæ°´
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ªÈL§ª˝Ê◊
•¬Ÿ Á’¡Ÿ‚◊ÒŸ ¬Áà ∑§Ë ◊ÊÒà ∑§
Á‹∞ ãÿÊÿ ◊Ê¥ªŸ ¬˝äÊÊŸ◊¥òÊË Ÿ⁄¥UŒ˝ ◊ÊŒË
∑§Ë ‚ÈÀÃÊŸ¬È⁄U ⁄ÒU‹Ë ◊¥ ¬„È¥UøË ©UŸ∑§Ë
¬àŸË ∑§Ê ãÿÊÿ ÃÊ Ÿ„UË¥ Á◊‹Ê, ‹Á∑§Ÿ
ÿÊßÊ∞¥ ¡M§⁄U Á◊‹Ë¥– ÿÊßÊ∞¥
‡ÊÊ⁄UËÁ⁄U∑§ ÷Ë •ÊÒ⁄U ◊ÊŸÁ‚∑§ ÷Ë– ‚ÊÕ
„UË ©U‚∑§ Áπ‹Ê»§ ∞»§•Ê߸U•Ê⁄U ÷Ë
Œ¡¸ ∑§⁄U ‹Ë ªß¸U– ◊Ê◊‹Ê ÿ„UË¥ ¬⁄U Ÿ„UË¥
Õ◊Ê, ¬ÈÁ‹‚ ©U‚ ¬⁄U •¬ŸÊ ∑§‚
flʬ‚ ‹Ÿ ∑§Ê Œ’Êfl ÷Ë ’ŸÊ ⁄U„UË „ÒU–
ÄÿÊ¥Á∑§ ©U‚∑§ ¬Áà ∑§Ë ◊ÊÒà ∑§ ◊Ê◊‹
◊¥ ∞∑§ ¬ÈÁ‹‚ •ÁäÊ∑§Ê⁄UË ∑§Ê ÷Ë ŸÊ◊
„ÒU– Á¡‚Ÿ ©UŸ∑§ ¬Áà ∑§ ‚ÊÕ ¬˝ÊÚ¬≈U˸
∑§Ê ‹∑§⁄U äÊÊπÊäÊ«∏Ë ∑§Ë „ÒU– ∞‚Ê
•Ê⁄UÊ¬ ©UŸ∑§Ë ¬àŸË ∑§Ê „ÒU–
•Ê¬∑§Ê ’ÃÊ Œ¥ Á∑§ ÁflŸÊŒ ‡Ê◊ʸ
Ÿ ‹ˇ◊Ë ß¥U»˝§Ê Á’À«U≈U∑§ ∑¥§S≈˛UÄ≈U‡ÊŸ
¬˝Ê. Á‹. ŸÊ◊ ‚ ∑¥§¬ŸË ’ŸÊ ⁄UπË ÕË–
fl ©U‚∑§ «UÊÿ⁄‘UÄ≈U⁄U Õ– ©UŸ∑§Ê
∑§Êÿʸ‹ÿ ‚ȇÊʥà ‹Ê∑§ ‚Ä≈U⁄U-z| ◊¥
¬Ë∞◊ ◊ÊŒË ∑§Ë ⁄ÒU‹Ë
◊¥ ãÿÊÿ ◊Ê¥ªŸ ªß¸U
ÕË, Á◊‹Ê ŒŒ¸
•’ ¬ÈÁ‹‚ ∑§‚
flʬ‚ ‹Ÿ ¬⁄U ÷Ë
’ŸÊ ⁄U„UË „ÒU Œ’Êfl
∞∑§ ¬ÈÁ‹‚ •ÁäÊ∑§Ê⁄UË
¬⁄U ‹ªÊ „ÒU •Ê⁄UÊ¬
ÕÊ– ◊ËŸÍ ‡Ê◊ʸ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ŒÊ ¡È‹Ê߸U
wÆv} ‚Ê◊flÊ⁄U ∑§Ë ⁄UÊà ©UŸ∑§ ¬ÁÃ
∑§Ê»§Ë ¬⁄‘U‡ÊÊŸ Õ– ∑§Ê⁄UáÊ ¬Í¿UŸ ¬⁄U
©Uã„UÊ¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Œfl¥Œ˝ ‹Ê∑§«∏Ê ∑§Ê
∑§‚ ø‹ ⁄U„UÊ „ÒU– «UË‚Ë¬Ë ◊„U¥Œ˝ Á‚¥„U
‚ΔUË ŒÊ ¡È‹Ê߸U ∑§Ê ©UŸ∑§ ∑§Êÿʸ‹ÿ ◊¥
•Ê∞– ©UŸ∑§ ‚ÊÕ ©U‚∑§Ê ÷Ê߸U fl
•ãÿ ‹Êª ÷Ë Õ– ◊„¥UŒ˝ Á‚¥„U ‚ΔUË Ÿ
ªÈL§ª˝Ê◊ 
â¢çÿæ# â×æ¿æÚU
©UÂæØéQ¤ Ùð ç·¤Øæ Ùß ÁèßÙ ·¤æðç¿´» âð´ÅUÚU ·¤æ çÙÚUèÿæ‡æ
‚ÈÀÃÊŸ¬È⁄U ⁄ÒU‹Ë ◊¥ ¬Ë∞◊ ‚ Ÿ„UË¥ Á◊‹Ÿ ÁŒÿÊ
’ŸÊ∑§⁄U ∑§⁄UÊÿÊ ÕÊ– ©ã„UÊ¥Ÿ ÿ„U ÷Ë
’ÃÊÿÊ Á∑§ ©UŸ∑§ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§Ê ŸÈ∑§‚ÊŸ
Á’¡Ÿ‚◊ÒŸ ÁflŸÊŒ ‡Ê◊ʸ ∑§Ë ¬àŸË ◊ËŸÍ ‡Ê◊ʸ ’ËÃË v~ Ÿflê’⁄U ∑§Ê ‚ÈÀÃÊŸ¬È⁄U ªÊ¥fl ◊¥ ¬˝äÊÊŸ◊¥òÊË ∑§Ë ⁄ÒU‹Ë ◊¥ ©UŸ‚
¬„È¥UøÊŸ ∑§Ë ÷Ë äÊ◊∑§Ë ŒË ÕË– ßU‚∑§
•¬ŸË »§Á⁄UÿÊŒ ‚ÈŸÊŸ ªß¸U ÕË¥– ¡Ò‚ „UË ¬ÈÁ‹‚ ∑§Ê ©UŸ∑§ ’Ê⁄‘U ◊¥ ¬ÃÊ ø‹Ê ÃÊ ©U‚ fl„UÊ¥ ‚ ¡’⁄UŒSÃË ©UΔUÊ Á‹ÿÊ
’ÊŒ ¬ÈÁ‹‚ ◊¥ Á‡Ê∑§Êÿà ŒË, ‹Á∑§Ÿ
Á‡Ê∑§Êÿà ¬⁄U ∑ȧ¿U πÊ‚ ∑§Ê⁄¸UflÊ߸U Ÿ„UË¥
ªÿÊ– ◊ËŸÍ ‡Ê◊ʸ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ∞∑§ ‚ÊŒË flŒË¸ ◊¥ ¬ÈÁ‹‚∑§◊˸ ©UŸ∑§ ¬Ê‚ •Ê߸U •ÊÒ⁄U ∑§„UŸ ‹ªË Á∑§ fl„U ©UŸ∑§ ∑§‚
„ÈU߸U– •¬Ÿ ™§¬⁄U zÆ ‹Êπ L§¬ÿ ŒŸ
◊¥ ’Ê⁄‘U ◊¥ ¡ÊŸÃË „Ò¥U– fl ÿ„UÊ¥ ¬⁄U •¬ŸÊ ¬˝ÊÕ¸ŸÊ ¬òÊ Ÿ„UË¥ Œ ‚∑§ÃË¥– ªÈL§ª˝Ê◊ ∑§ ÁflüÊÊ◊ ªÎ„U ◊¥ ¡Ê∑§⁄U ŒŸÊ– ◊ŒŒ
∑§⁄UŸ ∑§ ’„UÊŸ fl„U ©Uã„¥U ⁄ÒU‹Ë SÕ‹ ‚ ’Ê„U⁄U ‹ ªß¸U •ÊÒ⁄U •¬Ÿ «˛UÊßUfl⁄U ∑§ ‚ÊÕ ªÊ«∏Ë ◊¥ ‹∑§⁄U ªÈL§ª˝Ê◊ ÁflüÊÊ◊ ªÎ„U ∑§ Œ’Êfl ∑§ ø‹Ã ‚Ä≈U⁄U-ww ÁŸflÊ‚Ë
‹ •Ê߸U– ◊ËŸÍ ‡Ê◊ʸ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ÿ„U ‚’ ©UŸ∑§Ë øÊ‹ ÕË, ¡’Á∑§ ¬Ë∞◊ ÃÊ ÿ„UÊ¥ •ÊŸ „UË Ÿ„UË¥ Õ– fl„U fl„UÊ¥ ‚ Á’¡Ÿ‚◊ÒŸ ÁflŸÊŒ ‡Ê◊ʸ Ÿ •¬Ÿ
ÁŸ∑§‹∑§⁄U Á»§⁄U ‚ ‚ÈÀÃÊŸ¬È⁄U ∑§ Á‹∞ ø‹Ë •ÊÒ⁄U vw ’¡ ¬„È¥UøËU– Á¡‚ ª≈U ‚ ◊Á„U‹Ê•Ê¥ ∑§Ë ∞¥≈˛UË ÕË, fl„U fl„UË¥
‚ •¥Œ⁄U ªß¸U– ¡’ fl„U •Êª ¡Ê ⁄U„UË ÕË ÃÊ ∞∑§ ◊Á„U‹Ê ¬ÈÁ‹‚∑§◊˸ Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ ßU‚ ©UΔUÊ ‹Ê •ÊÒ⁄U ©U‚Ë ‚◊ÿ
∑§Êÿʸ‹ÿ ◊¥ πÈŒ ∑§Ê ªÊ‹Ë ◊Ê⁄U∑§⁄U
•Êà◊„UàÿÊ ∑§⁄U ‹Ë ÕË– ÿ„U ÉÊ≈UŸÊ
¬Ê¥ø-¿U„U ¬ÈÁ‹‚∑§Á◊¸ÿÊ¥ Ÿ ©Uã„¥U fl„UÊ¥ ‚ ©UΔUÊ Á‹ÿÊ •ÊÒ⁄U ÉÊ‚Ë≈UÃ „ÈU∞ ¡Ÿ‚÷Ê SÕ‹ ∑§ ’Ê„U⁄U ‹ ª∞– ¬ËÁ«∏ÃÊ ◊ËŸÍ øÊ⁄U ¡È‹Ê߸U wÆv} ∑§Ë „ÒU– ©UŸ∑§Ë ¬àŸË ŸÍ¥„U– ‚Ê◊flÊ⁄U ∑§Ê ©U¬ÊÿÈQ§ ¬¥∑§¡ ∑ȧ◊Ê⁄U Ÿ „UÁ⁄UÿÊáÊÊ ÁS∑§‹ «Ufl‹¬◊¥≈U ∑§
‡Ê◊ʸ Ÿ ◊Ê⁄U¬Ë≈U ∑§Ê ÷Ë •Ê⁄UÊ¬ ‹ªÊÿÊ „ÒU– Á»§⁄U fl„UÊ¥ ‚ ∞∑§ ŸË‹Ë ªÊ«∏Ë ◊¥ ©Uã„¥U «UÊ‹∑§⁄U ’¥Œ ∑§⁄U ÁŒÿÊ– fl„UÊ¥ ¬⁄U ◊ËŸÍ ‡Ê◊ʸ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ©UŸ∑§ ¬Áà mUÊ⁄UÊ •Ã¥ª¸àÊ ¬Èã„UÊŸÊ ÁSÕà Ÿfl¡ËflŸ Á‡ÊˇÊÊ ¬Á⁄U·Œ ‚¥≈U⁄U ∑§Ê •ÊÒø∑§ ÁŸ⁄UˡÊáÊ
∞∑§ ¬ÈÁ‹‚ flÊ‹Ê •ÊÿÊ, Á¡‚∑§ ŒÊ S≈UÊ⁄U Õ– ©U‚∑§Ë Ÿ◊ å‹≈U ¬⁄U Œfl¥Œ˝ ∑ȧ◊Ê⁄U Á‹πÊ „ÈU•Ê ÕÊ– fl„U ªÊÁ‹ÿÊ¥ ŒŸ •Êà◊„UàÿÊ ∑§Ê ◊ÈÅÿ ∑§Ê⁄UáÊ ©UŸ∑§ Á∑§ÿÊ– ÁŸ⁄UˡÊáÊ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ ©UŸ∑§ ‚ÊÕ ◊ÈÅÿ M§¬ ‚ „UÁ⁄UÿÊáÊÊ ∑§ ÁS∑§‹
‹ªÊ, ©U‚Ÿ ÷Ë ◊Ê⁄U¬Ë≈U ∑§Ë– ßU‚∑§ ’ÊŒ ©Uã„¥U ŒÊ ◊Á„U‹Ê ¬ÈÁ‹‚∑§Á◊¸ÿÊ¥ Ÿ ©U‚ ªÊ«∏Ë ‚ ÁŸ∑§Ê‹∑§⁄U ‚»§Œ ⁄¥Uª ∑§Ë ‚ÊÕ äÊÊπÊäÊ«∏Ë •ÊÒ⁄U ©UŸ‚ zÆ ‹Êπ «Ufl‹Ê¬◊¥≈U Á◊‡ÊŸ ∑§Ë ‚¥ÿÈQ§ ÁŸŒ¸‡Ê∑§ •Áê’∑§Ê ¬Á≈UÿÊ‹ fl ¬˝Ê¡Ä≈U ◊Ÿ¡⁄U
≈Ufl⁄UÊ ªÊ«∏Ë ◊¥ ◊Ê⁄U¬Ë≈U ∑§⁄U∑§ ’ÒΔUÊ Á‹ÿÊ– ¬ËÁ«∏ÃÊ ∑§Ê •Ê⁄UÊ¬ „ÒU Á∑§ ©U‚◊¥ ’ÒΔU ◊Á„U‹Ê fl ¬ÈL§· ¬ÈÁ‹‚∑§◊˸ Ÿ ©U‚ L§¬ÿ ∑§Ë ◊Ê¥ª ⁄U„UË– ŒË¬∑§ ‚Á„Uà Ÿfl ¡ËflŸ Á‡ÊˇÊÊ ¬Á⁄U·Œ ∑§ øÿ⁄U◊ÒŸ ÿÊª‡Ê ∑§ÊÁ‡Ê∑§ ◊ÊÒ¡ÍŒ ⁄U„U–
ªÊÁ‹ÿÊ¥ ŒË¥– ◊Á„U‹Ê ¬ÈÁ‹‚∑§◊˸ ⁄UÊ¡ ∑ȧ◊Ê⁄UË fl ŸÒã‚Ë Ÿ πÍ’ ¬Ë≈UÊ– ©UŸ∑§ ◊È¥„U ¬⁄U ÕÍ∑§ ÷Ë ÁŒÿÊ– ©U‚ ‹∑§⁄U ÕÊŸÊ
»§L¸§πŸª⁄U ¬„È¥Uø •ÊÒ⁄U fl„UÊ¥ ¬⁄U ŒÊ S≈UÊ⁄U ‹ª „U⁄UË Á∑§‡ÊŸ π«∏ Õ– ¬ËÁ«∏ÃÊ Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ ßU‚ •ÊŒ◊Ë Ÿ ©Uã„¥U ÄÿÊ¥ ◊Ê⁄UÊ ¬ËÁ«∏à ◊ËŸÍ ‡Ê◊ʸ ¬àŸË SflªË¸ÿ ßU‚ ŒÊÒ⁄UÊŸ ©U¬ÊÿÈQ§ ¬¥∑§¡ ∑ȧ◊Ê⁄U Ÿ ¿UÊòÊÊ¥ ‚ ‚¥≈U⁄U ∑§Ë √ÿflSÕÊ ∑§ ’Ê⁄U ◊¥
ÃÊ ‚÷Ë „¥U‚Ÿ ‹ª– ßU‚∑§ ’ÊŒ ©Uã„¥U •¥Œ⁄U ’¥Œ ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ– ÁflŸÊŒ ‡Ê◊ʸ ∑§Ê •Ê⁄UÊ¬ „ÒU Á∑§ ©U‚∑§ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ‹Ë– ©U¬ÊÿÈQ§ ¬¥∑§¡ ∑ȧ◊Ê⁄U Ÿ ¿UÊòÊÊ¥ ‚ ’ÊÃøËà ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ ∑§„UÊ
‚ÊÕ ¡Ê ÿ„ ÉÊ≈UŸÊ „ÈU߸U „ÒU, ©U‚∑§Ê Á∑§ •Ê¡ ∑§Ê ÿȪ ∑¥§åÿÍ≈U⁄U ÿȪ „ÒU– „U⁄U ∑§Êÿ¸ ∑§Êÿ¸ ∑§ Á‹∞ ∑¥§åÿÍ≈U⁄U •ÁŸflÊÿ¸
ãÿÍ ¬Ê‹◊ Áfl„UÊ⁄U flÊ‹ ç‹Ò≈U ∑§Ë ∑§ß¸U (ÁflŸÊŒ ‡Ê◊ʸ ‚) fl ∑§Êÿʸ‹ÿ ◊¥ ∑§⁄UÃ „ÈU∞ ◊ËŸÍ ‡Ê◊ʸ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ‚Íÿʸ ‚ËäÊ ÃÊÒ⁄U ¬⁄U ¬ÈÁ‹‚ •ÁäÊ∑§Ê⁄UË ◊„¥UŒ˝ „ÒU •ÊÒ⁄U ßU‚‚ ∑§Ê߸U ÷Ë ÿÈflÊ •¿UÍÃÊ ŸÊ ⁄U„U– fløêÊÊŸ ◊¥ ‚÷Ë ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ∑¥§åÿÍ≈U⁄U
ªÈáÊÊ ⁄U∑§◊ ∑§Ë ◊Ê¥ª ∑§Ë •ÊÒ⁄U øÊ⁄U „UÊÁ¡⁄U ◊È‚ÊÁ»§⁄U Á‚¥„U ‚ ∑§Êª¡ ¬⁄U Áfl„UÊ⁄U ∑§Ê¬‚„U«∏Ê ∑§Ê ç‹Ò≈U ÷Ë ◊„¥UŒ˝ Á‚¥„U ‚ΔUË Á¡ê◊ŒÊ⁄U „ÒU– Á»§‹„UÊ‹ fl ∑§Ê ©U¬ÿÊª ’…∏U ⁄U„UÊ „ÒU– ∑¥§åÿÍ≈U⁄U ∑§Ë ‚„UÊÿÃÊ ‚ ÿÈflÊ •Êà◊ ÁŸ÷¸⁄U ’Ÿ ‚∑§Ã
¡È‹Ê߸U wÆv} ∑§Ê zÆ ‹Êπ L§¬ÿ ŒŸ ‚ÊßUŸ ÷Ë ∑§⁄Ê Á‹ÿÊ– Á‚¥„U ‚ΔUË Ÿ ∑ȧ¿U ‚◊ÿ ¬„U‹ „UË ∞‚¬Ë ÁflÁ¡‹¥‚ Á’¡‹Ë ’Ê«¸U ⁄Ê„UÃ∑§ „Ò¥U– fl„UË¥ ßU‚ ŒÊÒ⁄UÊŸ ©U¬ÊÿÈQ§ ¬¥∑§¡ ∑ȧ◊Ê⁄U Ÿ ‚¥≈U⁄ ‚¥øÊ‹∑§ «UÊ‹ø¥Œ ‚ÒŸË ∑§Ê
∑§Ê ∑§„UÊ „ÒU– ‚ÊÕ „UË ©Uã„UÊ¥Ÿ ©UŸ‚ •¬Ÿ ¬Áà ∑§Ë ’ÊÃÊ¥ ∑§Ê ‚Ê¥¤ÊÊ •¬ŸË fl ◊Ê¥ ∑§ ŸÊ◊ ŸÊ¡Êÿ¡ Œ’Êfl ◊¥ ÃÒŸÊà „Ò¥U– ÁŒ‡ÊÊ-ÁŸŒ¸‡Ê ŒŸ ∑§ ‚ÊÕ „UÊÒ‚‹Ê •»§¡Ê„UË ÷Ë ∑§Ë– ßU‚ ◊ÊÒ∑§ ¬⁄U ¬˝◊ø¥Œ,
¬ÈL§·Ê¸ààÊ◊, ¬Í¡Ê, ‚È÷Ê·, ∑§Ê¡‹, Á‡Êfl ∑ȧ◊Ê⁄U •ÊÁŒ ‚ŒSÿ ◊ÊÒ¡ÍŒ ⁄U„U–

’Ê¡Ê⁄U ◊¥ ¡Í≈U ‚ ’Ÿ ©Uà¬ÊŒÊ¥ ∑§Ë „ÒU ÷Ê⁄UË Á«U◊Ê¥« U— íÿÊà‚ŸÊ „Ù≈U‹Ù¥ ¬⁄U •flÒœ ‡Ê⁄UÊ’ ’øŸ
¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Ê ÷Áflcÿ ◊¥
÷Ë ‹Ê÷ ©ΔÊ∞¥
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ªÈL§ª˝Ê◊
M§«‚≈U ‚¥SÕÊŸ ◊¥ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê vx
ÁŒfl‚Ëÿ ¡Í≈U ©à¬ÊŒ ÁŸ◊ʸáÊ ©l◊Ë
¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑§Ê ‚◊ʬŸ Á∑§ÿÊ
ªÿÊ– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U Á∑˝§∞Á≈Ufl
¬˝Ù»‘§‚⁄U íÿÙà‚ŸÊ •ÊŸãŒ Ÿ ◊ÈÅÿ
•ÁÃÁÕ ∑‘§ Ãı⁄U ¬⁄U Á‡Ê⁄U∑§Ã ∑§Ë •ı⁄U
¬˝Á‡ÊˇÊÊÁÕ¸ÿÙ¥ ∑§Ù ‡ÊÈ÷∑§Ê◊ŸÊ∞¥ ŒË¥–
ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U Á∑˝§∞Á≈Ufl
¬˝Ù»‘§‚⁄U íÿÙà‚ŸÊ •ÊŸ¥Œ Ÿ ∑§„Ê Á∑§
’Ê¡Ê⁄U ◊¥ ¡Í≈U ‚ ’Ÿ ©à¬ÊŒÙ¥ ∑§Ë ÷Ê⁄UË
Á«◊Ê¥« „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ¬˝Á‡ÊˇÊÊÁáʸÿÙ¥ ‚
∑§„Ê Á∑§ fl ÿ„Ê¥ Á◊‹ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Ê
÷Áflcÿ ◊¥ ÷Ë ‹Ê÷ ©ΔÊ∞¥ •ı⁄U Sfl-
⁄UÙ¡ªÊ⁄U SÕÊÁ¬Ã ∑§⁄U∑‘§ Œ‡Ê ∑§Ù
¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ◊ÈQ§ ’ŸÊŸ ◊¥ •¬ŸÊ
‚„ÿÙª Œ¥– ß‚ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥
ªÈÊȪ˝Ê◊ Ÿª⁄U ÁŸª◊ mÊ⁄UÊ Áfl‡Ê· M§¬ ‚
‚„ÿÙª ÁŒÿÊ ªÿÊ– •Ê¡ ∑‘§ ‚◊ÿ ◊¥
•ª⁄U ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ‚◊Ê# ∑§⁄UŸË „Ò ÃÙ
©‚∑§Ê Á⁄U¬‹S◊ã≈U ŒŸÊ ¡M§⁄UË „Ò ÃÙ
¡Í≈U ÕÒ‹Ê, ∑§¬«∏ ∑§Ê ÕÒ‹ ©‚ ∑§◊Ë
∑§Ù ¬Í⁄UÊ ∑§⁄U ‚∑§Ã „Ò¥– ¡Í≈U ©à¬ÊŒ ∑§Ê
◊Ê¥ª ∑§Ê»§Ë ’…∏ ªÿÊ „Ò ß‚Á‹∞ ß‚
ˇÊòÊ ◊¥ Áfl∑§Ê‚ ∑‘§ •fl‚⁄U •‚ËÁ◊Ã
ªÈL§ª˝Ê◊ ◊¥
M§«U‚≈U
©àÕÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ‚⁄UÊ„ŸËÿ ∑§Œ◊ „Ò–
•¬Ÿ ‚¥’ÙœŸ ∑‘§ •ãà ◊¥ ©ã„ÙŸ¥
‚¥SÕÊŸ ◊¥ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊÊÁÕ¸ÿÙ¥ ∑‘§ ©í¡fl‹ ÷Áflcÿ
¬˝Á‡ÊˇÊáÊ
Á‡ÊÁfl⁄U ∑§ ∑§Ë ∑§Ê◊ŸÊ ∑§Ë– ‚¥SÕÊŸ •Êª◊Ÿ ¬⁄U
‚◊ʬŸ ¬⁄U ‚¥SÕÊŸ ∑‘§ ÁŸŒ‡Ê∑§ •Ù◊ ¬˝∑§Ê‡Ê ªÈ#Ê
ŒË¬ Ÿ •ÁÃÁÕÿÙ¥ ∑§Ê Sflʪà Á∑§ÿÊ •ı⁄U
¬˝ííflÁ‹Ã ‚¥SÕÊŸ ∑§Ë ªÁÃÁflÁœÿÙ¥ ‚ •flªÃ
∑§⁄UÃ ∑§⁄UÊÿÊ– •Ù◊¬˝∑§Ê‡Ê ªÈ#Ê Ÿ ’ÃÊÿÊ
•ÁÃÁÕ– Á∑§ ‚¥SÕÊŸ ‚◊ÿ ∑§Ë ◊Ê¥ª ∑‘§
•ŸÈ‚Ê⁄U ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ •ÊÿÙÁ¡Ã
∑§⁄UÃÊ •Ê ⁄U„Ê „Ò– ß‚Ë ∑˝§◊ ◊¥ Á¡‹Ê
„¥Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ‚ȤÊÊfl ÁŒÿÊ Á∑§ •Ê¬ ß‚ ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ ∑‘§ ‚„ÿÙª ‚ Œ‡Ê ∑§Ë
¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Ù •¬Ÿ √ÿfl‚Êÿ ∑‘§ M§¬ ¬ÊÚ‹ËÁÕŸ ¡Ò‚Ë ífl‹ãà ‚◊SÿÊ ∑‘§
◊¥ •¬ŸÊÿ ÃÊÁ∑§ •Ê¬ •¬Ÿ •‹ÊflÊ ÁŸŒÊŸ „ÃÈ ß‚ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ
•ı⁄UÙ¥ ∑§Ù ÷Ë ⁄UÙ¡ªÊ⁄U ◊È„ÒÿÊ ∑§⁄UÊ Á∑§ÿÊ „Ò– üÊË ªÈ#Ê Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ß‚
‚∑‘§¥– ©ã„Ù¥Ÿ M§«‚≈U ‚¥SÕÊŸ ∑‘§ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ¡Í≈U ©à¬ÊŒ
Á∑˝§ÿÊ∑§‹Ê¬Ù¥ ∑§Ë ‚⁄UÊ„ŸÊ ∑§⁄UÃ „È∞ ÁŸ◊ʸáÊ ∑‘§ •‹ÊflÊ ÁŒ‡ÊÊ ’hÃÊ,
∑§„Ê Á∑§ M§«‚≈U ‚¥SÕÊŸ ◊Á„‹Ê ‹πÊ ¡ÙπÊ, ªÈáÊflûÊÊ, ª˝Ê„∑§
‚‡ÊÁQ§∑§⁄UáÊ ∑‘§ ˇÊòÊ ◊¥ •„◊ ÷ÍÁ◊∑§Ê ¬˝’㜟, Áfl¬áÊŸ •ÊÁŒ Áfl·ÿÙ¥ ¬⁄U ÷Ë
ÁŸ÷Ê ⁄U„Ê „Ò ¡Ù ‚◊Ê¡ •ÊÒ⁄U Œ‡Ê ∑‘§ ‚òÊ Á‹ÿÊ ªÿÊ–
flÊ‹Ù¥ ∑‘§ Áπ‹Ê» „ÙªË ∑§Ê⁄U̧flÊßU̧
ªÈL§ª˝Ê◊– SÕÊŸËÿ ¬ÈÁ‹‚ ÕÊŸÊ ∑§
ŸflÁŸÿÈÄà ÕÊŸÊ ¬˝÷Ê⁄UË ß¥US¬Ä≈U⁄U
◊È∑§‡Ê ∑ȧ◊Ê⁄U ∑§ Ã’ÊŒ‹ ∑§ ’ÊŒ
©UŸ∑§ SÕÊŸ ¬⁄U ߥUS¬Ä≈U⁄U ’Ê’Í‹Ê‹ Ÿ
¬Œ÷Ê⁄U ‚¥÷Ê‹ Á‹ÿÊ „ÒU– ¬Œ ÷Ê⁄U
‚¥÷Ê‹Ã „UË ©Uã„UÊ¥Ÿ ˇÊòÊ ∑§ „UÊ≈U‹
‚¥øÊ‹∑§Ê¥ ∑§Ê •ÊªÊ„U Á∑§‚Ë Á∑§ •ª⁄U
fl„UÊ¥ ¬⁄U •flÒäÊ ‡Ê⁄UÊ’ ’øŸ ∑§Ê ¬˝ÿÊ‚
Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÃÊ ©UŸ∑§Ë πÒ⁄U Ÿ„UË¥ „UÊªË–
ߥS¬ÄU≈U⁄U ’Ê’È‹Ê‹ Ÿ S≈UÊ»
‚ŒSÿÙ¥ ∑§Ë ’ÒΔ∑§ ∑§⁄U∑‘§ ‚ÅÃ
Á„ŒÿÊà ŒË „Ò Á∑§ ÕÊŸ¥ ◊¥ Á‡Ê∑§ÊÿÃ
‹∑§⁄U ¬„È¥øŸ flÊ‹ »§⁄UËÿÊŒË ∑§Ë
Á‡Ê∑§Êÿà ¬⁄U ÃÈ⁄U¥Ã ‚¥ôÊÊŸ Á‹ÿÊ ¡Ê∞–
Áfl‡Ê· ∑§⁄U ◊Á„‹Ê•Ù¥ mÊ⁄UÊ ŒË ¡Ê ⁄U„Ë
Á‡Ê∑§ÊÿÃÙ¥ ∑§Ù Áfl‡Ê· ◊„àfl Œ–
©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ÕÊŸÊ ˇÊòÊ ∑‘§ Áfl÷ÛÊ
ªÊ¥flÙ¥ fl ◊ʪٸ¥ ¬⁄U „Ù≈U‹Ù¥ ◊¥ •flÒœ
L§¬ ‚ ‡Ê⁄UÊ’ ’øŸ flÊ‹ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§
Áπ‹Ê» ◊Ê◊‹ Œ¡¸ ∑§⁄U–
©ã„Ù¥Ÿ ª˝Ê◊ËáÊÙ¥ ‚ •¬Ë‹ ∑§⁄UÃ
„È∞ ∑§„Ê Á∑§ fl„ ¬ÈÁ‹‚ ∑§Ù •¬ŸÊ
Á◊òÊ ‚◊¤Ê •ı⁄U •Ê¬ ¬Ê‚ „Ù ⁄U„Ë¥
•¬⁄UÊÁœ∑§ ªÁÃÁflœÿÙ¥ •ÊÒ⁄U
•¬⁄UÊÁœÿÙ¥ ∑§Ë ‚ÍøŸÊ ÃÈ⁄U¥Ã ¬ÈÁ‹‚
∑§Ù ~~~~~}v}yv ¬⁄U ‚ÍøŸÊ Œ¥–
©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ÕÊŸÊ ˇÊòÊ ◊¥ ¬Ë¡Ë fl
Á∑§⁄UÊÿ ∑‘§ ◊∑§ÊŸÙ¥ ◊¥ ⁄U„ ⁄U„ ‹ÙªÙ¥ ∑§Ë
¬ÈÁ‹‚ fl⁄UËÁ»§∑‘§‡Ê •fl‡ÿ ∑§⁄UÊ∞¥–
ÃÊÁ∑§ ÁflÁ÷ÛÊ ¬˝Œ‡ÊÙ¥ ◊¥ •¬⁄UÊœ ∑§⁄U∑‘§
¿Ë¬ „È∞ •¬⁄UÊÁœÿÙ¥ ∑§Ê ¬ŒÊ¸»§Ê‡Ê „Ù
‚∑‘§– ©ã„Ù¥Ÿ ¬ÈÁ‹‚ ∑§Á◊¸ÿÙ¥ ∑§Ù
•ÊŒ‡Ê ÁŒ∞ Á∑§ Á∑§‚Ë ÷Ë Á‡Ê∑§ÊÿÃ
¬⁄U ∑§ÙÃÊ߸ ’⁄UÃË ÃÙ ©Ÿ∑‘§ Áπ‹Ê»
Áfl÷ʪËÿ ∑§Ê⁄¸flÊ߸ •◊‹ ◊¥
‹Ê߸ ¡Ê∞ªË–
ÇèâèÂè âæ©Í Ùð çÎØæ çÙcÂÿæ Áæ´¿ ·¤æ ÖÚUæðâæ
‚Ù„ŸÊ– ªÈL§ª˝Ê◊ «Ë‚Ë¬Ë ‚Ê©Õ Ÿ Ÿª⁄U ∑‘§ ÃÊfl«Í ◊ʪ¸ ¬⁄U vw ÁŒŸ ¬„‹
‚¥ÁŒÇœ „Ê‹Ã ◊¥ „È߸ ÿÈfl∑§ ∑§Ë ◊ıà ∑‘§ ◊Ê◊‹ ◊¥ ¬Á⁄U¡ŸÊ¥ ∑§Ê ÁŸc¬ˇÊ ¡Ê¥ø
∑§⁄UÊŸ ∑§Ê •Ê‡flÊ‚Ÿ ÁŒÿÊ– ‚Ù„ŸÊ ∑§Ë ¬„Ê«∏ ∑§ÊÚ‹ÙŸË ÁŸflÊ‚Ë xy fl·Ë¸ÿ
⁄UÊ¡Ëfl ©»¸ ⁄UÊ¡Í ∑§Ë ‚¥ÁŒÇœ „Ê‹Ã ◊¥ ◊ıà „ÙŸ ∑‘§ ◊Ê◊‹ ∑§Ù ‹∑§⁄U ¬Á⁄U¡Ÿ
’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù ªÈL§ª˝Ê◊ «Ë‚Ë¬Ë ‚Ê©Õ Á„◊Ê¥‡ÊÈ ªª¸ ‚ Á◊‹– ⁄UÊ¡Ëfl ∑§ ¬Á⁄U¡ŸÙ¥
Ÿ ∑§ÊÚ‹ÙŸË ∑‘§ „Ë ‚ÈŸË‹ ©»¸ ≈UË∑§Í ¬⁄U „àÿÊ ∑§Ê •Ê⁄UÙ¬ ‹ªÊÿÊ ÕÊ– ⁄UÊ¡Ëfl
∑§Ë ¬%Ë ¬ÍŸ◊ ‚Á„à ∑§ÊÚ‹ÙŸË ∑‘§ yÆ ‚ zÆ ‹Ùª ªÈL§ª˝Ê◊ Ã∑§ ª∞–
Á⁄U‡ÃÃŒÊ⁄U ‡ÿÊ◊‹Ê‹ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ «Ë‚Ë¬Ë Á„◊Ê¥‡ÊÈ ªª¸ Ÿ ◊Ê◊‹ ∑§Ë ¡Ê¥ø
ÁŸc¬ˇÊÃÊ ‚ ∑§⁄UÊŸ ∑§Ê ÷⁄UÙ‚Ê ÁŒÿÊ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ÕÊŸÊ ¬ÈÁ‹‚ mÊ⁄UÊ
ÿÁŒ ¡Ê¥ø ◊¥ ∑§Ù߸ ª‹ÃË ∑§Ë „Ò ÃÊ ©‚∑§Ë ÷Ë ¡Ê¥ø „٪˖ ŒÙ·Ë ¬ÈÁ‹‚ ∑§◊˸
∑‘§ Áπ‹Ê» ∑§Ê⁄U¸flÊ߸U ÷Ë ∑§Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò–
çÕÁÜè ·¤æ ·¤ÚU´ÅU Ü»Ùð âð ·¤×ü¿æÚUè ·¤è ×õÌ
ªÈL§ª˝Ê◊– Á¡‹Ê ∑§ ªÊ¥fl ∑§Ê⁄Uı‹Ê ◊¥ Á’¡‹Ë ∑§Ë ‹Êߟ ¬⁄U ∑§Êÿ¸ ∑§⁄UÃ ‚◊ÿ
∑§⁄U¥≈U ‹ªŸ ‚ «Ë‚Ë ⁄U≈U ¬⁄U ∑§Êÿ¸⁄Uà ∑§◊¸øÊ⁄UË ∑§Ë ◊ÎàÿÈ „Ù ªß¸ „Ò– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ
◊ı∑§Ê ◊È•ÊÿŸÊ ∑§⁄U∑‘§ ‡Êfl ∑§Ù ¬ÙS≈U◊Ê≈U¸◊ ∑‘§ Á‹∞ ªÈL§ª˝Ê◊ ÷¡ ÁŒÿÊ „Ò– ªÊ¥fl
∑§Ê⁄Uı‹Ê ∑‘§ ‹ê’⁄UŒÊ⁄U ‚È⁄U‡Ê øı„ÊŸ Ÿ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒÃ „È∞ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ©Ÿ∑‘§ øÊøÊ
∑§Ê ‹«∏∑§Ê ߥŒ˝¬Ê‹ ©◊˝ xz fl·¸ ¬ÈòÊ ¡ÿ÷ªflÊŸ Á’¡‹Ë ’Ù«¸ »§L¸§πŸª⁄U ∑‘§
•¥Ãª¸Ã «Ë‚Ë ⁄U≈U ¬⁄U ∑§Êÿ¸⁄Uà ÕÊ– ªÊ¥fl ◊¥ Á’¡‹Ë ∑§Ë Á‡Ê∑§Êÿà ∑§Ù ∑§⁄UŸ ∑‘§
Á‹∞ ߥŒ˝¬Ê‹ fl ©‚∑‘§ ‚ÊÕË Ÿ Á’¡‹Ë ∑§≈U ∑§⁄UŸ ∑§Ê ¬Á⁄U◊≈U ÷Ë Á‹ÿÊ „È•Ê
ÕÊ– ߥŒ˝¬Ê‹ Á’¡‹Ë ∑‘§ πê’ ¬⁄U ø…∏ ªÿÊ– •øÊŸ∑§ ∑§⁄U¥≈U ‹ªŸ ‚ Ã¡
œ◊Ê∑§Ê „È•Ê •ı⁄U ߥŒ˝¬Ê‹ ∑§Ù Á’¡‹Ë ‚ ¬Ù‹ ‚ ŸËø »§¥∑§ ÁŒÿÊ– ©¬øÊ⁄U

◊«U‹ ¡ËÃ∑§⁄U ‹ÊÒ≈U ∑§⁄UÊ≈U ÿÈflÃË ‚ ’Êß∑§ ‚flÊ⁄UÙ¥

Áπ‹Ê«∏Ë ∑§Ê „ÈU•Ê SflʪÃ
ªÈL§ª˝Ê◊– ∑§⁄UÊ≈U ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ◊¥
¬⁄Uø◊ ‹„⁄UÊŸ flÊ‹ ‚÷Ë Áπ‹ÊÁ«∏ÿÙ¥
∑§Ê ’ÊÉÊŸ∑§Ë ª˝Ê◊ flÊÁ‚ÿÙ¥ ∑‘§ ‚ÊÕ
Á◊‹∑§⁄U Sflʪà fl •Á÷ŸãŒŸ Á∑§ÿÊ–
ÿ„ ∑§⁄UÊ≈U Ÿ‡ÊŸ‹ ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ
Áfl‡ÊÊπʬ^Ÿ◊ ∑‘§ Sfláʸ ÷Ê⁄UÃË ß¥«Ù⁄U
S≈UÁ«ÿ◊ ◊¥ ww ‚ wz Ÿflê’⁄U Ã∑§
•ÊÿÙÁ¡Ã ∑§Ë ªÿË– Áfl¡ÃÊ Áπ‹Ê«∏Ë
∑§Ê •Ê◊ •ÊŒ◊Ë ¬Ê≈˸ ∑§ ¬Ífl¸
Á¡‹ÊäÿˇÊ ‚Íÿ¸Œfl ÿÊŒfl ∑§Ë •ªÈflÊ߸U
◊¥ Sflʪà Á∑§ÿÊ ªÿÊ–
ªÈL§ª˝Ê◊ Á¡‹ ∑‘§ ’ëøÙ¥ Ÿ
•‹ª-•‹ª ∑Ò§≈Uª⁄UË ◊¥ ß‚
¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ◊¥ ÃËŸ ªÙÀ« ◊«‹, ∞∑§
Á‚Àfl⁄U ◊«‹ •ı⁄U ŒÊ ’˝Ê¥¡ ◊«‹ ¬⁄U
∑§é¡Ê ¡◊Ê∑§⁄U ¡’⁄UŒSà ¡ı„⁄U ∑§Ê
¬˝Œ‡Ê¸Ÿ Á∑§ÿÊ– •Ê‡ÊË· ∑§⁄UÊ≈U ∞∑‘§«◊Ë
◊ÊŸ‚⁄U ∑‘§ ∑§Ùø •Ê‡ÊË· ÿÊŒfl Ÿ
’ÃÊÿÊ Á∑§ ©Ÿ∑§Ë ∑§⁄UÊ≈U ∞∑‘§«◊Ë
◊ÊŸ‚⁄U ‚ „Á⁄UÿÊáÊÊ ∑§Ë Ã⁄U» ‚ ÷ʪ
‹Ÿ flÊ‹ ∑§È‹ •ÊΔ Áπ‹ÊÁ«∏ÿÙ¥ ◊¥ ‚
¿U„U Áπ‹ÊÁ«∏ÿÙ¥ Ÿ Ÿ‡ÊŸ‹ ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ
◊¥ •‹ª-•‹ª ∑Ò§≈Uª⁄UË ◊¥ ◊«‹ ¬˝Ê#
Á∑§∞ „Ò¥–
Áπ‹ÊÁ«∏ÿÙ¥ Ÿ Ÿ‡ÊŸ‹
¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ◊¥ ’„Ã⁄UËŸ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ Á∑§ÿÊ
„Ò– ©Ÿ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U „Òå¬Ë ÿÊŒfl
(ªÙÀ«), ◊ŸË· ⁄UÊfl (ªÙÀ«), ‡ÊÁ‡Ê
⁄UÊ¡ (ªÙÀ«), Áfl‡ÊÊ‹ (Á‚Àfl⁄U),
‚Ê¡ ÿÊŒfl (’˝Ê¥¡), ÁŸÃ‡Ê Á„flÊ‹
(’˝Ê¥¡) Ÿ ◊«‹ ¬˝Ê# ∑§⁄UÃ „È∞ •¬Ÿ
¬˝ÁÃm¥ÁmÿÙ¥ ∑§Ù ¬¿Ê«∏Ê–
Ÿ ◊Ù’Êß‹ »§ÊŸ ¤Ê¬≈UÊ
‚Ù„ŸÊ– Ÿª⁄U ∑§Ë øÈ¥ªË Ÿ¥’⁄U ŒÙ ¬⁄U
÷Ê߸ ∑‘§ ߥáÊ⁄U ◊¥ π«∏Ë ÿÈflÃË ‚
’Êß∑§ ‚flÊ⁄U ŒÙ ÿÈfl∑§ ◊Ù’Êß‹ »§ÊŸ
¤Ê¬≈U ∑§⁄U ‹ ª∞– ‚Ù„ŸÊ Á‚≈UË ÕÊŸÊ
¬ÈÁ‹‚ Ÿ ’Œ◊ʇÊÙ¥ ∑‘§ Áπ‹Ê» ◊Ê◊‹Ê
Œ¡¸ ∑§⁄U Á‹ÿÊ „Ò– ‚Ù„ŸÊ ∑‘§
∑§ÊÿSÃflÊ«∏Ê ◊Ê„ÀÀÊÊ ÁŸflÊ‚Ë ‚ÊˇÊË
÷Ê⁄UÃË ¬ÈòÊË œ◊¸’Ë⁄U ÷Ê⁄UÃË Ÿª⁄U ∑§Ë
øÈ¥ªË Ÿ¥’⁄U ŒÙ ¬⁄U π«∏Ë ÕË– ‚ÊˇÊË ◊≈˛Ù¥
◊¥ Ÿı∑§⁄UË ∑§⁄UÃË „Ò– ‚ÊˇÊË ÷Ê⁄UÃË Ÿ
¬ÈÁ‹‚ ∑§Ù ’ÃÊÿÊ Á∑§ ◊¥ª‹flÊ⁄U ‡ÊÊ◊
∑§⁄UË’ ‚Ê…∏ ‚Êà ’¡ fl„ ªÈL§ª˝Ê◊ ‚
‚Ù„ŸÊ ¬„È¥øË– fl„U •¬Ÿ ÷Ê߸ ∑§Ù
»§ÙŸ ∑§⁄U∑§§øÈ¥ªË ¬⁄U ’È‹Ê ⁄U„Ë ÕË–
©‚∑§Ê »§ÙŸ ∑§≈Ã „UË ∑§Ê‹ ⁄U¥ª ∑§Ë
’Êß∑§ ©‚∑‘§ Ÿ¡ŒË∑§ ‚ •Ê߸ •ı⁄U
’Êß∑§ ¬⁄U ¬Ë¿ ’ÒΔÊ ÿÈfl∑§ ©U‚∑‘§ „ÊÕ
‚ ◊Ù’Êß‹ »§ÊŸ ¤Ê¬≈U ‹ ªÿÊ–
S∑ͧ‹ ◊¥ ¿ÊòÊÙ¥ ∑§Ù ÁŒ‹Ê߸ Sflë¿ÃÊ ∑§Ë ‡Ê¬Õ
∑§Êÿ¸∑§˝ ◊ ◊¥ ∑ȧ‹ x0 ◊¥
‚ ◊„¡ ¬Ê¥ø ¬ÊÁ‹∑§Ê
¬Ê·¸Œ „Ë ¬„Èø¥ 
ªÈL§ª˝Ê◊– ∑‘§¥Œ˝ •ı⁄U ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ mÊ⁄UÊ
fl·¸ wÆv~ ∑‘§ Sflë¿ÃÊ •Á÷ÿÊŸ ∑§Ë
Œı«∏ ◊¥ ¬≈UıŒË •ı⁄U „‹Ë◊¥«Ë ¬ÊÁ‹∑§Ê
ˇÊòÊ-‡Ê„⁄U ∑‘§ ‚’‚ •Êª ‹ÊŸ ∑§Ë
„Ù«∏ ◊¥, ŒÙŸÙ¥ ¬ÊÁ‹∑§Ê•Ù¥ ∑‘§ øÈŸ „È∞
¡Ÿ¬˝ÁÃÁŸÁœ ¬Ë¿ Ÿ¡⁄U •Ê ⁄U„ „Ò¥–
fl·¸ wÆv~ ∑‘§ Sflë¿ÃÊ ¡ÊªL§∑§ÃÊ
•Á÷ÿÊŸ ∑§Ë ∑§«∏Ë ◊¥ „‹Ë◊¥«Ë ∑‘§
⁄UÊfl ⁄UÊ◊¡ËflŸ Á‚¥„ «Ë∞flË ¬Áé‹∑§
S∑§Í‹ ◊¥ ∞∑§ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ
Á∑§ÿÊ ªÿÊ–
ÿ„ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ Á¡ÃŸÊ ÷√ÿ ÕÊ,
©‚∑‘§ ◊È∑§Ê’‹ ÿ„Ê¥ ¬≈UıŒË •ı⁄U
S∑ͧ‹ ◊¥ Sflë¿ÃÊ ∑§Ë ‡Ê¬Õ ‹Ã ¿ÊòÊ–
„‹Ë◊¥«Ë Ÿª⁄U ¬ÊÁ‹∑§Ê ∑‘§ øÈŸ „È∞
¬Ê·¸ŒÙ¥ ◊¥ ‚ ◊ı¡ÍŒ ÁªŸÃË ∑‘§ ¬Ê¥ø
¬Ê·¸ŒÙ¥ ∑§Ë ‚¥ÅÿÊ ◊¥ ∞∑§ ’Ê⁄U Á»§⁄U ‚
‚flÊ‹ π«∏Ê ∑§⁄U ÁŒÿÊ Á∑§
¡Ÿ¬˝ÁÃÁŸÁœ ÿÊ ÃÙ •¬Ÿ •¬Ÿ
ÁŸ¡Ë •ÕflÊ √ÿÁQ§ªÃ ∑§Ê⁄UáÊÙ¥ ◊¥
∑§ÊÿÙZ ◊¥ √ÿSà „Ò¥ ÿÊ Á»§⁄U ∞‚
∑§Êÿ¸∑˝§◊Ù¥ ∑§Ù fl„ ÷Ë ∞∑§ ‚⁄U∑§Ê⁄UË
•ı¬øÊÁ⁄U∑§ÃÊ ‚◊¤ÊŸ ‹ª „Ò¥– ‚ËœÊ
•ı⁄U ‚⁄U‹ ‡ÊéŒÙ¥ ◊¥ ∑§„Ê ¡Ê∞
¬≈UıŒË-„‹Ë◊¥«Ë ¬ÊÁ‹∑§Ê ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ
mÊ⁄UÊ ø‹ÊÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê Sflë¿ÃÊ
¡ÊªL§∑§ÃÊ ◊„¡ ¬˝øÊ⁄U ‚Á„Ã
•ı¬øÊÁ⁄U∑§ÃÊ ’Ÿ ⁄U„Ê „Ò–
∑‘§ Á‹∞ ©‚∑§Ù ªÈL§ª˝Ê◊ ‹ ¡ÊÿÊ ªÿÊ ÃÙ ⁄UÊSÃ ◊¥ ©‚Ÿ Œ◊ ÃÙ«∏ ÁŒÿÊ–
»ýæ×è‡æô´ ·¤ô ÁÜ â´ÚUÿæ‡æ ·ð¤ ÌãUÌ ç·¤Øæ Áæ»M¤·¤
ªÈL§ª˝Ê◊– ¡‹ ‚¥⁄UˇÊáÊ fl fl·Ê¸ ∑‘§ ¡‹ ∑§Ê ‚ŒÈ¬ÿÙª, ◊¿‹Ë ¬Ê‹Ÿ, fl·Ê¸
∑‘§ ¡‹ ∑§Ê ∑ΧÁ· ∑§ÊÿÙZ ◊¥ ¬˝ÿÙª ∑§⁄UŸÊ, ≈U¬∑§Ê ¬˝áÊÊ‹Ë ∑§Ê ©¬ÿÙª ∑§⁄UŸ
∑‘§ Á‹∞ ª˝Ê◊ËáÊÙ¥ ∑§Ù ¡ÊªL§∑§ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ •Ê߸«éÀÿÍ∞◊¬Ë fl ◊Ò‚‚¸
Áfl◊‡Ê¸ «fl‹¬◊¥≈U ‚ÙÀÿ͇ʟ ∑§Ë •Ê⁄U ‚ 𥫠∑‘§ ªÊ¥fl π«∏Ê πÈ⁄U¸◊¬È⁄U fl
¬Ê‹«Ë ◊¥ ¡ÊªL§∑§ÃÊ ‚Á◊ŸÊ⁄U ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ß‚ ◊ı∑‘§ ¬⁄U
•Ê߸«éÀÿÍ∞◊¬Ë S∑§Ë◊ Ã∑§ŸË∑§Ë Áfl‡Ê·ôÊ ∑‘§ ‚ÊÕ ∑¥§¬ŸË ∑§ øÿ⁄U◊ÒŸ ∞fl¥
∞◊«Ë ŒË¬∑§ ÷¥«Ê⁄UË fl ◊Ÿ◊Ù„Ÿ πÙ‚‹Ê Ÿ 𥫠∑‘§ ªÊ¥fl π«∏Ê πÈ⁄U¸◊¬È⁄U •ı⁄U
¬Ê‹«∏Ë ∑§Ê Œı⁄UÊ Á∑§ÿÊ– fl„UÊ¥ ¬⁄U ¡‹ ‚¥⁄UˇÊáÊ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄Uà ÁflÁ÷ÛÊ S∑§Ë◊
∑‘§ ’Ê⁄U ◊¥ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ŒË– fl„Ë¥ ≈UË◊ Ÿ ª˝Ê◊ËáÊÙ¥ ∑§Ë ¡M§⁄UÃÙ¥ ¡Ò‚ ¬ÊŸË ∑§Ë
‚◊SÿÊ, ’⁄UÙ¡ªÊ⁄UË ∑‘§ Á‹∞ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ÷flŸ, S∑§Í‹Ù¥ ∑§Ë ¡M§⁄UÃÙ¥ ∑§Ê ¡Êÿ¡Ê
Á‹ÿÊ •ÊÒ⁄U ÁfløÊ⁄U-Áfl◊‡Ê¸ Á∑§ÿÊ–
ÖêÌÂêßü âñçÙ·¤æ´ð ·ð¤ çÜ° x® ·¤æð Ü»ð»è ¥ÎæÜÌ
ªÈL§ª˝Ê◊– Á¡‹Ê ∑‘§ ÷ÍìÍfl¸ ‚ÒÁŸ∑§Ù¥ ∑§Ù ¬¥‡ÊŸ ¬˝Ê# ∑§⁄UŸ ◊¥ •Ê ⁄U„Ë ∑§ÁΔŸÊßÿÙ¥
∑§Ê ‚◊ʜʟ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ xÆ Ÿfl¥’⁄U ∑§Ù ⁄UˇÊÊ ¬¥‡ÊŸ •ŒÊ‹Ã ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ
Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ⁄UˇÊÊ ¬¥‡ÊŸ •ŒÊ‹Ã ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ ‚ÄU≈U⁄U-yy ∑‘§ å‹Ê≈U Ÿ¥’⁄U-
zx ◊¥ ÁSÕà «Ë¬Ë«Ë•Ù ∑§Êÿʸ‹ÿ ◊¥ ‚È’„U vÆ ’¡ ‚ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ⁄UˇÊÊ
¬¥‡ÊŸ ‚¥ÁflÃ⁄UáÊ •Áœ∑§Ê⁄UË («Ë¬Ë«Ë•Ù) ªÈL§ª˝Ê◊ ∑‘§ ‹πÊ •Áœ∑§Ê⁄UË •¡ÿ
∑§È◊Ê⁄U Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Á«»‘§¥‚ ¬¥‡ÊŸ ¬˝Ê#∑§Ãʸ•Ù¥ ∑§Ë ‚ÈÁflœÊ ∑‘§ Á‹∞ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ

•ŸŒπË — ÃËŸ ‚Ê‹ ‚ ‚ÍπÊ „ÒU ¬ÊŸË ∑§Ê ≈Ò¥U∑§ ªÈL§ª˝Ê◊ ◊¥ „UÊªË ⁄UÊc≈˛UËÿ SÃ⁄U
ª˝Ê◊ËáÊÊ¥ Ÿ •ÁäÊ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥
¬⁄U ‹ªÊÿÊ ‹Ê¬⁄UflÊ„UË
∑§Ê •Ê⁄Uʬ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ŸÍ¥„U
ŸÍ¥„U Á¡‹ ◊¥ ¡Ÿ SflÊSâÿ Áfl÷ʪ ∑§Ë
’«∏UË „UË ‹Ê¬⁄UflÊ„UË ∑§Ê ◊Ê◊‹Ê
¬˝∑§Ê‡Ê ◊¥ •ÊÿÊ „ÒU– ◊Ê◊‹Ê Á»§⁄UÊ¡¬È⁄U
Á¤Ê⁄U∑§Ê ∑§ ªÊ¥fl ªÊ∑§‹¬È⁄U ∑§Ê „ÒU ¡„UÊ¥
Áfl÷ʪ mUÊ⁄UÊ ‹ª÷ª ÃËŸ ‚Ê‹ ¬„U‹
‹ÊªÊ¥ ∑§Ê ¬ÊŸË ∑§Ê ≈Ò¥U∑§ ÃÊ ’ŸflÊ
ÁŒÿÊ, ‹Á∑§Ÿ Áfl÷ʪ ∑§ •ÁäÊ∑§Ê⁄UË fl
∑§◊¸øÊ⁄UË ≈Ò¥U∑§ ◊¥ ¬ÊŸË ¿UÊ«∏UŸÊ „UË ÷Í‹
ª∞– Á¡‚∑§ ∑§Ê⁄UáÊ ªÊ¥fl ªÊ∑§‹¬È⁄U ∑§
‹ÊªÊ¥ ∑§Ê ßUŸ ÁŒŸÊ¥ ¬ÊŸË ∑§Ë
¬⁄‘U‡ÊÊÁŸÿÊ¥ ∑§Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑§⁄UŸÊ ¬«∏U ⁄U„UÊ
„ÒU– ª˝Ê◊ËáÊÊ¥ ∑§Ê •Ê⁄UÊ¬ „ÒU Á∑§ Áfl÷ʪ
◊Ò¥Ÿ •÷Ë Ÿß¸U íflÊÚßUÁŸ¥ª
∑§Ë „ÒU, ßU‚‚ ¬„U‹ ÿ„UÊ¥ ¬⁄U ¡Ê
∑§Á◊ÿÊ¥ „ÈU߸U „Ò¥U ©UŸ∑§Ë ◊ȤÊ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË
Ÿ„UË¥ „ÒU– •ª⁄U ªÊ¥fl ◊¥ ßU‚ Ã⁄U„U ∑§Ë
∑§Ê߸U ‚◊SÿÊ „ÒU ÃÊ ¡ÀŒË „UË ©U‚∑§Ê
‚Ê◊ÊäÊÊŸ ∑§⁄UÊÿÊ ¡Ê∞ªÊ–
‚ÈäÊË⁄U ⁄áʇÊËflÊ‹ ∞Ă߸U∞Ÿ
¡Ÿ SflÊSâÿ Áfl÷ʪ–
πȇÊË „ÈU߸U ÕË, ‹Á∑§Ÿ ©Uã„¥U ÿ„U Ÿ„UË¥
¬ÃÊ ÕÊ Á∑§ ∑ȧ¿U ÁŒŸ ’ÊŒ ø‹∑§⁄U
ªÊ¥fl ªÊ∑§‹¬È⁄U ◊¥ ¬ÊŸË ∑§ ≈Ò¥U∑§ ¬⁄U π«∏U ª˝Ê◊ËáÊ– ¬ÊŸË ∑§Ê ÿ„U ≈Ò¥U∑§ ÁŒπÊflÊ ‚ÊÁ’à „UÊ
∑§Ê ∑§Ê߸U ÷Ë •ÁäÊ∑§Ê⁄UË ÿÊ ∑§◊¸øÊ⁄UË ¡ÊÁ∑§⁄U é‹ÊÚ∑§ ‚Á◊Áà ◊ê’⁄U, ¡Ê∞ªÊ– •Ê⁄UÊ¬ „ÒU Á∑§ ÃËŸ ‚Ê‹ ◊¥
Á‡Ê∑§ÊÿÃÊ¥ ∑§ ’Êfl¡ÍŒ ‚ÈŸŸ ∑§Ê ÃÒÿÊ⁄U ‚ÊÒ∑§ËŸ, •ÊÁ⁄U»§ •ÊÁŒ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ≈Ò¥U∑§ ◊¥ ∑§fl‹ ∞∑§ ÿÊ ŒÊ ’Ê⁄U „UË
Ÿ„UË¥ „Ò¥U– Á¡‚∑§ ø‹Ã ¬Í⁄‘U ÃËŸ ‚Ê‹ ©UŸ∑§ ªÊ¥fl ªÊ∑§‹¬È⁄U ◊¥ ∑§⁄UË’ ÃËŸ ΔUË∑§ …U¥ª ‚ ¬ÊŸË «UÊ‹Ê ªÿÊ– ©U‚∑§
ßU‚Ë „UÊ‹ ◊¥ ’Ëà ª∞– ÃËŸ ‚Ê‹ ‚ ‚Ê‹ ¬„U‹ ¡Ÿ SflÊSâÿ Áfl÷ʪ ∑§Ë ’ÊŒ •Ê¡ Ã∑§ ¬ÊŸË ∑§Ê ≈Ò¥U∑§ ‚ÍπÊ
¬ÊŸË Ÿ ¬„È¥Uø ¬ÊŸÊ Áfl÷ʪ ∑§Ë •Ê⁄U ‚ ‹ÊªÊ¥ ∑§Ê ¬ËŸ ∑§Ê ¬ÊŸË ¬«∏UÊ „ÈU•Ê „ÒU– Á¡‚∑§ ∑§Ê⁄UáÊ ªÊ¥fl ∑§
ŸÊ∑§Ê◊Ë ∑§Ê Œ‡ÊʸÃÊ „ÒU– ©U¬‹éäÊ ∑§⁄UÊŸ ∑§ Á‹∞ ¬ÊŸË ∑§Ê ≈¥Ò∑§ ‹Êª Á¡‹Ê ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ fl ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ê ÷Ë
ª˝Ê◊ËáÊ •Ê¡ÊŒ, ªŸË, „UÊL§Ÿ, ’ŸflÊÿÊ ÕÊ– Á¡‚‚ ©Uã„¥U ∑§Ê»§Ë ∑§Ê‚Ÿ ∑§Ê ∑§Ê◊ ∑§⁄U ⁄U„U „Ò¥U–
∑§Ë ÉÊÈ«∏‚flÊ⁄UË øÒ¥Á¬ÿŸÁ‡Ê¬
ªÈL§ª˝Ê◊U– ÉÊÈ«∏‚flÊ⁄UË ◊¥ L§Áø ⁄UπŸ
flÊ‹ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ •ë¿Ë π’⁄U „Ò–
ªÈL§ª˝Ê◊ ◊¥ ÉÊÈ«∏‚flÊ⁄UË ∑§Ë ⁄UÊC˛Ëÿ
øÒÁê¬ÿŸÁ‡Ê¬ ÁŒ‚¥’⁄U ◊Ê„ ◊¥ „ÙŸ ¡Ê
⁄U„Ë „Ò– ß‚ øÒÁê¬ÿŸÁ‡Ê¬ ∑‘§ Á‹∞
Á¡‹Ê ∑‘§ ªÊ¥fl ÷Ê¥«‚Ë ∑‘§ ÁŸ∑§≈U
ÁSÕà ◊„Á·¸ ªËÃÊŸ¥Œ •ÊüÊ◊ ∑‘§ ‚ÊÕ
‹ªÃÊ xÆ ∞∑§«∏ ∑§Ê ◊Ҍʟ øÈŸÊ
ªÿÊ „Ò–
„Á⁄UÿÊáÊÊ ∞ÁÄflS≈UÁ⁄UÿŸ S¬Ù≈U˜‚¸
∞‚ÙÁ‚∞‡ÊŸ (∞ø߸∞‚∞) ∑‘§ ◊„Ê
‚Áøfl ∑§Ÿ¸‹ (‚flÊÁŸflÎàÃ) •Ê⁄∞‚
•Ê„‹ÈflÊÁ‹ÿÊ ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U •ÊΔU ‚ v{
ÁŒ‚¥’⁄U Ã∑§ „ÙŸ flÊ‹Ë ⁄UÊC˛Ëÿ
ÉÊÈ«∏‚flÊ⁄UË øÒÁê¬ÿŸÁ‡Ê¬ ◊¥ Œ‡Ê÷⁄U ‚
‹ª÷ª vzÆ ÉÊÈ«∏‚flÊ⁄U •ÊÒ⁄U ßß „Ë
ÉÊÙ«∏ •Ê∞¥ª, Á¡Ÿ◊¥ ÷Ê⁄UÃËÿ ‚ŸÊ,
’Ë∞‚∞», ¬ÈÁ‹‚, •Ê߸≈U˒ˬË,
ÁflÁ÷ÛÊ S∑§Í‹Ù¥ •ÊÒ⁄U Á‚ÁflÁ‹ÿŸ
ÉÊÈ«∏‚flÊ⁄U ‡ÊÊÁ◊‹ „Ù¥ª– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ
Á∑§ øÒÁê¬ÿŸÁ‡Ê¬ ◊¥ “„Ù‚¸ ‡ÊÙ” ∑§Ê ÷Ë
•ÊÿÙ¡Ÿ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ, ¡Ù ’„Èà „Ë
•Ê∑§·¸∑§ „٪ʖ ÿ ¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ∞¥
∞ÄflS≈˛ËUÿŸ »Ò§«⁄U‡ÊŸ •ÊÚ» ߥÁ«ÿÊ
(߸∞»§•Ê߸) •ÊÒ⁄U „Á⁄UÿÊáÊÊ
∞ÄflS≈˛ËÿŸ S¬Ù≈U˜‚¸ ∞‚ÙÁ‚∞‡ÊŸ
(„‚Ê) ∑‘§ ÃàflÊflœÊŸ ◊¥ ∞ÄflS≈˛ËÿŸ
S¬Ù≈U˜‚¸ •∑§ÊŒ◊Ë ªÈL§ª˝Ê◊ mÊ⁄UÊ ‚Ù„ŸÊ
⁄UÙ«, ÷ı¥«‚Ë ∑‘§ ¬Ê‚ »§Ê◊¸ Ÿ¥’⁄U-v~
F„ Áfl„Ê⁄U ◊¥ •ÊÿÙÁ¡Ã ∑§⁄UflÊ߸ ¡Ê
⁄U„Ë „Ò¥– ∑§Ÿ¸‹ •Ê„‹ÈflÊÁ‹ÿÊ Ÿ
’ÃÊÿÊ Á∑§ ŸÊÒ ÁŒfl‚Ëÿ øÒÁê¬ÿŸÁ‡Ê¬
◊¥ ≈UÒ¥≈U ¬ÒÁª¥ª, ˇÊòÊËÿ ÉÊÈ«∏‚flÊ⁄UË ‹Ëª,
„Ù‚¸ ‡ÊÙ •ÊÁŒ ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ „٪ʖ
„⁄U ◊„ËŸ ∑‘§ •¥ÁÃ◊ ∑§Êÿ¸ ÁŒfl‚ ∑‘§ ÁŒŸ ß‚ ¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ë ⁄UˇÊÊ ¬¥‡ÊŸ •ŒÊ‹Ã
‹ªÊŸ ∑§Ê ÁŸáʸÿ Á‹ÿÊ „Ò Á¡‚∑‘§ Äà xÆ Ÿfl¥’⁄U ∑§Ù ÿ„ ¬¥‡ÊŸ •ŒÊ‹Ã
‹ªÊ߸ ¡Ê ⁄U„Ë „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¬¥‡ÊŸ •ŒÊ‹Ã ◊¥ «Ë¬Ë«Ë•Ù ∑§Êÿʸ‹ÿ
ÃÕÊ ’Ò¥∑§Ù¥ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ Á«»‘§¥‚ ¬¥‡ÊŸ ‹Ÿ flÊ‹ √ÿÁQ§ •¬ŸË ‚◊SÿÊ ⁄Uπ∑§⁄U
©‚∑§Ê ‚◊ʜʟ ∑§⁄UflÊ ‚∑§Ã „Ò¥– ©ã„Ù¥Ÿ S¬C Á∑§ÿÊ Á∑§ ¡Ù ¬¥‡ÊŸ œÊ⁄U∑§ ’Ò¥∑§Ù¥
∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ ⁄UˇÊÊ ¬¥‡ÊŸ ‹ ⁄U„¥ „Ò¥ fl ÷Ë ß‚ •ŒÊ‹Ã ◊¥ •Ê ‚∑§Ã „Ò¥–
¥æàææ, ¥æ´»ÙÕæǸè ß·ü¤ÚUæð´ ·¤æð ÁÜ Õ¿æÙð ·ð¤ çÜ° ç·¤Øæ ÂýðçÚUÌ
¬Èã„UÊŸÊ– ¡ŸSflÊSâÿ •Á÷ÿÊ¥ÁòÊ∑§Ë Áfl÷ʪ mUÊ⁄UÊ ¡‹ ∞fl¥ Sflë¿UÃÊ ‚¥ªΔUŸ
∑§Ë •Ê⁄U ‚ ŒÊ ÁŒfl‚Ëÿ ∑§Êÿ¸‡ÊÊ‹Ê ◊¥ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê ‚◊ʬŸ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ◊ÈÅÿ
•ÁÃÁÕ ∑§ M§¬ ◊¥ ¬Èã„UÊŸÊ SflÊSÕ Áfl÷ʪ ‚ ◊Á«U∑§‹ •ÊÚÁ»§‚⁄U «UÊ. ◊ŸË·
•ÊÒ⁄U «UÊ. ‚¥¡ÿ ∑ȧ◊Ê⁄U Ÿ Á‡Ê∑§⁄Uà ∑§Ë– ßU‚ ŒÊÒ⁄UÊŸ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ •Ê߸U
•Ê¥ªŸ’Ê«∏UË fl∑¸§⁄U, •Ê‡ÊÊ fl∑¸§⁄U ∑§Ê ¡‹ ’øÊŸ ∑§ Á‹ÿ ¬˝Á⁄Uà Á∑§ÿÊ, ‚ÊÕ
„UË ©Uã„U¥ ’„UÃ⁄U ∑§Êÿ¸ ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹ÿ S◊ÎÁà ÁøqU •ÊÒ⁄U ¬˝◊ÊáÊ ¬òÊ Œ∑§⁄U
‚ê◊ÊÁŸÃ Á∑§ÿÊ– ◊ÈÅÿ •ÁÃÁÕ Ÿ ∑§Êÿ¸∑§Ãʸ•Ê¥ ∑§Ê ‚’Ê¥ÁäÊà ∑§⁄UÃ „ÈUÿ ∑§„UÊ
Á∑§ ¡‹ ∑§ Á’ŸÊ ¡ËflŸ Ÿ„UË¥ „ÒU– „U◊ ‚’∑§Ê ¡‹ ‚¥⁄UˇÊáÊ ∑§ ¬˝Áà •Êª
•ÊŸÊ øÊÁ„Uÿ– πÊ‚∑§⁄U ªÊ¥flÊ¥ ◊¥ ‹Êª ¡‹ ‚¥⁄UˇÊáÊ ∑§ ¬˝Áà ¡ÊªM§∑§ Ÿ„UË¥
„ÒU– ßU‚ ŒÊÒ⁄UÊŸ ¡‹ ∞fl¥ Sflë¿UÃÊ ‚„UÊÿ∑§ ‚¥ªΔUŸ ∑§ Á¡‹Ê ‚‹Ê„U∑§Ê⁄U Ÿ⁄‘Uãº˝
÷Ê⁄UmUÊ¡, π¥«U ‚¥‚ÊäÊŸ ‚◊ãÿfl∑§ ‚¥ŒË¬ ‡Ê◊ʸ fl πȇÊ˸Œ •„U◊Œ Ÿ ÷Ë ‹ÊªÊ¥
∑§Ê ¬ÊŸË ∑§Ë ªÈáÊflûÊÊ ¬⁄U ¬˝∑§Ê‡Ê «UÊ‹Ê– ∑§„UÊ Á∑§ ¬ÿ¡‹ ◊¥ ∑§ß¸ ¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ë
Ãàfl ¬Êÿ ¡ÊÃ „Ò¥ ¡Ò‚ »§ÊS»§Ù⁄U‚, •Êß⁄UŸ ßàÿÊÁŒ– ß‚∑§ Á‹ÿ ¬ÊŸË ∑§Ë
‚◊ÿ-‚◊ÿ ¬⁄U ¡Ê¥ø ∑§⁄UÊ∞¥ •ı⁄U ‡ÊÈh ¬ÿ¡‹ ∑§Ê ¬˝ÿÙª ∑§⁄U¥–

“¡’ ‡Ê„⁄U „◊Ê⁄UÊ ‚ÙÃÊ „Ò” ŸÊ≈U∑§ ∑§Ê „ÈU•Ê ÷√ÿ ◊¥øŸ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ªÈL§ª˝Ê◊
‚ÄU≈U⁄U-w~ ÁSÕà ⁄U¥ª÷ÍÁ◊ •Ù¬Ÿ
∞ÿ⁄U ÁÕÿ≈U⁄U ◊¥ ¬Ífl¸ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË •≈U‹
Á’„Ê⁄UË flÊ¡¬ÿË ∑§Ë S◊ÎÁà ◊¥
•Á÷√ÿÁQ§ ŸÊ≈U˜ÿ ◊¥ø mÊ⁄UÊ “¡’ ‡Ê„⁄U
„◊Ê⁄UÊ ‚ÙÃÊ „Ò” ŸÊ≈U∑§ ∑§Ê ÷√ÿ ◊¥øŸ
Á∑§ÿÊ ªÿÊ, Á¡‚◊¥ ŸÊ≈U˜ÿ ∑§‹Ê∑§Ê⁄UÙ¥ Ÿ
•¬Ÿ •Á÷Ÿÿ ∑§Ë ‡ÊÊŸŒÊ⁄U ¬˝SÃÈÁÃ
Œ∑§⁄U Œ‡Ê¸∑§Ù¥ ∑§Ê ◊Ÿ ◊Ù„ Á‹ÿÊ–
∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ¬„È¥ø •ÁÃÁÕÿÙ¥
„Á⁄UÿÊáÊÊ «ÿ⁄UË Áfl∑§Ê‚ ¬˝‚¥ÉÊ ∑‘§
øÿ⁄U◊ÒŸ ¡Ë∞‹ ‡Ê◊ʸ, ÁŸª◊ ¬Ê·¸Œ
‚È÷Ê· Á‚¥ª‹Ê, „Á⁄UÿÊáÊÊ πÊŒË ∞fl¥
ª˝Ê◊ÙlÙª ’Ù«¸ ∑§Ë øÿ⁄U¬‚¸Ÿ ªÊªË¸
∑§Ä∑§«∏ ÃÕÊ Ÿ⁄U‡Ê ‚„⁄UÊflà Ÿ ◊¥ø ‚
∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑§Ë πÈ‹ ÁŒ‹ ‚ ‚⁄UÊ„ŸÊ
∑§Ë– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑‘§ ‚¥ÿÙ¡∑§ ªÈL§ªÊ◊
ÁflœÊŸ‚÷Ê ÁŸª⁄UÊŸË ∑§◊≈UË ∑‘§
øÿ⁄U◊ÒŸ ‚È◊⁄U Á‚¥„ Ã¥fl⁄U ∑§Ù ß‚
‚ÄU≈U⁄U-w~ ÁSÕÃ ⁄Uª
¥ ÷ÍÁ◊
•Ù¬Ÿ ∞ÿ⁄U ÁÕÿ≈U⁄U ◊¥
¬Ífl¸ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË •≈U‹
Á’„Ê⁄UË flÊ¡¬ÿË ∑§Ë
S◊ÎÁà ◊¥ Á∑§ÿÊ •ÊÿÊ¡Ÿ
¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ê ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑‘§ •ÊÿÙ¡Ÿ ∑§Ù
‹∑§⁄U ’œÊ߸ ŒÃ „È∞ ∑§„Ê Á∑§ ªÈL§ª˝Ê◊
◊¥ ß‚ ¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ „ÙŸÊ ªfl¸
∑§Ë ’Êà „Ò– ß‚ ¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ê ∑§Êÿ¸∑˝§◊
ªÈL§ª˝Ê◊ ◊¥ ¬„‹ ∑§÷Ë Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ
ªÿÊ– ŸÊ≈U∑§ ∑‘§ ◊¥øŸ ◊¥ Á„¥ŒÍ-
◊È‚‹◊ÊŸ ∑‘§ ÷ÊßøÊ⁄U ∑§Ù ¬˝ŒÁ‡Ê¸Ã
Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÕÊ, ¡ÙÁ∑§ ‚⁄UÊ„ŸËÿ fl
¬˝⁄UáÊÊŒÊÿ∑§ ÕÊ–
‚È◊⁄U Á‚¥„U Ã¥fl⁄U Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ß‚
ŸÊ≈U∑§ ∑‘§ ‹π∑§ Á¬ÿÍ· Á◊üÊÊ •ÊÒ⁄U
ŸÊ≈U∑§ ∑§Ë ‚ê¬Íáʸ ¬Á⁄U∑§À¬ŸÊ ∞fl¥
‚◊Ê¡‚flÊ ◊¥ Á∑§∞ ª∞ ©à∑§ÎC ∑§ÊÿÙZ
∑‘§ Á‹∞ ‡Ê⁄UŒ ªÙÿ‹, •ÁŸ‹ ª¥«Ê‚
•ÊÒ⁄U •ÁŒÁà •Êÿ¸ ∑§Ù ‚ê◊ÊÁŸÃ ÷Ë
Á∑§ÿÊ ªÿÊ– Á»§À◊ •Á÷ŸÃÊ ⁄UÊ¡¬Ê‹
ÿÊŒfl, ⁄UÊ„È‹ ⁄UÊÿ, ⁄U»§Ë πÊŸ, ∑§ÎcáÊ
∑§È◊Ê⁄U üÊËflÊSÃfl •ÊÒ⁄U ÁflŸÙŒ
Œı‹ÃÊ’ÊŒ Ÿ ‚هʋ ◊ËÁ«ÿÊ ¬⁄U
ŸÊ≈U∑§ ∑§Ê ‹Êßfl ◊¥øŸ ŒπÊ–
∑§‹Ê∑§Ê⁄UÙ¥ ◊ÈS∑§ÊŸ, Á‡Êfl, ªı⁄Ufl,
flË⁄U ªÈ¡¸⁄U, ‚Á⁄UÃÊ ‡Ê◊ʸ, Áfl⁄U¥Œ˝, ◊ÿÍ⁄U
÷Ê⁄UÃË, Á¡Ã¥Œ˝, Ÿ◊Ÿ, ◊È∑§È‹, ÿ‡Ê,
ªÈL§ª˝Ê◊ ∑§ ‚Ä≈U⁄U-w~ ÁSÕà •Ê¬Ÿ ∞ÿ⁄U ÁÕÿ≈U⁄U ◊¥ ŸÊ≈U∑§ ¡’ ‡Ê„U⁄U „U◊Ê⁄UÊ ‚ÊÃÊ „ÒU äÊÈ˝fl, ‚¥¡ŸÊ, ◊È∑‘§‡Ê, Á„◊Ê¥‡ÊÍ, Áflfl∑§
∑§Ê ◊¥øŸ ∑§⁄UÃ ∑§‹Ê∑§Ê⁄U– ÷Ê⁄UmÊ¡, ©◊‡Ê, „⁄UflË⁄U, ßÍ, ÁŒflÊ¥‡ÊÍ
ÁŸŒ¸‡ÊŸ ◊Ê. Á⁄U¡flÊŸ Á‚Œ˜ŒË∑§Ë mÊ⁄UÊ ∑‘§ ªÎ„ ◊¥òÊÊ‹ÿ ◊¥ ‚„Êÿ∑§ ÁŸŒ‡Ê∑§ Á‚¥„, ◊Ê. ªÈ‹‡ÊÊŒ •¥‚Ê⁄UË, ⁄U»§Ë,
Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ◊¥ø ∑‘§ ◊„Ê‚Áøfl ‡Ê◊Ë◊ ∑‘§ ¬Œ ¬⁄U •Ê‚ËŸ ŸÊŸ∑§ ø¥Œ, ◊„‡Ê •¥∑§Í⁄U Á‚¥„, •⁄UÁfl¥Œ øÙ‹Ê, Á‡Êfl◊,
•Ê¡ÊŒ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ‚ÈŒ‡Ê¸Ÿ ‡Ê◊ʸ ∑§Ù øı„ÊŸ, ⁄UÊ¡ ÁŸ÷˸∑§, ∑§È‹÷Í·áÊ ◊ÛÊË ‡Ê◊ʸ, ∑ΧcáÊ ∑§È◊Ê⁄U •ÊÁŒ ∑§Ë
∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑‘§ √ÿflSÕÊ ¬˝◊Èπ ∑§Ë ÷Ê⁄UmÊ¡, •L§áÊ ◊Ê⁄UflÊ„, ⁄UÊ¡Ëfl ∑§‹Ê ∑‘§ ’„Ã⁄UËŸ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑§Ù ‚⁄UÊ„UÊ–
Á¡ê◊ŒÊ⁄UË •ÊÒ⁄U Ÿ⁄UÙûÊ◊ ‡Ê◊ʸ Ÿ ◊¥ø ’Ù„⁄UÊ, ÁË∑§⁄UÊ¡ ◊À„ÙòÊÊ •ÊÒ⁄U
‚¥øÊ‹Ÿ ’πÍ’Ë ‚¥÷Ê‹Ê– ©ã„Ù¥Ÿ ‚ÃË‡Ê Á‚¥ª‹Ê ÁflÁ‡ÊC •ÁÃÁÕ ∑‘§ M§¬ ÁflSÃÎà π’⁄‘¥U
’ÃÊÿÊ Á∑§ ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U ◊¥ ‡ÊÊÁ◊‹ „È∞– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑‘§ •¥Ã ◊¥ 
ŒÊ ÁŒ‚¥’⁄U ∑§Ê ∞∑§-ŒÍ¡ ∑§ „Uʪ¥  zv ¡Ê«∏
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ªÈL§ª˝Ê◊
’Ò¥«’Ê¡Ù¥ ∑‘§ ‚ÊÕ ÉÊÙÁ«∏ÿÙ¥ ¬⁄U ‚flÊ⁄U
zv ‚¡-‚¥fl⁄U ŒÍÀ„, ◊Ҍʟ ◊¥
Áfl‡ÊÊ‹ ◊¥ø ¬⁄U ’Ÿ zv ◊¥«¬ •ı⁄U
zv fl⁄U-flœÈ•Ù¥ ∑§Ë ‚Ê◊ÍÁ„∑§
fl⁄U◊Ê‹Ê •ÊÒ⁄U ◊¥òÊÙëøÊ⁄UáÊ ∑‘§ ’Ëø
„UÊªÊ ‚Ê◊ÍÁ„∑§ ÁflflÊ„–
ªÈL§ª˝Ê◊flÊÁ‚ÿÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ÿ„ •ŸÍΔÊ
•ı⁄U •Áfl‡◊⁄UáÊËÿ ŒÎ‡ÿ „٪ʖ
ŒÊ ÁŒ‚ê’⁄U ∑§Ù ‹Ê«‹Ë
»§Ê©¥U«‡ÊŸ ≈˛S≈U mÊ⁄UÊ Ÿª⁄U ∑‘§ ªÊ‡ÊÊ‹Ê
◊Ҍʟ (Ÿ¡ŒË∑§ ◊„ÊflË⁄U ¬Ê∑§¸ ¡ÒŸ
◊¥ÁŒ⁄U) ◊¥ ‚÷Ë œ◊ÙZ •ÊÒ⁄U ¡ÊÁÃÿÙ¥
∑§Ë zv ¡M§⁄UÃ◊¥Œ ∑§ãÿÊ•Ù¥ ∑‘§
‚Ê◊ÍÁ„∑§ ÁflflÊ„ ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ Á∑§ÿÊ
¡Ê∞ªÊ– ÿ„ •ÊÿÙ¡Ÿ »§Ê©¥U«‡ÊŸ
mÊ⁄UÊ Á¬¿‹ ∑§ß¸ fl·ÙZ¥ ‚ ÁŸêŸflª¸
¬Á⁄UflÊ⁄UÙ¥ ∑§Ë ¡M§⁄UÃ◊¥Œ ’Á≈UÿÙ¥ ∑‘§
ªÊ‡ÊÊ‹Ê ◊Ҍʟ ◊¥
„UÊªÊ ÷√ÿ ‚Ê◊ÍÁ„U∑§
ÁflflÊ„U ‚◊Ê⁄UÊ„U
øÃŸÊ ∞fl¥ ¡ÊªL§∑§ÃÊ ‹ÊŸ ∑‘§
Á‚‹Á‚‹ ◊¥ ∞∑§ Ÿß¸ ∑§«∏Ë „Ò–
‹Ê«‹Ë »§Ê©¥U«‡ÊŸ ≈˛S≈U ∑‘§ ⁄UÊC˛Ëÿ
•äÿˇÊ ŒflãŒ˝ ªÈ#Ê, ⁄UÊC˛Ëÿ ‚¥ÿÙ¡∑§
∞«flÙ∑‘§≈U •÷ÿ ¡ÒŸ •ÊÒ⁄U ªÈL§ª˝Ê◊
‚¥ÿÙ¡∑§ ⁄UÁflãŒ˝ ’¡Ê¡ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§
‚¥SÕÊ ‹ª÷ª v{z{ ¡M§⁄U◊¥Œ
∑§ãÿÊ•Ù¥ ∑§Ù Á’ŸÊ Á∑§‚Ë ‚⁄U∑§Ê⁄UË
‚„ÊÿÃÊ ∑‘§ Œ„¡ ¡Ò‚ ∑§‹¥∑§ ‚
’øÊ∑§⁄U ‚ê◊ÊŸ¡Ÿ∑§ M§¬ ◊¥ ©Ÿ∑§Ê
ÉÊ⁄U ’‚ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ •¬ŸÊ ÿÙªŒÊŸ Œ
øÈ∑§Ë „Ò¥–
¬Ê·¸Œ ‚Ë◊Ê ¬Ê„Í¡Ê, ¬Ê·¸Œ
‚È÷Ê· Á‚¥ª‹Ê ∞fl¥ ‚ÄU≈U⁄U-y ¡ÒŸ
‚Ê‹ÁªÿÊ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ⁄UÁflflÊ⁄U ∑§Ù
„ÙŸ flÊ‹ ‚Ê◊ÍÁ„∑§ ÁflflÊ„ ∑§Êÿ¸∑˝§◊
∑‘§ Á‹∞ ‚÷Ë zv ŒÍÀ„ ‚Ê◊ÍÁ„∑§ M§¬
‚ ÉÊÙ«∏Ë ¬⁄U ‚flÊ⁄U „Ù∑§⁄U ’Ê⁄UÊà ∑‘§
‚ÊÕ ÁflflÊ„ SÕ‹ ¬⁄U ¬„È¥ø¥ª, ¡„Ê¥U
fl„ •¬Ÿ ⁄UËÁÃ-Á⁄UflÊ¡Ù¥ ∑‘§ ‚ÊÕ
¬˝áÊÿ ‚ÍòÊ ◊¥ ’¥œ¥ª–
ß‚ ¬ÁflòÊ ß¸E⁄UËÿ •ŸÈDÊŸ ◊¥
ŸflÁflflÊÁ„à ¡Ù«∏Ù¥ ∑§Ù •Ê‡ÊËflʸŒ ŒŸ
∑‘§ Á‹∞ ¬˝Á‚h ⁄UÊ¡ŸÃÊ, ©lÙª¬ÁÃ,
‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ∑§Êÿ¸∑§Ãʸ •ı⁄U ‚◊Ê¡ ∑‘§
ªáÊ◊Êãÿ √ÿÁQ§ ◊ı¡ÍŒ ⁄U„¥ª–
’Ê⁄UÊÁÃÿÙ¥ ÃÕÊ ‚Ê◊ÍÁ„∑§ ÁflflÊ„
‚◊Ê⁄UÙ„ ◊¥ ‡ÊÊÁ◊‹ •ãÿ ◊„◊ÊŸÙ¥ ∑‘§
Á‹∞ ¬˝ÁÃ÷Ù¡ ∑§Ê ßãáÊ◊ ÷Ë „٪ʖ
ÁflŒÊ߸ ∑‘§ ‚◊ÿ ŸflÁflflÊÁ„à ¡Ù«∏Ù¥
∑§Ù ŸÿÊ ¡ËflŸ ¬˝Ê⁄Uê÷ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞
‡ÊªÈŸ SflL§¬ ª„Ÿ¥, ∑§¬«∏ ÃÕÊ ∞∑§
‹Êπ ◊ÍÀÿ ∑§Ê ÉÊ⁄U‹Í ‚Ê◊ÊŸ

 ©àÕÊŸ ∑‘§ Á‹∞ •ı⁄U ‚◊Ê¡ ◊¥ Ÿß¸ ◊ÁãŒ⁄U ∑‘§ ¬˝œÊŸ ⁄UÊ¡ ∑§È◊Ê⁄U ÁŒÿÊ ¡Ê∞ªÊ–
 Ÿß¸U ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¥’⁄UU, wÆv}
Èñ¤ÅþUè âð Ú¢U»¼æÚUè ×梻Ùð ßæÜð ÌèÙ ÕÎ×æàæ ç»ÚUÌæÚU
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ–
»§⁄Uˌʒʌ/¬‹fl‹
’ÉÊı‹Ê-¡Ÿı‹Ë ◊ʪ¸ ¬⁄U ÁSÕà ∞-
flŸ ≈U˜ÿÍ’ ≈U∑§ ∑¥§¬ŸË ◊¥ ∑§⁄UË’ vw
ÁºŸ ¬Ífl¸ •¢œÊœÈ¢œ »§ÊÿÁ⁄¢Uª ∑§⁄U∑§ ¬Ê¥ø
‹Êπ ∑§Ë ⁄¢UªºÊ⁄UË ◊Ê¢ªŸ flÊ‹ Áª⁄UÙ„U
∑§ ÃËŸ ‚ºSÿÙ¥ ∑§Ù ‚Ë•Ê߸∞ ¬ÈÁ‹‚ Ÿ
Áª⁄UçÃÊ⁄U ∑§⁄U Á‹ÿÊ „ÒU– ¡’Á∑§ Áª⁄UÙ„U
∑§ ŒÊ •ãÿ ‚ºSÿ ¬ÈÁ‹‚ ∑§Ù ø∑§◊Ê
º∑§⁄U »§⁄UÊ⁄U „UÙ ª∞– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ Áª⁄UçÃÊ⁄U
ÃËŸÙ¥ •Ê⁄UÙÁ¬ÿÙ¥ ∑‘§ ∑§é¡ ‚ ÷Ê⁄UË ◊ÊòÊÊ
◊¥ •flÒœ „ÁÕÿÊ⁄U fl ∞∑§ ÁSflç≈U ∑§Ê⁄U
’⁄UÊ◊Œ ∑§Ë „Ò– ª„Ÿ ¬Í¿ÃÊ¿ ∑‘§ Á‹∞
¬ÈÁ‹‚ Ÿ Áª⁄UçÃÊ⁄U •Ê⁄UÙÁ¬ÿÙ¥ ∑§Ù
’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù •ŒÊ‹Ã ◊¥ ¬‡Ê ∑§⁄U∑§
¬ÈÁ‹‚ Á⁄U◊Ê¥« ¬⁄U Á‹ÿÊ „Ò– ’ÃÊÿÊ
ªÿÊ Á∑§ Áª⁄UÙ„ ∑§Ê ◊ÈÅÿ •Ê⁄UÙ¬Ë
ªı⁄Ufl ÃflÁÃÿÊ ¬„‹ ÷Ë •ÊœÊ Œ¡¸Ÿ
‚¥ªËŸ flÊ⁄UŒÊÃÙ¥ ◊¥ flÊ¥Á¿Ã ⁄U„Ê „Ò–
Á¡‹Ê ¬ÈÁ‹‚ •œËˇÊ∑§ ÁflŸÙŒ
¬ÈÁ‹‚ ∑§Ë Áª⁄Uçà ◊¥ ∑¥§¬ŸË ◊¥ •¥äÊÊäÊÈ¥äÊ »§ÊÿÁ⁄¢Uª ∑§⁄U∑§ ⁄¢UªºÊ⁄UË ◊Ê¢ªŸ flÊ‹ Áª⁄UÙ„U ∑§ ÃËŸ ‚ºSÿ–
∑ȧ◊Ê⁄U Ÿ ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù ¬̋‚flÊÃʸ ∑‘§
Œı⁄UÊŸ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ‚Ë•Ê߸∞ ¬‹fl‹
ߥøÊ¡¸ ‚È⁄U‡Ê ÷«∏ÊŸÊ ∑§Ë ≈UË◊ ∑Ò§¥¬ ÕÊŸÊ
ˇÊòÊ ∑‘§ •¥Ãª¸Ã ª‡Ã ¬⁄U ◊ı¡ÍŒ ÕË–
©‚Ë ‚◊ÿ ◊ÈπÁ’⁄U πÊ‚ ‚ ‚ÍøŸÊ
¬˝Ê# „È߸ Á∑§ ¬Ê¥ø ÿÈfl∑§Ù¥ ∑§Ê ∞∑§
Áª⁄UÙ„ •flÒœ „ÁÕÿÊ⁄U ‚Á„à Ÿÿʪʥfl
∑‘§ ‚◊ˬ ◊ı¡ÍŒ „Ò¥, ¡Ù Á∑§‚Ë ‚¥ªËŸ
flÊ⁄UŒÊà ∑§Ù •¥¡Ê◊ ŒŸ ∑§Ë Á» ⁄UÊ∑§ ◊¥
„¥Ò– ‚ÍøŸÊ Á◊‹Ã „Ë ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ◊ı∑‘§
¬⁄U ŒÁ’‡Ê ŒË •ı⁄U ÃËŸ ÿÈfl∑§Ù¥ ∑§Ù
∑§Ê’Í ∑§⁄U Á‹ÿÊ, ¡’Á∑§ ŒÊ ÿÈfl∑§
»§⁄Uˌʒʌ 
ÁŒ‚¥’⁄U ∑‘§ •¥Ã Ã∑§ ’ŸÊ∞¥
¬‡ÊÈ◊ÈÄà ‡Ê„U⁄U— ◊ÈÅÿ ‚Áøfl
×éØ ¥æÚUæðÂè ÂÚU âæÌ â´»èÙ ·ð¤â
¬ÈÁ‹‚ •œËˇÊ∑§ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ß‚ Áª⁄UÙ„ ∑§Ê ◊ÈÅÿ •Ê⁄UÙ¬Ë ªı⁄Ufl ÃflÁÃÿÊ
∑‘§ Áπ‹Ê» •‹ª-•‹ª ÕÊŸÙ¥ ◊¥ „àÿÊ, ‹Í≈U fl ⁄U¥ªŒÊ⁄UË ¡Ò‚Ë ‚¥ªËŸ flÊ⁄UŒÊÃÙ¥
∑‘§ ‚Êà ◊Ê◊‹ Œ¡¸ „¥Ò– ª„Ÿ ¬Í¿ÃÊ¿ ∑‘§ Á‹∞ ÃËŸÙ¥ •Ê⁄UÙÁ¬ÿÙ¥ ∑§Ù •ŒÊ‹Ã
◊¥ ¬‡Ê ∑§⁄U ¬ÈÁ‹‚ Á⁄U◊Ê¥« ¬⁄U Á‹ÿÊ „È•Ê „Ò •ı⁄U ©Ÿ∑‘§ » ⁄UÊ⁄U ‚ÊÁÕÿÙ¥ ∑§Ë
Áª⁄UçÃÊ⁄UË ∑‘§ Á‹∞ ©Ÿ∑‘§ ÁΔ∑§ÊŸÙ¥ ¬⁄U ŒÁ’‡Ê ŒË ¡Ê ⁄U„Ë „Ò–
¬ÈÁ‹‚ ∑§Ù ø∑§◊Ê Œ∑§⁄U ÷ʪŸ ◊¥ flË«Ë•Ê߸ ∑§Ê⁄U ∑§Ù ’⁄UÊ◊Œ Á∑§ÿÊ „Ò–
∑§Ê◊ÿÊ’ „Ù ª∞– ª„Ÿ ¬Í¿ÃÊ¿ ◊¥ ÃËŸÙ¥ ÿÈfl∑§Ù¥ Ÿ ’ÃÊÿÊ ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– »§⁄Uˌʒʌ ¬Ë∞Ÿ«Ë≈UË ∞ÄU≈U ◊¥ ¡Ù ÷Ë ŒÙ·Ë ¬ÊÿÊ
÷Ê⁄UË ◊ÊòÊÊ ◊¥ „UÁÕÿÊ⁄U ’⁄UÊ◊Œ Á∑§ ©Ÿ∑‘§ Áª⁄UÙ„ Ÿ ªÃ v{ Ÿfl¥’⁄U ∑§Ù ¡Ê∞, ©‚∑‘§ Áπ‹Ê»§ ‚Åà ∑§ÊŸÍŸË
¬Í¿ÃÊ¿ ◊¥ •Ê⁄UÙÁ¬ÿÙ¥ Ÿ •¬ŸË ªÊ¥fl ’ÉÊÙ‹Ê ‚ ¡ŸÙ‹Ë ¡ÊŸ flÊ‹ ◊ʪ¸ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË ∑‘§ ‚Áøfl ⁄UÊ∑‘§‡Ê ªÈ#Ê Ÿ ∑§Ê⁄U¸flÊ߸ •◊‹ ◊¥ ‹ÊŸÊ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U¥–
¬„UøÊŸ ªÊ¥fl ¡ŸÙ‹Ë ÁŸflÊ‚Ë ªı⁄Ufl ¬⁄U ÁSÕà ∞-v ≈U˜ÿÍ’ ≈U∑§§ ∑§¥¬ŸË ◊¥ flËÁ«ÿÙ ∑§ÊÚã»̋¥§‚ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ Á¡‹ ∑§ Á∑˝§Á◊Ÿ‹ ÃÙ Á∑˝§Á◊Ÿ‹ „ÙÃÊ „Ò, fl„
ÃflÁÃÿÊ, ªÊ¥fl Ÿ¥ª‹Ê ÷ËπÍ ÁŸflÊ‚Ë ÉÊÈ‚∑§⁄U •œÊœÈ¥œ »§ÊÿÁ⁄U¥ª ∑§Ë •ı⁄U •»§‚⁄UÊ¥ ‚ ∑§„UÊ Á∑§ ¬‡ÊÈ ◊ÈÄUà ‡Ê„⁄U L§¬ÿÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ∑ȧ¿ ÷Ë ∑§⁄U ‚∑§ÃÊ „Ò–
ÿ◊Ÿ fl ªÊ¥fl ¬ÎÕ‹Ê ÁŸflÊ‚Ë ‚¥¡Í ¬Ê¥ø ‹Êπ L§¬ÿ ∑§Ë ⁄U¥ªŒÊ⁄UË ◊Ê¥ªË– ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹∞ Ÿª⁄U ÁŸª◊ fl •’¸Ÿ ß‚Á‹∞ ¬Ë∞Ÿ«Ë≈UË ∞ÄU≈U ◊¥ ¡Ù ÷Ë
’ÃÊÿÊ– ÷ʪŸ flÊ‹ ŒÙŸÙ¥ ÿÈfl∑§Ù¥ ∑‘§ ⁄¥UªŒÊ⁄UË Ÿ„Ë¥ ŒŸ ¬⁄U ∑§¥¬ŸË ◊ÊÁ‹∑§ ∑§Ù ‹Ù∑§‹ ’ÊÚ«Ë¡ ∑‘§ •Áœ∑§Ê⁄UË ª¥÷Ë⁄UÃÊ Á‡Ê∑§ÊÿÃ¥ Á◊‹¥, ©Ÿ ¬⁄U ¬Í⁄UË ‚Ã∑¸§ÃÊ ∑‘§
ŸÊ◊ ªÊ¥fl ¡ŸÙ‹Ë ÁŸflÊ‚Ë œÙ‹Í fl ¡ÊŸ ‚ πà◊ ∑§⁄UŸ ∑§Ë œ◊∑§Ë ŒË ÕË– ∑‘§ ‚ÊÕ ∑§Êÿ¸ ∑§⁄U¥– ‡Ê„⁄UÙ¥, ∑§S’Ù¥ ∑§Ù ‚ÊÕ ¬˝‡ÊÊ‚ÁŸ∑§ fl ¬ÈÁ‹‚ •Áœ∑§Ê⁄UË
œ⁄U◊Í ’ÃÊÿÊ– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ Áª⁄UçÃÊ⁄U ßU‚ ‚¥’¥œ ◊¥ ∑§¥¬ŸË ∑‘§ Á‚ÄÿÊÁ⁄U≈UË ÁŒ‚¥’⁄U ∑‘§ •¥Ã Ã∑§ ∑Ò§≈U‹ »˝§Ë ’ŸÊŸÊ ∑§Êÿ¸flÊ„Ë ∑§⁄UŸÊ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U¥–
•Ê⁄UÙÁ¬ÿÙ¥ ∑‘§ ∑§é¡ ‚ ¬Ê¥ø Œ‡ÊË ªÊ«¸ ªÊ¥fl ∑§‹‚Ê«∏Ê ÁŸflÊ‚Ë ∑§¥fl⁄U¬Ê‹ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U¥– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ ¡„Ê¥ ¬⁄U ©ã„Ù¥Ÿ Á¡‹Ê »§⁄Uˌʒʌ ∑§Ë
Á¬S≈U‹, ∞∑§ Œ‡ÊË ∑§≈˜U≈UÊ, ∞∑§ Œ‡ÊË ∑§Ë Á‡Ê∑§Êÿà ¬⁄U ‚Œ⁄U ÕÊŸ ◊¥ ªı⁄Ufl ‚⁄U‹ ∑‘§¥Œ˝ fl •¥àÿÙŒÿ ∑‘§¥Œ˝ øÊ‹Í Ÿ„Ë¥ ‚Ë∞◊ Áfl¥«Ù ¬Ù≈U¸‹ ’Ê⁄U ‚⁄UÊ„ŸÊ ∑§⁄UÃ
ŒÈŸÊ‹Ë ’¥ºÍ∑§, wv Á¡¥ŒÊ ⁄Uı¥Œ, ŸÊÒ πÊ‹Ë ÃflÁÃÿÊ fl ©‚∑‘§ •ãÿ ‚ÊÁÕÿÙ¥ ∑‘§ Á∑§∞ ª∞ „Ò¥, ©ã„¥ ÿÕʇÊËÉÊ˝ øÊ‹Í „È∞ ∑§„Ê Á∑§ ‚Ë∞◊ Áfl¥«Ù ◊¥ •Ê߸
πÙ‹, ¿„ ◊Òª¡ËŸ fl ∞∑§ ÁSflç≈U Áπ‹Ê» ◊Ê◊‹Ê Œ¡¸ Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ∑§⁄UflÊŸÊ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U¥– Á‡Ê∑§ÊÿÃÙ¥ ∑§Ê ÁŸflÊ⁄UáÊ ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ‚◊ÿ
⁄UÊ∑‘§‡Ê ªÈ#Ê Ÿ flËÁ«ÿÙ ∑§ÊÚã»̋¥§‚ ∑‘§ •flÁœ ◊¥ ¬Í⁄UÊ ∑§⁄UŸÊ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U¥–

Øê°Ù âÜæã·¤æÚU Ùð ·¤è Âë‰ßè ·¤è â×ëçhU ÂÚU ¿¿æü çU‹Ê߸•Ùfl⁄U ∑‘§ ŸËø
’ŸÊ ⁄UŸ ’‚⁄UÊ
÷Ê߸U ∑§Ê ªÊ‹Ê ŒŸ •Ê ⁄U„UË ◊Á„U‹Ê ◊Êäÿ◊ ‚ Á¡‹Ê ◊¥ Áfl∑§Ê‚Êà◊∑§
¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ•Ù¥ ∞fl¥ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ë
¬ÈÁ‹‚ Áfl÷ʪ, Ÿª⁄U ÁŸª◊, üÊ◊
∑§ÀÿÊáÊ Áfl÷ʪ ‚Á„à ∑§ß¸ Áfl÷ʪ٥ ◊¥

¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– »§⁄Uˌʒʌ
◊ÊŸfl ⁄UøŸÊ ÿÍÁŸflÁ‚¸≈UË ∑§ ◊ÒŸ¡◊¥≈U
Áfl÷ʪ Ÿ U‚¥ÿÈÄUà ⁄UÊc≈˛ ◊„Ê‚Áøfl
¡Ÿ⁄U‹ ∑‘§ flÁ⁄UD ‚‹Ê„∑§Ê⁄U ⁄UÙ‹Ò¥«
‡Ê≈U˜‚ ∑‘§ ‚ÊÕ Áfl÷ʪ ∑‘§ ¬˝Ù»‘§‚⁄UÙ¥ •ı⁄U
¿ÊòÊÙ¥ ∑‘§ ‚ÊÕ ∞∑§ •ÁÃÁÕ √ÿÊÅÿÊŸ
•ÊÿÙÁ¡Ã Á∑§ÿÊ– ÿ„U øøʸ wÆxÆ ◊¥
¬Í⁄UË Ã⁄U„ ‚ Áfl∑§Á‚à fl ‚◊Îh ª˝„ ∑§Ë
•Ù⁄U ‚¥ÿÈÄUà ⁄UÊc≈˛ mÊ⁄UÊ ÁŒ∞ ª∞ v|
∞‚«Ë¡Ë (‚Ãà Áfl∑§Ê‚ ‹ˇÿ) ¬⁄U
∑¥§ÁŒ˝Ã ÕË–
wÆvz ◊¥ ‚÷Ë ‚¥ÿÈÄUà ⁄UÊc≈˛ ‚ŒSÿ
⁄UÊíÿÙ¥ mÊ⁄UÊ •¬ŸÊ∞ ª∞ ‚Ãà Áfl∑§Ê‚
∑‘§ Á‹∞ wÆxÆ ∞¡¥«Ê, flø◊ÊŸ •ı⁄U
÷Áflcÿ ◊¥ ‹ÙªÙ¥ •ı⁄U „◊Ê⁄U ªÎ„ ¬ÎâflË
∑‘§ Á‹∞ ‡ÊÊ¥Áà •ı⁄U ‚◊ÎÁh ∑‘§ Á‹∞ ∞∑§
‚ʤÊÊ é‹ÍÁ¬¥̋≈U ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UÃÊ „Ò– v| ‚ÃÃ
Áfl∑§Ê‚ ‹ˇÿ (∞‚«Ë¡Ë), flÒÁE∑§
‚ʤÊŒÊ⁄UË ◊¥ Áfl∑§Á‚à •ı⁄U Áfl∑§Ê‚‡ÊË‹
‚÷Ë Œ‡ÊÙ¥ mÊ⁄UÊ ∑§Ê⁄U¸flÊ߸ ∑‘§ Á‹∞
Ãà∑§Ê‹ ∑§ÊÚ‹ „Ò– ⁄UÙ‹Ò¥« Ÿ ÷Ê⁄Uà ∑§Ë
ÿÊòÊÊ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ◊ÊŸfl ⁄UøŸÊ
ÁflEÁfllÊ‹ÿ ∑§Ê Œı⁄UÊ Á∑§ÿÊ •ı⁄U
‚¥ÿÈÄUà ⁄UÊc≈˛ ∑§Ë ß‚ Ã⁄U„ ∑§ ¬˝‡Ê¥Á‚Ã
√ÿÁÄUÃàfl ‚ ’ÊÃøËà ∑§⁄UŸ ∑§Ê ÿ„ ∞∑§
‡ÊÊŸŒÊ⁄U •fl‚⁄U ÕÊ– fl ◊ÊŸÃ „Ò¥ Á∑§
ª⁄UË’Ë ‚◊Ê# ∑§⁄UŸÊ ⁄UáÊŸËÁÃÿÙ¥ ∑‘§ „ÊÕ
◊¥ ¡ÊŸÊ øÊÁ„∞, ¡Ù •ÊÁÕ¸∑§ Áfl∑§Ê‚
∑§Ê ÁŸ◊ʸáÊ ∑§⁄UÃ „Ò¥ •ı⁄U ¡‹flÊÿÈ
¬Á⁄UfløŸ ‚ ÁŸ¬≈UŸ •ı⁄U „◊Ê⁄U
◊ÊŸfl ⁄UøŸÊ ◊¥ v|
∞‚«Ë¡Ë ¬⁄U øøʸ
⁄UÙ‹Ò¥« ‡Ê≈U˜‚ ‚¥ÿÈÄUÃ
⁄UÊc≈˛ ∑§ ◊„Ê‚Áøfl
¡Ÿ⁄U‹ ∑‘§ flÁ⁄UD
‚‹Ê„∑§Ê⁄U „Ò¥
◊„ʂʪ⁄U •ı⁄U ¡¥ª‹Ù¥ ∑§Ù ‚¥⁄UÁˇÊà ∑§⁄UŸ
∑‘§ Á‹∞ ∑§Ê◊ ∑§⁄UÃ „È∞ Á‡ÊˇÊÊ, SflÊSâÿ,
‚◊ÊŸÃÊ •ı⁄U Ÿı∑§⁄UË ∑‘§ •fl‚⁄UÙ¥ ‚Á„Ã
‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ¡M§⁄UÃÊ¥ ∑§Ë üÊÎ¥π‹Ê ∑§Ù
‚¥’ÙÁœÃ ∑§⁄UÃ „Ò¥– ∞◊•Ê⁄UÿÍ ∑‘§ ‚÷Ë
«ËŸ, ∞ø•Ù«Ë Ÿ ß‚ ‚òÊ ◊¥ ÷ʪ
Á‹ÿÊ •ı⁄U •ŸÈ‚¥œÊŸ, ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ•Ù¥
•ÊÁŒ ∑‘§ ‚ÊÕ ‚Ãà Áfl∑§Ê‚ ‹ˇÿÙ¥ ¬⁄U
‚ËπŸ ∑‘§ Á‹∞ •Êª ’…∏U–
’À‹÷ª…∏U– Á¡‹Ê ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ Ÿ
Ÿ‡ÊŸ‹ „Ê߸fl ÁSÕà çU‹Ê߸•Ùfl⁄U ∑‘§
ŸËø •SÕÊ߸ Ãı⁄U ¬⁄U ⁄UŸ ’‚⁄UÊ ’ŸÊÿÊ
„Ò– ß‚‚ ¬„‹ ÿ„UÊ¥ ∑§Ù߸ ⁄UŸ ’‚⁄UÊ
Ÿ„Ë¥ ÕÊ– ÃËŸ ÁŒŸ ¬„‹ „Ë SÕÊŸËÿ
÷Ê¡¬Ê ÁflœÊÿ∑§ Ÿ ⁄UŸ ’‚⁄U ∑‘§ Á‹∞
Á‡Ê‹ÊãÿÊ‚ Á∑§ÿÊ ÕÊ, ¡Ù ‹ª÷ª ¿U„U
◊„ËŸ ◊¥ ÃÒÿÊ⁄U „Ù ¬Ê∞ªÊ–
∞‚«Ë∞◊ ⁄UÊ¡‡Ê ∑ȧ◊Ê⁄U Ÿ ’ÃÊÿÊ
Á∑§ ÿ„Ê¥ ¬⁄U •SÕÊ߸ Ãı⁄U ¬⁄U ⁄UŸ ’‚⁄UÊ
’ŸÊÿÊ ªÿÊ „Ò, Á¡‚◊¥ vÆ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§
Δ„⁄UŸ ∑§Ë √ÿflSÕÊ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊÊ
Á∑§ çU‹Ê߸•Ùfl⁄U ∑‘§ ŸËø ‹ÉÊÈ ‡Ê¥∑§Ê
∑§⁄UŸ flÊ‹ ‹ÙªÙ¥ ¬⁄U ©ã„Ù¥Ÿ vÆÆ
L§¬ÿ ¡È◊ʸŸÊ ‹ªÊŸ ∑§Ê ÷Ë •¬Ÿ
•Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ù •ÊŒ‡Ê ÁŒÿÊ „Ò ÃÕÊ
‹ÉÊÈ ‡Ê¥∑§Ê ‚ ª¥ŒªË Ÿ »Ò§‹, ß‚∑‘§
Á‹∞ vÆ •SÕÊ߸ M§¬ ‚ ≈UÊÚÿ‹≈U˜‚
⁄UπflÊ∞ ¡Ê∞¥ª–
∑§Ê ¤ÊÊ¥‚Ê Œ∑§⁄U øŸ fl Ÿ∑§ŒË ΔUªË
»§⁄Uˌʒʌ– ÷Ê߸U ŒÍ¡ ∑§ ◊ÊÒ∑§ ¬⁄U
√ÿSÃÃÊ ∑§ ∑§Ê⁄UáÊ ¬‹fl‹ ∑§ ’ÊÃÊ
ªÊ¥fl ◊¥ ⁄U„UŸ flÊ‹Ë ∞∑§ ◊Á„U‹Ê
’À‹÷ª…∏U ◊¥ ⁄U„UŸ flÊ‹ •¬Ÿ ÷Ê߸U
∑§ ÉÊ⁄U Ÿ„UË¥ •Ê ¬Ê߸U ÕË– ªÃÁŒfl‚
fl„U ÷Ê߸U ŒÍ¡ ∑§Ê ªÊ‹Ê ŒŸ ∑§ Á‹∞
ÿ„UÊ¥ ⁄U„UË ÕË– Ã÷Ë ’À‹÷ª…∏U ’‚
S≈Ò¥U«U ∑§ ¬Ê‚ ∞∑§ ÿÈfl∑§ Ÿ ¤ÊÊ¥‚Ê
Œ∑§⁄U ‚ÊŸ ∑§Ë øŸ fl vwÆÆ L§¬ÿ ΔUª
Á‹∞ •ÊÒ⁄U ◊ÊÒ∑§ ‚ »§⁄UÊ⁄U „UÊ ªÿÊ–
ÕÊŸÊ ‡Ê„U⁄U ◊¥ Œ¡¸ ◊Ê◊‹ ∑§
◊ÈÃÊÁ’∑§U ¬‹fl‹ Á¡‹ ∑‘§ ’ÊÃÊ ªÊ¥fl
∑§Ë ÁŸflÊ‚Ë flŒflÃË Ÿ •¬ŸË
Á‡Ê∑§Êÿà ◊¥ ∑§„UÊ „ÒU Á∑§ fl„U ÷Ê߸U ŒÍ¡
∑§ ◊ÊÒ∑§ ¬⁄U √ÿSÃÃÊ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ •¬Ÿ
◊Êÿ∑‘§ Ÿ„Ë¥ ¡Ê ‚∑§Ë ÕË– ◊¥ª‹flÊ⁄U
∑§Ù fl„ ÷Ê߸ ∑‘§ ÉÊ⁄U ÷Ê߸U ŒÍ¡ ∑§Ê
ªÙ‹Ê ŒŸ ∑‘§ Á‹∞ ’À‹÷ª…∏ ’‚
S≈UÒ¥« ¬⁄U ’‚ ‚ ©Ã⁄UË ÕË– •ÊÚ≈UÙ S≈UÒ¥«
∑§Ë •Ù⁄U ¡ÊÃ ‚◊ÿ ©‚∑‘§ ¬Ê‚ ∞∑§
ÿÈfl∑§ •ÊÿÊ •ı⁄U ©‚ Ÿ◊SÃ ∑§⁄U
’ÊÃøËà ∑§⁄UŸ ‹ªÊ Á∑§ fl„ ©‚∑§Ê
÷ÃË¡Ê ‹ªÃÊ „Ò– ÿÈfl∑§ ©ã„¥U øÊÿ
Á¬‹ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ∞∑§ ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄U ‹
ªÿÊ– øÊÿ ¬ËŸ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ÿÈfl∑§ Ÿ
◊Á„‹Ê ∑§Ê ◊Ù’Êß‹ ¬⁄U ∞∑§ ÿÈflÃË
∑§Ë ÃSflË⁄U ÁŒπÊÃ „È∞ ∑§„Ê Á∑§ ◊⁄UÊ
Á⁄U‡ÃÊ ß‚ ‹«∏∑§Ë ‚ Ãÿ „Ù ªÿÊ „Ò–
©‚ •¬ŸË ◊¥ªÃ⁄U ∑‘§ Á‹∞ •ë¿
Á«¡Êߟ ∑§ËU ‚ÙŸ ∑§Ë øŸ ’ŸflÊŸË
„Ò– ÿÈfl∑§ Ÿ ¬ËÁ«∏ÃÊ ‚ ‚ÙŸ ∑§Ë øŸ
‹∑§⁄U ©‚∑§Ê »§Ù≈UÙ πË¥øŸ ∑§Ë ’ÊÃ
∑§„Ë– ◊Á„‹Ê ©‚∑§Ë ¤ÊÊ¥‚ ◊¥ •Ê ªß¸
•ı⁄U ©‚ ‚ÙŸ ∑§Ë øŸ Œ ŒË– ‚ÙŸ
∑§Ë øŸ •ı⁄U ◊Á„‹Ê ∑‘§ ¬‚¸ ∑§Ù
‹∑§⁄U ÿÈfl∑§ ◊ÊÒ∑§ ‚ »§⁄UÊ⁄U „Ù ªÿÊ–
¡Ÿ∑§ÀÿÊáÊ∑§Ê⁄UË ŸËÁÃÿÙ¥
Á∑˝§ÿÊãflÿŸ ’Ê⁄U ’ÒΔ∑§ ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ
∑‘§
Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ’ÒΔ∑§ ◊¥ ©ã„Ù¥Ÿ ’≈UË
’øÊ•Ù- ’≈UË ¬…∏Ê•Ù, ¬Ë∞Ÿ«Ë≈UË
∞ÄU≈U, ‚Ë∞◊ Áfl¥«Ù, „⁄U¬Õ ∞¬, ª˝Ê◊
Áfl∑§Ê‚ ÿÙ¡ŸÊ, ¬‡ÊÈ ◊ÈÄUà ‡Ê„⁄U, ‚⁄U‹
∑‘§¥Œ˝, •¥ÃÙŒÿ ∑‘§¥Œ˝, ‡Ê„⁄UË ∞fl¥ SÕÊŸËÿ
ÁŸ∑§Êÿ Áfl∑§Ê‚, ‚ˇÊ◊ „Á⁄UÿÊáÊÊ ‚Á„Ã
ÁflÁ÷ÛÊ Áfl∑§Ê‚ ∑§ÊÿÙZ ∑§Ë ∞∑§-∞∑§
∑§⁄U∑‘§ ÁflSÃÊ⁄U¬Ífl¸∑§ ‚◊ˡÊÊ ∑§Ë–
flËÁ«ÿÙ ∑§ÊÚã»̋¥§Á‚¥ª ∑§Ë •äÿˇÊÃÊ Ÿª⁄U
ÁŸª◊ »§⁄Uˌʒʌ ∑‘§ •ÁÃÁ⁄UÄUà •ÊÿÈÄUÃ
œË⁄U¥Œ˝ Á‚¥„ π«∏ª≈UÊ Ÿ ∑§Ë– flËÁ«ÿÙ
∑§ÊÚã»̋¥§‚ ◊¥ ‚Ë≈UË∞◊ ’‹ËŸÊ, ∞‚«Ë∞◊
»§⁄Uˌʒʌ ‚Ã’Ë⁄U ◊ÊŸ, ∞‚«Ë∞◊
’Ñ÷ª…∏ ⁄UÊ¡‡Ê ∑ȧ◊Ê⁄U, «Ë‚Ë¬Ë Áfl∑˝§◊
∑§¬Í⁄ •ÊÁŒ Áfl÷ʪÊäÿˇÊ ©¬ÁSÕà ⁄U„–
flËÁ«ÿÙ ∑§ÊÚã»̋¥§‚ ◊¥ ⁄UÊ∑‘§‡Ê ªÈ#Ê Ÿ
∑§„Ê Á∑§ ’≈UË ’øÊ•Ù-’≈UË ¬…∏Ê•Ù
•Á÷ÿÊŸ ∑§Ù ‚»§‹ ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹∞
•ı⁄U ÷Ë ‚ÈœÊ⁄U ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ
„⁄U¬Õ ∞¬ ¬⁄U ‚◊ˡÊÊ ∑§⁄UÃ „È∞ ∑§„Ê
Á∑§ Á¡Ÿ Á¡‹Ù¥ ◊¥ •’ Ã∑§ ‚ˇÊ◊
ÿÈflÊ•Ù¥ ∑§Ë ∑§◊Ë ÕË– ©Ÿ Á¡‹Ù¥ ◊¥
¡ÀŒ „Ë ‚ˇÊ◊ ÿÈflÊ•Ù¥ ∑§Ù íflÊߟ
∑§⁄UflÊ ∑§⁄U „⁄U ¬Õ ¬⁄U •Ê ⁄U„Ë
Á‡Ê∑§ÊÿÃÙ¥ ∑§Ù ¬˝ÊÕÁ◊∑§ÃÊ ∑‘§ •ÊœÊ⁄U ¬⁄U
¬Í⁄UÊ ∑§⁄UŸÊ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U¥–
⁄UÊ∑‘§‡Ê ªÈ#Ê Ÿ ª˝Ê◊ Áfl∑§Ê‚
ÿÙ¡ŸÊ•Ù¥ ∑§ ’Ê⁄‘U ◊¥ ∑§„Ê Á∑§ ¡Ÿfl⁄UË
◊Ê„ Ã∑§ ‚÷Ë ªÊ¥fl ◊¥ ª˝Ê◊ Áfl∑§Ê‚
ÿÙ¡ŸÊ ∑‘§ Äà ‡◊‡ÊÊŸ ÉÊÊ≈UÙ¥ ∑§Ë
øÊ⁄UŒËflÊ⁄UË, ©Ÿ∑§ ⁄UÊSÃÙ¥ ∑§Ù ¬ÄU∑§Ê
∑§⁄UŸÊ •ı⁄U fl„Ê¥ ¬ÿ¡‹ √ÿflSÕÊ ∑§⁄UŸÊ
‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U¥– ß‚ ◊Ê◊‹ ◊¥ ¡Ù ÷Ë
¬⁄U‡ÊÊÁŸÿÊ¥ •ÊÃË „Ò¥, ©‚∑‘§ Á‹∞ ¬¥øÊÿÃ
Áfl÷ʪ ∑‘§ •Áœ∑§Ê⁄UË ¬˝‡ÊÊ‚ÁŸ∑§
•Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑‘§ ‚ÊÕ ÃÊ‹◊‹ ’ŸÊ∑§⁄U
ß‚ ∑§Êÿ¸ ∑§Ù ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ‚◊ÿÊflÁœ ◊¥
¬Í⁄UÊ ∑§⁄UŸÊ ‚ÈÁŸÁpà ∑§⁄U¥–

â¢çÿæ# â×æ¿æÚU ◊Ê‹ •Ê◊ •ÊŒ◊Ë ¬Ê≈U˸ ∑§Ê •ÊÒ⁄U ◊Èçà ∑§Ê ¬˝øÊ⁄U ‚Ë∞◊ π≈˜U≈U⁄U ∑§Ê ‚ÄU≈U⁄U wv«Ë ◊¥ yÆ
¤ÊÈÁǪÿÊ¥ äflSÃ
°çâÇU ¥ÅñU·¤ Ñ Øéß·¤ ÂÚU ÌðÁæÕ ÇUæÜ·¤ÚU ÛæéÜâæØæ ⁄UÊ¡‡Ê ŒÊ‚– »§⁄Uˌʒʌ ¡ŸÊäÊÊ⁄U ’…∏UÊŸ ∑§ Á‹∞ „UË ‚Ë∞◊ ‹Êª ¬ÊS≈U⁄U ∑§Ê ¬…∏UŸ ∑§ Á‹∞ ◊¡’Í⁄U „UÊ »§⁄Uˌʒʌ– ∞Ÿ•Ê߸≈UË Ÿª⁄U ÁŸª◊ ∑‘§
»§⁄Uˌʒʌ– Á¡◊ ◊¥ ∑§‚⁄Uà ∑§⁄UŸ ∑§ ’ÊŒ ÉÊ⁄U ‹ÊÒ≈U ⁄U„U ◊‹⁄UŸÊ ⁄UÊ«U ÁŸflÊ‚Ë ◊ŸÊ„U⁄U ‹Ê‹ ∑§Ë ÃSflË⁄U ¿UÊ¬Ë ªß¸U „ÒU– ⁄U„U „ÒU¥– ¬ÊS≈U⁄U ◊¥U ¿U¬Ë ’ÊÃÊ¥ ∑§Ê ¬…∏U∑§⁄ ÃÙ«∏»§Ù«∏ ŒSÃ mÊ⁄UÊ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê ‚ÄU≈U⁄U
∞∑§ ÿÈfl∑§ ∑§ ø„U⁄‘U ¬⁄U •ôÊÊà ’Œ◊ʇÊÊ¥ Ÿ Ã¡Ê’ »¥§∑§ ÁŒÿÊ– ßU‚ ÉÊ≈UŸÊ ◊¥ ◊Ê‹ ¡ŸÃÊ ∑§Ê •ÊÒ⁄U ◊Èçà ∑§Ê ¬˝øÊ⁄U ßU‚‚ ‹ÊªÊ¥ ◊¥ ©Uà‚È∑§ÃÊ ’…∏UªË •ÊÒ⁄U fl ‹ÊªÊ¥ ∑§ÊU ‚Ë∞◊ ◊ŸÊ„U⁄U ‹Ê‹ ∑§Ë wv«Ë ◊¥ ÷Ê⁄UË ÃÙ«∏»§Ù«∏ ∑§Ë ∑§Ê⁄U¸flÊ߸
ÿÈfl∑§ ª¥÷Ë⁄U M§¬ ‚ ¤ÊÈ‹‚ ªÿÊ „ÒU– ©U‚ ßU‹Ê¡ ∑§ Á‹∞ •S¬ÃÊ‹ ◊¥ ŒÊÁπ‹ ∑¥§¬ŸË ∑§Ê, flÊ‹Ë ∑§„UÊflà ‡Ê„U⁄U ◊¥ ¬ÊS≈U⁄U ◊¥ Œ‡Êʸ∞ Ÿ¥’⁄U ¬⁄U Á◊‚∑§ÊÚ‹ •‚Á‹ÿà ∑§Ê ÷Ë ¬ÃÊ ø‹ ⁄U„UÊ „ÒU– ∑§Ù •¥¡Ê◊ ÁŒÿÊ, Á¡‚◊¥ ‹Êª xz-yÆ
∑§⁄UÊÿÊ ªÿÊ „ÒU– ÕÊŸÊ •ÊŒ‡Ê¸ Ÿª⁄U ◊¥ Œ¡¸ ◊Ê◊‹ ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U ◊‹⁄UŸÊ ⁄UÙ« ¬⁄U ¡ª„U-¡ª„U ‹ª •Ê◊ •ÊŒ◊Ë ¬Ê≈U˸ ∑§ ÷Ë ∑§⁄‘¥Uª– ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ë ¬Ê‹ πÊ‹ÃÊ ¬ÊS≈U⁄U ¤ÊÈÁǪÿÊ¥ ’ŸÊ∑§⁄U •¬Ÿ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑‘§
⁄U„Ÿ flÊ‹ ⁄UÙÁ„à Ÿ •¬ŸË Á‡Ê∑§Êÿà ◊¥ ∑§„UÊ „ÒU Á∑§ fl„ ŸÊ‹¥ŒÊ S∑ͧ‹ ∑‘§ ¬ÊS≈U⁄U ∑§Ê Œπ∑§⁄U Á’À∑ȧ‹ ‚≈UË∑§ ‹ª ¬„U‹Ë ’Ê⁄U ¿UÊ¬Ë Áfl⁄UÊä ÊË ∑§Ë •Ê¬ ∑§ ’«∏π‹ ÁfläÊÊŸ‚÷Ê ‚ÊÕ ⁄U„ ⁄U„ Õ, Á¡ã„¥U πÊ‹Ë ∑§⁄UÊ
¬Ê‚ ’Ÿ Á¡◊ ◊¥ ∑§‚⁄Uà ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹∞ ¡ÊÃÊ „Ò– ‚Ù◊flÊ⁄U ‡ÊÊ◊ ∑§Ù Á¡◊ ◊¥ ⁄U„UË „ÒU– ‡Ê„U⁄U ◊¥ ßUŸ ÁŒŸÊ¥ ¡ª„-¡ª„U ÃSflË⁄UU •äÿˇÊ äÊ◊¸’Ë⁄U ÷«U∏ÊŸÊ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Á‹ÿÊ ªÿÊ „Ò– ÿ„ ∑§Ê⁄U¸flÊ߸ ÷Ê⁄UË
∑§‚⁄Uà ∑§⁄UŸ ∑‘§ ’ÊŒ fl„ Œ⁄U ‡ÊÊ◊ ∑§Ù ÉÊ⁄U ‹ı≈UŸ ‹ªÊ– •Ê⁄UÙ¬ „Ò Á∑§ Ã÷Ë ÷Ê⁄UË ‚¥ÅÿÊ ◊¥ •Ê◊ •ÊŒ◊Ë ∑§ ∞‚ •Ê◊ •ÊŒ◊Ë ¬Ê≈U˸ ∑§ ßU‚ ¬ÊS≈⁄UU ◊¥ ßU‚ ¬ÊS≈U⁄U ◊¥ ÁŒÀ‹Ë ∑§ ‚Ë∞◊ •⁄UÁfl¥Œ ¬ÈÁ‹‚ »§Ê‚¸ ∑‘§ ‚Ê∞ ◊¥ „ÈU߸U–
ª‹Ë ∑‘§ ◊Ù«∏ ¬⁄U Á∑§‚Ë Ÿ ©‚∑‘§ ø„⁄U ¬⁄U Ã¡Ê’ »‘§¥∑§ ÁŒÿÊ, Á¡‚‚ fl„ ¬ÊS≈U⁄U ‹ª „ÈU∞ „Ò¥U, Á¡Ÿ◊¥ ∞∑§ Ã⁄U»§ •⁄UÁfl¥Œ ∑§¡⁄UËflÊ‹ •ÊÒ⁄U ‚Ë∞◊ ◊ŸÊ„U⁄U ∑§¡⁄UËflÊ‹ ∑§ ‚ÊÕ ◊ŸÊ„U⁄U ‹Ê‹ ∑§Ë ∞‚«Ë•Ù ¬Œ˜◊ ÷Í·áÊ ∑‘§ ŸÃÎàfl
¤ÊÈ‹‚ ªÿÊ– „U◊‹ ∑§ ’ÊŒU ©‚Ÿ ‡ÊÙ⁄U ◊øÊÿÊ, ÃÙ •Ê‚-¬Ê‚ ∑‘§ ‹Ùª ÁŒÀ‹Ë ∑§ ‚Ë∞◊ •⁄UÁfl¥Œ ∑§¡⁄UËflÊ‹, ‹Ê‹ ∑§ ’Ëø ¬Ê≈U˸ ∑§ SÕÊŸËÿ ŸÃÊ ÃSflË⁄U ÃÈ‹ŸÊà◊∑§ ŒÎÁCU ‚ ¿UÊ¬Ë ªßU¸ „ÒU– ◊¥ ’ÈäÊflÊ⁄U ‚È’„ Ã∑ ⁄UË’Ÿ ‚Ê…∏ Œ‚
∞∑§ÁòÊà „Ù ªÿÊ– ßU‚‚ ¬„U‹ •Ê⁄UÊ¬Ë »§⁄UÊ⁄U „UÊ øÈ∑§ Õ– Ã¡Ê’ »¥§∑§Ÿ flÊ‹ ŒÍ‚⁄UË Ã⁄U»§ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË ◊ŸÊ„U⁄U ‹Ê‹ •ÊÒ⁄U ∑§⁄UÃÊ⁄U π≈UÊŸÊ ∑§Ë ÃSflË⁄U ¿U¬Ë „ÈU߸U „ÒU– ¬ÊS≈U⁄U ◊¥ S¬CU Á‹πÊ „ÒU Á∑§ •⁄UÁfl¥Œ ’¡ ÃÙ«∏»§Ù«∏ ŒSÃÊ ‚ÄU≈U⁄U wv«Ë ∑§Ë
Á∑§‚Ë •Ê⁄UÙ¬Ë ∑§Ë ¬„øÊŸ Ÿ„Ë¥ „Ê ‚∑§Ë– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ◊Ê◊‹Ê Œ¡¸ ∑§⁄U ’Ëø ◊¥ •Ê¬ ∑§ ∞∑§ SÕÊŸËÿ ŸÃÊ ∑§Ë ¬Ê≈U˸ ∑§Ë ‚ŒSÿÃÊ ’…∏UÊŸ ∑§ ©UŒ‡ÿ ‚ ∑§¡⁄UËflÊ‹ Ÿ Á¬¿U‹ ÃËŸ ‚Ê‹Ê¥ ∑§ ¬ÈÁ‹‚ øı∑§Ë ¬„È¥øÊ– ¬ÈÁ‹‚ »§Ù‚¸
•Ê⁄UÊÁ¬ÿÊ¥ ∑§Ê ‚È⁄Uʪ ‹ªÊŸ ∑§Ê ¬˝ÿÊ‚ ‡ÊÈM§ ∑§⁄U ÁŒÿÊ „ÒU– ¬ËÁ«∏à ∑§ ’ÿÊŸ ÃSflË⁄U ¿U¬Ë „ÈU߸U „ÒU– „UÊ‹Ê¥Á∑§ ¬ÊS≈U⁄U ◊¥ ©Uã„UÊ¥Ÿ „UË ÿ„U ¬ÊS≈U⁄U •¬Ÿ πø¸ ¬⁄U ÷ËÃ⁄U „UË ÁŒÀ‹Ë ∑§ ‚⁄U∑§Ê⁄UË S∑ͧ‹ •ÊÒ⁄U ‹Ÿ ∑‘§ ’ÊŒ ŒSÃÊ ¤ÊÈÁǪÿÊ¥U ∑§Ù „≈UÊŸ
¬⁄U ¬ÈÁ‹‚ Ÿ •ôÊÊà ‹ÊªÊ¥ ∑§ Áπ‹Ê»§ ◊Ê◊‹Ê Œ¡¸ ∑§⁄U Á‹ÿÊ „ÒU– ‚’∑ȧ¿U S¬CU Á‹πÊ „ÈU•Ê „ÒU, ‹Á∑§Ÿ ¿U¬flÊ∞ „Ò¥U– ∑§⁄UÃÊ⁄U π≈UÊŸÊ ∑§Ê ∑§„UŸÊ „ÒU •S¬ÃÊ‹Ê¥ ∑§Ë Œ‡ÊÊ ¬Í⁄UË Ã⁄U„U ‚ÈäÊÊ⁄U ŒË ∑‘§ Á‹∞ ¬„È¥øÊ– ≈UË◊ Ÿ ∞∑§-∞∑§
‹ÊªÊ¥ ∑§Ë Ÿ¡⁄U ÃSflË⁄UÊ¥ ¬⁄U „UË •≈U∑§ Á∑§ ∑§„UË¥ •⁄UÁfl¥Œ ∑§¡⁄UËflÊ‹ ’Ë¡¬Ë ◊¥ •Ê¬‚ ◊¥ øÈÁS∑§ÿÊ¥ ‹ŸÊ Ÿ„UË¥ ¿UÊ«∏ ⁄U„U Á∑§ ‹ÊªÊ¥ ◊¥ ©Uà‚È∑§ÃÊ ¬ÒŒÊ ∑§⁄UŸ ∑§ „ÒU– ¡’Á∑§ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË ◊ŸÊ„U⁄U ‹Ê‹ øÊ⁄U ∑§⁄U§ yÆ ¤ÊÈÁǪÿÙ¥ ∑§Ù ∞∑§ ’È‹«Ù¡⁄U
âðËȤè çßÎ »æÕðüÁ ·ð¤ ÌãUÌ ÖðÁè àæãUÚU ·¤è »´Î»è ·¤è ȤæðÅUæð ¡ÊÃË „Ò– ÃÊ ‡ÊÊÁ◊‹ Ÿ„UË¥ „UÊ ª∞– ÃÊ ∑ȧ¿U ‹Êª „Ò¥U– ‹Êª ‹∑§⁄U ∑§„UÃ Ÿ¡⁄U •Ê ⁄U„U „Ò¥U Á∑§ Á‹∞ „UË ¬ÊS≈U⁄U ◊¥ ◊ŸÊ„U⁄U ‹Ê‹ ∑§Ë ‚Ê‹Ê¥ ◊¥ ÷Ë ßUŸ∑§Ë Œ‡ÊÊ Ÿ„UË¥ ‚ÈäÊÊ⁄U ¬Ê∞ ∑§Ë ‚„ÊÿÃÊ ‚ äflSà ∑§⁄U ÁŒÿÊ–
»§⁄Uˌʒʌ– Á¡‹ ◊¥ ¡ª„U-¡ª„U »Ò§‹ ∑§ß¸U Ã⁄U„U ∑§ ‹ª ⁄„U „ÒU¥ ∑§ÿÊ‚ ∑§„UÃ „Ò¥U Á∑§ •Ê◊ •ÊŒ◊Ë ¬Ê≈U˸ Ÿ ‚Ë∞◊ ◊ŸÊ„U⁄U ‹Ê‹ •Ê◊ •ÊŒ◊Ë ¬Ê≈U˸ ÃSflË⁄U ¿UÊ¬Ë ªß¸U „ÒU– •Ê◊ÃÊÒ⁄U ¬⁄U ‹Êª „Ò¥U– ¬ÊS≈U⁄U ◊¥ S¬CU Á‹πÊ „ÒU Á∑§ ¬Ê≈U˸ ∑§Ê •ÁäÊ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Á¡‚
ª¥ŒªË ∑§ …U⁄U Á∑§‚Ë ‚ ¿ÈU¬ Ÿ„UË¥ „ÒU¥– ∞‚Ê „UË ßU‚ ÃSflË⁄U ∑§Ê Œπ∑§⁄U ‹Êª Ã⁄U„U ¬˝÷ÊÁflà „UÊ∑§⁄U ‚Ë∞◊ ◊ŸÊ„U⁄U ‹Ê‹ ∑§Ë ◊¥ ‡ÊÊÁ◊‹ „UÊŸ flÊ‹ „Ò¥U– fl„UË¥ ∑ȧ¿U ‹ÊªÊ¥ ¬ÊS≈U⁄UÊ¥ ¬⁄U äÿÊŸ Ÿ„UË¥ ŒÃ, ‹Á∑§Ÿ •Ê¬ ‚ŒSÿ ’ŸŸ ∑§ Á‹∞ Á◊‚∑§ÊÚ‹ ∑§⁄U ¡ª„ ∑§Ù πÊ‹Ë ∑§⁄UÊÿÊ ªÿÊ „Ò, fl„Ê¥
∞∑§ SÕÊŸ ‚Ä≈U⁄U-zz fl z{ ∑§Ê ¡Ê«∏Ÿ flÊ‹ ∑§ ∑§ÿÊ‚ ‹ªÊ ⁄U„U „Ò¥U– ¬ÊS≈U⁄U ∑§Ê ÃSflË⁄U ¬ÊS≈U⁄U ◊¥ ¿UÊ¬Ë „ÒU– ¬ÊS≈U⁄U ◊¥ ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „ÒU Á∑§ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ •÷Ë •Ê◊ ‚Ȭ˝Ë◊Ê •⁄UÁfl¥Œ ∑§¡⁄UËflÊ‹ ∑§ ‚ÊÕ ‚∑§Ã „Ò¥U– ‚ŒSÿ ’ŸŸ ∑§ Á‹∞ ‹Êª ¬⁄U ‚«∏∑§ ∑§Ê ÁŸ◊ʸáÊ Á∑§ÿÊ ¡ÊŸÊ „Ò–
¬È‹ ∑§ Ÿ¡ŒË∑§ „ÒU– ÿ„UÊ¥ øÊ⁄UÊ¥ Ã⁄U»§ ª¥ŒªË ∑§ Œπ∑§⁄U ∑ȧ¿U ‹Êª •¥ŒÊ¡Ê ‹ªÊ ⁄U„U „Ò¥U Á‹πË ’ÊÃÊ¥ ∑§Ê ¬…∏UŸ ∑§ ’ÊŒ ÷Ë ‹Êª •ÊŒ◊Ë ¬Ê≈U˸ ∑§Ê ¡ŸÊäÊÊ⁄U Ÿ„UË¥ „ÒU– ‚Ë∞◊ ◊ŸÊ„U⁄ ‹Ê‹U ∑§Ë ÃSflË⁄U Œπ∑§⁄U ‹ªÊÃÊ⁄U Á◊‚∑§ÊÚ‹ ∑§⁄U ⁄U„U „¥ÒU– •’ ‚«∏∑§ ÁŸ◊ʸáÊ ‡ÊÈM§ „UÊ ¡Ê∞ªÊ–
…∏U⁄U ‹ª „ÈU∞ „Ò– ‚Ä≈U⁄U-zz ◊¥ ⁄U„UŸ flÊ‹
‚◊Ê¡‚flË •ŸË‡Ê¬Ê‹ Ÿ ’ÈäÊflÊ⁄U ∑§Ê ßU‚
ª¥ŒªË ∑§ …U⁄U ‚ •flªÃ ∑§⁄UflÊÿÊ– ©Uã„UÊ¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ÿ„UÊ¥ ‹ªÊ ª¥ŒªË ∑§Ê
¬ÿ¡‹ Á∑§À‹Ã ∑§
Áπ‹Ê»§ Á∑§ÿÊ ÉÊ⁄UÊfl
πÃ⁄UŸÊ∑§ „UÈ•Ê „UflÊ ∑§Ê L§π ’Ë◊Ê⁄UË ‚ ¬⁄‘U‡ÊÊŸ
ÿÈflÃË Ÿ ‹ªÊ߸U »§Ê¥‚Ë ‚⁄U∑§Ê⁄UË S∑ͧ‹ ◊¥ ¬…U∏Ê߸U ‚
…U⁄U ∑§Ê»§Ë ‚◊ÿ ‚ ‹ªÊ „ÈU•Ê „ÒU, Á¡‚ ©Uã„UÊ¥Ÿ ‚À»§Ë ÁflŒ ªÊ’¸¡ •Á÷ÿÊŸ
∑§ ÄUà ‚Ê‡Ê‹ ◊ËÁ«UÿÊ ¬⁄U ¬ÊS≈U Á∑§ÿÊ– •ŸË‡Ê¬Ê‹ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§
„UÁ⁄UÿÊáÊÊ ¬˝Œ‡Ê ∑§Ê¥ª˝‚ •äÿˇÊ «UÊÚ. •‡ÊÊ∑§ Ã¥fl⁄U Ÿ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ‚À»§Ë ÁflŒ
’À‹÷ª…∏U– ‚È÷Ê· ∑§ÊÚ‹ÙŸË ß‹Ê∑‘§
∑§Ë ‚Ò∑§«∏Ù¥ ◊Á„‹Ê•Ê¥ Ÿ ¬ÿ¡‹
’Ê„U⁄U ÁŸ∑§‹ŸÊ ◊ÈÁ‡∑§‹ ’À‹èʪ…∏U– øÊfl‹Ê ∑§Ú‹ÊŸË ◊¥ ⁄U„UŸ
flÊ‹Ë ∞∑§ ÿÈflÃË Ÿ ’ËÃË ⁄UÊà •¬Ÿ
¬„U‹ ’ìÊÊ¥ ‚ ‹ªflÊÃ „Ò¥U ¤ÊÊ«ÍU
ªÊ’¸¡ •Á÷ÿÊŸ ‡ÊÈM§ ∑§⁄U∑§ ÷Ê¡¬Ê ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§ Sfl¿UÃÊ •Á÷ÿÊŸ ∑§Ë ¬Ê‹ Á∑§À‹Ã ‚ ŸÊ⁄UÊ¡ „UÊ∑§⁄U Ÿª⁄U ÁŸª◊ »§⁄Uˌʒʌ– „flÊ ∑§Ë Õ◊ ⁄U„Ë ⁄UçUÃÊ⁄U ÉÊ⁄U ◊¥ »§Ê¥‚Ë ∑§Ê »¥§ŒÊ ‹ªÊ∑§⁄U
πÊ‹Ÿ ∑§Ê ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ‡ÊÈM§ Á∑§ÿÊ „ÒU– ßU‚∑§ ÄUà ©Uã„UÊ¥Ÿ •¬Ÿ ‚ÊÁÕÿÊ¥ ‚ ∑§Êÿʸ‹ÿ ∑§Ê ÉÊ⁄UÊfl Á∑§ÿÊ– Ÿª⁄U •ı⁄U ¿Ê ⁄U„ ’ÊŒ‹Ù¥ ∑§Ê •‚⁄U •’ •Êà◊„UàÿÊ ∑§⁄U ‹Ë–
•Êª˝„U Á∑§ÿÊ „ÒU Á∑§ fl„U •¬Ÿ ‡Ê„U⁄U •ÊÒ⁄U ªÊ¥fl ◊¥ ¡„UÊ¥ ∑§„UË¥ ÷Ë ∑ͧ«∏Ê ÿÊ ÁŸª◊ ∑§Êÿʸ‹ÿ ∑§Ê ÉÊ⁄UÊfl ∑§⁄UÃ „È∞ πÃ⁄UŸÊ∑§ „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò– Δ¥U«U ∑§Ê ÕÊŸÊ ‡Ê„U⁄U ¬ÈÁ‹‚ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§
ª¥ŒªË ∑§ …U⁄U ÁŒπ, ©U‚∑§Ë ÃÈ⁄¥Uà ‚À»§Ë ‹∑§⁄U ‚Ê‡Ê‹ ◊ËÁ«UÿÊ ¬⁄U ¬ÊS≈U ©‚∑‘§ ‚Ê◊Ÿ „Ë ’ÒΔ ªßZ– ©Uã„UÊ¥Ÿ •‚⁄U ÷Ë ’…∏U ªÿÊ– •Ê¥Á‡Ê∑§ ∑§Ù„⁄U øÊfl‹Ê ∑§ÊÚ‹ÙŸË ÁŸflÊ‚Ë Ÿ¥ŒÁ∑§‡ÊÙ⁄U
∑§⁄‘¥U •ÊÒ⁄U ÷Ê¡¬Ê ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ë ¬Ê‹ πÊ‹¥– Á¡‚ ŒπÃ „ÈU∞ ©Uã„UÊ¥Ÿ ÷Ë •¬Ÿ åÿÊ‚ ◊⁄U ª∞ „Êÿ-„Êÿ •ÊÒ⁄U Ÿª⁄U ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ‚È’„-‡ÊÊ◊ ÉÊ⁄UÙ¥ ‚ ’Ê„⁄U ∑§Ë w| fl·Ë¸ÿ ’≈UË ŸË‹◊ Á¬¿‹ ∑ȧ¿
‡Ê„U⁄U ∑§ ∞‚ „UË SÕÊŸ ∑§Ë »§Ê≈UÊU ‡Êÿ⁄U ∑§Ë „ÒU– ÁŸª◊ ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ ◊Ȍʸ’ÊŒ ∑‘§ ŸÊ⁄UÊ¥ ‚ ÁŸ∑§‹ŸÊ ◊ÈÁ‡∑§‹ „Ù ⁄U„Ê „Ò– ’ÈäÊflÊ⁄U ‚◊ÿ ‚ ’Ë◊ÊÁ⁄UÿÙ¥ ‚ ª˝Sà ÕË,
‚È’„U ‚ „UË ‡Ê„U⁄U ◊¥ S◊ÊÚª ¡Ò‚Ê
ÁðÜ ÂçÚUâÚU ×ð´ çȤÚU ç×Üæ ÜæßæçÚUâ ×æðÕæ§UÜ È¤æðÙ •Ê‚◊ÊŸ ªÈ¥¡Ê ÁŒÿÊ– ©Uã„UÊ¥Ÿ π⁄UÊ’
¬«∏ ≈U˜ÿÍ’fl‹Ù¥ ∑§Ù ¡ÀŒ ΔË∑§ ∑§⁄UŸ ∑§Ê„U⁄UÊ ¿UÊ ªÿÊ– «ÊÚ. Áfl∑§Ê‚ ªÊÿ‹ ∑§„Ã „Ò¥ Á∑§
Á¡‚∑§Ê ©ã„Ù¥Ÿ •S¬ÃÊ‹ ‚ ©¬øÊ⁄U
÷Ë ∑§⁄UÊÿÊ ªÿÊ– ∑§Ê»§Ë ßU‹Ê¡ ∑§
»§⁄Uˌʒʌ– ŸË◊∑§Ê ÁSÕà Á¡‹Ê ¡‹ ◊¥ ∞∑§ ’Ê⁄U Á»§⁄U ‹ÊflÊÁ⁄U‚ „UÊ‹Ã ∑§Ë ◊Ê¥ª ∑§Ë– ©Uã„UÊ¥Ÿ ß‹Ê∑‘§ ∑‘§ ¬Ê·¸Œ flÊ„UŸ øÊ‹∑§Ê¥ ∑§Ê •¬Ÿ ÉÊ⁄U ‚ S◊ÊÚª ’…∏Ÿ ‚ ª‹ ∑‘§ •¥Œ⁄U »‘§»§«∏ ◊¥ ’ÊŒ ÷ËU ∑§Ù߸ ‹Ê÷ Ÿ„Ë¥ Á◊‹ ‚∑§Ê– ¬Í¡Ê ÷Ê⁄UhÊ¡– »§⁄Uˌʒʌ Œπ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ ŒÊflÙ¥ ¬⁄U ÿ∑§ËŸ Ÿ„Ë¥
◊¥ ∞∑§ ◊Ê’ÊßU‹ »§ÊŸ ‚È⁄UˇÊÊ ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÊ¥ Ÿ ’⁄UÊ◊Œ Á∑§ÿÊ „ÒU– ¡‹ ∑§ ⁄UÊ∑‘§‡Ê ªÈ¡¸⁄U ¬⁄U ÷Ë ©Ÿ∑§Ë •ŸŒπË ÁŸ∑§‹Ã flQ§ flÊ„UŸÊ¥ ∑§Ë ‹ÊßU≈¥U ‚Í¡Ÿ „Ù ‚∑§ÃË „Ò– πÊ¥‚Ë •Áœ∑§ ß‚ fl¡„ ‚ fl„ „⁄U ‚◊ÿ ¬⁄U‡ÊÊŸ „٪ʖ ’ëøÙ¥ ∑‘§ Á¡Ÿ „ÊÕÙ¥ ◊¥ ∑§ÊÚ¬Ë-
©U¬ÊäÊˡÊ∑§ ∑§Ë Á‡Ê∑§Êÿà ¬⁄U ÕÊŸÊ ‚Œ⁄U ¬ÈÁ‹‚ Ÿ •ôÊÊà √ÿÁQ§ ∑§ Áπ‹Ê»§ ∑§⁄UŸ ∑§Ê •Ê⁄UÙ¬ ‹ªÊÃ „È∞ ∑§„Ê Á∑§ ¡‹Ê∑§⁄U ø‹ŸÊ ¬«∏Ê, ÃÊ •Ê◊ ‹ÊªÊ¥ Ÿ •ÊÃË „Ò– •Ù¡ÙŸ ÷Ë »‘§»§«∏ ◊¥ ¡Ê ⁄U„ÃË ÕË– ß‚Ë ¬⁄U‡ÊÊŸË ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ‚⁄U∑§Ê⁄U S∑ͧ‹Ë ’ìÊÊ¥ ∑§Ê Ã◊Ê◊ Á∑§ÃÊ’¥ „ÙŸË øÊÁ„∞, ©ã„Ë¥ „ÊÕÙ¥ ◊¥ ¤ÊÊ«Í
◊Ê◊‹Ê Œ¡¸ ∑§⁄U Á‹ÿÊ „ÒU– ÕÊŸÊ ‚Œ⁄U ◊¥ Œ¡¸ ◊Ê◊‹ ∑‘§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ŸË◊∑§Ê ¬Ê·¸Œ ‚Á„à fl„ •ÁäÊ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ ∑§Ù ÷Ë ⁄U¡ÊßUÿÊ¥ ÁŸ∑§Ê‹ ‹Ë¥– S∑ͧ‹Ë ’ìÊ ‚∑§ÃÊ „Ò– »‘§»§«∏ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê∑§Ê•Ù¥ ∑§Ù ◊¥ª‹flÊ⁄ ∑§ËU ⁄UÊà ∑§Ù ©‚Ÿ ¬¥π ∑‘§ ¬˝Êà‚Ê„UŸ ŒŸ ∑§Ê ŒÊflÊ ∑§⁄UÃË „Ò, ‹Á∑§Ÿ ‹∑§⁄U ’ëø •¬ŸË ÄU‹Ê‚ ∑‘§ ‚Ê◊Ÿ
¡‹ ∑‘§ ©U¬ÊäÊˡÊ∑§ ⁄UÙ„Ÿ Á‚¥„ Ÿ •¬ŸË Á‡Ê∑§Êÿà ◊¥ ∑§„UÊ „ÒU Á∑§ ◊¥ª‹flÊ⁄U ∑§ß¸ ’Ê⁄U ß‚∑§Ë Á‡Ê∑§Êÿà ∑§⁄U øÈ∑§Ë ¡„UÊ¥ ¬Í⁄‘U ÁŒŸ Sfl≈U⁄U ¬„UŸ Ÿ¡⁄U •Ê∞, ŸÈ∑§‚ÊŸ „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò– •SÕ◊Ê •ı⁄U „È∑§ ‚ »§Ê¥‚Ë ‹ªÊ∑§⁄U •Êà◊„UàÿÊ ∑§⁄U S∑ͧ‹ ∑§ ’ìÊÊ¥ ∑§ „UÊÕÊ¥ ◊¥ ¤ÊÊ«ÍU Õ◊Ê ŒË ‚Ê»§-‚»§Ê߸ ∑§⁄UÃ Ÿ¡⁄U •Ê∞–
∑§Ù ∑§◊¸øÊ⁄UË ’Ò⁄U∑§Ù¥ ◊¥ ∑Ò§ÁŒÿÙ¥ ∑‘§ ‚Ê◊ÊŸ ∑§Ë ËʇÊË ‹ ⁄U„ Õ– Ã÷Ë ∞∑§ „Ò¥, ‹Á∑§Ÿ Á¬¿‹ vz ÁŒŸÙ¥ ‚ ©Ÿ∑§Ë fl„UË¥ ’ȡȪ¸ ÷Ë ÉÊ⁄UÊ¥ ‚ Ÿ„UË¥ ÁŸ∑§‹– E‚Ÿ ∑‘§ ◊⁄UË¡Ù¥ ∑§Ù •Áœ∑§ ŸÈ∑§‚ÊŸ ‹Ë– ’ÈœflÊ⁄U ‚È’„ ÿÈflÃË ∑§Ù »§Ê¥‚Ë ¡ÊÃË „ÒU •ÊÒ⁄U ¬…∏Ê߸U ∑§ ’¡Êÿ fl S∑ͧ‹ ∑§fl⁄U¡ ‚ ⁄UÙ∑§Ê
’Ò⁄U∑§ ∑‘§ ¬Ê‚ ∑§◊¸øÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ù ‹ÊflÊÁ⁄U‚ „Ê‹Ã ◊¥ ¬«∏Ê ∞∑§ ◊Ù’Êß‹ »§ÙŸ ∞∑§ Ÿ„Ë¥ ‚ÈŸË ¡Ê ⁄U„Ë– ßU‚∑‘§ ’ÊŒ ŒÊ¬„U⁄U ∑§ ‚◊ÿ ÁŸ∑§‹Ë äÊͬ Ÿ ÕÊ«∏Ë ¬„È¥ø ‚∑§ÃÊ „Ò– ‚’‚ •Áœ∑§ ¿Ù≈U ¬⁄U ‹≈U∑§Ë Œπ ¬ÈÁ‹‚ ∑§Ù ‚ÍøŸÊ ŒË ◊¥ ‚»§Ê߸U ∑§⁄UÃ „Ò¥U– ’ëø ÄU‹Ê‚ ◊¥ ¬…∏Ê߸ ’ëøÊ¥ ∑‘§ „ÊÕÙ¥ ◊¥ ¤ÊÊ«Í Œπ∑§⁄U
Á◊‹ ªÿÊ– »§ÙŸ ⁄UπŸ flÊ‹ ∑Ò§ŒË ∑§Ê ¬ÃÊ Ÿ„Ë¥ ø‹ ¬ÊÿÊ „Ò– •ÁäÊ∑§Ê⁄UË Ÿ ÃÈ⁄Uãà ≈U˜ÿÍ’fl‹ ΔUË∑§ ⁄UÊ„Uà ŒË, ‹Á∑§Ÿ ‡ÊÊ◊ ∑§Ê Á»§⁄U ‚ Δ¥U«U ’ëøÙ¥ •ı⁄U ’ȡȪÙZ ∑§Ù ‚Ã∑§¸ ⁄U„Ÿ ∑§Ë ªß¸– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ‡Êfl ¬ÊS≈U◊Ê≈¸U◊ ∑§ ‡ÊÈM§ ∑§⁄UŸ ‚ ¬„‹ •ı⁄U πÈŒ ¤ÊÊ«Í ‚¥flÊŒŒÊÃÊ Ÿ ¡’ »§Ê≈UÊª˝Ê»§Ë ∑§Ë, ÃÊ
∑§⁄UflÊŸ ∑§Ê •ÊEÊ‚Ÿ ÁŒÿÊ– Ÿ ‹ÊªÊ¥ ∑§Ê ¡∑§«∏ŸÊ ‡ÊÈM§ ∑§⁄U ÁŒÿÊ– ¡M§⁄Uà „Ò– ’ÊŒ ¬Á⁄U¡ŸÊ¥ ∑§Ê ‚ÊÒ¥¬ ÁŒÿÊ „ÒU– ‹ªÊÃ „ÒU¥– ÿ„ Ÿ¡Ê⁄UÊ ∞Ÿ•Ê߸≈UË ÃËŸ ∑‘§ ÿ„U flÊ∑§ÿÊ Œ∑§⁄U •¥ª̋¡Ë Á‡ÊÁˇÊ∑§Ê
⁄UÊ¡∑§Ëÿ ∑§ãÿÊ flÁ⁄UD ◊ÊäÿÁ◊∑§ ‹Á‹ÃÊ ∑§fl⁄‘U¡ ¬⁄U ∞Ã⁄UÊ¡ ∑§⁄UŸ ‹ªË¥–
¬Áà ¬⁄U ‹ªÊÿÊ •¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§
¡‹ ∑§ ∑Ò§ŒË ÷Ë ¬Ê∞ ¡Ê ⁄U„U ∞ø•Ê߸UflË ¬ÊÁ¡Á≈Ufl
ÁfllÊ‹ÿ ◊¥ πÈŒ ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ≈UË◊ ’ìÊÊ¥ mUÊ⁄UÊ ¤ÊÊ«ÍU ‹ªÊŸ ∑§Ë »§Ê≈UÊª˝Ê»§Ë
∑ȧ∑§◊¸ ∑§⁄UŸ ∑§Ê •Ê⁄UÊ¬ Ÿ ŒπÊ– „UÊŸ ∑§Ë π’⁄U ‚ S∑ͧ‹ ◊¥ „U«∏∑¥§¬ ◊ø
∞Ÿ•Ê߸≈UË ÃËŸ ∑‘§ ⁄UÊ¡∑§Ëÿ ∑§ãÿÊ ªÿÊ– fl ’ìÊÊ¥ ∑§Ê ¤ÊÊ«ÍU ’¥Œ ∑§⁄U∑§ ∑§ˇÊÊ
»§⁄Uˌʒʌ– •ÊŒ‡Ê¸ Ÿª⁄U ßU‹Ê∑§ ∑§Ë flÁ⁄UD ◊ÊäÿÁ◊∑§ ÁfllÊ‹ÿ ∑§Ë ÁSÕÁà ◊¥ ’ÒΔUŸ ∑§Ê ÁŸŒ̧‡Ê ŒŸ ‹ªË¥–
∞∑§ ∑§Ê‹ÊŸË ◊¥ ⁄U„UŸ flÊ‹Ë ∞∑§ ÅUèÕè ·¤ô ÁæðÇU¸æ °¿¥æ§üßè âð
◊Á„U‹Ê Ÿ •¬Ÿ ¬Áà ¬⁄U •¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§ „◊‡ÊÊ ª¥ŒªË ⁄U„ÃË „Ò
«UÊÚ. ‡ÊË‹Ê ÷ªÃ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ∞«˜‚ ∑¥§≈˛UÊ‹ ¬˝Ùª˝Ê◊ ∑‘§ ‚ÊÕ •’ ≈UË’Ë ∑§Ù
∑ȧ∑§◊¸ ∑§⁄UŸ ∑§Ê •Ê⁄UÊ¬ ‹ªÊÿÊ „ÒU–
¡’Á∑§ ‚‚È⁄UÊ‹ ∑§ •ãÿ ‚ŒSÿ
¬«∏ÃÊ‹ ÷ʪ-ÃËŸ ÷Ë ¡Ù«∏Ê ªÿÊ „ÒU– ß‚∑‘§ ‚ÊÕ „Ë Ÿ‡ÊŸ‹ ∞«˜‚ ∑§¥≈˛Ù‹ •Êª¸ŸÊß¡‡ÊŸ
(ŸÊ∑§Ù) ∑§Ê ŸÊ◊ Ÿ‡ÊŸ‹ ∞«˜‚ ∞fl¥ ≈UË’Ë ∑§¥≈˛Ù‹ •Êª¸ŸÊß¡‡ÊŸ (ŸÊ≈U∑§Ù)
ŒÍ‚⁄UË ∑§ˇÊÊ ∑§Ë ¿ÊòÊÊ ‹Á‹ÃÊ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ „◊ ÉÊ⁄U ¬⁄U ‚»§Ê߸
Ÿ„Ë¥ ∑§⁄UÃ, ‹Á∑§Ÿ S∑ͧ‹ ◊¥ ⁄UÙ¡ ∑§⁄UÃ „Ò, ÄUÿÙ¥Á∑§ „◊‡ÊÊ ª¥ŒªË
¬ËÁ«∏ÃÊ ∑§Ê Œ„U¡ ∑§ Á‹∞ ¬˝ÃÊÁ«∏à ∑§ÁflÃÊ– »§⁄Uˌʒʌ ∑§⁄UŸ ∑§Ê ÁfløÊ⁄U Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU– ©Uã„UÊ¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ∞«˜‚ ⁄UÙÁªÿÙ¥ ∑§Ù ≈UË’Ë ⁄U„ÃË „Ò– ß‚Á‹∞ ◊Ò«◊ ∑§Ë ’Êà ◊ÊŸŸË „ÙÃË „Ò– „◊Ê⁄UÊ
∑§⁄U ⁄U„U „Ò¥U– „ÙŸ ∑§Ê ¿U„U ªÈŸÊ íÿÊŒÊ πÃ⁄UÊ ⁄U„ÃÊ „Ò– ßU‚ ÁSÕÁà ◊¥ ∞ø•Ê߸flË ◊⁄UË¡Ù¥ ‡ÊıøÊ‹ÿ „◊‡ÊÊ ª¥ŒÊ „ÙÃÊ „Ò–
ÕÊŸÊ •ÊŒ‡Ê¸ Ÿª⁄U ◊¥ Œ¡¸ ◊Ê◊‹ ¡‹ ∑§ ∑Ò§ŒË •ÊÒ⁄U ≈˛Ê¥‚¡¥«⁄U ∑§Ë ≈UË’Ë fl ≈UË’Ë ◊⁄UË¡Ù¥ ∑§Ë ∞ø•Ê߸flË ¡Ê¥ø „Ù ‚∑‘§ªË– ◊Ò«◊ ∑§Ë ‚¡Ê ◊ȤÊ Œ ŒÙ
∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ßU‚ ßU‹Ê∑§ ∑§Ë ∞∑§ (◊¥ª‹Ê◊ÈπË) ∞ø•Ê߸flË/∞«˜‚ ∑‘§ „Ê߸ ÁfllÊ‹ÿ ∑‘§ ߥøÊ¡¸ ‚È¥Œ⁄U ‹Ê‹ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ „◊ ’ëøÙ¥ ‚
◊Á„‹Ê Ÿ •¬ŸË Á‡Ê∑§Êÿà ◊¥ ∑§„UÊ „ÒU Á⁄US∑§ ◊¥ „Ò¥– „UÁ⁄UÿÊáÊÊ ‚◊à ÁflÁ÷ÛÊ ’Ë◊ÊÁ⁄UÿÙ¥ ‚ ’øÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ‹ˇÊáÊ Ã⁄U„ ÁŸ¡Êà ¬Ê∞¥– ¤ÊÊ«Í Ÿ„Ë¥ ‹ªflÊÃ „Ò¥– ß‚∑‘§ Á‹∞ Á◊« «U ◊Ë‹ ∑§Ë ‚»§Ê߸ flÊ‹Ë
Á∑§ ©‚∑§Ê ÁflflÊ„ wÆvy ◊¥ ª˝≈U⁄U ⁄UÊíÿÙ¥ ◊¥ ߟ∑§Ë ¡Ê¥ø ∑‘§ ’ÊŒ ¡ÊŸ ∑§ •Ê¥∑§«∏U ‚Ê◊Ÿ •Ê∞ „ÒU¥– ‹ªÊ∞ ª∞ Á‡ÊÁfl⁄U ◊¥ vwÆ ◊¥ ‚ vz ÁŒπÊ߸ ŒŸ ¬⁄U ∑Ò§‚ ß‚∑§Ê ß‹Ê¡ ‡ÊÈM§ ŒÊ ◊¥ª‹Ê◊ÈπË ¬ÊÁ¡Á≈Ufl ‹ªÊ ⁄UπË „Ò– ◊Ò«◊Ù¥ ∑§Ù ‚Åà Á„ŒÊÿà ŒË ¡Ê∞ªË Á∑§ ∑§Ù߸ ÷Ë
»§⁄Uˌʒʌ ∑§ ∞∑§ ÿÈfl∑§ ‚ „È•Ê ÕÊ– ¬ÊÚ¡ËÁ≈UÁfl≈UË íÿÊŒÊ Á◊‹Ë „Ò– ߟ‚ ≈˛Ê¥‚¡¥«⁄ fl ∑Ò§ÁŒÿÙ¥ ∑§Ù ©ëø ¡ÙÁπ◊ ∑Ò§ÁŒÿÊ¥ ∑§ ¬ÈÁCU „UÊŸ ∑§Ë Á⁄U¬Ê≈¸U •Ê߸U „ÒU– Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ¡Ÿfl⁄UË ‚ •’ Ã∑§ zy| ’ëøÊ ¤ÊÊ«Í Ÿ ‹ªÊ∞– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ S∑ͧ‹ ◊¥ ∑§Ù߸ Sflˬ⁄U
‚‚È⁄UÊ‹§ flÊ‹ ŒÊŸ Œ„¡ ‚ πÈ‡Ê Ÿ„Ë¥ ‚¥∑˝§◊áÊ »Ò§‹Ÿ ∑§Ë •Ê‡Ê¥∑§Ê ∑‘§ ◊gŸ¡⁄U ◊ÊŸÃ „È∞ ©ã„¥ •‹ª •‹ª üÊáÊË ◊¥ ŸË◊∑§Ê ¡‹ ◊¥ Á¡‹Ê SflÊSâÿ Áfl÷ʪ •ª⁄U Á∑§‚Ë ∑§Ù ≈UË’Ë „Ò ÃÙ, ©‚ ¬Í⁄UÊ ◊¥ª‹Ê◊ÈÁÅÊÿÊ¥ ∑§Ë ¡Ê¥ø ∑§Ë ªß¸U ÕË, Ÿ„Ë¥ „Ò, ø¬⁄UÊ‚Ë Ÿ„Ë¥, ÄU‹∑¸§ Ÿ„Ë¥, ÿ„ „◊Ê⁄UË ª¥÷Ë⁄U ‚◊SÿÊ „Ò– ∑§fl⁄U¡ ‚
Õ– •Ê⁄UÙ¬ „Ò Á∑§ Œ„¡ ∑§Ë ◊Ê¥ª ¬Í⁄UË ßã„¥ „Ê߸ Á⁄US∑§ ª˝È¬ (∞ø•Ê⁄U¡Ë) ⁄UπÊ ªÿÊ „Ò– ©Ÿ∑§Ë ÁŸÿÁ◊à ¡Ê¥ø fl ∑§Ë •Ù⁄U ‚ ∑Ò§ÁŒÿÙ¥ ∑§Ù ß‹Ê¡ ‹ŸÊ øÊÁ„∞– ’Ëø ◊¥ •Ê⁄UÊ◊ Á¡‚◊¥ ‚ ŒÊ ∑§Ê ∞ø•Ê߸UflË „UÊŸ ∑§Ë ⁄UÊ∑§Ÿ ¬⁄U ߥU¡Êø¸ ’Ê‹ Á∑§ ◊Ò«◊ ∑§Ë ‚¡Ê ◊ȤÊ Œ ŒÙ •ı⁄U ◊Ò¥ S∑ͧ‹ ◊¥ Ÿ„Ë¥
Ÿ „ÙŸ ¬⁄U ¬Áà Ÿ ∞∑§ ÁŒŸ ©‚∑‘§ ÉÊÙÁ·Ã Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– Á¡‹Ê S≈U≈U ∞«˜‚ ÁŸª⁄UÊŸË ∑§Ë ¡Ê ⁄U„UË „ÒU– ∞ø•Ê߸flË/∞«˜‚ fl ≈UË’Ë ∑‘§ ’Ë◊ÊÁ⁄UÿÙ¥ Á◊‹Ÿ ¬⁄U ÷Ë ß‹Ê¡ ’Ëø ◊¥ Ÿ„Ë¥ ¬ÈÁCU ∑§Ë ªß¸U „ÒU– ߟ∑§Ë ¡Ê¥ø ∑‘§ Á‹∞ ÕÊ– •’ ß‚ ’Êà ∑§Ù ¿Ù«∏ ŒÊ, •Êª ‚ ∞‚Ê ∑ȧ¿ Ÿ„UË¥ „٪ʖ
‚ÊÕ ◊Ê⁄U¬Ë≈U ∑§⁄U •¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§ ∑ȧ∑§◊¸ ∑§¥≈˛Ù‹ ‚Ù‚Êÿ≈UË ∑§Ë ߥUøÊ¡¸ fl Á«Uå≈UË vz ∑Ò§ŒË ¬ÊÚÁ¡Á≈Ufl ∑‘§ ¬˝Áà ¡ÊªM§∑§ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „ÒU, Á¡‚◊¥ ¿Ù«∏ŸÊ øÊÁ„∞– ß‹Ê¡ ∑§Ê ¬Í⁄UÊ ∑§Ù‚¸ ߟ∑‘§ ’Ëø ∑‘§ „Ë ∑ȧ¿ ‹ÙªÙ¥ ∑§Ê Á¬ÿ⁄U ¡Ê¥ø ∑§Ë ¡Ê∞ªË
Á¡‹Ê Á‡ÊˇÊÊ •Áœ∑§Ê⁄UË ‚Ã¥Œ˝ ∑§ı⁄U ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ß‚∑§Ë •ë¿
∑§⁄U ÁŒÿÊ– ß‚ ÉÊ≈UŸÊ ∑‘§ ’ÊŒ ©‚∑§ Á‚Áfl‹ ‚¡¸Ÿ «UÊÚ. ‡ÊË‹Ê ÷ªÃ Ÿ ’ÃÊÿÊ «UÊÚ. ÷ªÃ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Á¡‹Ê ¡‹ ©ã„¥ ≈UË’Ë fl ∞ø•Ê߸flË »Ò§‹Ÿ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„∞– ≈UË’Ë ∑§Ë ŒflÊ ‚ ¿U„U ‚ ªÈ̋¬ ’ŸÊÿÊ ªÿÊ „Ò– ªÈ̋¬ ◊¥ “¬„U‹ ” ŸÊ◊ ‚ ¡Ê¥ø „٪˖ Á«å≈UË «Ë•Ù ∑§Ù ¡Ê¥ø ∑‘§ •ÊŒ‡Ê ÁŒ∞ ¡Ê∞¥ª–
¬Áà Ÿ „⁄U ⁄UÙ¡ ©‚∑‘§ ‚ÊÕ ß‚Ë Ã⁄U„ ß‚ ’Ê⁄U »§⁄Uˌʒʌ Á¡‹ ◊¥ vz ∑Ò§ŒË ŸË◊∑§Ê ◊¥ ’¥Œ ∑Ò§ÁŒÿÙ¥ ∑§Ë ∞ø•Ê߸flË ’ÃÊ∞ ¡ÊÃ „Ò¥U– ©ã„¥ ‚◊¤ÊÊÿÊ ¡ÊÃÊ „ÒU •ÊΔU ◊Ê„ Ã∑§ ø‹ÃË „Ò– ∞‚ ◊¥ ≈UË’Ë ∑§Ë ∞∑§ ∞Ÿ¡Ë•Ê ∑§Ê ÷Ë ‚„UÿÊª Á‹ÿÊ ©‚∑‘§ ’ÊŒ „Ë •Ê¬∑§Ù ∑ȧ¿ ’ÃÊ ¬ÊU™§¥ªË–
‡ÊÊ⁄UËÁ⁄U∑§ ‚¥’¥œ ’ŸÊŸ ‡ÊÈM§ ∑§⁄U ÁŒ∞– •ÊÒ⁄U ŒÊ ≈U˛Ê¥‚¡¥«U⁄UÊ¥ ∑§ ¬ÊÁ¡Á≈Ufl ¬Ê∞ ¡Ê¥ø ∑§ Á‹∞ Á¬¿U‹ Œ‚ ◊„UËŸÊ¥ ◊¥ Á∑§ ∑Ò§‚ ∑§¥«Ù◊ ∑‘§ ¬˝ÿÊª ‚ ߟ ∑§Ê ¬Í⁄UË ŒflÊ ‹¥ •ı⁄U ß‚ ’Ë◊Ê⁄UË ‚ ¬Í⁄UË ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU–
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv}
ÂÅðÜ ÂãÜð ÂýÏæÙ×¢˜æè ãæðÌð Ìæð âé¹è ãæðÌæ Îðàæ ·UU æ ç· U âæÙÑ ×æðÎè
ŸÄ‚Á‹ÿÊ¥ fl ◊Ê•ÊflÊÁŒÿÊ¢ ∑UU UÊ ∑˝U U Ê¢ÁÃ∑UU UÊ⁄Ë ∑UU U„Ã „Ò¢ ŸÊ◊ŒÊ⁄ ∑U U ⁄Ê¡Œ⁄’Ê⁄Ë — ¬˝œÊŸ◊¢òÊË
∞¡¥‚Ë– ÷⁄ìÈ⁄
¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ⁄¢Œ˝ ◊ÊŒË Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚
•äÿˇÊ ⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË ¬⁄ Ã¡ „◊‹Ê
∑UU ⁄Ã „È∞ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU ŸÊ◊ŒÊ⁄
∑U U ⁄Ê¡Œ⁄’Ê⁄Ë ÁŸŒÊ¸· ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ë „àÿÊ
∑UU U⁄Ÿ flÊ‹ ŸÄ‚Á‹ÿÊ¢ •ÊÒ⁄
◊Ê•ÊflÊÁŒÿÊ¢ ∑UU Ê ∑˝U UÊ¢ÁÃ∑UU Ê⁄Ë ∑UU „Ã „Ò¢–
ß‚∑U U ‚ÊÕ „Ë ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU Á¡ã„¢
◊Í¢ª •ÊÒ⁄ ◊‚Í⁄ ◊¢ »UU ∑¸U U Ÿ„Ë¢ ¬ÃÊ fl„
Á∑UU ‚ÊŸÊ ∑UU Ë ’Êà ∑UU ⁄ÃÊ „Ò– ÷⁄ìÈ⁄ ◊¢
¡Ÿ‚÷Ê ∑UU Ê ‚¢’ÊÁœÃ ∑UU ⁄Ã „È∞ ◊ÊŒË
Ÿ ¿ûÊË‚ª…∏ ◊¢ øÈŸÊfl ¬˝Á∑˝U UÿÊ ∑U U
ŒÊÒ⁄ÊŸ ÷⁄ìÈ⁄ ∑U U ∞∑UU ¡flÊŸ ∑U U ‡Ê„ËŒ
„ÊŸ ∑UU Ê Á¡∑˝U U ∑UU ⁄Ã „È∞ ◊ÊŒË Ÿ ∑UU „Ê,
©‚ (¡flÊŸ) ∑UU Ê ◊ÊÒà ∑U U ÉÊÊ≈ ©ÃÊ⁄Ÿ
flÊ‹ ◊Ê•ÊflÊŒË, ŸÄ‚‹flÊŒË,
Á„¢‚ÊflÊŒË ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ŸÊ◊ŒÊ⁄ ∑U U
⁄Ê¡Œ⁄’Ê⁄Ë, ©Ÿ∑U U πÊ‚◊ πÊ‚, ©Ÿ∑U U
⁄ÊÖÿ‚÷Ê ‚ŒSÿ ’‡Ê◊˸ ∑U U ‚ÊÕ
∑UU „Ã „Ò¢ Á∑UU ◊Ê•ÊflÊŒË, ŸÄ‚‹flÊŒË
Á„¢‚ÊflÊŒË ÃÊ ∑˝U UÊ¢ÁÃ∑UU Ê⁄Ë „Ò– ¬Ë∞◊
•¬Ÿ øÈŸÊflË ÷Ê·áÊ ◊¢ ¬˝Êÿ— ⁄Ê„È‹
ªÊ¢œË ∑UU Ê ŸÊ◊ŒÊ⁄ fl πÈŒ ∑UU Ê ∑UU Ê◊ŒÊ⁄
’ÃÊÃ „Ò¢– ◊ÊŒË Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ŸÊ◊ŒÊ⁄ Ÿ
÷⁄UìÈ⁄U ◊¥ ¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ⁄Uãº˝ ◊ÊŒË ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ∑§Ë ⁄ÒU‹Ë ◊¥ ‹ÊªÊ¥ ∑§Ê •Á÷flÊŒŸ ∑§⁄UÃ „ÈU∞
∞‚Ë ¬Ê≈˸ ’ŸÊ߸ Á∑UU ©‚∑U U ‹Êª „◊Ê⁄
‚ŸÊäÿˇÊ ∑U U Á‹∞ ⁄ÊSÃ ø‹ÃÊ ªÈ¢«Ê
‡ÊéŒ ¬˝ÿÊª ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã „Ò¢– ◊ÊŒË Ÿ
‚flÊ‹ ©ΔÊÿÊ, ÄÿÊ ∞‚ ‹Êª ‚ŸÊ ∑UU Ê
÷‹Ê ∑UU ⁄¢ª? •ÊÒ⁄ ‚ŸÊ ∑UU Ê ÷‹Ê Ÿ„Ë¢
„ÊªÊ ÃÊ •Ê¬∑UU Ë ⁄ˇÊÊ „ÊªË ÄÿÊ?
∑UU Ê¢ª˝‚ ŸÃÊ ‚¢ŒË¬ ŒËÁˇÊà Ÿ Á¬¿‹
◊„ËŸ ‚ŸÊ ¬˝◊Èπ ¡Ÿ⁄‹ Á’Á¬Ÿ ⁄ÊflÃ
∑UU Ê ⁄ÊSÃ ∑UU Ê ªÈ¢«Ê ’ÃÊÿÊ ÕÊ– ÷Ê¡¬Ê
Ÿ ß‚ ¬⁄ •Ê¬ÁûÊ ¡ÃÊÃ „È∞ ŒËÁˇÊÃ
∑UU Ê ¬Ê≈˸ ‚ ÁŸ∑UU Ê‹Ÿ ∑UU Ë ◊Ê¢ª ∑UU Ë–
„Ê‹Ê¢Á∑UU ∑UU Ê¢ª˝‚ Ÿ πÈŒ ∑UU Ê ŒËÁˇÊà ∑U U
ß‚ ’ÿÊŸ ‚ •‹ª ∑UU ⁄ Á‹ÿÊ •ÊÒ⁄
©ã„Ê¢Ÿ ÷Ë ’ÊŒ ◊¢ •¬ŸË Á≈å¬áÊË ∑U U
Á‹∞ ◊Ê»UU Ë ◊Ê¢ªË– ◊ÊŒË Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚ ¬⁄
Œ‡Ê ∑U U ‡Ê„ËŒÊ¢ ∑UU Ê •¬◊ÊŸ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê
•Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ •ÊÒ⁄ ∑UU „Ê, „◊Ÿ ‚ŸÊ
◊¢ flŸ ⁄Ò¢∑U U, flŸ ¬¢‡ÊŸ ‹ÊªÍ ∑UU Ë–
∑UU Ê¢ª˝‚ Ÿ ß‚ ¬⁄ ∑UU ÷Ë ∑UU Ê◊ „Ë Ÿ„Ë¢
Á∑UU ÿÊ– ‚ŸÊ ∑U U ¡flÊŸ yÆ ‚Ê‹ ‚
flŸ ⁄Ò¢∑U U flŸ ¬¢‡ÊŸ ∑UU Ë ◊Ê¢ª ⁄„ Õ
‹Á∑UU Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚ flÊ‹Ê¢ Ÿ ∑UU ÷Ë ‚ÈŸË
Ÿ„Ë¢– ÄÿÊ¢Á∑UU ©Ÿ∑U U Á‹∞ ÿ„ ◊ÈgÊ „Ë
Ÿ„Ë¢ ÕÊ– ‚ŸÊ ∑UU Ê ‚ê◊ÊŸ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U
‚¢S∑UU Ê⁄ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U ∑UU Ê⁄áÊ „◊Ÿ •Ê∑UU ⁄
flŸ ⁄Ò¢∑U U flŸ ¬¢‡ÊŸ ‹ÊªÍ Á∑UU ÿÊ •ÊÒ⁄
vvÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ©ã„¢ ÁŒÿÊ– ◊ÊŒË
Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ¡ŸÃÊ Ÿ •¬Ÿ flÊ≈ ∑UU Ë
ÃÊ∑UU à ‚ ©ã„¢ øÈŸÊ ÃÊ Œ‡Ê ◊¢ ‚ŸÊ ∑UU Ê
flŸ ⁄Ò¢∑U U flŸ ¬¢‡ÊŸ Á◊‹, Œ‡Ê ◊¢ ’◊
œ◊Ê∑U U ’¢Œ „È∞ •ÊÒ⁄ ‚Á¡¸∑U U‹ S≈˛Êß∑UU
„È߸– •Ê¬∑UU Ë flÊ≈ ∑UU Ë ÃÊ∑UU à ∑U U ∑UU Ê⁄áÊ
Œ‡Ê ◊¢ •ë¿ ∑UU Ê◊ „Ê ⁄„ „Ò¢– ◊ÊŒË Ÿ
©¬˝, ◊¬˝ fl ªÈ¡⁄Êà ∑UU Ê „flÊ‹Ê ŒÃ „È∞
∑UU „Ê Á∑UU ¡„Ê¢ ¡„Ê¢ ‚ ∑UU Ê¢ª˝‚ ¬Ê≈˸ ªß¸
fl„Ê¢ Áfl∑UU Ê‚ ∑UU Ê •ÊŸÊ Ãÿ „Ò–
Á∑UU ‚ÊŸ ’„È‹ ÷⁄ìÈ⁄ ◊¢ ◊ÊŒË Ÿ
Á∑UU ‚ÊŸÊ¢ ∑UU Ê ∑U U¢Œ˝ ◊¢ ⁄π∑UU ⁄ ∑UU Ê¢ª˝‚ ¬⁄
ÃËπ „◊‹ Á∑UU ∞ •ÊÒ⁄ •Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ
Á∑UU ‚¢¬˝ª ‚⁄∑UU Ê⁄ Ÿ SflÊ◊ËŸÊÕŸ
•ÊÿÊª ∑UU Ë ⁄¬≈ ¬⁄ äÿÊŸ Ÿ„Ë¢ ÁŒÿÊ–
◊ÊŒË Ÿ ∑UU „Ê, SflÊ◊ËŸÊÕŸ •ÊÿÊª Ÿ
Á∑UU ‚ÊŸÊ¢ ∑UU Ë ÷‹Ê߸ ∑U U Á‹∞ •¬ŸË
⁄¬≈ Œ‚ ‚Ê‹ ¬„‹ Ãà∑UU Ê‹ËŸ ‚¢¬˝ª
‚⁄∑UU Ê⁄ ∑UU Ê ‚ÊÒ¢¬Ë ÕË– •ª⁄ ߟ∑U U
ÁŒ‹ ◊¢ Á∑UU ‚ÊŸÊ¢ ¬˝Áà ÕÊ«∏Ë ‚Ë
„◊ŒŒË¸ „ÊÃË ÃÊ fl ©‚ ‹ÊªÍ ∑UU ⁄Ã
•ÊÒ⁄ Á∑UU ‚ÊŸÊ¢ ∑UU Ê ©Ÿ∑UU Ê „∑UU ŒÃ– ∞
ŸÊ◊ŒÊ⁄ Á¡‚ ÿ„ ÷Ë ‚◊¤Ê Ÿ„Ë¢ Á∑UU
øŸ ∑UU Ê ¬ÊÒœÊ „ÊÃÊ Á∑UU øŸ ∑UU Ê ¬«∏ ...
Á¡‚ ◊Í¢ª fl ◊‚Í⁄ ◊¢ »UU ∑¸U U ∑UU Ë ‚◊¤Ê
Ÿ„Ë¢ fl„ Á∑UU U‚ÊŸÊ¢ ∑U U ŸÊ◊ ¬⁄
ÉÊ«Á∏ÿÊ‹Ë •Ê¢‚Í ’„Ê ⁄„Ê „Ò– Á∑UU ‚ÊŸÊ¢
∑U U ŸÊ◊ ¬⁄ ÷«∏∑U UÊ ⁄„Ê „Ò– ◊ÊŒË Ÿ
∑UU „Ê Á∑UU •ª⁄ ‚⁄ŒÊ⁄ flÀ‹÷Ê߸ ¬≈‹
„ÊÃ ÃÊ •Ê¡ Á∑UU ‚ÊŸ ∞‚Ë ’È‹¢ÁŒÿÊ¢
¬⁄ „ÊÃ Á¡‚∑UU Ë ∑UU Ê߸ ∑UU À¬ŸÊ Ÿ„Ë¢
∑UU ⁄ ‚∑UU ÃÊ–
·ð¤âè¥æÚ ·UU Uè »ÁßðÜ âèÅ
ÂÚ ×é·U æÕÜæ çß·UU æâ ÕÙæ×
ÎéÜüÖ ÎàæüÙ ·ðU Õè¿
ª¡fl‹ Á‚gˬ≈ (Ã‹¢ªÊŸÊ)–
Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¢ ∑UU Êÿ¸flÊ„∑UU ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ∑U U
ø¢Œ˝‡Êπ⁄ ⁄Êfl ª¡fl‹ ÁflœÊŸ‚÷Ê
‚Ë≈ ‚ ¡Ê⁄ •Ê¡◊Êß‡Ê ∑UU ⁄ ⁄„ „Ò¢–
⁄ÊÖÿ ◊¢ ‚ûÊÊMUU …∏ Ã‹¢ªÊŸÊ ⁄Êc≈˛ ‚Á◊ÁÃ
(≈Ë•Ê⁄∞‚) ¡„Ê¢ ß‚ ¡ª„ Áfl∑UU Ê‚
∑U U ŸÊ⁄ ∑U U ‚ÊÕ øÈŸÊfl ¬˝øÊ⁄ ∑UU ⁄ ⁄„Ë
„Ò, fl„Ë¢ Áfl¬ˇÊË ¬ÊÁ≈¸ÿÊ¢ ©Ÿ¬⁄ •Ê⁄Ê¬
‹ªÊ ⁄„Ë „Ò¢ Á∑UU ¡ŸÃÊ ∑UU Ê ©Ÿ∑UU Ê Œ‡Ê¸Ÿ
Á◊‹ŸÊ ŒÈ‹¸÷ „Ò– ⁄Êfl ÿ„Ê¢ ∑U U‚Ë•Ê⁄
∑U U ŸÊ◊ ‚ ¡ÊŸ ¡ÊÃ „Ò¢– ©ã„¢ Á‚gˬ≈
Á¡‹ ∑UU Ë ª¡fl‹ ÁflœÊŸ‚÷Ê ‚Ë≈ ¬⁄
‚Ê‹ wÆvy ◊¢ ∑UU ⁄Ë’ wÆ „¡Ê⁄ flÊ≈Ê¢
‚ ¡Ëà „ÊÁ‚‹ „È߸ ÕË– ©ã„¢ ÷⁄Ê‚Ê
„Ò Á∑UU U ÿ„Ê¢ ∑U U ◊ÃŒÊÃÊ ©ã„¢
ÁflœÊŸ‚÷Ê ◊¢ ŒÊ’Ê⁄Ê ¬„È¢øÊ∞¢ª–
∑U U‚Ë•Ê⁄ ∑U U ¬˝øÊ⁄ ◊¢ ¡È≈ ∑UU Êÿ¸∑U UÃʸ
‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U Áfl∑UU Ê‚ ∑UU ÊÿÊZ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢
‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ’ÃÊ ⁄„ „Ò¢ ÃÊ ŒÍ‚⁄ Œ‹Ê¢ ‚
π«∏ ©ê◊ËŒflÊ⁄Ê¢ ∑UU Ê •Ê⁄Ê¬ „Ò Á∑UU ÿ„Ê¢
∑U U ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ¡’ ¡MUU ⁄à „ÊÃË „Ò ÃÊ
fl„ Á◊‹ „Ë Ÿ„Ë¢ ¬ÊÃ „Ò¢– ß‚ ‚Ë≈ ¬⁄
∑U U‚Ë•Ê⁄ ∑U U Áπ‹Ê»UU ∑UU Ê¢ª˝‚ Ÿ flÊ¢ÃMUU
¬˝Ãʬ ⁄«˜«Ë ∑UU Ê Á≈∑UU ≈ Œ∑U U⁄ ◊Ҍʟ ◊¢
©ÃÊ⁄Ê „Ò– fl„ Ã‹ªÈ Œ‡Ê◊ ¬Ê≈˸ ‚
∑UU Ê¢ª˝‚ ◊¢ •Ê∞ „Ò¢–
⁄UÊCÔ˛UËÿ 6
∑UU UÊ¢ª˝‚ ∑U U «Ë∞Ÿ∞
◊¢ Ÿ„UË¥ „Ò Áfl∑UU UÊ‚
∞¡¥‚Ë– ¡ÿ¬È⁄
©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê ∑U U ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ÿÊªË
•ÊÁŒàÿ ŸÊÕ Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚ ¬⁄ „◊‹Ê
∑UU ⁄Ã „È∞ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ÿ„Ê¢ ∑UU „Ê Á∑UU
©‚∑U U «Ë∞Ÿ∞ ◊¢ Áfl∑UU Ê‚ Ÿ„Ë¢ „Ò–
¡ÿ¬È⁄ ∑U U •Ê◊⁄ ÁflœÊŸ‚÷Ê ˇÊòÊ ◊¢
÷Ê¡¬Ê ©ê◊ËŒflÊ⁄ ∑U U ‚◊Õ¸Ÿ ◊¢
•ÊÿÊÁ¡Ã ¡Ÿ‚÷Ê ∑UU Ê ‚¢’ÊÁœÃ ∑UU ⁄Ã
„È∞ ÿÊªË Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ê •⁄Ê¡∑UU ÃÊ ∑UU Ë
¡ŸŸË ’ÃÊÃ „È∞ ∑UU „Ê Á∑UU ∑UU Ê¢ª˝‚
¬Ê≈˸ Ÿ Œ‡Ê ∑UU Ê Á„¢‚Ê, •Êâ∑U UflÊŒ,
•ÊÒ⁄ ŸÄ‚‹flÊŒ ÁŒÿÊ „Ò •ÊÒ⁄
÷˝c≈ÊøÊ⁄ ∑UU Ê ¡ã◊ ÁŒÿÊ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ‹ªÊÿÊ Á∑UU ∑UU Ê¢ª˝‚ Ÿ flÊ≈ ’Ò¢∑U U ∑U U
∑UU „Ê ∑UU Ê¢ª˝‚ •⁄Ê¡∑UU ÃÊ ∑UU Ë ¡ŸŸË „Ò– Á‹∞ •Êâ∑U UflÊÁŒÿÊ¢ ∑UU Ê Á’⁄ÿÊŸË
∑UU Ê¢ª˝‚ ∑U U «Ë∞Ÿ∞ ◊¢ Áfl∑UU Ê‚ Ÿ„Ë¢ „Ò– Áπ‹Ê߸– fl„ •ÊâflÊÁŒÿÊ¢ ‚ ÷Ë
Œ‡Ê ∑U U ‚ê◊ÊŸ •ÊÒ⁄ SflÊÁ÷◊ÊŸ ∑UU Ë Á⁄‡ÃŒÊ⁄Ë •ÊÒ⁄ ŸÊÃŒÊ⁄Ë ¡Ê«Ÿ ∑UU Ê
ߟ∑UU Ê ∑UU Ê߸ Áø¢ÃÊ Ÿ„Ë¢ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU Ê◊ ∑UU ⁄ÃË ÕË– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ÿ„
∑UU Ê¢ª˝‚ ¬⁄ •Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ Á∑UU fl„ ÷Ê¡¬Ê ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑UU Ê ‡ÊÊ‚Ÿ „Ò Á∑UU ¡ê◊Í
Áfl∑UU Ê‚, ‚ȇÊÊ‚Ÿ, •ÊÒ⁄ ⁄Êc≈˛flÊŒ ∑UU Ê ∑UU ‡◊Ë⁄ ◊¢ ¬˝ÁÃÁŒŸ •ÊâflÊÁŒÿÊ¢ ∑UU Ê
⁄Ê«∏Ê „Ò •ÊÒ⁄ ÷Ê¡¬Ê ‚⁄∑UU Ê⁄¢ ¡ŸÃÊ ∑UU Ê ◊Ê⁄ Áª⁄ÊÿÊ ¡Ê ⁄„Ê „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê
Á’¡‹Ë, ÉÊ⁄, ∞‹¬Ë¡Ë Á‚‹¢«⁄, Á∑UU ∑UU Ê¢ª˝‚ ‡Ê„ËŒ ¡flÊŸÊ¢ ∑UU Ê •¬◊ÊŸ
‡ÊÊÒøÊ‹ÿ •ÊÒ⁄ •ë¿Ë SflÊSâÿ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê◊ ∑UU ⁄ÃË „Ò fl„Ë¢ ŸÄ‚‹flÊŒË
‚ÈÁflœÊ∞¢ ©¬‹éœ ∑UU ⁄Ê∑UU ⁄ ⁄Ê◊ ⁄ÊÖÿ •ÊÒ⁄ ◊Ê•ÊflÊÁŒÿÊ¢ ∑UU Ê ∑˝U UÊ¢ÁÃ∑UU Ê⁄Ë
SÕÊÁ¬Ã ∑UU ⁄ ⁄„Ë „Ò– ÿÊªË Ÿ •Ê⁄Ê¬ ’ÃÊÃË „Ò–

ÙæðÅÕ¢Îè Îðàæ ·UU æð §ü×æÙÎæÚ ÕÙæÙð ·UU è ·UU Uæðçàæàæ ÍèÑ Úçßà梷U UÚ ÂýâæÎ ·¤æ¢»ýðâ ·ðU ÒßÌ ãñ ÕÎÜæß ·UU UæÓ ÙæÚð ÂÚ ¿éÙæßè ÙÌèÁæð´ ·ðU ÕæÎ âéÏÚ
Áæ°¢»ð ·UU U梻ýðâ ÙðÌæ¥æð´ ·ðU
∞¡¥‚Ë– ¡ÿ¬È⁄

∑U U ¢Œ˝Ëÿ ◊¢òÊË ⁄Áfl‡Ê¢∑U U⁄ ¬˝‚ÊŒ Ÿ ◊ÊŒË

‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U ŸÊ≈’¢ŒË ∑U U ∑UU Œ◊ ∑UU Ê Œ‡Ê
∑UU Ê ߸◊ÊŸŒÊ⁄ ’ŸÊŸ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ’ÃÊÃ
„È∞ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU ß‚ ◊Ê◊‹
◊¢ ‚¢‚Œ ◊¢ ∑U Ufl‹ ∑UU Ê¢ª˝‚ •äÿˇÊ
⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË ∑U U •„◊ ∑UU Ë ‚¢ÃÈÁc≈ ∑U U
Á‹∞ ’„‚ Ÿ„Ë¢ „Ê ‚∑UU ÃË–
⁄Ê◊◊¢ÁŒ⁄ ¬⁄ ‚⁄∑UU Ê⁄ mÊ⁄Ê •äÿÊŒ‡Ê
‹Ê∞ ¡ÊŸ ∑U U ‚flÊ‹ ¬⁄ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU ‚¢flÒœÊÁŸ∑UU ŒÊÿ⁄ ◊¢ „⁄ ∑UU Ê◊ „ÊŸÊ
øÊÁ„∞– ÿ„Ê¢ ‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ‚
’ÊÃøËà ◊¢ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË
Ÿ ¡Ë∞‚≈Ë fl ŸÊ≈’¢ŒË ∑UU Ê ¬Í⁄Ê Áfl⁄Êœ
Á∑UU UÿÊ ¡’Á∑UU U ŸÊ≈’¢ŒË Œ‡Ê ∑UU UÊ
߸◊ÊŸŒÊ⁄ ’ŸÊŸ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ÕË–
(ŸÊ≈’¢ŒË ‚) ¡Ê ¬Ò‚Ê flʬ‚ •ÊÿÊ
fl„ ∑UU Ê‹ ‚ ‚»U UŒ Ÿ„Ë¢ „È•Ê– •Ê¡
©‚ ¬Ò‚ ∑UU Ê ∑UU Ê߸ ◊ÊÁ‹∑UU „Ò ©‚ ∑UU ⁄
ŒŸÊ ¬«∏ªÊ– ∑UU Ê¢ª˝‚ ŸÊ≈’¢ŒË fl
¡Ë∞‚≈Ë ∑UU Ê ‹ÊªÍ Á∑UU ∞ ¡ÊŸ ∑UU Ê
‹ªÊÃÊ⁄ Áfl⁄Êœ ∑UU ⁄ ⁄„Ë „Ò •ÊÒ⁄ ⁄ÊÖÿ
∑U U ◊ÊÒ¡ÍŒÊ ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ◊¢ ÷Ë
fl„ ß‚ ◊ÈgÊ ’ŸÊ ⁄„Ë „Ò– ß‚ ¬⁄
∑U U¢Œ˝Ëÿ ∑UU ÊŸÍŸ ◊¢òÊË Ÿ ∑UU „Ê, ŸÊ≈’¢ŒË
∑U U ŒÊ ‚Ê‹ „Ê ª∞ „Ò¢ •ÊÒ⁄ ß‚ ¬⁄ ∑UU ߸
’Ê⁄ øøʸ „Ê øÈ∑U UË „Ò– ∑UU ߸ ’Ê⁄ ⁄Ê„È‹
ªÊ¢œË Sflÿ¢ ŸÊ≈’¢ŒË ∑UU Ë øøʸ ◊¢
ªÊÿ’ ⁄„, ¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ ß‚∑UU Ê ¡flÊ’
ÁŒÿÊ „Ò– ©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê fl ªÈ¡⁄Êà ∑U U
øÈŸÊfl ◊¢ ßã„Ê¢Ÿ ŸÊ≈’¢ŒË ∑UU Ê Áfl·ÿ
’ŸÊÿÊ ÕÊ ¡„Ê¢ fl „Ê⁄ ª∞– ⁄Ê„È‹
ªÊ¢œË ∑U U •„◊ ∑UU Ë ‚¢ÃÈÁc≈ ∑U U Á‹∞
’„‚ Ÿ„Ë¢ „Ê ‚∑UU ÃË– •ª⁄ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë
∑U U •ÊœÊ⁄ ¬⁄ ’„‚ ∑UU ⁄¢ª ÃÊ •ë¿Ë
’„‚ „ÊªË ß‚◊¢ ⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË ÷Ë ©ûÊ⁄
z Úæ××¢çÎÚ ÂÚ
âÚ·UU æÚ mæÚæ ¥ŠØæÎðàæ
Üæ° ÁæÙð ·ðU âßæÜ ÂÚ
©‹ãæð¢Ùð ·UU ãæ ç·UU
â¢ßñÏæçÙ·UU ÎæØÚð ×ð¢ ãÚ
·UU æ× ãæðÙæ ¿æçã°
Ÿ„Ë¢ Œ ¬Ê∞¢ª– ¡Ë∞‚≈Ë ∑U U ‚flÊ‹
¬⁄ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∞∑UU ∑UU ⁄ ¬˝áÊÊ‹Ë
‹ÊªÍ „ÊŸ ∑U U ’ÊŒ •÷Ë Ã∑UU ‹ª÷ª
v.vÆ ∑UU ⁄Ê«∏ √ÿʬÊ⁄Ë ß‚ •¬ŸÊ øÈ∑U U
„Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ¡’ •Ê¬ Œ‡Ê ∑UU Ê
߸◊ÊŸŒÊ⁄ ’ŸÊŸ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ∑UU ⁄Ã „Ò¢
ÃÊ Œ‡Ê ∑UU Ë ¡ŸÃÊ ÷Ë ≈ÒÄ‚ Œ∑U U⁄
ß‚∑UU UÊ •Á÷flÊŒŸ ∑UU U⁄ÃË „Ò–
‚’⁄Ë◊‹Ê ◊Èg ¬⁄ ‡ÊË·¸ •ŒÊ‹Ã ∑U U
»ÒU U‚‹ ¬⁄ ÷Ê¡¬Ê •äÿˇÊ •Á◊à ‡ÊÊ„
∑U U ’ÿÊŸ ∑UU Ê ¬˝‚ÊŒ Ÿ ‚ÊÕ¸∑U U
•Ê‹ÊøŸÊà◊∑UU Ã⁄Ë∑U U ‚ ∑UU „Ë ªß¸
’Êà ’ÃÊÿÊ– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ß‚◊¢
(•ŒÊ‹ÃË »ÒU U‚‹ ∑UU Ê) ∑UU Ê߸ øÈŸÊÒÃË
Ÿ„Ë¢ „Ò– ÷Ê⁄à ∑U U ‚¢ÁflœÊŸ ◊¢ Á∑UU ‚Ë
ÁŸáʸÿ ∑UU Ë ‚ÊÕ¸∑U U •Ê‹ÊøŸÊ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê
•Áœ∑UU UÊ⁄ •Ê◊ ÷Ê⁄ÃËÿ ∑UU UÊ „Ò,
ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑UU Ë •fl◊ÊŸŸÊ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê
Ÿ„Ë¢– ◊¢òÊË Ÿ ∑UU „Ê, •Ê¬ ¡’ Á∑UU ‚Ë
∞∑UU •ÊSÕÊ ∑U U •ÁŸflÊÿ¸ ÃâÿÊ¢ ∑UU Ê
Áfl‡‹·áÊ ∑UU ⁄Ã „Ò¢ ÃÊ fl„ ‚÷Ë
•ÊSÕÊ•Ê¢ ¬⁄ ‹ÊªÍ „ÊŸÊ øÊÁ„∞–
fl„Ë¢ ⁄Ê◊◊¢ÁŒ⁄ ¬⁄ ‚⁄∑UU UÊ⁄ mÊ⁄Ê
•äÿÊŒ‡Ê ‹Ê∞ ¡ÊŸ ∑U U ‚flÊ‹ ¬⁄
©ã„Ê¢Ÿ ß‹Ê„Ê’ÊŒ ©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑UU Ë
‹πŸ™ ¬ËΔ ∑U U »ÒU U‚‹ ∑UU Ê Á¡∑˝U U •ÊÒ⁄
∑UU „Ê Á∑UU „◊ ‚’ ∑UU Ë •¬ˇÊÊ „Ò Á∑UU
ß‚ ◊Ê◊‹ ∑UU Ê ÁŸ¬≈Ê⁄Ê ¡ÀŒË „ÊŸÊ
øÊÁ„∞– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚ ¬⁄ ¡ÊÁÃflÊŒË
⁄Ê¡ŸËÁà ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê •Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÃ „È∞
⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË ¬⁄ ÁŸ‡ÊÊŸÊ ‚ÊœÊ •ÊÒ⁄
∑UU „Ê Á∑UU ©Ÿ∑UU Ê Áfl∑UU Ê‚ ∑U U ◊Èg ¬⁄
ÁflEÊ‚ Ÿ„Ë¢ ⁄„Ê „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê,
∑UU Ê¢ª˝‚ ¬Ê≈˸ •¬Ÿ ŸÃÊ•Ê¢ ∑UU Ë ¡ÊÁÃ
fl ªÊòÊ ∑UU Ë øøʸ •Ê¡ Ã∑UU Ÿ„Ë¢ ∑UU ⁄ÃË
ÕË– ªÈ¡⁄Êà ∑U U øÈŸÊfl ◊¢ ßã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê
◊Ò¢ Á‡Êfl÷Äà ’˝Ê±◊áÊ „Í¢.. ÿ„Ê¢ ŒûÊÊòÊÿ
ªÊòÊ ∑UU Ë øøʸ „Ê ⁄„Ë „Ò–
Üæð·U âÖæ ¥ŠØÿæ Ùð Üè ¿éÙæßè ¿éÅ·UU U è
∞¡¥‚Ë– ߢŒÊÒ⁄
flÄà „Ò ’Œ‹Êfl ∑UU Ê ŸÊ⁄ ∑U U ‚ÊÕ
◊äÿ¬˝Œ‡Ê ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊflÊ¢ ◊¢ ©Ã⁄Ë
∑UU Ê¢ª˝‚ ¬⁄ â¡ ∑UU ‚Ã „È∞ ‹Ê∑U U‚÷Ê
•äÿˇÊ ‚ÈÁ◊òÊÊ ◊„Ê¡Ÿ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê
∑UU „Ê Á∑UU ‚Í’ ◊¢ ÷Ê¡¬Ê ∑U U vz fl·Ë¸ÿ
‡ÊÊ‚Ÿ∑UU Ê‹ ◊¢ Áfl∑UU Ê‚ ∑U U Á‹∞ ’Œ‹Êfl
∑UU Ë ‡ÊÈMU U•Êà ∑UU Ê»UU Ë ¬„‹ „Ê øÈ∑U UË „Ò,
‹Á∑UU Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ê ÿ„ ’Êà •’ ¡Ê∑UU ⁄
‚◊¤Ê •Ê߸ „Ò– ◊„Ê¡Ÿ Ÿ ÿ„Ê¢ •ÊÀ«
¬‹ÊÁ‚ÿÊ ˇÊòÊ ◊¢ ◊Ìʟ ∑U U ’ÊŒ
‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ∑U U ∞∑UU ‚flÊ‹ ¬⁄ ∑UU „Ê,
¬˝Œ‡Ê ◊¢ (÷Ê¡¬Ê ∑U U ⁄Ê¡ ◊¢) Áfl∑UU Ê‚
∑U U Á‹∞ ¬Á⁄fløŸ ÃÊ ∑UU ’ ‚ ‡ÊÈMU U „Ê
øÈ∑U UÊ „Ò– ‹Á∑UU Ÿ ÿ„ ’Êà ߟ∑UU Ë
(∑UU Ê¢ª˝‚ ŸÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê) ‚◊¤Ê ◊¢ •’ •Ê
⁄„Ë „Ò– ߢŒÊÒ⁄ ˇÊòÊ ∑UU Ë ÷Ê¡¬Ê ‚Ê¢‚Œ Ÿ
∑UU „Ê, ‚Í’ ◊¢ (÷Ê¡¬Ê ∑U U ⁄Ê¡ ◊¢)
Áfl∑UU Ê‚ „È•Ê „Ò •ÊÒ⁄ ∞‚Ë ‚«∏∑U U¢ ’ŸË
„Ò¢ ¡Ê ߟ∑U U ⁄Ê¡ (¬Ífl¸flÃ˸ ∑UU Ê¢ª˝‚
flÊ≈U «UÊ‹Ÿ ∑§ ’ÊŒ •¬ŸË ¬ÊÃË ∑§ ‚ÊÕ ‹Ê‚ •äÿˇÊ ‚ÈÁ◊òÊÊ ◊„UÊ¡Ÿ
‡ÊÊ‚Ÿ∑UU Ê‹) ◊¢ Ÿ„Ë¢ ÕË¢– ÿ„ ¬Í¿ ¡ÊŸ
¬⁄ Á∑UU U fl·¸ wÆvx ∑U U Á¬¿‹
ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊflÊ¢ ∑U U ◊È∑U UÊ’‹ ß‚
’Ê⁄ fl„ ‚Í’ ∑U U øÈŸÊflË ◊Ê„ÊÒ‹ ∑UU Ê
Á∑UU ‚ Ã⁄„ ŒπÃË „Ò¢, ◊„Ê¡Ÿ Ÿ ¡flÊ’
ÁŒÿÊ, ◊Ò¢ •’ Ã∑UU ∑U U •¬Ÿ •ŸÈ÷fl ∑U U
•ÊœÊ⁄ ¬⁄ ∑UU „ ‚∑UU ÃË „Í¢ Á∑UU ∑UU Ê◊ ∑UU ⁄Ÿ
flÊ‹ ŸÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê ◊ÃŒÊÃÊ •’ ¬„øÊŸŸ
‹ª „Ò¢– ß‚ ’Ê⁄ πÊ‚∑UU ⁄ ÿÈflÊ•Ê¢ ◊¢
◊Ìʟ ∑UU Ê ‹∑U U⁄ πÍ’ ©à‚Ê„ „Ò–
â¢S·UU æÚ Ñ ÖæÁÂæ ×ãæâç¿ß
ߢŒÊÒ⁄– ∑UU Ê¢ª˝‚ ŸÃÊ•Ê¢ ¬⁄ ¬˝œÊŸ◊¢òÊË
Ÿ⁄¢Œ˝ ◊ÊŒË ∑U U Á‹∞ •÷Œ˝ ÷Ê·Ê ∑U U
ßSÃ◊Ê‹ ∑UU UÊ •Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÃ „È∞
÷Ê¡¬Ê ∑U U ⁄Êc≈˛Ëÿ ◊„Ê‚Áøfl ∑ÒU U‹Ê‡Ê
Áfl¡ÿflªË¸ÿ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU
∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ê ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ◊¢ ß‚∑UU Ê
øÈŸÊflË πÊÁ◊ÿÊ¡Ê ÷ÈªÃŸÊ ¬«∏ªÊ–
•¬Ÿ ªÎ„Ÿª⁄ ◊¢ ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl
∑U U Äà ◊Ìʟ ∑U U ’ÊŒ Áfl¡ÿflªË¸ÿ
Ÿ ‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ‚ ∑UU „Ê, Ò∑U UÊ¢ª˝‚
ŸÃÊ•Ê¢ Ÿ ß‚ ’Ê⁄ ‚Í’ ∑U U øÈŸÊfl
¬˝øÊ⁄ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ¬˝œÊŸ◊¢òÊË ¡Ò‚ ©ëø
¬Œ ¬⁄ •Ê‚ËŸ √ÿÁÄà ∑U U ’Ê⁄ ◊¢
„À∑U U ‡ÊéŒÊ¢ ∑UU Ê ßSÃ◊Ê‹ Á∑UU ÿÊ–
øÈŸÊflË ŸÃË¡Ê¢ ∑U U ’ÊŒ ߟ ŸÃÊ•Ê¢ ∑U U
‚¢S∑UU Ê⁄ •ÊÒ⁄ ‚¢S∑UU ÎÁÃ, ŒÊŸÊ¢ ◊¢ ‚ÈœÊ⁄
„Ê ¡Ê∞ªÊ– ©ã„Ê¢Ÿ ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ Á∑UU
¬˝Œ‡Ê ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊflÊ¢ ◊¢ ÷Ê¡¬Ê
wxÆ ◊¢ ‚ Ã∑UU ⁄Ë’Ÿ wÆÆ ‚Ë≈¢ ¡ËÃªË
•ÊÒ⁄ Á‡Êfl⁄Ê¡ Á‚¢„ øÊÒ„ÊŸ Á»UU U⁄
◊ÈÅÿ◊¢òÊË ’Ÿ¢ª– Áfl¡ÿflªË¸ÿ ∑U U ¬ÈòÊ
•Ê∑UU Ê‡Ê (xy) Ÿ ß‚ ’Ê⁄ ߢŒÊÒ⁄ ∑U U

â¢ƒæ ¥æñÚ ÖæÁÂæ ·UU è Õè ·UU U梻ýðâ ß Åè¥æÚ°â ¥ËÂâ¢Ø·UU ÌécÅè·UU Ú‡æ ·UU Ú Úãè ãñ Ñ ¥ç×Ì àææã
ÁflœÊŸ‚÷Ê ˇÊòÊ ∑˝U U ◊Ê¢∑U U -ÃËŸ ‚
◊Ҍʟ ◊¢ ©Ã⁄∑UU ⁄ øÈŸÊflË ⁄Ê¡ŸËÁà ◊¢
¬ŒÊ¬¸áÊ Á∑UU ÿÊ „Ò– ◊ÃÊ¢ ∑U U Á⁄∑UU ÊÚ«¸

Åè× ãñ Åè¥æÚ°â ÑÚæãéÜ

•ÊÁŒ‹Ê’ÊŒ– ÷Ê¡¬Ê ∑U U •äÿˇÊ
•Á◊à ‡ÊÊ„ Ÿ Ã‹¢ªÊŸÊ ∑UU Ë ≈Ë•Ê⁄∞‚
‚⁄∑UU Ê⁄ •ÊÒ⁄ ∑UU Ê¢ª˝‚ ¬⁄ ‚Ê◊flÊ⁄ ∑UU Ê
∑UU UÊ‚ªË– Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¢ ‚ûÊÊMUU …∏ Ã‹¢ªÊŸÊ ⁄Êc≈˛ ‚Á◊Áà ¬⁄ „◊‹ Ã¡ ∑UU ⁄Ã „È∞ •À¬‚¢Åÿ∑UU ÃÈÁc≈∑UU ⁄áÊ ∑UU Ê •Ê⁄Ê¬
∑UU Ê¢ª˝‚ •äÿˇÊ ⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ÿ„Ê¢ ∑UU „Ê Á∑UU ÿ„ ⁄Êc≈˛Ëÿ Sflÿ¢‚fl∑UU ‹ªÊÃ „È∞ ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ Á∑UU ⁄ÊÖÿ
‚¢ÉÊ •ÊÒ⁄ ÷Ê⁄ÃËÿ ¡ŸÃÊ ¬Ê≈˸ ∑UU Ë ’Ë ≈Ë◊ „Ò– ÿ„Ê¢ ∞∑UU øÈŸÊflË ⁄Ò‹Ë ∑UU Ê ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ∑U U Á‹∞ ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ê
‚¢’ÊÁœÃ ∑UU ⁄Ã „È∞ ∑UU Ê¢ª˝‚ •äÿˇÊ ⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË Ÿ ∑UU „Ê, ≈Ë•Ê⁄∞‚, Ã‹¢ªÊŸÊ øÈŸÊfl ÉÊÊ·áÊÊ ¬òÊ ◊ÈÅÿ ÃÊÒ⁄ ¬⁄
⁄Êc≈˛ ‚Á◊Áà Ÿ„Ë¢ „Ò ◊È‚‹◊ÊŸÊ¢ ∑U U ∑UU ÀÿÊáÊ ¬⁄ ∑U U¢ÁŒ˝Ã „Ò–
’ÁÀ∑UU ÿ„ Ã‹¢ªÊŸÊ ÿ„Ê¢ ∞∑UU øÈŸÊflË ⁄Ò‹Ë ∑UU Ê ‚¢’ÊÁœÃ
⁄Êc≈˛Ëÿ ‚¢ÉÊ ¬Á⁄flÊ⁄ ∑UU ⁄Ã „È∞ ‡ÊÊ„ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ≈Ë•Ê⁄∞‚
„Ò– ÿ„ ‚¢ÉÊ •ÊÒ⁄ ‚⁄∑UU Ê⁄ Ÿ ‚⁄∑UU Ê⁄Ë ŸÊÒ∑U UÁ⁄ÿÊ¢ •ÊÒ⁄
÷Ê¡¬Ê ∑UU Ë ’Ë ≈Ë◊ ‚⁄∑UU UÊ⁄Ë Á‡ÊˇÊáÊ ‚¢SÕÊŸÊ¢ ◊¢
„Ò– Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¢ ◊È‚‹◊ÊŸÊ¢ ∑UU Ê •Ê⁄ˇÊáÊ ’…∏ÊŸ ∑UU Ê
÷Ê¡¬Ê •ÊÒ⁄ »ÒU U‚‹Ê Á∑UU ÿÊ, ŸÃˡß •ÊÁŒflÊÁ‚ÿÊ¢
≈Ë•Ê⁄∞‚ ∑UU UÊ ∑U U •Ê⁄ˇÊáÊ ◊¢ ’…∏ÊÃ⁄Ë ∑UU Ê ¬˝SÃÊfl
¬¿Ê«∏Ÿ ∑U U Á‹∞ ’ÊÁœÃ „È•Ê–©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∑U U.
∑UU UÊ¢ª˝‚ Ÿ Áfl¬ˇÊË ø¢Œ˝‡Êπ⁄ ⁄Êfl ∑UU Ë ‚⁄∑UU Ê⁄ œÊÁ◊¸∑U U
Œ‹Ê¢ ∑U U ‚ÊÕ Ã‹¢ªÊŸÊ ∑§ ∑§Ê¢ª˝‚ •äÿˇÊ ⁄UÊ„ÈU‹ ªÊ¢œË øÈŸÊflË ⁄ÒU‹Ë ∑§Ê •À¬‚¢Åÿ∑UU Ê¢ ∑U U Á‹∞ •‹ª •Ê߸≈Ë
ªΔ’¢œŸ Á∑UU ÿÊ „Ò– ‚¢’Ê¢ÁœÃ ∑§⁄UÃ „ÈU∞ ∑UU Ê⁄Ë«Ê⁄ ’ŸÊŸ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ’Êà ∑UU ⁄ÃË
ß‚◊¢ ∞Ÿ ø¢Œ˝ ’Ê’Í ŸÊÿ«Í ∑UU Ë Ã‹ÈªÈ Œ‡Ê◊ ¬Ê≈˸ (ÃŒ¬Ê), ÷Ê∑UU ¬Ê ÃÕÊ „Ò– ∞∑UU ⁄Êc≈˛Ëÿ π’Á⁄ÿÊ øÒŸ‹ ∑UU Ê
ŸflªÁΔà Ã‹¢ªÊŸÊ ¡Ÿ ‚Á◊Áà (Ã¡‚) ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò– ⁄ÊÖÿ ◊¢ ÷Ê¡¬Ê •ÊÒ⁄ „flÊ‹Ê ŒÃ „È∞ ÷Ê¡¬Ê •äÿˇÊ Ÿ
≈Ë•Ê⁄∞‚ •‹ª •‹ª øÈŸÊfl ◊Ҍʟ ◊¢ „Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ ≈Ë•Ê⁄∞‚ ¬˝◊Èπ •ÊÒ⁄ ∑UU „Ê Á∑UU ß‚Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ê øÈŸÊfl
∑UU Êÿ¸flÊ„∑UU ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ∑U U ø¢Œ˝‡Êπ⁄ ⁄Êfl ¬⁄ „◊‹Ê ’Ê‹Ã „È∞ ∑UU „Ê Á∑UU „ÒŒ⁄Ê’ÊŒ ÉÊÊ·áÊÊ ¬òÊ ‹Ë∑UU Á∑UU ÿÊ „Ò Á¡‚◊¢
∑U U ‚Ê¢‚Œ •‚ŒÈgËŸ •ÊflÒ‚Ë ∑UU Ë ¬Ê≈˸ ∞•Ê߸∞◊•Ê߸∞◊ ∑U U ‚ÊÕ fl„ Á◊‹ „È∞ ‚⁄∑UU Ê⁄Ë •ŸÈ’¢œÊ¢ ◊¢ •À¬‚¢Åÿ∑UU Ê¢ ∑U U
„Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ŒÊŸÊ¢ ⁄Ê¡ŸËÁÃ∑UU Œ‹ ÿ„ ‚ÈÁŸÁ‡øà ∑UU ⁄ŸÊ øÊ„Ã „Ò¢ Á∑UU Á‹∞ •Ê⁄ˇÊáÊ ∑UU Ë ¬Á⁄∑UU À¬ŸÊ ∑UU Ë ªß¸
•ª‹ ‚Ê‹ „ÊŸ flÊ‹ •Ê◊ øÈŸÊfl ◊¢ ÷Ê¡¬Ê ∑UU Ë „Ê⁄ Ÿ „Ê– „Ò– ≈ËflË øÒŸ‹ ∑UU Ë Á⁄¬Ê≈¸ ∑UU Ê „flÊ‹Ê
•ÊÁŒ‹Ê’ÊŒ ◊¥ ÷Ê¡¬Ê ∑§ ⁄UÊCÔ˛UËÿ •äÿˇÊ •Á◊à ‡ÊÊ„U øÈŸÊflË ◊ËÁ≈¢Uª ◊¥ •Á÷flÊŒŸ ∑§⁄UÃ „ÈU∞
ŒÃ „È∞ ‡ÊÊ„ Ÿ ∑UU „Ê, ©Œ¸Í Á‡ÊˇÊ∑UU Ê¢ ∑U U
Á‹∞ •Ê⁄ˇÊáÊ ¬⁄ »ÒU U‚‹Ê Á∑UU ÿÊ
¡Ê∞ªÊ •ÊÒ⁄ •ª⁄ •Ê¬ ©Œ¸Í Ÿ„Ë¢ ¡ÊŸÃ
„Ò¢ ÃÊ •Ê¬ Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¢ Á‡ÊˇÊ∑UU Ÿ„Ë¢
’Ÿ ‚∑UU Ã „Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑U U øÈŸÊfl
ÉÊÊ·áÊÊ ¬òÊ ∑UU Ê •‚¢flÒœÊÁŸ∑UU ∑UU ⁄Ê⁄
ÁŒÿÊ– ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ê øÈŸÊfl ÉÊÊ·áÊÊ ¬òÊ
◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê ¡Ê⁄Ë Á∑UU ÿÊ ªÿÊ ÕÊ
‚÷Ë ◊¢ÁŒ⁄Ê¢, ◊ÁS¡ŒÊ¢, Áª⁄¡ÊÉÊ⁄Ê¢ •ÊÒ⁄
•ãÿ ¬Í¡ÊSÕ‹Ê¢ ∑UU Ê ÁŸ‡ÊÈÀ∑UU Á’¡‹Ë
ŒŸ ∑UU Ê flÊÿŒÊ Á∑UU ÿÊ „Ò– flÄ»UU ’Ê«¸
∑UU Ê ãÿÊÁÿ∑UU ‡ÊÁÄà ŒŸ •ÊÒ⁄ œÊÁ◊¸∑U U
•À¬‚¢Åÿ∑UU Ê¢ ∑U U Á‹∞ ‚’ å‹ÊŸ ∑UU Ë
¬Á⁄∑UU À¬ŸÊ ∑UU Ë ªß¸ „Ò– ©Áøà √ÿflSÕÊ
∑U U ¡Á⁄∞ ◊¢ÁŒ⁄Ê¢, ◊ÁS¡ŒÊ¢ •ÊÒ⁄
Áª⁄¡ÊÉÊ⁄Ê¢ ◊¢ ◊⁄ê◊à ∑U U Á‹∞ ∑UU Ê·
¡Ê⁄Ë ∑UU ⁄Ÿ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ÷Ë ’Êà ∑UU Ë ªß¸
„Ò–‡ÊÊ„ Ÿ •¬Ÿ ÷Ê·áÊ ◊¢ ¡ÊŸŸÊ
øÊ„Ê Á∑UU ÄÿÊ ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ë •ªÈflÊ߸
flÊ‹ ◊„ÊªΔ’¢œŸ •ÊÒ⁄ ∑UU Êÿ¸flÊ„∑UU
‚Ë∞◊ ⁄Êfl „ÒŒ⁄Ê’ÊŒ ∑U U ‚Ê¢‚Œ
•‚ŒÈgËŸ •ÊflÒ‚Ë ∑UU UË ¬Ê≈˸
∞•Ê߸∞◊•Ê߸∞◊ ‚ Ã‹¢ªÊŸÊ ∑UU Ê ◊ÈÄÃ
∑UU ⁄Ê ‚∑UU ÃË „Ò– fl„ ÷Ê¡¬Ê ∑U U ◊Èπ⁄
•Ê‹Êø∑UU „Ò¢– ‡ÊÊ„ Ÿ Œ‡Ê¸∑U UÊ¢ ‚ ¬Í¿Ê,
Ã‹¢ªÊŸÊ ∑UU Ë ÿÊòÊÊ ∑UU ⁄ ⁄„ ⁄Ê„È‹ ’Ê’Ê
ÄÿÊ fl„ •Ê¬∑UU Ê ∞•Ê߸∞◊•Ê߸∞◊ ‚
◊ÈÁÄà ÁŒ‹Ê ‚∑UU Ã „Ò¢? ÄÿÊ ©Ÿ∑U U
ÉÊ≈∑UU Œ‹ ≈Ë¡∞‚ •ÊÒ⁄ ÷Ê∑UU ¬Ê
•Ê¬∑UU Ê ∞•Ê߸∞◊•Ê߸∞◊ ‚ ◊ÈÁÄÃ
ÁŒ‹Ê ‚∑UU Ã „Ò¢? ÄÿÊ ⁄Êfl •Ê¬∑UU Ê
∞•Ê߸∞◊•Ê߸∞◊ ‚ ◊ÈÁÄà ÁŒ‹Ê
‚∑UU Ã „Ò¢? ⁄Êfl ∑UU Ë ‚⁄∑UU Ê⁄ v| Á‚â’⁄
∑UU Ê Ã‹¢ªÊŸÊ ◊ÈÁÄà ÁŒfl‚ ∑U U ÃÊÒ⁄ ¬⁄
Ÿ„Ë¢ ◊ŸÊÃË „Ò, ÄÿÊ¢Á∑UU fl •ÊflÒ‚Ë ‚
«⁄ÃË „Ò– v| Á‚â’⁄ v~y} ∑UU Ê „Ë
Œ‚Ë Á⁄ÿÊ‚Ã „ÒŒ⁄Ê’ÊŒ ∑UU Ê ÷Ê⁄à ◊¢
Áfl‹ÿ „È•Ê ÕÊ– ‡ÊÊ„ Ÿ flÊÿŒÊ Á∑UU ÿÊ
Á∑UU ÷Ê¡¬Ê ∑UU Ë ‚⁄∑UU Ê⁄ ’ŸŸ ¬⁄ „⁄
ªÊ¢fl ◊¢ Ã‹¢ªÊŸÊ ◊ÈÁÄà ÁŒfl‚ ◊ŸÊÿÊ
¡Ê∞ªÊ–
•¢Ã⁄ ‚ •¬Ÿ ’≈ ∑UU Ë Áfl¡ÿ ∑UU Ê
ŒÊflÊ ∑UU ⁄Ã „È∞ ÷Ê¡¬Ê ◊„Ê‚Áøfl Ÿ
∑UU „Ê, ÒÁflœÊŸ‚÷Ê ˇÊòÊ ∑˝U U◊Ê¢∑U U-ÃËŸ ◊¢
•’ Ã∑UU ∑UU Ê߸ ÷Ë ©ê◊ËŒflÊ⁄ ßß
flÊ≈Ê¢ ‚ Ÿ„Ë¢ ¡ËÃÊ „ÊªÊ, Á¡ÃŸ flÊ≈Ê¢
‚ ß‚ ’Ê⁄ •Ê∑UU Ê‡Ê ¡Ëß flÊ‹ „Ò¢–
×ð·ð¤ÎæÌé ÂçÚØæðÁÙæ
ÂÚ ¼ý×é·U Ùæ¹éàæ
øãŸß¸– ∑UU Êfl⁄Ë ŸŒË ¬⁄ ◊∑U UŒÊÃÈ ◊¢
¡‹Ê‡Êÿ ∑U U Á‹∞ ∑U U¢Œ˝Ëÿ ¡‹ •ÊÿÊª
(‚Ë«éÀÿÍ‚Ë) ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ∑UU ŸÊ¸≈∑UU
∑UU UÊ ÁflSÃÎà ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ Á⁄¬Ê≈¸
(«Ë¬Ë•Ê⁄) ÃÒÿÊ⁄ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë •ŸÈ◊ÁÃ
Á◊‹Ÿ ∑U U ’ÊŒ Œ˝◊È∑U U Ÿ ’΄S¬ÁÃflÊ⁄
∑UU Ê •¬Ÿ ‚„ÿÊÁªÿÊ¢ •ÊÒ⁄ Á◊òÊ Œ‹Ê¢
∑UU Ë ’ÒΔ∑UU ’È‹Ê߸ „Ò– Œ˝◊È∑U U •äÿˇÊ
∞◊ ∑U U S≈ÊÁ‹Ÿ Ÿ •ŸÈ◊Áà ŒŸ ∑U U
Á‹∞ ∑U U¢Œ˝ ∑UU Ë •Ê‹ÊøŸÊ ∑UU Ë „Ò– ◊ÈÅÿ
Áfl¬ˇÊË ¬Ê≈˸ Ÿ ∑UU U„Ê „Ò Á∑UU U
’΄S¬ÁÃflÊ⁄ ∑UU Ê ¬Ê≈˸ ◊ÈÅÿÊ‹ÿ ◊¢
’ÒΔ∑UU „ÊªË Á¡‚◊¢ ß‚ ◊Èg ¬⁄
⁄Ê¡ŸËÁÃ∑UU ⁄áÊŸËÁà ÃÒÿÊ⁄ ∑UU Ë ¡Ê∞ªË–
‚Ë«éÀÿÍ‚Ë Ÿ „Ê‹ ◊¢ ◊∑U UŒÊÃÈ ◊¢
¬˝SÃÊÁflà ¡‹Ê‡Êÿ ‚„ ¬ÿ¡‹
¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ ∑UU Ë «Ë¬Ë•Ê⁄ ÃÒÿÊ⁄ ∑UU ⁄Ÿ
∑U U Á‹∞ ∑UU ŸÊ¸≈∑UU ∑UU Ê •ŸÈ◊Áà ŒË ÕË–

ÚæÁSÍæÙ ×ð´ · U 梻ýðâ ¥æÁ

ÁæÚè ·UU UÚð»è ƒææðá‡ææ˜æ
¡ÿ¬È⁄– ⁄Ê¡SÕÊŸ ◊¢ ∑UU UÊ¢ª˝‚
ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ∑U U Á‹∞ •¬ŸÊ
ÉÊÊ·áÊʬòÊ ªÈLU flÊ⁄ ∑UU Ê ¡Ê⁄Ë ∑UU ⁄ªË–
¬Ê≈˸ ∑U U ¬˝flÄÃÊ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU U
¬˝Œ‡ÊÊäÿˇÊ ‚ÁøŸ ¬Êÿ‹≈, ¬Ífl¸
◊ÈÅÿ◊¢òÊË •‡ÊÊ∑U U ª„‹Êà fl
ÉÊÊ·áÊʬòÊ ‚Á◊Áà ∑U U •äÿˇÊ „⁄ˇÊ
øÊÒœ⁄Ë ß‚ ŒSÃÊfl¡ ∑UU Ê ¡Ê⁄Ë ∑UU ⁄¢ª–
©À‹πŸËÿ „Ò Á∑UU ∑UU Ê¢ª˝‚ •äÿˇÊ
⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË ⁄ÊÖÿ ◊¢ ‚⁄∑UU Ê⁄ ’ŸŸ ¬⁄
Á∑UU ‚ÊŸÊ¢ ∑UU Ê ∑UU ¡¸ Œ‚ ÁŒŸ ◊¢ ◊Ê»UU
∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë ’«∏Ë ÉÊÊ·áÊÊ ¬„‹ „Ë ∑UU ⁄
øÈ∑U U „Ò¢–
°·UU çÎâ¢ÕÚ ·UU æð ©ÎØÂéÚ ×ð´
â¢ÕæðçÏÌ ·UU Úð´»ð ÚæãéÜ »æ¢Ïè
¡ÿ¬È⁄– ∑UU Ê¢ª˝‚ •äÿˇÊ ⁄Ê„È‹ ªÊ¢œË
∞∑UU ÁŒ‚¢’⁄ ∑UU Ê ⁄ÊÖÿ ∑U U ©Œÿ¬È⁄
‚¢÷ʪ ◊¢ øÈŸÊflË ⁄ÒÁ‹ÿÊ¢ ∑UU Ê ‚¢’ÊÁœÃ
∑UU ⁄¢ª– ªÊ¢œË ©Œÿ¬È⁄ ∑U U ‚ÊÕ-‚ÊÕ
ÁøûÊÊÒ«∏ª…∏ fl ÷Ë‹flÊ«∏Ê ◊¢ ÷Ë øÈŸÊflË
⁄ÒÁ‹ÿÊ¢ ∑UU Ê ‚¢’ÊÁœÃ ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã „Ò¢–
‚Ê◊flÊ⁄ ∑UU Ê ⁄Ê„È‹ Ÿ ¡Ò‚‹◊⁄,
¡Ê‹Ê⁄ fl ¡Êœ¬È⁄ ◊¢ ÃËŸ ¡Ÿ‚÷Ê•Ê¢
∑UU Ê ‚¢’ÊÁœÃ Á∑UU ÿÊ ÕÊ– ⁄ÊÖÿ ◊¢ ‚ÊÃ
ÁŒ‚¢’⁄ ∑UU Ê ◊Ìʟ „ÊŸÊ „Ò–
ÖæÁÂæ Ùð ¥æØæð» âð · U è ãñÎÚæÕæÎ ×ð´ ×ÌÎæÌæ âê¿è ×ð´
Úæðç㢂Øæ ×éçSÜ×æð´ ·ð¤ Ùæ× àææç×Ü ãæðÙð ·UU è çàæ·¤æØÌ
Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë– ÷Ê¡¬Ê Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê
•Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ Á∑UU U Ã‹¢ªÊŸÊ ◊¢
„ÒŒ⁄Ê’ÊŒ ◊¢ vz ÁflœÊŸ‚÷Ê ‚Ë≈Ê¢ ¬⁄
◊ÃŒÊÃÊ ‚ÍøË ◊¢ •flÒœ Ã⁄Ë∑U U ‚
⁄ÊÁ„¢ÇÿÊ ◊È‚‹◊ÊŸÊ¢ ∑U U ŸÊ◊Ê¢ ∑UU Ê
‡ÊÊÁ◊‹ ∑UU ⁄ Á‹ÿÊ ªÿÊ „Ò •ÊÒ⁄ ß‚
‚¢ÿÈÄà ‚ÊÁ¡‡Ê ◊¢ ‚ûÊÊMUU …∏ ≈Ë•Ê⁄∞‚
∑U U ‚ÊÕ ∞◊•Ê߸∞◊•Ê߸∞◊ ∞fl¢
∑UU Ê¢ª˝‚ ¬Ê≈˸ ÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò– ÷Ê¡¬Ê Ÿ
øÈŸÊfl •ÊÿÊª ‚ ß‚∑UU Ë ¡Ê¢ø ∑UU ⁄ÊŸ
∑UU Ë ◊Ê¢ª ∑UU Ë „Ò–
∑U U¢Œ˝Ëÿ ◊¢òÊË ◊ÈÅÃÊ⁄ •é’Ê‚ ∑U U
ŸÃÎàfl ◊¢ ß‚ Á‡Êc≈◊¢«‹ ◊¢ ¬Ê≈˸ ∑U U
flÁ⁄cΔ ŸÃÊ •L§UáÊ Á‚¢„, •ÁŸ‹
’‹ÍŸË, •Ê◊ ¬ÊΔ∑UU , ¬Ë fl¢∑U U≈ ⁄◊áÊ
•ÊÁŒ ‡ÊÊÁ◊‹ Õ– ÷Ê¡¬Ê Á‡Êc≈◊¢«‹
Ÿ •ÊÿÊª ∑UU Ê ∞∑UU ôÊʬŸ ‚ÊÒ¢¬Ê •ÊÒ⁄
ß‚ ÉÊ≈ŸÊ ∑UU Ë ¡Ê¢ø ∑UU ⁄ •flÒœ Ã⁄Ë∑U U
‚ ◊ÃŒÊÃÊ ‚ÍøË ◊¢ ‡ÊÊÁ◊‹ Á∑UU ∞ ª∞
ŸÊ◊Ê¢ ∑UU Ê „≈ÊŸ ∑UU Ë ◊Ê¢ª ∑UU Ë– Ÿ∑UU flË
Ÿ ÷Ê·Ê ∑UU Ê ’ÃÊÿÊ Á∑UU Ã‹¢ªÊŸÊ ∑U U
„ÒŒ⁄Ê’ÊŒ ˇÊòÊ ◊¢ •ÊŸ flÊ‹ •Ÿ∑U U
ÁflœÊŸ‚÷Ê ˇÊòÊÊ¢ ◊¢ ◊ÃŒÊÃÊ ‚ÍøË ◊¢
Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ∑§ãº˝Ëÿ ◊¢òÊË ◊ÈÅÃÊ⁄U •é’ÊU‚ Ÿ∑§flË ‚ÊÕ ◊¥ øÈŸÊfl •ÊÿÈÄà ’Êà ∑§⁄UÃ „ÈU∞
•flÒœ Ã⁄Ë∑U U ‚ ⁄ÊÁ„¢ÇÿÊ ÉÊÈ‚¬ÒÁΔÿÊ¢ ∑U U
ŸÊ◊ ∑UU Ê ‡ÊÊÁ◊‹ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò– ߟ
ÉÊÈ‚¬ÒÁΔÿÊ¢ ∑UU Ê Œ‡Ê ∑UU Ë ŸÊªÁ⁄∑UU ÃÊ Ÿ„Ë¢
ŒË ¡Ê ‚∑UU ÃË „Ò ‹Á∑UU Ÿ ‚ÈÁŸÿÊÁ¡Ã
‚ÊÁ¡‡Ê ∑U U Äà ßã„¢ »UU Ê≈Ê ◊ÃŒÊÃÊ
¬„øÊŸ ¬òÊ ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ
•Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ, ß‚ ‚ÈÁŸÿÊÁ¡Ã
‚ÊÁ¡‡Ê ◊¢ ∞•Ê߸∞◊•Ê߸ ∑U U ‚ÊÕ
⁄ÊÖÿ ◊¢ ‚ûÊÊMUU …∏ ≈Ë•Ê⁄∞‚ •ÊÒ⁄
∑UU Ê¢ª˝‚ ÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò– ∑U U¢Œ˝Ëÿ ◊¢òÊË Ÿ
ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ Á∑UU ∞∑UU ‚ÊÁ¡‡Ê ∑U U ÄÃ
∞∑UU πÊ‚ flª¸ ∑U U ‹ÊªÊ¢ ∑U U ŸÊ◊ ’«∏
¬Ò◊ÊŸ ¬⁄ ◊ÃŒÊÃÊ ‚ÍøË ‚ „≈Ê∞ ª∞
„Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ •Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ Á∑UU •Ÿ∑U U
¬Á⁄flÊ⁄ ∞‚ „Ò¢ ¡„Ê¢ ∞∑UU ¬Á⁄flÊ⁄ ◊¢
∑UU ߸ Œ¡¸Ÿ ŸÊ◊Ê¢ ∑UU Ê ¡Ê«∏Ê ªÿÊ „Ò–
Ÿ∑UU flË Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∞‚ ◊¢ ¬Ê≈˸ Ÿ
øÈŸÊfl •ÊÿÊª ‚ •Êª˝„ Á∑UU ÿÊ „Ò Á∑UU
ß‚∑UU Ë ¡Ê¢ø ∑UU Ë ¡Ê∞ •ÊÒ⁄ ª‹Ã
Ã⁄Ë∑U U ‚ ‡ÊÊÁ◊‹ Á∑UU ∞ ª∞ ŸÊ◊Ê¢ ∞fl¢
⁄ÊÁ„¢ÇÿÊ ◊È‚‹◊ÊŸÊ¢ ∑U U ŸÊ◊Ê¢ ∑UU Ê ‚ÍøË
‚ „≈ÊÿÊ ¡Ê∞–
ÖæÁÂæ ·ðU çÕÙæ Îðàæ
ÕðãÌÚ ãæð»æ Ñ ××Ìæ
’‹⁄Ê◊¬È⁄ (¬ ’¢ªÊ‹)– ¬Á‡ø◊
’¢ªÊ‹ ∑UU Ë ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ◊◊ÃÊ ’Ÿ¡Ë¸ Ÿ
’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ Á∑UU Œ‡Ê ◊¢
⁄Ê¡÷flŸ ‚ ‹∑U U ⁄ ¬˝œÊŸ◊¢òÊË
∑UU UÊÿʸ‹ÿ Ã∑UU U ‚÷Ë ◊„àfl¬Íáʸ
∑UU Êÿʸ‹ÿÊ¢ ∑UU Ê ÷ªflÊ∑UU ⁄áÊ „Ê ªÿÊ „Ò–
ÃÎáÊ◊Í‹ ∑UU Ê¢ª˝‚ (ÃÎáÊ∑UU Ê¢) ‚Ȭ˝Ë◊Ê Ÿ
÷Ê¡¬Ê ÷Ê⁄à ¿Ê«∏Ê ∑UU Ê ŸÊ⁄Ê ÁŒÿÊ •ÊÒ⁄
ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ ÷Ê¡¬Ê ∑U U Á’ŸÊ Œ‡Ê
’„Ã⁄ „ÊªÊ– •ª‹ ‹Ê∑U U‚÷Ê øÈŸÊfl
◊¢ ÃÎáÊ◊Í‹ ∑U U ∞∑UU ◊„àfl¬Íáʸ ÷ÍÁ◊∑UU Ê
ÁŸ÷ÊŸ ¬⁄ ¡Ê⁄ ŒÃ „È∞ ◊◊ÃÊ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU ∑UU ߸ Áfl¬ˇÊË ¬ÊÁ≈¸ÿÊ¢ Ÿ ¡Ÿfl⁄Ë ◊¢
„◊Ê⁄Ë ¬Ê≈˸ ∑U U •ŸÈ‚ÍÁøà ⁄Ò‹Ë ◊¢
‡ÊÊÁ◊‹ „ÊŸ ¬ÈÁc≈ ∑UU Ë „Ò–©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê,
ø¢Œ˝’Ê’Í ŸÊÿ«Í, „ÊÁŒ¸∑U U ¬≈‹, Ã¡SflË
ÿÊŒfl, •Áπ‹‡Ê ÿÊŒfl, ∞◊ ∑U U
S≈ÊÁ‹Ÿ, »UU UÊMUU Uπ •éŒÈÀ‹Ê •ÊÒ⁄
•⁄Áfl¢Œ ∑U U¡⁄ËflÊ‹ Ÿ ∑UU Ê‹∑UU ÊÃÊ ∑U U
Á’˝ª« ¬⁄« ª˝Ê©¢« ◊¢ ¡Ÿfl⁄Ë ◊¢
•ÊÿÊÁ¡Ã „ÊŸ flÊ‹Ë ⁄Ò‹Ë ◊¢ •¬ŸË
‚„÷ÊÁªÃÊ ∑UU UË ¬ÈÁc≈ ∑UU UË „Ò–
◊ÈÅÿ◊¢òÊË Ÿ ¬«∏Ê‚Ë ⁄ÊÖÿÊ¢ ◊¢ ÷Ê¡¬Ê
∑U U Áπ‹Ê»UU •¬Ÿ ¬˝àÿʇÊË π«∏ ∑UU ⁄
•¬Ÿ Ã⁄»UU ‚ ∞∑UU ŸÿÊ ◊Êøʸ πÊ‹Ÿ
∑UU Ê ÷Ë ∞‹ÊŸ Á∑UU ÿÊ–
»æ¢ß-»æ¢ß, Âæ¢ß-Âæ¢ß ÂÎØæ˜ææ àæéM¤ ·¤ÚðU»è ÖæÁÂæ
∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
÷Ê¡¬Ê wÆvy ∑U U ‹Ê∑U U‚÷Ê øÈŸÊfl
◊¢ ©ûÊ⁄¬˝Œ‡Ê ◊¢ Á◊‹Ë ’«∏Ë ∑UU Ê◊ÿÊ’Ë
∑UU Ê •ª‹ fl·¸ „ÊŸ flÊ‹ •Ê◊ øÈŸÊfl
◊¢ ŒÊ„⁄ÊŸ ∑U U Á‹∞ ⁄ÊÖÿ ∑U U ª˝Ê◊ËáÊ
ˇÊòÊÊ¢ ¬⁄ πÊ‚Ê ¡Ê⁄ ŒÃ „È∞ •ª‹
◊„ËŸ yÆÆ ‚ •Áœ∑UU ÁflœÊŸ‚÷Ê
ˇÊòÊÊ¢ ◊¢ ªÊ¢fl..ªÊ¢fl, ¬Ê¢fl..¬Ê¢fl ¬ŒÿÊòÊÊ
‡ÊÈMU U ∑UU ⁄ ⁄„Ë „Ò Á¡‚◊¢ ÉÊ⁄ ÉÊ⁄ ¡Ê∑UU ⁄
‹ÊªÊ¢ ‚ ‚ËœÊ ‚ê¬∑¸U U Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ–
wÆv~ ∑U U ‹Ê∑U U‚÷Ê øÈŸÊfl ◊¢ ÷Ë
ª˝Ê◊ËáÊ ˇÊòÊÊ¢ ¬⁄ ¡Ê⁄ Œ ⁄„Ë ÷Ê¡¬Ê Ÿ
ß‚ •Á÷ÿÊŸ ∑U U Á‹∞ ¬„‹ „◊
ªÊ¢fl-ªÊ¢fl ø‹-•’ ¬Ê¢fl-¬Ê¢fl
ø‹¢ª ∑UU Ê ŸÊ⁄Ê ÁŒÿÊ „Ò– ÷Ê¡¬Ê Ÿ
©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê ∑U U •‹ÊflÊ ¤ÊÊ⁄π¢«,
Á’„Ê⁄ ¡Ò‚ ⁄ÊÖÿÊ¢ ◊¢ ÷Ë ß‚ ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊
∑UU Ê •Êª ’…∏ÊŸ ∑UU Ë ÿÊ¡ŸÊ ’ŸÊ߸ „Ò–
©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê ‚⁄∑UU Ê⁄ ◊¢ ◊¢òÊË ∞fl¢
÷Ê¡¬Ê ŸÃÊ üÊË∑UU ʢà ‡Ê◊ʸ Ÿ ÷Ê·Ê ‚
’ÊÃøËà ◊¢ ∑UU „Ê, ©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê ◊¢
ªÊ¢fl..ªÊ¢fl, ¬Ê¢fl..¬Ê¢fl ¬ŒÿÊòÊÊ– ‚
vz ÁŒ‚¢’⁄ Ã∑UU •ÊÿÊÁ¡Ã „ÊªË– ÿ„
◊„Êà◊Ê ªÊ¢œË ∑UU Ë vzÆflË¢ ¡ÿ¢ÃË ∑U U
z w®v~ ·ðU Üæð·U âÖæ
¿éÙæß ×ð¢ Öè »ýæ×è‡æ
ÿæð˜ææð¢ ÂÚ ÁæðÚ Îð Úãè
ÖæÁÂæ Ùð §â ¥çÖØæÙ
·ðU çÜ° ÂãÜð ã× »æ¢ß-
»æ¢ß ¿Üð-¥Õ Âæ¢ß-Âæ¢ß
¿Üð¢»ð ·UU æ ÙæÚæ çÎØæ ãñ
•fl‚⁄ ¬⁄ •ÊÿÊÁ¡Ã ∑UU Ë ¡Ê ⁄„Ë „Ò
Á¡‚◊¢ ¬Ê≈˸ ∑UU Êÿ¸∑U UÃʸ ÉÊ⁄ ÉÊ⁄ ¡Ê∑UU ⁄
∑U U¢Œ˝ ∑UU Ë ◊ÊŒË ‚⁄∑UU Ê⁄ •ÊÒ⁄ ⁄ÊÖÿ ∑UU Ë
ÿÊªË ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑UU Ë ¡Ÿ ∑UU ÀÿÊáÊ
ÿÊ¡ŸÊ•Ê¢ ∑U U ‹Ê÷ÊÁÕ¸ÿÊ¢ ‚ ‚¢flÊŒ
∑UU ⁄¢ª– ‹Ê∑U U‚÷Ê øÈŸÊflË ÃÒÿÊ⁄Ë ∑U U
•ª‹ ø⁄áÊ ◊¢ ÷Ê¡¬Ê ∑UU U◊‹
Áfl∑UU UÊ‚ ÖÿÊÁà •Á÷ÿÊŸ
ø‹Ê∞ªË–¬Ê≈˸ ¡ŸÃÊ Ã∑UU •¬ŸÊ
‚¢Œ‡Ê ¬„È¢øÊŸ ∑U U Á‹∞ ∑UU ◊‹ ‚¢Œ‡Ê
’Êß∑UU ⁄Ò‹Ë ∑UU Ê ÷Ë •ÊÿÊ¡Ÿ ∑UU ⁄ ⁄„Ë
„Ò– ß‚ ¬ŒÿÊòÊÊ ∑UU Ê ◊∑UU ‚Œ ¬Ê≈˸
∑UU Êÿ¸∑U UÃʸ•Ê¢ ∑UU Ê ∞∑UU ¡È≈ ∑UU ⁄ŸÊ •ÊÒ⁄
ª˝Ê◊ËáÊ ˇÊòÊÊ¢ ◊¢ πÊ‚ ÃÊÒ⁄ ¬⁄ ¬Ê≈˸ ∑U U
∑UU Êÿ¸∑˝U U◊Ê¢ ∑UU Ê ¬„È¢øÊŸÊ „Ò– ¬Ê≈˸ ∑U U
∞∑UU ¬ŒÊÁœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ¬˝à∞∑UU
ÁflœÊŸ‚÷Ê ◊¢ vzÆ ∑UU UÊÿ¸∑U U Ãʸ
ÁøÁã„à Á∑UU ∞ ª∞ „Ò¢– ©Ÿ∑UU Ë {-{
≈ÊÁ‹ÿÊ¢ ’Ÿ¢ªË– ¬˝à∞∑UU ≈Ê‹Ë ◊¢ wz
∑UU Êÿ¸∑U UÃʸ „Ê¢ª •ÊÒ⁄ ÿ„ ∑UU Êÿ¸∑U UÃʸ
¬˝à∞∑UU ªÊ¢fl ∑U U ¬˝à∞∑UU ’ÍÕ ¬⁄
¡Ê∞¢ª– ¬Ê≈˸ ∑UU Êÿ¸∑U UÃʸ ◊ÊŒË •ÊÒ⁄
ÿÊªË ∑UU Ë ∑U U¢Œ˝ •ÊÒ⁄ ¬˝Œ‡Ê ∑UU Ë ‚⁄∑UU Ê⁄Ê¢
∑UU Ë ÁflÁ÷㟠‹Ê÷∑UU Ê⁄Ë ÿÊ¡ŸÊ•Ê¢ ∑U U
‹Ê÷ÊÁÕ¸ÿÊ¢ ‚ ‚¢¬∑¸U U ∑UU ⁄ ÷Ê¡¬Ê ∑UU Ë
ŸËÁÃ-⁄ËÁà ∞fl¢ Á‚hÊ¢ÃÊ¢ ∑UU Ê ¬˝øÊ⁄
¬˝‚Ê⁄ ∑UU ⁄¢ª– ß‚ •Á÷ÿÊŸ ◊¢ ‚⁄∑UU Ê⁄
∑U U ◊¢òÊË, ÁflœÊÿ∑UU ∞fl¢ ∑UU Êÿ¸∑U UÃʸ
Á„S‚Ê ‹¢ª– ¬ŒÿÊòÊÊ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ∑U U¢Œ˝
•ÊÒ⁄ ¬˝Œ‡Ê ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑UU Ë ¡ŸÁ„à ∑UU Ë
ÁflÁ÷㟠ÿÊ¡ŸÊ•Ê¢ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ¡ŸÃÊ
‚ øøʸ ∑UU ⁄¢ª– Ÿ⁄ãŒ˝ ◊ÊŒË ∑UU Ê Á»UU ⁄
‚ ¬˝œÊŸ◊¢òÊË ’ŸÊŸ ∑U U Á‹∞ ÷Ê¡¬Ê
∑UU Ê ¬„‹ ‚ ÷Ë ÖÿÊŒÊ ’«∏Ë ¡ËÃ
ÁŒ‹ÊŸ ∑UU Ë •¬Ë‹ ∑UU ⁄¢ª– ¬Ê≈˸ Ÿ
ß‚∑U U ‚ÊÕ „Ë ŒÁ‹Ã ‚◊ÈŒÊÿ ∞fl¢
©Ÿ‚ ¡È«∏Ë ©¬¡ÊÁÃÿÊ¢ ¬⁄ πÊ‚Ê äÿÊŸ
ŒÃ „È∞ ∞∑UU Áfl‡Ê· ‚ê◊‹Ÿ ∑UU Ë
ÿÊ¡ŸÊ ’ŸÊ߸ „Ò–
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv}
ÖæÚUÌ ·ð¤ Âæâ ßñçàß·¤ ¥æçÍü·¤
àæçÌ ÕÙÙð ·¤è ÿæ×Ìæ ãñUÑ Âý‡æÕ
¬Ífl¸ ⁄UÊCÔ˛U¬Áà Ÿ ∑§„UÊ,
÷Ê⁄Uà ∑§Ê ¬Ê¢ø „U¡Ê⁄U
‚ ¿U„U „U¡Ê⁄U •⁄U’
«UÊ‹⁄U ∑§Ë •Õ¸√ÿflSÕÊ
„UÊŸË øÊÁ„U∞
∞¡¥‚Ë– ’¢ª‹ÈMU U
¬Ífl¸ ⁄Êc≈˛¬Áà ¬˝áÊ’ ◊Èπ¡Ë¸ Ÿ ’ÈœflÊ⁄
∑UU Ê Œ‡Ê ∑UU Ë •ÊÁÕ¸∑U U flÎÁh Œ⁄ ¬⁄
•‚¢ÃÊ· ¡ÃÊÿÊ •ÊÒ⁄ ∑UU „Ê Á∑UU ÷Ê⁄Ã
∑UU Ê z,ÆÆÆ ‚ {,ÆÆÆ •⁄’ «Ê‹⁄ ∑UU Ë
•Õ¸√ÿflSÕÊ „ÊŸÊ øÊÁ„∞– ª˝ËŸflÈ«
„Ê߸ ߢ≈⁄Ÿ‡ÊŸ‹ S∑UU Í‹ ∑U U ¿ÊòÊÊ¢ ∑UU Ê
•Ê¡ ∑U U ¬Á⁄ŒÎ‡ÿ ◊¢ Á‡ÊˇÊÊ ∑UU Ê ◊ÍÀÿ
Áfl·ÿ ¬⁄ ‚¢’ÊÁœÃ ∑UU ⁄Ã „È∞ ◊Èπ¡Ë¸
Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ÷Ê⁄à ∑U U ¬Ê‚ flÒÁE∑UU
•ÊÁÕ¸∑U U ‡ÊÁÄà ’ŸŸ ∑UU Ë ˇÊ◊ÃÊ „Ò–
ÿ„ ¬Í¿ ¡ÊŸ ¬⁄ Á∑UU flÒÁE∑UU
•ÊÁÕ¸∑U U ‡ÊÁÄà ’ŸŸ ∑UU Ë ÿÊòÊÊ ◊¢ ∑ÒU U‚
¿ÊòÊ ÿÊªŒÊŸ ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã „Ò¢, ◊Èπ¡Ë¸ Ÿ
∑UU „Ê, ÷Ê⁄à ∑UU Ê flÒÁE∑UU •ÊÁÕ¸∑U U ‡ÊÁÄÃ
’ŸŸÊ Ãÿ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ...•Ê¡
÷Ê⁄ÃËÿ •Õ¸√ÿflSÕÊ ww{} •⁄’
«Ê‹⁄ ∑UU Ë „Ò– ◊Ò¢ ß‚‚ ‚¢ÃÈc≈ Ÿ„Ë¢ „Í¢–
◊Èπ¡Ë¸ Ÿ ∑UU „Ê, ¬Ífl¸ ÁflûÊ ◊¢òÊË
„ÊŸ ∑U U ŸÊÃ ◊ȤÊ ‹ªÃÊ „Ò Á∑UU „◊¢
∑UU È¿ •ÊÒ⁄ ¬˝ªÁà ∑UU ⁄ŸË øÊÁ„∞– ÿ„
z,ÆÆÆ ‚ {,ÆÆÆ •⁄’ «Ê‹⁄ ∑UU Ë
•Õ¸√ÿflSÕÊ „ÊŸË øÊÁ„∞–
•ÊÒ¬ÁŸflÁ‡Ê∑UU ∑UU Ê‹ ◊¢ ÷Ê⁄à ∑U U ∞∑UU
¬Ÿ ÷Ë Ÿ„Ë¢ ’ŸÊŸ ∑UU Ë ˇÊ◊ÃÊ ‚ ‹∑U U⁄
•’ Ã∑UU „È߸ ¬˝ªÁà ∑UU Ê ÿÊŒ ∑UU ⁄Ã „È∞
◊Èπ¡Ë¸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU •Ê¡ÊŒË ∑U U |v
‚Ê‹ •ÊÒ⁄ ÿÊ¡ŸÊ ∑U U {} ‚Ê‹ ’ÊŒ
÷Ê⁄à ŒÈÁŸÿÊ ∑UU Ë ’«∏Ë •Õ¸√ÿflSÕÊ•Ê¢
◊¢ ‚ ∞∑UU ’Ÿ ªÿÊ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê,
⁄UÊCÔ˛UËÿ 7
„◊ ŒÈÁŸÿÊ ◊¢ ÃË‚⁄Ë ’«∏Ë ‚Òãÿ ‡ÊÁÄÃ
„Ò¢– ◊Èπ¡Ë¸ Ÿ ÁflôÊÊŸ ∞fl¢ ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë
∑U U •‹ÊflÊ •¢ÃÁ⁄ˇÊ ˇÊòÊ ◊¢
©¬‹ÁéœÿÊ¢ ∑UU Ê ⁄πÊ¢Á∑UU à Á∑UU ÿÊ–
©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ‚¢ÿÈÄà ⁄Êc≈˛ ∑U U v}y
‚ŒSÿ Œ‡ÊÊ¢ ◊¢ ‚ „◊ ∞∑UU ◊ÊòÊ Œ‡Ê „Ò
¡Ê ◊¢ª‹ ¬⁄ ¬„‹ ¬˝ÿÊ‚ ◊¢ ÿÊŸ
÷¡Ÿ ¬⁄ ‚»UU ‹ ⁄„ „Ò¢– ÿ„ ¬Í¿ ¡ÊŸ
¬⁄ Á∑UU ∑ÒU U‚ ∞∑UU ŸÃÊ ∑UU Ê •Ê‹ÊøŸÊ
∑UU Ê ¤Ê‹ŸÊ øÊÁ„∞, ◊Èπ¡Ë¸ Ÿ ∑UU „Ê,
•Ê‹ÊøŸÊ ¡ËflŸ ∑UU Ê Á„S‚Ê „Ò–
•Ê‹ÊøŸÊ „◊‡ÊÊ ’È⁄Ë Ÿ„Ë¢ „ÊÃË– ÿ„
„◊‡ÊÊ Ÿ∑UU Ê⁄Êà◊∑UU Ÿ„Ë¢ „ÊÃË– ¬Ífl¸
⁄Êc≈˛¬Áà Ÿ ‚÷Ë Ã∑UU ªÈáÊflûÊʬÍáʸ
Á‡ÊˇÊÊ ∑UU Ë ¬„È¢ø ¬⁄ ÷Ë ¡Ê⁄ ÁŒÿÊ–
©Uã„UÊ¥Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ πÊ‚ÃÊÒ⁄U ¬⁄U ª˝Ê◊ËáÊ
ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ’ìÊÊ¥ ∑§Ë Á‡ÊˇÊÊ ¬⁄U Áfl‡Ê·
¡Ê⁄U ÁŒÿÊ ¡ÊŸÊ øÊÁ„U∞– ∞‚ ¬Á⁄UflÊ⁄U
¡Ê •ÊÁÕ¸∑§ M§¬ ‚ ∑§Ê»§Ë ∑§◊¡Ê⁄U „Ò¥U
©UŸ∑§ ’ìÊÊ¥ ∑§Ê Á‡ÊˇÊÊ ∑§ Á‹∞ Áfl‡Ê·
◊ŒŒ ŒË ¡ÊŸË øÊÁ„U∞– ·¤æ‹ãU×êÙ (ç×ÁæðÚU×) ×ð´ ßæðÅU ÎðÙð ·ð¤ çÜ° °·¤ ×ÌÎæÙ ·ð¤‹¼ý ·ð¤ ÕæãUÚU §¢ÌÁæÚU ·¤ÚUÌð Üæð»

‹‡∑UU ⁄ •Êâ∑U UË ∑UU Ê ‡Êfl ‹Ÿ ∑U U Á‹∞ ¬Ê∑UU ∑UU Ê ‚ÍÁøÃ
∑UU ⁄Ÿ ∑U U flÊSÃ ªÎ„ ◊¢òÊÊ‹ÿ ∑UU Ê ¬òÊ Á‹πÍ¢ªÊ — «Ë¡Ë¬Ë
∞¡¥‚Ë– üÊËŸª⁄
¡ê◊Í ∑UU ‡◊Ë⁄ ∑U U ¬ÈÁ‹‚ ◊„ÊÁŸŒ‡Ê∑UU
ÁŒ‹’ʪ Á‚¢„ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU
◊ÈΔ÷«∏ ◊¢ ◊Ê⁄Ê ªÿÊ ‹‡∑UU ⁄-∞-
Ãÿ’Ê ∑UU Ê •Êâ∑U UflÊŒË ŸflËŒ ¡≈
¬ÊÁ∑UU USÃÊŸË ŸÊªÁ⁄∑UU U ÕÊ– ©ã„Ê¢Ÿ
’ÃÊÿÊ Á∑UU ©‚∑UU Ê ‡Êfl ‹ ¡ÊŸ ∑U U
Á‹∞ ßS‹Ê◊Ê’ÊŒ ∑UU Ê ‚ÍøŸÊ ŒŸ ∑U U
flÊSÃ fl„ ªÎ„ ◊¢òÊÊ‹ÿ ∑UU Ê ¬òÊ
Á‹π¢ª– ¡≈ ¬òÊ∑UU Ê⁄ ‡ÊÈ¡Ê’ ’ÈπÊ⁄Ë
„àÿÊ ∑U U Á‚‹Á‚‹ ◊¢ flÊ¢Á¿Ã ÕÊ •ÊÒ⁄
◊äÿ ∑UU ‡◊Ë⁄ ∑U U ’«ªÊ◊ Á¡‹ ◊¢
’ÈœflÊ⁄ ‚È’„ ∞∑UU ◊ÈΔ÷«∏ ◊¢ ◊Ê⁄Ê
ªÿÊ– fl„ »UU ⁄fl⁄Ë ◊¢ Á„⁄Ê‚Ã ‚ ÷ʪ
ªÿÊ ÕÊ– Á‚¢„ Ÿ ’ÃÊÿÊ, „◊
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑UU Ê ‡Êfl ‹ ¡ÊŸ ∑UU Ë ‚ÍøŸÊ
ŒŸ ∑U U Á‹∞ ªÎ„ ◊¢òÊÊ‹ÿ ∑UU Ê ¬òÊ
Á‹π¢ª– ©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ‹‡∑UU ⁄-
÷Ê¡¬Ê ∑UU UÊ Á◊¡Ê ‚¢S∑UU UÎÁà ∑UU UË
¡ÊŸ∑UU UÊ⁄Ë Ÿ„Ë¢ — ‹Ê‹πÊ◊Ê ç×ÁæðÚU× ×ð´ v0} âæÜ ·ð¤ ç×ÁæðÚ× ×ð¢ ÌèÙ çÙßæü¿Ù
¥çÏ·UU æÚè Ùàæð ×ð¢ Âæ° »°
∞¡¥‚Ë– •Êß¡Ê‹ ÕéÁé»ü Ùð ç·¤Øæ ×ÌÎæÙ •Êß¡Ê‹ (∞¡¥‚Ë)– Á◊¡Ê⁄◊ ∑U U
‹È¢ª‹߸ Á¡‹ ◊¢ ŒÊ ¬ËΔÊ‚ËŸ
Áfl¬ˇÊË ÷Ê¡¬Ê ∑UU Ê Á◊¡Ê ‚¢S∑UU ÎÁà ∑UU Ë ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë Ÿ„Ë¢ „Ò ∞¡¥‚Ë– •Êß¡Ê‹ Á∑UU ÿÊ– fl„ ŒÍ‚⁄ ‚’‚ ©◊˝Œ⁄Ê¡ ◊ÃŒÊÃÊ „Ò¢– •Áœ∑UU UÊÁ⁄ÿÊ¢ ‚◊à ÃËŸ ÁŸflʸøŸ
•ÊÒ⁄ ⁄ÊÖÿ ÁflœÊŸ‚÷Ê ◊¢ ¬˝fl‡Ê ∑UU ⁄Ÿ ∑U U ¬˝Õ◊ ª¢÷Ë⁄ ª◊¸ ∑UU ¬«∏ ¬„Ÿ ŒÊ¸„ŸÈŸË •¬ŸË ¬ÊÃË ∑U U ‚ÊÕ •Áœ∑UU Ê⁄Ë ∑UU ÁÕà ÃÊÒ⁄ ¬⁄ Ÿ‡Ê ∑UU Ë
¬˝ÿÊ‚ ◊¢ SÕÊŸËÿ ‹ÊªÊ¢ ∑U U ‚ÊÕ ¬⁄ê¬⁄Ê•Ê¢ ∑UU Ë ≈∑UU ⁄Ê„≈ Á◊¡Ê⁄◊ ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ◊¢ •¬Ÿ ◊ÃÊÁœ∑UU Ê⁄ √„Ë‹øÿ⁄ ¬⁄ •Ê∞ Õ– ‹È¢ª‹߸ øÊŸ◊Ê⁄Ë ∑UU Ë „Ê‹Ã ◊¢ •ãÿ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ‚ ◊Ê⁄¬Ë≈
„Ê ⁄„Ë „Ò– ÿ„ ’Êà ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê Á◊¡Ê⁄◊ ∑U U ¬Ífl¸ ◊ÈÅÿ ∑UU Ê ßSÃ◊Ê‹ ∑UU ⁄Ÿ flÊ‹ vÆ} fl·Ë¸ÿ ⁄ÊÁø¢ªÊ ⁄„Ÿ flÊ‹Ë vÆy fl·Ë¸ÿ ∞߸Á¡∑UU Ë Ÿ ÷Ë Á◊¡Ê⁄◊ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ∑UU ⁄Ã „È∞ ¬Ê∞ ª∞ Á¡‚∑U U
‚Áøfl •ÊÒ⁄ Á◊¡Ê ‡ÊÊ¢Áà ‚◊¤ÊÊÒÃÊ ¬⁄ „SÃÊˇÊ⁄ ∑UU ⁄Ÿ flÊ‹ ‚’‚ ’ȡȪ¸ ◊ÃŒÊÃÊ Õ– yÆ ‚ŒS߸ÿ ◊¢ •ª‹Ë ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U øÿŸ ∑U U Á‹∞ ◊Ìʟ ’ÊŒ ©ã„¢ «˜ÿÍ≈Ë ‚ „≈Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ–
‹Ê‹πÊ◊Ê Ÿ ∑UU „Ë– ¡⁄∑UU Êfl≈ ÁmÃËÿ ◊Ìʟ ∑U U¢Œ˝ ¬⁄ flÊ≈ ÁflœÊŸ‚÷Ê ∑UU Ê øÈŸÊfl ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ‡ÊÊ¢ÁìÍáʸ Á∑UU ÿÊ– ∞߸Á¡∑UU Ë ÷Ë ‹ÊΔË ∑U U ‚„Ê⁄ •Ê߸ ÕË¢– ◊ÈÅÿ ÁŸflʸøŸ •Áœ∑UU UÊ⁄Ë ∑U U
«Ê‹Ÿ ∑U U ’ÊŒ ¬Ífl¸ ŸÊÒ∑U U⁄‡ÊÊ„ Ÿ øÈŸÊfl ¬Á⁄áÊÊ◊ •ÊŸ ∑U U ‚ê¬ãŸ „Ê ªÿÊ– ⁄ÊÖÿ ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl ◊¢ ‚ÈŒÍ⁄ ŒÁˇÊáÊ Á◊¡Ê⁄◊ ∑U U Á‚ÿÊ„Ê ‚Ë≈ ¬⁄ ~{ ∑UU Êÿʸ‹ÿ ∑U U ∞∑UU flÁ⁄cΔ •Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ
’ÊŒ π⁄ËŒ-»UU ⁄ÊÅà ∑UU Ë •Ê‡Ê¢∑U UÊ ¡ÃÊ߸ ÄÿÊ¢Á∑UU ß‚ ’Ê⁄ ~{,vÆy •ÊÒ⁄ vÆ{ fl·¸ ∑UU Ë •ÊÿÈ flÊ‹ ’ȡȪÊZ Ÿ fl·Ë¸ÿ ŸÈ¿È¢ªË •ÊÒ⁄ ‚⁄Á¿¬ Á¿◊ fl¢ª ◊Ìʟ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ÃËŸ √ÿÁÄÃÿÊ¢ ∑UU Ê Ãà∑UU Ê‹
∑UU Ê»UU Ë ‚¢ÅÿÊ ◊¢ ÁŸŒ¸‹Ëÿ ©ê◊ËŒflÊ⁄ øÈŸÊfl ‹«∏ ⁄„ „Ò¢– ÷Ë ◊Ìʟ Á∑UU ÿÊ ∑U UãŒ˝ ¬⁄ Œ⁄Á‹ÿÊ¢Á¡¢ªË (~Æ) Ÿ ’ÈœflÊ⁄ •¬Ÿ ¬˝÷Êfl ‚ øÈŸÊfl «˜ÿÍ≈Ë ‚ „≈Ê ÁŒÿÊ
Á◊¡Ê ‡ÊÊ¢Áà ‚◊¤ÊÊÒÃÊ ¬⁄ xÆ ¡ÍŸ v~}{ ∑UU UÊ Á◊¡Ê ⁄ÊÁø¢ªÊ, ¬˝‚’Êß≈Á⁄ÿŸ Áª⁄¡ÊÉÊ⁄ ∑U U ‚’‚ ◊ÃÊÁœ∑UU Ê⁄ ∑UU Ê ßSÃ◊Ê‹ Á∑UU ÿÊ– ªÿÊ „Ò •ÊÒ⁄ ‚¢’¢ÁœÃ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑UU Ê
Ÿ‡ÊŸ‹ »˝U U ¢≈ ∑U U ¬˝◊Èπ ‹Ê‹«¢ªÊ, Ãà∑UU UÊ‹ËŸ ∑U U ¢Œ˝Ëÿ ªÎ„ ’ȡȪ¸ ‚ŒSÿ „Ò¢ •ÊÒ⁄ •Êß¡Ê‹ ¬Ífl˸ ÁflœÊŸ‚÷Ê ß¢ŒÊÒ⁄ ◊¢ ~~ ‚Ê‹ ∑UU UË ¬⁄ŒÊŒË ©Ÿ∑U U Áπ‹Ê»UU Áfl÷ʪËÿ ¡Ê¢ø ‡ÊÈMU U
∞-Ãÿ’Ê ∑UU Ê •Êâ∑U UflÊŒË ¡≈ ¿„ ‚Áøfl •Ê⁄ «Ë ¬˝œÊŸ •ÊÒ⁄ Á◊¡Ê⁄◊ ∑U U Ãà∑UU UÊ‹ËŸ ◊ÈÅÿ
•‹ª-•‹ª ◊ÈΔ÷«∏Ê¢ ◊¢ ’ø ÁŸ∑UU ‹Ê ‚Áøfl ‹Ê‹πÊ◊Ê Ÿ „SÃÊˇÊ⁄ Á∑UU U∞ Õ– ⁄ÊÖÿ ◊¢ Á„¢‚Ê
ˇÊòÊ ∑U U ⁄„Ÿ flÊ‹ „Ò¢– fl„ •¬Ÿ ∞∑UU ¬«∏Ê‚Ë ∑U U
‚ÊÕ ‹ÊΔË ≈∑U UÃ „È∞ ◊Ìʟ ∑U UãŒ˝ ¬„È¢ø Õ–
Ÿ ÷Ë «Ê‹Ê flÊ≈ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ∑UU „Ê ªÿÊ „Ò–
Á¡Ÿ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ¬⁄ ∑§Ê⁄¸UflÊ߸
ÕÊ– •ÊÁπ⁄∑UU Ê⁄ ‚È⁄ˇÊÊ ’‹ ©‚ •ÊÒ⁄ ª«∏’«∏Ë ∑U U wÆ fl·¸ ’ÊŒ ‚◊¤ÊÊÒÃ ¬⁄ „SÃÊˇÊ⁄ „È∞ ⁄ÊÁø¢ªÊ Ÿ ∑UU „Ê, ◊Ò¢ ∑UU ÷Ë øÈŸÊfl ◊¢ ◊Ìʟ ∑UU ⁄ŸÊ ߢŒÊÒ⁄ (∞¡¥‚Ë)– ¤ÊÈÁ⁄¸UÿÊ¢ ‚ ÷⁄Ê ø„⁄Ê, ‹Á∑UU Ÿ ∑UU Ë ªß¸ „Ò¢ ©Ÿ◊¢ ªflŸ¸◊¢≈ ¡ ’È•ÊŸÊ
’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ◊Ê⁄ Áª⁄ÊŸ ◊¢ ‚»UU ‹ ⁄„– Õ– ‹Ê‹πÊ◊Ê Ÿ ∞∑§ Áfl‡Ê· ‚ÊˇÊÊà∑UU UÊ⁄ ◊¢ ∑UU U„Ê, Ÿ„Ë¢ ÷Í‹ÃÊ– ÿ„ „◊Ê⁄Ê ∑UU ø√ÿ „Ò– •ª⁄ „◊ ø„⁄ ¬⁄ ∞∑UU Á∑UU S◊ ∑UU Ê ‚¢ÃÊ·– ~~ ‚Ê‹ ∑UU Ë ∑UU ÊÚ‹¡ ∑U U ∞‚ÊÁ‚∞≈ ¬˝Ê»U U‚⁄ ¡ê‚
÷Ê¡¬Ê ∑UU UÊ Á◊¡Ê ‚¢S∑UU UÎÁà ∑UU UË ¡ÊŸ∑UU UÊ⁄Ë Ÿ„Ë¢ „Ò– ¡’ •¬Ÿ ∑UU ø√ÿ ∑UU Ê ¬Í⁄Ê ∑UU ⁄Ÿ ◊¢ ŸÊ∑UU Ê◊ ⁄„Ã „Ò¢ ÃÊ ∑UU ◊‹Ê ÷⁄ÊáÊË ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ◊äÿ¬˝Œ‡Ê ÁflœÊŸ‚÷Ê •Ê⁄ ≈Ë πÈ◊Ê ÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¢– πÈ◊Ê

¬‹ÊŸËSflÊ◊Ë Ÿ ÃÍ»U U ÊŸ ª¡ ‚ fl ÷⁄ÃËÿ ⁄Êc≈˛flÊŒ ∑UU UË ’Êà ∑UU U⁄Ã „Ò¢ ÃÊ fl ‚¢S∑UU UÎÁÃ,
¬⁄ê¬⁄Ê •ÊÒ⁄ ⁄ËÁÃÿÊ¢ ∑UU UË ’Êà ∑UU U⁄Ã „Ò¢– Á◊¡Ê ‹Êª
Á»UU ⁄ •ª⁄ ‚⁄∑UU Ê⁄ ÷Ë •¬ŸÊ ∑UU ø√ÿ Ÿ„Ë¢
ÁŸ÷Ê∞ªË ÃÊ „◊ ∑ÒU U‚ ‚flÊ‹ ©ΔÊ ‚∑UU Ã „Ò¢?
øÈŸÊflÊ¢ ◊¢ flÊ≈ «Ê‹∑UU ⁄ ¡’ ÿ„Ê¢ ∞∑UU ◊Ìʟ
∑U U¢Œ˝ ‚ ’Ê„⁄ ÁŸ∑UU ‹Ë¢, ÃÊ ©Ÿ∑UU Ë ÃSflË⁄ ∑UU È¿
‹È¢ª‹߸ ÁflœÊŸ‚÷Ê ‚Ë≈ ◊¢ ◊Ìʟ
∑U U¢Œ˝ ∑U U ¬ËΔÊ‚ËŸ •Áœ∑UU Ê⁄Ë „Ò¢–

¬˝÷ÊÁflà ߋÊ∑UU UÊ¢ ∑UU UÊ Á∑UU UÿÊ ŒÊÒ⁄Ê

‚ÊøÃ „Ò¢ Á∑UU U fl ‚¢S∑UU UÎÁà ∑U U ©‚ ‚◊Í„ ◊¢ ‡ÊÊÁ◊‹ Ÿ„Ë¢
„Ò¢– Á◊¡Ê⁄◊ ⁄ÊÖÿ ∑UU UË SÕʬŸÊ ◊¢ ‚Á∑˝U U ÿ ÷ÍÁ◊∑UU U ÁŸ÷ÊŸ
flÊ‹ }| fl·Ë¸ÿ ‹Ê‹πÊ◊Ê Ÿ ∑UU U„Ê Á∑UU U SÕÊŸËÿ ‹Êª
¬⁄ê¬⁄Ê•Ê¢ ∑UU UË ≈∑UU U⁄Ê„≈ ∑U U ∑UU UÊ⁄áÊ ÷Ê¡¬Ê ∑UU UÊ •Ê‡Ê¢∑U U Ê
∑UU UË ŒÎÁc≈ ‚ ŒπÃ „Ò¢–
©Ÿ∑U U ¬«∏Ê‚Ë Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ⁄ÊÁø¢ªÊ ∑UU Ë ⁄Ê¡ŸËÁÃ∑UU
ªÁÃÁflÁœÿÊ¢ ◊¢ ’„Èà LUU Áø ⁄„Ë „Ò–
vÆ{ fl·Ë¸ÿ ŒÊ¸„ŸÈŸË Ÿ Á◊¡Ê⁄◊-ÁòʬÈ⁄Ê
‚Ë◊Ê ‚ ‚≈ „Ê¿∑U U ‚Ë≈ ∑U U •¢Ãª¸Ã ∑UU flÕʸ„
◊Ìʟ ∑U UãŒ˝ ◊¢ •¬Ÿ ◊ÃÊÁœ∑UU Ê⁄ ∑UU Ê ßSÃ◊Ê‹
∞‚Ë „Ë Ÿ¡⁄ •Ê߸– ÷⁄ÊáÊË (~~) Ÿ ‡Ê„⁄ ∑U U
ÁË∑UU Ÿª⁄ ˇÊòÊ ∑U U ◊Ìʟ ∑U U¢Œ˝ ◊¢ •¬Ÿ
◊ÃÊÁœ∑UU Ê⁄ ∑UU Ê ßSÃ◊Ê‹ Á∑UU ÿÊ– •Áœ∑UU ©◊˝ ∑U U
∑UU Ê⁄áÊ fl„ ø‹Ÿ-Á»UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ √„Ë‹øÿ⁄ ∑UU Ê
ßSÃ◊Ê‹ ∑UU ⁄ÃË „Ò¢–
‹È¢ª‹߸ ∑UU Ë ©¬ÊÿÈÄà ‚„ Á¡‹Ê
ÁŸflʸøŸ •Áœ∑UU Ê⁄Ë •¢Á∑UU ÃÊ ø∑˝U UflÃ˸
Ÿ ∞∑UU •ÊŒ‡Ê ◊¢ ∑UU „Ê, fl„ «Ë‚Ë
∑UU Êÿʸ‹ÿ ∑U U ¬Á⁄‚⁄ ◊¢ Ÿ‡Ê ∑UU Ë „Ê‹Ã
◊¢ ¬Ê∞ ª∞–

’Ò‹¥‚ „ÊŸ ∑U U ’Êfl¡ÍŒ •ÁŸflÊÿ¸

ŸÊª¬Á≈˜≈Ÿ◊ (ÃÁ◊‹ŸÊ«È) (∞¡¥‚Ë)– ÃÁ◊‹ŸÊ«È ∑U U
◊ÈÅÿ◊¢òÊË ∑U U. ¬‹ÊŸËSflÊ◊Ë Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ÃÍ»U UÊŸ ª¡ ‚
¬˝÷ÊÁflà ŸÊª¬Á≈˜≈Ÿ◊ Á¡‹ ∑UU Ê ŒÊÒ⁄Ê ∑UU ⁄ ¬Ë«Á∏ÃÊ¢ ∑UU Ê ⁄Ê„Ã
‚Ê◊ª˝Ë ’Ê¢≈Ë– ¬‹ÊŸËSflÊ◊Ë •Ê¡ ©¬ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË •Ê
¬ŸË⁄‚Àfl◊, ◊¢ÁòÊÿÊ¢ •ÊÒ⁄ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑U U ‚ÊÕ fl‹Êã∑UU ãŸË
ÁSÕà ⁄Ê„Ã Á‡ÊÁfl⁄ ¬„È¢ø •ÊÒ⁄ ¬˝÷ÊÁflà ‹ÊªÊ¢ ‚ ’ÊÃøËÃ
∑UU Ë– ◊ÈÅÿ◊¢òÊË Ÿ ¬ËÁ«∏UÃÊ¢ ∑UU Ê „⁄‚¢÷fl ◊ŒŒ ◊È„ÒÿÊ ∑UU ⁄ÊŸ
∑UU Ê •ÊEÊ‚Ÿ ÁŒÿÊ– ¬‹ÊŸËSflÊ◊Ë Ÿ ∑U U◊E⁄◊ ªÊ¢fl ◊¢
ˇÊÁê˝Sà ≈Ë∞Ÿß¸’Ë ‚’-S≈‡ÊŸ ∑UU Ë ◊⁄ê◊à ∑U U ∑UU Ê◊ ∑UU Ê
ÁŸ⁄ˡÊáÊ Á∑UU ÿÊ–
ß‚‚ ¬„‹ ©ã„Ê¢Ÿ ⁄Ê„Ã ∞fl¢ ¬ÈŸflʸ‚ ∑UU ÊÿÊZ ∑UU Ë
‚◊ˡÊÊ ∑U U Á‹∞ Á¡‹Ê ∑UU ‹Ä≈⁄ ‚Ë ‚È⁄‡Ê ∑UU È◊Ê⁄ •ÊÒ⁄ •ãÿ
•Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑U U ‚ÊÕ ’ÒΔ∑UU ÷Ë ∑UU Ë– ©ã„Ê¢Ÿ yÆÆ ‚ •Áœ∑UU
ÃÍ»U UÊŸ ¬Ë«Á∏ÃÊ¢ ∑UU Ê øÊfl‹ ‚Á„à ⁄Ê„Ã ‚Ê◊ª˝Ë ◊È„ÒÿÊ
∑UU ⁄Ê߸– ¬‹ÊŸËSflÊ◊Ë ¬„‹ Á¬¿‹ ‚åÃÊ„ ŒÊÒ⁄ ¬⁄ •ÊŸ
flÊ‹ Õ, ‹Á∑UU Ÿ π⁄Ê’ ◊ÊÒ‚◊ ∑U U ∑UU Ê⁄áÊ ©Ÿ∑UU Ê „‹Ë∑UU ÊÚå≈⁄
ÿ„Ê¢ ©Ã⁄ Ÿ„Ë¢ ¬ÊÿÊ ÕÊ– ªÊÒ⁄Ë’ „Ò Á∑UU ŸÊª¬Á≈˜≈Ÿ◊ •ÊÒ⁄
flŒÊ⁄áÿ◊ ∑U U ’Ëø ÃÁ◊‹ŸÊ«È Ã≈ ¬⁄ ÃÍ»U UÊŸ ª¡ v{
Ÿflê’⁄ ∑UU Ê ¬„È¢øÊ ÕÊ, Á¡‚◊¢ {x ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ë ¡ÊŸ ªß¸ •ÊÒ⁄
√ÿʬ∑UU SÃ⁄ ¬⁄ ŸÈ∑U U‚ÊŸ „È•Ê–
◊ÊÁ‚∑UU Á⁄øÊ¡¸ ∑UU Ê ‹∑U U⁄ ŒÍ⁄‚¢øÊ⁄
∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢ ∑UU Ë Áπ¢øÊ߸ ∑UU Ë
∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
÷Ê⁄ÃËÿ ŒÍ⁄‚¢øÊ⁄ ÁŸÿÊ◊∑UU ¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ
(≈˛Ê߸) Ÿ ª˝Ê„∑UU ∑U U πÊÃ ◊¢ ∑UU Ê»UU Ë
’∑UU ÊÿÊ „ÊŸ ∑U U ’Êfl¡ÍŒ ©ã„¢ •ÁŸflÊÿ¸
MUU ¬ ‚ ◊ÊÁ‚∑UU Á⁄øÊ¡¸ ∑U U Á‹∞ ∑UU „Ÿ
¬⁄ ŸÊ⁄Ê¡ªË ¡ÃÊ߸ „Ò– ≈˛Ê߸ Ÿ ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢
‚ ∑UU „Ê „Ò Á∑UU ∞‚ ª˝Ê„∑UU Á¡Ÿ∑U U πÊÃ
◊¢ ¬ÿʸåà ⁄ÊÁ‡Ê ©¬‹éœ „Ò ◊ÊÁ‚∑UU
•flÁœ ’Ëß ∑U U ’Êfl¡ÍŒ ©Ÿ∑U U
∑UU Ÿćʟ ÃÈ⁄¢Ã ’¢Œ Ÿ„Ë¢ ∑UU ⁄¢– ŒÍ⁄‚¢øÊ⁄
ÁŸÿÊ◊∑UU Ÿ ©¬÷ÊÄÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê ‚flÊ
¡Ê⁄Ë ⁄πŸ ∑U U Á‹∞ •ÁŸflÊÿ¸ ÃÊÒ⁄ ¬⁄
Á⁄øÊ¡¸ ∑UU ⁄ÊŸ ∑UU Ê ‚¢Œ‡Ê ÷¡Ÿ ∑UU Ê
‹∑U U⁄ ‚flÊ ¬˝ŒÊÃÊ•Ê¢ ∑UU Ë ¡◊∑UU ⁄
Áπ¢øÊ߸ ∑UU Ë– ∑UU ߸ ©¬÷ÊÄÃÊ•Ê¢ Ÿ ß‚
Ã⁄„ ∑U U ‚¢Œ‡Ê ¬˝Êåà „ÊŸ ∑UU Ë Á‡Ê∑UU ÊÿÃ
≈˛Ê߸ ‚ ∑UU Ë ÕË– ߟ ©¬÷ÊÄÃÊ•Ê¢ Ÿ
∑UU „Ê „Ò Á∑UU ©Ÿ∑U U ¬˝Ë¬« πÊÃ ◊¢ ¬ÿʸåÃ
⁄ÊÁ‡Ê „ÊŸ ∑U U ’Êfl¡ÍŒ ©ã„¢ ß‚ Ã⁄„ ∑U U
‚¢Œ‡Ê ¬˝Êåà „Ê ⁄„ „Ò¢– ≈˛Ê߸ ∑U U øÿ⁄◊ÒŸ
•Ê⁄∞‚ ‡Ê◊ʸ Ÿ ‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ‚ ∑UU „Ê,
≈ÒÁ⁄»UU •ÊÒ⁄ å‹ÊŸ ∑UU Ê ‹∑U U⁄ „◊ •Ê◊
ÃÊÒ⁄ ¬⁄ „SÃˇÊ¬ Ÿ„Ë¢ ∑UU ⁄Ã „Ò¢– ‹Á∑UU Ÿ
πÊÃ ◊¢ ¬ÿʸåà ⁄ÊÁ‡Ê „ÊŸ ∑U U ’Êfl¡ÍŒ
•ª⁄ ‹ÊªÊ¢ ‚ ∑UU „Ê ¡Ê ⁄„Ê „Ò Á∑UU
©Ÿ∑UU Ë ‚flÊ∞¢ ∑UU Ê≈ ŒË ¡Ê∞¢ªË ÃÊ ∞
‚„Ë Ÿ„Ë¢ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ß‚
‚¢’¢œ ◊¢ ‚flÊ ¬˝ŒÊÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê ◊¢ª‹flÊ⁄
∑UU Ê ÁŒ‡ÊÊ-ÁŸŒ¸‡Ê ¡Ê⁄Ë ∑UU ⁄ ÁŒ∞ ª∞–
≈˛Ê߸ Ÿ ß‚ ‚åÃÊ„ ∑UU Ë ‡ÊÈLU •Êà ◊¢ ‚flÊ
¬˝ŒÊÃÊ•Ê¢ ‚ ’Êà ∑UU Ë •ÊÒ⁄ flø◊ÊŸ ◊¢
fl„ ß‚ ¬Í⁄ ◊Èg ∑UU Ê Œπ ⁄„Ê „Ò– ß‚Ë
’Ëø ©‚Ÿ ‚flÊ ¬˝ŒÊÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê S¬c≈
MUU ¬ ‚ ©¬÷ÊÄÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê ÿ„ ’ÃÊŸ ∑UU Ê
ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒÿÊ „Ò Á∑UU ©Ÿ∑UU Ê ◊ÊÒ¡ÍŒÊ å‹ÊŸ
∑UU ’ πà◊ „Ê ⁄„Ê „Ò– ‚ÊÕ „Ë
©¬÷ÊÄÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê ãÿÍŸÃ◊ Á⁄øÊ¡¸ ‚Á„Ã
•ãÿ Áfl∑UU À¬Ê¢ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ÷Ë ‚Ê»UU ÃÊÒ⁄
¬⁄ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ŒŸ ∑UU Ê ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ
„Ò– ©‚Ÿ ‚÷Ë ‚flÊ ¬˝ŒÊÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê
©¬÷ÊÄÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê Ãà∑UU Ê‹ ◊Ê’Êß‹
‚¢Œ‡Ê ∑U U ¡Á⁄∞ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ŒŸ ∑UU Ê ∑UU „Ê
„Ò– ≈˛Ê߸ Ÿ ∑UU „Ê „Ò Á∑UU ß‚◊¢ |w ÉÊ¢≈ ‚
•Áœ∑UU ∑UU Ë Œ⁄Ë Ÿ„Ë¢ „ÊŸË øÊÁ„∞– ≈˛Ê߸
Ÿ ‚flÊ ¬˝ŒÊÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒÿÊ „Ò,
ß‚ •flÁœ Ã∑UU ∞‚ ©¬÷ÊÄÃÊ Á¡Ÿ∑U U
¬˝Ë¬« •∑UU Ê©¢≈ ◊¢ ãÿÍŸÃ◊ Á⁄øÊ¡¸ ∑U U
’⁄Ê’⁄ ⁄ÊÁ‡Ê „Ò, ©Ÿ∑UU Ë ‚flÊ∞¢ Ÿ„Ë¢
∑UU Ê≈Ë ¡ÊŸË øÊÁ„∞– Õð´»ÜéL¤ ×ð´ ç·ý¤â×â ·ð¤ ÌñØæÚU ç·¤Øæ Áæ ÚUãUæ w® çȤÅU ·¤æ ç·ý¤â×â ÅþUè, çÁâð ÖæÚUè â¢Øæ ×ð´ ÅðUÇUè çÕØÚU ß ¥‹Ø ©UÂãUæÚUæð´ âð âÁæØæ Áæ ÚUãUæ ãñU

ÂðÁ °·¤ ·¤æ àæðá
ºÙSÃË ∑§Ë ...
¡Ê πÈŒÊ Ÿ ©ã„¢ ÁŒÿÊ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ¡’
∑UU ÷Ë fl„ ÷Ê⁄à ª∞ ÃÊ ©ã„¢ ∑UU „Ê ªÿÊ Á∑UU ⁄Ê¡ŸÃÊ
∞∑UU ¡È≈ „Ò¢, ‹Á∑UU Ÿ (¬ÊÁ∑UU SÃÊŸË) ‚ŸÊ ŒÊŸÊ¢ ¬ˇÊÊ¢
∑U U ’Ëø Á◊òÊÃÊ Ÿ„Ë¢ „ÊŸ ŒªË– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ◊Ò¢ ∑UU „
⁄„Ê „Í¢, ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U U ¬˝œÊŸ◊¢òÊË, ‚ûÊÊMUU …∏ ¬Ê≈˸,
•ãÿ ⁄Ê¡ŸËÁÃ∑UU ¬ÊÁ≈¸ÿÊ¢ •ÊÒ⁄ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑UU Ë ‚ŸÊ
∞∑UU ◊à „Ò¢...„◊ •Êª ’…∏ŸÊ øÊ„Ã „Ò¢, „◊ ∞∑UU
Á‡Êc≈ ‚¢’¢œ øÊ„Ã „Ò¢– ß◊⁄ÊŸ Ÿ ∑UU „Ê, ŒÊŸÊ¢ Œ‡Ê
¬⁄◊ÊáÊÈ „ÁÕÿÊ⁄Ê¢ ‚ ‹Ò‚ „Ò¢– „◊ ŒÊŸÊ¢ ∑U U ¬Ê‚
¬⁄◊ÊáÊÈ „ÁÕÿÊ⁄ „Ò¢...∞‚ Œ‡ÊÊ¢ ∑U U Á‹∞ (ÿÈh ∑U U
’Ê⁄ ◊¢) ‚ÊøŸÊ ◊Íπ¸ÃÊ „ÊªË– ∑UU Ê߸ ◊Íπ¸ √ÿÁÄà „Ë
‚Êø ‚∑UU ÃÊ „Ò Á∑UU ∑UU Ê߸ ¬⁄◊ÊáÊÈ ÿÈh ¡Ëà ‚∑UU ÃÊ
„Ò– ÷Ê⁄Ã-¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U U ‚¢’¢œÊ¢ ◊¢ ‚ÈœÊ⁄ ¬⁄ ’‹
ŒÃ „È∞ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ŸÃÎàfl SÃ⁄ ¬⁄ ‚Ê◊âÿ¸,
ßë¿Ê‡ÊÁÄà •ÊÒ⁄ ¬˝ÁÃ’hÃÊ ¬˝ŒÁ‡Ê¸Ã ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë
¡MUU ⁄à „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, •ª⁄ ∑UU ߸ ÿÈh ‹«∏ øÈ∑U U
»˝U UÊ¢‚ •ÊÒ⁄ ¡◊¸ŸË ‡ÊÊ¢Áà ∑U U ‚ÊÕ ⁄„ ‚∑UU Ã „Ò¢ ÃÊ
÷Ê⁄à •ÊÒ⁄ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ÄÿÊ¢ Ÿ„Ë¢ ⁄„ ‚∑UU Ã–
ß◊⁄ÊŸ Ÿ ∑UU „Ê, „◊Ê⁄ ‚Ê◊Ÿ Á‚»¸U U ∞∑UU
‚◊SÿÊ „Ò, ∑UU ‡◊Ë⁄– •ª⁄ •ÊŒ◊Ë ø¢Œ˝◊Ê ¬⁄ ø‹
‚∑UU ÃÊ „Ò ÃÊ ∑UU ÊÒŸ ‚Ë ‚◊SÿÊ∞¢ „Ò¢, Á¡Ÿ∑UU Ê „◊ „‹
Ÿ„Ë¢ ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã? „◊¢ Á‚»¸U U ŒÊŸÊ¢ •Ê⁄ ¬˝ÁÃ’h
ŸÃÎàfl øÊÁ„∞– ©ã„Ê¢Ÿ ∞∑UU ’Ê⁄ Á»UU ⁄ ∑UU „Ê Á∑UU ÿÁŒ
Á◊òÊÃÊ ∑U U Á‹∞ ÷Ê⁄à ∞∑UU ∑UU Œ◊ •Êª ’…∏Ê∞ªÊ ÃÊ
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ŒÊ ∑UU Œ◊ ’…∏ªÊ– ß◊⁄ÊŸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
ŒÊŸÊ¢ Ã⁄»UU ‚ ª‹ÁÃÿÊ¢ „È߸ „Ò¢ ‹Á∑UU Ÿ ŒÊŸÊ¢ ¬ˇÊÊ¢ ∑UU Ê
•ÃËà ◊¢ Ÿ„Ë¢ ⁄„ŸÊ øÊÁ„∞–
ÿ„ ’„Ȭ˝ÃËÁˇÊà ªÁ‹ÿÊ⁄Ê ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U U
∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ◊¢ ªÈLU mÊ⁄Ê Œ⁄’Ê⁄ ‚ÊÁ„’ ∑UU Ê ÷Ê⁄à ∑U U
ªÈ⁄ŒÊ‚¬È⁄ Á¡‹ ◊¢ ÁSÕà «⁄Ê ’Ê’Ê ŸÊŸ∑UU ªÈLU mÊ⁄Ê
∑UU Ê ¡Ê«∏ªÊ– ß‚ ªÁ‹ÿÊ⁄ ‚ ÷Ê⁄ÃËÿ Á‚π üÊhÊ‹È
ªÈLU mÊ⁄Ê Œ⁄’Ê⁄ ‚ÊÁ„’ Ã∑UU flË¡Ê ⁄Á„à ÿÊòÊÊ ∑UU ⁄
‚∑U U¢ª– ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò Á∑UU ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ◊¢ „Ë Á‚π œ◊¸
∑U U ‚¢SÕʬ∑UU ªÈLU ŸÊŸ∑UU Œfl ¡Ë Ÿ •¢ÁÃ◊ ‚Ê¢‚ ‹Ë
ÕË– ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ‚ÊÁ„’ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ◊¢ ⁄ÊflË ŸŒË ∑U U
¬Ê⁄ ÁSÕà „Ò •ÊÒ⁄ «⁄Ê ’Ê’Ê ŸÊŸ∑UU ‚ ∑UU ⁄Ë’ øÊ⁄
Á∑UU ‹Ê◊Ë≈⁄ ŒÍ⁄ „Ò– Á‚π ªÈLU Ÿ vzww ◊¢ ß‚ ªÈLU mÊ⁄
∑UU Ë SÕʬŸÊ ∑UU Ë ÕË– ß◊⁄ÊŸ Ÿ Á‚π ‚◊ÈŒÊÿ ∑UU Ê
•ÊEÊ‚Ÿ ÁŒÿÊ Á∑UU •ª‹ fl·¸ ªÈLU ŸÊŸ∑UU Œfl ∑UU Ë
zzÆ flË¢ ¡ÿ¢ÃË ¬⁄ ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ‚ÊÁ„’ ∑UU Ë ‚ÈÁflœÊ∞¢
•ÊÒ⁄ ’„Ã⁄ „Ê¢ªË– ÷Ê⁄à Ÿ ∑UU ⁄Ë’ wÆ ‚Ê‹ ¬„‹
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑UU Ê ß‚ ªÁ‹ÿÊ⁄ ∑UU Ê ¬˝SÃÊfl ÁŒÿÊ ÕÊ–
ß◊⁄ÊŸ Ÿ ŒÊŸÊ¢ Œ‡ÊÊ¢ ∑U U ’Ëø ‡ÊÊ¢Áà ∑U U Á‹∞
Á‚hÍ ∑U U ¬˝ÿÊ‚Ê¢ ∑UU Ë ‚⁄Ê„ŸÊ ∑UU Ë •ÊÒ⁄ ∑UU „Ê Á∑UU fl„
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ◊¢ ßÃŸÊ ‹Ê∑U UÁ¬˝ÿ „Ê øÈ∑U U „Ò¢ Á∑UU •ª⁄
fl„ ÿ„Ê¢ øÈŸÊfl ‹«∏Ã „Ò¢ ÃÊ fl„ ¡Ëà ¡Ê∞¢ª– Á‚hÍ
Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∑UU Ê»UU Ë πÍŸ-π⁄Ê’Ê „Ê øÈ∑U UÊ „Ò •ÊÒ⁄
ªÁ‹ÿÊ⁄Ê ˇÊòÊ ◊¢ ‡ÊÊ¢Áà ’„Ê‹ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ∞∑UU
’«∏Ê •fl‚⁄ „ÊªÊ– ß‚ ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ ∑UU Ê „⁄Á‚◊⁄Ã
∑UU ÊÒ⁄ Ÿ ÷Ë ‚¢’ÊÁœÃ Á∑UU ÿÊ •ÊÒ⁄ ∑UU „Ê Á∑UU •ª⁄
’Á‹¸Ÿ ∑UU Ë ŒËflÊ⁄ Áª⁄ ‚∑UU ÃË „Ò ÃÊ ÷Ê⁄à •ÊÒ⁄
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U U ’Ëø ÉÊÎáÊÊ •ÊÒ⁄ •ÁflEÊ‚ ÷Ë ‚◊ÊåÃ
„Ê ‚∑UU ÃÊ „Ò– ÷ÊflÈ∑U U „⁄Á‚◊⁄à ∑UU ÊÒ⁄ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
ß‚ ªÁ‹ÿÊ⁄ ‚ ŒÊŸÊ¢ Œ‡ÊÊ¢ ◊¢ πȇÊË •ÊÒ⁄ ‡ÊÊ¢ÁÃ
•Ê∞ªË–
¬ÁflòÊ ◊ı∑§...
•ÊÒ⁄ ÁflE‚ŸËÿ ∑§Ê⁄¸UflÊ߸ ∑UU ⁄ •ÊÒ⁄ •¬ŸË
•¢Ã⁄⁄Êc≈˛Ëÿ ¡flÊ’Œ„Ë ∑UU Ê ¬Í⁄Ê ∑UU ⁄– ©À‹πŸËÿ
„Ò Á∑UU ∞∑§ ÁºŸ ¬„U‹ ¬ÊÁ∑§SÃÊŸ Ÿ ∑§„UÊ ÕÊ Á∑§
fl„U ¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ⁄‘¥UŒ˝ ◊ÙºË ∑§Ù ‚Ê∑¸§ (ºˇÊ‚)
Á‡Êπ⁄U ‚ê◊‹Ÿ ◊¥ ÷ʪ ‹Ÿ ∑§ Á‹∞ ãÿÙÃÊ ºªÊ–
÷Ê⁄Uà Ÿ ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù ß‚ πÊÁ⁄U¡ ∑§⁄UÃ „ÈU∞ ∑§„UÊ
Á∑§ ¬ÊÁ∑§SÃÊŸ ¡’ Ã∑§ ÷Ê⁄Uà ◊¥ •Êâ∑§flʺË
ªÁÃÁflÁœÿÙ¥ ¬⁄U ‹ªÊ◊ Ÿ„UË¥ ‹ªÊ∞ªÊ Ã’ Ã∑§
©U‚‚ ∑§Ù߸ ’ÊÃøËà Ÿ„UË¥ „U٪˖ ÁflŒ‡Ê ◊¢òÊË
‚È·◊Ê Sfl⁄Ê¡ Ÿ S¬c≈ Á∑UU ÿÊ Á∑UU ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄
ªÁ‹ÿÊ⁄ ¬⁄ „È߸ ¬„‹ ∑UU Ê ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U U ‚ÊÕ flÊÃʸ
¬˝Á∑˝U UÿÊ ‚ ∑UU Ê߸ ‹ŸÊ-ŒŸÊ Ÿ„Ë¢ „Ò– „ÒUº⁄Uʒʺ ◊¥
Sfl⁄Ê¡ Ÿ ‚¢flÊŒŒÊÃÊ ‚ê◊‹Ÿ ◊¢ ∑UU „Ê, fl„
•Ê◊¢òÊáÊ ¬„‹ „Ë ÁŒÿÊ ¡Ê øÈ∑U UÊ „Ò ‹Á∑UU Ÿ „◊
©‚∑UU Ê ‚∑UU Ê⁄Êà◊∑UU ¡flÊ’ Ÿ„Ë¢ Œ ⁄„ „Ò¢– ÄÿÊ¢Á∑UU
¡Ò‚Ê Á∑UU ◊Ò¢Ÿ ∑UU „Ê, ¡’ Ã∑UU ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ÷Ê⁄à ◊¢
•Êâ∑U UflÊŒË ªÁÃÁflÁœÿÊ¢ ’¢Œ Ÿ„Ë¢ ∑UU ⁄ªÊ Ã’ Ã∑UU
©‚‚ ∑UU Ê߸ ’ÊÃøËà Ÿ„Ë¢ „ÊªË •ÊÒ⁄ „◊ ŒˇÊ‚ ◊¢
‡ÊÊÁ◊‹ Ÿ„Ë¢ „Ê¢ª– ÷Ê⁄à ߂ ªÁ‹ÿÊ⁄ ∑UU Ë ‹¢’
‚◊ÿ ‚ ◊Ê¢ª ∑UU ⁄ÃÊ ⁄„Ê „Ò, Á¡‚‚ Á∑UU ÷Ê⁄ÃËÿ
Á‚π üÊhÊ‹È Á’ŸÊ flË¡Ê ∑U U ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ◊¢ ªÈLU mÊ⁄Ê
Œ⁄’Ê⁄ ‚ÊÁ„’ Ã∑UU •Ê-¡Ê ‚∑U U¢– Sfl⁄Ê¡ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU ©ã„¢ ß‚ ’Êà ∑UU Ë πȇÊË „Ò Á∑UU ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ Ÿ
ß‚ ’Ê⁄ ◊¢ ¬„‹Ë ’Ê⁄ ‚∑UU Ê⁄Êà◊∑UU ¬˝ÁÃÁ∑˝U UÿÊ ŒË
„Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ‹Á∑UU Ÿ ß‚∑UU Ê ◊Ë’ ÿ„ Ÿ„Ë¢ „Ò
Á∑UU Ám¬ˇÊËÿ flÊÃʸ ∑U Ufl‹ ß‚Ë ∑UU Œ◊ ‚ ‡ÊÈMU U „Ê
¡Ê∞ªË– •Êâ∑U U •ÊÒ⁄ ’ÊÃøËà ‚ÊÕ-‚ÊÕ Ÿ„Ë¢
ø‹ ‚∑UU Ã–
¬¢¡Ê’ ∑U U ◊¢òÊË Ÿfl¡Êà Á‚¢„ Á‚hÍ ∑U U ß‚
∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ ◊¢ ‡ÊÊÁ◊‹ „ÊŸ ∑U U Á‹∞ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ¡ÊŸ
∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ¬Í¿ ¡ÊŸ ¬⁄ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU Ê߸ Á≈å¬áÊË Ÿ„Ë¢
∑UU Ë– ∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ªÁ‹ÿÊ⁄ ∑UU Ë ¬„‹ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞
Á‚hÍ mÊ⁄Ê ß◊⁄ÊŸ πÊŸ ∑UU Ê üÊÿ ŒŸ •ÊÒ⁄ πÊŸ mÊ⁄Ê
ß‚∑UU Ê üÊÿ Á‚hÍ ∑U U ¬˝ÿÊ‚Ê¢ ∑UU Ê ŒŸ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢
‚flÊ‹ ¬⁄ Sfl⁄Ê¡ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ÷Ê⁄à ‚⁄∑UU Ê⁄
∑UU ⁄ÃÊ⁄¬È⁄ ªÁ‹ÿÊ⁄Ê øÊ„ÃË ÕË, øÊ„ fl„ ‚⁄∑UU Ê⁄
Á∑UU ‚Ë ∑UU Ë ÷Ë ⁄„Ë „Ê– ß‚ ¬⁄ Sfl⁄Ê¡ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
ÿ„ ‚⁄∑UU Ê⁄Ê¢ ∑U U ’Ëø „ÊÃÊ „Ò– Á∑UU ‚Ë ÷Ë ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U
‚ÊÕ ∑UU Ê߸ ∞∑UU √ÿÁÄà »ÒU U‚‹Ê Ÿ„Ë¢ ‹ ‚∑UU ÃÊ–
©ã„Ê¢Ÿ Á‚hÍ ∑U U ß‚∑UU Ê üÊÿ ‹Ÿ ∑U U ¬˝ÿÊ‚Ê¢ ∑UU Ê πÈŒ
∑UU Ê üÊcΔ ÁŒπÊŸ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ’ÃÊÿÊ–ß‚ ‚flÊ‹ ¬⁄U
Á∑§ ∑§ÊÚÁ⁄U«UÙ⁄U ∑§ Á‡Ê‹ÊãÿÊ‚ ∑§ ◊ı∑§ ¬⁄U
ÃÕÊ∑§ÁÕà πÊÁ‹SÃÊŸË ªÙ¬Ê‹ øÊfl‹Ê ∑§
¬ÊÁ∑§SÃÊŸ ∑§ ‚ŸÊ •äÿˇÊ ∑§ ‚ÊÕ ÁºπÊ߸ ºŸ ∑§
‚flÊ‹ ‚ŸÊ ¬˝◊Èπ ¡Ÿ⁄U‹ Á’Á¬Ÿ ⁄UÊflà Ÿ ÷Ë ∑ȧ¿U
∞‚Ë „UË ¬˝ÁÃÁ∑˝§ÿÊ √ÿÄà ∑§Ë– ⁄UÊflà Ÿ ∑§„UÊ Á∑§
‚÷Ë ‡ÊÊ¢Áà ∑§ Á‹∞ ∞∑§ ◊ı∑§Ê ºŸ ∑§Ë ’Êà ∑§⁄UÃ
„Ò¥U– •Ê¬Ÿ ºπ ‚∑§Ã „ÒU¢ Á∑§ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ •Ê¡ ÄÿÊ
∑§„UÊ– ß‚ (∑§⁄UÃÊ⁄U¬È⁄U ∑§ÊÚÁ⁄U«UÙ⁄U) •‹ª ◊‚‹ ∑§Ë
Ã⁄U„U ºπŸÊ øÊÁ„U∞– ß‚ Á∑§‚Ë •ı⁄U øË¡ ‚ Ÿ„UË¥
¡Ù«∏∏UÊ ¡ÊŸÊ øÊÁ„U∞–
πÊÁ‹SÃÊŸ ‚◊Õ¸∑U ...
(¬Ë∞‚¡Ë¬Ë‚Ë) ∑U U ∞∑UU flÁ⁄cΔ ŸÃÊ „Ò¢ •ÊÒ⁄
©ã„¢ Á‚π ‚◊ÈŒÊÿ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ‚÷Ë ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊Ê¢ ∑U U
Á‹∞ •Ê◊¢ÁòÊà Á∑UU ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– Á‚¢„ ¬Ë∞‚¡Ë¬Ë‚Ë
∑U U ◊„Ê‚Áøfl „Ò •ÊÒ⁄ ©‚ πÊÁ‹SÃÊŸ ‚◊Õ¸∑U U
•ÊflÊ¡ ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ©‚ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ‚ŸÊ ∑U U
¬˝◊Èπ ∑U U ‚ÊÕ „ÊÕ Á◊‹ÊÃ „È∞ ŒπÊ ªÿÊ– ∑UU ߸
•ãÿ πÊÁ‹SÃÊŸ ‚◊Õ¸∑U U ŸÃÊ ÷Ë ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ ◊¢
◊ÊÒ¡ÍŒ Õ–
¬òÊ∑UU UÊ⁄ ‡ÊÈ¡ÊÃ...
fl„ ¿„ •‹ª ◊ÈΔ÷«∏Ê¢ ◊¢ „◊¢ ø∑UU ◊Ê ŒŸ ◊¢
∑UU Ê◊ÿÊ’ ⁄„Ê ‹Á∑UU Ÿ •Ê¡ „◊Ê⁄ ¡flÊŸ ©‚
¬∑UU «∏Ÿ ◊¢ ‚»UU ‹ ⁄„– ¡≈ ¡ÍŸ ◊¢ ¬òÊ∑UU Ê⁄ ‡ÊÈ¡ÊÃ
’ÈπÊ⁄Ë ∑UU Ë „àÿÊ ‚◊à ∑UU ߸ •Êâ∑U UflÊŒË •¬⁄ÊœÊ¢,
‚È⁄ˇÊÊ ¬˝ÁÃcΔÊŸÊ¢ ¬⁄ „◊‹ •ÊÒ⁄ ∑UU ߸ •ãÿ ŸÊªÁ⁄∑UU
•àÿÊøÊ⁄Ê¢ ∑UU Ë ÉÊ≈ŸÊ•Ê¢ ◊¢ Á◊‹Ë÷ªÃ ∑U U Á‹∞
flÊ¢Á¿Ã ÕÊ– ©‚Ÿ ¬„‹ ¡Ê πÈ‹Ê‚Ê Á∑UU ÿÊ ÕÊ
©‚∑U U •ŸÈ‚Ê⁄ ¡≈ ©»¸U U •’Í „¢¡À‹Ê ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ
∑U U ◊ÈÀÃÊŸ ◊¢ ¬ÒŒÊ „È•Ê •ÊÒ⁄ fl„ ¬«∏Ê‚Ë Œ‡Ê ◊¢
∞∑UU ◊Œ⁄‚ ¬⁄ ∑UU ‚Ê’ ‚◊Í„ ∑UU Ê Á„S‚Ê ÕÊ ¡„Ê¢
©‚Ÿ „ÁÕÿÊ⁄Ê¢ ∑UU Ê ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ Á‹ÿÊ– ∞∑UU •Áœ∑UU Ê⁄Ë
Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU •Êâ∑U UflÊŒË Ÿ ª„Ÿ ¬˝Á‡ÊˇÊáÊ Á‹ÿÊ
•ÊÒ⁄ fl„ ∑UU ê¬Ê‚, ¡Ë¬Ë∞‚, flÊÿ⁄‹‚ ‚≈˜‚ •ÊÒ⁄
◊Ê’Êß‹ »UU ÊŸ ¡Ò‚ ©¬∑UU ⁄áÊÊ¢ ∑UU Ê ø‹ÊŸ ◊¢ ◊ÊÁ„⁄
ÕÊ– ⁄ÊÖÿ ¬ÈÁ‹‚ ∑U U Á⁄∑UU ÊÚ«¸ ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄, ¡≈ •ÊÒ⁄
©‚∑U U ‚ÊÕË •Ä≈Í’⁄ wÆvw ◊¢ ∑UU ‡◊Ë⁄ ÉÊÊ≈Ë ◊¢
ÉÊÈ‚ Õ– ß‚∑U U ’ÊŒ ©‚∑UU Ê •Êâ∑U UflÊŒ ∑U U •¬⁄Êœ
∑UU Ê ‹¢’Ê ßÁÄʂ ’ŸÊ– ¡≈ ∑UU Ê wÆvy ◊¢ ŒÁˇÊáÊ
∑UU ‡◊Ë⁄ ∑U U ∑UU È‹ªÊ◊ ◊¢ ¬∑UU «∏Ê ªÿÊ ÕÊ ‹Á∑UU Ÿ fl„
¿„ »UU ⁄fl⁄Ë ∑UU Ê ∞‚∞◊∞ø∞‚ •S¬ÃÊ‹ ‚ »UU ⁄Ê⁄
„Ê ªÿÊ– ©‚ πÈ¡‹Ë ∑UU Ë Á‡Ê∑UU Êÿà „ÊŸ ¬⁄
üÊËŸª⁄ ∑U U¢Œ˝Ëÿ ∑UU Ê⁄ʪÊ⁄ ‚ •S¬ÃÊ‹ ◊¢ ÷Ã˸
∑UU ⁄ÊÿÊ ªÿÊ ÕÊ–
‚Ë’Ë•Ê߸ ◊¥ ...
©UŸ∑§ •Áœ∑§Ê⁄U ¿UËŸ ¡ÊŸ ∑§ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§
»Ò§‚‹ ∑§Ù øÈŸıÃË ºË „ÒU– ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ÿ„U ∑§º◊
Áfl‡Ê· ÁŸº‡Ê∑§ ⁄UÊ∑§‡Ê •SÕÊŸÊ ∑§Ë Á‡Ê∑§Êÿà ¬⁄U
‚ËflË‚Ë º˜flÊ⁄UÊ ©UŸ∑§ Áπ‹Ê»§ ø‹ ⁄U„UË ¡Ê¢ø ∑§
◊º˜ºŸ¡⁄U Á‹ÿÊ ÕÊ– ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ fl◊ʸ ‚ Áflflʺ ∑§
ø‹Ã •SÕÊŸÊ ∑§ ÷Ë ‚÷Ë •Áœ∑§Ê⁄U ¿UËŸ ©Uã„¥U
’ÒΔUÊ ÁºÿÊ „ÒU–
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv}
•Á÷◊à 8
ÉÊ≈UªÊ ’SÃ ∑§Ê ’Ê¤Ê
’ìÊÊ¥ ∑§ Á‹∞ ‡ÊÈL§•ÊÃË fl·¸ ‚flʸÁœ∑§ ◊„Uàfl¬Íáʸ
◊ÊŸfl ‚¢‚ÊœŸ Áfl∑§Ê‚ ◊¢òÊÊ‹ÿ-∞ø•Ê⁄U«UË Ÿ S∑ͧ‹Ë ’SÃÊ¥ ∑§Ê ’Ê¤Ê ÉÊ≈UÊŸ
«UÊ∑§‹Ê◊ ¬˝∑§⁄UáÊ ∑§ ’ÊŒ øËŸ ∑§ ∑§Œ◊
ÃÕÊ ’ìÊÊ¥ ∑§Ë •ÊÿÈ ∑§ •ŸÈ‚Ê⁄U ’SÃ ∑§Ê fl¡Ÿ ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ∑§⁄UŸ ∑§Ê ÁŸáʸÿ ÄÿÊ øËŸ ÷Ê⁄UÃËÿ ‚Ë◊Ê ¬⁄U ÁÃé’à ∑§Ë •Ê⁄U ’«∏UË ‚¢ÅÿÊ ◊¥ ◊Ê«U‹ ªÊ¢fl ’ŸÊ ⁄U„UÊ „ÒU •ÊÒ⁄U ÿ„U ŒÍ‚⁄U ªÁÃ⁄UÊœ ∑§Ë ÃÒÿÊ⁄UË „Ò?
Á∑§ÿÊ „ÒU– ÿ„U ÁŸáʸÿ ÁflÁ÷㟠⁄UÊÖÿÊ¥ ∑§ ‹ªÊÃÊ⁄U ¬˝ÿÊ‚Ê¥ ÃÕÊ ¿UÊòÊÊ¥ ¬⁄U ’Ê¤Ê
∑§ ’Ê⁄U ◊¥ „ÈU߸ •‚¢Åÿ øøʸ•Ê¥ ∑§Ê ¬Á⁄UáÊÊ◊ „ÒU– Á‡ÊˇÊÊ ∞∑§ ‚◊ª˝ ¬˝Á∑˝§ÿÊ „ÒU ß‚‚ ¬ÈŸ— «UÊ∑§‹Ê◊ ¡Ò‚Ë ÁSÕÁà ¬ÒŒÊ „UÊ ‚∑§ÃË „ÒU– ‚◊ÿ •Ê ªÿÊ „ÒU Á∑§ ÷Ê⁄Uà ߂ ◊Èg ¬⁄U ÁÕê¬Í ∑§ ‚ÊÕ øøʸ ∑§⁄U–
Á¡‚◊¥ ¿UÊòÊÊ¥ ∑§Ê ¬Í⁄U ◊Ÿ ‚ fl •ÊŸãŒ ‹Ã „ÈU∞ ‚„U÷ÊªË ’ŸŸÊ øÊÁ„U∞– Á‡ÊˇÊÊU
∞∑§ Œ◊Ÿ∑§Ê⁄UË √ÿfl„UÊ⁄U ÿÊ ˇÊ◊ÃÊ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑§ Œ’Êfl ◊¥ Ÿ„UË¥ ’Œ‹ŸË øÊÁ„U∞– ‚’‚ ¬„U‹ fl„U ‚Ë◊Ê ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ …UÊ¢øʪÃ
‹Á∑§Ÿ ŒÈ÷ʸÇÿ ‚ „U◊Ê⁄U Œ‡Ê ◊¥ ’ìÊÊ¥ ∑§Ê ‚¢∑ȧÁøà Á∑§ÃÊ’Ë ôÊÊŸ ∑§ ŒÈcø∑˝§ ‚¢⁄UøŸÊ ∑§Ê Áfl∑§Ê‚ ∑§⁄U Á‡ÊÿÊ•ÊªÊ¢ª ªÊ¢flÊ¥
◊¥ »¢§‚Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ „ÒU– √ÿÊfl„UÊÁ⁄U∑§ Á‡ÊˇÊáÊ ◊Ê«KÍ‹Ê¥ ∑§ •÷Êfl ◊¥ ôÊÊŸ ‚¢’¢œË Ä‹ÊÚ«U •¬Ë¸ ∑§Ë SÕʬŸÊ ∑§⁄U ⁄U„UÊ „ÒU– ÁÃé’à ◊¥ ¡ÀŒ „UË
πÊ¡Ê¥ ∑§ ’¡Êÿ ©UŸ∑§Ê ¬˝ÁÃÿÊªË ¬⁄UˡÊÊ•Ê¥ ◊¥ •Áœ∑§ÊÁœ∑§ Ÿ¢’⁄U ‹ÊŸ ¬⁄U (‹π∑§ ÷Ê⁄UÃ-øËŸ ’ŸŸ flÊ‹ ÃËŸ „UflÊ߸•aÔUÊ¥ ◊¥ ‚ ¬È⁄UÊ¢ª
◊¡’Í⁄U Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „ÒU– ‚¢÷fl× ’SÃÊ¥ ∑§Ê ’Ê¤Ê ÉÊ≈UÊŸ ∑§ ß‚ ◊ÊŸ∑§ ‚ ‚¢’¢œÊ¥ ∑§ Áfl‡Ê·ôÊ „Ò¥U ) ¬Á‡ø◊Ë ÁÃé’à ∑§ ŸªÊ⁄UË ˇÊòÊ ◊¥ ÁSÕà „ÒU–
flø◊ÊŸ Á‡ÊˇÊÊ ŸËÁÃÿÊ¥ ◊¥ flÒ∑§ÁÀ¬∑§ ‚Êø ∑§Ê ’…∏UÊflÊ Á◊‹ªÊ ÃÕÊ ¿UÊòÊ ßŸ ÃËŸ „UflÊ߸•aÔUÊ¥ ◊¥ ‚ ŒÍ‚⁄UÊ ‹„UÊ∑§Ê ∑§
∑§ÀÿÊáÊ ∑§Ê ¬˝ÊÕÁ◊∑§ÃÊ Á◊‹ªË– ‚÷Ë S∑ͧ‹Ê¥ ∑§Ê ∞∑§ ’È∑§-‹Ê∑§⁄U √ÿflSÕÊ ÁŸ∑§≈U ‹„È¢UÂ ◊¥ ÃÕÊ ÃË‚⁄UÊ Ÿ¬Ê‹ ‚Ë◊Ê ∑§
•ÊÒ¬øÊÁ⁄U∑§ ’ŸÊŸË øÊÁ„U∞ ¡Ò‚Ê Á∑§ •Ÿ∑§ •ãÿ Œ‡ÊÊ¥ ◊¥ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „ÒU–
ß‚‚ Á∑§ÃÊ’Ê¥ ∑§Ê ‹ÊŸ- ‹ ¡ÊŸ ◊¥ •Ê‚ÊŸË „UÊÃË „ÒU– ÷Ê⁄Uà ◊¥ ÷Ë ∑ȧ¿U ÁŸ¡Ë
S∑ͧ‹Ê¥ Ÿ ß‚∑§Ë ‡ÊÈL§•Êà ∑§Ë „ÒU–
ß‚ fl·¸ ¬Í⁄U Œ‡Ê ◊¥ øËŸ ‚⁄U∑§Ê⁄U
“øËŸ ◊¥ ‚ÈœÊ⁄U fl πÈ‹¬Ÿ” ∑§Ë
yÆflË¥ fl·¸ªÊ¢ΔU ◊ŸÊ ⁄U„UË „ÒU– øËŸË ¬˝øÊ⁄U
ÁŸ∑§≈U „ÒU– ߟ∑§Ê ÁŸ◊ʸáÊ wÆv~ ◊¥ ‡ÊÈM§ „UÊªÊ
•ÊÒ⁄U ÿ wÆwv Ã∑§ ∑§Ê◊ ∑§⁄UŸ ‹ª¥ª–
ߟ „UflÊ߸•«˜˜U«UÊ¥ ∑§Ê ©Ug‡ÿ ‚Ë◊Ê ∑§
ÁflÁ÷㟠ŒSÃÊfl¡Ê¥ ‚ S¬CÔU „ÒU Á∑§ S∑ͧ‹Ë ’SÃ ∑§Ê ’Ê¤Ê ’ìÊÊ¥ ∑§Ë ◊‡ÊËŸ⁄UË ∑§ •ŸÈ‚Ê⁄U, “Á¬¿U‹ øÊ‹Ë‚ fl·ÊZ ◊¥ ÁŸ∑§≈UflÃ˸ ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ‚¢øÊ⁄U ’„UÊ‹ ∑§⁄UŸÊ „ÒU–
‡ÊÊ⁄UËÁ⁄U∑§ fl ◊ÊŸÁ‚∑§ ’„UÃ⁄UË ¬⁄U Ÿ∑§Ê⁄UÊà◊∑§ ¬˝÷Êfl «UÊ‹UÃÊ „ÒU– wÆv{ ◊¥ Œ‡Ê Ÿ Sflÿ¢ ∑§Ê •÷ÍìÍfl¸ M§¬ ‚ ’Œ‹Ê „ÒU „U◊¥ ÿ„U Ÿ„UË¥ ÷Í‹ŸÊ øÊÁ„U∞ Á∑§ ¬ΔUÊ⁄U ¬⁄U
∑§⁄UÊ∞ •‚ÊøÒ◊ ∑§ ‚fl¸ˇÊáÊ ‚ ¬ÃÊ ø‹Ê ÕÊ Á∑§ÃÊ’Ê¥ ∑§Ê ’Ê¤Ê ’ìÊÊ¥ ¬⁄U ÷Ê⁄U •ÊÒ⁄U fl„U ◊ÈÅÿ× ∞∑§ πÁÄU⁄U Œ‡Ê ‚ ŒÈÁŸÿÊ „UflÊ߸•aÔU fl ⁄UÊ¡◊ʪ¸ ÁflÁœ∑§ M§¬ ‚
„ÒU– ß‚ ∑§Ê⁄UáÊ |-vx fl·¸ •ÊÿÈflª¸ ∑§ ’ìÊÊ¥ ◊¥ ¬ËΔU ∑§Ê ŒŒ¸, ∑ͧ’«∏U ÁŸ∑§‹Ÿ, ∑§Ë ŒÍ‚⁄UË ‚’‚ ’«∏UË •Õ¸√ÿflSÕÊ ’Ÿ ªÿÊ Á‚ÁflÁ‹ÿŸ fl ‚ÒÁŸ∑§ ∑§Ê◊ ◊¥ •Ê ‚∑§Ã „Ò¥U–
⁄UË…∏U ÃÕÊ Áfl∑Χà ‡ÊÊ⁄ËÁ⁄U∑§ ◊Ⱥ˝Ê ¡Ò‚Ë ‚◊SÿÊÿ¥ ¬ÒŒÊ „UÊ ‚∑§ÃË „Ò¥U– ߟ◊¥ ‚ „ÒU–” ß‚ ‚¢Œ÷¸ ◊¥ ‚flʸÁœ∑§ ©UÀ‹πŸËÿ ÷Ê⁄UÃËÿ ‚Ë◊Ê•Ê¥ ¬⁄U øËŸË ∑§êÿÈÁŸS≈U ¬Ê≈U˸
∑ȧ¿U ◊¥ ÿ SÕÊ߸ „UÊ ¡ÊÃË „Ò¥U ÃÕÊ ÉÊ≈UŸÊ v~|} ◊¥ „ÈU߸ ¡’ •Ÿ„ÈU߸ ¬˝Ê¢Ã ∑§ ∑§ ∑§Ê◊ ∑§Ê ∞∑§ •ÊÒ⁄U •ÊÿÊ◊ „ÒU– fl„U ŸÊ⁄UÊ¡
flÿS∑§ „UÊŸ ¬⁄U ÷Ë ªÁÇÊË‹ÃÊ ∑§Ê Á‡ÊÿÊ•ÊªÒ¥ª ªÊ¢fl ◊¥ v} Á∑§‚ÊŸÊ¥ Ÿ ∞∑§ ÁÃé’ÁÃÿÊ¥ ∑§Ê ©UŸ ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ’‚ÊŸÊ øÊ„UÃË „ÒU
¬˝÷ÊÁflà ∑§⁄UÃË „Ò¥U– ‚fl¸ˇÊáÊ ‚ ÿ„U ªÊ¬ŸËÿ ‚◊¤ÊÊÒÃÊ ∑§⁄U ‚Ê◊ÍÁ„U∑§ SflÊÁ◊àfl ¡Ê “‚¢flŒŸ‡ÊË‹” ÷Ê⁄UÃËÿ ‚Ë◊Ê•Ê¥ ‚ •ÊÒ⁄U
÷Ë S¬CÔU ÕÊ Á∑§ }} ¬˝ÁÇÊà ‚ flÊ‹Ë πÃË ∑§Ê √ÿÁÄêà πÃÊ¥ ◊¥ ’Œ‹ ÖÿÊŒÊ ŒÍ⁄U „Ò¥U– „UÊ‹ „UË ◊¥ øÊßŸÊ ÁÃé’Ã
•Áœ∑§ ‚◊ÊŸ •ÊÿÈflª¸ ∑§ ¿UÊòÊ ¬ËΔU ÁŒÿÊ– ß‚‚ v~z} ‚ v~{Æ ∑§ ’Ëø “ª˝≈U •ÊŸ‹Êߟ ∑§ »˝§Ê¢‚Ë‚Ë ‚¢S∑§⁄UáÊ ◊¥ ∞∑§ ‹π
¬⁄U •¬Ÿ ÷Ê⁄U ‚ yz ¬˝ÁÇÊà •Áœ∑§ ‹Ë¬ »§Ê⁄Ufl«¸U”-¡Ë∞‹∞»§ ∑§ •¢Ãª¸Ã ©U‚ ¬˝∑§ÊÁ‡Êà „ÈU•Ê Á¡‚∑§Ê ‡ÊË·¸∑§ ÕÊ, “‹Ê„Uº˝∑§
’Ê¤Ê …UÊÃ „Ò¥U– ‚fl¸ˇÊáÊ ∑§ •ŸÈ‚Ê⁄U ∑ΧÁ· ‚Ê◊ÍÁ„U∑§Ë∑§⁄UáÊ ∑§Ê ‚◊Ê# Á∑§ÿÊ ªÿÊ ◊¥ ª˝Ê◊ËáÊÊ¥ ∑§Ë ¬ÈŸSÕʸ¬ŸÊ ∑§Ê ∑§Ê◊ ‚◊Ê#”–
÷Ê⁄UË ’SÃÊ¥ ◊¥ ¬ÊΔK ¬ÈSÃ∑¥§, •èÿÊ‚ Á¡‚∑§ ¬Á⁄UáÊÊ◊SflM§¬ •∑§‹ Á‡ÊÿÊ•ÊªÊ¢ª ‹π ◊¥ ¬ÈÁCÔU ∑§Ë ªß¸ „ÒU Á∑§ “vz •Ä≈ÍU’⁄U ∑§Ê
¬ÈSÃ∑¥§, SflËÁ◊¢ª Á∑§≈U, ‹¢ø ’ÊÄ‚ fl ◊¥ ‹ª÷ª yÆ ª˝Ê◊ËáÊ ◊⁄U ª∞ Õ ÃÕÊ v~z} ‚»§‹ ¬ÈŸSÕʸ¬ŸÊ ∑§ ¬„U‹ ø⁄UáÊ ∑§ ’ÊŒ
•ãÿ øË¡¥ ‡ÊÊÁ◊‹ „UÊÃË „Ò¥U– ß‚ ‚ v~{Æ ∑§ ’Ëø {| ªÊ¢flÊ¥ ∑§ vwÆ Á∑§‚ÊŸ ‹å¬Ê ÉÊÊ≈UË ◊¥ ¬Ê߸ ¡ÊÃË „ÒU– ÿ„UÊ¢ ◊Êø¸, Á¬¿U‹ ∑ȧ¿ fl·ÊZ ◊¥ ’ËÁ¡¢ª ÁÃé’à ◊¥ SÕÊÁ¬Ã ∑§⁄UŸÊ „UÊªÊ– ÁÃé’à ◊¥ •’ ß‚∑§Ê ŒÍ‚⁄UÊ ø⁄UáÊ ¡Ê⁄UË „ÒU–” ‹Ê„Uº˝∑§
‚Ë◊Ê Ã∑§ ◊¢òÊÊ‹ÿ ∑§Ê ÿ„U ÁŸº¸‡Ê
Sflʪà ÿÊÇÿ „ÒU– ‹Á∑§Ÿ ◊¢òÊÊ‹ÿ
÷Èπ◊⁄UË ‚ ◊⁄U Õ– øÊ‹Ë‚ ‚Ê‹ ’ÊŒ
Á‡ÊÿÊ•ÊªÊ¢ª ∑§Ê ŸÊ◊ ∞∑§ •‹ª ¬Á⁄UÿÊ¡ŸÊ
wÆvy ◊¥ ◊Òª◊Ê¢ª ¬ÿʸfl⁄UáÊËÿ ‚èÿÃÊ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ
ªÊ¢fl ∑§Ê ÁŸ◊ʸáÊ ‡ÊÈM§ „ÈU•Ê ÕÊ ¡Ê ÁŒ‚¢’⁄U ◊¥
Ÿ •L§áÊÊø‹ ¬˝Œ‡Ê ∑§Ë ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ‚jÊfl fl SÕÊÁÿàfl ‚ÈÁŸÁ‡øà ∑§⁄U
‚Ë◊ÊflÃ˸ ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ Áfl∑§Ê‚ ‚ÈÁŸÁ‡øà ∑§⁄UŸÊ
¬˝ÅÿÊà ‚¢Ã ◊⁄U◊Ê¬Ê ∑§Ê ¡ã◊SÕÊŸ „ÒU– ß‚
◊„UÊŸ ‚¢Ã Ÿ ∑§ß¸ ’Ê⁄U ÷Ê⁄Uà ∑§Ë ÿÊòÊÊ ∑§Ë
mÊ⁄UÊ ¬˝ÊÕÁ◊∑§ SÃ⁄UÊ¥ ¬⁄U ¬ÈSÃ∑§Ê¥, ◊¥ ¬˝ÿÊª „UÊ ⁄U„UÊ „ÒU ¡Ê ÷Ê⁄Uà ∑§ Á‹∞ ÁøãÃÊ ¬Í⁄UÊ „UÊ ªÿÊ–” ¡Ÿfl⁄UË, wÆvz ◊¥ ß‚ ªÊ¢fl ∑§Ê ‚Ë◊Ê ‚ ‹ª ÁŸ¢ªøË fl „UÊªÊ–” ªÊ¢flÊ¥ ∑§Ê •ÊÁœ∑§ÊÁ⁄U∑§ M§¬ ‚ ŒÊ •ÊÒ⁄U vvflË¥ ‡ÊÃÊéŒË ∑§ ’ÊÒh ¬È⁄UÊ‹πÊ¥ ∑§Ê
Áfl·ÿflSÃÈ fl Áfl·ÿÊ¥ ∑§Ë ‚¢SÃÈÁà Á‡ÊˇÊÊ ∑§ ©Ug‡ÿ ∑§ „UË Áfl¬⁄UËà „ÒU ¡Ê ∞∑§
SflâòÊ ˇÊòÊ „ÒU •ÊÒ⁄U ÿ„U ŒÎÁCÔ∑§ÊáÊ ∞∑§ ‚Ë◊Ê Ã∑§ ÿÕÊÁSÕÁà ¡Ê⁄UË ⁄UπÃÊ „ÒU–
∑§Ê Áfl·ÿ „UÊŸË øÊÁ„U∞– ÷Ê⁄Uà ‚ ‹ªË ‚Ë◊Ê
¬⁄U ÁÃé’à ◊¥ ’«∏UË ‚¢ÅÿÊ ◊¥ “◊Ê«U‹” ªÊ¢fl
©UŒ˜ÉÊÊ≈UŸ „ÈU•Ê •ÊÒ⁄U ◊Òª◊Ê¢ª ∑§Ê ∑ΧÁ·
◊¢òÊÊ‹ÿ mÊ⁄UÊ “øËŸ ∑§ ‚È¢Œ⁄U •Ê⁄UÊ◊Œ„U ªÊ¢fl”
‹„UÊ∑§Ê ∑§ ©UûÊ⁄U-¬Á‡ø◊Ë ÕË◊ ‚ ¡Ê«∏UÊ ªÿÊ „ÒU-“ª⁄UË’Ë ©Uã◊Í‹Ÿ” ÃÕÊ
“‚Ë◊Ê•Ê¥ ∑§Ë ⁄UˇÊÊ”– SÕÊŸËÿ ¡Ÿ‚¢ÅÿÊ ∑§Ê
•ŸÈflÊŒ Á∑§ÿÊ– ÿ„U ÷Í≈UÊŸË ‚Ë◊Ê ∑§ ©UûÊ⁄U ◊¥
ÁSÕÃ „ÒU–
„UÊ‹Ê¢Á∑§, ∑§ˇÊÊ ∞∑§ •ÊÒ⁄U ŒÊ ◊¥ ≈US≈UÊ¥ ¬⁄U ¬˝ÁÃ’¢œ ‹ªÊŸÊ ÃÕÊ Áfl·ÿÊ¥ ∑§Ê ÿÊ Á‡ÊÿÊ•ÊªÊ¢ª ’ŸÊ∞ ¡Ê ⁄U„U „Ò¥U– v~ ∑§Ê ¬È⁄US∑§Ê⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ– øËŸ ◊¥ w{ ⁄UÊCÔ˛UËÿ ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ Áfl∑§Ê‚ ¬⁄U äÿÊŸ “¬ÁflòÊ ÷ÍÁ◊ ∑§ ‚¢⁄UˇÊ∑§ ÃÕÊ •ÊŸãŒŒÊÿ∑§ ‹π ◊¥ ’ÃÊÿÊ ªÿÊ „ÒU, “ª˝Ê◊ËáÊÊ¥ ∑§Ë
∑§fl‹ ÷Ê·Ê•Ê¥ •ÊÒ⁄U ªÁáÊà Ã∑§ ‚ËÁ◊à ∑§⁄UŸÊ Sflʪà ÿÊÇÿ „ÒU, ‹Á∑§Ÿ
‚¢¬˝·áÊ, ÃÊÁ∑¸§∑§ ⁄UË ÊÁŸ¢ª ÃÕÊ flÒôÊÊÁŸ∑§ Á◊¡Ê¡ ◊¥ ’ÊœÊ «UÊ‹Ÿ ‚ ’ìÊ ∑§Ê
•Ä≈ÍU’⁄U ∑§Ê øÊßŸÊ ÁÃé’à ãÿÍ Ê Ÿ ’ÃÊÿÊ
Á∑§ wÆv} ◊¥ ‡ÊÈM§ „UÊŸ ∑§ ’ÊŒ ‚ •L§áÊÊø‹
¬˝◊Èπ ¬ÿ¸≈U∑§ •Ê∑§·¸áÊ „Ò¥U– ߟ◊¥ Õʪ‹Ê
¬„UÊ«∏UË ∑§ ÁŸ∑§≈U ÁSÕà ‹å¬Ê ÉÊÊ≈UË ‡ÊÊÁ◊‹
ÁŒÿÊ ÕÊ– ‹Á∑§Ÿ •’ ÉÊ⁄UÊ¥ ∑§ ÁŸ◊ʸÃÊ” ∑§„UÊ ¡ÊÃÊ „ÒU– flÁ⁄UDÔU øËŸË
∑§êÿÈÁŸS≈U ŸÃÊ ÁŸÿÁ◊à M§¬ ‚ Ÿ∞ ªÊ¢flÊ¥ ◊¥
¬ÈŸSÕʸ¬ŸÊ ÿÊ¡ŸÊ ∞∑§ ’«∏UË ÿÊ¡ŸÊ ∑§Ê
Á„US‚Ê „ÒU– ÿ„U ‚Ë◊Ê ◊¡’Íà ∑§⁄UŸ ∑§Ë øËŸË
‚◊ª˝ Áfl∑§Ê‚ ¬˝÷ÊÁflà „UÊ ‚∑§ÃÊ „ÒU– ’ìÊÊ¥ ∑§Ê ’Ê„U⁄U πÊ¡ ÃÕÊ π‹Ê¥ ∑§ ¬˝Œ‡Ê ∑§ ÃflÊ¢ª Á¡‹ ∑§ ©UûÊ⁄U ◊¥ ÁSÕà ‚ÊŸÊ „ÒU ¡„UÊ¢ •Ä≈ÍU’⁄U, v~{w ◊¥ ÷Ê⁄Uà •ÊÒ⁄U øËŸ À„UÊ‚Ê •ÊÒ⁄U ÁŸ¢ªøË ∑§ ¡ÊÃ „Ò¥U, øÊ„U fl ‹ÊÁ„Uà ˇÊòÊ ◊¥ „UÊ¥ ÿÊ ∑§êÿÈÁŸS≈U ¬Ê≈U˸ ∑§Ë ∑§ãº˝Ëÿ ‚Á◊Áà ∑§Ë
Á‹∞ ◊ÈÄà ∑§⁄UŸÊ •ë¿UË ’Êà „ÒU, ¬⁄U ©UŸ∑§Ê „U◊Ê⁄U ßÁÄUÊ‚ fl ‚Ê¢S∑ΧÁÃ∑§ ∑§Ê©¢U≈UË ‚Ë◊Ê ¬⁄U “Á‡ÊÿÊ•ÊªÊ¢ª ªÊ¢flÊ¥ ∑§ ∑§ ’Ëø ¬„U‹ ≈U∑§⁄UÊfl „ÈU∞ Õ– ’Ëø ⁄U‹fl ‹Êߟ ¬⁄U Ã¡Ë ◊ÒÄ◊Ê„UŸ ⁄UπÊ ∑§ ©UûÊ⁄U ◊¥– fl„UÊ¢ ©UŸ øËŸË ⁄UáÊŸËÁà ∑§Ê Á„US‚Ê „ÒU– ÿ„U ÿÊ¡ŸÊ ÿ„U
‚ ∑§Ê◊ ø‹ ⁄U„UÊ „ÒU– ß‚‚
Áfl◊‡Ê¸ ‚ fl¢Áøà Ÿ„UË¥ ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„U∞, ¡’Á∑§ ©UŸ∑§Ê ‹ªÊÃÊ⁄U ß‚‚ fl¢Áøà ÁŸ◊ʸáÊ ∑§Ê ∑§Ê◊ •‚ÊœÊ⁄UáÊ ªÁà ‚ ∑§⁄U ⁄U„UË øËŸË •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ß‚ ‚ÒÁŸ∑§Ê¥ ∑§Ë S◊ÎÁà ◊¥ ∞∑§ S◊Ê⁄U∑§ ’ŸÊÿÊ ªÿÊ ¬˝ŒÁ‡Ê¸Ã ∑§⁄UŸ ∑§Ê ÷Ë •ë¿UÊ ©UŒÊ„U⁄UáÊ „ÒU Á∑§
Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– ß‚∑§ ‚ÊÕ „UË ∑§ΔUÊ⁄U ŒÎÁCÔU∑§ÊáÊ Á«UÁ¡≈U‹ ‚ÍøŸÊ ∑§ flø◊ÊŸ „ÒU–” Á‡ÊÿÊ•ÊªÊ¢ª ∑§Ê ‡ÊÊÁéŒ∑§ •Õ¸ •ë¿UË ¬ÿ¸≈U∑§ ◊ÊÒ‚◊ ◊¥ Ÿß¸ ¬ÿ¸≈UŸ ÿÊ¡ŸÊ ‹ÊªÍ „ÈU߸ „ÒU ¡Ê v~{w ∑§ ÿÈh ◊¥ flÊ‹Ê¥ª ˇÊòÊ ◊¥ ◊Ê⁄U ¬Ê≈U˸ ¡ŸÃÊ ∑§Ê •¬Ÿ ÁŒ‹ ◊¥ ⁄UπÃË „ÒU, fl„U
‚◊ÿ ◊¥ ©U¬ÿÈÄà Ÿ„UË¥ „ÒU– ‚◊ÈÁøà √ÿflSÕÊ ∑§ •÷Êfl ◊¥ ’ìÊ ß‚‚ Ã⁄U„U ‚◊Îh „ÒU– Á¡‚ “¬ÿ¸≈UŸ ∑§Ë ªÁà œË◊Ë ∑§⁄U ‹å¬Ê ÉÊÊ≈UË Áfl∑§Ê‚ ¬Á‡ø◊ ∑§Ë •Ê⁄U ª∞ Õ, •’ fl„UÊ¢ ¡ÊŸ ∑§Ê “⁄UÊCÔ˛Uflʌ˔ ¬ÿ¸≈UŸ ‚÷Ë ¡M§⁄UÃ◊¢Œ ‹ÊªÊ¥ ∑§Ê •ÊflÊ‚ ‚ÈÁflœÊ
©UŸ ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ’…∏UŸ ‹ªÊ „ÒU
‚ÍøŸÊ•Ê¥ ∑§ ’¡Êÿ ª‹Ã-‚ÍøŸÊ•Ê¥ ‚ ÖÿÊŒÊ ¬˝÷ÊÁflà „UÊ¥ª– ∑§ˇÊÊ ¬Ê¢ø Ã∑§ ‚ÊŸÊ ∑§Ê©¢U≈UË Ÿ ŸÊÒ ‚Ë◊Êãà ªÊ¢flÊ¥ ∑§Ë ◊¥ »Ò§‹ ‚◊Ⱥ˝ ¡Ò‚ •¡ÊÁ‹ÿÊ ∑§Ê •ÊŸãŒ ‹¥” ∑§Ê ŸÊ◊ ÁŒÿÊ ªÿÊ „ÒU– •L§áÊÊø‹ ∑§ •¬⁄U ÁŒ‹ÊŸ ∑§ Á‹∞ ¬˝ÁÃ’h „ÒU •ÊÒ⁄U ß‚∑§ ‚ÊÕ
÷Ë Á⁄UÿÊÿà ∑§fl‹ ¬ÿʸfl⁄UáÊ ÁflôÊÊŸ ∑§Ê ŒË ªß¸ „ÒU– ß‚◊¥ ◊ÁSÃc∑§ ∑§ ’Ê∞¢ fl ÁŸ◊ʸáÊ ¬Á⁄UÿÊ¡ŸÊ•Ê¥ ◊¥ zv~ Á◊Á‹ÿŸ ÿÈflÊŸ ŸÊ◊ ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ◊Òª◊Ê¢ª ∑§ w| fl·Ë¸ÿ Á‚ÿÊ¢ª Á¡‹ ÿÊ ÿÈ◊ ∑§ ÁŸ∑§≈U ◊≈UÊ∑§ •¬⁄U „UË ‚Ë◊Ê•Ê¥ ∑§Ë ⁄UˇÊÊ ∑§ Á‹∞ ¡ŸÃÊ ∑§Ê
ŒÊ∞¢ ÷ʪ ∑§ ’Ëø ‚¢ÃÈ‹Ÿ ’ŸÊŸ ∑§Ê •ŸŒπÊ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ÿ„U ß‚ ÿÊ |y Á◊Á‹ÿŸ «UÊ‹⁄U ∑§Ê ÁŸfl‡Ê Á∑§ÿÊ „ÒU, ª˝Ê◊ËáÊ Œ∑§ß¸ ‚Ê◊Ê Ÿ fl’‚Êß≈U ∑§Ê ’ÃÊÿÊ, ¡Ê ©UûÊ⁄UÊπ¢«U, Á„U◊Êø‹ ‚È’ÊŸ‚Ê⁄UË ◊¥ ÃÊ∑§Á‡Ê¢ª ∑§ ©UûÊ⁄U ◊¥ „Ò– ߟ ‹Ê◊’¢Œ ∑§⁄UŸÊ øÊ„UÃË „ÒU–” ‹π ∑§ ‚ÊÕ
¬˝Œ‡Ê ÃÕÊ ‹gÊπ ∑§Ë
ŒÎÁCÔU∑§ÊáÊ ‚ ÷Ë ÖÿÊŒÊ Œ¢«UÊà◊∑§ „UÊ ¡ÊÃÊ „ÒU Á∑§ ∑§fl‹ ∞Ÿ‚Ë߸•Ê⁄U≈UË ¬ÈSÃ∑§Ê¥ Á¡‚‚ {v| ¬Á⁄UflÊ⁄UÊ¥ ∑§ v,~{v ‹ÊªÊ¥ ∑§Ê “¬„U‹ ªÊ¢fl ◊¥ ÉÊ⁄U ’„ÈUà ¡¡¸⁄U ÁŒπÃ Õ ÃÕÊ ‚÷Ë ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ‹å¬Ê ∑§Ë Ã⁄U„U “◊Ê«U‹ ªÊ¢fl” ¬˝SÃÈà ÃSflË⁄UÊ¥ ◊¥ ¬⁄¢U¬⁄Uʪà ¬Á⁄UœÊŸÊ¥ ◊¥
∑§Ê •ŸÈ◊Áà Á◊‹ªË ÃÕÊ •äÿÿŸ ‚Ê◊ª˝Ë ∑§ •ãÿ dÊÃÊ¥ ∑§Ê ∑§Ê߸ ¬˝ÊÁflœÊŸ ‹Ê÷ „ÈU•Ê „ÒU– ¬Á⁄UÿÊ¡ŸÊ ∑§Ê yÆ ¬˝ÁÇÊà ‚ ªÊ¢fl ∑§Ê ¡ÊŸ flÊ‹Ë ‚÷Ë ‚«∏U∑¥§ ∑§ìÊË ÕË¥– SÕÊÁ¬Ã Á∑§∞ ¡Ê ⁄U„U „Ò¥U– ÁÃé’ÃË ÁŒπÊ∞ ª∞ „Ò¥U ¡Ê ‚¢÷fl× ©UŸ∑§
Ÿ„UË¥ „ÒU– „U◊Ê⁄UË ÿÈflÊ ¬Ë…∏UË ◊¥ •Êà◊ÁŸ÷¸⁄UÃÊ ¬ÒŒÊ ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹∞ ‡ÊÈL§•ÊÃË fl·¸ •Áœ∑§ ∑§Ê◊ ¬Í⁄UÊ „UÊ ªÿÊ „ÒU ÃÕÊ w.w •’ ÉÊ⁄U ’«∏U „Ò¥U Á¡Ÿ◊¥ „U◊ •Ê⁄UÊ◊ ‚ ⁄U„UÃ ‚Ë◊Ê•Ê¥ ‚ ‚≈U „Ò¥U– Á¬¿U‹ ∑ȧ¿ fl·ÊZ ◊¥ ’ËÁ¡¢ª Ÿ mÊ⁄UÊ »§Ê≈UÊ Áπ¢øflÊŸ ∑§Ê ¬„U‹Ê •fl‚⁄U „ÒU–
◊„Uàfl¬Íáʸ „Ò¥U– ß‚Á‹∞ Á‡ÊˇÊÊ ŸËÁÃÿÊ¢ Á∑§‚Ë ∞‚ ∞¡¥«U ‚ ‚¢øÊÁ‹Ã Ÿ„UË¥ „UÊŸË Á’Á‹ÿŸ ÿÈflÊŸ ÿÊ xvy Á◊Á‹ÿŸ «UÊ‹⁄U „Ò¥U– ß‚∑§ ‚ÊÕ „UË »§‡Ê¸ ª⁄U◊ ∑§⁄UŸ ÃÕÊ ª⁄U◊ •L§áÊÊø‹ ¬˝Œ‡Ê ∑§Ë ‚Ë◊Ê ‚ ‹ª ÁŸ¢ªøË fl Á‡ÊÿÊ•ÊªÊ¢ª ∑§ ∑ȧ¿U ªÊ¢fl ÷Í≈UÊŸ ∑§ ©ûÊ⁄U ◊¥
øÊÁ„U∞ Á¡Ÿ∑§Ê Ÿ∑§Ê⁄UÊà◊∑§ ¬˝÷Êfl z ‚ vw fl·¸ •ÊÿÈflª¸ ∑§ ’ìÊÊ¥ ¬⁄U ¬«∏UÃÊ •Ê’¢Á≈Uà œŸ πø¸ „ÈU•Ê „ÒU– ◊߸ ◊¥ øÊßŸÊ ¬ÊŸË ∑§Ë √ÿflSÕÊ „ÒU– ∞‚ ÉÊ⁄U ∑§Ë ‹ÊªÃ ◊Òª◊Ê¢ª ◊¥ Á’ÃÊ߸ ÕË– •ª‹ ÁŒŸ ©Uã„UÊ¥Ÿ ‹„UÊ∑§Ê ∑§ ©UûÊ⁄U-¬Á‡ø◊Ë ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ Áfl∑§Ê‚ ÷Ê⁄UÃ, øËŸ fl ÷Í≈UÊŸ ∑§ ¬Ífl˸ ÁòÊ∑§ÊáÊ ∑§
„UÊ– ’ìÊÊ¥ ¬⁄U ’Ê¤Ê ÉÊ≈UÊŸÊ ◊„Uàfl¬Íáʸ „ÒU Á¡‚∑§ Á‹∞ S∑ͧ‹ ‹Ê∑§⁄U ÃÕÊ ÁÃé’à ãÿÍ Ê Ÿ ∑§„UÊ ÕÊ Á∑§ ÃflÊ¢ª Á¡‹ ÿÊ y,ÆÆ,ÆÆÆ ÿÈflÊŸ ‚ •Áœ∑§ „ÒU– ‹Á∑§Ÿ „U◊¥ πŸ¡Ë◊ÊŸ ◊¥ ‚Ë◊Ê ¬Ê⁄U ∑§Ë– fl •’ ÁŸÁ‡øà ¬⁄U äÿÊŸ ÁŒÿÊ ÕÊ– ‹Á∑§Ÿ •’ À„UÊ‚Ê •ÊÒ⁄U ÁŸ∑§≈U „Ò¥U– ÿ„U ÁflflÊÁŒÃ ˇÊòÊ „ÒU– ÄÿÊ ÿ„U
üÊ΢π‹Ê’h M§¬ ‚ ‚SÃË ß¸-’È∑§ ¡Ò‚ Áfl∑§À¬ „Ò¥U– ‹Á∑§Ÿ ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ ŸËÁà πŸ¡Ë◊ÊŸ ∑§Ë ‚Ë◊Ê ¬⁄U ©UûÊ⁄U ◊¥ ÁSÕà ߟ∑§ Á‹∞ ∑§fl‹ v,wÆ,ÆÆÆ ÿÈflÊŸ ∑§Ê M§¬ ‚ ÿ„U ’SÃË Ÿ„UË¥ ¬„UøÊŸ ‚∑¥§ª– ÁŸ¢ªøË ∑§ ’Ëø ⁄U‹fl ‹Êߟ ¬⁄U Ã¡Ë ‚ ∑§Ê◊ ŒÍ‚⁄U «UÊ∑§‹Ê◊ ∑§Ë ÃÒÿÊ⁄UË „ÒU? „UÊ‹Ê¢Á∑§
∑§ M§¬ ◊¥ Áfl·ÿÊ¥ ∑§Ê ‚ËÁ◊à ∑§⁄UŸ ÃÕÊ ŒÎÁCÔU∑§ÊáÊ ‚¢∑ȧÁøà ∑§⁄UŸ ‚ ’ìÊ ÁÃé’à ∑§Ê ¬„U‹Ê ªÊ¢fl ‹¬Ê Sflë¿U ¡‹ fl ÷ȪÃÊŸ ∑§⁄UŸÊ „UÊÃÊ „ÒU •ÊÒ⁄U ’Ê∑§Ë ÷ȪÃÊŸ Á‡ÊÿÊ•ÊªÊ¢ª ªÊ¢flÊ¥ ◊¥ ‹ÊªÊ¥ ∑§Ë ’…∏UÃË ø‹ ⁄U„UÊ „ÒU– ß‚‚ Áfl∑§Ê‚ ¬Á‡ø◊ ∑§Ë •Ê⁄U ¬Á‡ø◊Ë ÁòÊ∑§ÊáÊ ¬⁄U ÁSÕà «UÊ∑§‹Ê◊ ∑§Ë
‚ÊˇÊ⁄U „UÊ¥ª, ¬⁄U ôÊÊŸflÊŸ Ÿ„UË¥– ÿ„U ∑§„UŸÊ ©UÁøà „ÒU Á∑§ ’ìÊÊ¥ ¬⁄ ÖÿÊŒÊ Œ’Êfl „UÁ⁄UÿÊ‹Ë ‚ ÷⁄UÊ-¬Í⁄UÊ „UÊ ªÿÊ „ÒU– ©U‚∑§ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§⁄UÃË „ÒU– „U◊ ‚÷Ë ß‚∑§ Á‹∞ ‚¢ÅÿÊ ‚ „U◊¥ øËŸË ⁄UÊCÔ˛U¬Áà ‡ÊË Á¡ŸÁ¬¢ª ∑§ ©UŸ ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ’…∏UŸ ‹ªÊ „ÒU ¡Ê ©UûÊ⁄UÊπ¢«U, ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ ∞∑§ •¢Ã⁄U „ÒU– ß‚ ˇÊòÊ ◊¥ ÷Ê⁄Uà ∑§Ë
Ÿ «UÊ‹Ê ¡Ê∞, ¬⁄U ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ê ÿ„U ÁŸáʸÿ ∑§⁄UŸ ∑§Ê ∞∑§◊ÊòÊ •Áœ∑§Ê⁄UË Ÿ„UË¥ •ŸÈ‚Ê⁄U, “‡ÊÊŸŒÊ⁄U ¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§ ¬Á⁄UŒÎ‡ÿ ÃÕÊ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ê œãÿflÊŒ ŒÃ „Ò¥U–” ‚¢ÿÊª ‚ ÷Ê⁄Uà ‡ÊéŒ ÿÊŒ ∑§⁄UŸ øÊÁ„U∞– ©Uã„UÊ¥Ÿ ∑§„UÊ ÕÊ, Á„U◊Êø‹ ¬˝Œ‡Ê ÃÕÊ ‹gÊπ ∑§Ë ‚Ë◊Ê•Ê¥ ‚ ∑§Ê߸ ‚ÒÁŸ∑§ ©U¬ÁSÕÁà Ÿ„UË¥ „ÒU– ‚¢÷fl×
„UÊŸÊ øÊÁ„U∞ Á∑§ ’ìÊÊ¥ ∑§Ê ÄÿÊ ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„U∞ •ÊÒ⁄U ÄÿÊ Ÿ„UË¥– ÁflÁ‡ÊCÔU ŸS‹Ë ¬⁄¢U¬⁄UÊ•Ê¥ flÊ‹Ë ◊Òª◊Ê¢ª •ÊŸ ∑§ ⁄UÊSÃ ¬⁄U xÆ ◊Êø¸, v~z~ ∑§Ê “Œ‡Ê ¬⁄U ‡ÊÊ‚Ÿ ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹∞ ‚Ë◊Ê•Ê¥ ¬⁄U ‚≈U „Ò¥U– ’ËÁ¡¢ª, ÁŸ¢ªøË fl ‹„UÊ∑§Ê ˇÊòÊÊ¥ ‚◊ÿ •Ê ªÿÊ „ÒU Á∑§ „U◊ ß‚ ◊Èg ¬⁄U ÁÕê¬Í
¬ÿʸfl⁄UáÊËÿ ª˝Ê◊ËáÊ ‚èÿÃÊ ‚ÊŸÊ ∑§Ê©¢U≈UË ∑§Ë Œ‹Ê߸‹Ê◊Ê Ÿ ÁÃé’à ◊¥ •¬ŸË •¢ÁÃ◊ ⁄UÊÁòÊ ‡ÊÊ‚Ÿ ∑§⁄UŸÊ „UÊªÊ– ‚Ë◊Ê•Ê¥ ¬⁄U ‡ÊÊ‚Ÿ ¬„U‹ ¡Ò‚Ê ∑§Ê◊ ŸªÊ⁄UË ◊¥ ŒÈ„U⁄UÊŸÊ øÊ„UÃÊ „ÒU– ∑§ ‚ÊÕ ª¢÷Ë⁄UÃʬÍfl¸∑§ ’ÊÃøËà ∑§⁄¥U–

’ËÁ¡¢ª ‚ ‚Ëπ¥ ¬˝ŒÍ·áÊ ÁŸÿ¢òÊáÊ ∑§ ©U¬Êÿ

◊ÊŸfl ÁŸÁ◊¸Ã ŒÊŸÊ¥ „UË ∑§Ê⁄UáÊ „Ò¥U–
¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§ ∑§Ê⁄UáÊ ‡Ê„U⁄U ∑§Ë ÷ÊÒªÊÁ‹∑§ ÁSÕÁÃ
‚ ‚¢’¢ÁœÃ „ÒU Á¡‚∑§ ø‹Ã fl„UË¥ flÊÿÈ ∑§Ë ªÁÃ
∑§Ê≈UÊ üÊË⁄UÊ¡ ÁSÕ⁄U M§¬ ‚ ãÿÍŸÃ◊ ’ŸË ⁄U„UÃË „ÒU– ß‚‚
(‹π∑§ ¬ÿʸfl⁄UáÊ ¬òÊ∑§Ê⁄U „Ò¥U) „UÊÁŸ∑§ÊÁ⁄U∑§ ªÒ‚Ê¥ ∑§ ©U«∏U ¡ÊŸ ◊¥ ◊ŒŒ Á◊‹ÃË
„ÒU– ◊ÊŸfl ÁŸÁ◊¸Ã ∑§Ê⁄UáÊ ÿ„U „ÒU Á∑§ ’ËÁ¡¢ª ∑§Ê
Ÿª⁄U ¬˝ÿÊÊ‚Ÿ flÊÿÈ ∑§Ë π⁄UÊ’ „UÊÃË ªÈáÊflûÊÊ ∑§Ê
‹∑§⁄U ¡ÊªM§∑§ Ÿ¡⁄U •ÊÿÊ •ÊÒ⁄U ß‚ ¬˝∑§Ê⁄U ©U‚Ÿ
¬Á⁄Ufl„UŸ √ÿflSÕÊ ¡Ê⁄UŒÊ⁄U …¢Uª ‚ ©UŒ˜Áfl∑§Á‚Ã
„ÈU߸ „ÒU •ÊÒ⁄U fl„U •’ •Êflʪ◊Ÿ ∑§Ê ◊ÈÅÿ ◊Êäÿ◊
’Ÿ ªß¸ „ÒU– ◊≈˛UÊ ∑§Ë ŒˇÊÃÊ ∑§Ê ß‚ Ãâÿ ‚
•Ê¢∑§‹Ÿ Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „ÒU Á∑§ ÷Ë«∏U ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ,
◊≈˛UÊ ∑§Ë •ÊflÎÁûÊ ¬˝àÿ∑§ •Êª◊Ÿ ¬⁄U øÊ⁄U-¬Ê¢ø
Á◊Ÿ≈U ‚Èœ⁄U ¡ÊÃË „ÒU– ß‚∑§ ’ÊŒ •ÊÃÊ „ÒU ¬ÎDÔU
¬Á⁄Ufl„UŸ– ß‹Á≈˛U∑§ ¬Ò¥≈UÊª˝Ê»§ ¬⁄U ø‹Ÿ flÊ‹Ë
’‚¥ ¬˝ŒÍ·áÊ ◊ÈÄà Ã⁄UË∑§ ‚ ◊≈˛UÊ ∑§Ë ¬ÍÁø ∑§⁄UÃË
SÃ⁄U ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ∑§Ê»§Ë ’…∏U ⁄U„UÊ „ÒU–
wÆv| ◊¥, ¬Ë∞◊ ∑§áÊÊ¥ ∑§Ê flÊÁ·¸∑§ •ÊÒ‚Ã
‚¢∑¥§º˝áÊ SÃ⁄U, Á¡Ÿ ∑§áÊÊ¥ ∑§Ê •Ê∑§Ê⁄U w.z
◊Êß∑˝§ÊŸ •ÕflÊ ©U‚‚ ∑§◊ „UÊÃÊ „ÒU, ’ËÁ¡¥¢ª ◊¥
ÁŒÀ‹Ë ∑§ •Êœ ‚ ÷Ë ∑§◊ „ÒU– ß‚∑§ ‚ÊÕ-
‚ÊÕ, ÁŒÀ‹Ë ∞∑§ •ÊÒ⁄U ˇÊòÊ ◊¥ ’ËÁ¡¢ª ‚ •Êª
’…∏U ⁄U„UË „ÒU– •SflSÕ ÁŒŸÊ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ, •ÕflÊ
•flÁœ ¡’ ¬˝ŒÍ·áÊ SÃ⁄U ’„ÈUà ÖÿÊŒÊ „UÊÃÊ „ÒU, ÷Ë
Áfl∑§Ê‚ ∑§ ◊ʪ¸Œ‡Ê¸Ÿ „UÃÈ vÆ ©U¬Êÿ ¬Á⁄U÷ÊÁ·Ã
Á∑§∞ ª∞– ߟ vÆ ©U¬ÊÿÊ¥ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄UÃ, øËŸ ∑§
¬ÿʸfl⁄UáÊ ‚¢⁄UˇÊáÊ ◊¢òÊÊ‹ÿ Ÿ ’ËÁ¡¢ª-Á‡ÊŸÁ¡Ÿ-
„U’߸ ˇÊòÊ fl •Ê‚ʬʂ ∑§ ß‹Ê∑§Ê¥ ∑§ Á‹∞
Á∑˝§ÿÊãflÿŸ ‚¢’¢œË ÁŸÿ◊ ¡Ê⁄UË Á∑§∞– ß‚∑§
•ŸÈ‚Ê⁄U, ’ËÁ¡¢ª ∑§Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ∑§Ê⁄¸UflÊ߸
ÿÊ¡ŸÊ∞¢ ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ∑§Ë¥ Á¡Ÿ◊¥ ÁflÁ‡ÊDÔU ‹ˇÿ Ãÿ
∑§⁄UŸÊ ‡ÊÊÁ◊‹ ÕÊ, ÿÕÊ wÆv| Ã∑§ ‡Ê„U⁄U ◊¥
∑§«∏U ◊ÊŸ∑§ ‹ÊªÍ Á∑§∞ „Ò¥U– wÆv{ ◊¥, ©U‚∑§
¬ÿʸfl⁄UáÊ ¬˝„U⁄UË Ÿ ∑ȧ‹ wv.} Á◊Á‹ÿŸ «UÊÚ‹⁄U
∑§Ê •Õ¸Œ¢«U ‹ªÊÿÊ– ß‚Ÿ ’«∏U ¬Ò◊ÊŸ ¬⁄U
„UÁ⁄ÿÊ‹Ë ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ÷Ë ¬˝Ê⁄Uê÷ Á∑§ÿÊ „ÒU– Á¬¿U‹
¬Ê¢ø fl·ÊZ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ, ‹ª÷ª y,Æww „UÄ≈Uÿ⁄U
Ÿª⁄UËÿ „UÁ⁄Uà ˇÊòÊ ∑§Ê ‚ΡŸ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „ÒU–
’ËÁ¡¢ª ◊¥ flÊÿÈ ¬˝ŒÍ·áÊ ∑§Ê ¬˝÷ÊflË M§¬ ‚ ∑§◊
∑§⁄UŸ ∑§ Á‹∞, øÊ⁄UÊ¥ •Ê⁄U ∑§ ¬˝Ê¢ÃÊ¥ ÿÕÊ

Ÿ fl¢’⁄U wÆv} ∑§ ¬„U‹ ‚#Ê„U ◊¥, ß‚

‹π∑§ Ÿ ’ËÁ¡¢ª ∑§Ê ŒÊÒ⁄UÊ Á∑§ÿÊ ÕÊ •ÊÒ⁄U
∑§Ê»§Ë ¬˝÷ÊÁflà „UÊ∑§⁄U flʬ‚ ‹ÊÒ≈UÊ Á∑§ Á∑§‚
Ã⁄U„U øËŸ flÊÿÈ ¬˝ŒÍ·áÊ ∑§Ë ‚◊SÿÊ ‚ ÁŸ’≈UŸ
∑§Ê ∑§Ê◊ ∑§⁄U ⁄U„UÊ „ÒU– ø⁄U◊ •flÁœ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ,
¡’ „UflÊ ∑§Ê»§Ë SflSÕ „UÊÃË ÕË, ŸÊªÁ⁄U∑§ Sflÿ¢
∑§Ê ’øÊŸ ∑§ Á‹∞ ◊ÊS∑§ ∑§Ê ¬˝ÿÊª ∑§⁄UÃ Õ–
ß‚∑§ Áfl¬⁄UËÃ, ÷Ê⁄Uà ◊¥, „U◊ „U◊Ê⁄U SflÊSâÿ ∑§Ê
flÊÿÈ ¬˝ŒÍ·áÊ ‚ „UÊŸ flÊ‹ πÃ⁄UÊ¥ ∑§Ê •’ Ã∑§
‚◊¤Ê Ÿ„UË¥ ¬Ê∞ „Ò¥U– ÿ„U ’Êà »§‚◊ÊS∑§ ¡Ò‚
‚È⁄UˇÊÊ ©U¬ÊÿÊ¥ ∑§ ‚ËÁ◊à ©U¬ÿÊª, ‚ Á‚h „UÊÃË
„ÒU, πÊ‚∑§⁄U „U◊Ê⁄U ’ìÊÊ¥ fl flÁ⁄UDÔU ¡ŸÊ¥ ◊¥–
’ËÁ¡¢ª ◊¥ ¬˝ŒÍ·áÊ ¬˝’¢œŸ ∑§Ê ∞∑§ ⁄UÊø∑§
¬„U‹ ÿ„U ÕÊ Á∑§ ÿlÁ¬ ÁŒŸ ∑§ ‚◊ÿ flÊÿÈ ∑§Ë
ªÈáÊflûÊÊ π⁄UÊ’ „UÊ ¡ÊÃË „ÒU, ◊ª⁄U fl„U ÁSÕÁÃ
‹¢’ ‚◊ÿ Ã∑§ Ÿ„UË¥ ⁄U„UÃË– ß‚∑§ ¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§ ÃÕÊ
‚ÈÁŸÁ‡øà Á∑§ÿÊ Á∑§ ¬˝ŒÍ·áÊ ‚ ¬ÒŒÊ „UÊŸ flÊ‹Ë
ÁSÕÁÃÿÊ¥ ¬⁄U ∑§Ê’Í ¬ÊŸ ∑§ Á‹∞ ÁflÁflœ ©U¬Ê∞
Á∑§∞ ¡Ê∞¢– ©UŒÊ„U⁄UáÊ ∑§ Á‹∞, ÷Ê⁄Uà ∑§ Áfl¬⁄UËÃ,
Ÿª⁄U ÁŸ∑§Êÿ ∑§ •Áœ∑§Ê⁄UË ¬Í⁄U ÁŒŸ ÁŸÿÁ◊Ã
•¢Ã⁄UÊ‹ ¬⁄ √ÿSà ‚«∏U∑§Ê¥ ¬⁄UU ¡‹ ∑§Ê Á¿U«∏U∑§Êfl
∑§⁄UÊÃ ⁄U„UÃ „Ò¥U– ß‚∑§ ∑§Ê⁄UáÊ œÍ‹ Ÿ„UË¥ ©UΔUŸ
¬ÊÃË „ÒU– ŒÍ‚⁄UË •Ê⁄U, œÍ‹ ÁŸflʸà ≈˛U∑¥§ ‡Ê„U⁄U ◊¥
‚«∏U∑§ ◊ʪÊZ ¬⁄U ÁŸÿÁ◊à M§¬ ‚ ∑§Ê◊ ∑§⁄UÃË
⁄U„UÃË „Ò¥U– ¬Á⁄UáÊÊ◊ ÿ„U „UÊÃÊ „ÒU Á∑§ Ÿª⁄UËÿ
•fl‚¢⁄UøŸÊ ¬˝ŒÍ·áÊ ◊¥ ÿÊªŒÊŸ Ÿ„UË¥ ŒÃË–
’ËÁ¡¢ª ∑§Ê ∞∑§ •Ê‡øÿ¸¡Ÿ∑§ ¬„U‹Í ¡Ê „U⁄U
Á∑§‚Ë ∑§Ê Ÿ¡⁄U •ÊÃÊ „ÒU flÊ ÿ„U „ÒU Á∑§ ¡Ÿ‚¢ÅÿÊ
ÉÊŸàfl ∑§ ’Êfl¡ÍŒ, ‡Ê„U⁄U ¡ÀŒ’Ê¡Ë ◊¥ Ÿ¡⁄U Ÿ„UË¥
•ÊÃÊ– ß‚∑§Ê ◊ÈÅÿ ∑§Ê⁄UáÊ „ÒU ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§
¬Á⁄Ufl„UŸ ∑§Ê ŒˇÊÃʬÍáʸ „UÊŸÊ, πÊ‚∑§⁄U ’ËÁ¡¢ª
©U¬◊ʪ¸ •ÕflÊ ◊≈˛UÊ ∑§Ê– øËŸ ∑§Ë ÷ÍÁ◊ªÃ
„Ò¥U– flÊ„UŸ ¬˝ŒÍ·áÊ ∑§◊ ⁄UπŸ ∑§ Á‹∞, ’ËÁ¡¢ª ◊¥
¬Á⁄Ufl„UŸ •Áœ∑§Ê⁄UË ¬¢¡Ë∑§⁄UáÊ ‚¢ÅÿÊ•Ê¥ ∑§Ë
ŸË‹Ê◊Ë ∑§⁄U∑§ ÁŸ¡Ë ∑§Ê⁄UÊ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ∑§Ê ‚ËÁ◊Ã
⁄UπÃ „Ò¥U– ß‚‚ ‚ÈŸÁ‡øà „ÈU•Ê „ÒU Á∑§ „U⁄U ∑§Ê߸
•ÊÒ⁄U ∑§Ê߸ ÷Ë flÊ„UŸÊ¥ ∑§Ë flÎÁh •ÊÒ⁄U ¬˝ŒÍ·áÊ
’…∏UÊŸ ◊¥ ‚»§‹ Ÿ„UË¥ „UÊ ¬ÊÃÊ–
ÃÈ‹ŸÊà◊∑§ M§¬ ‚, ÖÿÊŒÊ ‹¢’Ê ‚◊ÿ Ÿ„UË¥
„ÈU•Ê „ÒU ¡’ ÁŒÀ‹Ë •ÊÒ⁄U ’ËÁ¡¢ª ∑§Ë ¬˝ŒÍ·áÊ ‚
ÁŸ’≈UŸ ∑§ ◊Ê◊‹ ◊¥ ∑§Ê¢≈U ∑§Ë ≈UÄ∑§⁄U „ÈU•Ê
∑§⁄UÃË ÕË ◊ª⁄U •’ fl„ ’ËÃËU ’Êà „UÊ øÈ∑§Ë „ÒU–
•Ê¡ ’ËÁ¡¢ª ’„ÈUà •Êª „ÒU, Sflë¿U flÊÿÈ ∑§
◊Ê◊‹ ◊¥ Ÿ„UË¥ Á¡ÃŸÊ Á∑§ flÊÿÈ ∑§Ê Sflë¿U ’ŸÊŸ
‚¢’¢œË ¡ÊªM§∑§ÃÊ fl ¬˝ÿÊ‚Ê¥ ∑§ ◊Ê◊‹ ◊¥–
“flÊÿÈ ‡ÊÈh ¬˝Õ◊” flÊ‹Ë ¬˝flÎÁûÊ ∑§Ë ’ŒÊÒ‹Ã,
’ËÁ¡¢ª ◊¥ ©U¬ÿÈÄà flÊÿÈ ªÈáÊflûÊÊ œË⁄U-œË⁄U
‚Èœ⁄UŸÊ ¬˝Ê⁄Uê÷ „UÊ ªß¸ „ÒU, ¡’Á∑§ ¬˝ŒÍ·áÊ ∑§Ê
’ËÁ¡¢ª ‚ øÊ⁄U ªÈŸÊ ÖÿÊŒÊ „UÊ ⁄U„UË „ÒU–
’ËÁ¡¢ª ‚ •’ ¬˝ŒÍ·áÊ ‚ ‹«∏UÊ߸ ¿U«∏U ŒË „ÒU
•ÊÒ⁄U fl„U •ãÿ Œ‡ÊÊ¥ ∑§ Á‹∞ ÷Ë •ŸÈ∑§⁄UáÊËÿ
©UŒÊ„U⁄UáÊ ¬‡Ê ∑§⁄U ⁄U„UÊ „ÒU– ÿ„U, fl„U ‡Ê„U⁄U „ÒU ¡Ê
∞‚Ê ∑§⁄UŸ ◊¥ ß‚Á‹∞ ‚ˇÊ◊ „ÒU ÄÿÊ¥Á∑§ fl„U
∑Χ¢∑§À¬ „ÒU •ÊÒ⁄U ©U‚∑§Ë flÊÿÈ ¬˝ŒÍ·áÊ ŸËÁÃ
’„UÃ⁄U „ÒU– ©UŒÊ„U⁄UáÊ ∑§ Á‹∞, ¡’ ¡Ÿfl⁄UË wÆvx
◊¥ ¡’Œ¸Sà œÈ¢œ ◊äÿ, ©UûÊ⁄UË •ÊÒ⁄U ¬Ífl˸ øËŸ ◊¥
¿UÊ ªß¸ ÕË, ß‚∑§ ø‹Ã øËŸË ‚⁄U∑§Ê⁄U flÊÿÈ
¬˝ŒÍ·áÊ ‚ ÁŸ’≈UŸ ∑§ Á‹∞ ∞∑§ ‚◊ª˝ ∑§Ê⁄¸UflÊ߸
ÿÊ¡ŸÊ ’ŸÊŸ ∑§Ê ¬˝Á⁄Uà „ÈU߸– ÿ„U ˇÊòÊËÿ
ŒÎÁCÔU∑§ÊáÊ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄Uà ÕË Á¡‚◊¥ ‚◊ÿ’h
∑§Ê⁄¸UflÊ߸ ÿÊ¡ŸÊ ∑§ Á‹∞ ¬˝◊Èπ ¬˝ŒÍÁ·Ã ˇÊòÊÊ¥ ∑§Ë
¬„UøÊŸ ∑§Ë ªß¸, ¡Ò‚ Á∑§ ’ËÁ¡¢ª-Á‡ÊŸÁ¡Ÿ-
„U’߸– ß‚∑§ ÄUà ÁflÁ‡ÊCÔU ¬˝ŒÍ·áÊ ∑§≈UÊÒÃË ‹ˇÿ
Ãÿ Á∑§∞ ª∞ •ÊÒ⁄U ˇÊòÊËÿ ∑§Ê⁄¸UflÊ߸ ÿÊ¡ŸÊ•Ê¥ ∑§
flÊ„UŸÊ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ¿U„U Á◊Á‹ÿŸ Ã∑§ ‚ËÁ◊Ã
∑§⁄UŸÊ, wÆwÆ Ã∑§ ∑§Êÿ‹ ∑§Ê ©U¬÷Êª }Æ
¬˝ÁÇÊà ∑§◊ ∑§⁄UŸÊ •ÊÒ⁄U wÆv| ◊Êß∑˝§Êª˝Ê◊ ¬˝ÁÃ
ÉÊŸ ◊Ë≈U⁄U Ã∑§ flÊÁ·¸∑§ •ÊÒ‚Ã ¬Ë∞◊ w.z
‚¢∑¥§º˝áÊ ∑§Ê ‹ˇÿ ¬˝Ê# ∑§⁄UŸÊ–
’ËÁ¡¢ª ߟ ©U¬ÊÿÊ¥ ∑§Ê ∑§Ê»§Ë ª¢÷Ë⁄UÃÊ ‚
‹ÊªÍ ∑§⁄U ⁄U„UÊ „ÒU– ©UŒÊ„U⁄UáÊ ∑§ Á‹∞, wÆv| ◊¥,
Ÿ∞ flÊ„UŸÊ¥ ∑§ Á‹∞ vzÆ,ÆÆÆ ∑§Ê⁄UÊ¥ ∑§Ê ∑§Ê≈UÊ
ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ •ÊÒ⁄U {Æ,ÆÆÆ ∑§fl‹
ßZœŸ ŒˇÊ ∑§Ê⁄UÊ¥ ∑§Ê •Êfl¢Á≈Uà Á∑§ÿÊ ªÿÊ– wÆv}
◊¥, ß‚ ∑§Ê≈U ∑§Ê ÉÊ≈UÊ∑§⁄U ∞∑§ ‹Êπ ¬˝ÁÃfl·¸ ∑§⁄U
ÁŒÿÊ ªÿÊ– ß‚Ë Ã⁄U„U, wÆv| ◊¥, ∑§Êÿ‹ ∑§Ê
©U¬÷Êª vv Á◊Á‹ÿŸ ≈UŸ ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ ÄÿÊ¥Á∑§
’ËÁ¡¢ª Ÿ •¬Ÿ ‚÷Ë ’«∏U ∑§Êÿ‹Ê •ÊœÊÁ⁄UÃ
Á’¡‹Ë ÉÊ⁄U ’¢Œ ∑§⁄U ÁŒ∞– ß‚∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ,
’ËÁ¡¢ª Ÿ •ÊÒlÊÁª∑§ ¬˝ŒÍ·áÊ ¬⁄U ÁŸÿ¢òÊáÊ „UÃÈ
Á‡ÊŸÁ¡Ÿ, „U’߸, ‡Ê¢«UÊ¥ª, ‡ÊÊ¢Ä‚Ë ∞fl¢ ÷ËÃ⁄UË
◊¢ªÊÁ‹ÿÊ, Ÿ Á◊‹∑§⁄U ‚◊Áãflà ∑§Ê⁄¸UflÊ߸ ÿÊ¡ŸÊ
‹ÊªÍ ∑§Ë „ÒU– ’ËÁ¡¢ª ∑§Ë •¬ŸË ∑§Ê⁄¸UflÊ߸ ÿÊ¡ŸÊ
ÃÕÊ ©U‚∑§ øÊ⁄UÊ¥ •Ê⁄U ∑§ ˇÊòÊÊ¥ ∑§Ë ÿÊ¡ŸÊ•Ê¥ ∑§Ê
‚¢ÿÊ¡Ÿ ‹Ê÷∑§Ê⁄UË Á‚h „ÈU•Ê „ÒU– wÆv| ◊¥,
’ËÁ¡¢ª Ÿ ww{ ŸË‹ •Ê∑§Ê‡Ê ÁŒfl‚ ’„UÃ⁄U flÊÿÈ
ªÈáÊflûÊÊ flÊ‹ Œ¡¸ Á∑§∞, ¡’Á∑§ wÆvx ◊¥ ◊ÊòÊ
v|{ ÁŒfl‚ Õ– ’ËÁ¡¢ª-Á‡ÊŸÁ¡¢ª-„U’߸ ˇÊòÊ ◊¥,
¬Ë∞◊ w.z ∑§Ê SÃ⁄U wÆvx •ÊÒ⁄U wÆv| ∑§ ’Ëø
‹ª÷ª xÆ ¬˝ÁÇÊà ∑§◊ „ÈU•Ê „ÒU– ß‚‚ ’ËÁ¡¢ª
∑§Ê wÆvx ◊¥ Sflÿ¢ ∑§ Á‹∞ Ãÿ Á∑§∞ ª∞ ¬Ë∞◊
w.z ∑§ ‹ˇÿ ∑§Ê ¬ÊŸ ◊¥ ◊ŒŒ Á◊‹Ë „ÒU–
ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ¡Ê⁄UË flÊÿÈ ¬˝ŒÍ·áÊ ß‚∑§Ë ÿÊŒ
ÁŒ‹ÊÃÊ „ÒU Á∑§ „U◊¥ ’ËÁ¡¢ª mÊ⁄UÊ flÊÿÈ ¬˝ŒÍ·áÊ ‚¢
Á∑§∞ ª∞ ‚¢ÉÊ·¸ ‚ ‚’∑§ ‚ËπŸ ∑§Ë
•Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „ÒU–

•Ê¬ ∑§Ë ’Êà »§⁄U◊ÊÿÊ

¬ÈÁ‹‚ ‚ÈœÊ⁄U ¬⁄U äÿÊŸ Ÿ„UË¥
¬ÈÁ‹‚ ‚◊ÈŒÊÿ ∑§ Á‹∞ ‚È⁄UˇÊÊ ∑§Ê
•„U◊ dÊà „ÒU– ¬ÈÁ‹‚ ∑§Ê ÁŒŸ
¬˝ÁÃÁŒŸ ∑§Ë ∑§ÊŸÍŸ-√ÿflSÕÊ ∑§
‚¢⁄UˇÊ∑§ ∑§ M§¬ ◊¥ •„U◊ ÷ÍÁ◊∑§Ê
ÁŸ÷ÊŸË ¬«∏UÃË „ÒU– ◊ª⁄U ∑§fl‹
ß‚‚ „UË ‹Ê÷ Ÿ„UË¥ Á◊‹ªÊ ¡’ Ã∑§
‹Êª ‚∑§Ê⁄UÊà◊∑§ ¬ÈÁ‹Á‚¢ª ∑§Ë
©U¬‹ÁéœÿÊ¥ ∑§ ¬˝Áà ‚¢flŒŸ‡ÊË‹ Ÿ„UË¥
„UÊ¥ª– ∑§È§¿U Áfl‡Ê·ôÊÊ¥ ∑§Ê ÁfløÊ⁄U „ÒU
Á∑§ ߟ ‚flÊ•Ê¥ ∑§ ◊ÍÀÿ,
•Á÷flÎÁûÊÿÊ¢, ¬hÁÃÿÊ¢ ∞fl¢
¬˝ÁÃ’hÃÊ, •ÊÁŒ ◊¥ •Ê◊Í‹-øÍ‹
’Œ‹Êfl ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „ÒU– ∑§È§¿U
‹ÊªÊ¥ ∑§Ê ÁfløÊ⁄U „ÒU Á∑§ ‚È⁄UˇÊÊ ’‹Ê¥
∑§Ë ªÈáÊflûÊÊ ∞fl¢ ŒˇÊÃÊ •Áœ∑§Ã⁄U
©UŸ∑§Ë ‚flÊ Œ‡ÊÊ•Ê¥, ‚„UÿÊª,
¬˝Á‡ÊˇÊáÊ, ªÁÃÁflÁœ, •Ê◊ ¡ŸÃÊ ‚
•¢Ã⁄U‚¢¬∑¸§ ∑§ SÃ⁄U ∞fl¢ ÁŸÿÈÁÄà ∑§Ë
‚Åà ¬hÁÃÿÊ¥ ¬⁄U ÁŸ÷¸⁄U „UÊÃË „ÒU–
ß‚Á‹∞, ÿ„, ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§ Á„Uà ◊¥ „ÒU
Á∑§ fl„U ©UìÊ SÃ⁄UËÿ ‚àÿÁŸDÔUÊ ∞fl¢
•¬Ê⁄U ˇÊ◊ÃÊ ‚ ¬Á⁄U¬Íáʸ ∑§ÊÁ◊¸∑§Ê¥ ∑§Ê
÷Ã˸ ∑§⁄UŸ „UÃÈ •Ê∑§Á·¸Ã ∑§⁄U–
‹Á∑§Ÿ ŸÃʪáÊ ¬ÈÁ‹‚ ∑§Ë ‹ªÊ◊ „U⁄U
„UŒ Ã∑§ •¬Ÿ „UÊÕÊ¥ ◊¥ ⁄UπŸÊ øÊ„UÃ
„Ò¥U ß‚ËÁ‹∞ ¬ÈÁ‹‚ ‚ÈœÊ⁄U ‹ÊªÍ ∑§⁄UŸ
∑§ ◊Ê◊‹ ◊¥ ‚÷Ë ‚⁄U∑§Ê⁄UÊ¥ ∑§Ê ⁄UflÒÿÊ
‹ª÷ª ∞∑§ ¡Ò‚Ê ⁄U„UÊ „ÒU– •ÃËà ◊¥,
¬ÈÁ‹‚ ‚ÈœÊ⁄U ¬⁄U ’„ÈUà ‚ ◊„Uàfl¬Íáʸ
‚ȤÊÊfl ∞fl¢ Á‚»§ÊÁ⁄U‡Ê¥ ∑§Ë ªßZ ÕË¥
‹Á∑§Ÿ ŸflËŸ øÈŸÊÒÁÃÿÊ¥ ‚ ÁŸ’≈UŸ
∑§ Á‹∞ •÷Ë •ÊÒ⁄U ÷Ë ’„ÈUà ∑ȧ¿U
Á∑§∞ ¡ÊŸ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „ÒU–
- ∑§◊‹ ◊„UÊfl⁄U, ‚ËÃʬÈ⁄U
Á‡ÊˇÊÊ ◊¥ ¬Á‡ø◊ ∑§Ë Ÿ∑§‹ øËŸ ∑§ ‚¢ÁŒÇœ ß⁄UÊŒ øÈŸÊfl ÁŸ∑§≈U •ÊŸ ∑§ ‚ÊÕ „UË ⁄UÊ¡ πȇÊ
∑§⁄UŸ ∑§ Á‹∞ ‡ÊÊ„U ∑§ ‚Ê◊Ÿ ¤ÊÈ∑§ ⁄U„UË „Ò¥U–
„U◊Ê⁄U •¢Œ⁄U ¬Á‡ø◊Ë ◊ÊÚ«U‹Ê¥ ∑§Ë •Ê⁄U ŒπŸ ∑§Ë •ÊŒÃ ß‚ ∑§Œ⁄U ¬«∏U ªß¸ üÊË‹¢∑§Ê Ÿ „U◊Ê⁄U Ã≈U ∑§ ÁŸ∑§≈U ‚ ⁄UÊCÔ˛U¬Áà ∑§Ê ◊ŸÊ ∑§⁄U øËŸ ∑§ ‚ÊÕ •ë¿UÊ „UÊÃÊ Á∑§ fl ⁄UÊ¡SÕÊŸ ∑§Ë ¡ŸÃÊ ∑§
„ÒU Á∑§ „U◊ ¡’ ÷Ë •¬ŸË √ÿflSÕÊ ∑§Ê ŒÈL§Sà ∑§⁄UŸ ∑§Ë ’Êà ‚ÊøÃ „Ò¥U ÃÊ ªÈ¡⁄UŸ flÊ‹ ‚◊Ⱥ˝Ë ◊ʪ¸ ¬⁄U ∞∑§ ¬˝SÃÊÁflà ‚◊¤ÊÊÒÃÊ ⁄Ug ∑§⁄UflÊÿÊ ÃÕÊ ‚◊ˇÊ ¤ÊÈ∑§ÃË¥–
©U‚∑§ Á‹∞ Á∑§‚Ë ¬Á‡ø◊Ë Œ‡Ê ∑§ ◊ÊÚ«U‹ ∑§Ê •ŸÈ∑§⁄UáÊ ∑§⁄UŸ ∑§Ê ¬˝ÿÊ‚ ⁄UáÊŸËÁÃ∑§ ’¢Œ⁄UªÊ„U øËŸ ∑§Ê ¬^ÔU ÷Ê⁄Uà ∑§Ê ‚‡ÊÀ‚ ◊¥ ŸÊÒ‚ÒÁŸ∑§ fl - •‡ÊÊ∑§ ª„U‹ÊÒÃ
∑§⁄UÃ „Ò¥U– „◊ ‹ª÷ª v.xy •⁄U’ ¡Ÿ‚¢ÅÿÊ flÊ‹Ê Œ‡Ê „Ò¥U •ÊÒ⁄U „U◊Ê⁄UÊ ◊ÊÚ«U‹ ¬⁄U Œ∑§⁄U ÷Ë „U◊Ê⁄U Á‹∞ πÊ‚ πÃ⁄UÊ ŸÊÒfl„UŸ ‚ÈÁflœÊ ’„UÊ‹ ∑§Ë ªß¸– ∑§Ê¢ª˝‚ ŸÃÊ
Á»§Ÿ‹Ò¥«U ‚ Ÿ„UË¥ Á‹ÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ, ¡„UÊ¢ vÆ Á◊Á‹ÿŸ ‚ ÷Ë ∑§◊ ¡Ÿ‚¢ÅÿÊ ¬ÒŒÊ Á∑§ÿÊ „ÒU– üÊË‹¢∑§Ê øËŸ ‚ øËŸ Á¡‚ ¬˝∑§Ê⁄U ÷Ê⁄Uà ∑§Ê ÉÊ⁄UŸ
„ÒU •ÕflÊ SflË«UŸ ‚, ¡„UÊ¢ ∑§Ë ¡Ÿ‚¢ÅÿÊ | Á◊Á‹ÿŸ ‚ ÷Ë ∑§◊ „ÒU– ¡Ê Á◊‹ •ÊΔU Á’Á‹ÿŸ «UÊ‹⁄U ∑§ ∑§¡¸ flÊ‹Ë “⁄UÊ«U ∞¢«U ’À≈U” ¬Á⁄UÿÊ¡ŸÊ ∑§Ê¢ª˝‚ ŸÃÊ •‡ÊÊ∑§ ª„U‹ÊÒà ∑§Ë Á≈Uå¬áÊË Œ‡Ê ∑§Ë
∑ȧ¿U Á»§Ÿ‹Ò¥«U •ÊÒ⁄U ¡Ê¬ÊŸ Ÿ „UÊÁ‚‹ Á∑§ÿÊ „ÒU ©U‚ „UÊÁ‚‹ ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹∞ ◊¥ ’È⁄UË Ã⁄U„U «ÍU’ ªÿÊ ÕÊ •ÊÒ⁄U ÿ„UË ’ŸÊ ⁄U„UÊ „ÒU fl„U „U◊Ê⁄U Á‹∞ øÃÊflŸË ‚÷Ë ◊Á„U‹Ê•Ê¥ ∑§Ê •¬◊ÊŸ „ÒU–
„U◊ fl„UÊ¢ ∑§Ê ◊ÊÚ«U‹ Ÿ„UË¥ ‹ÊªÍ ∑§⁄U ‚∑§Ã– ÷Ê⁄Uà ◊¥ { fl·¸ ‚ vy fl·¸ ∑§Ê⁄UáÊ „UÒU Á∑§ üÊË‹¢∑§Ê ∑§Ê •¬ŸÊ „ÒU Á∑§ ˇÊòÊ ◊¥ ‡ÊÊ¢Áà fl ‚È⁄UˇÊÊ „UÃÈ - •Á◊à ‡ÊÊ„U
Ã∑§ ∑§ ’ìÊÊ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ∑§ß¸ Œ‡ÊÊ¥ ∑§Ë ∑ȧ‹ ¡Ÿ‚¢ÅÿÊ ‚ ÷Ë •Áœ∑§ „ÒU– ∞∑§ ‚Ê◊Á⁄U∑§ ’¢Œ⁄UªÊ„U øËŸ ∑§Ê ∑§Ê◊ ∑§⁄UŸ ∑§ øËŸ mÊ⁄UÊ ’Ê⁄U-’Ê⁄U ÷Ê¡¬Ê ŸÃÊ
÷Ê⁄Uà ◊¥ ∑ȧ‹ Á‡ÊˇÊÊ ’¡≈U ’„ÈUà ‚ ¿UÊ≈U Œ‡ÊÊ¥ ∑§ ⁄UÊCÔ˛UËÿ ’¡≈U ‚ ÷Ë ‚ÊÒ¥¬ŸÊ ¬«∏UÊ– ‚‡ÊÀ‚ ÷Ê⁄Uà ∑§Ê ÁŒ∞ ’ÿÊŸÊ¥ ¬⁄U „U◊¥ ‚Ã∑¸§ ⁄U„UŸÊ
•Áœ∑§ „UÊÃÊ „ÒU– ŒÈ÷ʸÇÿ ‚, ∑§Ê»§Ë ¬Ò‚Ê πø¸ Á∑§∞ ¡ÊŸ ∞fl¢ •Ê¢∑§«∏UÊ¥ ŸÊÒ‚ÒÁŸ∑§ ‚ÈÁflœÊ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UŸÊ øÊÁ„U∞– øËŸ ∑§Ë ÁflSÃÊ⁄UflÊŒË ŸËÁÃ
mÊ⁄UÊ ÿ„U ’ÃÊ∞ ¡ÊŸ, Á∑§ { ‚ vy fl·¸ •ÊÿÈ flª¸ ∑§ •Áœ∑§Ã⁄U ’ìÊ S∑ͧ‹ øÊ„UÃÊ ÕÊ Á¡‚ ¬⁄U øËŸ Ÿ ’«∏UË ∑§Ê»§Ë πÃ⁄UŸÊ∑§ „ÒU– fl„U ÷Ê⁄Uà ∑§
¡Ê ⁄U„U „Ò¥U, ∑§ ’Êfl¡ÍŒ ¬˝àÿ∑§ ‚fl¸ˇÊáÊ ÿ„UË ’ÃÊÃÊ „ÒU Á∑§ ‹ÊπÊ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ „UÊÿÃÊ’Ê ◊øÊ߸ ÕË– ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U øÊ⁄UÊ¥ •Ê⁄U ÉÊ⁄UÊ’¢ŒË ∑§⁄UŸ ◊¥ ‹ªÊ „◊ •ÊâÁ∑§ÿÊ¥ ∑§Ê ∑§÷Ë ¡Ëß ÿÊ ¡Ëà ∑§ ÁŸ∑§≈U
◊¥ ’ìÊ S∑ͧ‹ Ÿ„UË¥ ¡ÊÃ •ÊÒ⁄U ¡Ê ¡ÊÃ ÷Ë „Ò¥U fl ’„ÈUà ∑§◊ ¬…∏U ¬ÊÃ „Ò¥U– ∑§Ê ß‚ ’Êà ∑§Ê üÊÿ ÁŒÿÊ ¡ÊŸÊ ⁄U„UÃÊ „ÒU– Ÿ„UË¥ ¬„È¢UøŸ Œ¥ª– w{-vv ¬ËÁ«∏UÃÊ¥ ∑§Ê ãÿÊÿ ÁŒ‹ÊŸ
•Ã— ’„UÃ⁄U „UÊªÊ Á∑§ ÷Ê⁄Uà •¬Ÿ ¬Á⁄Ufl‡Ê ∑§ •ŸÈM§¬ ◊ÊÚ«U‹ ’ŸÊ∞– øÊÁ„U∞ Á∑§ ©U‚Ÿ ‚‡ÊÀ‚ ∑§ - •‚Ë◊ ∑§Ê҇ʋ, ∑§ÊŸ¬È⁄U ∑§ Á‹∞ •◊Á⁄U∑§Ê ÷Ê⁄Uà ∑§ ‚ÊÕ π«∏UÊ „ÒU–
- ‚¢ŒË¬ ªª¸, ‹πŸ™§ åÊÊΔU∑§ •¬ŸË ¬˝ÁÃÁ∑˝§ÿÊ ß¸-◊‹ ‚ - «UÊŸÊÀ«U ≈˛¢U¬
responsemail.hindipioneer@gmail.com •◊Á⁄U∑§Ë ⁄UÊCÔ˛U¬Áà U
¬⁄U ÷Ë ÷¡ ‚∑§Ã „ÒU–
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv} ãÿÍ¡-√ÿÍ¡ 9
ãUÚU vz ç·¤×è ÂÚU ¹éÜð´»ð ·¤æñàæÜ çß·¤æ⠷𴤼ý
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ‹πŸ™§
çâË·¤ °UâÂô-
çâË·¤ ·é¤Ö ·¤æ
¥æØôÁÙ x® âð
ÁŒ‚¢’⁄U Ã∑§ ¬Í⁄U „UÊ ¡Ê∞¢
ÁŸ◊ʸáÊʜ˟ ∑§Êÿ¸— ⁄UËÃÊ
‚¥flŒŸÊ ¡ÊªÎà ∑§⁄UŸÊ „Ë ‚„Ë ◊ÊÿŸ ◊¥ ‚ÊÁ„àÿ ‚ΡŸ— üÊËÁŸflÊ‚ ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ‹πŸ™§
¬˝Œ‡Ê ∑§ ©U¬ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË «UÊÚ. ÁŒŸ‡Ê ÷Í◊á«‹Ë∑§⁄UáÊ ∑§Ê •àÿÁœ∑§ ‹Ê÷ ŒËflÊ⁄UÙ¥ ∑§Ê ÉÊ⁄U, ¡„Ê¥ √ÿÁQ§ ¬„‹Ë
¬˝Œ‡Ê ∑‘§ ⁄U‡Ê◊ Áfl÷ʪ mÊ⁄UÊ ‡ÊÈÈ∑˝§flÊ⁄U z ×¢˜æè Ùð ·¤è ÂØüÅUÙ çßÖæ» ©ëøË∑§⁄UáÊ/ ‚ıãŒÿ˸∑§⁄UáÊ ∑§Êÿ¸ ~}

×ð´ ·¤´SÅþUàæÙ °‡Ç çÇÁæ§Á

‡Ê◊ʸ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ÿÈflÊ•Ê¥ ∑§Ê •Áœ∑§
‚ •Áœ∑§ ⁄UÊ¡ªÊ⁄U ©U¬‹éœ ∑§⁄UÊŸ ∑§
Á‹∞ ¬˝Œ‡Ê ∑§ „U⁄U vz Á∑§◊Ë ∑§Ë ŒÍ⁄UË
¬⁄U ∞∑§ Ÿÿ ∑§Ê҇ʋ Áfl∑§Ê‚ ∑§ãº˝
πÊ‹ ¡Êÿ¥ª– ß‚ Ã⁄U„U ¬Í⁄U ¬˝Œ‡Ê ◊¥
⁄UÊÖÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U w|ÆÆ Ÿ∞ ∑§Ê҇ʋ
Áfl∑§Ê‚ ∑§ãº˝Ê¥ ∑§Ë SÕʬŸÊ ∑§⁄UªË–
«UÊÚ. ‡Ê◊ʸ ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ê «UÊÚ. ⁄UÊ◊ ◊ŸÙ„⁄U
‹ÙÁ„ÿÊ ⁄UÊC˛Ëÿ ÁflÁœ Áfl‡flÁfllÊ‹ÿ
◊¥ ÃËŸ ÁŒŸ ‚ ø‹ ⁄U„ ‡ÊéŒ ⁄U¥ª
‚ÊÁ„àÿ ◊„Ùà‚fl ∑§ •ÊÁπ⁄UË ÁŒŸ
•ÊÿÊÁ¡Ã ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ∑§Ê ‚¢’ÊÁœÃ ∑§⁄U
⁄U„U Õ–
©U¬ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ ÷Ê⁄UÃ
ÿÈÈflÊ•Ù¥ ∑§Ê Œ‡Ê „Ò, Ÿ∞ ÷Ê⁄Uà ∑‘§
ÁŸ◊ʸáÊ ◊¥ ÿÈflÊ•Ê¥ ∑§Ê •¬ŸË ÷ÍÁ◊∑§Ê
‚ÈÁŸÁ‡øà ∑§⁄UŸË øÊÁ„U∞– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê
Á∑§ ’Œ‹Ã ¬Á⁄Ufl‡Ê ◊¥ „◊ •ÊœÈÁŸ∑§
’Ÿ¥ Á∑§ãÃÈ •¬ŸË ‚Ê¥S∑§ÎÁÃ∑§ Áfl⁄UÊ‚Ã
‚ ŒÍ⁄U Ÿ „Ù¥– ∑§Êÿ¸∑˝§◊ ◊¥ ◊ÈÅÿ flÄÃÊ
∑§ M§¬ ◊¥ ‡ÊÊÁ◊‹ •Áπ‹ ÷Ê⁄UÃËÿ
ÁfllÊÕ˸ ¬Á⁄U·Œ ∑§ ⁄UÊC˛Ëÿ ‚„ ‚¥ªΔŸ
◊¥òÊË üÊËÁŸflÊ‚ Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ ‚¥flŒŸÊ
¡ÊªÎà ∑§⁄UŸÊ „Ë ‚„Ë ◊ÊÿŸ ◊¥
‚ÊÁ„àÿ ‚ΡŸ „Ò– •ÕʸØ ‚¥flŒŸÊ „Ë
‚ÊÁ„àÿ „Ò– •¬Ÿ ¡ËflŸ ∑‘§ ‚ÊÕ-
‚ÊÕ ŒÍ‚⁄UÙ¥ ∑‘§ ¡ËflŸ ∑§Ù üÊD ’ŸÊŸ
flÊ‹Ê „Ë ‚»§‹ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§
•ŸÈ÷fl ¡’ •ŸÈ÷ÍÁà ◊¥ ’Œ‹ÃÊ „Ò ÃÙ
fl„ ‚ÊÁ„àÿ ’Ÿ ¡ÊÃÊ „Ò– ÷Ê⁄Uà ◊ÊÃÊ
∑‘§ ø⁄UáÊÙ¥ ◊¥ ’ÒΔ∑§⁄U „Ë üÊD ÷Ê⁄Uà ∑§Ê
ÁŸ◊ʸáÊ „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò– ÁflÁ‡ÊCÔU •ÁÃÁÕ
∑§ M§¬ ◊¥ ’Ë’Ë∞ÿÍ ∑§ ∑ȧ‹¬Áà ¬˝Ê.
∞Ÿ∞◊¬Ë fl◊ʸ Ÿ ∑§„UÊ Á∑§
Á„ãŒË ∑§Ù Á◊‹Ê „Ò– Á„ãŒË Á»§À◊
¡ªÃ Ÿ Á„ãŒË ∑‘§ •ãÃ⁄UʸC˛Ëÿ∑§⁄UáÊ ◊¥
Áfl‡Ê· ÿÙªŒÊŸ Á∑§ÿÊ „Ò– ©¬˝ Á„ãŒË
‚¥SÕÊŸ ∑‘§ ∑§Êÿ¸∑§Ê⁄UË •äÿˇÊ ¬˝Ù.
‚ŒÊŸ¥Œ ¬˝‚ÊŒ ªÈ# Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ‚ÊÁ„àÿ
‹ªÊÃÊ⁄U ‚¥÷ÊflŸÊ•Ù¥ ∑§Ë ’Êà ∑§⁄UŸÊ
„Ò– flø◊ÊŸ ‚ÊÁ„àÿ ◊¥ ⁄UÊC˛ËÿÃÊ ∑‘§
øÁ⁄UòÊ ∑§Ù ªÊÿ’ ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò–
‚Ê¥¬˝ŒÊÁÿ∑§ÃÊ fl œ◊¸ÁŸ⁄U¬ˇÊÃÊ ¡Ò‚
‡ÊéŒ ‚ÊÁ„àÿ ∑§Ë •Ê‹ÙøŸÊ ◊¥
‚ÊÿÊ‚ ¬˝ÁflC ∑§⁄UÊÿ ªÿ „Ò¥– SflÃ¥òÊÃÊ
¬˝ÊÁ# ∑‘§ ¬‡øÊà ‚ÊÁ„àÿ ∑§Ù ∞∑§
◊Ùøʸ ’ÈÁh ‚ ø‹ÊÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò–
‹ÁflÁfl ∑§ Á„UãŒË Áfl÷ʪ ∑§ ¬˝Ê. ¬flŸ
•ª˝flÊ‹ Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ •Ê¡ „◊Ê⁄UÊ
‚ÊÁ„àÿ ’Ê¡Ê⁄UÙã◊Èπ „Ù ªÿÊ „Ò– •Ê¡
‚ÊÁ„àÿ ‹π∑§ ∑‘§ ŸÊ◊ ‚ Ÿ„Ë¥ ’ÁÀ∑§
¬˝∑§Ê‡Ê∑§ ∑‘§ ŸÊ◊ ¬⁄U ¬…∏UÊ ¡ÊÃÊ „ÒU–
ÁŒÀ‹Ë Áfl‡flÁfllÊ‹ÿ ∑§Ë ¬˝Ê. ∑§È◊ÈŒ
‡Ê◊ʸ Ÿ ÁŸ◊¸‹ fl◊ʸ ∑§Ê ©ŒÊ„⁄UáÊ ŒÃ
„È∞ ∑§„Ê Á∑§ ‚ÊÁ„àÿ ÉÊ⁄U „Ò, Á’ŸÊ
’Ê⁄U •¬Ÿ ◊ŸÈcÿàfl ‚ ‚ÊˇÊÊà∑§Ê⁄U
∑§⁄UÃÊ „Ò– ⁄UÊC˛Ëÿ ¿ÊòÊ ‡ÊÁQ§ ∑‘§
‚¥¬ÊŒ∑§ ¬˝Ù. •Ê·ÈÃÙ· ÷≈UŸÊª⁄U Ÿ
∑§„Ê Á∑§ •ª⁄U ‚ÊÁ„àÿ ◊ÍÀÿ¬⁄U∑§ „Ò
ÃÙ fl„ ÁŸÁ‡øà Á’∑‘§ªÊ– Ÿ∞ ‚
¬È⁄UʟʬŸ fl‚Í‹Ÿ ∑§Ê Sfl÷Êfl flø◊ÊŸ
‚ÊÁ„àÿ ∑§Ë øÈŸıÃË „Ò–
¬Á‡ø◊ ∑§Ë Ÿ∑§‹ ∑‘§ •ÊœÊ⁄U ¬⁄U
‚ÊÁ„àÿ ‚ΡŸ ‚ÊÁ„àÿ ∑‘§ Á„à ◊¥ Ÿ„Ë¥
„Ò– ß‚ ŒÊÒ⁄UÊŸ ÷Ê·Ê ‚¥SÕÊŸ ∑‘§
∑§Êÿ¸∑§Ê⁄UË •äÿˇÊ «ÊÚ. ⁄UÊ¡ŸÊ⁄UÊÿáÊ
‡ÊÈÄU‹ Ÿ Á„ãŒË ÷Ê·Ê ∑‘§ ¬˝ÁÃÁDà vy
‚ÊÁ„àÿ∑§Ê⁄UÙ¥ ∑§Ù ©¬˝ ÷Ê·Ê ‚ê◊ÊŸ,
‡ÊéŒ Á‡ÊÀ¬Ë ‚ê◊ÊŸ ÃÕÊ ÷Ê·Ê Á◊òÊ
‚ê◊ÊŸ ¬˝ŒÊŸ Á∑§ÿ– ß‚ •fl‚⁄U ¬⁄U
•÷ÊÁfl¬ ∑‘§ ⁄UÊC˛Ëÿ ¬˝∑§Ê‡ÊŸ ∞fl¥
¬˝Á‡ÊˇÊáÊ ¬˝◊Èπ ◊ŸÙ¡∑§ÊãÃ, •Áπ‹
÷Ê⁄UÃËÿ ⁄UÊíÿÁfl‡flÁfllÊ‹ÿ
∑§Êÿ¸¬˝◊Èπ üÊË„Á⁄U ’ÙÁ⁄U∑§⁄U, ˇÊòÊËÿ
‚¥ªΔŸ ◊¥òÊË ⁄U◊· ªÁ«∏UÿÊ ‚Á„UÃ
∑§Ê»§Ë ‚¢ÅÿÊ ◊¥ ‹Êª ©U¬ÁSÕà Õ–
xÆ Ÿflê’⁄U ‚ ¬Ê¥ø ÁŒfl‚Ëÿ
“Á‚À∑§ ∞ÄU‚¬Ù Á‚À∑§ ∑§Èê÷
wÆv}-v~” ∑§Ê •ÊÿÙ¡Ÿ ªÙ◊ÃË
Ÿª⁄U ÁSÕà ©UûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ¬ÿ¸≈UŸ ÷flŸ
● ×´˜æè âˆØÎðß Â¿æñÚUè ·¤Ü
·¤Úð´»ð °UâÂô ·¤æ àæéÖæÚUÖ
◊¥ Á∑§ÿÊ ¡ÊÿªÊ– ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ ⁄U‡Ê◊
©lÙª ◊¥òÊË ‚àÿŒfl ¬øÒ⁄UË xÆ
Ÿflê’⁄U ∑§Ù •¬⁄UÊq ‚Ê…∏U ’Ê⁄U„U ’¡
∞ÄU‚¬Ù ∑§Ê ‡ÊÈ÷Ê⁄Uê÷ ∑§⁄U¥ª– ÿ„
¡ÊŸ∑§Ê⁄UË •¬⁄U ◊ÈÅÿ ‚Áøfl ⁄U‡Ê◊
⁄U◊Ê ⁄U◊áÊ Ÿ ŒË „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ
Á∑§ xÆ Ÿflê’⁄U ‚ ‡ÊÈM§ „Ù∑§⁄U y
ÁŒ‚ê’⁄U Ã∑§ ø‹Ÿ flÊ‹ ß‚ Á‚À∑§
∞ÄU‚¬ÙÁ‚À∑§ ∑§Èê÷ ◊¥ ⁄U‡Ê◊
©à¬ÊŒŸ ¬˝ÁR§ÿÊ ∑‘§ ‚¡Ëfl ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ
∑‘§ ‚ÊÕ „Ë ©à∑§ÎC ⁄U‡Ê◊Ë flSòÊÙ¥ ∑§Ê
ÁflR§ÿ ÷Ë „٪ʖ
âçßüâðÁ ·Ô¤ ÌãÌ ¿Ü ÚUãð
çÙ×æü‡æ ·¤æØô´ü ·¤è â×èÿææ
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ‹πŸ™§
¬˝Œ‡Ê ∑§Ë ¬ÿ¸≈UŸ ◊¥òÊË ¬˝Ù. ⁄UËÃÊ
’„ȪÈáÊÊ ¡Ù‡ÊË Ÿ •Ê¡ ªÙ◊ÃË Ÿª⁄U,
‹πŸ™§ ÁSÕà ¬ÿ¸≈UŸ ÷flŸ ∑‘§
‚÷Ê∑§ˇÊ ◊¥ ‚ê¬ÛÊ ’ÒΔ∑§ ◊¥ ∑§„Ê Á∑§
¬ÿ¸≈UŸ ∑‘§ ÁŸ◊ʸáÊʜ˟ ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑‘§
ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ‹ˇÿÙ¥ ∑§Ù ÁŒ‚ê’⁄U wÆv}
Ã∑§ ‡ÊË·¸ ¬˝ÊÕÁ◊∑§ÃÊ ‚ ¬Í⁄UÊ Á∑§ÿÊ
¡Ê∞– ©ã„Ù¥Ÿ Áfl÷ʪËÿ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥
∑§Ù ∑§Êÿ¸ŒÊÿË ‚¥SÕÊ•Ù¥ ∑§Ë ∑§Êÿ¸
¬˝ªÁà ∑§Ê •ŸÈüÊfláÊ ∑§⁄UŸ ∑§Ù ∑§„Ê–
©ã„Ù¥Ÿ ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑§Ë œË◊Ë ¬˝ªÁà ¬⁄U ⁄UÙ·
¬˝∑§≈U ∑§⁄UÃ „È∞ ∑§„Ê Á∑§ Á∑§‚Ë ÷Ë
¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ë ‹Ê¬⁄UflÊ„Ë •ı⁄U ©ŒÊ‚ËŸÃÊ
∑§Ù ’ŒÊ¸‡Ã Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ◊¢òÊË
¬˝Ù. ¡Ù‡ÊË Ÿ ÿ„U ÁŸŒ¸‡Ê ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ê
¬ÿ¸≈UŸ Áfl÷ʪ ◊¥ ∑§¥S≈˛ÄU‡ÊŸ ∞á«
Á«¡Êß¡ ‚Áfl¸‚¡ ∑‘§ Äà ø‹ ⁄U„
ÁŸ◊ʸáÊ ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑§Ë ‚◊ˡÊÊ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ
ÁŒ∞– ’ÒΔ∑§ ◊¥ ¡Ÿ¬Œ ‚ËÃʬÈ⁄U ∑‘§
ŸÒÁ◊·Ê⁄Uáÿ øR§ÃËÕ¸ ∑‘§ ¡‹ ∑§Ù
Sflë¿ ∑§⁄UŸ ∑‘§ ‚¥’¥œ ◊¥ „È∞ ∑§Êÿ¸
¬˝ªÁà ∑§Ë øøʸ ∑§⁄UÃ „È∞ ‚Ë. ∞á«
«Ë∞‚ ∑‘§ ‚¥’¥ÁœÃ •Áœ∑§Ê⁄UË Ÿ
¬ÿ¸≈UŸ ◊¥òÊË ∑§Ù •flªÃ ∑§⁄UÊÿÊ Á∑§
¡‹ Sflë¿ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ‹ªÊ∞ ª∞
å‹Ê¥≈U ‚ •¬ÁˇÊà ¬Á⁄UáÊÊ◊ Ÿ Á◊‹Ÿ
∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ Ã∑§ŸË∑§Ë Áfl‡Ê·ôÊÙ¥ ‚ ⁄UÊÿ
‹Ë ¡Ê ⁄U„Ë „Ò ÃÕÊ ¡Ÿ¬Œ ‹Á‹Ã¬È⁄U
◊¥ ¬ÿ¸≈U∑§ •ÊflÊ‚ ªÎ„, Œflª…∏ ∑§Ê
¬˝ÁÇÊà ¬Íáʸ „Ò– ¬˝Ù. ¡Ù‡ÊË Ÿ ÁŸŒ¸‡Ê
ÁŒÿÊ Á∑§ ¡„Ê¥ ∑§Êÿ¸¬ÍÁø „Ù ªß¸ „Ò fl„Ê¥
¡Ÿ¬Œ ∑‘§ ¡Ÿ¬˝ÁÃÁŸÁœÿÙ¥ ÃÕÊ flÁ⁄UD
•Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ë ©¬ÁSÕÁà ◊¥
ÿÙ¡ŸÊ•Ù¥ ∑§Ê ‹Ù∑§Ê¬¸áÊ ∑§⁄U ÁŒÿÊ
¡Ê∞– ’ÒΔ∑§ ◊¥ ¡Ÿ¬Œ flÊ⁄UÊáÊ‚Ë ∑‘§
Ä‚Ë‹ Á¬á«⁄UÊ ÁSÕà Ÿ∑§≈UE⁄UË
Ÿ∑§≈UË ÷flÊŸË SÕ‹ ¬⁄U ’Ê©«˛ËflÊ‹,
¬˝fl‡Ê mÊ⁄U, Á◊^Ë ÷⁄UÊ߸ ∞fl¥
„Ê≈U˸∑§Àø⁄U ∑§Êÿ¸ „ÃÈ œŸ⁄UÊÁ‡Ê
©¬‹éœ ∑§⁄UflÊŸ, ¡Ÿ¬Œ »Ò§¡Ê’ÊŒ
∑§Ë Ä‚Ë‹ L§Œı‹Ë ∑‘§ ª˝Ê◊ ‚ÈŸflÊ ◊¥
ÁSÕà ∑§Ê◊ÊÅÿÊ ŒflË ◊¥ÁŒ⁄U ∑‘§ ¬ÿ¸≈UŸ
Áfl∑§Ê‚ ∑§Ë ∑§Êÿ¸ ¬˝ªÁà ¬⁄U ÷Ë øøʸ
„È߸– ¬ÿ¸≈UŸ ◊¥òÊË Ÿ ∑§Êÿ¸ŒÊÿË
‚¥SÕÊ•Ù¥ ∑§Ë œË◊Ë ∑§Êÿ¸ ¬˝ªÁà ¬⁄U
⁄UÙ· ¬˝∑§≈U Á∑§ÿÊ •ı⁄U ∑§ÊÿÙ¥¸ ∑§Ù
‡ÊËÉÊ˝ÃÊ ‚ ¬Íáʸ ∑§⁄UÊŸ ∑§Ê ÁŸŒ¸‡Ê
ÁŒÿÊ– ‚◊ˡÊÊ ’ÒΔ∑§ ◊¥ ‚Ë. ∞á«
«Ë∞‚ ÃÕÊ ¬ÿ¸≈UŸ Áfl÷ʪ ∑‘§ flÁ⁄UD
•Áœ∑§Ê⁄UË ©¬ÁSÕà Õ–

Ü¿ÚU ·¤æØüàæñÜè ßæÜð ÂéçÜâ âÚU·¤æÚUè ¥SÂÌæÜæð´ ×ð´ ÌñÙæÌ ãUæð´»ð çßàæðá™æ ç¿ç·¤ˆâ·¤ ŒÊ ÁŒŸÊ¥ ◊¥ „ÈU•Ê zÆ ‹Êπ ’ìÊÊ¥
·¤#æÙæð´ ·¤æð ç·¤Øæ »Øæ ¿ÜÌæ ·ð¤ çÜ° Îè Õè°×°× ·ð¤ »ÆUÙ ·¤è ×¢ÁêÚUè
z ÚUæ…Ø âÚU·¤æÚU Ùð çßàæðá™ææð´ ·¤è çÙØéçÌ ∑§Ê ≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ— «UÊÚ. ŸËŸÊ ªÈ#Ê
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ‹πŸ™§
z Âý×æðÅUè ¥æ§üÂè°â ¥È¤âÚUæð´ ÂÚU Á‡Ê∑§ÊÿÃÊ¥ ¬⁄U ©Uã„UÊ¥Ÿ ‚Ë•Ê ≈˛ÒUÁ»§∑§ ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ‹πŸ™§
◊ÈÅÿ◊¢òÊË ÿÊªË •ÊÁŒàÿŸÊÕ ∑§Ë Ã⁄U»§ ‚
Øæð»è âÚU·¤æÚU ·¤æ ÖÚUæðâæ ÕÚU·¤ÚUæÚU
∑§Ê ÁŸ‹¢Á’à ∑§⁄UŸ ∑§ ‚ÊÕ „UË ¡’⁄UŸ
Á⁄U≈UÊÿ⁄U ∑§⁄UŸ ∑§ ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞ Õ ⁄UÊÖÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ‚⁄U∑§Ê⁄UË ÁøÁ∑§à‚Ê‹ÿÊ¥ ◊¥ ‡ÊÈM§ Á∑§ÿ ªÿ π‚⁄UÊ L§’‹Ê ≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ
¡’Á∑§ ¬˝Œ‡Ê ∑§ ∞«UË¡Ë ≈˛ÒUÁ»§∑§ ∑§Ê Áfl‡Ê·ôÊÊ¥ ∑§Ë ãÿÍŸÃ◊ •ÊœÊ⁄U÷Íà ß∑§Ê߸ ’Ë∞◊∞◊ •Á÷ÿÊŸ ∑§ ÄUà ’ËÃ ŒÊ ÁŒŸÊ¥ ◊¥ zÆ
zvy çÁÜæð´ ×ð´ ãéU° Èð¤ÚUÕÎÜ ×ð´ ÷Ë „U≈UÊ ÁŒÿÊ– Á¡‹ ◊¥ ≈˛ÒUÁ»§∑§ ∑§Ê (’Á‚∑§ Á◊ÁŸ◊◊ ◊Ê«KÍ‹) ∑§Ê ‹ÊªÍ Á∑§ÿ ¡ÊŸ ‹Êπ ’ìÊÊ¥ ∑§Ê ≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ „UÊ øÈ∑§Ê „ÒU–
âæÌ ·¤è ·¤×æÙ çȤÚU Âý×æðÅUè Á¡ê◊ŒÊ⁄U ÷Ë ¬ÈÁ‹‚ ∑§#ÊŸ „UÊÃÊ „ÒU– ∑§Ë ◊¢¡Í⁄UË Œ ŒË „ÒU– ’Ë∞◊∞◊ ∑§ ¡Á⁄U∞ •S¬ÃÊ‹Ê¥ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§ÀÿÊáÊ ◊„UÊÁŸŒ‡Ê∑§ «UÊÚ.

¥æ§üÂè°â ·¤æð âæñ´Âè

¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ‹πŸ™§
‚Í’ ∑§Ë ∑§ÊŸÍŸ-√ÿflSÕÊ ∑§Ê ‹∑§⁄U
‹ªÊÃÊ⁄U „UÊ ⁄U„UË ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ë Á∑§⁄UÁ∑§⁄UË
∑§ ’ÊŒ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ÿÊªË •ÊÁŒàÿŸÊÕ
Ÿ ‹ø⁄U ∑§Êÿ¸‡ÊÒ‹Ë flÊ‹ ∞∑§ Œ¡¸Ÿ ‚
•Áœ∑§ ¬ÈÁ‹‚ ∑§#ÊŸÊ¢ ∑§Ê ’ËÃË ⁄UÊÃ
ø‹ÃÊ ∑§⁄U ÁŒÿÊ– „UÊ‹Ê¢Á∑§ ¡Ê Ÿß¸
ÃÒŸÊÃË ∑§Ë ªß¸ „ÒU ©UŸ◊¥ ÷Ë ÿÊªË
‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ∞∑§ ’Ê⁄U Á»§⁄U ¬˝◊Ê≈UË
•Ê߸¬Ë∞‚ •»§‚⁄UÊ¥ ¬⁄U ÷⁄UÊ‚Ê ¡ÃÊÿÊ
„ÒU– Á¡Ÿ vy Á¡‹Ê¥ ∑§ ¬ÈÁ‹‚ ∑§#ÊŸ
„U≈UÊ∞ ª∞ ©UŸ◊¥ ‚ ‚Êà ◊¥ ¬˝◊Ê≈UË
•Ê߸¬Ë∞‚ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ ∑§Ê „UË ∑§◊ÊŸ
ÿ„UË fl¡„U „ÒU Á∑§ ªÊ⁄Uπ¬È⁄U ∑§ ∑§#ÊŸ
‡Ê‹÷ ◊ÊÕÈ⁄U ∑§Ê ÷Ë ©Uã„UÊ¥Ÿ „U≈UÊ
ÁŒÿÊ– ∑§Ê߸ ÃÒŸÊÃË ŒŸ ∑§ ’¡Ê∞ ©Uã„¥U
«UË¡Ë¬Ë ◊ÈÅÿÊ‹ÿ ‚ •≈ÒUø ∑§⁄U ÁŒÿÊ
ªÿÊ „ÒU– •ãÿ Á¡Ÿ Á¡‹Ê¥ ◊¥ ∑§Ê⁄¸UflÊ߸
„ÈU߸ „ÒU ©UŸ◊¥ ÖÿÊŒÊÃ⁄U ◊¥ ∑§ÊŸÍŸ-
√ÿflSÕÊ ¬≈U⁄UË ‚ ©UÃ⁄UË „ÈU߸ ÕË ÿÊ
Á»§⁄U ¬ÈÁ‹‚ ∑§#ÊŸ ∑§ Áπ‹Ê»§
Á‡Ê∑§ÊÿÃ¥ ‡ÊÊ‚Ÿ ∑§Ê Á◊‹ ⁄U„UË¢ ÕË¥–
ÿÊªË ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ Ÿß¸ ÃÒŸÊÃË ◊¥
∞∑§ ’Ê⁄U Á»§⁄U ¬˝◊Ê≈UË •Ê߸¬Ë∞‚
•Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ ¬⁄U ÷⁄UÊ‚Ê ¡ÃÊÿÊ „ÒU–
ߟ◊¥ «UÊÚ.•Ê◊ ¬˝∑§Ê‡Ê ∑§Ê ‹Á‹Ã¬È⁄U ‚
„U≈UÊÿÊ ªÿÊ ÃÊ ¤ÊÊ¢‚Ë ∑§Ë ∑§◊ÊŸ ‚ÊÒ¥¬
ŒË ªß¸– ‚Ë’Ë‚Ë•Ê߸«UË ‚ Á◊¡Ê¸¸
◊¢¡⁄U ’ª ∑§Ê ‹Á‹Ã¬È⁄U ∑§Ê ∞‚¬Ë
ÁŸÿÈÄà Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ß‚Ë ¬˝∑§Ê⁄U
◊¥ Áfl‡Ê·ôÊÊ¥ ∑§Ë ÃÒŸÊÃË ‚ÈÁŸ‡Áøà ∑§Ë ¡ÊÿªË–
Á¡‚‚ ◊⁄UË¡Ê¥ ∑§Ê ’„UÃ⁄U ß‹Ê¡ ‚ÈÁŸÁ‡øà „UÊ
‚∑§– ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ê ÿ„U ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ¬˝Œ‡Ê ∑§ ¬˝◊Èπ
‚Áøfl ÁøÁ∑§à‚Ê ∞fl¢ SflÊSâÿ ¬˝‡ÊÊãà ÁòÊflŒË Ÿ ŒË
„ÒU– ¬˝◊Èπ ‚Áøfl Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ’Á‚∑§ Á◊ÁŸ◊◊
◊Ê«KÍ‹ Áfl‡Ê·ôÊ ÁøÁ∑§à‚∑§Ù¥ ∑‘§ ‚◊ÈÁøà ÁflÃ⁄UáÊ
∞fl¥ ¬˝àÿ∑§ ¡Ÿ¬Œ ◊¥ •ÊœÊ⁄U÷Íà Áfl‡Ê·ôÊ
ÁøÁ∑§à‚∑§ ∑§Ë Ã∑§¸‚¥ªÃ ÃÒŸÊÃË „ÃÈ ÿ„U √ÿflSÕÊ
‹ÊªÍ ∑§Ë ¡Ê ⁄U„Ë „Ò– √ÿflSÕÊ ∑‘§ Äà SflÊSâÿ
Áfl÷ʪ ◊¥ ©¬‹éœ Áfl‡Ê·ôÊ ÁøÁ∑§à‚∑§Ù¥ ∑‘§ ‚ʬˇÊ
¬˝àÿ∑§ ◊á«‹Ëÿ ÁøÁ∑§à‚Ê‹ÿ ◊¥ ∑§◊ ‚ ∑§◊ v-v
Á»§¡ËÁ‡ÊÿŸ, ¬ËÁ«ÿÊ≈˛ËÁ‡ÊÿŸ, ‚¡¸Ÿ, ⁄UÁ«ÿÙ‹ÊÚÁ¡S≈U,
¬ÒÕÊ‹ÊÚÁ¡S≈U, ∞ŸSÕÁ≈US≈U, •ÊÕÙ¸‚¡¸Ÿ, •Ê߸ ‚¡¸Ÿ,
߸∞Ÿ≈UË ‚¡¸Ÿ ÃÒŸÊà „Ù¥ª– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ¬˝àÿ∑§
Á¡‹Ê ‚¥ÿÈQ§ ÁøÁ∑§à‚Ê‹ÿ ◊¥ ∑§◊ ‚ ∑§◊ v-v
Á»§¡ËÁ‡ÊÿŸ, ¬ËÁ«ÿÊ≈˛ËÁ‡ÊÿŸ, ‚¡¸Ÿ,
⁄UÁ«ÿÙ‹ÊÚÁ¡S≈U, ¬ÒÕÊ‹ÊÚÁ¡S≈U, ∞ŸSÕÁ≈US≈U ∞fl¥
∞∑§ ªÊÿŸ∑§Ù‹ÊÚÁ¡S≈U ∑§Ë ÃÒŸÊÃË ∑§Ë ¡ÊÿªË–
‚ÊÕ „Ë ¬˝àÿ∑§ Á¡‹Ê ¬ÈM§· ÁøÁ∑§à‚Ê‹ÿÙ¥ ◊¥ ∑§◊
‚ ∑§◊ v-v Á»§¡ËÁ‡ÊÿŸ, ¬ËÁ«ÿÊ≈˛ËÁ‡ÊÿŸ, ‚¡¸Ÿ,
⁄UÁ«ÿÙ‹ÊÚÁ¡S≈U, ¬ÒÕÊ‹ÊÚÁ¡S≈U, ∞ŸSÕÁ≈US≈U „Ù¥ª–
¡’Á∑§ ¬˝àÿ∑§ Á¡‹Ê ◊Á„‹Ê ÁøÁ∑§à‚Ê‹ÿÙ¥ ◊¥ ∑§◊
‚ ∑§◊ v-v ¬ËÁ«ÿÊ≈˛ËÁ‡ÊÿŸ, ⁄UÁ«ÿÙ‹ÊÚÁ¡S≈U,
∞ŸSÕÁ≈US≈U ∞fl¥ ∞∑§ ªÊÿŸ∑§Ù‹ÊÚÁ¡S≈U ∑§Ë ÃÒŸÊÃË
„٪˖ ß‚Ë ¬˝∑§Ê⁄U ¬˝àÿ∑§ ‚Ê◊ÈŒÊÁÿ∑§ SflÊSâÿ
∑‘§ãŒ˝Ù¥ ◊¥ ∑§◊ ‚ ∑§◊ v-v ¬ËÁ«ÿÊ≈˛ËÁ‡ÊÿŸ,
∞ŸSÕÁ≈US≈U ∞fl¥ ∞∑§ ªÊÿŸ∑§Ù‹ÊÚÁ¡S≈U ∑§Ë ÃÒŸÊÃË
„٪˖ ¬˝◊Èπ ‚Áøfl SflÊSâÿ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ’Ë∞◊∞◊
√ÿflSÕÊ ∑‘§ Äà Áfl‡Ê·ôÊÙ¥ ∑§Ê ‚◊ÊÿÙ¡Ÿ ◊ÈÅÿ
ÁøÁ∑§à‚ÊÁœ∑§Ê⁄UË ‚ ◊ÈÅÿ ÁøÁ∑§à‚Ê •œËˇÊ∑§,
•œËÁˇÊ∑§Ê ∑‘§ •œËŸ Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑‘§ªÊ–
ŸËŸÊ.ªÈ#Ê Ÿ ªÈ#Ê Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ
•Á÷ÿÊŸ ∑§ ÄUà }Æ ∑§⁄UÊ«∏U ’ìÊÊ¥ ∑§Ê
≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ ∑§⁄UÊŸ ∑§Ê ‹ˇÿ ⁄UπÊ ªÿÊ „ÒU–
’ÈœflÊ⁄U ∑§Ê ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§ÀÿÊáÊ ◊„UÊÁŸŒ‡Ê∑§
z ÅU跤淤ÚU‡æ ·ð¤ ÎæñÚUæÙ ãUæðÙð ßæÜè ŒŒ¸, ߢ¡ćʟ ∑§ SÕÊŸ ¬⁄U ‹ÊÁ‹◊Ê, øÈ÷Ÿ,
°ÜÁèü âð ƒæÕÚUæ°¢ ÙãUè´Ñ ÇUæò. ¿ÌéßðüÎè
¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§ÀÿÊáÊ ÁŸŒ‡ÊÊ‹ÿ ◊¥ ◊ËÁ«UÿÊ ‚ ⁄ÒU‡Ê fl „UÀ∑§Ê ’ÈπÊ⁄U „UÊ ‚∑§ÃÊ „ÒU– ß‚‚∑§
◊ÈπÊÁÃ’ ÕË¥– «UÊÚ. ŸËŸÊ ªÈ#Ê Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Á∑§‚Ë ∑§Ê ÉÊ’⁄UÊŸÊ Ÿ„UË¥ øÊÁ„U∞– ©Uã„UÊ¥Ÿ
ß‚ •Á÷ÿÊŸ ◊¥ ~ ◊Ê„U ‚ vz fl·¸ Ã∑§ ∑§ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Œ‚ ‹Êπ ◊¥ ‚ Á∑§‚Ë ∞∑§ ’ìÊ
’ìÊÊ¥ ∑§Ê ∞◊•Ê⁄U flÒÄ‚ËŸ ∑§Ë •ÁÃÁ⁄UÄà ø‹Ã ‹ˇÿ ∑§Ê ¬ÊŸ ◊¥ •Ê‚ÊŸË „UÊªË– ∑§Ê „UË ª¢÷Ë⁄U ∞‹¡Ë¸ „UÊ ‚∑§ÃË „ÒU– Á¡‚∑§
πÈ⁄UÊ∑§ ŒË ¡Ê ⁄U„UË „ÒU– ©Uã„UÊ¥Ÿ ∑§„UÊ Á∑§ flÒÄ‚ËŸ‡ÊŸ ¬˝Êª˝Ê◊ ∑§ ÖflÊߢ≈U «UÊÿ⁄UÄ≈U⁄U Á‹∞ ¬˝ÊÕÁ◊∑§ ©U¬øÊ⁄U ∑§Ë √ÿflSÕÊ ∑§Ê
•Á÷ÿÊŸ ∑§ ¬„U‹ ø⁄UáÊ ◊¥ ŒÊ ‚#Ê„U Ã∑§ «UÊÚ. ∞¬Ë. øÃÈfl¸ŒË Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Œ‡Ê ∑§ wv ‚ÈÁŸÁ‡øà ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹∞ •Ê‡ÊÊ•Ê¥ ∑§Ê Á∑§≈U
ÿ„U ‚÷Ë S∑ͧ‹Ê¥ ◊¥ ‚¢øÊÁ‹Ã „UÊªÊ ¡’Á∑§ ⁄UÊÖÿÊ¥ ◊¥ ÿ„U •Á÷ÿÊŸ ‚»§‹ÃÊ ¬Ífl¸ ŒŸ ∑§ ‚ÊÕ „UË ∞߸∞»§•Ê߸ ‚¥≈U⁄U SÕÊÁ¬Ã
ŒÍ‚⁄U ø⁄UáÊ ÿÊÁŸ ŒÊ ‚#Ê„U Ã∑§ ‚◊ÈŒÊÿ ◊¥ ‚¢øÊÁ‹Ã „UÊ øÈ∑§Ë •ÊÒ⁄U ~ ⁄UÊÖÿÊ¥ ◊¥ flø◊ÊŸ Á∑§ÿ ªÿ „Ò¥U– fl„UË¥ ∞Ÿ∞ø∞◊ ◊¥
•ÊÒ⁄U •ÊÁπ⁄UË ø⁄UáÊ ◊¥ ¿ÍU≈U „ÈU∞ ’ìÊÊ¥ ∑§Ê ◊¥ ‚¢øÊÁ‹Ã Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU– ©Uã„UÊ¥Ÿ flÒÄ‚ËŸ‡ÊŸ ∑§ ¡Ë∞◊ «UÊÚ. flŒ ¬˝∑§Ê‡Ê Ÿ
≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ ∑§⁄UÊÿÊ ¡ÊÿªÊ– ©Uã„UÊ¥Ÿ ’ÃÊÿÊ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ß‚ •Á÷ÿÊŸ ◊¥ •÷Ë Ã∑§ vx ’ÃÊÿÊ Á∑§ S∑ͧ‹Ê¥ ◊¥ ≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ ‚ ¬Ífl¸
Á∑§ ≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ •Á÷ÿÊŸ ◊¥ ∑§ß¸ Áfl÷ʪÊ¥ ∑§⁄UÊ«∏U ’ìÊÊ¥ ∑§Ê ≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ „UÊ øÈ∑§Ê „ÒU– Á‡ÊˇÊ∑§Ê¥ ∑§Ê ÿ„U ‚ÈÁŸÁ‡øà ∑§⁄UŸ ∑§Ê ∑§„UÊ
∑§Ê ‚„UÿÊª Á‹ÿÊ ¡Ê ⁄U„UÊ „ÒU– Á¡‚∑§ ≈UË∑§Ê∑§⁄UáÊ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ ’ìÊÊ¥ ◊¥ ¡Ò‚ ◊Ê◊Í‹Ë ªÿÊ „ÒU Á∑§ ’ìÊ πÊŸÊ •fl‡ÿ πÊÿ „UÊ¥–

çÎÃØ梻æð´ ·ð¤ çÜ° ÂêÚðU Îðàæ ×ð´ Îæð ÌS·¤ÚU ç»ÚUÌæÚU, w® Üæ¹ ·¤æ »æ¢Áæ ÕÚUæ×Î
‚ÊÒ¥¬Ë ªß¸ „ÒU ¡’Á∑§ ‚Êà ◊¥ «UÊÿ⁄UÄ≈U ¬Ë¬Ë∞‚ ‚ •Ê߸¬Ë∞‚ ’Ÿ ‚È⁄¥Uº˝
•Ê߸¬Ë∞‚ ∑§Ê ∑§#ÊŸ ’ŸÊÿÊ ªÿÊ „ÒU– ’„UÊŒÈ⁄U ∑§Ê ◊™§, ‚ÈŸË‹ ∑ȧ◊Ê⁄U Á‚¢„U
ÿÊªË ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ’ËÃ ◊¢ª‹flÊ⁄U ÁmÃËÿ ∑§Ê ⁄UÊÿ’⁄U‹Ë, ∞‚.•ÊŸ¢Œ ∑§Ê
∑§Ë Œ⁄U ⁄UÊà ªÊ⁄Uπ¬È⁄U, ¤ÊÊ¢‚Ë,
‹Á‹Ã¬È⁄U, πË⁄UË, ◊™§, ⁄UÊÿ’⁄U‹Ë,
¬˝Ãʬª…∏U, ’Ê¢ŒÊ, ’‹⁄UÊ◊¬È⁄U,
’Ê¢ŒÊ ‚ „U≈UÊ∑§⁄U ¬˝Ãʬª…∏U, ⁄UÊ∑§‡Ê
∑ȧ◊Ê⁄U Á‚¢„U ∑§Ê ◊„UÊ⁄UÊ¡ª¢¡ ‚ ªÊ¥«UÊ
•ÊÒ⁄U ÁflÁ¬Ÿ ∑ȧ◊Ê⁄U Á◊üÊÊ ∑§Ê
°·¤ ÂãU¿æ٠˜æ ãUæð»æ ×æ‹Ø zÚUãðU Íð·¤æðÌS·¤ÚU
ÚUæÂéÚU, ©UǸUèâæ âð Üæ
è ·¤æ »æ¢Áæ
©UÄà ≈˛U∑§ ∑§Ê ⁄UÊ∑§ Á‹ÿÊ– ËʇÊË
‹Ÿ ¬⁄U ≈˛U∑§ ∑§ •¢Œ⁄U ‡Ê∑§⁄U∑¢§Œ ∑§
’Ê⁄U ∑§ ’Ëø ◊¥ ÉÊȬÊ∑§⁄U ‹ÊÿÊ ªÿÊ
’Ê⁄UÊ’¢∑§Ë, ◊„UÊ⁄UÊ¡ª¢¡, ªÊ¥«UÊ, •¢’«U∑§⁄UŸª⁄U ‚ „U≈UÊ∑§⁄U Á◊¡Ê¸¬È⁄U
z ÇUè°× ·¤è ·¤×ðÅUè ÕÊ, fl„U ∑§fl‹ ¬˝Œ‡Ê ÷⁄U ◊¥ ◊Êãÿ Õ–
¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ‹πŸ™§
w|Æ Á∑§‹Êª˝Ê◊ ªÊ¢¡Ê ’⁄UÊ◊Œ „ÈU•Ê–
·¤ÚðU»è ×æÙèÅUçÚ¢U»
Á◊¡Ê¸¬È⁄U •ÊÒ⁄U •¢’«U∑§⁄UŸª⁄U ∑§ ¬ÈÁ‹‚ ∑§Ë ∑§◊ÊŸ ‚ÊÒ¥¬Ë ªß¸ „ÒU– fl„UË¥ ‹Á∑§Ÿ ÿÍ«UË•Ê߸«UË ∑§Ê«¸U ∑§Ë ◊ÊãÿÃÊ ∞‚≈UË∞»§ Ÿ ≈˛∑§ ¬⁄U ‚fl⁄U ◊„¥Uº˝Ÿ
¬ÈÁ‹‚ ∑§#ÊŸÊ¥ ∑§Ê ’Œ‹ ÁŒÿÊ– ‹ø⁄U ∑§Êÿ¸‡ÊÒ‹Ë flÊ‹ ¬˝◊Ê≈UË ⁄UÊCÔ˛UËÿ SÃ⁄U ∑§Ë „UÊªË– ¬Á⁄UÿÊ¡ŸÊ ‚ „UãË •ÊÒ⁄U ¡ã◊È⁄UË ⁄U◊‡Ê ÁŸflÊ‚Ë
ªÊ⁄Uπ¬È⁄U πÈŒ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ∑§Ê ªÎ„U •Ê߸¬Ë∞‚ ⁄UÊ◊‹Ê‹ fl◊ʸ, ⁄UÊ¡‡Ê ‚¢’¢ÁœÃ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÊ¥ ∑§Ê ¬˝÷ÊflË ∞‚≈UË∞»§ Ÿ ◊ÊŒ∑§ ¬ŒÊÕÊZ ∑§Ë ©U«∏UË‚Ê ∑§Ê Áª⁄UçÃÊ⁄U Á∑§ÿÊ– ¬Í¿UÃÊ¿U
¡Ÿ¬Œ „ÒU– ÿ„UÊ¢ ∑§Ë ∑§ÊŸÍŸ-√ÿflSÕÊ ∑ȧ◊Ê⁄U, flË⁄¥Uº˝ ¬˝Ãʬ üÊËflÊSÃfl, ‹Á‹Ã ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚◊ÊøÊ⁄U ‚flÊ– ‹πŸ™§ ∑§Êÿ¸flÊ„UË ‚ÈÁŸÁ‡øà ∑§⁄UŸ ∑§Ê ∑§„UÊ ÃS∑§⁄UË ∑§⁄UŸ flÊ‹ •¢Ã⁄UʸÖÿËÿ SÃ⁄U ¬⁄U ŒÊŸÊ¥ ÃS∑§⁄UÊ¥ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ÿ„U
•ÊÒ⁄U ¬ÈÁ‹‚ ∑§ ≈˛ÒUÁ»§∑§ ¬˝’¢œŸ ‚ ∑ȧ◊Ê⁄U Á‚¢„U •ÊÒ⁄U ‹À‹Ÿ Á‚¢„U ∑§Ê ÿÊªË ªÿÊ „ÒU– ¬Á⁄UÿÙ¡ŸÊ ∑‘§ ‚◊ãflÿ ∑‘§ Áª⁄Ê„U ∑§ ŒÊ ‚ŒSÿÊ¥ ∑§Ê flÊ⁄UÊáÊ‚Ë ◊¥ ªÊ¢¡Ê ∑§Ê⁄UʬÈ⁄U, ©U«∏UË‚Ê ‚ ‹Ê ⁄U„U Õ
◊ÈÅÿ◊¢òÊË ŸÊ⁄UÊ¡ ø‹ ⁄U„U Õ– ≈˛ÒUÁ»§∑§ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ Á¡‹Ê¥ ∑§ øÊ¡¸ ‚ „U≈UÊ∑§⁄U ⁄UÊÖÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U mÊ⁄UÊ Á‹∞ ¡Ÿ¬Œ SÃ⁄U ¬⁄U Á¡‹ÊÁœ∑§Ê⁄UË, Áª⁄UçÃÊ⁄U Á∑§ÿÊ– ©UŸ∑§ ∑§é¡ ‚ ∞∑§ •ÊÒ⁄U ß‚∑§Ë ‚å‹Ê߸ •Ê¡◊ª…∏U ◊¥ ŒŸË
¬ÈÁ‹‚ ∑§ Áπ‹Ê»§ flÍ‚‹Ë ∑§Ë ‚Êß«U ¬ÊÁS≈¢Uª ◊¥ «UÊ‹ ÁŒÿÊ ªÿÊ „ÒU– ÁŒ√ÿÊ¢ª¡Ÿ „UÃÈ ÁflÁ‡ÊCÔU ÁŒ√ÿÊ¢ªÃÊ ◊ÈÅÿ ÁøÁ∑§à‚ÊÁœ∑§Ê⁄UË ÃÕÊ Á¡‹Ê ≈˛U∑§ ¬⁄U ‹ŒÊ ’Ë‚ ‹Êπ L§¬∞ ◊ÍÀÿ ÕË– ß‚ ∑§Ê◊ ∑§ Á‹∞ ¬˝Áà »§⁄UË zÆ
¬„UøÊŸ ¬òÊ ’ŸÊŸ ∑§ ‚¢Œ÷¸ ◊¥ •ÊŒ‡Ê ÁŒ√ÿÊ¥ª¡Ÿ ‚‡ÊQ§Ë∑§⁄UáÊ •Áœ∑§Ê⁄UË ∑§Ê ªÊ¢¡Ê ’⁄UÊ◊Œ „ÈU•Ê– „U¡Ê⁄U L§¬ÿÊ Á◊‹ŸÊ ÕÊ– ß‚ ∑§Êÿ¸ ◊¥
ÚUæ×ÂéÚU Õâ ãUæÎâð ×ð´ Üæð»æð´ ·¤è ×æñÌ ÂÚU âè°× Ùð àææð·¤ ÁÌæØæ ¡Ê⁄UË ∑§⁄U ÁŒÿÊ „ÒU– ß‚∑§ ÄUà ¬Í⁄U
Œ‡Ê ∑§ ÁŒ√ÿÊ¢ªÊ¥ ∑§Ê ∞∑§ «UÊ≈UÊ-’‚
∑§Ë ∞∑§ ÃËŸ ‚ŒSÿËÿ ‚Á◊Áà „ÙªË,
¡Ù ß‚∑§Ë ÁŸÿÁ◊à ¬˝ªÁà ∑§Ë
∞‚≈UË∞»§ ∑§ ∞‚∞‚¬Ë
•Á÷·∑§ Á‚¢„U Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË
ÿ„U ‹Êª ŒÊ ‚Ê‹Ê¥ ‚ Á‹# „Ò¥U– ŒÁˇÊáÊ
ÃÕÊ ©UûÊ⁄U-¬Ífl¸ ÷Ê⁄Uà ‚ ≈˛U∑§ ◊¥
‹πŸ™§– ⁄UÊ◊¬È⁄U Á¡‹ ∑§ Á‚Áfl‹ ‹Êߟ ÕÊŸÊ ˇÊòÊ ◊¥ ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ê Ÿ¬Ê‹ ‚ ∞∑§òÊ ∑§⁄U ÁŒ√ÿÊ¢ªÃÊ ¬˝◊ÊáÊ ¬òÊ ◊ÊŸË≈UÁ⁄¢Uª ‚ÈÁŸÁ‡øà ∑§⁄UªË– ‚Á◊Áà ¬˝Ê# „ÈU߸ ¸Á∑§ •¢Ã⁄UʸÖÿËÿ SÃ⁄U ¬⁄U ≈˛UÊ¢‚¬Ê≈¸U⁄UÊ¥ mÊ⁄UÊ ’È∑§ Á∑§∞ ª∞ ◊Ê‹ ‹
ÁŒÀ‹Ë ¡Ê ⁄U„UË ’‚ ŒÈÉʸ≈UŸÊª˝Sà „UÊ ªß¸– „UÊŒ‚ ◊¥ ŒÊ ÿÊÁòÊÿÊ¥ ∑§Ë ◊ÊÒà „UÊ ªß¸ ©U¬‹éœ ∑§⁄UÊÿÊ ¡ÊÿªÊ– ¡Ê ¬Í⁄U Œ‡Ê ∑§Ê ¬˝àÿ∑§ ◊Ê„ ◊¥ ∑§◊ ‚ ∑§◊ ∞∑§ ◊ÊŒ∑§ ¬ŒÊÕÊ¸ ∑§Ë ÃS∑§⁄UË ∑§⁄UŸ flÊ‹Ê •ÊŸ ∑§ ŒÊÒ⁄UÊŸ ◊ÊŒ∑§ ¬ŒÊÕ¸ ∑§
¡’Á∑§ ŒÊ Œ¡¸Ÿ ‚ •Áœ∑§ ÉÊÊÿ‹ „ÈU∞– ß‚ „UÊŒ‚ ¬⁄U ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ÿÊªË ◊¥ ◊Êãÿ „UÊªÊ– ÿ„U ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ’ÈœflÊ⁄U ’Ê⁄U ß‚∑§Ë ‚◊ˡÊÊ ∑§⁄UŸÊ •ÁŸflÊÿ¸ ∞∑§ Áª⁄UÊ„U ‚Á∑˝§ÿ „ÒU– Á¡‚∑§ mÊ⁄UÊ ÃS∑§⁄UÊ¥ ‚ ‚ÊÁ¡‡Ê ∑§⁄U∑§ ‹ÊŒ „ÈU∞
•ÊÁŒàÿŸÊÕ Ÿ ª„U⁄UÊ ‡ÊÊ∑§ ¡ÃÊÿÊ „ÒU– ©Uã„UÊ¢Ÿ ÉÊ≈UŸÊ ◊¥ ‹ÊªÊ¥ ∑§Ë ◊ÎàÿÈ ¬⁄U ª„U⁄UÊ ∑§Ê •¬⁄U ◊ÈÅÿ ‚Áøfl ◊„U‡Ê ªÈ#Ê Ÿ „UÊªÊ– ß‚∑§ ¬˝øÊ⁄U-¬˝‚Ê⁄U ∑‘§ Á‹∞ ¡Ù •ãÿ ⁄UÊÖÿÊ¥ ‚ ◊ÊŒ∑§ ¬ŒÊÕÊZ ∑§Ë ‚Ê◊ÊŸ ∑§ •¢Œ⁄U ◊ÊŒ∑§ ¬ŒÊÕ¸ ∑§Ê
‡ÊÊ∑§ √ÿÄà ∑§⁄UÃ „ÈU∞ ©UŸ∑§Ë •Êà◊Ê ∑§Ë ‡ÊÊ¢Áà ∑§Ë ∑§Ê◊ŸÊ •ÊÒ⁄U ‡ÊÊ∑§ ‚¢Ã# ŒË „ÒU– ÁŒ√ÿÊ¥ª¡Ÿ ∑§Ù Á◊‹Ÿ flÊ‹Ë ÷Ë œŸ⁄UÊÁ‡Ê ©¬‹éœ ∑§⁄UÊÿË ªÿË „Ò, ÃS∑§⁄UË ∑§⁄U ©UûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑§ ÁflÁ÷㟠¿ÈU¬Ê∑§⁄U ÃS∑§⁄UË ∑§⁄UÃ „ÈU∞ ¬ÍflÊZø‹ fl
¬Á⁄U¡ŸÊ¥ ∑§ ¬˝Áà ‚¢flŒŸÊ √ÿÄà ∑§Ë „ÒU– ◊ÈÅÿ◊¢òÊË Ÿ ‚÷Ë ÉÊÊÿ‹Ê¥ ∑§Ê ‚◊ÈÁøà ‚÷Ë ‚ÈÁflœÊ∞¥ ß‚ ¬„øÊŸ ¬òÊ ¬⁄U ©‚∑§Ê ¡Ÿ¬Œ SÃ⁄U ¬⁄U ©Áøà Á¡‹Ê¥ ◊¥ ‹Ê∑§⁄U Áfl∑˝§ÿ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ ¬Á‡ø◊Ë ©UûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑§ ÁflÁ÷ãŸ
©U¬øÊ⁄U ◊È„ÒUÿÊ ∑§⁄UÊŸ ∑§ Á‹∞ ÁŸŒ¸‡Ê Á¡‹Ê ¬˝‡ÊÊ‚Ÿ •ÊÒ⁄U SflÊSâÿ Áfl÷ʪ ∑§Ê •ÊœÊÁ⁄Uà „Ù¥ªË– ‚ŒÈ¬ÿÙª ‚ÈÁŸÁ‡øà Á∑§ÿÊ ¡ÊÿªÊ „ÒU– ß‚ ‚ÍøŸÊ ¬⁄U ∞‚≈UË∞»§ ∑§Ë ≈Ë◊ ÃS∑§⁄UÊ¥ ∑§Ê ‹Ê∑§⁄U ŒÃ Õ– ŒÊŸÊ¥ Ÿ
ÁŒ∞ „Ò¥U– ÿ„U „UÊŒ‚Ê •ÊªÊ¬È⁄U ’Ê߸¬Ê‚ ∑§ ¬Ê‚ ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ë ‚È’„U •ÊΔU ’¡ •÷Ë Ã∑§ ◊ÈÅÿ •ı⁄U ß‚ ‚Á◊Áà ‚ ∑§Êÿ¸ÿÙ¡ŸÊ ∑§Ê Ÿ ¿UÊŸ’ËŸ ¬˝Ê¢⁄U÷ ∑§Ë– ‚ÍøŸÊ Á◊‹Ë ∞∑§ ≈˛U∑§ ‚ •Ê ⁄U„UÊ „ÒU ¡Ê flÊ⁄UÊáÊ‚Ë ‚ ‚ê¬∑¸§ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ŒÊŸÊ¥ ∑§Ë •¬Ÿ ‚ÊÕË ÃS∑§⁄UÊ¥ ∑§ ÷Ë ŸÊ◊ ’ÃÊ∞
„ÈU•Ê– Ÿ¬Ê‹ ‚ ÿÊÁòÊÿÊ¥ ∑§Ê ‹∑§⁄U ÁŒÀ‹Ë ¡Ê ⁄U„UË ’‚ ∞∑§ ≈˛U∑§ ‚ ≈U∑§⁄UÊ ªß¸– ÁøÁ∑§à‚ÊÁœ∑§Ê⁄UË ∑§Êÿʸ‹ÿ ‚ ¡Ê •ŸÈ◊ÙŒŸ ¬˝Ê# ∑§⁄U∑‘§ √ÿÿ ‚ÈÁŸÁ‡øà Á∑§ ©U«∏UË‚Ê ‚ ªÊ¢¡Ê ∑§Ë ’«∏UË π¬ „UÊÃ „ÈU∞ •Ê¡◊ª…∏U ¡Ê∞ªÊ– ß‚ ‚¢ÿÈÄà ≈UË◊ Ÿ ÕÊŸÊ ∑Ò¥§≈U •ãê¸Ã „Ò¥U– Á¡Ÿ∑§ ‚¢’¢œ ◊¥ ∞‚≈UË∞»§ mÊ⁄UÊ
’‚ ◊¥ ‚flÊ⁄U ŒÊ ◊Á„U‹Ê•Ê¥ ∑§Ë ◊ÊÒà „UÊ ªß¸ ¡’Á∑§ wx ÿÊòÊË ª¢÷Ë⁄U M§¬ ‚ ÁŒ√ÿÊ¢ªÃÊ ¬˝◊ÊáÊ ¬òÊ ’ŸÊÿÊ ¡Ê ⁄U„UÊ Á∑§ÿÊ ¡ÊÿªÊ– ‹∑§⁄U ÿ„U Áª⁄UÊ„U Á’„UÊ⁄U ∑§Ë Ã⁄U»§ ‚ ‚ÍøŸÊ ¬⁄U ŸÊ⁄U∑§ÊÁ≈UÄ‚ ∑¢§≈˛Ê‹ éÿÍ⁄UÊ ¬„UÊÁ«∏UÿÊ ◊¢«UË ∑§ ¬Ê‚ ÉÊ⁄UÊ’¢ŒË ∑§⁄U ∑§Ê⁄¸UflÊ߸ ∑§Ë ¡Ê ⁄U„UË „ÒU–
ÉÊÊÿ‹ „UÊ ª∞– SÕÊŸËÿ ‹ÊªÊ¥ ∑§Ë ‚ÍøŸÊ ¬⁄U ¬„¢ÈUøË ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ‡ÊflÊ¥ ∑§Ê

’È¢Œ‹π¢« ◊¥ ’…∏UÊÿÊ ¡Ê∞ªÊ ªÊÒfl¢‡ÊËÿ ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§Ê ¬˝¡ŸŸ

¬ÊS≈U◊Ê≈¸U◊ ∑§ Á‹∞ ÷¡∑§⁄U ‚èÊË ÉÊÊÿ‹Ê¥ ∑§Ê Ÿ¡ŒË∑§ ∑§ •S¬ÃÊ‹ ◊¥ ÷Ã˸
∑§⁄UÊÿÊ „ÒU– ¬ÈÁ‹‚ ∑§ •ŸÈ‚Ê⁄U ¬˝ÊÕÁ◊∑§ ¡Ê¢ø ◊¥ ¬ÃÊ ø‹Ê „UÒU Á∑§ ≈˛U∑§ ∑§Ê ≈UÊÿ⁄U
»§≈UŸ ∑§Ë fl¡„U ‚ ÿ„U ≈UÄ∑§⁄U „ÈU߸– ’‚ ◊¥ ‚flÊ⁄U ‚÷Ë ÿÊòÊË Ÿ¬Ê‹ ∑§ Õ–

∑§ÊŸ¬È⁄U ◊¥ •≈U‹ ∑§ ŸÊ◊ ¬⁄U ‚¥≈˛‹ •ÊÚ» z ÙSÜ âéÏæÚU ·ð¤ çÜ° ãUæÂéǸU
∞ÁÄU‚‹¥‚ ∑§Ë SÕʬŸÊ ◊¥ Ã¡Ë ‹ÊŸ ∑§ ÁŸŒ¸‡Ê ×ð´ Ü»ð»è ÂãUÜè ØêçÙÅU ● ŒÈÇœ ©Uà¬ÊŒŸ ∑§Ê ’…∏UÊŸ ∑§ Á‹∞ ÕÊ⁄U¬Ê⁄U∑§⁄U ŸS‹ ∑§Ê ÁŒÿÊ ¡Ê∞ªÊ ’…∏UÊflÊ
‹πŸ™§– ◊ÈÅÿ ‚Áøfl •ŸÍ¬ ø¢º˝ ¬Ê¢«U Ÿ ©UìÊ Á‡ÊˇÊÊ Áfl÷ʪ ∑§Ë ‚◊ˡÊÊ ∑§⁄UÃ ¬˝Êÿ— •Áœ∑§Ã⁄U ¬‡ÊÈ ¬˝Ê× πÃÊ¥ ◊¥ ’ÊŒ •’ ÿ„U ◊‡ÊËŸ „Uʬȫ∏U ◊¥ ‹ªŸ
„ÈU∞ ∑§„UÊ Á∑§ «Ë∞flË ∑§ÊÚ‹¡ ∑§ÊŸ¬È⁄U ◊¥ ¬Ífl¸ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË SflªË¸ÿ •≈U‹ Á’„Ê⁄UË •ÁèÊ·∑§ ⁄¢U¡Ÿ– ‹πŸ™§ ø⁄UŸ ∑§ Á‹∞ ø‹ ¡ÊÃ „Ò¥U •ÊÒ⁄U ‡ÊÊ◊ ¡Ê ⁄U„UË „ÒU– ÿ„U ◊‡ÊËŸ wÆÆ ∑§⁄UÊ«∏U
’Ê¡¬߸ mÊ⁄UÊ Á‡ÊˇÊÊ ª˝„áÊ ∑§Ë ªÿË ÕË ß‚Á‹ÿ ©Ÿ∑‘§ ŸÊ◊ ¬⁄U ‚¢≈˛‹ •ÊÚ» „UÊÃ „UË ‚«∏U∑§Ê¢, ’Ê«∏UÊ¥, ÉÊ⁄UÊ¥ ÿÊ ¬«∏U ∑§ ∑§Ë ‹ÊªÃ ∑§Ë „UÊÃË „ÒU ‹Á∑§Ÿ
∞ÁÄU‚‹¥‚ ∑§Ë SÕʬŸÊ ∑§ Á‹∞ z ∑§⁄UÙ«∏ L§¬∞ ∑§Ê ¬˝Õ◊ •ŸÈ¬Í⁄U∑§ ’¡≈U ◊¥ ’È¢Œ‹π¢«U ◊¥ •ãŸÊ ¬˝ÕÊ ∑§Ê ‚◊Ê# ŸËø ¬Ê∞ ¡ÊÃ „Ò¥U– ≈UË◊ Ÿ ÿ„U ÷Ë ¬˝œÊŸ◊¢òÊË ∑§Ë ªÊÒfl¢‡ÊËÿ Áfl∑§Ê‚
Á∑§∞ ª∞ ¬˝ÊflœÊŸ ∑§Ê ÁŸÿ◊ÊŸÈ‚Ê⁄U ©¬ÿÙª ¬˝ÊÕÁ◊∑§ÃÊ ‚ ‚ÈÁŸÁ‡øà ∑§⁄UÊÿÊ ∑§⁄UŸ •ÊÒ⁄U ªÊÒfl¢‡ÊËÿ ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§Ê ’…∏UÊŸ ¬ÊÿÊ Á∑§ ߟ ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ∑ȧ¿U ¬˝÷Êfl‡ÊÊ‹Ë ÿÊ¡ŸÊ ∑§ ÄUà ∑¥§º˝ ‚⁄U∑§Ê⁄U ß‚◊¥
¡Ê∞– ◊ÈÅÿ ‚Áøfl Ÿ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ÁŸ¡Ë Áfl‡flÁfllÊ‹ÿÙ¥ ∑§Ë SÕʬŸÊ •Áœ∑§ ∑§ Á‹∞ ‚⁄U∑§Ê⁄U ÕÊ⁄U¬Ê⁄U∑§⁄U ŸS‹ ∑§ ‹Êª »§‚‹ ’ÊŸ ∑§ ’ÊŒ ÷Ë ¬‡ÊÈ•Ê¥ ‚Áé‚«Ë ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UÃË „ÒU– ß‚ ¬˝∑§Ê⁄U
‚¥ÅÿÊ ◊¥ „ÙŸ ÃÕÊ ªÈáÊflûÊʬ⁄U∑§ ÁS∑§‹ «fl‹¬◊¥≈UÿÈQ§ Á‡ÊˇÊÊ ¿ÊòÊÙ¥ ∑§Ù ÁŒ‹ÊŸ ‚Ê¢«UÊ¥ ‚ ∑ΧÁòÊ◊ ª÷ʸœÊŸ ∑§ ¡Á⁄U∞ ∑§Ê ŒÍœ ÁŸ∑§Ê‹∑§⁄U ¿ÈU≈U˜≈UÊ ¿UÊ«∏U ŒÃ ÿ„U ◊‡ÊËŸ ww ∑§⁄UÊ«∏U ‹ÊªÃ ∑§Ë „UÊ
∑§ Á‹∞ ÁŸáʸÿ ∑§Ê Á∑˝§ÿÊãflÿŸ ∑§⁄UÊ∞ ¡ÊŸ ∑‘§ ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒÿ „Ò¥– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ªÊÒfl¢‡ÊËÿ ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§Ê ’…∏UÊflÊ ŒªË– „Ò¥U– ≈UË◊ Ÿ •¬ŸË Á⁄U¬Ê≈¸U ◊¥ ∑§„UÊ Á∑§ ¡Ê∞ªË– ß‚ ◊‡ÊËŸ ◊¥ ÕÊ⁄U¬Ê⁄U∑§⁄U
SflÁflûʬÙÁ·Ã ◊„ÊÁfllÊ‹ÿÙ¥ ∑‘§ ¬˝ÊøÊÿÙ¥¸ ∑§Ë ÁŸÿÈÁQ§ ∑§ Á‹∞ ÿÍ¡Ë‚Ë mÊ⁄UÊ ß‚∑§ Á‹∞ ∞∑§ ¬˝SÃÊfl ∑Ò§Á’Ÿ≈U ∑§Ë „U◊Ë⁄U¬È⁄U •ÊÒ⁄U ’Ê¢ŒÊ ◊¥ ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§Ê ŸS‹ ∑§ ‚Ê¢«∏U ∑§ flËÿ¸ ◊¥ ◊ÊÒ¡ÍŒ ◊‹
ÁŸœÊ¸Á⁄Uà vz fl·¸ ∑§Ë •„¸∑§Ê⁄UË ‚flÊ ÃÕÊ yÆÆ ∞¬Ë•Ê߸ •¥∑§Ù¥ ∑§Ë •ÁŸflÊÿ¸ ◊¢¡Í⁄UË ∑§ Á‹∞ ÷¡Ê ªÿÊ „ÒU– ß‚◊¥ ‡Ê⁄UËÁ⁄U∑§ ªΔUŸ fl •Ê∑§Ê⁄U ◊äÿ◊ ÃÕÊ «UË∞Ÿ∞ ∑§Ê ‚◊Ê# ∑§⁄U ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „ÒU
•„¸ÃÊ•Ù¥ ◊¥ ¿Í≈U ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UŸ ∑§ Á‹∞ ¬Á⁄UÁŸÿ◊Ù¥ ◊¥ ‚¥‡ÊÙœŸ ∑§⁄U ¬˝ÊÁflœÊŸ Á∑§∞ ÿÍ∞‚∞ ∑§Ë ∑¢§¬ŸË ∑§Ë ◊ŒŒ ‚ „Uʬȫ∏U ⁄¢Uª ‚»§Œ, œÍ‚⁄U „ÒU ¡Ê Á∑§ ÕÊ⁄U¬Ê⁄U∑§ ¡’Á∑§ »§Ë◊‹ «UË∞Ÿ∞ ∑§Ê •ÊÒ⁄U
ª∞ Á¡‚‚ SflÁflûʬÙÁ·Ã ◊„ÊÁfllÊ‹ÿÙ¥ ∑‘§ ¬˝ÊøÊÿ¸ ∑‘§ Á⁄UQ§ ¬ŒÙ¥ ¬⁄U ÃÒŸÊÃË ◊¥ ∞∑§ ÿÍÁŸ≈U ‹ªÊ߸ ¡Ê∞ªË ¡Ê Á∑§ ŸS‹ ‚ ◊‹ πÊÃÊ „ÒU– Á¡‚∑§Ê ∑§Ê⁄UáÊ ¬˝S¢‚∑Χà ∑§⁄U ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „ÒU– ß‚‚
∑§⁄UÊÿË ¡Ê∞– •¬⁄U ◊ÈÅÿ ‚Áøfl ©UìÊ Á‡ÊˇÊÊ «ÊÚ •ŸËÃÊ ÷≈UŸÊª⁄U ¡ÒŸ Ÿ ’ÃÊÿÊ ‹¡⁄U ‚ ◊‹ «UË∞Ÿ∞ ∑§Ê ŸCÔU ∑§⁄U ÕÊ⁄U¬Ê⁄U∑§ ŸS‹ ∑§ flËÿ¸ ∑§Ê ∑ΧÁòÊ◊ ∑ΧÁòÊ◊ ª÷ʸœÊŸ ∑§ ¡Á⁄U∞ ~Æ ‚ ~z
ªÿÊ Á∑§ •ÄU≈UÍ’⁄U, Ÿflê’⁄U ◊¥ vÆyx.|| ∑§⁄UÙ«∏ ∑§Ë SflË∑§ÎÁÃÿÊ¥ ÁŸª¸Ã ∑§⁄UÊÿË »§Ë◊‹ «UË∞Ÿ∞ ∑§Ê ¬˝‚¢S∑Χà ∑§⁄UªË– ª÷ʸœÊŸ ◊¥ ©U¬ÿÊª Á∑§ÿÊ ¡ÊŸÊ ¬˝ÁÇÊà Ã∑§ ÕÊ⁄U¬Ê⁄U∑§⁄U ŸS‹ ∑§Ë
ªÿË „Ò¥ Á¡‚◊¥ ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ •‡ÊÊ‚∑§Ëÿ ‚„ÊÿÃÊ ¬˝Ê# ◊„ÊÁfllÊ‹ÿÙ¥ ∞fl¥ ⁄UÊ¡∑§Ëÿ ÃÊÁ∑§ ©U‚‚ ’È¢Œ‹π¢«U ˇÊòÊ ◊¥ ’Á¿UÿÊ Á‹ÿÊ „ÒU– Œ⁄U•‚‹ ’È¢Œ‹π¢«U ∑§Ë ¬Ê∞ ¡ÊÃ „Ò¥U ©UŸ∑§Ë π⁄UÊ’ ŸS‹ ∑§ ⁄U„UË „ÒU ‚ÊÕ „UË ‚ÊÕ ‚Ê¢«∏UÊ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ •ÕflÊ ŸÒ‚Áª¸∑§ •Á÷¡ŸŸ „UÊŸÊ „ÒU– ’Á¿UÿÊ ∑§Ê „UË ¬˝¡ŸŸ „UÊªÊ– ‹πŸ™§
SŸÊÃ∑§, SŸÊÃ∑§ÙûÊ⁄U ◊„ÊÁfllÊ‹ÿÙ¥ ◊¥ ∑§Êÿ¸⁄Uà Á‡ÊˇÊ∑§Ù¥ ∑§Ù ‚ÊÃfl¥ flß◊ÊŸ ∑§Ë ∑§ ¬˝¡ŸŸ ∑§Ê ‚ÊÒ ¬˝ÁÇÊà ’…∏UÊÃ „ÈU∞ ÷ÊÒªÊÁ‹∑§ ¬Á⁄UÁSÕÁÃÿÊ¥ ∑§ •ŸÈ‚Ê⁄ ∑§Ê⁄UáÊ fl„U ’◊ÈÁ‡∑§‹ ‚ ÁŒŸ÷⁄U ◊¥ ◊¥ Ã¡Ë ‚ ’…∏UÊûÊ⁄UË „UÊ ⁄U„UË „ÒU ¡Ê Á∑§ ß‚∑§Ê ŒπÃ „È∞ Áfl÷ʪ Ÿ ∞∑§ ◊¥ ÿ„U ß∑§Ê߸ ß‚Á‹∞ Ÿ„UË¥ ‹ª ¬Ê∞ªË
‚¥SÃÈÁÃÿÙ¥ ∑‘§ •ÊœÊ⁄U ¬⁄U flß ∞fl¥ •ãÿ ÷ûÊÙ¥ ∑§Ê ‹Ê÷ ÁŒÿ ¡ÊŸ ‚ ‚ê’ÁãœÃ •Áœ∑§ ◊ÊòÊÊ ◊¥ ŒÍœ ŒŸ flÊ‹Ë ∑§◊ ¬ÊŸË ∑§Ë fl¡„U ‚ »§‚‹ ∑§Ê ∞∑§ ‚ «U…∏U ‹Ë≈U⁄U ŒÍœ ‚Ê‹ ∑§ { ◊Ê„U »§‚‹Ê¥ ∑§ Á‹∞ ÖÿÊŒÊ ŸÈ∑§‚ÊŸŒ„U ÿÊ¡ŸÊ ’ŸÊ߸ Á¡‚◊¥ ∑ΧÁòÊ◊ ª÷ʸœÊŸ ÄÿÊ¥Á∑§ ⁄U„U◊ÊŸ π«∏UÊ ß∑§Ê߸ ÁmÃËÿ üÊáÊË
œŸ⁄UÊÁ‡Ê ÷Ë ‚Áê◊Á‹Ã „Ò– •ŸËÃÊ ÷≈UŸÊª⁄U Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ⁄UÊÖÿ ÁflÁfl mÊ⁄UÊ ÕÊ⁄U¬Ê⁄U∑§⁄U ªÊÿÊ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ∑§Ê ©Uà¬ÊŒŸ Ÿ„UË¥ „UÊ ¬ÊÃÊ „ÒU– Á‹„UÊ¡Ê Ã∑§ „UË Œ ¬ÊÃ „Ò¢– ß‚∑§ •‹ÊflÊ ‚ÊÁ’à „UÊ ⁄U„U „ÒU– ß‚‚ ÁŸ¬≈UŸ ∑§ ◊¥ ÕÊ⁄U¬Ê∑§⁄U ŸS‹ ∑§ ‚Ê¢«∏UÊ¥ ‚ ◊¥ •ÊÃÊ „ÒU •ÊÒ⁄U „Uʬȫ∏U ∑§Ë ß∑§Ê߸ ¬˝Õ◊
•ÊÿÙÁ¡Ã ¬⁄UˡÊÊ•Ù¥ ◊¥ •ŸÈÁøà ‚ÊœŸÙ¥ ∑‘§ ¬˝ÿÙª ¬⁄U ÁŸÿ¥òÊáÊ ∑§⁄UŸ, ¬⁄UˡÊÊ•Ù¥ ’…∏UÊÿÊ ¡Ê∞– •Ê҂ß ∞∑§ øÊ⁄UʪʄUÊ¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ‹ª÷ª ‚◊ÊÁ# ’È¢Œ‹π¢«U ◊¥ zÆ ¬˝ÁÇÊà ’¿U«∏ •ÊÒ⁄U Á‹∞ ¬‡ÊÈœŸ Áfl÷ʪ Ÿ „U◊Ë⁄U¬È⁄U, ÕʬÊ⁄U∑§⁄U ŸS‹ ∑§Ë ’Á¿UÿÊ ∑§ ¬˝¡ŸŸ üÊáÊË ◊¥ •ÊÃË „ÒU– ß‚ ◊‡ÊËŸ ∑§Ê ◊Êø¸
∑§Ë ‚ÈÁøÃÊ, ¬ÁflòÊÃÊ ∞fl¥ ¬Ê⁄UŒÁ‡Ê¸ÃÊ ’ŸÊÿ ⁄UπŸ ∑§ Á‹∞ yx Á’ãŒÈ•Ù¥ ∑§Ê ÕÊ⁄U¬Ê⁄U∑§⁄U ªÊÿ ∞∑§ ÁŒŸ ◊¥ wÆ ‚ ww ¬⁄U „ÒU– øÊ⁄UʪʄUÊ¥ ∑§ •Ê÷Êfl ◊¥ ‹Êª zÆ ¬˝ÁÇÊà ‚ ∑§◊ ’Á¿UÿÊ¥ ∑§Ê ◊„UÊ’Ê •ÊÒ⁄U ’Ê¢ŒÊ ∑§ ∑§ß¸ é‹Ê∑§Ê¥ ∑§Ê ∑§Ê ’…∏UÊflÊ ÁŒÿÊ ¡ÊŸÊ „ÒU– ß‚∑§ Á‹∞ Ã∑§ „Uʬȫ∏U ◊¥ SÕÊÁ¬Ã ∑§⁄U ÁŒÿÊ ¡Ê∞ªÊ
ÁflSÃÎà ÁŒ‡ÊÊ ÁŸŒ¸‡Ê ¡Ê⁄UË Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ¬⁄UˡÊÊ•Ù¥ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ •ŸÈÁøà ‚ÊœŸ ‹Ë≈U⁄U ŒÍœ ŒÃË „ÒU– ÿ„U å‹Ê¢≈U ◊Êø¸ •¬Ÿ ¡ÊŸfl⁄UÊ¥ ∑§Ê ¿UÊ«∏U ŒÃ „Ò¥U ¡Ê Á∑§ ¬˝¡ŸŸ „UÊ ⁄U„UÊ „ÒU– ÁŸ⁄UˡÊáÊ Á∑§ÿÊ •ÊÒ⁄U ∞∑§ ‚fl¸ Á⁄U¬Ê≈¸U ÿÍ∞‚∞ ∑§Ë ∞∑§ ∑¢§¬ŸË ∑§Ë ÁŒÀ‹Ë •ÊÒ⁄U ß‚∑§ Á‹∞ Ç‹Ê’‹ ≈¥U«U⁄U ÷Ë
∑§Ê ¬˝ÿÙª ∑§⁄UŸ flÊ‹Ù¥ ∑‘§ ‚ê’㜠◊¥ ∑§Îà ∑§Êÿ¸flÊ„Ë ∑§Ë ŒÒÁŸ∑§ ‚◊ˡÊÊ ⁄UÊíÿ Ã∑§ „UʬȫU∏ ◊¥ ‹ª ¡Ê∞ªÊ •ÊÒ⁄U ß‚∑§ ŒÍ‚⁄UÊ¥ ∑§Ë »§‚‹Ê¥ ∑§Ê ŸÈ∑§‚ÊŸ ∑§⁄UÃ ß‚‚ ’È¢Œ‹π¢«U ˇÊòÊ ◊¥ ªÊÒfl¢‡ÊËÿ ∑ΧÁ· ©Uà¬ÊŒŸ •ÊÿÈÄà ∑§Ê ÷¡Ë– ß‚ ÁSÕà Á‚S≈U⁄U ∑¢§¬ŸË ∑§ ‚„UÿÊª ‚ •Ê◊¢ÁòÊà ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ „ÒU– ’‚ Á‚»¸§
SÃ⁄U ¬⁄U ‚¥∑§Á‹Ã ∑§⁄UŸ ∑§Ë ŸflËŸ √ÿflSÕÊ ∑§Ë ªÿË „Ò– Á‹∞ Áfl÷ʪ Ÿ Ç‹Ê’‹ ≈¥U«U⁄U ÷Ë ∑§⁄U „Ò¥U– ¡Ê ªÊÒfl¢‡ÊËÿ ¡ÊŸfl⁄U ’È¢Œ‹π¢«U ◊¥ ¬‡ÊÈ•Ê¥ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ◊¥ ÃÊ ∑§◊Ë •Ê „UË Á⁄U¬Ê≈¸U ◊¥ ∑§„UÊ ªÿÊ „ÒU Á∑§ ߟ ˇÊòÊÊ¥ ◊¥ ¬ÍáÊ, ◊„U‚ÊáÊÊ ’…∏Ÿª⁄U ªÈ¡⁄UÊà ∑§ ∑Ò§Á’Ÿ≈U ∑§Ë ◊¢¡Í⁄UË ∑§Ê ߢáÊ⁄U „ÒU–
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv}
⁄UÊCÔ˛UËÿ 10

çÕãæÚ ×ð´ ¥æŸæØ »ëãæð´ ×ð´ ØæñÙ àææðá‡æ ·ðU ˆÙè ·¤Uæð ÀæðǸÙð ßæÜð
°Ù¥æÚ¥æ§ü ÂçÌ ·ð¤
ç¹ÜæȤ çßÏðØ·¤
¬Ë∞‚∞‹flË-‚Ëyx ∑U U ¬˝ˇÊ¬áÊ
∑UU UË ©‹≈Ë ÁªŸÃË ‡ÊÈMU U
×æ×Üæð´ ·¤è Á梿 âèÕè¥æ§ü ·¤Úð»è
∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë z ©‘¿Ì× ‹ØæØæÜØ ‚åÃÊ„ ∑UU Ê flÄà Œ¢– „◊ ÁSÕÁà Á⁄¬Ê≈¸
¥»Üð â˜æ ×ð´ Ñ SßÚæÁ

ŒÊÁπ‹ ∑UU ⁄¢ª– •Ê¬ ÁSÕÁà Á⁄¬Ê≈¸ ∑UU Ê

©ëøÃ◊ ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ Á’„Ê⁄ ∑U U v{
•ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢ ◊¢ ⁄„Ÿ flÊ‹ ’ëøÊ¢ ∑U U
‡ÊÊ⁄ËÁ⁄∑UU •ÊÒ⁄ ÿÊÒŸ ‡ÊÊ·áÊ ∑U U ◊Ê◊‹Ê¢
∑UU Ë ¡Ê¢ø ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑U UãŒ˝Ëÿ ¡Ê¢ø
éÿÍ⁄Ê ∑UU Ê ‚ÊÒ¢¬ ŒË– ߟ •ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢
∑UU Ë ª¢÷Ë⁄ ÁSÕÁà ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ≈Ê≈Ê
ߢS≈Ë≈˜ÿÍ≈ •Ê»UU U ‚Ê‡Ê‹ ‚Êߢ‚¡
(Á≈‚) Ÿ •¬ŸË Á⁄¬Ê≈¸ ◊¢ Á¡∑˝U U
Á∑UU ÿÊ ÕÊ– Á≈‚ ∑UU Ë Á⁄¬Ê≈¸ ◊¢ ⁄ÊÖÿ ∑U U
∑UU ߸ •ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢ ◊¢ ⁄„Ÿ flÊ‹Ê¢ ∑U U
‚ÊÕ ∑UU ÁÕà MUU ¬ ‚ ‡ÊÊ⁄ËÁ⁄∑UU •ÊÒ⁄
ÿÊÒŸ ‡ÊÊ·áÊ Á∑UU ∞ ¡ÊŸ ∑UU Ë ÉÊ≈ŸÊ•Ê¢
∑UU Ê ¬˝◊ÈπÃÊ ‚ ©¡Êª⁄ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ
ÕÊ– ãÿÊÿ◊ÍÁø ◊ŒŸ ’Ë ‹Ê∑U U È⁄,
ãÿÊÿ◊ÍÁø ∞‚ •éŒÈ‹ Ÿ¡Ë⁄ •ÊÒ⁄
ãÿÊÿ◊ÍÁø ŒË¬∑UU ªÈåÃÊ ∑UU Ë ¬ËΔ Ÿ ߟ
◊Ê◊‹Ê¢ ∑UU Ë ¡Ê¢ø ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑UU Ê Ÿ„Ë¢
‚ÊÒ¢¬Ÿ •ÊÒ⁄ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU UÊ⁄ ∑UU UÊ
‚◊SÿÊ•Ê¢ ∑UU Ê ŒÍ⁄ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ∞∑UU
‚åÃÊ„ ∑UU Ê ‚◊ÿ ŒŸ ∑UU Ê •ŸÈ⁄Êœ
ΔÈ∑U U⁄Ê ÁŒÿÊ– ߟ •ÊüÊÿ ªÎ„ ‚
‚¢’¢ÁœÃ ߟ ◊Ê◊‹Ê¢ ∑UU Ë ¡Ê¢ø •÷Ë
Ã∑UU Á’„Ê⁄ ¬ÈÁ‹‚ ∑UU ⁄ ⁄„Ë ÕË– ‡ÊË·¸
•ŒÊ‹Ã Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU Á’„Ê⁄ ‚⁄∑UU Ê⁄
∑UU Ê ß‚ ‚Ê‹ ∑U U ¬˝Ê⁄¢÷ ◊¢ ‚ÊÒ¢¬Ë ªß¸
≈Ê≈Ê ß¢S≈Ë≈˜ÿÍ≈ •ÊÚ»U U ‚Ê‡Ê‹ ‚Êߢ‚¡
(≈Ë•Ê߸∞‚∞‚) ∑UU Ë Á⁄¬Ê≈¸ ◊¢ ⁄ÊÖÿ
∑U U v| •ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ª¢÷Ë⁄
Áø¢ÃÊ √ÿÄà ∑UU Ë ªß¸ ÕË– ß‚Á‹∞
∑U UãŒ˝Ëÿ ¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê ∑UU Ê ߟ∑UU Ë ¡Ê¢ø
∑UU ⁄ŸË „Ë øÊÁ„∞–
⁄ÊÖÿ ∑U U ߟ v| •ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢ ◊¢
‚ ∞∑UU ◊È¡ç»UU ⁄¬È⁄ •ÊüÊÿªÎ„ ◊¢
‹«∏Á∑UU ÿÊ¢ ∑U U ∑UU ÁÕà MUU ¬ ‚ ’‹Êà∑UU Ê⁄
•ÊÒ⁄ ÿÊÒŸ ‡ÊÊ·áÊ ∑UU Ê¢« ∑UU Ë ¡Ê¢ø
∑U UãŒ˝Ëÿ ¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê ¬„‹ „Ë ∑UU ⁄ ⁄„Ê
„Ò– ß‚ ◊Ê◊‹ ∑UU Ë ‚ÈŸflÊ߸ ‡ÊÈMU U „ÊÃ
„Ë ∑U UãŒ˝Ëÿ ¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê ∑U U fl∑UU Ë‹ Ÿ
¬ËΔ ‚ ∑UU „Ê Á∑UU ©ã„Ê¢Ÿ ߟ ◊Ê◊‹Ê¢
∑UU Ë ¡Ê¢ø •¬Ÿ „ÊÕ ◊¢ ‹Ÿ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢
Ùð çÎØæ çÙÎðüàæ
¡Ê¢ø ∞¡ã‚Ë ‚ •Êfl‡ÿ∑UU ÁŸŒ¸‡Ê
¬˝Êåà ∑UU ⁄ Á‹∞ „Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê,
•¢ÃÁ⁄◊ ÁŸŒ‡Ê∑UU (‚Ë’Ë•Ê߸) Ÿ
◊Ȥʂ ∑UU „Ê Á∑UU ãÿÊÿÊ‹ÿ ‚¢ÅÿÊ ∞∑UU
(‡ÊË·¸ •ŒÊ‹Ã) Ÿ ◊ȤÊ ∑UU Ê߸ ŸËÁêÃ
»ÒU U‚‹Ê Ÿ„Ë¢ ‹Ÿ ∑U U Á‹∞ ∑UU „Ê „Ò–
∑UU ‹ ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑UU Ê ◊Ê◊‹Ê ãÿÊÿÊ‹ÿ
‚¢ÅÿÊ ∞∑UU ◊¢ •Ê ⁄„Ê „Ò–
¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê ∑U U fl∑UU Ë‹ ¬˝œÊŸ
ãÿÊÿÊœË‡Ê ⁄¢¡Ÿ ªÊªÊ߸ ∑UU Ë ¬ËΔ ∑U U
‚◊ˇÊ éÿÍ⁄Ê ∑U U ÁŸŒ‡Ê∑UU •Ê‹Ê∑U U
∑UU UÈ◊Ê⁄ fl◊ʸ ∑UU UË ÿÊÁø∑UU UÊ ¬⁄
’΄S¬ÁÃflÊ⁄ ∑UU Ê „ÊŸ flÊ‹Ë ‚ÈŸflÊ߸
∑UU Ê Á¡∑˝U U ∑UU ⁄ ⁄„ Õ– •Ê‹Ê∑U U fl◊ʸ Ÿ
©ã„¢ ÁŸŒ‡Ê∑UU ∑U U •Áœ∑UU Ê⁄Ê¢ ‚ fl¢ÁøÃ
∑UU ⁄Ÿ •ÊÒ⁄ •fl∑UU Ê‡Ê ¬⁄ ÷¡Ÿ ∑U U
‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U ÁŸáʸÿ ∑UU Ê øÈŸÊÒÃË Œ ⁄πË
„Ò– ¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê ∑U U fl∑UU Ë‹ mÊ⁄Ê ŸËÁêÃ
ÁŸáʸÿ Ÿ„Ë¢ ‹Ÿ ‚¢’¢œË •ÊŒ‡Ê ∑UU Ê
„flÊ‹Ê ŒŸ ¬⁄ ¬ËΔ Ÿ ∑UU „Ê, •ÊŒ‡Ê
ÿ„ Ÿ„Ë¢ ∑UU „ÃÊ Á∑UU ‚Ê⁄Ë ¡Ê¢ø ⁄Ê∑U U ŒË
¡ÊŸË øÊÁ„∞– ¬ËΔ Ÿ ¡Ê¢ø ∞¡ã‚Ë ∑U U
fl∑UU Ë‹ ‚ ∑UU „Ê, •Ê¬ ◊Ê‹Í◊ ∑UU ËÁ¡∞
Á∑UU ÄÿÊ ¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê ߟ∑UU Ë ¡Ê¢ø •¬Ÿ
„ÊÕ ◊¢ ‹Ÿ ∑U U Á‹∞ ÃÒÿÊ⁄ „Ò– ¬Ê¢ø
Á◊Ÿ≈ ◊¢ „◊¢ ’ÃÊ∞¢– Á’„Ê⁄ ‚⁄∑UU Ê⁄
∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ¬‡Ê fl∑UU Ë‹ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
©ã„Ê¢Ÿ •Êfl‡ÿ∑UU ‚ÈœÊ⁄ Á∑UU ∞ „Ò¢ •ÊÒ⁄
•ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢ ∑U U ◊Ê◊‹Ê¢ ∑UU Ë ¡Ê¢ø ∑UU ⁄
⁄„ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑UU Ê ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ
„Ò Á∑UU ∑UU È¿ ◊Ê◊‹Ê¢ ◊¢ •Ê⁄ÊÁ¬ÿÊ¢ ∑U U
Áπ‹Ê»UU ¬˝ÊÕÁ◊∑UU Ë ◊¢ ÷Ê⁄ÃËÿ Œ¢«
‚¢Á„ÃÊ ∑UU Ë œÊ⁄Ê x|| (•¬˝Ê∑UU ÎÁÃ∑UU
•¬⁄Êœ) ‚Á„à ∑UU UΔÊ⁄ ¬˝ÊflœÊŸ
‡ÊÊÁ◊‹ Á∑UU ∞ ¡Ê∞¢– ß‚ ¬⁄ ¬ËΔ Ÿ
∑UU „Ê, ÄÿÊ ∑UU ÊŸÍŸ ∑U U Äà ¡Ê¢ø
•Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑UU Ê ∞‚ ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞ ¡Ê
‚∑UU Ã „Ò¢? ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U fl∑UU Ë‹ Ÿ ¡’
Œ¢« ¬˝Á∑˝U UÿÊ ‚¢Á„ÃÊ ∑U U ∞∑UU ¬˝ÊflœÊŸ
∑UU Ê Á¡∑˝U U Á∑UU ÿÊ ÃÊ ¬ËΔ Ÿ ∑UU „Ê, ÿ„
¬˝ÊflœÊŸ ÿ„Ê¢ ‹ÊªÍ Ÿ„Ë¢ „ÊÃÊ „Ò– ¬ËΔ
Ÿ •¬Ÿ •ÊŒ‡Ê ◊¢ ß‚ Ãâÿ ∑UU Ê
‡ÊÊÁ◊‹ Á∑UU ÿÊ Á∑UU fl„ ߟ ◊Ê◊‹Ê¢ ◊¢
∑UU ΔÊ⁄ ¬˝ÊflœÊŸÊ¢ ∑U U Äà •¬⁄ÊœÊ¢ ∑UU Ê
‡ÊÊÁ◊‹ ∑UU U⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ¡Ê¢ø
•Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑UU Ê ÷¡ ª∞ ‚¢Œ‡Ê ‚
‚¢ÃÈc≈ Ÿ„Ë¢ „Ò–
ß‚Ë ’Ëø, ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑U U fl∑UU Ë‹
Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ©ã„Ê¢Ÿ •¢ÃÁ⁄◊ ÁŸŒ‡Ê∑UU ‚
ÁŸŒ¸‡Ê ¬˝Êåà ∑UU ⁄ Á‹∞ „Ò¢ •ÊÒ⁄ Á‚hÊ¢Ã
MUU ¬ ◊¢ ¡Ê¢ø ∞¡ã‚Ë ßŸ ◊Ê◊‹Ê¢ ∑UU Ë
¡Ê¢ø •¬Ÿ „ÊÕ ◊¢ ‹Ÿ ∑U U Á‹∞ ÃÒÿÊ⁄
„Ò– ¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê Ÿ ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑UU Ê ’ÃÊÿÊ
Á∑UU ß‚ ◊Ê◊‹ ◊¢ ‚Êà ÁŒ‚¢’⁄ Ã∑UU
•Ê⁄Ê¬ ¬òÊ ŒÊÁπ‹ Á∑UU ÿÊ ¡Ê ‚∑UU ÃÊ
„Ò– Á’„Ê⁄ ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U fl∑UU Ë‹ Ÿ ¡’
ÿ„ ∑UU „Ê Á∑UU ¬˝à∞∑UU ◊Ê◊‹Ê ¡Ê¢ø
éÿÍ⁄Ê ∑UU Ê Ÿ„Ë¢ ‚ÊÒ¢¬Ê ¡ÊŸÊ øÊÁ„∞ ÃÊ
¬ËΔ Ÿ Á≈å¬áÊË ∑UU Ë, ÿÁŒ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU Ê⁄¢
•¬ŸÊ ∑UU Ê◊ ΔË∑UU ‚ ∑UU ⁄¢ ÃÊ „⁄ ◊Ê◊‹
∑UU Ê ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑UU Ê ‚ÊÒ¢¬Ÿ ∑UU Ë ¡MUU ⁄Ã
„Ë Ÿ„Ë¢ ¬«∏ªË– ß‚ ¬⁄ fl∑UU Ë‹ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU Ê⁄ ¬Í⁄Ë ª¢÷Ë⁄ÃÊ ‚ ߟ
◊Ê◊‹Ê¢ ◊¢ ∑UU Êflʸ߸ ∑UU ⁄ ⁄„Ë „Ò •ÊÒ⁄ ßã„¢
¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê ∑UU Ê ‚ÊÒ¢¬Ÿ ‚ •¢Ã× ©‚
¬⁄ „Ë ‚¢Œ„ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ–
fl∑UU Ë‹ Ÿ ∑UU „Ê, ∑UU άÿÊ •÷Ë ÿ„
•ÊŒ‡Ê ¬ÊÁ⁄à Ÿ„Ë¢ ∑UU ⁄¢– „◊¢ ∞∑UU
•fl‹Ê∑U UŸ ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã „Ò¢ •ÊÒ⁄ Á»UU ⁄ ÷Ë
•ª⁄ •Ê¬∑UU UÊ ߟ ◊Ê◊‹Ê¢ ∑UU UÊ
‚Ë’Ë•Ê߸ ∑UU Ê ‚ÊÒ¢¬Ÿ ∑UU Ë •Êfl‡ÿ∑UU ÃÊ
„Ê ÃÊ •Ê¬ ∞‚Ê ‚∑UU Ã „Ò¢– ãÿÊÿÊ‹ÿ
Ÿ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U ß‚ Ã∑¸U U ∑UU Ê
•SflË∑UU Ê⁄ ∑UU ⁄Ã „È∞ ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑UU Ê ߟ
‚÷Ë ◊Ê◊‹Ê¢ ∑UU Ë ¡Ê¢ø ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê
•ÊŒ‡Ê ÁŒÿÊ– ß‚∑U U ‚ÊÕ „Ë ‡ÊË·¸
•ŒÊ‹Ã Ÿ S¬c≈ Á∑UU ÿÊ Á∑UU Á’„Ê⁄ ◊¢
•ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢ ∑UU Ë ¡Ê¢ø ∑UU ⁄ ⁄„ ¡Ê¢ø
éÿÍ⁄Ê ∑U U Á∑UU ‚Ë ÷Ë •Áœ∑UU Ê⁄Ë ∑UU Ê
©‚∑UU Ë ¬Ífl¸ •ŸÈ◊Áà ∑U U ’ªÒ⁄ Ã’ÊŒ‹Ê
Ÿ„Ë¢ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞– ¡Ê¢ø ∞¡ã‚Ë ∑U U
fl∑UU Ë‹ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU øÍ¢Á∑UU ¡Ê¢ø éÿÍ⁄Ê
∑UU Ê ߟ ‚÷Ë ◊Ê◊‹Ê¢ ∑UU Ë ¡Ê¢ø ∑UU Ê
•ÊŒ‡Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò, •¢ÃÁ⁄◊ ÁŸŒ‡Ê∑UU
Ÿ •ŸÈ⁄Êœ Á∑UU ÿÊ „Ò Á∑UU ¡Ê¢ø Œ‹ ∑UU Ê
ÁflSÃÊ⁄ Á∑UU ÿÊ ¡ÊŸÊ øÊÁ„∞– ¬ËΔ Ÿ
ÿ„ •ŸÈ⁄Êœ SflË∑UU Ê⁄ ∑UU ⁄ Á‹ÿÊ •ÊÒ⁄
•¢ÃÁ⁄◊ ÁŸŒ‡Ê∑UU ∑UU Ê ¡Ê¢ø Œ‹ ∑UU Ê
ÁflSÃÊ⁄ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë •ŸÈ◊Áà ¬˝ŒÊŸ ∑UU ⁄Ã
„È∞ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑UU Ê ¡Ê¢ø ∞¡ã‚Ë ∑UU Ê
‚Ê⁄Ë ‚„ÊÿÃÊ ©¬‹éœ ∑UU ⁄ÊŸ ∑UU Ê
ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒÿÊ–
‚ÈŸflÊ߸ ∑U U •¢ÁÃ◊ ˇÊáÊÊ¢ ◊¢ ãÿÊÿ
Á◊òÊ •¬áÊʸ ÷≈ Ÿ ∑U UãŒ˝ ∑UU Ë ∞∑UU
Á⁄¬Ê≈¸ ∑UU Ê Á¡∑˝U U ∑UU ⁄Ã „È∞ ∑UU „Ê Á∑UU
Œ‡Ê ◊¢ vÆw} •ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢ ◊¢ ⁄„Ÿ
flÊ‹Ê¢ ∑U U ‡ÊÊ⁄ËÁ⁄∑UU •ÊÒ⁄ ÿÊÒŸ ‡ÊÊ·áÊ
∑UU Ë ÉÊ≈ŸÊ∞¢ „È߸ „Ò¢– ß‚ ¬⁄ ¬ËΔ Ÿ
∑UU „Ê, ß‚ ◊Ê◊‹ ∑U U ‚ÊÕ ß‚ Ÿ„Ë¢
Á◊‹Ê∞¢– ß‚∑U U ‚ÊÕ „Ë ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ
ß‚ ◊Ê◊‹ ∑UU Ê vw ÁŒ‚¢’⁄ ∑U U Á‹∞
‚ÍøË’h ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ– ãÿÊÿÊ‹ÿ Á’„Ê⁄
◊¢ •ÊüÊÿ ªÎ„Ê¢ ◊¢ ’«∏ ¬Ò◊ÊŸ ¬⁄
‡ÊÊ⁄ËÁ⁄∑UU U •ÊÒ⁄ ÿÊÒŸ ‡ÊÊ·áÊ ∑UU UË
ÉÊ≈ŸÊ•Ê¢ ∑UU UË ‡ÊË·¸ •ŒÊ‹Ã ∑UU UË
ÁŸª⁄ÊŸË ◊¢ Á∑UU ‚Ë SflâòÊ ∞¡ã‚Ë ‚
¡Ê¢ø ∑U U Á‹∞ ŒÊÿ⁄ ÿÊÁø∑UU Ê ¬⁄
‚ÈŸflÊ߸ ∑UU ⁄ ⁄„Ê ÕÊ–
∞¡¥‚Ë– „ÒŒ⁄Ê’ÊŒ
ÁflŒ‡Ê ◊¢òÊË ‚È·◊Ê Sfl⁄Ê¡ Ÿ ’ÈœflÊ⁄
∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU •¬ŸË ¬àŸË ∑UU Ê ¿Ê«Ÿ∏ 
flÊ‹ ÷ªÊ«∏ ∞Ÿ•Ê⁄•Ê߸ ¬Áà ∑U ◊Ê◊‹Ê¢
‚ ÁŸ’≈Ÿ ∑U Á‹∞ ‚⁄∑UU Ê⁄ ‚¢‚Œ ∑U
‡ÊËÃ∑UU Ê‹ËŸ ‚òÊ ◊¢ ∞∑UU Áflœÿ∑UU
‹Ê∞ªË– ©ã„ÊŸ¢  ÿ„Ê¢ ‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ‚
∑UU „Ê, „◊ ‚¢SÕÊÁŸ∑UU âòÊ ∑UU Ë ‡ÊÈMU •ÊÃ
∑UU ⁄ øÈ∑U „Ò,¢ ¡„Ê¢ •Ê¬Ÿ ŒπÊ „Ò Á∑UU ∞‚
∞Ÿ•Ê⁄•Ê߸ ¬ÁÃÿÊ¢ ∑U wz ¬Ê‚¬Ê≈¸ ⁄g
∑UU ⁄ ÁŒ∞ ª∞ „Ò–¢ „◊ ß‚ ‚òÊ ◊¢ ∞∑UU
Áflœÿ∑UU ‹ÊŸ ¡Ê ⁄„ „Ò¢ Á¡‚◊¢ ©Ÿ
¬ÁÃÿÊ¢ ∑U Áπ‹Ê»UU ∑UU ¿È •ÊÒ⁄ ¬˝ÊflœÊŸ
Á∑UU ∞ ª∞ „Ò–¢ Ã‹ª¢ ÊŸÊ ÁflœÊŸ‚÷Ê
øÈŸÊfl ∑U Á‹∞ ÷Ê¡¬Ê ∑U ¬˝øÊ⁄
•Á÷ÿÊŸ ◊¢ Á„S‚Ê ‹Ÿ „ÒŒ⁄Ê’ÊŒ •Ê߸¢
Sfl⁄Ê¡ •¬ŸË ¬ÁàŸÿÊ¢ ∑UU Ê ¿Ê«Ÿ∏  flÊ‹
•ÁŸflÊ‚Ë ÷Ê⁄ÃËÿ (∞Ÿ•Ê⁄•Ê߸) ∑U
’Ê⁄ ◊¢ ∞∑UU ‚flÊ‹ ∑UU Ê ¡flÊ’ Œ ⁄„Ë
ÕË¢– ©ëøÃ◊ ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ •¬ŸË ¬àŸË
∑UU Ê ¿Ê«Ÿ∏  flÊ‹Ê¢ •ÊÒ⁄ Œ„¡ ∑U Á‹∞ ©ã„¢
¬˝ÃÊ«Á∏à ∑UU ⁄Ÿ flÊ‹ ∞Ÿ•Ê⁄•Ê߸ ∑UU Ë
¡MUU ⁄Ë Áª⁄çÃÊ⁄Ë ∑UU Ë ◊Ê¢ª flÊ‹Ë ∞∑UU
ÿÊÁø∑UU Ê ¬⁄ vx Ÿfl¢’⁄ ∑UU Ê ∑U Œ¢ ˝ ∑UU Ê
¡flÊ’ ◊Ê¢ªÊ ÕÊ– ¬˝œÊŸ ãÿÊÿÊœË‡Ê ⁄¢¡Ÿ
ªÊªÊ߸ •ÊÒ⁄ ãÿÊÿ◊ÍÁø ∞‚ ∑U ∑UU Ê‹ Ò ÃÕÊ
ãÿÊÿ◊ÍÁø ∑U ∞◊ ¡Ê‚» U ∑UU Ë ¬ËΔ Ÿ ∞∑UU
ÿÊÁø∑UU Ê ¬⁄ ∑U Œ¢ ˝ ∑UU Ê ŸÊÁ≈‚ ¡Ê⁄Ë Á∑UU ÿÊ
ÕÊ– ÿÊÁø∑UU Ê ◊¢ ¿Ê«Ë∏ ªß¸ ¬ÁàŸÿÊ¢ ∑UU Ê
∑UU ÊŸÍŸË, ÁflûÊËÿ ◊ŒŒ ŒŸ •ÊÒ⁄
¬˝ÊÕÁ◊∑UU Ë Œ¡¸ „ÊŸ ∑U ’ÊŒ ÷ªÊ«∏
∞Ÿ•Ê⁄•Ê߸ ¬ÁÃÿÊ¢ ∑UU Ë Áª⁄çÃÊ⁄Ë ∑UU Ë
◊Ê¢ª ∑UU Ë ªß¸ ÕË–
ŸæèãUçÚU·¤æðÅUæ ¥¢ÌçÚUÿæ ·ð´¤¼ý âð ÂýÿæðÂ‡æ ·ð¤ çÜ° ÌñØæÚU Âè°â°Üßè-âèyx
∞¡¥‚Ë– ’¢ª‹ÈMU U ¡Ê∞¢ª– ß‚⁄Ê Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU •Ê¢œ˝ ‚È’„ ÷Ê⁄ÃËÿ ‚◊ÿÊŸÈ‚Ê⁄ Æz—z} ¬⁄
¬˝Œ‡Ê ∑U U üÊË„Á⁄∑UU Ê≈Ê ‚ ‚ÃË‡Ê œflŸ ‡ÊÈMU U „ÊªÊ– ©‚Ÿ ∑UU U„Ê Á∑UU U ¬Ë∞‚y
œ⁄ÃË ∑UU Ê •äÿÿŸ ∑UU ⁄Ÿ flÊ‹ ©¬ª˝„ •¢ÃÁ⁄ˇÊ ∑U U¢Œ˝ ‚ ’΄S¬ÁÃflÊ⁄ ∑UU Ê ø⁄áÊ (øÊÒÕ ø⁄áÊ) ◊¢ ßZœŸ ÷⁄Ÿ
Á„‚•Ê߸∞‚ ∑U U ¬˝ˇÊ¬áÊ ∑U U Á‹∞ w} ‚È’„ ŸÊÒ ’¡∑UU ⁄ z} Á◊Ÿ≈ ¬⁄ ∑UU UÊ ∑UU UÊ◊ ¬Í⁄Ê „Ê øÈ∑U U Ê „Ò– „Ê߸¬⁄
ÉÊ¢≈ ∑UU Ë ©‹≈Ë ÁªŸÃË ’ÈœflÊ⁄ ë∏∑U U ¬˝ˇÊ¬áÊ „ÊªÊ– •¢ÃÁ⁄ˇÊ ∞¡¢‚Ë Ÿ ∑UU „Ê S¬Ä≈˛‹ ß◊Á¡¢ª ‚Ò≈‹Êß≈ ÷Í
¬Ê¢ø ’¡ ∑UU ⁄ z} Á◊Ÿ≈ ¬⁄ ‡ÊÈMU U „Ê Á∑UU ¬Ë∞‚y ø⁄áÊ ∑U U Á‹∞ ßZœŸ ÷⁄Ÿ •fl‹Ê∑U U Ÿ ©¬ª˝„ „Ò Á¡‚∑UU UÊ
ªß¸– ß‚⁄Ê ∑U U •¢ÃÁ⁄ˇÊÿÊŸ ∑UU Ê ∑UU Ê◊ ¬Í⁄Ê „Ê ªÿÊ „Ò– ß‚⁄Ê Ÿ Áfl∑UU UÊ‚ ß‚⁄Ê Ÿ Á∑UU UÿÊ– ÿ„
¬Ë∞‚∞‹flË-‚Ëyx ∑U U ‚ÊÕ •ÊΔ ∑UU „Ê, ¬Ë∞‚∞‹flË-‚Ëyx Á„‚•Ê߸∞‚ ¬Ë∞‚∞‹flË-‚Ëyx •Á÷ÿÊŸ ∑UU UÊ
Œ‡ÊÊ¢ ∑U U xÆ ©¬ª˝„ ÷Ë ¬˝ˇÊÁ¬Ã Á∑UU ∞ •Á÷ÿÊŸ ∑UU Ë ©‹≈Ë ÁªŸÃË •Ê¡ ¬˝ÊÕÁ◊∑UU U ©¬ª˝„ „Ò–
Ù° ßáü ×ð´ ÛææÚ¹¢Ç ·¤è Õç‘¿Øæð´ ·ð¤U çÜ° â·¤‹Øæ ØæðÁÙæ Ñ ×éØ×¢˜æè
∞¡¥‚Ë– ⁄Ê¢øË ’ÁëøÿÊ¢ ∑UU Ê Á‡ÊˇÊÊ ∑U U ‚ÊÕ ‚ÊÕ •ãÿ
•ÊÁÕ¸∑U U ‚Ê◊ÊÁ¡∑UU Áfl∑UU Ê‚ ∑U U Á‹∞ ⁄ÊÖÿ
¤ÊÊ⁄㛮 ∑U U ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ⁄ÉÊÈfl⁄ ŒÊ‚ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ‚⁄∑UU Ê⁄ ‚◊ÿ-‚◊ÿ ¬⁄ ÁflûÊËÿ ‚„ÊÿÃÊ
∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU •ÊŸ flÊ‹ ‚Ê‹ ◊¢ ¤ÊÊ⁄㛮 ◊¢ ©¬‹éœ ∑UU ⁄Ê∞ªË– ©ã„Ê¢Ÿ ¤ÊÊ⁄㛮 ◊¢òÊÊ‹ÿ
◊ÈÅÿ◊¢òÊË ‚È∑U UãÿÊ ÿÊ¡ŸÊ ∑UU Ê ‡ÊÈ÷Ê⁄¢÷ Á∑UU ÿÊ ◊¢ •ÊÿÊÁ¡Ã Ò’Ê‹ ÁflflÊ„ ©ã◊Í‹Ÿ „ÃÈ ∑UU Êÿ¸
¡Ê∞ªÊ Á¡‚∑U U Äà v} fl·¸ Ã∑UU ∑UU Ë ÿÊ¡ŸÊÒ ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ ∑UU Ê ‚¢’ÊÁœÃ ∑UU ⁄Ã „È∞ ∑UU „Ê
’ÁëøÿÊ¢ ∑UU Ê Á‡ÊˇÊÊ ∑U U ‚ÊÕ ‚ÊÕ •ãÿ Á∑UU ’ÁëøÿÊ¢ ∑U U ‚„ÊÿÃÊÕ¸ Á◊‹Ÿ flÊ‹Ë ⁄ÊÁ‡Ê
•ÊÁÕ¸∑U U ‚Ê◊ÊÁ¡∑UU Áfl∑UU Ê‚ ∑U U Á‹∞ ‚◊ÿ- ∑UU Ê ÷ȪÃÊŸ ‚Ëœ ©Ÿ∑U U ’Ò¢∑U U πÊÃÊ¢ ◊¢ Á∑UU ÿÊ
‚◊ÿ ¬⁄ ÁflûÊËÿ ‚„ÊÿÃÊ ©¬‹éœ ∑UU ⁄Ê߸ ¡Ê∞ªÊ– ŒÊ‚ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ⁄ÊÖÿ ∑U U z Á¡‹Ê¢
¡Ê∞ªË– ŒÊ‚ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∞∑UU ¡Ÿfl⁄Ë wÆv~ ‚ ß‚ ªÊ«˜«Ê, ŒflÉÊ⁄, ∑UU Ê«⁄◊Ê, ÁªÁ⁄«Ë„ •ÊÒ⁄ ¬‹Ê◊Í ∑U U ª˝Ê◊ËáÊ
ÿÊ¡ŸÊ ∑UU Ê ‹Ê÷ ‚Ê◊ÊÁ¡∑UU , •ÊÁÕ¸∑U U, ¡ÊÃËÿ ¡ŸªáÊŸÊ ◊¢ ˇÊòÊÊ¢ ◊¢ ’Ê‹ ÁflflÊ„ ∑U U ÖÿÊŒÊ ◊Ê◊‹ ©÷⁄ ∑UU ⁄ ‚Ê◊Ÿ •Ê∞
Á¬¿«∏ ¬Ê∞ ª∞ w{ ‹Êπ ¬Á⁄flÊ⁄Ê¢ ∑UU Ë ’ÁëøÿÊ¢ ∑UU Ê „Ò¢– ߟ Á¡‹Ê¢ ◊¢ ’Ê‹ ÁflflÊ„ ©ã◊Í‹Ÿ ∑U U ¬˝Áà •Áœ∑UU ‚
Á◊‹ªÊ– ß‚∑U U Äà ¡ã◊ ‚ ‹∑U U⁄ v} fl·¸ Ã∑UU ∑UU Ë •Áœ∑UU äÿÊŸ ŒŸÊ ‚÷Ë ∑UU Ë Á¡ê◊ŒÊ⁄Ë „Ò–

ß×æü, °·ð¤ àæ×æü ·¤æð ¥SÍæÙæ âð â¢Õ¢çÏÌ ×æ×Üð ·¤è
Ȥæ§Ü ·¤æ âèßèâè ÎÌÚ ×ð´ çÙÚèÿæ‡æ ·¤ÚÙð ·¤è ¥Ùé×çÌ
∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
ÁŒÀ‹Ë ©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ ‚Ë’Ë•Ê߸
∑U U ÁŸŒ‡Ê∑UU •Ê‹Ê∑U U fl◊ʸ •ÊÒ⁄ ‚¢ÿÈÄÃ
ÁŸŒ‡Ê∑UU ∞ ∑U U ‡Ê◊ʸ ∑UU Ê ∞¡¢‚Ë ∑U U
Áfl‡Ê· ÁŸŒ‡Ê∑UU ⁄Ê∑U U‡Ê •SÕÊŸÊ ∑U U
Áπ‹Ê»UU Œ¡¸ ¬˝ÊÕÁ◊∑UU Ë ‚ ‚¢’¢ÁœÃ
◊Ê◊‹ ∑UU UË »UU UÊß‹ ∑UU UÊ ‚ËflË‚Ë
∑UU UÊÿʸ‹ÿ ◊¢ ÁŸ⁄ˡÊáÊ ∑UU U⁄Ÿ ∑UU UË
’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê •ŸÈ◊Áà ŒË– ãÿÊÿ◊ÍÁø
ŸÊ¡◊Ë fl¡Ë⁄Ë Ÿ ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑UU UÊ
•SÕÊŸÊ ∑U U Áπ‹Ê»UU ∑UU Êÿ¸flÊ„Ë ∑U U
‚¢’¢œ ◊¢ ÿÕÊÁSÕÁà ’⁄∑UU ⁄Ê⁄ ⁄πŸ ∑U U
ÁŸŒ¸‡Ê ŒŸ flÊ‹ •¬Ÿ •ÊŒ‡Ê ∑UU Ë
•flÁœ ‚Êà ÁŒ‚¢’⁄ Ã∑UU ’…∏Ê ŒË–
•SÕÊŸÊ Ÿ Á⁄Eà ◊Ê◊‹ ◊¢ ©Ÿ∑U U
Áπ‹Ê»UU Œ¡¸ ¬˝ÊÕÁ◊∑UU Ë ⁄g ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë
◊Ê¢ª ∑UU Ë „Ò– •ŒÊ‹Ã Ÿ ‚ËflË‚Ë
∑UU Êÿʸ‹ÿ ◊¢ ªÈMU UflÊ⁄ ∑UU Ë ‡ÊÊ◊ ‚Ê…∏
øÊ⁄ ’¡ ◊Ê◊‹ ∑UU Ë »UU Êß‹ ∑UU Ê
ÁŸ⁄ˡÊáÊ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë •ŸÈ◊Áà ŒË ¡„Ê¢
ÁŸ⁄ˡÊáÊ ∑U U ‚◊ÿ ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑U U
¬ÈÁ‹‚ •œËˇÊ∑UU ‚ÃË‡Ê «Êª⁄ ◊ÊÒ¡ÍŒ
⁄„¢ª– fl◊ʸ ∑U U Áπ‹Ê»UU ¡Ê¢ø ∑U U Á‹∞
‚Ã∑¸U UÃÊ ÁŸ∑UU Êÿ ∑UU Ê ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞ ¡ÊŸ
‚¢’¢œË ©ëøÃ◊ ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑U U •ÊŒ‡Ê
∑U U ’ÊŒ ◊Ê◊‹ ‚ ¡È«∏Ë »UU Êß‹Ê¢ •ÊÒ⁄
ŒSÃÊfl¡Ê¢ ∑UU Ê ¡Ê¢ø ¬«∏ÃÊ‹ ∑U U Á‹∞
‚ËflË‚Ë ∑U U ¬Ê‚ ÷¡Ê ªÿÊ ÕÊ–
‡Ê◊ʸ ∑UU Ê ÷Ë »UU Êß‹Ê¢ ∑UU Ê ÁŸ⁄ˡÊáÊ
∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ‡ÊÈ∑˝U UflÊ⁄ ∑UU Ê ‚ËflË‚Ë
∑UU Êÿʸ‹ÿ ◊¢ ¡ÊŸ ∑U U Á‹∞ ∑UU „Ê ªÿÊ „Ò–
‡Ê◊ʸ ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ¬‡Ê fl∑UU Ë‹ ∞◊ ∞
ÁŸÿÊ¡Ë Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ŒSÃÊfl¡ ÁŸ¡Ë
Ÿ„Ë¢ „Ò¢ •ÊÒ⁄ fl ‚Ë’Ë•Ê߸ ‚ ÷Ë ¡È«∏ „È∞
„Ò¢, ‹Á∑UU Ÿ fl„ Á‚»¸U U ‚¢flŒŸ‡ÊË‹
‚Ê◊ª˝Ë ∑UU Ê ߢÁªÃ ∑UU ⁄ŸÊ øÊ„Ã „Ò¢ Á¡‚
•ŒÊ‹Ã •ÊÒ⁄ ∞¡¢‚Ë mÊ⁄Ê ŒπÊ ¡ÊŸÊ
øÊÁ„∞– •ŒÊ‹Ã Ÿ ÁŸŒ̧‡Ê ÁŒ∞ Á∑UU
‡Ê◊ʸ mÊ⁄Ê ÁŒ∞ ª∞ ŒSÃÊfl¡Ê¢ ∑UU Ê •ª‹
•ÊŒ‡ÊÊ¢ Ã∑UU ‚Ë‹’¢Œ Á‹»UU Ê»U U ◊¢ ⁄πÊ
¡Ê∞– •SÕÊŸÊ •ÊÒ⁄ ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑U U
«Ë∞‚¬Ë Œfl¢Œ˝ ∑UU È◊Ê⁄ ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ¬‡Ê
flÁ⁄cΔ •ÁœflÄÃÊ•Ê¢ ∑˝U U◊‡Ê— •◊⁄ãŒ˝
‡Ê⁄áÊ •ÊÒ⁄ ŒÿÊŸ ∑UU ÎcáÊŸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
‡Ê◊ʸ ∑UU Ê ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑UU Ê ‚Ê◊ª˝Ë ŒŸË
øÊÁ„∞ •ÊÒ⁄ •ŒÊ‹Ã ◊¢ ©Ÿ∑U U mÊ⁄Ê ÁŒ∞
ª∞ ŒSÃÊfl¡Ê¢ ¬⁄ ÷⁄Ê‚Ê Á∑UU ÿÊ ¡ÊÃÊ
„Ò ÃÊ ©ã„¢ ÷Ë ßŸ∑U U ÁŸ⁄ˡÊáÊ ∑UU Ë
•ŸÈ◊Áà ŒË ¡ÊŸË øÊÁ„∞–
•ŒÊ‹Ã Ÿ •SÕÊŸÊ •ÊÒ⁄ ∑UU È◊Ê⁄
∑UU Ë ÿÊÁø∑UU Ê•Ê¢ ¬⁄ fl◊ʸ ∑UU Ê •¬ŸÊ
¡flÊ’ ŒŸ ∑U U Á‹∞ ∞∑UU ‚åÃÊ„ ∑UU Ê
‚◊ÿ ÷Ë ÁŒÿÊ– •SÕÊŸÊ •ÊÒ⁄ ∑UU È◊Ê⁄
Ÿ ©Ÿ∑U U Áπ‹Ê»UU Œ¡¸ ∞»UU •Ê߸•Ê⁄ ∑UU Ê
⁄g Á∑UU ∞ ¡ÊŸ ∑UU Ê •Êª˝„ Á∑UU ÿÊ „Ò–
fl◊ʸ ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ¬‡Ê fl∑UU Ë‹ ⁄Ê„È‹
‡Ê◊ʸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU •SÕÊŸÊ ∑UU Ë ÿÊÁø∑UU Ê
◊¢ ©Ÿ∑U U Áπ‹Ê»UU ’ŒŸËÿÃË ‚ •Ê⁄Ê¬
‹ªÊ∞ ª∞ „Ò¢– ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑U U fl∑UU Ë‹
⁄Ê¡ŒË¬ ’„È⁄Ê Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ◊Ê◊‹ ∑UU Ë
»UU Êß‹ ∞¡¢‚Ë ∑U U ¬Ê‚ Ÿ„Ë¢ „Ò •ÊÒ⁄ fl
‚ËflË‚Ë ∑U U ¬Ê‚ „Ò– •SÕÊŸÊ ∑U U
fl∑UU UË‹ Ÿ ∑UU U„Ê Á∑UU U ÷˝c≈ÊøÊ⁄ ∑U U
•Ê⁄Ê¬Ê¢ ¬⁄ fl◊ʸ ∑U U Áπ‹Ê»UU U ¡Ê¢ø ∑U U
ÁŸc∑UU U·ÊZ ∑UU UÊ ©ëøÃ◊ ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ
‚Ë‹’¢Œ Á‹»UU UÊ»U U ◊¢ ‚Ë’Ë•Ê߸
¬˝◊Èπ ∑UU UÊ ÁŒÿÊ ÕÊ–
ß‚ ¬⁄ fl◊ʸ ∑U U fl∑UU Ë‹ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU ©ã„¢ ¬Í⁄ ◊Ê◊‹ ∑UU Ë »UU Êß‹ Ÿ„Ë¢ ŒË
ªß¸ ÕË– •ŒÊ‹Ã •SÕÊŸÊ, ∑UU È◊Ê⁄
•ÊÒ⁄ Á’øÊÒÁ‹∞ ◊ŸÊ¡ ¬˝‚ÊŒ ∑UU Ë
•‹ª-•‹ª ÿÊÁø∑UU Ê•Ê¢ ∑UU Ë ‚ÈŸflÊ߸
∑UU ⁄ ⁄„Ë ÕË– ߟ ‹ÊªÊ¢ Ÿ ©Ÿ∑U U
Áπ‹Ê»UU Œ¡¸ ∞»UU •Ê߸•Ê⁄ ∑UU Ê ⁄g
Á∑UU ∞ ¡ÊŸ ∑UU Ê •Êª˝„ Á∑UU ÿÊ „Ò–
©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ wx •Ä≈Í’⁄
∑UU UÊ ‚Ë’Ë•Ê߸ ∑UU UÊ •SÕÊŸÊ ∑U U
Áπ‹Ê»UU ∑UU Êÿ¸flÊ„Ë ∑U U ‚¢’¢œ ◊¢
ÿÕÊÁSÕÁà ’⁄∑UU ⁄Ê⁄ ⁄πŸ ∑U U ÁŸŒ¸‡Ê
ÁŒ∞ Õ– ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ •¬Ÿ ß‚
•ÊŒ‡Ê ∑UU Ë •flÁœ ∑UU Ê w~ •Ä≈Í’⁄ ∑UU Ê
∞∑UU Ÿflê’⁄ Ã∑UU ∑U U Á‹∞ ’…∏Ê ÁŒÿÊ
ÕÊ– ∞∑UU Ÿflê’⁄ ∑UU Ê •¢ÃÁ⁄◊ •ÊŒ‡Ê
∑UU Ê vy Ÿflê’⁄ Ã∑UU ’…∏ÊÿÊ ªÿÊ •ÊÒ⁄
ß‚∑U U ’ÊŒ ß‚ w} Ÿflê’⁄ Ã∑UU ∑U U
Á‹∞ ’…∏ÊÿÊ ªÿÊ ÕÊ– wx •Ä≈Í’⁄ ∑U U
•ÊŒ‡Ê ◊¢ S¬c≈ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ ÕÊ Á∑UU
∞¡¢‚Ë •SÕÊŸÊ ∑U U Áπ‹Ê»UU ∑UU Ê߸ ÷Ë
∑UU «∏Ê ∑UU Œ◊ Ÿ„Ë¢ ©ΔÊ∞ªË– ªÃ ∞∑UU
Ÿflê’⁄ ∑UU Ê ‚Ë’Ë•Ê߸ •ÊÒ⁄ •SÕÊŸÊ
ŒÊŸÊ¢ Ÿ •ÁÃÁ⁄Äà ¬ÈÁ‹‚ •œËˇÊ∑UU
∞‚ ∞‚ ªÈ◊¸ ∑UU Ë ÿÊÁø∑UU Ê ∑UU Ê Áfl⁄Êœ
Á∑UU ÿÊ ÕÊ– fl◊ʸ •ÊÒ⁄ •SÕÊŸÊ ∑U U ’Ëø
ÁflflÊŒ ∑U U ◊gŸ¡⁄ ªÈ◊¸ ∑UU Ê ÁŒÀ‹Ë ‚
¡’‹¬È⁄ SÕÊŸÊ¢Ã⁄áÊ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ ÕÊ–
•SÕÊŸÊ •ÊÒ⁄ «Ë∞‚¬Ë Œfl¢Œ˝
∑UU UÈ◊Ê⁄ ∑UU UË ÿÊÁø∑UU UÊ•Ê¢ ∑U U ¡flÊ’ ◊¢
‚Ë’Ë•Ê߸ Ÿ ∑UU U„Ê ÕÊ Á∑UU U ©Ÿ∑U U •ÊÒ⁄
•ãÿ ∑U U Áπ‹Ê»UU U •Ê⁄Ê¬ ‚¢ôÊÿ
•¬⁄Êœ ÁŒπÃ „Ò– ∑UU UÈ◊Ê⁄ ß‚ ‚◊ÿ
¡◊ÊŸÃ ¬⁄ ’Ê„⁄ „Ò– ‚Ë’Ë•Ê߸ Ÿ
•SÕÊŸÊ •ÊÒ⁄ ∑UU UÈ◊Ê⁄ ∑UU UË ÿÊÁø∑UU UÊ•Ê¢
¡Ê⁄Ë ŸÊÁ≈‚ ¬⁄ •¬ŸÊ ¡flÊ’
ŒÊÁπ‹ Á∑UU UÿÊ „Ò–
¬ÈáÊ ◊¢ ÷Ë·áÊ •Êª ‚ ∑UU ߸ ¤ÊÈÁǪÿÊ¢ πÊ∑UU
Âé‡æð ×ð´ çàæßæÁè Ù»ÚU ÿæð˜æ ×ð´ °·¤ ÛæôÂǸÂ^è ×ð´ ¥æ» ·Ô¤ ÕæÎ çÙ·¤ÜÌæ Ïé¥æ¢Ð °ÜÂèÁè çâÜð´ÇÚUô´ ·Ô¤ çßSȤôÅU ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ØãUæ¢ ¥æ» ÌðÁè âð Èñ¤Ü »§ü
∞¡¥‚Ë– ¬ÈáÊ (◊„Ê⁄Êc≈˛)
¬ÈáÊ ∑U U Á‡ÊflÊ¡Ë Ÿª⁄ ˇÊòÊ ◊¢ ∞∑UU
¤ÊÈÇªË ’SÃË ◊¢ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ÷Ë·áÊ
•Êª ‹ªŸ ‚ ∑UU ߸ ¤ÊÈÁǪÿÊ¢ πÊ∑UU „Ê
ªßZ, ‹Á∑UU Ÿ ß‚◊¢ Á∑UU ‚Ë ∑U U „ÃÊ„Ã
„ÊŸ ∑UU UË ∑UU UÊ߸ π’⁄ Ÿ„Ë¢ „Ò–
•Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU •Ê¡
•¬⁄ʱŸ ‹ª÷ª ∞∑UU ’¡ ¬È⁄ÊŸ ¬ÈáÊ-
◊È¢’߸ ⁄Ê¡◊ʪ¸ ∑U U Ÿ¡ŒË∑UU ¬ÊÁ≈‹
∞S≈≈ ¤ÊÈÇªË ’SÃË ◊¢ •Êª ‹ª ªß¸–
ÉÊ⁄‹Í ªÒ‚ Á‚‹¢«⁄Ê¢ ◊¢ ÁflS»UU Ê≈ ∑U U
ø‹Ã ÿ„ Ã¡Ë ‚ »ÒU U‹ ªß¸– ©ã„Ê¢Ÿ
∑UU „Ê Á∑UU •Êª ‹ªÃ „Ë ‹Êª ‚È⁄ÁˇÊÃ
SÕÊŸÊ¢ ∑UU UË •Ê⁄ ÷ʪ ª∞–
•Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU •Êª ∑U U
ø‹Ã ⁄Ê¡◊ʪ¸ ∑UU UÊ flÊ„ŸÊ¢ ∑U U
•Êflʪ◊Ÿ ∑U U Á‹∞ ∑UU È¿ ÉÊ¢≈ Ã∑UU ’¢Œ
⁄πÊ ªÿÊ–
Œ◊∑UU U‹ Áfl÷ʪ ∑U U ∞∑UU U
•Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ∞‹ ¬Ë ¡Ë
ªÒ‚ Á‚‹¢«⁄Ê¢ ◊¢ ÁflS»UU Ê≈ ∑U U ø‹Ã
•Êª Ã¡Ë ‚ »ÒU U‹ ªß¸– •Êª ‚ {Æ
‚ •Áœ∑UU ¤ÊÈÁǪÿÊ¢ πÊ∑UU „Ê ªßZ–
©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU xÆ Œ◊∑UU ‹ ªÊ«Á∏ÿÊ¢
∑UU Ë ◊ŒŒ ‚ ŒÊ ÉÊ¢≈ ‚ •Áœ∑UU ‚◊ÿ
◊¢ •Êª ¬⁄ ¬Í⁄Ë Ã⁄„ ∑UU Ê’Í ¬Ê Á‹ÿÊ
ªÿÊ– •Êª ‹ªŸ ∑U U ‚≈Ë∑UU ∑UU Ê⁄áÊÊ¢
∑UU Ê Ãà∑UU Ê‹ ¬ÃÊ Ÿ„Ë¢ ø‹ ¬ÊÿÊ „Ò–
¥ŠØÿæ ·¤è ·¤æ¢»ýðâ ·¤Uè çß·¤ ‹ØêÁ
â¢S·ë¤çÌ ßæÜè çŌ‡æè ÂÚ àæèáü çßÎðàæè çßçß âð
çßÏæÙâÖæ ×ð´ 㢻æ×æ
Âè°¿Çè ÏæÚ·¤ âãæØ·UU
ÂýæðÈð¤âÚ ÂÎ ÂÚ âèÏè ÖÌèü
◊Èê’߸– ◊„Ê⁄Êc≈˛ ÁflœÊŸ‚÷Ê •äÿˇÊ
„Á⁄÷Ê™ ’ʪ« ∑UU UË ∑UU UÊ¢ª˝‚ ∑UU UË
‚¢S∑UU ÎÁÃ... flÊ‹Ë Á≈å¬áÊË ∑U U ’ÊŒ
ÁflœÊŸ‚÷Ê ◊¢ „¢ªÊ◊Ê ‡ÊÈMU U „Ê ªÿÊ–
⁄Ê∑UU Ê¢¬Ê Ÿ ÷Ë ‚÷Ê ◊¢ „¢ªÊ◊Ê ∑UU ⁄
∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ê ‚◊Õ¸Ÿ Á∑UU ÿÊ– „¢ªÊ◊Ê
ÖÿÊŒÊ ’…∏Ÿ ¬⁄ •äÿˇÊ Ÿ ‚»UU Ê߸ ŒÃ
„È∞ ∑UU „Ê Á∑UU ©Ÿ∑UU Ë ÷ÊflŸÊ Á∑UU ‚Ë ∑UU Ê
Δ‚ ¬„È¢øÊŸ ∑UU Ë Ÿ„Ë¢ ÕË– ÁflœÊÿ∑UU
◊Ê„ê◊Œ •ÊÁ⁄»UU Ÿ‚Ë◊ πÊŸ ∑U U Á∑UU ‚Ë
◊Èg ¬⁄ •äÿˇÊ ∑UU Ê äÿÊŸ •¬ŸË •Ê⁄
πË¢øŸ ∑U U Á‹∞ Á∑UU ∞ ª∞ ߇ÊÊ⁄Ê¢ ∑U U
’ÊŒ •äÿˇÊ Ÿ ÿ„ Á≈å¬áÊË ∑UU Ë ÕË–
©Ÿ∑U U ߇ÊÊ⁄Ê¢ ¬⁄ •Ê¬ÁûÊ ¡ÃÊÃ „È∞
‚ûÊÊ ¬ˇÊ ∑U U ‚ŒSÿÊ¢ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU fl„
•äÿˇÊ ∑UU Ê •¬◊ÊŸ ∑UU ⁄ŸÊ øÊ„Ã „Ò¢–
ß‚ ¬⁄ ’ʪ« Ÿ ∑UU „Ê, ÿ„ ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ë
‚¢S∑UU ÎÁà „Ò– „¢ªÊ◊ ∑U U ’Ëø •¡ËÃ
¬flÊ⁄ (⁄Ê∑UU ¢¬Ê) Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU •äÿˇÊ ∑UU Ë
Á≈å¬áÊË •Ê¬ÁûÊ¡Ÿ∑UU U „Ò, ÄÿÊ¢Á∑UU U
SflâòÊÃÊ ‚¢ª˝Ê◊ •ÊÒ⁄ ⁄Êc≈˛ ÁŸ◊ʸáÊ ◊¢
∑UU Ê¢ª˝‚ ∑UU Ê ÿÊªŒÊŸ •ŸŒπÊ Ÿ„Ë¢
Á∑UU ÿÊ ¡Ê ‚∑UU ÃÊ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ◊Ò¢
÷Ë ¬„‹ ¬Ê≈˸ ∑UU Ê ‚ÊÕË ÕÊ– ß‚ ¬⁄
’ʪ« Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ©Ÿ∑UU Ê ß⁄ÊŒÊ Á∑UU ‚Ë
∑UU Ê •¬◊ÊŸ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê Ÿ„Ë¢ ÕÊ– ©Ÿ∑U U
¡flÊ’ ‚ •‚¢ÃÈc≈ Áfl¬ˇÊ ∑U U ŸÃÊ
⁄ÊœÊ∑UU ÎcáÊ Áflπ ¬Ê≈Ë‹ Ÿ •äÿˇÊ ∑U U
•Ê‚Ÿ ∑U U ¬Ê‚ ¬„È¢ø ŸÊ⁄’Ê¡Ë ∑UU ⁄ŸË
‡ÊÈMU U ∑UU ⁄ ŒË– ’ʪ« Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ◊ÈgÊ
◊⁄ •ÊÒ⁄ ÁflœÊÿ∑UU πÊŸ ∑U U ’Ëø ∑UU Ê
„Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ◊Ò¢ ‚ÈŸflÊ߸ ∑UU Ë
Á⁄∑UU ÊÚÁ«Zª ŒπÍ¢ªÊ •ÊÒ⁄ •ª⁄ ∑UU È¿ ÷Ë
•Ê¬ÁûÊ¡Ÿ∑UU ¬ÊÿÊ ªÿÊ, ÃÊ ©‚ „≈Ê
ÁŒÿÊ ¡Ê∞ªÊ–
·ð¤ çÜ° Øæð‚Ø Ñ ØêÁèâè
Ù§ü çÎËÜèÐ çßàßçßlæÜØ ¥ÙéÎæÙ
¥æØæð» (ØêÁèâè) ·ðU ¥ÙéâæÚ àæèáü z®®
çßÎðàæè çßàßçßlæÜØæð¢ âð ÇæòÅÚðÅ çÇ»ýè
ÏæÚ·UU ¥Õ ÖæÚÌèØ çßEçßlæÜØæð¢ ×ð¢
âãæØ·UU ÂýæðÈðU âÚ ·ðU MUU  ×ð¢ âèÏè ÖÌèü ·ðU
Âæ˜æ ãæð¢»ðÐ Ù° ÖÌèü ×æÙ΢Çæ𢠷ðU ¥ÙéâæÚ
àæèáü z®® çßàßçßlæÜØ ·UU è Úñ¢ç·UU ¢» ·UU æð
ÎéçÙØæ ·ðU ¿æÚ Âýçâh çßàßçßlæÜØ Úñ¢ç·UU ¢»
Âý‡ææÜè- `UU æ`ðU ÚðÜè âæ§×¢Ç÷â, Åæ§â ãæØÚ
°Áé·ðU àæÙ Úñ¢ç·UU ¢» ¥æñÚ à梃ææ§ü çÁ¥æð Åæð¢»
çßEçßlæÜØ ·UU è çßEçßlæÜØæ𢠷UU è
¥·UU æÎç×·UU Úñ¢ç·UU ¢» âð â¢ÎçÖüÌ ç·UU Øæ Áæ°»æÐ
ØêÁèâè ·ðU °·UU ßçÚcÆ ¥çÏ·UU æÚè Ùð ·UU ãæ,
¥¢ÌÚÚæcÅþèØ Âè°¿Çè ÏæÚ·UU æ𢠷UU è ÂýˆØÿæ ÖÌèü
Âæ˜æÌæ ·UU Üæ, ßæç‡æ…Ø, ×æÙçß·UU è, çàæÿææ,
·UU æÙêÙ, âæ×æçÁ·UU çß™ææÙ, çß™ææÙ,
Öæáæ°¢, ÂéSÌ·UU æÜØ çß™ææÙ, àææÚèçÚ·UU çàæÿææ
¥æñÚ Â˜æ·UU æçÚÌæ °ß¢ Á٠⢿æÚ ·ðU çßáØæ𢠷ðU
çÜ° Üæ»ê ãñÐ Øã Àæ˜ææ𢠷UU æð ÖæÚÌ ×ð¢ ßñçE·UU
ÂýçÌÖæ âð âè¹Ùð ×ð¢ ×ÎÎ ·UU Úð»æÐ §ââð Âêßü
ÂÎ ·ðU çÜ° Âæ˜æ ©×èÎßæÚæ𢠷UU æð ÖæÚÌèØ
çßEçßlæÜØ âð â¢Õ¢çÏÌ çßáØ ·UU è ×æSÅÚ
çÇ»ýè ×ð¢ Øæ ×æ‹ØÌæ ÂýæŒÌ çßÎðàæè
çßEçßlæÜØ âð â×·UU ÿæ çÇ»ýè ×𢠋ØêÙÌ×
zz ÂýçÌàæÌ ¥¢·U ãæðÙð ÁMUU Úè ÍðÐ
ØêÚæðÂèØ ÂÚ×æ‡æé ¥Ùéâ¢ÏæÙ
⢻ÆÙ ×ð´ Õɸæ ÖæÚÌ ·¤æ
·¤UUÎ Ñ ßñ™ææçÙ·UU
Ù§ü çÎËÜèÐ ÖæÚÌ ØêÚæðÂèØ ÂÚ×æ‡æé
¥Ùéâ¢Ïæ٠⢻ÆÙ (âÙü) ×ð¢ ¥Õ Ì·UU ·UU æ
âÕâð ¥ã× ç·UU ÚÎæÚ çÙÖæ Úãæ ãñ Áãæ¢ ßã
⢻ÆÙ ·ðU ×ãˆßÂê‡æü ÈñU âÜæð¢ ÂÚ ×ÌÎæÙ

ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ ∑UU ‚ÊÒ‹Ë ◊¢ •ŸÁœ∑UU Îà ÁŸ◊ʸáÊ ÁŸÿÁ◊à ∑UU ⁄Ÿ

·UU Ú â·UU Ìæ ãñ ¥æñÚ ÂýØæð»æ𢠷ðU çÜ° ÂýSÌæß
Âðàæ ·UU Ú â·UU Ìæ ãñÐ çSßÅ÷ÁÚÜñ¢Ç ·ðU çÁÙðßæ
çSÍÌ â¢»ÆÙ ·UU è °·UU ßçÚcÆ ßñ™ææçÙ·UU

∑UU Ë •ŸÈ◊Áà ŒŸ ∑U U ∞Ÿ¡Ë≈Ë ∑U U •ÊŒ‡Ê ¬⁄ ‹ªÊ߸ ⁄Ê∑U U

∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
©ëøÃ◊ ãÿÊÿÊ‹ÿ Ÿ Á„◊Êø‹ ¬˝Œ‡Ê
∑U U ‹Ê∑U UÁ¬˝ÿ ¬ÿ¸≈∑UU SÕ‹ ∑UU ‚ÊÒ‹Ë ◊¢
¬ÿʸfl⁄áÊ ˇÊÁìÍÁø ∑UU Ê ÷ȪÃÊŸ ∑UU ⁄Ÿ
¬⁄ •ŸÁœ∑UU Îà ÁŸ◊ʸáÊ ÁŸÿÁ◊à ∑UU ⁄Ÿ
∑UU Ë •ŸÈ◊Áà ŒŸ flÊ‹ ⁄Êc≈˛Ëÿ „Á⁄Ã
•Áœ∑UU ⁄áÊ ∑U U •ÊŒ‡Ê ¬⁄ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê
⁄Ê∑U U ‹ªÊ ŒË– ãÿÊÿ◊ÍÁø ◊ŒŸ ’Ë
‹Ê∑U UÍ⁄, ãÿÊÿ◊ÍÁø ∞‚ •éŒÈ‹ Ÿ¡Ë⁄
•ÊÒ⁄ ãÿÊÿ◊ÍÁø ŒË¬∑UU ªÈåÃÊ ∑UU Ë ¬ËΔ
Ÿ •ª‹ •ÊŒ‡Ê Ã∑UU ∑U U Á‹∞ „Á⁄Ã
•Áœ∑UU ⁄áÊ ∑U U ¬Ê¢ø •Ä≈Í’⁄ ∑U U •ÊŒ‡Ê
¬⁄ ⁄Ê∑U U ‹ªÊ߸– ¬ËΔ Ÿ ∑UU „Ê, „◊ ∞‚Ê
‹ªÃÊ „Ò Á∑UU ÁŸŒ̧‡Ê ‚¢ÅÿÊ ¬Ê¢ø
(•Áœ∑UU ⁄áÊ ∑UU Ê) ß‚ ◊Ê◊‹ ◊¢ ß‚
ãÿÊÿÊ‹ÿ mÊ⁄Ê ‚◊ÿ ‚◊ÿ ¬⁄ ÁŒ∞
Âæç·¤SÌæÙè ÂØüÅU·¤ ÕéÏßæÚU ·¤ô ¥ÅUæÚUè ßæƒææ âè×æ ÂÚU ¥ÂÙð Îðàæ ßæÂâ ÜõÅÌð ãé° ª∞ ÁŸŒ̧‡ÊÊ¢ ∑U U •ŸÈMU U¬ Ÿ„Ë¢ „Ò– ߟ
¬Á⁄ÁSÕÁÃÿÊ¢ ◊¢ •ª‹ •ÊŒ‡Ê Ã∑UU
ÁŸŒ̧‡Ê ‚¢ÅÿÊ ¬Ê¢ø ¬⁄ ⁄Ê∑U U ‹ªÊ߸
¡ÊÃË „Ò– ß‚∑U U ‚ÊÕ „Ë ¬ËΔ Ÿ ß‚
◊Ê◊‹ ∑UU Ê •ª‹ ‚Ê‹ ¡Ÿfl⁄Ë ∑U U
ŒÍ‚⁄ ‚åÃÊ„ ∑U U Á‹∞ ‚ÍøË’h ∑UU ⁄
ÁŒÿÊ– „Á⁄à •Áœ∑UU ⁄áÊ Ÿ ∑UU ‚ÊÒ‹Ë ◊¢
•ŸÁœ∑UU Îà ÁŸ◊ʸáÊÊ¢ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ◊Ê◊‹
∑UU Ë ‚ÈŸflÊ߸ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ¬Ê¢ø •Ä≈Í’⁄
∑UU Ê ¬ÿʸfl⁄áÊ ˇÊÁìÍÁø ÷ȪÃÊŸ ∑U U
’ÊŒ ∞‚ …Ê¢øÊ¢ ∑UU Ê ÁŸÿÁ◊à ∑UU ⁄Ÿ
‚Á„à •Ÿ∑U U ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞ Õ–
•Áœ∑UU ⁄áÊ ∑U U ÁŸŒ̧‡Ê ‚¢ÅÿÊ ¬Ê¢ø ◊¢
∑UU „Ê ªÿÊ ÕÊ, ©Ÿ •ŸÁœ∑UU Îà …Ê¢øÊ¢ ∑U U
’Ê⁄ ◊¢ ¡„Ê¢ ŸÄ‡Ê ¡◊Ê ∑UU ⁄Ê∞ ¡Ê øÈ∑U U
„Ò¢ •ÊÒ⁄ ß‚ »ÒU U‚‹ ‚ ¬„‹ „Ë ◊¢¡Í⁄Ë
‚ •‹ª „≈∑UU ⁄ ÁŸ◊ʸáÊ Á∑UU ∞ ª∞ „Ò¢
•ÊÒ⁄ ¬˝ÊÁœ∑UU Ê⁄Ë ©Áøà ‚◊¤ÊÃ „Ò¢ ÃÊ
◊¢¡Í⁄ ŸÄ‡Ê ‚ ÖÿÊŒÊ Á∑UU ∞ ª∞ ÁŸ◊ʸáÊ
∑UU Ê ÁŸÿÁ◊à ∑UU ⁄¢– •Áœ∑UU ⁄áÊ Ÿ ∑UU „Ê
ÕÊ Á∑UU Sfl¢ÿ ∑U U ÁŸflÊ‚ flÊ‹ ¬Á⁄‚⁄
∑U U ◊Ê◊‹ ◊¢ ¬Ê¢ø „¡Ê⁄ MUU ¬∞ ¬˝ÁÃ
flª¸ ◊Ë≈⁄ •ÊÒ⁄ √ÿÊfl‚ÊÁÿ∑UU •ÕflÊ
Á⁄„Êÿ‡ÊË ∞fl¢ flÊÁáÊÁÖÿ∑UU ß◊Ê⁄ÃÊ¢ ∑U U
◊Ê◊‹ ◊¢ Œ‚ „¡Ê⁄ MUU ¬∞ ¬˝Áà flª¸
◊Ë≈⁄ ∑UU Ë Œ⁄ ‚ ¬ÿʸfl⁄áÊ ˇÊÁìÍÁø ∑UU Ê
÷ȪÃÊŸ Á∑UU ∞ ’ªÒ⁄ ÁŸÿÁ◊à Ÿ„Ë¢
Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ãÿÊÿÊ‹ÿ ◊¢ ß‚
◊Ê◊‹ ◊¢ ãÿÊÿ Á◊òÊ ∑UU Ë ÷ÍÁ◊∑UU Ê
ÁŸ÷Ê ⁄„ flÁ⁄cΔ •ÁœflÄÃÊ ¬Ë ∞‚
¬≈flÊÁ‹ÿÊ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU •Áœ∑UU ⁄áÊ ∑U U
ÁŸŒ̧‡Ê •ŸÁœ∑UU Îà ÁŸ◊ʸáÊ ∑UU Ê ÁŸÿÁ◊Ã
∑UU ⁄Ÿ ‚¢’¢œË ‡ÊË·¸ •ŒÊ‹Ã ∑U U »ÒU U‚‹
∑UU Ê „Ë ∞∑UU Ã⁄„ ‚ ÁŸc¬˝÷ÊflË ’ŸÊÃ
„Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU •Áœ∑UU ⁄áÊ ∑U U
ÁŸŒ̧‡ÊÊ¢ ∑U U ŒÍ⁄ªÊ◊Ë •‚⁄ „Ê¢ª ÄÿÊ¢Á∑UU
ÿ„ Á„◊Êø‹ ¬˝Œ‡Ê ©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ
∑U U »ÒU U‚‹ ∑UU Ê ÷Ë ÁŸc¬˝÷ÊflË ∑UU ⁄ÃÊ „Ò–
Á„◊Êø‹ ¬˝Œ‡Ê ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑UU Ë
ÁSÕÁà Á⁄¬Ê≈¸ ∑UU Ê Á¡∑˝U U ∑UU ⁄Ã „È∞
¬≈flÊÁ‹ÿÊ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU Áfl‡Ê·ôÊ
‚Á◊Áà Ÿ ∑UU „Ê „Ò Á∑UU fl„Ê¢ ¡‹
‚ÈÁflœÊ•Ê¢ ∑UU Ë ‚◊SÿÊ „Ò •ÊÒ⁄
∑UU ‚ÊÒ‹Ë ¬„‹ „Ë •¬ŸË ˇÊ◊ÃÊ ‚
•Áœ∑UU Œ’Êfl ◊¢ „Ò– ⁄ÊÖÿ ∑U U
◊„ÊÁœflÄÃÊ •‡ÊÊ∑U U ‡Ê◊ʸ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU ∑UU ‚ÊÒ‹Ë •ÊÒ⁄ ß‚∑U U •Ê‚¬Ê‚
∑U U ˇÊòÊ ◊¢ ¡‹Ê¬ÍÁø ∑U U Á‹∞ ©Ÿ∑U U
¬Ê‚ ∞∑UU ÿÊ¡ŸÊ „Ò– ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU Ê⁄ Ÿ
wz •ÄÃÍ’⁄ ∑UU Ê ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑UU Ê
‚ÍÁøà Á∑UU ÿÊ ÕÊ Á∑UU ∑UU ‚ÊÒ‹Ë ◊¢
•ŸÁœ∑UU Îà ÁŸ◊ʸáÊÊ¢ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ÃÒŸÊÃ
‹Ê∑U U ‚fl∑UU Ê¢ ∑U U Áπ‹Ê»UU ‹Ê¬⁄flÊ„Ë
∑U U •Ê⁄Ê¬ ◊¢ Áfl÷ʪËÿ ∑UU Ê⁄¸UflÊ߸
‡ÊÈMU U ∑UU Ë ¡Ê øÈ∑U UË „Ò–
¥¿üÙæ àæ×æü Ùð ·UU ãæ ç·UU âÙü çã‚â ÕæðâæðÙ
Áñâð ¥æñÚ ÂýØæð» ·UU ÚÙð ÂÚ çß¿æÚ ·UU Ú Úãæ
ãñÐ ¥¿üÙæ w®vw ×ð¢ çã‚â ÕæðâæðÙ Ùæ× ·UU è
¹æðÁ ×ð¢ àææç×Ü Úãè Íè¢Ð ÖæÚÌ ·ðU §â
⢻ÆÙ ·ðU âç·ýU Ø âÎSØ ÕÙÙð ÂÚ ÕæÌ
·UU ÚÌð ãé° ©‹ãæð¢Ùð ·UU ãæ, ÖæÚÌ v~|® âð
⢻ÆÙ ×ð¢ ãñ ¥æñÚ ÖæÚÌèØ ßñ™ææçÙ·UU
¥ÂÙè Õðàæé×æÚ ÂýçÌÖæ ·ðU ¿ÜÌð §â×ð¢
çãSâæ Üð Úãð ãñ¢Ð àæ×æü Ùð ·UU ãæ, w®v| ×ð¢
ÖæÚÌ ·ðU U §â ⢻ÆÙ ·ðU U ¥æçÏ·UU æçÚ·UU
âÎSØ ÕÙÙð ·ðU ÕæÎ âð ã× ÎêâÚð ÎæñÚ ×ð¢
Âã颿 »° ãñ¢ Áãæ¢ ã× ÂýØæð»æ𢠷UU æð Üð·U Ú
ÂýSÌæß ¥æñÚ ¿èÁæ𢠷ðU ÕæÚð ×ð¢ ßæðÅ Îð â·UU Ìð
ãñ¢Ð ©‹ãæð¢Ùð ·UU ãæ ç·UU ÖæÚÌ §â ⢻ÆÙ âð
âè¹è »§Z Ì·UU Ùè·UU æ𢠷UU æð ¥ÂÙð Øãæ¢
§SÌð×æÜ ·UU ÚÙð ·UU è ·UU æðçàæàæ ·UU Úð»æÐ Øã
ÂêÀð ÁæÙð ÂÚ ç·UU °âæðçâ°Å âÎSØ ÕÙÙð ·ðU
ÕæÎ ÖæÚÌ ·UU æ çÂÀÜð âæÜ ·ñU âæ Øæð»ÎæÙ
Úãæ, àæ×æü Ùð ·UU ãæ- ÖæÚÌ °·UU çßàææÜ Îðàæ
ãññ, §â·UU è ÿæ×Ìæ Öè çßàææÜ ãñ, §âçÜ°
⢻ÆÙ ·ðU ·UU §ü ÂýØæð»æð¢ ×ð¢ ÖæÚÌ ·UU æ ·UU æÈUU è
Øæð»ÎæÙ ãñÐ
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv} ⁄UÊc≈˛UËÿ 11

ÒçàæßâðÙæ ÙðÌæ¥æð´ Ùæ‡æÚ çÚÈ U æ§ÙÚè ·ðU çÜ° Öêç× ¥çÏ»ýã‡æ Âýç·ýU Øæ ÂÚ Úæð·U
z ×ãæÚæcÅþ âÚ·UU æÚ Ùð
çß·¤ ‹ØêÁ
×æðÁæçÕ·UU , »ÕæðÙ ·ðU

·ðU §SÌèÈðU ¥Õ
•Ê¡ÊŒ ◊Ҍʟ ◊¢ •¢ª˝¡Ë ŒÒÁŸ∑UU Œ Á„ãŒÍ ∑U U Áπ‹Ê»UU ∞∑UU ⁄Ò‹Ë ∑UU fl⁄ ∑UU ⁄ ⁄„ Õ– ß‚ ¬⁄
çßÎðàæ ×¢˜æè çÎËÜè Âã颿ð,
çàæßâðÙæ ·ðU âæÍ âÜæã- ¬òÊ∑UU Ê⁄ •Ê‹Ê∑U U Œ‡Ê¬Ê¢« ∑U U ‚ÊÕ ©‚ ‚◊ÿ »UU «∏áÊflË‚ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU fl„ ÉÊ≈ŸÊ ∑UU Ë ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë
’Œ‚‹Í∑U UË ∑UU Ë ªß¸, ¡’ fl„ ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ ∑U U ‹¢ª •ÊÒ⁄ ©Áøà ∑UU Êflʸ߸ ∑UU ⁄¢ª– SßÚæÁ âð ·UU Úð´»ð ×éÜæ·UU æÌ
×àæçßÚæ ·ðU ÕæÎ çÜØæ Èñ¤âÜæ Ù§ü çÎËÜèÐ ×æðÁæçÕ·UU ¥æñÚ »ÕæðÙ ·ðU
°¥Ú §¢çÇØæ Ùð ¿·ýU ßæÌ »Á ·ðU ÂèçǸÌæ𢠷 U æð çßÎðàæ ×¢˜æè ÕéÏßæÚ ·UU æð Øãæ¢ Âã颿ð ¥æñÚ

âÚØê ÙÎè ×ð´ ãñ´Ó

∞¡¥‚Ë– ◊È¢’߸
÷Ê¡¬Ê •ÊÒ⁄ Á‡Êfl‚ŸÊ ∑U U ∞∑UU ¡È≈
⁄„Ÿ ∑UU Ë ’Êà ŒÊ„⁄ÊÃ „È∞ ◊„Ê⁄Êc≈˛ ∑U U
◊ÈÅÿ◊¢òÊË Œfl¢Œ˝ »UU «áÊflË‚ Ÿ ’ÈœflÊ⁄
∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU Á‡Êfl‚ŸÊ ∑U U ◊¢ÁòÊÿÊ¢ ∑U U
ßSÃË»U U ¬òÊ •’ ‚⁄ÿÍ ŸŒË ◊¢ ¬«∏
„Ò¢–»UU «áÊflË‚ Ÿ ©hfl ΔÊ∑UU ⁄ ∑U U ŸÃÎàfl
flÊ‹Ë ¬Ê≈˸ ∑U U •ÿÊäÿÊ ◊¢ ⁄Ê◊ ◊¢ÁŒ⁄
∑UU Ê ÁŸ◊ʸáÊ ∑UU ⁄Ÿ ¬⁄ ¡Ê⁄ ŒŸ •ÊÒ⁄
©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê ∑UU Ë ©Ÿ∑UU Ë „ÊÁ‹ÿÊ ÿÊòÊÊ
∑UU Ë ¬ÎcΔ÷ÍÁ◊ ◊¢ ß‚ ¬ÁflòÊ ŸŒË ∑UU Ê
Á¡∑˝U U Á∑UU ÿÊ–◊ÈÅÿ◊¢òÊË Ÿ ÁflœÊŸ‚÷Ê
◊¢ ∑UU „Ê, Á‡Êfl‚ŸÊ •ÊÒ⁄ ÷Ê¡¬Ê ∑U U
∞∑UU ¡È≈ „ÊŸ ¬⁄ ∑UU Ê¢ª˝‚-⁄Ê∑UU Ê¢¬Ê ∑UU Ê
•ª‹ Œ‚ ‚ vz ‚Ê‹ ∑U U Á‹∞ Á»UU ⁄
Áfl¬ˇÊ ◊¢ ’ÒΔŸÊ „ÊªÊ–
fl„ Áfl¬ˇÊ ∑U U ŸÃÊ ⁄ÊœÊ∑UU ÎcáÊ
Áflπ ¬ÊÁ≈‹ (∑UU Ê¢ª˝‚) mÊ⁄Ê ŸÊáÊ⁄
Á⁄»UU UÊߟ⁄Ë •ÊÒ⁄ ‚◊ÎÁh ∑UU UÊÁ⁄«Ê⁄
¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ•Ê¢ ¬⁄ Á‡Êfl‚ŸÊ ∑UU Ë øÈå¬Ë
∑UU Ê ‹∑U U⁄ ÁŸ‡ÊÊŸÊ ‚Êœ ¡ÊŸ ∑UU Ê
¡flÊ’ Œ ⁄„ Õ–◊ÈÅÿ◊¢òÊË Ÿ ∑UU „Ê,
Á‡Êfl‚ŸÊ ∑U U ßSÃË»U U •’ ‚⁄ÿÍ ŸŒË ◊¢
¬«∏ „Ò¢– •Ê¬ Áø¢ÃÊ ŸÊ ∑UU ⁄¢– „◊ ŒÊŸÊ¢
(Á‡Êfl‚ŸÊ •ÊÒ⁄ ÷Ê¡¬Ê) ∞∑UU ‚ÊÕ „Ò¢
•ÊÒ⁄ Á∑UU ‚Ë ÷Ë ßSÃË»U U ∑UU Ë ∑UU Ê߸ ¡LUU ⁄Ã
Ÿ„Ë¢ „Ò– Áflπ ¬ÊÁ≈‹ ∑UU Ë •Ê⁄ ŒπÃ
„È∞ »UU «áÊflË‚ Ÿ ∑UU „Ê, øÍ¢Á∑UU „◊
ŒÊŸÊ¢ ‚ÊÕ „Ò¢ ÃÊ •Ê¬∑U U ¬Ê‚ ‚ûÊÊ ◊¢
‹ÊÒ≈Ÿ ∑UU Ê ∑UU Ê߸ ◊ÊÒ∑U UÊ Ÿ„Ë¢ „Ò– •Ê¬∑UU Ê
•ÊÒ⁄ vÆ ‚ vz fl·ÊZ ∑U U Á‹∞ Áfl¬ˇÊ
∑UU Ë ‚Ë≈Ê¢ ¬⁄ ’ÒΔŸÊ „ÊªÊ– flÁ⁄cΔ
Á‡Êfl‚ŸÊ ŸÃÊ ⁄Ê◊ŒÊ‚ ∑UU Œ◊ Ÿ Á¬¿‹
‚Ê‹ ∑UU „Ê ÕÊ Á∑UU fl„ •ÊÒ⁄ ÷Ê¡¬Ê ∑U U
ŸÃÎàfl flÊ‹Ë ‚⁄∑UU Ê⁄ ◊¢ ©Ÿ∑U U ‚ÊÕË
•¬ŸË ¡’Ê¢ ◊¢ ßSÃË»UU Ê ¬òÊ ‹∑U U⁄ ÉÊÍ◊
⁄„ „Ò¢ •ÊÒ⁄ ¬Ê≈˸ ¬˝◊Èπ ∑U U ÁŸŒ¸‡ÊÊ¢ ∑UU Ê
ߢáÊ⁄ ∑UU ⁄ ⁄„ „Ò¢– ©hfl ΔÊ∑UU ⁄ ∑U U
ŸÃÎàfl flÊ‹Ë ¬Ê≈˸ ß‚ •ÊœÊ⁄ ¬⁄
ŸÊáÊ⁄ Á⁄»UU Êߟ⁄Ë ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ ∑UU Ê Áfl⁄Êœ
∑UU ⁄ ⁄„Ë „Ò Á∑UU fl„ Á∑UU ‚ÊŸÊ¢ ∑U U Á„à ∑U U
Áπ‹Ê»UU „Ò •ÊÒ⁄ ß‚‚ Ã≈Ëÿ ∑UU Ê¢∑U UáÊ
ˇÊòÊ ∑U U ⁄àŸÊÁª⁄Ë Á¡‹ ◊¢
¬ÊÁ⁄ÁSÕÁÃ∑UU Ë Ã¢òÊ ’’ʸŒ „ÊªÊ– ¬Ê≈˸
Ÿ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑UU Ë ◊„àflÊ∑UU Ê¢ˇÊË
‚◊ÎÁh ∑UU ÊÁ⁄«Ê⁄ ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ ∑U U Á‹∞
Á∑UU ‚ÊŸÊ¢ ∑UU Ë ÷ÍÁ◊ ∑U U •Áœª˝„áÊ ∑UU Ê
⁄Ê∑U UŸ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ∑UU Ë ÕË–
∞¡¥‚Ë– ◊È¢’߸
◊„Ê⁄Êc≈˛ ‚⁄∑UU UÊ⁄ Ÿ Á‡Êfl‚ŸÊ ∑U U ‚ÊÕ ‚‹Ê„-
◊‡ÊÁfl⁄Ê ∑U U ’ÊŒ ÁflflÊŒÊS¬Œ ŸÊáÊ⁄ Á⁄»UU Êߟ⁄Ë
¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ ∑U U Á‹∞ ÷ÍÁ◊ •Áœª˝„áÊ ∑UU Ë ¬˝Á∑˝U UÿÊ
⁄Ê∑U U ŒË „Ò– ◊ÈÅÿ◊¢òÊË ŒflãŒ˝ »UU «∏áÊflË‚ Ÿ
’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ÁflœÊŸ‚÷Ê ◊¢ ÿ„ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ŒË–
÷Ê⁄ÃËÿ ¡ŸÃÊ ¬Ê≈˸ (÷Ê¡¬Ê) ∑UU UË
•ªÈflÊ߸ flÊ‹Ë ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU Ê⁄ ◊¢ Á‡Êfl‚ŸÊ
‚„ÿÊªË „Ò– Á‡Êfl‚ŸÊ ß‚∑U U Á∑UU ‚ÊŸÊ¢ ∑U U Á„ÃÊ¢
∑U U Áπ‹Ê»UU „ÊŸ •ÊÒ⁄ Ã≈Ëÿ ∑UU Ê¢∑U UáÊ ˇÊòÊ ∑U U
⁄àŸÊÁª⁄Ë Á¡‹ ∑UU Ë ¬Á⁄ÁSÕÁÃ∑UU Ë ∑UU Ê ŸÈ∑U U‚ÊŸ
¬„È¢øŸ ∑U U •ÊœÊ⁄ ¬⁄ ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ ∑UU Ê Áfl⁄Êœ ∑UU ⁄
»æðßæ ×ð¢ Âê‡æü·U æçÜ·UU âè°× ·UU Uè
×梻 · U æð Üð·U Ú Úæ…ØÃØæÂè
¥æ¢ÎæðÜÙ · U Úð»è ·UU 梻ýðâ
‡æÁèÐ »æðßæ ·UU 梻ýðâ Õè×æÚ ×éØ×¢˜æè ×ÙæðãÚ
Âçü·U UÚ ·ðU U SÍæÙ ÂÚ Úæ…Ø ·ðU U çÜ° °·UU
Âê‡æü·U æçÜ·UU ×éØ×¢˜æè ·UU è ×梻 ·UU æð Üð·U Ú
àæé·ýU ßæÚ âð Úæ…ØÃØæÂè ¥æ¢ÎæðÜÙ àæéMU ·UU Úð»èÐ
ÂæÅèü ·ðU °·UU ßçÚcÆ ÙðÌæ Ùð ÕéÏßæÚ ·UU æð Øã
ÁæÙ·UU æÚè ÎèÐÂýÎðàæ ·UU 梻ýðâ ·UU ×ðÅè ·ðU Âý×é¹
ç»Úèàæ ¿æðÇÙ·UU Ú Ùð ·UU ãæ ç·UU »æðßæ ¥æ§üâèØê ×ð¢
ãñÐÙ§ü çÎËÜè çSÍÌ ¥ç¹Ü ÖæÚÌèØ
¥æØéçßü™ææÙ â¢SÍæÙ âð ÀéÅ÷Åè ç×ÜÙð ·ðU ÕæÎ âð
Âçü·U Ú ({w) Øãæ¢ ·ðU çÙ·UU Å çSÍÌ ¥ÂÙð çÙÁè
¥æßæâ ÂÚ vy ¥ÅêÕÚ âð SßæS‰Ø ÜæÖ ·UU Ú Úãð
ãñ¢ÐçÂÀÜð âŒÌæã ·UU 梻ýðâ ·ðU ·UU éÀ ÙðÌæ¥æð¢ âçãÌ
âñ·U Ǹæð¢ Üæð»æð¢ Ùð Âçü·U Ú ·ðU §SÌèÈðU ¥æñÚ »æðßæ ·ðU
çÜ° °·UU Âê‡æü·U æçÜ·UU ×éØ×¢˜æè ·UU è ×梻 ·UU æð
Üð·U Ú ©Ù·ðU ¥æßæâ Ì·UU ×æ¿ü çÙ·UU æÜæ ÍæÐ
¿æðÇÙ·UU Ú Ùð ·UU ãæ, ã×Ùð ×égð ·ðU âæÍ Üæð»æ𢠷ðU
Õè¿ ÁæÙð ·UU æ çÙ‡æüØ çÜØæ ãñ ¥æñÚ ÌæÜé·U SÌÚ
ÂÚ ÂýÎàæüÙ àæéMU ·UU Úð¢»ðÐ
⁄„Ë „Ò–©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ, ‚⁄∑UU UÊ⁄ Ÿ ÷ÍÁ◊
•Áœª˝„áÊ ∑U U Á‹∞ ∑UU Ê߸ ŸÿÊ ŸÊÁ≈‚ ¡Ê⁄Ë Ÿ„Ë¢
Á∑UU ÿÊ „Ò– Á‡Êfl‚ŸÊ •äÿˇÊ ©hfl ΔÊ∑UU ⁄ ∑U U
‚ÊÕ ’ÊÃøËà ∑U U ’ÊŒ ¬Í⁄Ë ¬˝Á∑˝U UÿÊ ⁄Ê∑U U ŒË ªß¸
„Ò– ÿ„ ◊Ê◊‹Ê Ã’ ©ΔÊ ¡’ Áfl¬ˇÊ ∑U U ŸÃÊ
⁄ÊœÊ∑UU ÎcáÊ Áflπ ¬ÊÁ≈‹ Ÿ ‚ŒŸ ∑UU Ê ’ÃÊÿÊ Á∑UU
¬ÈÁ‹‚ Ÿ ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ë ⁄Êà ŒÁˇÊáÊ ◊È¢’߸ ∑U U
ÖæðÂæÜ çßÏæÙâÖæ ¿éÙæß ×ð´ ßæðÅU ÎðÙð ·ð¤ ÕæΠ׊ØÂýÎðàæ ·ð¤ ×éØ×¢˜æè çàæßÚUæÁ çâ¢ãU ¿æñãUæ٠ˆÙè âæÏÙæ ß ÕðÅðU ·¤æçÌü·ð¤Ø ·ð¤ âæÍ ©¢U»çÜØæð´ ÂÚU Ü»è SØæãUè çιæÌð ãéU°
ÚæãÌ âæ×»ýè Âã颿æÙð ·UU æ àæéË·UU ×æÈUU ç·UU Øæ ©Ù·UU æ çßÎðàæ ×¢˜æè âéá×æ SßÚæÁ âð
×éÜæ·UU æÌ ·UU ÚÙð ·UU æ ·UU æØü·ýU × ãñÐ çßÎðàæ
Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë– ŸÊª⁄ Áfl◊ÊŸŸ ◊¢òÊË ‚È⁄‡Ê ¬˝÷È ‚ ÁŸŒ¸‡Ê Á◊‹Ÿ ∑U U ’ÊŒ ∞•⁄ ߢÁ«ÿÊ Ÿ ø∑˝U UflÊà ª¡ ∑U U ×¢˜ææÜØ Ùð ÕÌæØæ ç·UU ×æðÁæçÕ·UU ·ðU çßÎðàæ
¬Ë«Á∏ÃÊ¢ ∑U U Á‹∞ ⁄Ê„Ã ‚Ê◊ª˝Ë ⁄Êc≈˛Ëÿ ⁄Ê¡œÊŸË ‚ øãŸß¸ ¬„È¢øÊŸ ∑UU Ê ◊Ê‹…È‹Ê߸ ‡ÊÈÀ∑UU ◊Ê»UU ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ ¥æñÚ âã·UU æçÚÌæ ×¢˜æè Áæðâ ·UU æð¢Çé‚ßæ
„Ò– ø∑˝U UflÊà ª¡ v{ Ÿfl¢’⁄ ∑UU Ê ŸªÊ¬ûÊŸ◊ •ÊÒ⁄ flŒ⁄áÿ◊ ∑U U ’Ëø ÃÁ◊‹ŸÊ«È Ã≈ ‚ ≈∑UU ⁄ÊÿÊ ÕÊ– °¢ÅæðçÙØæð Âæ¿ð·U æð »éLU ßæÚ ·UU æð SßÚæÁ âð
ø∑˝U UflÊà ∑UU Ë ø¬≈ ◊¢ •ÊŸ ‚ {Æ ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ë ◊ÊÒà „Ê ªß¸ •ÊÒ⁄ √ÿʬ∑UU ˇÊÁà ¬„È¢øË– ∞∑UU •ÊÁœ∑UU ÊÁ⁄∑UU ×éÜæ·UU æÌ ·UU Úð¢»ð ¥æñÚ âæÍ ãè
ÁflôÊÁåà ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄ ¬˝÷È Ÿ ∞•⁄ ߢÁ«ÿÊ ∑UU Ê ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒÿÊ ÕÊ Á∑UU fl„ ø∑˝U UflÊà ¬Ë«Á∏ÃÊ¢ ∑UU Ë ◊ŒŒ ∑U U ÂýçÌçÙçÏ×¢ÇÜ SÌÚ ·UU è ßæÌæü Öè ·UU Úð¢»ðÐ ßã
Á‹∞ ÷¡Ë ¡ÊŸ flÊ‹Ë ⁄Ê„Ã ‚Ê◊ª˝Ë ¬⁄ ◊Ê‹…È‹Ê߸ ‡ÊÈÀ∑UU ◊Ê»UU ∑UU ⁄ •ÊÒ⁄ ∞ÿ⁄‹Êߟ ¬˝’¢œŸ ß‚ ¬⁄ Îæð çÎâ¢ÕÚ Ì·UU ÖæÚÌ ×ð¢ Úãð¢»ðÐßã àæé·ýU ßæÚ
‚„◊à „Ê ªÿÊ „Ò– ⁄Êc≈˛Ëÿ ⁄Ê¡œÊŸË ◊¢ ÃÁ◊‹ŸÊ«È ÷flŸ øãŸß¸ ÷¡ ¡ÊŸ flÊ‹Ë ⁄Ê„Ã ‚Ê◊ª˝Ë ∑UU Ê ·UU æ𠧢çÇØÙ ·UU æ©¢çâÜ ¥æòÈU ßÜü÷Ç ¥ÈðU Øâü
‚◊Áãflà •ÊÒ⁄ •Áœ∑UU Îà ∑UU ⁄ªÊ– ¬˝÷È Ÿ ∑UU „Ê, ÃÁ◊‹ŸÊ«È ∑U U ø∑˝U UflÊà ¬˝÷ÊÁflà ߋÊ∑UU Ê¢ ∑UU Ê ⁄Ê„Ã ¬„È¢øÊŸ ·UU æð â¢ÕæðçÏÌ ·UU Úð¢»ð ¥æñÚ ÖæÚÌ-×æðÁæçÕ·UU
∑U U Á‹∞ „◊ „⁄ ‚¢÷fl ◊ŒŒ ∑UU ⁄¢ª– ◊¢òÊË Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ø∑˝U UflÊà ∑U U ∑UU Ê⁄áÊ ÃÁ◊‹ŸÊ«È ∑U U ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê „È∞ çÕÁÙðâ ÈUU æðÚ× ×ð¢ Öæ» Üð¢»ðÐÂýÏæÙ×¢˜æè
ª¢÷Ë⁄ ŸÈ∑U U‚ÊŸ ∑UU Ê ŒπÃ „È∞ ÿ„ »ÒU U‚‹Ê Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò Á∑UU ∞•⁄ ߢÁ«ÿÊ Áfl◊ÊŸÊ¢ ∑U U ¡Á⁄∞ ¬˝÷ÊÁflà ÙÚð¢Îý ×æðÎè âæÜ w®v{ ×ð¢ ×æðÁæçÕ·UU »°
‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ÷¡Ë ¡Ê ⁄„Ë ⁄Ê„Ã ‚Ê◊ª˝Ë ∑U U Á‹∞ Á∑UU ‚Ë Ã⁄„ ∑UU Ê ‡ÊÈÀ∑UU Ÿ„Ë¢ ‹ªªÊ– ÍðÐ »ÕæðÙ ·ðU çßÎðàæ ×¢˜æè §×æðÙ»æòËÌ ÁèÙ
§ØêÇ÷â Úðç»â ßæç‡æ…Ø °ß¢ ©læð» ×¢˜æè
âéÚðàæ ÂýÖé ¥æñÚ ·ðU ¢ÎýèØ §SÂæÌ ×¢˜æè ¿æñÏÚè
çÕÚð¢ÎÚ çâ¢ã âð »éLU ßæÚ ·UU æð ×éÜæ·UU æÌ ·UU Úð¢»ðÐ
ßã x® ÙߢÕÚ Ì·UU ÖæÚÌ ×ð¢ Úãð¢»ðÐ »ÕæðÙ
·ðU çßÎðàæ ×¢˜æè »éLU ßæÚ ·UU æð SßÚæÁ âð
ÕæÌ¿èÌ ·UU Úð¢»ðÐ
âæ¢Õæ ×ð¢ Îæð »æðߢàæ
ÌS·UU Ú ç»ÚÌæÚ
Á×êÐ Á×ê ·UU à×èÚ ·ðU âæ¢Õæ çÁÜð ×ð¢
ÂéçÜâ Ùð ÕéÏßæÚ ·UU æð Îæð »æðߢàæ ÌS·UU Úæ𢠷UU æð
ç»ÚÌæÚ ç·UU Øæ ¥æñÚ vy Âàæé¥æ𢠷UU æð Õ¿æØæÐ
ÂéçÜâ Ùð ÕÌæØæ ç·UU çÁÜð ·ðU ÅÂØæÜ ×ð¢
ÚæÁ×æ»ü ÂÚ Á梿 ·ðU ÎæñÚæÙ ©‹ãæð¢Ùð °·UU
Åþ·U ·UU æð LUU·U Ùð ·UU æ §àææÚæ ç·UU ØæÐ Åþ·U ·UU Æé¥æ
âð ¥æ Úãæ ÍæЩ‹ãæð¢Ùð ÕÌæØæ ç·UU ÂéçÜâ ·UU æð
Îð¹Ìð ãè Çýæ§ßÚ Ùð Åþ·U ·UU è »çÌ Õɸæ Îè
¥æñÚ ƒæÅÙæSÍÜ âð Öæ»Ùð · U è ·UU æðçàæàæ ·UU èÐ
ãæÜæ¢ç·UU ÂéçÜâ Ùð ÂèÀæ ç·UU Øæ ¥æñÚ ÙæðÙæÍ
·ðU Âæâ Åþ·U ·UU æð LUU·U ßæØæÐ ÂéçÜâ Ùð ÕÌæØæ
ç·UU Á梿 ·ðU ÎæñÚæÙ ßæãÙ ·ðU ¥¢ÎÚ vy »æðߢàæ
ç×Üð, çÁ‹ã𢠥ßñÏ ÌÚè·ðU âð ·UU ãè¢ ¥æñÚ ÖðÁæ
Áæ Úãæ ÍæÐ ©‹ãæð¢Ùð ÕÌæØæ ç·UU ¥æÚæðÂè
Çýæ§ßÚ àæÕèÚ ¥æñÚ ©â·ðU âãØæð»è ¥æçàæ·UU
¥Üè àææã ·UU æð ×æñ·ðU âð ç»ÚÌæÚ ·UU Ú çÜØæ
»ØæÐ ©‹ãæð¢Ùð ÕÌæØæ ç·UU »æðߢàæ ÌS·UU Úè ×ð¢

ßÏæü »æðÜæ-ÕæM¤Î çÇÂæð ·ðU çÙ· U Å çßSÈ U æðÅ Á×ê-·UU Uà×èÚ ×ð¢ ÜæÂÌæ Øéß·UU
·UU æ àæß ÕÚæ×Î, Îæð ç»ÚÌæÚ
çâç·UUU× ×𢠥·ðU Üð ÜǸð»è àææç×Ü ßæãÙ ·UU æð Öè ÁÌ ·UU Ú çÜØæ »ØæÐ
ÂéçÜâ Ùð ÕÌæØæ ç·UU §â â¢Õ¢Ï ×𢠃æ»ßæÜ
ÂéçÜâ ÍæÙæ ×ð¢ ×æ×Üæ ÎÁü ç·UU Øæ »Øæ ãñ

×æ×Üð ×ð¢ Æð·ðU ÎæÚ ·ðU ç¹ÜæÈUU ×æ×Üæ ÎÁü
∞¡¥‚Ë– ŸÊª¬È⁄ (◊„Ê⁄Êc≈˛)
◊„Ê⁄Êc≈˛ ∑U U flœÊ¸ Á¡‹ ◊¢ Á¬¿‹ ‚åÃÊ„
‚¢≈˛‹ ∞êÿÈÁŸ‡ÊŸ Á«¬Ê (‚Ë∞«Ë) ∑U U
Ÿ¡ŒË∑UU „È∞ ∞∑UU ÁflS»UU Ê≈ ∑U U ‚¢’œ ◊¢ ∞∑UU
Δ∑U UŒÊ⁄ ∑U U Áπ‹Ê»UU ªÒ⁄ ß⁄ʌß „àÿÊ ∑UU Ê
◊Ê◊‹Ê Œ¡¸ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò– ¬ÈÁ‹‚ Ÿ ’ÈœflÊ⁄
∑UU Ê ÿ„ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ŒË ÕË– ß‚ ÁflS»UU Ê≈ ◊¢ ¿„
‹Êª ◊Ê⁄ ª∞ Õ– ÿ„ ÁflS»UU Ê≈ wÆ Ÿfl¢’⁄ ∑UU Ê
flœÊ¸ ∑U U ¬È‹ªÊ¢fl ‡Ê„⁄ ◊¢ Á«¬Ê ∑U U Ÿ¡ŒË∑UU
∞Ä‚å‹ÊÁ‚fl Á«◊ÊÁ‹‡ÊŸ ª˝Ê©¢« ◊¢ ‚◊ÿ
„È•Ê– ÁflS»UU Ê≈ ∑U U ‚◊ÿ Δ∑U UÊ ¬⁄ ∑UU Ê◊ ∑UU ⁄Ÿ
flÊ‹ vÆ ‚ vz ◊¡ŒÍ⁄ ªÊ‹Ê-’ÊMUU Œ ŸËø
©ÃÊ⁄ ⁄„ Õ– „ÊŒ‚ ◊¢ Œ‚ ‹Êª ÉÊÊÿ‹ ÷Ë
„Ê ª∞ Õ–∞∑UU ⁄ˇÊÊ •Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ¬Ífl¸ ◊¢
’ÃÊÿÊ ÕÊ Á∑UU Á«¬Ê ∑U U Ÿ¡ŒË∑UU ÁSÕà ¬Á⁄‚⁄
π◊Á⁄ÿÊ (◊äÿ ¬˝Œ‡Ê) •ÊÿÈœ ∑UU Ê⁄πÊŸÊ ∑UU Ê
Á×ê ×ð´ ÖæÚUÌ-Âæç·¤SÌæÙ âè×æ ÂÚU çSÍÌ ÚU‡æÕèÚU çâ¢ãU ÂêÚUæ »æ¢ß ×ð´ ÏæÙ ·ð¤ ¥ßàæðá ÁÜæÌæ ç·¤âæÙ
z §â çßSÈUU æðÅ ×ð¢ Àã Üæð»
×æÚð »° Íð, Øã çßSÈUU æðÅ w®
ÙߢÕÚ ·UU æð ßÏæü ·ðU ÂéÜ»æ¢ß
àæãÚ ×ð¢ çÇÂæð ·ðU ÙÁÎè·UU
°âŒÜæðçâß çÇ×æðçÜàæÙ
»ýæ©¢Ç ×ð¢ â×Ø ãé¥æ
Áfläfl¢‚ ªÁÃÁflÁœ ∑U U Á‹∞ ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ–
flœÊ¸ ∑U U •ÁÃÁ⁄Äà ¬ÈÁ‹‚ •œËˇÊ∑UU ÁŸÁπ‹
Á¬¢ª‹ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU SÕ‹ ¬⁄ ∑UU Ê◊ ∑U U Á‹∞
Δ∑U UÊ øÊ¢«∑UU ∑UU ¢S≈˛Ä‡ÊŸ ∑UU Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ–
©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ÉÊÊÿ‹ ‹ÊªÊ¢ •ÊÒ⁄ ÉÊ≈ŸÊ ∑U U
‚◊ÿ fl„Ê¢ ◊ÊÒ¡ÍŒ ‹ÊªÊ¢ ∑U U ’ÿÊŸÊ¢ ∑U U •ÊœÊ⁄
¬⁄ Δ∑U UŒÊ⁄ ‡Ê¢∑U U⁄ øÊ¢«∑UU ∑U U Áπ‹Ê»UU Œ•Ê⁄Ë
ÕÊŸÊ ◊¢ ∞∑UU ◊Ê◊‹Ê Œ¡¸ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò–
©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ◊Ê◊‹ ∑UU Ë ∞∑UU ¡Ê¢ø ∑UU Ë
¡Ê ⁄„Ë „Ò– ß‚ ‚åÃÊ„ ∑U U ‡ÊÈMU U•Êà ◊¢ Δ∑U UŒÊ⁄
∑U U Áπ‹Ê»UU ÷Ê⁄ÃËÿ Œ¢« ‚¢Á„ÃÊ ∑UU Ë œÊ⁄Ê
xÆy (ªÒ⁄ ß⁄ʌß „àÿÊ) •ÊÒ⁄ xÆ} (ªÒ⁄
ß⁄ʌß „àÿÊ ∑UU Ê ¬˝ÿÊ‚) ∑U U Äà ◊Ê◊‹Ê
Œ¡¸ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU »UU ⁄Ê⁄
•Ê⁄Ê¬Ë ∑UU Ë Ã‹Ê‡Ê ∑UU Ë ¡Ê ⁄„Ë „Ò– ŒÈÉʸ≈ŸÊ ∑U U
’ÊŒ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑UU Ê⁄ Ÿ ◊ÎÃ∑UU Ê¢ ∑U U ¬Á⁄flÊ⁄Ê¢ ∑UU Ê
¬Ê¢ø-¬Ê¢ø ‹Êπ MUU ¬ÿÊ, ª¢÷Ë⁄ MUU ¬ ‚ ÉÊÊÿ‹
ŒÊ ‹Êπ MUU ¬ÿÊ •ÊÒ⁄ ◊Ê◊Í‹Ë MUU ¬ ‚ ÉÊÊÿ‹
‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ¬Ê¢ø zÆ „¡Ê⁄ MUU ¬ÿÊ ŒŸ ∑UU Ë
ÉÊÊ·áÊÊ ∑UU Ë ÕË– ⁄ÊÖÿ ∑U U ÁflûÊ ◊¢òÊË ‚ÈœË⁄
◊È¢ªÃËflÊ⁄ Ÿ ∑UU „Ê ÕÊ Á∑UU ∞∑UU ‚Á◊Áà ∑UU Ê
ÉÊ≈ŸÊ ∑UU Ë ¡Ê¢ø •ÊÒ⁄ ∞∑UU ◊„ËŸÊ ∑U U ÷ËÃ⁄
Á⁄¬Ê≈¸ ŒŸ ∑UU Ê •ÊŒ‡Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò–
¡ê◊Í– ¡ê◊Í-∑UU ‡◊Ë⁄ ∑U U ⁄Ê¡ÊÒ⁄Ë Á¡‹ ◊¢ wz fl·Ë¸ÿ ∞∑UU
√ÿÁÄà ∑UU Ê ‡Êfl ¡◊ËŸ πÊŒ∑UU ⁄ ’⁄Ê◊Œ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ– ©‚∑UU Ê
⁄ÁflflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU ÁÕà ÃÊÒ⁄ ¬⁄ •¬„⁄áÊ ∑UU ⁄ Á‹ÿÊ ªÿÊ
ÕÊ–¬ÈÁ‹‚ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU •Ê⁄Ê¬Ë ∑U U ’ÃÊ∞ •ŸÈ‚Ê⁄ ◊ÊÉÊ‹Ê
ªÊ¢fl ∑U U ÁŸflÊ‚Ë ‚Ã’Ë⁄ Á‚¢„ ∑UU Ê ‡Êfl ’⁄Ê◊Œ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ–
¬ÈÁ‹‚ ∑U U ∞∑UU •Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ‚Ã’Ë⁄ ∑U U ÷Ê߸
‚„Œfl Á‚¢„ Ÿ Á‡Ê∑UU Êÿà ◊¢ ¬«∏Ê‚Ë øÒŸ Á‚¢„ ¬⁄ •¬„⁄áÊ
∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê •Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ ÕÊ–©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU •Ê⁄Ê¬Ë ∑UU Ê
∑UU ‹Ê∑UU Ê≈ Ä‚Ë‹ ∑U U ŒÍ⁄Œ⁄Ê¡ ªÊ¢fl ’œÊª ‚ Áª⁄çÃÊ⁄
Á∑UU ÿÊ ªÿÊ– •Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ¬Í¿ÃÊ¿ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ øÒŸ
Ÿ ¬ÈÁ‹‚ ∑UU Ê ’ÃÊÿÊ Á∑UU ∑UU È¿ ÁŒŸÊ¢ ¬„‹ ‚Ã’Ë⁄ ‚ „È߸
∑UU „Ê‚ÈŸË ∑U U ’ÊŒ ©‚Ÿ ©‚∑UU Ë (‚Ã’Ë⁄ ∑UU Ë) „àÿÊ ∑UU ⁄Ÿ
∑UU Ê »ÒU U‚‹Ê Á∑UU ÿÊ ÕÊ–øÒŸ Ÿ ¬ÈÁ‹‚ ∑UU Ê ’ÃÊÿÊ Á∑UU ©‚Ÿ
•ÊÒ⁄ ©‚∑UU Ë ¬àŸË Ÿ ‚Ã’Ë⁄ ∑UU Ë „àÿÊ ∑UU ⁄ ©‚∑UU Ê ‡Êfl
©Ÿ∑U U ÉÊ⁄ ∑U U ¬Ê‚ πà ◊¢ Œ»UU ŸÊ ÁŒÿÊ– ©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU
◊Á¡S≈˛≈ ∑UU Ë ◊ÊÒ¡ÍŒªË ◊¢ ‡Êfl ∑UU Ê ¡◊ËŸ ‚ πÊŒ∑UU ⁄ ’Ê„⁄
ÁŸ∑UU Ê‹Ê ªÿÊ ©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ∑UU ÊŸÍŸË •ÊÒ¬øÊÁ⁄∑UU ÃÊ∞¢
¬Í⁄Ë „ÊŸ ∑U U ’ÊŒ •¢ÁÃ◊ ‚¢S∑UU Ê⁄ ∑U U Á‹∞ ‚Ã’Ë⁄ ∑UU Ê ‡Êfl
©‚∑U U ¬Á⁄flÊ⁄ ∑UU Ê ‚ÊÒ¢¬ ÁŒÿÊ ªÿÊ–
Üà·UU Ú ¥æÌ¢·UUUè ·UU æ àæß ÜðÙð
·ðU çÜ° Âæ·UU ·UU æð âêç¿Ì ·UU ÚÙð
·ðU ßæSÌð »ëã ×¢˜ææÜØ ·UU Uæð ˜æ
üÊËŸª⁄– ¡ê◊Í ∑UU U‡◊Ë⁄ ∑U U ¬ÈÁ‹‚
◊„ÊÁŸŒ‡Ê∑UU ÁŒ‹’ʪ Á‚¢„ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê
∑UU „Ê Á∑UU ◊ÈΔ÷«∏ ◊¢ ◊Ê⁄Ê ªÿÊ ‹‡∑UU ⁄-∞-
Ãÿ’Ê ∑UU UÊ •Êâ∑U U flÊŒË ŸflËŒ ¡≈
¬ÊÁ∑UU SÃÊŸË ŸÊªÁ⁄∑UU ÕÊ– ©ã„Ê¢Ÿ ’ÃÊÿÊ
Á∑UU ©‚∑UU Ê ‡Êfl ‹ ¡ÊŸ ∑U U Á‹∞
ßS‹Ê◊Ê’ÊŒ ∑UU Ê ‚ÍøŸÊ ŒŸ ∑U U flÊSÃ fl„
ªÎ„ ◊¢òÊÊ‹ÿ ∑UU Ê ¬òÊ Á‹π¢ª– ¡≈ ¬òÊ∑UU Ê⁄
‡ÊÈ¡Ê’ ’ÈπÊ⁄Ë „àÿÊ ∑U U Á‚‹Á‚‹ ◊¢
flÊ¢Á¿Ã ÕÊ •ÊÒ⁄ ◊äÿ ∑UU ‡◊Ë⁄ ∑U U ’«ªÊ◊
Á¡‹ ◊¢ ’ÈœflÊ⁄ ‚È’„ ∞∑UU ◊ÈΔ÷«∏ ◊¢
◊Ê⁄Ê ªÿÊ– fl„ »UU ⁄fl⁄Ë ◊¢ Á„⁄Ê‚Ã ‚ ÷ʪ
ªÿÊ ÕÊ– Á‚¢„ Ÿ ’ÃÊÿÊ, „◊ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ
∑UU Ê ‡Êfl ‹ ¡ÊŸ ∑UU Ë ‚ÍøŸÊ ŒŸ ∑U U Á‹∞
ªÎ„ ◊¢òÊÊ‹ÿ ∑UU Ê ¬òÊ Á‹π¢ª– ©ã„Ê¢Ÿ
’ÃÊÿÊ Á∑UU U ‹‡∑UU U⁄-∞-Ãÿ’Ê ∑UU UÊ
•Êâ∑U UflÊŒË ¡≈ ¿„ •‹ª-•‹ª
◊ÈΔ÷«∏Ê¢ ◊¢ ’ø ÁŸ∑UU ‹Ê ÕÊ–
°âÇè°ÈUU , ÖæÁÂæ âð »ÆÕ¢ÏÙ
· U æð ¥ÈUU Ußæã ÕÌæØæ
∞¡¥‚Ë– ª¢ª≈Ê∑U U Á‚ÁÄ∑UU ◊
‚ûÊÊMUU U…∏ Á‚ÁÄ∑UU U◊ «◊Ê∑˝U U Á≈∑UU U
»˝U U¢≈(∞‚«Ë∞»UU ) Ÿ •ª‹ øÈŸÊfl ◊¢
÷Ê¡¬Ê ∑U U ‚ÊÕ ªΔ’¢œŸ ∑UU Ê •»UU flÊ„
’ÃÊÃ „È∞ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU fl„
•ª‹Ê ÁflœÊŸ‚÷Ê øÈŸÊfl •ÊÒ⁄ wÆv~
∑UU Ê •Ê◊ øÈŸÊfl •∑U U‹ Œ◊ ¬⁄
‹«∏ªË– ¬Ê≈˸ ∑U U ¬˝flÄÃÊ ÷Ë◊ Œ„‹,
∑U U≈Ë ÉÊÒÀ‚ß •ÊÒ⁄ ≈Ë∞Ÿ ‡Ê◊ʸ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU w| ‚Ê‹ ¬„‹ ∞‚«Ë∞»UU ∑UU Ê
ªΔŸ „È•Ê ÕÊ •ÊÒ⁄ Ã’ ‚ ¬Ê≈˸ Ÿ
•∑U U‹ Œ◊ ¬⁄ øÈŸÊflÊ¢ ◊¢ Á„S‚Ê Á‹ÿÊ
„Ò– „⁄ øÈŸÊfl ◊¢ Á‚ÁÄ∑UU ◊ ∑U U ‹ÊªÊ¢ Ÿ
©Ÿ¬⁄ ÷⁄Ê‚Ê ¡ÃÊÿÊ–
Œ„‹ Ÿ ∑UU „Ê, ∞‚«Ë∞»UU •ª‹
‚Ê‹ ∑U U ‚¢‚ŒËÿ •ÊÒ⁄ ÁflœÊŸ‚÷Ê
øÈŸÊflÊ¢ ◊¢ •¬Ÿ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË •ÊÒ⁄ ¬Ê≈˸
‚Ȭ˝Ë◊Ê ¬flŸ ∑UU È◊Ê⁄ øÊ◊Á‹¢ª ∑U U
ŸÃÎàfl ◊¢ •¬Ÿ Œ◊ ¬⁄ ÷ʪ ‹ªË–
©ã„Ê¢Ÿ •Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ Á∑UU Áfl¬ˇÊË Œ‹
•»UU flÊ„ »ÒU U‹Ê ∑UU ⁄ ∞‚«Ë∞»UU ∑U U
‹ÊªÊ¢ ◊¢ ÷˝◊ ∑UU Ë ÁSÕÁà ¬ÒŒÊ ∑UU ⁄ŸÊ
øÊ„Ã „Ò¢–
z °âÇè°ÈUU ¥»Üæ
çßÏæÙâÖæ ¿éÙæß ¥æñÚ
w®v~ ·UU Uæ ¥æ× ¿éÙæß
¥·ðU Üð Î× ÂÚ ÜǸð»è
¡’ ©Ÿ‚ ¬Í¿Ê ªÿÊ Á∑UU U
∞‚«Ë∞»UU ÷Ê¡¬Ê ŸËà ⁄Ê¡ª •ÊÒ⁄
ŸÊÕ¸-߸S≈ «◊Ê∑˝U UÁ≈∑UU ∞‹Êÿ¢‚ ∑UU Ê
Á„S‚Ê „Ò ÃÊ ÉÊÒÀ‚ß Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
©Ÿ∑UU Ë ¬Ê≈˸ ∑U U¢Œ˝ ◊¢ ‚ûÊÊMUU …∏ Œ‹ flÊ‹
ªΔ’¢œŸ ∑UU Ê ∞∑UU Á„S‚Ê „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ
∑UU „Ê Á∑UU øËŸ, Ÿ¬Ê‹ •ÊÒ⁄ ÷Í≈ÊŸ ‚
‹ªË ⁄ÊÖÿ ∑UU Ë ‚Ë◊Ê•Ê¢ ∑UU Ê ŒπÃ „È∞
ÿ„ •Êfl‡ÿ∑UU „Ò– ‡Ê◊ʸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
¬Ê≈˸ ∑UU Ë ⁄ÊÖÿ ÁflœÊŸ‚÷Ê ‚Ë≈Ê¢ ∑UU Ë
◊ÊÒ¡ÍŒÊ ‚¢ÅÿÊ xw ‚ ’…∏Ê∑UU ⁄ yÆ ∑UU ⁄Ÿ
∑UU Ë ©Ÿ∑UU Ë ◊Ê¢ª ¡‚ ∑UU Ë Ã‚ ’ŸË „È߸
„Ò– ß‚∑U U •‹ÊflÊ Á‹¢’Í •ÊÒ⁄ Ã◊Ê¢ª
‚◊ȌʕÊ¢ ∑U U Á‹∞ ÁflœÊŸ‚÷Ê ‚Ë≈
•Ê⁄ÁˇÊà ∑UU ⁄Ÿ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë ◊Ê¢ª ÷Ë äÿÊŸ
Ÿ„Ë¢ ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò–
∞‚«Ë∞»UU Ÿ Á‹¢’Í •ÊÒ⁄ Ã◊Ê¢ª
‚◊ÈŒÊÿÊ¢ ∑UU UÊ •ª‹ ÁflœÊŸ‚÷Ê
øÈŸÊfl ◊¢ ‚Ê◊Êãÿ üÊáÊË ∑UU Ë v| ‚Ë≈Ê¢
◊¢ ‚ ¬Ê¢ø Á≈∑UU ≈ ŒŸ ∑UU Ê »ÒU U‚‹Ê
Á∑UU ÿÊ „Ò– ‡Ê· ’øË vz ‚Ë≈Ê¢ ◊¢ ‚ vw
‚Ë≈¢ ÷ÍÁ≈ÿÊ ‹åøÊ ‚◊ÈŒÊÿÊ¢ ∑U U Á‹∞
•ÊÒ⁄ ŒÊ ‚Ë≈¢ •ŸÈ‚ÍÁøà ¡ÊÁà fl ∞∑UU
‚¢ÉÊ ∑U U Á‹∞ •Ê⁄ÁˇÊà „Ò– ‚¢ÉÊ ∑UU Ë
‚Ë≈ ÁflÁ‡Êc≈ „Ò ÄÿÊ¢Á∑UU ß‚∑UU Ê ªΔŸ
‚¢ÁflœÊŸ ∑U U •ŸÈë¿Œ x|v (∞»UU ) ∑U U
Äà Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò ÃÊÁ∑UU Á÷ˇÊÈ•Ê¢ ∑UU Ê
‚⁄∑UU Ê⁄ ◊¢ ¬˝ÁÃÁŸÁœàfl ’ŸÊ ⁄„– ∞‚Ê
¬˝ÁÃÁŸÁœàfl ¬Ífl¸flÃ˸ Ÿ⁄‡ÊÊ¢ øÊÇÿÊ‹
⁄Ê¡Ê•Ê¢ ∑U U ‚◊ÿ ÷Ë „ÊÃÊ ÕÊ–
¥æñÚ Á梿 ÁæÚè ãñÐ
ÚæÁæñÚè ×ð¢ çãÚæâÌ ×ð´ çÜØæ
»Øæ »æðߢàæ ÌS·UU Ú
Á×êÐ Á×ê-·UU à×èÚ ·ðU ÚæÁæñÚè çÁÜð ×ð¢
»æðߢàæ ·ðU Âàæé¥æ𢠷UU è ÌS·UU Úè ×𢠷UU çÍÌ ÌæñÚ
ÂÚ àææç×Ü °·UU ÃØçÌ ·UU æð ÁÙ âéÚÿææ
·UU æÙêÙ (Âè°â°) ·ðU ÌãÌ çãÚæâÌ ×ð¢ çÜØæ
»Øæ ãñÐ ÂéçÜâ Ùð ÕéÏßæÚ ·UU æð ÕÌæØæ ç·UU
¥æÚæðÂè ×æðã×Î ¥æ×èÙ ÚæÁæñÚè ·ðU ÕÏêÙ
»æ¢ß ·UU æ ÚãÙð ßæÜæ ãñ ¥æñÚ çÁÜð ×𢠩â·ðU
ç¹ÜæÈUU ¥æñÚ Öè ·UU §ü ×æ×Üð ÎÁü ãñ¢Ð
©‹ãæð¢Ùð ÕÌæØæ ç·UU »æðߢàæ ÌS·UU Úè ×ð¢
àææç×Ü Úã·UU Ú ßã àææ¢çÌÂê‡æü ×æãæñÜ ·ðU çÜ°
¹ÌÚæ ÕÙ Úãæ Íæ çÁâ·ðU U ·UU æÚ‡æ
¥çÏ·UU æçÚØæð¢ Ùð ©âð çãÚæâÌ ×ð¢ çÜØæÐ
¥æÚæðÂè ·UU æð Á×ê ·ðU ·ðU ¢ÎýèØ ·UU æÚæßæâ ×ð¢
Ú¹æ »Øæ ãñÐ ãÌðÖÚ ÂãÜð Öè °·UU »æðߢàæ
ÌS·UU Ú ·UU æð çãÚæâÌ ×ð¢ çÜØæ »Øæ ÍæÐ
ÁÎØê ÙðÌæ ·ðU ßæãÙ ÂÚ
¥™ææÌ Õ¢Îê·U ÏæÚè Ùð
·UU è »æðÜèÕæÚè
ŸæèÙ»ÚÐ àæãÚ ·ðU ÜæÜ ÕæÁæÚ §Üæ·ðU
×ð¢ ÁÙÌæ ÎÜ (ØêÙæ§ÅðÇ) ·ðU ÙðÌæ ·ðU
ßæãÙ ÂÚ ¥™ææÌ Õ¢Îê·U UÏæçÚØæð¢ Ùð
ÕéÏßæÚ ·UU æð »ÜèÕæÚè ·UU èÐ ÂéçÜâ Ùð Øã
ÁæÙ·UU æÚè ÎèÐ °·UU ÂéçÜâ ¥çÏ·UU æÚè Ùð
ÕÌæØæ, â…ÁæÎ ç×Áæü (ÚæÁÙèçÌ·UU
·UU æØü·U Ìæü) Ùð çàæ·UU æØÌ ·UU è ãñ ç·UU ÁÕ
ßã ×çÎÙ âæçãÕ §Üæ·ðU ×𢠥ÂÙð çÂÌæ
·ðU ¥æßæâ ·UU è ¥æðÚ Áæ Úãæ Íæ ©âè
â×Ø ¥™ææÌ Õ¢Îê·U ÏæçÚØæð¢ Ùð ©â·ðU
ßæãÙ ÂÚ çÂSÌæñÜ âð »æðçÜØæ¢ ¿Üæ§ü¢Ð
¥çÏ·UU æÚè Ùð ÕÌæØæ ç·UU ç×Áæü ·ðU çÙÁè
âéÚÿææ ¥çÏ·UU æçÚØæð¢ Ùð ÁßæÕè ã×Üæ
ç·UU Øæ çÁâ·ðU ·UU æÚ‡æ ã×ÜæßÚ ÈUU ÚæÚ ãæð
»°Ð©‹ãæð¢Ùð ÕÌæØæ ç·UU ƒæÅÙæ ×𢠷UU æð§ü
Öè ãÌæãÌ Ùãè¢ ãé¥æÐ ¥çÏ·UU æÚè Ùð
ÕÌæØæ ç·UU ÂéçÜâ ·UU è °·UU Åè×
ƒæÅÙæSÍÜ ÂÚ Âã颿 »§ü ãñ ¥æñÚ ©âÙð
×æ×Üð ·UU è Á梿 àæéMU ·UU Ú Îè ãñÐ

×ãæÚæcÅþ ç⢿æ§ü ƒææðÅæÜæÑ °âèÕè Ùð ÖéÁÕÜ Ùð ¥çÁÌ ÂßæÚ ·UU Uæ â×ÍüÙ ç·UU Øæ, âÚ·UU æÚ ÂÚ ã×Üæ ÕæðÜæ
¥çÁÌ ÂßæÚ ·UU æð çÁ×ðÎæÚ ÆãÚæØæ ∞¡¥‚Ë– ¬ÈáÊ (◊„Ê⁄Êc≈˛)

∑UU U߸ „¡Ê⁄ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑U U Á‚¢øÊ߸ ÉÊÊ≈Ê‹

∞¡¥‚Ë– ŸÊª¬È⁄
◊„Ê⁄Êc≈˛ ÷˝c≈ÊøÊ⁄ ÁŸ⁄Êœ∑UU éÿÍ⁄Ê Ÿ
’¢’߸ ©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑UU Ê ’ÃÊÿÊ „Ò Á∑UU
∑UU ⁄Ê«∏Ê¢ LUU ¬∞ ∑U U ∑UU ÁÕà Á‚¢øÊ߸ ÉÊÊ≈Ê‹Ê
◊Ê◊‹ ◊¢ ©‚∑UU Ë ¡Ê¢ø ◊¢ ⁄ÊÖÿ ∑U U ¬Ífl¸ ©¬
◊ÈÅÿ◊¢òÊË •Á¡Ã ¬flÊ⁄ ÃÕÊ •ãÿ
‚⁄∑UU Ê⁄Ë •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ÷Ê⁄Ë
øÍ∑U U ∑UU Ë ’Êà ‚Ê◊Ÿ •Ê߸ „Ò– ÿ„
ÉÊÊ≈Ê‹Ê ∑UU ⁄Ë’ |Æ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑UU Ê
„Ò, ¡Ê ∑UU Ê¢ª˝‚- ⁄Êc≈˛flÊŒË ∑UU Ê¢ª˝‚ ¬Ê≈˸ ∑U U
‡ÊÊ‚Ÿ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ •Ÿ∑U U Á‚¢øÊ߸
¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ•Ê¢ ∑UU Ê ◊¢¡Í⁄Ë ŒŸ •ÊÒ⁄ ©ã„¢
‡ÊÈMU U ∑UU ⁄Ÿ ◊¢ ∑UU ÁÕà ÷˝c≈ÊøÊ⁄ ÃÕÊ
•ÁŸÿÁ◊ÃÃÊ•Ê¢ ‚ ¡È«∏Ê „È•Ê „Ò– ¬flÊ⁄
⁄Ê∑UU Ê¢¬Ê ∑U U ©Ÿ ◊¢ÁòÊÿÊ¢ ◊¢ ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¢
Á¡Ÿ∑U U ¬Ê‚ ◊„Ê⁄Êc≈˛ ◊¢ v~~~ ‚ wÆvy
∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ∑UU Ê¢ª˝‚-⁄Ê∑UU Ê¢¬Ê ªΔ’¢œŸ ‚⁄∑UU Ê⁄
◊¢ Á‚¢øÊ߸ Áfl÷ʪ ∑UU Ê ¬˝÷Ê⁄ ÕÊ– ∞‚Ë’Ë
∑U U ◊„ÊÁŸŒ‡Ê∑UU ‚¢¡ÿ ’Ê⁄fl Ÿ ∞∑UU
Sflÿ¢‚flË ‚¢SÕÊ ¡Ÿ◊¢ø ∑UU Ë •Ê⁄ ‚
ŒÊÁπ‹ ÿÊÁø∑UU Ê ∑U U ¡flÊ’ ◊¢ ©ëø
ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑UU Ë ŸÊª¬È⁄ ¬ËΔ ∑U U ‚◊ˇÊ
◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê ∞∑UU „‹»UU ŸÊ◊Ê ŒÊÁπ‹
Á∑UU ÿÊ–∞Ÿ¡Ë•Ê Ÿ •¬ŸË ÿÊÁø∑UU Ê ◊¢
ÁflŒ÷¸ •ÊÒ⁄ ∑UU Ê¢∑U UáÊ Á‚¢øÊ߸ Áfl÷ʪ mÊ⁄Ê
‡ÊÈMU U ∑UU Ë ªß¸ Á‚¢øÊ߸ ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ•Ê¢ ◊¢
•ÁŸÿÁ◊ÃÃÊ ¬⁄ Áø¢ÃÊ ¡ÃÊ߸– ¡flÊ’Ë
„‹»UU ŸÊ◊ ◊¢ ¡‹ ‚¢‚ÊœŸ Áfl÷ʪ ∑U U
•¢Œ⁄ ÉÊÊ≈Ê‹ ∑UU Ê ‚ÊÁ¡‡Ê ∑UU Ê ∞∑UU ÁflÁøòÊ
◊Ê◊‹Ê ’ÃÊÿÊ ªÿÊ Á¡‚Ÿ ‚⁄∑UU Ê⁄ ‚ „Ë
œÊπÊœ«∏Ë ∑UU Ë– ß‚◊¢ ∑UU „Ê ªÿÊ Á∑UU ¬flÊ⁄
∑U U ¡‹ ‚¢‚ÊœŸ Áfl∑UU Ê‚ ◊¢òÊË ⁄„Ÿ ∑U U
ŒÊÒ⁄ÊŸ ÁflŒ÷¸ •ÊÒ⁄ ∑UU Ê¢∑U UáÊ Á‚¢øÊ߸ Áfl∑UU Ê‚
ÁŸª◊ ∑UU Ë •Ÿ∑U U ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ•Ê¢ ◊¢ Œ⁄Ë
„È߸, ‹ÊªÃ ◊¢ flÎÁh „È߸ •ÊÒ⁄ Á‚¢øÊ߸ ∑U U
•ŸÈ◊ÊÁŸÃ ‹ˇÿÊ¢ Ã∑UU Ÿ„Ë¢ ¬„È¢øÊ ªÿÊ–
„‹»UU ŸÊ◊ ◊¢ ∑UU „Ê ªÿÊ Á∑UU ¬Í¿ÃÊ¿ ∑U U
ŒÊÒ⁄ÊŸ ¬flÊ⁄ Ÿ ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ Á∑UU ©ã„Ê¢Ÿ ‚Ê⁄
ÁŸáʸÿ ‚Áøfl SÃ⁄Ëÿ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑U U
‚ȤÊÊfl ¬⁄ Á‹∞ Õ •ÊÒ⁄ •Áœ∑UU Ã⁄ ÁŸáʸÿ
¡◊ËŸË SÃ⁄ ¬⁄ Á‹∞ ª∞– ∞‚Ë’Ë Ÿ
•ÁŸÿÁ◊ÃÃÊ ∑UU Ë ¡Ê¢ø •Êª ’…∏ÊŸ •ÊÒ⁄
∑UU ÊŸÍŸ ∑U U ◊ÈÃÊÁ’∑UU •Ê¬⁄ÊÁœ∑UU ∑UU Êflʸ߸
∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ •ÊÒ⁄ flÄà ◊Ê¢ªÊ „Ò–
◊¢ ‚¢Á‹åÃÃÊ ∑U U •Ê⁄Ê¬Ê¢ ∑UU Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑UU ⁄ ⁄„
¬Ífl¸ ©¬◊ÈÅÿ◊¢òÊË •Á¡Ã ¬flÊ⁄ ∑U U ‚◊Õ¸Ÿ
◊¢ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ⁄Êc≈˛flÊŒË ∑UU Ê¢ª˝‚ (⁄Ê∑UU Ê¢¬Ê)
∑U U flÁ⁄cΔ ŸÃÊ ¿ÇŸ ÷È¡’‹ ‚Ê◊Ÿ •Ê∞
•ÊÒ⁄ ß‚∑UU Ê ‹∑U U⁄ ◊„Ê⁄Êc≈˛ ∑UU Ë ÷Ê¡¬Ê ŸËÃ
‚⁄∑UU Ê⁄ ¬⁄ „◊‹Ê ’Ê‹Ê–÷È¡’‹ Ÿ •Ê⁄Ê¬
‹ªÊÿÊ Á∑UU ‚⁄∑UU Ê⁄ ◊¢ ’ÒΔ ‹Êª Áfl¬ˇÊ ∑U U
Á∑UU ‚Ë ⁄Ê¡ŸËÁÃ∑UU ŸÃÊ ∑UU Ê ¬„‹ »UU ¢‚ÊÃ „Ò¢
•ÊÒ⁄ Á»UU ⁄ ©‚∑U U Áπ‹Ê»UU ¡Ê¢ø ‡ÊÈMU U ∑UU ⁄Ã
„Ò¢–©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ’Êà ÿ„ „Ò Á∑UU ¬„‹
⁄Ê¡ŸËÃôÊ (‚⁄∑UU Ê⁄) Á∑UU ‚Ë √ÿÁÄà (Áfl¬ˇÊ
∑U U) ∑UU Ê ¬„‹ »UU ¢‚ÊÃ „Ò¢ •ÊÒ⁄ ’ÊŒ ◊¢ ¬ÈÁ‹‚
âòÊ ∑U U ¡Á⁄∞ ©‚∑U U Áπ‹Ê»UU ∑UU Êflʸ߸ ‡ÊÈMU U
∑UU ⁄Ã „Ò¢– fl (‚⁄∑UU Ê⁄) ¬„‹ ÿ„ »ÒU U‚‹Ê
∑UU ⁄Ã „Ò Á∑UU ∑UU Êflʸ߸ ∑U U ÄÿÊ ŸÃË¡ „Ê¢ª •ÊÒ⁄
’ÊŒ ◊¢ ¡Ê¢ø ‡ÊÈMU U ∑UU ⁄¢ª– ¬˝Œ‡Ê ÷Ê¡¬Ê
•äÿˇÊ ⁄Êfl‚Ê„’ ŒÊŸfl Ÿ „Ê‹ ◊¢ ∑UU „Ê ÕÊ
Á∑UU ∑UU ÁÕà Á‚¢øÊ߸ ÉÊÊ≈Ê‹ ◊¢ ⁄ÊÖÿ ∑U U ¬Ífl¸
©¬◊ÈÅÿ◊¢òÊË ¬flÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU ÷Ë ÷Ë Áª⁄çÃÊ⁄
Á∑UU ÿÊ ¡Ê ‚∑UU ÃÊ „Ò–ß‚ ¬⁄ ÷È¡’‹ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU ŒÊŸfl ∞‚Ë Á≈å¬áÊË ∑ÒU U‚ ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã „Ò¢
¡’ ¬ÈÁ‹‚ ¬„‹ „Ë ∑UU ÁÕà ÉÊÊ≈Ê‹ ∑UU Ë
¡Ê¢ø ∑UU ⁄ ⁄„Ë „Ò– ‚ûÊ⁄ fl·Ë¸ÿ
⁄Ê∑UU Ê¢¬Ê ŸÃÊ Ÿ ∑UU „Ê, ◊⁄ ◊Ê◊‹ ◊¢ ÷Ë, ∑UU È¿
⁄Ê¡ŸËÁÃôÊÊ¢ Ÿ ‡ÊÊ⁄ ◊øÊÿÊ •ÊÒ⁄ ◊Ê¢ª ∑UU Ë Á∑UU
÷È¡’‹ ∑UU Ê ‚‹ÊπÊ¢ ∑U U ¬Ë¿ «Ê‹Ê, •ÊÒ⁄
Á»UU ⁄ ◊ȤÊ Áª⁄çÃÊ⁄ ∑UU ⁄ Á‹ÿÊ ªÿÊ– ÷È¡’‹
∑UU Ê ∑UU ⁄Ë’ ŒÊ ‚Ê‹ ¬„‹ ¬˝fløŸ ÁŸŒ‡ÊÊ‹ÿ
Ÿ œŸ ‡ÊÊœŸ ◊Ê◊‹ ◊¢ Áª⁄çÃÊ⁄ Á∑UU ÿÊ ÕÊ–
©ã„¢ ß‚ ‚Ê‹ ◊߸ ◊¢ ’¢’߸ ©ëø ãÿÊÿÊ‹ÿ
Ÿ ©Ÿ∑UU Ë ©◊˝ •ÊÒ⁄ π⁄Ê’ ‚„à ∑UU Ë fl¡„ ‚
¡◊ÊŸÃ Œ ŒË ÕË–©ã„Ê¢Ÿ •Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ,
‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U ∑UU È¿ ◊¢òÊË ¬„‹ ÿ„ »ÒU U‚‹Ê
∑UU ⁄Ã „Ò¢ Á∑UU Áfl¬ˇÊ ◊¢ ‚ Á∑UU ‚ ∑UU Ë •ÊflÊ¡
∑UU Ê Œ’ÊŸÊ „Ò •ÊÒ⁄ ß‚∑U U ◊ÈÃÊÁ’∑UU , ¬ÈÁ‹‚
∑UU Ê ©‚ √ÿÁÄà ∑UU Ë •ÊflÊ¡ ∑UU Ê Œ’ÊŸ ∑U U
ÁŸŒ¸‡Ê ÁŒ∞ ¡ÊÃ „Ò¢– ªÊÒ⁄Ë’ „Ò Á∑UU ⁄ÊÖÿ
∑U U ÷˝c≈ÊøÊ⁄ ⁄ÊœË éÿÍ⁄Ê Ÿ ’¢’߸ ©ëø
ãÿÊÿÊ‹ÿ ∑UU Ë ŸÊª¬È⁄ ¬ËΔ ∑UU Ê ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê
‚ÍÁøà Á∑UU ÿÊ Á∑UU ∑UU ÁÕà Á‚¢øÊ߸ ÉÊÊ≈Ê‹ ∑U U
’Ê’Ã ©‚∑UU Ë ¡Ê¢ø ◊¢ ¬flÊ⁄ •ÊÒ⁄ •ãÿ
‚⁄∑UU Ê⁄Ë •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ’«∏Ë øÍ∑U UÊ¢
∑UU Ê πÈ‹Ê‚Ê „È•Ê „Ò–ÿ„ ∑UU ÁÕà ÉÊÊ≈Ê‹Ê
∑UU ⁄Ë’ |Æ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑UU Ê „Ò, ¡Ê
∑UU Ê¢ª˝‚-⁄Ê∑UU Ê¢¬Ê ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ◊„Ê⁄Êc≈˛
◊¢ ÁflÁ÷㟠Á‚¢øÊ߸ ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ•Ê¢ ∑UU Ê ◊¢¡Í⁄Ë
ŒŸ •ÊÒ⁄ ©ã„¢ ‹ÊªÍ ∑UU ⁄Ÿ ◊¢ ∑UU ÁÕà ÷˝c≈ÊøÊ⁄
•ÊÒ⁄ •ÁŸÿÁ◊ÃÃÊ•Ê¢ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ
„Ò–÷È¡’‹ Ÿ ◊„Ê⁄Êc≈˛ ◊¢ ‚⁄∑UU Ê⁄Ë ŸÊÒ∑U UÁ⁄ÿÊ¢
•ÊÒ⁄ Á‡ÊˇÊáÊ ‚¢SÕÊŸÊ¢ ◊¢ ◊⁄ÊΔÊ ‚◊ÈŒÊÿ ∑UU Ê
•Ê⁄ˇÊáÊ ŒŸ ∑UU Ë ◊Ê¢ª ∑UU Ê ÷Ë ‚◊Õ¸Ÿ
Á∑UU UÿÊ–⁄Ê∑UU UÊ¢¬Ê ŸÃÊ ‚Ê◊ÊÁ¡Ã ‚ÈœÊ⁄∑UU U
ÖÿÊÁÃ’Ê »UU È‹ ∑UU Ë vw} flË¢ ¬ÈáÿÁÃÁÕ ∑U U
◊ÊÒ∑U U ¬⁄ •ÊÿÊÁ¡Ã ∞∑UU ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ ∑U U ßÃ⁄
’Êà ∑UU ⁄ ⁄„ Õ–¬Ífl¸ ⁄Êc≈˛¬Áà ¬˝ÁÃ÷Ê ¬ÊÁ≈‹
Ÿ ß‚ fl·¸ ∑UU Ê ◊„Êà◊Ê »UU È‹ ‚◊ÃÊ •flÊÚ«¸
⁄Ê∑UU Ê¢¬Ê ¬˝◊Èπ ‡Ê⁄Œ ¬flÊ⁄ ∑UU Ê ÁŒÿÊ „Ò–
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv}
¥æÚÕè¥æ§ü ×æ¿ü çÌ×æãè ×ð´ v.{ Üæ¹
· U ÚæðǸ L¤Â° ¥æñÚ ÇæÜð»æ Ì¢˜æ ×ð¢
∞¡¥‚Ë– ◊È¢’߸
’Ò¢∑U U Ê¢ ◊¢ Ÿ∑UU ŒË ‚◊SÿÊ ‚ ÁŸ¬≈Ÿ ∑U U
Á‹∞ Á⁄¡fl¸ ’Ò¢∑U U ∑UU Ê •ÊªÊ◊Ë øÊÒÕË
ÁÃ◊Ê„Ë ◊¢ πÈ‹ ’Ê¡Ê⁄ ¬Á⁄øÊ‹Ÿ
(•Ê∞◊•Ê) ∑U U ¡Á⁄∞–,{Æ,ÆÆÆ
∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ •ÊÒ⁄ ’Ò¢∑U U ¬˝áÊÊ‹Ë ◊¢
«Ê‹Ÿ ¬«∏ ‚∑UU Ã „Ò¢– ’Ò¢∑U U •Ê»UU
•◊Á⁄∑UU Ê ◊Á⁄‹ Á‹¢ø (’Ê»U UÊ∞◊∞‹)
Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∞∑UU Á⁄¬Ê≈¸ ◊¢ ÿ„ ∑UU „Ê–
flÒÁE∑UU ÁŸfl‡Ê ∑UU ¢¬ŸË Ÿ ÿ„ ÷Ë ∑UU „Ê
Á∑UU ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê •Ê∞◊•Ê ∑U U ¡Á⁄∞
yÆ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑UU Ë ¬Í¢¡Ë «Ê‹Ÿ
∑UU Ê ÁŸáʸÿ ◊ÊÒ¡ÍŒÊ Ÿ∑UU ŒË ‚◊SÿÊ ∑UU Ê
„‹ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ‚¢÷fl× ¬ÿʸåÃ
Ÿ„Ë¢ „ÊªÊ– Ÿ∑UU UŒË ∑UU UË ∑UU U◊Ë
‹ª÷ª–,ÆÆ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑UU Ë „Ò–
çß·¤ ‹ØêÁ
çÂÚæ×Ü °¢ÅÚÂýæ§ÁðÁ
çÇÕð¢¿Ú âð ÁéÅæ°»è
z®® ·UU ÚæðǸ LUU°
Ù§ü çÎËÜèÐ çÂÚæ×Ü °¢ÅÚÂýæ§ÁðÁ ·UU è
çÙÁè çÙØæðÁÙ ·ðU ¥æÏæÚ ÂÚ âéÚçÿæÌ »ñÚ-
ÂçÚßÌüÙèØ çÇÕð¢¿Ú ÁæÚè ·UU Ú z®® ·UU ÚæðǸ
LUU° Ì·UU ÁéÅæÙð ·UU è ØæðÁÙæ ãñÐ àæðØÚ
ÕæÁæÚ ·UU æð Îè ÁæÙ·UU æÚè ×𢠷UU ¢ÂÙè Ùð ÕÌæØæ
ç·UU ©â·ðU çÙÎðàæ·UU ×¢ÇÜ ·UU è ÂýàææâçÙ·UU
âç×çÌ Ùð çÙÁè çÙØæðÁÙ ·ðU ¥æÏæÚ ÂÚ
âéÚçÿæÌ »ñÚ-ÂçÚßÌüÙèØ çÇÕð¢¿Ú ÁæÚè
·UU ÚÙð ·UU è ¥Ùé×çÌ Îð Îè ãñÐ §â×ð¢ v®®
·UU ÚæðǸ LUU° ¥æñÚ ¥çÏ·UU ÁéÅæÙð ·UU æ ÂýæßÏæÙ
Öè Ú¹æ »Øæ ãñÐ §â Âý·U æÚ §â çÙ»ü× ·UU æ
·UU éÜ ¥æ·UU æÚ z®® ·UU ÚæðǸ LUU° ãñÐ ·UU ¢ÂÙè Ùð
ÕÌæØæ ç·UU §Ù çÇÕð¢¿Úæ𢠷UU æð °Ù°â§ü ·UU è
Íæð·U «UU ‡æ ÕæÁæÚ Ÿæð‡æè ×ð¢ âê¿èÕh ·UU ÚæØæ
Áæ°»æÐ
ÁÙÚÜ ×æðÅâü ·ðU â¢Ø¢˜æ
բΠ·UU ÚÙð ÂÚ ÅþêÇæð, Åþ¢Â Ùð
ÁæçãÚ ·UU è ÙæÚæÁ»è
¥æðÅæßæÐ ÁÙÚÜ ×æðÅâü ·ðU ¥ÂÙð â¢Ø¢˜ææð¢
·UU æð բΠ·UU ÚÙð ·ðU çÙ‡æüØ ÂÚ ¥×ðçÚ·UU è
ÚæcÅþÂçÌ ÇæðÙæËÇ Åþ¢Â ¥æñÚ ·UU ÙæÇæ ·ðU
ÂýÏæÙ×¢˜æè ÁçSÅÙ ÅþêÇæð ÎæðÙæð¢ Ùð ÙæÚæÁ»è
ÁÌæ§ü ãñÐ ÎæðÙæð¢ ÙðÌæ¥æð¢ Ùð ×¢»ÜßæÚ ·UU æð
ÈUU æðÙ ÂÚ §â â¢Õ¢Ï ×ð¢ ÕæÌ¿èÌ ·UU è ¥æñÚ
¥ÂÙè Ùæ¹éàæè ÁæçãÚ ·UU èÐ ÅþêÇæð ·ðU ÂýßÌæ
·ñU ×ÚÙ ¥ã×Î Ùð ·UU ãæ, ÎæðÙæð¢ ÙðÌæ¥æð¢ Ùð
·UU ÙæÇæ ¥æñÚ ¥×ðçÚ·UU æ ×ð¢ ÁÙÚÜ ×æðÅâü ·ðU
¥ÂÙð â¢Ø¢˜æ բΠ·UU ÚÙð ÂÚ Ùæ¹éàæè ÁæçãÚ
·UU èÐ ÎæðÙæð¢ Ùð ãè §ââð ÂýÖæçßÌ ãæðÙð ßæÜð
·UU ¢ÂÙè ·ðU ·UU ×ü¿æçÚØæð¢, ©Ù·ðU ÂçÚßæÚæ𢠥æñÚ
â×éÎæØæ𢠷ðU ÕæÚð ×𢠥ÂÙè ç¿¢Ìæ ÃØÌ ·UU èÐ
Ããæ§Å ãæ©â ·UU è ¥æðÚ âð §â ÕæÌ¿èÌ ·UU è
ÂéçcÅ ·UU è »§ü ãñÐ
¥ÂýñÜ ·ðU ÕæÎ ÂãÜè ÕæÚ |y
LUU° âð Ùè¿ð ¥æØæ ÂðÅþæðÜ
Ù§ü çÎËÜèÐ ÂðÅþæðÜ ·ðU Îæ× ÕéÏßæÚ ·UU æð
çÎËÜè ×ð¢ |y LUU° ÂýçÌ ÜèÅÚ âð Ùè¿ð ¥æ
»°Ð ¥ÂýñÜ ·ðU ÕæÎ Øã ÂãÜæ ×æñ·U æ ãñ ÁÕ
ÂðÅþæðÜ ·UU è ·UU è×Ì𢠧ÌÙè Ùè¿ð ¥æ§ü¢ ãñ¢Ð §â
âæÜ ·UU è àæéLU ¥æÌ âð ÂðÅþæðÜ-ÇèÁÜ ·UU è
·UU è×Ìæð¢ ×ð¢ ÌðÁè âð ßëçh Îð¹è »§ü Üðç·UU Ù
çÂÀÜð Àã ãÌæð¢ âð §â·UU è ·UU è×Ìæ𢠷UU æ
ç»ÚÙæ ÁæÚè ãñ, çÁâ·ðU ÕæÎ ¥Õ Øã |y
LUU° âð Ùè¿ð ¥æ »§Z ãñ¢ÐâæßüÁçÙ·UU ÌðÜ
·UU ¢ÂçÙØæ𢠷UU è ¥çÏâê¿Ùæ ·ðU ¥ÙéâæÚ çÎËÜè
×ð¢ ÕéÏßæÚ ·UU æð ÂðÅþæðÜ ·UU è ·UU è×Ì z® Âñâæ
ƒæÅ·UU Ú |x.z| LUU° ÂýçÌ ÜèÅÚ Úã »§ü¢Ð
Øã ¥ÂýñÜ ·ðU ÕæÎ ÂðÅþæðÜ ·UU è âÕâð çÙ¿Üè
·UU è×Ì ãñÐ ¥çÏâê¿Ùæ ·ðU ×éÌæçÕ·UU ÇèÁÜ
·UU è ·UU è×Ì ×ð¢ y® Âñâð ·UU è ç»ÚæßÅ ÎÁü ·UU è
»§ü ¥æñÚ Øã {}.}~ LUU° ÂýçÌ ÜèÅÚ ÂÚ
Âã颿 »ØæÐ
×槷ý¤ôâæòÅU °ß´ §´ÅUðÜ Ùð
ÁæÚUè ·¤è ÅUð·¤æ§Ü ·¤è çÚUÂôÅUü
Ù§ü çÎËÜèÐ ×æ§R¤ôâæòÅU °ß´ §´ÅUðÜ mæÚUæ
àæéM¤ ·¤è »§ü ¥Ùéâ´ÏæÙ °Áð‹âè ÅUð·¤æ§Ü
·¤è çÚUÂôÅUü ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU ¿æÚU âæÜ âð ÂéÚUæÙæ
Âèâè Øæ ÜñÂÅUæò ÚU¹Ùð ßæÜð °â°×Õè ·¤ô
ÂýçÌ çÇßæ§â ~x,z®® L¤ (vw|~ ¥×ðçÚU·¤è
ÇæòÜÚU) ¹¿ü ·¤ÚUÙð ÂǸÌð ãñ´Ð §ÌÙè Üæ»Ì
×ð´ ÂéÚUæÙð ãæÇüßðØÚU ·¤ô ÕÎÜ·¤ÚU ÌèÙ Øæ
¥çÏ·¤ Âèâè ¹ÚUèÎð Áæ â·¤Ìð ãñ´Ð
¥ŠØØÙ ·Ô¤ ÌãÌ ÖæÚUÌ, ¥æòSÅþðçÜØæ,
§´ÇôÙðçàæØæ, ÁæÂæÙ ¥õÚU Îçÿæ‡æè ·¤ôçÚUØæ
×ð´ wvz{ °â°×Õè ·¤æ âßðüÿæ‡æ ç·¤Øæ »Øæ
¥õÚU ÂéÚUæÙð ãô ¿é·Ô¤ çÇßæ§âðÁ¸ ×ð´
©ˆÂæη¤Ìæ ·¤è ÿæçÌ °ß´ âéÚUÿææ Áôç¹× ·¤æ
×êËØæ´·¤Ù ç·¤Øæ »ØæÐ
Ù· U Îè ⢷U U Å
Á⁄¬Ê≈¸ ∑U U ◊ÈÃÊÁ’∑UU , „◊Ê⁄Ê Ÿ∑UU ŒË
◊Ê«‹ •ŸÈ◊ÊŸ ’ÃÊÃÊ „Ò Á∑UU U
•Ê⁄’Ë•Ê߸ ∑UU UÊ ◊Êø¸ ÁÃ◊Ê„Ë
◊¢–,{Æ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ÿÊ ww •⁄’
«Ê‹⁄ ∑U U •Ê∞◊•Ê ∑UU Ë ¡MUU ⁄à „ÊªË–
ÿ„ „◊Ê⁄ ©‚ •ŸÈ◊ÊŸ ∑UU Ë ¬ÈÁc≈ ∑UU ⁄ÃÊ
§üßè ×æðÅâü, Çè°Ü°ÈUU , ÇðËÅæ âð´âðâ w®y ¥¢·U ¿É¸æ, çÙÅè v®,|®® ¥¢·U ·ðU ÂæÚ S¬Ä≈˛◊ ‚ ¡È«∏ ◊ÈgÊ¢
°ÕèÕè ¿æçÁZ» SÅðàæÙ ×𢠷UU Úð»è z âê¿Ùæ Âýæñlæðç»·UU è
·UU ¢ÂçÙØæ𢠷ðU àæðØÚæð¢ ×ð¢ ÁæðÚÎæÚ
w® ·UU UÚæðǸ ÇæÜÚ ·UU UÚð»è çÙßðàæ
ÌðÁè ÎÁü ãé§ü Åèâè°â ¥æñÚ
§‹ÈUU æðçââ ·UU æ àæðØÚ Â梿
◊È¢’߸– ߸flË ◊Ê≈‚¸ ߢÁ«ÿÊ ‹ª÷ª wÆ
∑UU ⁄Ê«∏ «Ê‹⁄ ∑U U ÁŸfl‡Ê ‚ «Ë∞‹∞»UU ,
∞’Ë’Ë ß¢Á«ÿÊ •ÊÒ⁄ «À≈Ê
ß‹Ä≈˛ÊÁŸÄ‚ ∑U U ‚ÊÕ Á◊‹∑UU ⁄ •ª‹
¬Ê¢ø ‚Ê‹ ◊¢ {,zÆÆ ß‹Ä≈Á˛∑U U flÊ„Ÿ
øÊÁ¡Zª ∑U U¢Œ˝ ‹ªÊ∞ªË– ∑UU ¢¬ŸË ∑UU Ë
’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ¡Ê⁄Ë ÁflôÊÁåà ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄ ß‚
øÊÁ¡Zª ∑U U¢Œ˝ ∑UU Ê ŸÊ◊ åÀª ∞Ÿ ªÊ „ÊªÊ
•ÊÒ⁄ ß‚ ÁflÁ÷㟠∑UU U¢¬ÁŸÿÊ¢ •ÊÒ⁄
Á⁄„Êÿ‡ÊË ¬Á⁄‚⁄ ◊¢ ‹ªÊÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ÿ
∑U U ¢Œ˝ ∑UU U¢¬ŸË ∑U U Ä‹Ê©« •ÊœÊÁ⁄Ã
∞∑UU Ë∑UU Îà ‚Êç≈flÿ⁄ å‹≈»UU Ê◊¸ ‚ ¡È«∏¢
„Ê¢ª– ߸flË ◊Ê≈‚¸ ߢÁ«ÿÊ ∑U U ¬˝’¢œ
ÁŸŒ‡Ê∑UU ÁflŸËà ’¢‚‹ Ÿ ∑UU „Ê, Œ‡Ê ◊¢
•ÊŸ flÊ‹ ‚◊ÿ ◊¢ ß‹Ä≈Á˛∑U U flÊ„ŸÊ¢ ∑UU Ë
‚¢ÅÿÊ ◊¢ flÎÁh ∑UU Ê ŒπÃ „È∞ ⁄Ëÿ‹
∞S≈≈ ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢, flÊ„Ÿ ∑U U ◊Í‹ ◊Í‹
∑UU U‹-¬È¡¸ ’ŸÊŸ flÊ‹Ë ∑UU U¢¬ÁŸÿÊ¢
(•Ê߸∞◊) ÃÕÊ øÊ¡¸⁄ ÁflÁŸ◊ʸÃÊ•Ê¢ ∑U U
’Ëø ∞∑UU ‚◊Áãflà LUU π ¡MUU ⁄Ë „Ò– åÀª
∞Ÿ ªÊ ∑UU Ë ∞∑UU ‚Ê‹ ◊¢ ⁄Êc≈˛Ëÿ ⁄Ê¡œÊŸË
ˇÊòÊ ÁŒÀ‹Ë ◊¢ wÆ ∑U U¢Œ˝ SÕÊÁ¬Ã ∑UU ⁄Ÿ
∑UU Ë ÿÊ¡ŸÊ „Ò– ©‚∑U U ’ÊŒ ’¢ª‹ÈMU U,
ø¢«Ëª…∏, ¡ÿ¬È⁄Å, •„◊ŒÊ’ÊŒ,
SÅðÅ Õñ¢·U Ùð Á×æ ÂÚ ØæÁ ÎÚ ®.v® ÂýçÌàæÌ Ì·UU Õɸæ§ü
◊È¢’߸– Œ‡Ê ∑U U ‚’‚ ’«∏ ’Ò¢∑U U
÷Ê⁄ÃËÿ S≈≈ ’Ò¢∑U U Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê
øÈÁŸ¢ŒÊ ¬Á⁄¬`UU UÃÊ •flÁœ flÊ‹Ë
‚ÊflÁœ ¡◊Ê ¬⁄ éÿÊ¡ Œ⁄ Æ.vÆ
¬˝ÁÇÊà Ã∑UU ’…∏Ê ŒË– ’Ò¢∑U U Ÿ •¬ŸË
fl’‚Êß≈ ¬⁄ ∑UU „Ê „Ò Á∑UU Æ.z ‚ Æ.vÆ
¬˝ÁÇÊà Ã∑UU ∑UU Ë ∞ flÎÁh ∞∑UU ∑UU ⁄Ê«∏
LUU ¬∞ Ã∑UU ∑UU Ë ¡◊Ê ⁄ÊÁ‡Ê ¬⁄ ¬˝÷ÊflË
„Ò– ÿ„ ’…∏ÊûÊ⁄Ë Ãà∑UU Ê‹ ¬˝÷Êfl ‚
‹ÊªÍ „Ê ªß¸ „Ò– ÁŸ¡Ë ˇÊòÊ ∑U U ŒÊ
ÖæÚÌ ×ð´ ·U U ÚèÕ }®® ·UU UÚæðǸ L¤Â° ·UU æ çÙßðàæ · U Úð»è Õæòàæ
Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë– ¡◊¸ŸË ∑UU Ë ’ÊÚ‡Ê „Ê◊
∞å‹Êÿ¢‚‚ Ÿ ’΄S¬ÁÃflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU
•ª‹ ÃËŸ ‚ øÊ⁄ ‚Ê‹ ◊¢ fl„ ÷Ê⁄ÃËÿ
’Ê¡Ê⁄ ◊¢ vÆ ∑UU ⁄Ê«∏ ÿÍ⁄Ê (∑UU ⁄Ë’ }ÆÆ
∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞) ∑UU Ê ÁŸfl‡Ê ∑UU ⁄ªË– ∑UU ¢¬ŸË Ÿ
∑UU „Ê Á∑UU Œ‡Ê ◊¢ ÉÊ⁄‹Í ‚Ê◊ÊŸÊ¢ ∑UU Ë ’…∏ÃË
◊Ê¢ª ‚ ¬ÒŒÊ „È߸ ‚¢÷ÊflŸÊ•Ê¢ ∑UU Ê ÷ÈŸÊŸ
∑U U Á‹∞ fl„ •¬Ÿ ©à¬ÊŒÊ¢ ∑UU Ë ‚¢ÅÿÊ
’…∏Ê ⁄„Ë „Ò– ∑UU ¢¬ŸË Ÿ ’ÿÊŸ ¡Ê⁄Ë ∑UU ⁄
SÅæÅü ¥Â ·UU è âê¿èÕhÌæ ·ðU çÜ° ÁðÂè Ùð v®} ·UU UÚæðǸ L¤Â° ·UU Uæ Õ·U UæØæ Ùãè¢ ¿é·U æØæ Ìæð çÕýÅðÙ ×𢠥ÂÙè Îæð
Õè°â§ü Ùð ¹æðÜæ ÚæSÌæ Áæ â· U Ìè ãñ ÈUU æ×êüÜæ ßÙ ·UU è Á×èÙÑ ÂýæçÏ·UU Ú‡æ
z Õè°â§ü Ùð ·UU ãæ ç·UU
∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
·UU ¢ ÂÙè âêÿ× Üƒæé °ß¢
S≈Ê≈¸•å‚ ∑UU UÊ ‡Êÿ⁄ ’Ê¡Ê⁄ ◊¢
‚ÍøË’hÃÊ ∑U U Á‹∞ ¬˝Êà‚Ê„Ÿ ŒÃ „È∞
’¢’߸ ‡Êÿ⁄ ’Ê¡Ê⁄ Ÿ ∞‚∞◊߸ 㛮 ◊¢
„Ë ©Ÿ∑U U Á‹∞ ∞∑UU •‹ª üÊáÊË ’ŸÊŸ
∑UU Ë ÉÊÊ·áÊÊ ∑UU Ë „Ò– ß‚◊¢ Ÿß¸ ¬Ë…∏Ë ∑UU Ë
∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢ ‚ÍøË’h „Ê¢ªË– ß‚ üÊáÊË ◊¢
•Ê߸≈Ë, •Ê߸≈Ë߸∞‚, ¡Òfl ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë
•ÊÒ⁄ ¡Ëfl ÁflôÊÊŸ, x «Ë Á¬˝Á≈¢ª,
•¢ÃÁ⁄ˇÊ ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë •ÊÒ⁄ ߸-∑UU ÊÚ◊‚¸ ˇÊòÊ
∑UU Ë ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢ ∑UU Ê ‚ÍøË’h Á∑UU ÿÊ
¡Ê∞ªÊ– ß‚∑U U •‹ÊflÊ ÿ„ ◊¢ø „Ê߸≈∑U U
⁄ˇÊÊ, «˝ÊŸ, ŸÒŸÊ ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë, ∑UU ÎÁòÊ◊
◊œÊ, Á’ª «Ê≈Ê, flø¸È•‹ ⁄ËÿÀ≈Ë, ߸
ªÁ◊¢ª, ⁄Ê’ÊÁ≈Ä‚, ¡ŸÁ≈∑UU ߢ¡ËÁŸÿÁ⁄¢ª
•ÊÒ⁄ •ãÿ ˇÊòÊÊ¢ ∑UU Ë ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢ ∑UU Ë
‚ÍøË’hÃÊ ◊¢ ÷Ë ◊ŒŒ ∑UU ⁄ªÊ– ’Ë∞‚߸
Ÿ ‚∑¸U UÈ‹⁄ ◊¢ ∑UU „Ê, S≈Ê≈¸•¬ ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢
∑UU Ê ¬˝Êà‚Ê„Ÿ ŒŸ ∑U U Á‹∞ ∞Ä‚ø¢¡ ∑UU Ê
∞‚∞◊߸ 㛮 ◊¢ „Ë ∞∑UU Ÿ∞ ©¬ π¢«
‡ÊÈMU U ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë ÉÊÊ·áÊÊ ∑UU ⁄ ∑UU Ê»UU Ë πȇÊË
„Ê ⁄„Ë „Ò– ’Ë∞‚߸ S≈Ê≈¸•¬ å‹≈»UU ÊÚ◊¸
¬⁄ ‚ÍøË’hÃÊ ∑U U ◊ÊŸŒ¢« ∑U U ’Ê⁄ ◊¢
’Ë∞‚߸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∑UU ¢¬ŸË ‚͡◊ ‹ÉÊÈ
∞fl¢ ◊¤ÊÊ‹ ©¬∑˝U U ◊ ◊¢òÊÊ‹ÿ ÿÊ
„Ò Á¡‚◊¢ ∑UU „Ê ªÿÊ ÕÊ Á∑UU ‚⁄∑UU Ê⁄Ë
¬˝ÁÃ÷ÍÁÃÿÊ¢ ∑U U ’Ê¡Ê⁄ ◊¢ ◊Ê¢ª ◊Êø¸
Ã∑UU •Áœ∑UU „ÊªË– ◊ÈŒ˝Ê ’Ê¡Ê⁄ ◊¢
¬„‹ ‚ „Ë–,ÆÆ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑UU Ê
ÉÊÊ≈Ê „Ò •ÊÒ⁄ •Áª˝◊ ∑UU ⁄ ÷ȪÃÊŸ ∑U U
’ÊŒ ÿ„ ÁŒ‚¢’⁄ ◊¢–,yÆ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏
LUU ¬∞ „Ê ‚∑UU ÃÊ „Ò– ’Ê»U UÊ∞◊∞‹ ∑U U
•ŸÈ‚Ê⁄ •ª⁄ ÁflŒ‡ÊË ¬Ê≈¸»U UÊÁ‹ÿÊ
ÁŸfl‡Ê∑UU Ê¢ ∑UU Ê ¬Í¢¡Ë ¬˝flÊ„ ∑UU ◊¡Ê⁄
⁄„ÃÊ „Ò ÃÊ •Ê⁄’Ë•Ê߸ mÊ⁄Ê Ÿ∑UU Œ
•Ê⁄ÁˇÊà •ŸÈ¬Êà (‚Ë•Ê⁄•Ê⁄) ◊¢
∞∑UU ¬˝ÁÇÊà ∑UU Ë ∑UU ≈ÊÒÃË ‚ ߟ∑UU Ê⁄
Ÿ„Ë¢ Á∑UU ÿÊ ¡Ê ‚∑UU ÃÊ– Á⁄¬Ê≈¸ ∑U U
•ŸÈ‚Ê⁄, ‚Ë•Ê⁄•Ê⁄ ◊¢ ∑UU ≈ÊÒÃË ÿÁŒ
„ÊÃË „Ò ÃÊ ’Ò¢∑U U ¬˝áÊÊ‹Ë ◊¢
∑UU ⁄Ë’–,wÆ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ •Ê∞ªÊ
.... ß‚‚ •Ê⁄’Ë•Ê߸ ∑U U Á‹∞
¬⁄ ÁfløÊ⁄ Áfl◊‡Ê¸
‡ÊÈMU U ∑UU U⁄ªÊ ≈˛Ê߸
z ·UU ¢ÂÙè ·UU è çß™æçŒÌ
·ðU ¥ÙéâæÚ §â ¿æçÁZ»
·ðU ¢ Îý ·UU æ Ùæ× ŒË» °Ù
»æð ãæð»æ ¥æñÚ §âð
çßçÖ‹Ù ·UU ¢ ÂçÙØæ𢠥æñÚ
çÚãæØàæè ÂçÚâÚ ×ð¢
Ü»æØæ Áæ°»æ
∑UU UÊŸ¬È⁄, ∑UU UÊ‹∑UU UÊÃÊ, ◊È¢’߸, ¬ÈáÊ,
„ÒŒ⁄Ê’ÊŒ, •◊ÎÂ⁄, ÷ÈflŸE⁄, ∑UU ÊøËŸ,
ߢŒÊÒ⁄ •ÊÒ⁄ øãŸß¸ ◊¢ øÊÁ¡Zª ∑U U¢Œ˝ ‹ªÊ∞
¡Ê∞¢ª– ß‚∑U U •‹ÊflÊ ÁŒÀ‹Ë ∑UU Ê
S≈Ê≈¸•¬ ߟ ‚÷Ë ‡Ê„⁄Ê¢ ◊¢ ‚flÊ ∑U U¢Œ˝ ÷Ë
SÕÊÁ¬Ã ∑UU ⁄ªÊ– ∑UU ¢¬ŸË ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄, fl„
•ª‹ ¬Ê¢ø ‚Ê‹ ◊¢ ÷ʪˌÊ⁄Ë ∑U U ÄÃ
{,zÆÆ øÊÁ¡Zª ∑U U¢Œ˝ ‹ªÊ∞ªË– ß‚◊¢
‹ª÷ª wÆ ∑UU ⁄Ê«∏ «Ê‹⁄ ∑U U ÁŸfl‡Ê ∑UU Ë
¡MUU ⁄à „ÊªË– ߸flË ◊Ê≈‚¸ ŒÊ¬Á„ÿÊ,
ÁìÁ„ÿÊ, ÿÊòÊË flÊ„Ÿ ÃÕÊ ’‚ ‚◊Ã
‚÷Ë ¬˝∑U UÊ⁄ ∑U U flÊ„ŸÊ¢ ∑U U Á‹∞ øÊÁ¡Zª
©¬∑UU ⁄áÊ ©¬‹éœ ∑UU ⁄Ê∞ªË–
¬˝◊Èπ ’Ò¢∑U UÊ¢ ∞ø«Ë∞»UU ‚Ë ’Ò¢∑U U •ÊÒ⁄
•Ê߸‚Ë•Ê߸‚Ë•Ê߸ ’Ò¢∑U U Ÿ ÷Ë ß‚
◊„ËŸ ¡◊Ê ¬⁄ éÿÊ¡ Œ⁄ ’…∏Ê߸ „Ò¢–
ß‚∑U U ’ÊŒ ∞‚’Ë•Ê߸ Ÿ ÿ„ »ÒU U‚‹Ê
Á∑UU ÿÊ „Ò– ∞‚’Ë•Ê߸ Ÿ ∞∑UU ‚Ê‹ ‚
•Áœ∑UU •ÊÒ⁄ ŒÊ ‚Ê‹ ‚ ∑UU ◊ •flÁœ
∑UU Ë ‚ÊflÁœ ¡◊Ê ∑U U Á‹∞ éÿÊ¡ Œ⁄
∑UU Ê ¬„‹ ∑U U {.|Æ ¬˝ÁÇÊà ‚ ’…∏Ê∑UU ⁄
{.}Æ ¬˝ÁÇÊà ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ „Ò– flÁ⁄cΔ
ŸÊªÁ⁄∑UU Ê¢ ∑U U Á‹∞ ‚◊ÊŸ •flÁœ ∑UU Ë
z Îðàæ ×𢠃æÚðÜê âæ×æÙæð¢
¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë ∑U U¢Œ˝ ∑UU Ê ◊¡’Íà ’ŸÊŸ •¬ŸË Áfl∑UU Á‚à ∑UU ⁄Ÿ ◊¢ •„◊ ÿÊªŒÊŸ •ÊÒ⁄ »˝U UÊ¢‚ ◊¢
‚fl¸üÊcΔ ¡◊¸Ÿ ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë ∑UU Ê ÷Ê⁄à ◊¢ ©Ÿ∑UU Ë •ÊÁÕ¸∑U U ¬„È¢ø ∑U U Á‹∞ ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò–
·UU è ÕɸÌè ×梻 âð ÂñÎæ ãé§ü ‹ÊŸ ∑U U Á‹∞ ⁄»˝U UË¡⁄≈⁄ ∑UU Ê ◊¡’Íà ‚ÊÕ „Ë •¡Ë◊ ¬˝◊¡Ë »UU Ê©¢«‡ÊŸ •ÊÒ⁄ •¡Ë◊
â¢ÖæßÙæ¥æ𢠷UU æð ÖéÙæÙð ∑UU Ê⁄πÊŸÊ ‹ªÊŸ ∑U U ‚ÊÕ „Ë ŒÈÁŸÿÊ÷⁄ ◊¢ ¬˝◊¡Ë ÁflEÁfllÊ‹ÿ ∑U U ◊Êäÿ◊ ‚ ‚◊Ê¡ ∑UU Ê
·UU è ·¤ßæØÎ
÷Ê⁄à ∑UU Ë ÷ÍÁ◊∑UU Ê ∑UU Ê ÁflSÃÊ⁄ ∑UU ⁄ªË– ∑UU ÀÿÊáÊ ∑UU ⁄Ÿ ◊¢ ÷Ë ©Ÿ∑U U ÿÊªŒÊŸ ∑UU Ê ß‚
’ÊÚ‡Ê Ÿ ©ê◊ËŒ ¡ÃÊ߸ „Ò Á∑UU ÉÊ⁄‹Í ‚ê◊ÊŸ ‚ ‚⁄Ê„Ê ªÿÊ „Ò– ‚ê◊ÊŸ ª˝„áÊ ∑UU ⁄Ã
©¬ÿÊª ∑U U ‚Ê◊ÊŸÊ¢ ∑UU Ê ÷Ê⁄ÃËÿ ’Ê¡Ê⁄ „È∞ ¬˝◊¡Ë Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU fl„ ß‚ ‚ê◊ÊŸ ∑UU Ê ¬Ê∑UU ⁄
∑UU „Ê „Ò, ’ÊÚ‡Ê „Ê◊ ∞å‹Êÿ¢‚‚ •ª‹ wÆv}-ww ∑U U ’Ëø vy.z ¬˝ÁÇÊà ∑UU Ë ªÊÒ⁄flÊ¢Áflà ◊„‚Í‚ ∑UU ⁄ ⁄„ „Ò¢– ŸÊß≈ •ÊÚ»U U Œ
ÃËŸ-øÊ⁄ ‚Ê‹ ◊¢ ’˝Ê¢« ∑U U Áfl∑UU Ê‚, flÎÁh Œ⁄ ‚ •Êª ’…∏ªÊ–
ÂçÚØæðÁÙæ°¢ Õð¿ð»è
z ÁðÂè â×êãU ·¤æð °·UU Üæðɸæ ÇðßÜÂâü
×ÛææðÜð ©Â·ýU × ×¢˜ææÜØ
Øæ ¥æñlæðç»·UU ÙèçÌ °ß¢
â¢ßÎü÷ÏÙ çßÖæ»
(Çè¥æ§üÂèÂè) ×ð¢
SÅæÅü¥Â ·ðU MUU  ×ð¢
¢Áè·UU ëÌ ãæðÙè ¿æçã°
•ÊÒlÊÁª∑UU ŸËÁà ∞fl¢ ‚¢flŒ¸˜œŸ Áfl÷ʪ
(«Ë•Ê߸¬Ë¬Ë) ◊¢ S≈Ê≈¸•¬ ∑U U MUU ¬ ◊¢
¬¢¡Ë∑UU Îà „ÊŸË øÊÁ„∞– ß‚◊¢ ∑UU „Ê ªÿÊ
„Ò Á∑UU ÿÁŒ ∑UU ¢¬ŸË S≈Ê≈¸ •¬ ∑U U ÃÊÒ⁄ ¬⁄
¬¢¡Ë∑UU Îà Ÿ„Ë¢ „Ò ÃÊ ©‚∑UU Ë øÈ∑U UÃÊ ¬Í¢¡Ë
∑UU ◊ ‚ ∑UU ◊ ∞∑UU ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ „ÊŸË
øÊÁ„∞– ß‚∑U U •‹ÊflÊ ∑UU ¢¬ŸË ∑UU ◊ ‚
∑UU ◊ ŒÊ ‚Ê‹ ¬È⁄ÊŸË „ÊŸË øÊÁ„∞– ß‚∑U U
‚ÊÕ „Ë ’Ë∞‚߸ ◊¢ ◊‚ÊÒŒÊ ŒSÃÊfl¡
÷⁄Ã ‚◊ÿ ©‚◊¢ ∑UU ◊ ‚ ∑UU ◊ ŒÊ ‚Ê‹
‚ ¬ÊòÊ ‚¢SÕʪà π⁄ËŒÊ⁄, •ÕflÊ
∞¢¡‹ ÁŸfl‡Ê∑UU •ÕflÊ Á∑UU ‚Ë •ãÿ
◊ÊãÿÃÊ ¬˝Êåà ÁŸfl‡Ê∑UU ∑UU Ê ∑UU ¢¬ŸË ◊¢
ÁŸfl‡Ê „ÊŸÊ øÊÁ„∞–
•Ê∞◊•Ê ∑U U ¡Á⁄∞ yÆ,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏
LUU ¬∞ «Ê‹Ÿ ∑UU Ë „Ë •Êfl‡ÿ∑UU ÃÊ
„ÊªË– ‚Ë•Ê⁄•Ê⁄ ∑U U ÄÃ
flÊÁáÊÁÖÿ∑UU ’Ò¢∑U UÊ¢ ∑UU Ê ãÿÍŸÃ◊ ⁄ÊÁ‡Ê
•Ê⁄’Ë•Ê߸ ∑U U ¬Ê‚ •Ê⁄ÁˇÊà ¡◊Ê ∑U U
ÃÊÒ⁄ ¬⁄ ⁄πŸË „ÊÃË „Ò– Á»UU ‹„Ê‹ ÿ„
y ¬˝ÁÇÊà „Ò– ’Ê»U UÊ∞◊∞‹ Ÿ ∑UU „Ê
Á∑UU ÃÊà∑UU ÊÁ‹∑UU ‚ÈœÊ⁄Êà◊∑UU ∑UU Êflʸ߸
(¬Ë‚Ë∞ ÁŸÿ◊) ∑UU Ê •ª⁄ „À∑UU Ê
Á∑UU ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò, ß‚‚ ‹ÉÊÈ ∞fl¢ ◊¤ÊÊ‹
©l◊Ê¢ ∑U U Á‹∞ ∑UU ¡¸ ¬˝flÊ„ ’…∏ªÊ–
„Ê‹Ê¢Á∑UU ÿ„ Ã÷Ë „ÊªÊ ¡’ ¬ÿʸåÃ
Ÿ∑UU ŒË „Ê– ‚Êfl¸¡ÁŸ∑UU ˇÊòÊ ∑U U wv
’Ò¢∑U UÊ¢ ◊¢ vv ’Ò¢∑U U •Ê⁄’Ë•Ê߸ ∑U U
¬Ë‚Ë∞ ◊‚ÊÒŒ ∑U U ŒÊÿ⁄ ◊¢ „Ò– ß‚‚
©Ÿ∑UU Ë ∑UU ¡¸ ŒŸ ∑UU Ë ˇÊ◊ÃÊ •ÊÒ⁄
ÁflSÃÊ⁄ ªÁÃÁflÁœÿÊ¢ ‚ËÁ◊à „ÊÃË „Ò¢–
∞¡¥‚Ë– ◊È¢’߸
’¢’߸ ‡Êÿ⁄ ’Ê¡Ê⁄ ◊¢ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ‹ªÊÃÊ⁄
ÃË‚⁄ ∑UU Ê⁄Ê’Ê⁄Ë ‚òÊ ◊¢ Ã¡Ë ⁄„Ë– Ÿfl¢’⁄ ∑U U
«Á⁄flÁ≈fl ÁŸ¬≈ÊŸ ‚ ¬„‹ ‡ÊÊÚ≈¸ ∑UU flÁ⁄¢ª ÃÕÊ
•◊Á⁄∑UU Ê- øËŸ ∑U U ’Ëø √ÿʬÊ⁄ ∑UU ⁄Ê⁄ ∑UU Ê
‹∑U U⁄ ©ê◊ËŒ¢ ’…∏Ÿ ‚ ‚∑UU Ê⁄Êà◊∑UU flÒÁE∑UU
‚¢∑U UÃÊ¢ ‚ ‚¢‚Ä‚ wÆy •¢∑U U ø…∏ ªÿÊ– ß‚Ë
Ã⁄„ Ÿ‡ÊŸ‹ S≈ÊÚ∑U U ∞Ä‚ø¢¡ ∑UU Ê ÁŸç≈Ë Á»UU ⁄
vÆ,|ÆÆ •¢∑U U ∑U U ¬Ê⁄ ÁŸ∑UU ‹ ªÿÊ–
’¢’߸ ‡Êÿ⁄ ’Ê¡Ê⁄ ∑UU Ê xÆ ‡Êÿ⁄Ê¢ flÊ‹Ê
‚¢‚Ä‚ wÆx.}v •¢∑U U ÿÊŸË Æ.z| ¬˝ÁÇÊÃ
∑UU Ë ’…∏à ∑U U ‚ÊÕ xz,|v{.~z •¢∑U U ¬⁄ ’¢Œ
„È•Ê– fl„Ë¢ ÁŸç≈Ë yx.wz •¢∑U U ÿÊ Æ.yÆ
¬˝ÁÇÊà ’…∏∑U U⁄ vÆ,|w}.}z •¢∑U U ¬⁄ ’¢Œ
„È•Ê– Áfl‡‹·∑UU Ê¢ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ‚∑UU Ê⁄Êà◊∑UU
flÒÁE∑UU LUU π ÃÕÊ Ÿfl¢’⁄ ∑U U flÊÿŒÊ ∞fl¢
Áfl∑UU À¬ ÁŸ¬≈ÊŸ ‚ ¬„‹ ’ø ª∞ ‡Êÿ⁄Ê¢ ∑UU Ê
¬Í⁄Ê ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ „È߸ ‡ÊÊÚ≈¸ ∑UU flÁ⁄¢ª ‚ ’Ê¡Ê⁄
◊¢ Ã¡Ë •Ê߸– ‚ÍøŸÊ ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢
∑U U ‡Êÿ⁄Ê¢ ◊¢ ¡Ê⁄ŒÊ⁄ Ã¡Ë Œ¡¸ „È߸– ≈Ë‚Ë∞‚
•ÊÒ⁄ ßã»UU ÊÁ‚‚ ∑UU Ê ‡Êÿ⁄ ¬Ê¢ø ¬˝ÁÇÊà Ã∑UU
ø…∏ ªÿÊ– ߢ«‚ߢ« ’Ò¢∑U U, Á⁄‹Êÿ¢‚ ߢ«S≈˛Ë¡,
¬Êfl⁄Áª˝«, ∞ø«Ë∞»UU ‚Ë ’Ò¢∑U U, ∞ø«Ë∞»UU ‚Ë,
•Ê߸‚Ë•Ê߸‚Ë•Ê߸ ’Ò¢∑U U, „Ë⁄Ê ◊Ê≈Ê∑U UÊÚ¬¸ •ÊÒ⁄
≈Ê≈Ê S≈Ë‹ ∑U U ‡Êÿ⁄ ŒÊ ¬˝ÁÇÊà Ã∑UU ‹Ê÷ ◊¢
⁄„– ÿ‚ ’Ò¢∑U U ∑UU Ê ‡Êÿ⁄ ŒÊŸÊ¢ ∞Ä‚ø¢¡Ê¢ ◊¢
∑UU ⁄Ë’ vw ¬˝ÁÇÊà ≈Í≈Ê– ◊Í«Ë¡ ßãflS≈⁄
‚Áfl¸‚ Ÿ ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê ’Ò¢∑U U ∑UU Ë ‚Êπ ∑UU Ê
ÉÊ≈Ê∑UU ⁄ ªÒ⁄ ÁŸfl‡Ê üÊáÊË ∑UU Ê ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ „Ò–
‚ÊflÁœ ¡◊Ê ¬⁄ éÿÊ¡ Œ⁄ ∑UU Ê |.xÆ
¬˝ÁÇÊà ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò– ŒÊ ‚Ê‹ ‚
•Áœ∑UU •ÊÒ⁄ ÃËŸ ‚Ê‹ ‚ ∑UU ◊ ∑UU Ë
‚ÊflÁœ ¡◊Ê ¬⁄ éÿÊ¡ Œ⁄ ∑UU Ê {.|z
¬˝ÁÇÊà ‚ ’…∏Ê∑UU ⁄ {.}Æ ¬˝ÁÇÊÃ
ÁŒÇª¡ ‚ÍøŸÊ ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë ∑UU ¢¬ŸË Áfl¬˝Ê ∑U U
Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò– flÁ⁄cΔ ŸÊªÁ⁄∑UU Ê¢ ∑U U
Á‹∞ ÿ„ Œ⁄ |.xÆ ¬˝ÁÇÊà „ÊªË– øÿ⁄◊ÒŸ •¡Ë◊ ¬˝◊¡Ë ∑UU Ê »˝U UÊ¢‚ ∑U U ‚flʸëø
•ãÿ •flÁœ ∑UU Ë ‚ÊflÁœ ¡◊Ê ∑U U ŸÊªÁ⁄∑UU ‚ê◊ÊŸ ŸÊß≈ •ÊÚ»U U Œ ‹ËÁ¡ÿŸ •ÊÚ»U U
Á‹∞ éÿÊ¡ Œ⁄ ◊¢ ∑UU Ê߸ ¬Á⁄fløŸ Ÿ„Ë¢ •ÊÚŸ⁄ ‚ ‚ê◊ÊÁŸÃ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ– Áfl¬˝Ê Ÿ ÿ„Ê¢
Á∑UU ÿÊ ªÿÊ „Ò– ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU ¬˝◊¡Ë ∑UU Ê ÿ„ ‚ê◊ÊŸ
÷Ê⁄à ◊¢ »˝U UÊ¢‚ ∑U U ⁄Ê¡ŒÍà ∞‹Ä¡¢«⁄ Á¡ª‹⁄ Ÿ
¬˝ŒÊŸ Á∑UU ÿÊ– Á¡ª‹⁄ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ¬˝◊¡Ë ∑UU Ê ÿ„
¬È⁄S∑UU Ê⁄ ÷Ê⁄à ◊¢ ‚ÍøŸÊ ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë ©lÊª ∑UU Ê
‹ËÁ¡ÿŸ •ÊÚ»U U •ÊÚŸ⁄ ∑UU Ë SÕʬŸÊ v}Æw ◊¢
∞¡¥‚Ë– ŸÊ∞«Ê (©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê)
‚¢∑U U ≈ ‚ ¡Í¤Ê ⁄„ ¡¬Ë ‚◊Í„ ∑UU Ë
◊ÈÁ‡∑UU ‹¢ •ÊÒ⁄ ’…∏ ‚∑UU ÃË „Ò¢– ∑UU ¢¬ŸË
¬⁄ ÿ◊ÈŸÊ ∞Ä‚¬˝‚fl •ÊÒlÊÁª∑UU
Áfl∑UU Ê‚ ¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ ∑UU Ê vÆ} ∑UU ⁄Ê«∏
LUU ¬∞ ∑UU Ê ’∑UU ÊÿÊ „Ò– ¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ Ÿ
∑UU „Ê „Ò Á∑UU ß‚ ‚Ê‹ •¢Ã Ã∑UU
’∑UU ÊÿÊ Ÿ„Ë¢ øÈ∑U UÊÿÊ ªÿÊ ÃÊ ∑UU ¢¬ŸË
∑UU Ê »UU Ê◊¸Í‹Ê flŸ ’Èh ߢ≈⁄Ÿ‡ÊŸ‹
‚Á∑¸U U≈ •ÊÒ⁄ ¡¬Ë S¬Ê≈¸˜‚ Á‚≈Ë ∑U U
Á‹∞ •Êfl¢Á≈Ö,ÆÆÆ ∞∑UU «∏ ÷ÍÁ◊
flʬ‚ ‹Ë ¡Ê ‚∑UU ÃË „Ò–
¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ ∑U U øÿ⁄◊ÒŸ ¬˝÷ÊÃ
∑UU È◊Ê⁄ Ÿ ÿ„Ê¢ ¬òÊ∑UU Ê⁄Ê¢ ‚ ∑UU „Ê Á∑UU
¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ ∑U U ÁŸŒ‡Ê∑UU ◊¢«‹ Ÿ ¡¬Ë
‚◊Í„ ∑UU Ê ÕÊ«∏Ë ⁄Ê„Ã ŒŸ ∑UU Ê ÁŸáʸÿ
Á∑UU ÿÊ „Ò– ∑UU ¢¬ŸË ∑UU Ê ÿ„ ⁄ÊÁ‡Ê Á‚â’⁄
Ã∑UU øÈ∑U UÊŸË ÕË– •’ ©‚ ∞∑UU ◊Ê„
∑UU Ê •ÊÒ⁄ ‚◊ÿ ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò ÃÊÁ∑UU fl„
•¬ŸÊ ‚Ê⁄Ê ∑UU U¡¸ ÁŸ¬≈Ê ‚∑U U –
•ãÿÕÊ ©‚∑U U Áπ‹Ê»UU ∑UU Êflʸ߸ ∑UU Ë
¡Ê ‚∑UU ÃË „Ò Á¡‚◊¢ ÷ÍÁ◊ ∑UU Ê
•Êfl¢≈Ÿ ÁŸ⁄Sà Á∑UU ÿÊ ¡Ê ‚∑UU ÃÊ „Ò–
¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ ∑U U ÁŸŒ‡Ê∑UU ◊¢«‹ Ÿ
•Ê⁄•Ê߸∞‹ Ÿ ◊ËÁ«ÿÊ
S≈Ê≈¸•¬ ∞Ÿß¸«éÀÿÍ¡
∑UU UÊ •Áœª˝„áÊ Á∑UU UÿÊ
Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë– Á⁄‹Êÿ¢‚ ߢ«S≈˛Ë¡ ∑UU Ë
•ŸÈ·¢ªË ∑UU ¢¬ŸË Ÿ ◊ËÁ«ÿÊ S≈Ê≈¸•¬
ãÿÍ ∞◊Á¡Zª fl‹¸˜« •ÊÚ»U U ¡Ÿ¸Á‹Ö◊
(∞Ÿß¸«éÀÿÍ¡) ∑UU UË ©À‹πŸËÿ
Á„S‚ŒÊ⁄Ë ∑UU Ê •Áœª˝„áÊ Á∑UU ÿÊ „Ò–
∑UU ¢¬ŸË Ÿ ß‚∑U U Á‹∞ v.x ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞
∑UU UÊ ‡ÊÈLU U•ÊÃË ÁŸfl‡Ê Á∑UU UÿÊ „Ò–
•Ê⁄•Ê߸∞‹ Ÿ ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê ÁŸÿÊ◊∑UU
∑UU Ê ŒË ªß¸ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ◊¢ ∑UU „Ê, ‡ÊÈLU •ÊÃË
ÁŸfl‡Ê ∑U U Äà •Ê⁄•Ê߸•Ê߸∞ø∞‹
(Á⁄‹Êÿ¢‚ ߢ«S≈˛Ë¡ ߢflS≈◊¢≈ ∞¢«
„ÊÁÀ«¢Ç‚ Á‹Á◊≈«) Ÿ v.x ∑UU ⁄Ê«∏
LUU ¬∞ ∑UU Ë ∑UU È‹ Ÿ∑UU ŒË ◊¢ xÆ,ÆÆÆ
ßÁ`UU ≈Ë ‡Êÿ⁄ ∞fl¢ vwz ¬Á⁄fløŸËÿ
Á«’¢ø⁄ π⁄ËŒ „Ò¢– ß‚∑U U ‚ÊÕ „Ë
∞Ÿß¸«éÀÿÍ¡ •Ê⁄•Ê߸•Ê߸∞ø∞‹ •ÊÒ⁄
∑UU ¢¬ŸË ∑UU Ë •ŸÈ·¢ªË ’Ÿ ªß¸ „Ò–
∞Ÿß¸«éÀÿÍ¡ ∞∑UU ◊ËÁ«ÿÊ S≈Ê≈¸•¬
„Ò– ÿ„ ∑UU ¢¬ŸË S◊Ê≈¸»U UÊŸ ßSÃ◊Ê‹
∑UU ⁄Ÿ flÊ‹ ÿÈflÊ ÷Ê⁄ÃËÿÊ¢ ∑U U Á‹∞
flËÁ«ÿÊ ‚Ê◊ª˝Ë ÃÒÿÊ⁄ ∑UU ⁄ÃË „Ò–
ÂýçÌàæÌ Ì·UU ¿É¸ »Øæ
¥Áè× Âýð×Áè ·UU æð Èý U æ¢â ·UU Uæ
âßæüð‘¿ Ùæ»çÚ·UU â×æÙ
∞¡¥‚Ë– ’¢ª‹ÈMU U
◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê ÿ„Ê¢ ’ÒΔ∑UU ∑UU ⁄ ÿ„
ÁŸáʸÿ Á∑UU UÿÊ– ∑UU UÈ◊Ê⁄ Ÿ ∑UU U„Ê
Á∑UU –,ÆÆÆ ∞∑UU «∏ ÷ÍÁ◊ •Êfl¢≈Ÿ ∑U U
’Œ‹ ¡¬Ë ‚◊Í„ ¬⁄ ¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ ∑UU Ê
vÆ} ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ’∑UU ÊÿÊ „Ò– ÿ„
÷ÍÁ◊ »UU Ê◊¸Í‹Ê flŸ ’Èh ߢ≈⁄Ÿ‡ÊŸ‹
‚Á∑¸U U≈ •ÊÒ⁄ ¡¬Ë S¬Ê≈¸˜‚ Á‚≈Ë ∑U U
ÁŸ◊ʸáÊ ∑U U Á‹∞ ŒË ªß¸ ÕË–
¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ Ÿ ß‚ ÷ȪÃÊŸ ∑U U Á‹∞
∑UU ¢¬ŸË ∑UU Ê ’„Èà ’Ê⁄ ‚◊ÿ ÁŒÿÊ
‹Á∑UU UŸ fl„ ß‚∑UU UË Á∑UU USÃÊ¢ ∑UU UÊ
÷ͪÃÊŸ ∑UU ⁄Ÿ ◊¢ •‚»UU ‹ ⁄„Ë– •’
„◊Ÿ ©‚ ÿ„ •¢ÁÃ◊ ‚◊ÿ ÁŒÿÊ „Ò
Á∑UU fl„ •¬Ÿ ‚Ê⁄ ’∑UU ÊÿÊ ∑UU Ê
ÁŸ¬≈ÊŸ ∑UU ⁄ •ãÿÕÊ ∑UU Êflʸ߸ ∑U U Á‹∞
ÃÒÿÊ⁄ ⁄„–¡¬Ë ‚◊Í„ ∑UU Ë ŒÊ ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢
¡ÿ¬˝∑U U Ê‡Ê ∞‚ÊÁ‚∞≈˜‚ Á‹Á◊≈«
∑§Ê⁄UÊ’Ê⁄ 12
•ãÿ ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢ ◊¢ ÷Ê⁄ÃË ∞ÿ⁄≈‹, ≈Ê≈Ê
◊Ê≈‚¸, •Ê∞Ÿ¡Ë‚Ë, ∞‹∞¢«≈Ë, ∞‚’Ë•Ê߸,
∑UU Ê‹ ߢÁ«ÿÊ •ÊÒ⁄ ‚Ÿ»UU Ê◊ʸ øÊ⁄ ¬˝ÁÇÊà Ã∑UU
≈Í≈ ª∞– ß‚ ’Ëø, ‡Êÿ⁄ ’Ê¡Ê⁄Ê¢ ∑U U
•SÕÊ߸ •Ê¢∑U U «∏Ê¢ ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄ ÁflŒ‡ÊË ∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
¬Ê≈¸»U UÊÁ‹ÿÊ ÁŸfl‡Ê∑UU Ê¢ Ÿ ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê
}vv.zw ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑U U ‡Êÿ⁄ π⁄ËŒ– fl„Ë¢ ÷Ê⁄ÃËÿ ŒÍ⁄‚¢øÊ⁄
ÉÊ⁄‹Í ‚¢SÕʪà ÁŸfl‡Ê∑UU Ê¢ Ÿ xv.wv ∑UU ⁄Ê«∏ ÁŸÿÊ◊∑UU U ¬˝ÊÁœ∑UU U⁄áÊ
LUU ¬∞ ∑UU Ë Á‹flÊ‹Ë ∑UU Ë– (≈˛Ê߸) •ª‹ ‚Ê‹
S¬Ä≈˛◊ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ
‚Ê◊Êãÿ Á‚hÊãÃÊ¢ ¬⁄
ª„⁄Ê߸ ‚ ÁfløÊ⁄ Áfl◊‡Ê¸ ‡ÊÈMU U ∑UU ⁄ªÊ– ≈˛Ê߸ ∑U U øÿ⁄◊ÒŸ •Ê⁄
∞‚ ‡Ê◊ʸ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU ß‚◊¢ S¬Ä≈˛◊ ◊ÍÀÿÊ¢∑U UŸ
∑U U Ã⁄Ë∑U U ¬⁄ ÷Ë ÁfløÊ⁄ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ‡Ê◊ʸ Ÿ wÆv~ ∑U U
◊ÈgÊ¢ ∑UU Ë ¬˝ÊÕÁ◊∑UU ÃÊ Ãÿ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ÿ„Ê¢ flÊ«Ê»UU ÊŸ
•ÊßÁ«ÿÊ, Á⁄‹Êÿ¢‚ Á¡ÿÊ ÃÕÊ ÷Ê⁄ÃË ∞ÿ⁄≈‹ ∑U U
•Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑U U ‚ÊÕ ’ÒΔ∑UU ∑UU Ë– ©ã„Ê¢Ÿ ¡Ê⁄ Œ∑U U⁄ ∑UU „Ê
Á∑UU •ÊªÊ◊Ë ÁfløÊ⁄ Áfl◊‡Ê¸ ∑UU Ê ≈˛Ê߸ ∑UU Ë S¬Ä≈˛◊ ŸË‹Ê◊Ë
‚ ‚¢’¢ÁœÃ Á‚»UU ÊÁ⁄‡ÊÊ¢ ¬⁄ ∑UU Ê߸ •‚⁄ Ÿ„Ë¢ „ÊªÊ– ‡Ê◊ʸ
Ÿ ÿ„Ê¢ ‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ‚ ∑UU „Ê, „◊¢ S¬Ä≈˛◊ ∑UU Ë ŸË‹Ê◊Ë
‚ ‚¢’¢ÁœÃ ◊ÈgÊ¢, S¬Ä≈˛◊ ŸË‹Ê◊Ë ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ŸËÁÃ,
•Ê⁄ÁˇÊà ◊ÍÀÿ Ãÿ ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê Ã⁄Ë∑UU Ê, S¬Ä≈˛◊ ‹Ë¡ ¬⁄
ŒŸÊ, S¬Ä≈˛◊ ¿Ê«∏ŸÊ •ÊÒ⁄ ©‚∑U U ∑UU Ê⁄Ê’Ê⁄ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ◊ÈgÊ¢
¬⁄ ‚ȤÊÊfl Á◊‹ „Ò¢– ߟ ‚÷Ë øË¡Ê¢ ¬⁄ ÁfløÊ⁄ Áfl◊‡Ê¸
Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– „◊ ∞∑UU ¬⁄Ê◊‡Ê¸ ¬òÊ ‹Ê∞¢ª Á¡‚◊¢
S¬Ä≈˛◊ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ‚÷Ë ◊ÈgÊ¢ ∑UU Ê ‡ÊÊÁ◊‹ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ–
ÁŸÿÊ◊∑UU •ª‹ ‚Ê‹ Á¡Ÿ •ãÿ ◊ÈgÊ¢ ¬⁄ ÁfløÊ⁄ Áfl◊‡Ê¸
∑UU ⁄ªÊ ©Ÿ◊¢ »UU Êß’⁄, ÿÍÁŸfl‚¸‹ ‚Áfl¸‚ •ÊÁ鋪‡ÊŸ »UU ¢«
(ÿÍ∞‚•Ê∞‚»UU ) ∑UU Ê ¬ÈŸ— Á«¡Êߟ ∑UU ⁄ŸÊ •ÊÒ⁄ ⁄ÊÖÿÊ¢ ∑U U
Á‹∞ ’˝ÊÚ«’Ò¢« ∑UU Ë ÃÒÿÊÁ⁄ÿÊ¢ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ߢ«Ä‚ ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò–
ß‚ ’ÒΔ∑UU ◊¢ flÊ«Ê»UU ÊŸ •ÊßÁ«ÿÊ, ÷Ê⁄ÃË ∞ÿ⁄≈‹,
Á⁄‹Êÿ¢‚ Á¡ÿÊ •ÊÒ⁄ ‚Êfl¸¡ÁŸ∑UU ˇÊòÊ ∑UU Ë ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢
’Ë∞‚∞Ÿ∞‹ •ÊÒ⁄ ∞◊≈Ë∞Ÿ∞‹ ‡ÊÊÁ◊‹ „ÈßZ–
¥æ§üâè¥æ§üâè¥æ§ü Õñ¢·U ·UU Uæ ¿æÜê çßæ
ßáü ×𢠹éÎÚæ «UU U‡æ ÕɸæÙð ·UU æ ÜÿØ
øãŸß¸– ÁŸ¡Ë ˇÊòÊ ∑U U •Ê߸‚Ë•Ê߸‚Ë•Ê߸ ’Ò¢∑U U Ÿ øÊ‹Í
ÁflûÊ fl·¸ ◊¢ ÃÁ◊‹ŸÊ«È ◊¢ •¬Ÿ πÈŒ⁄Ê ´UU áÊ ¬Ê≈¸»U UÊÁ‹ÿÊ
∑UU Ê •Ê∑˝U UÊ◊∑UU Ã⁄Ë∑U U ‚ ’…∏Ê∑UU ⁄ vx,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ¬⁄
¬„È¢øÊŸ ∑UU Ê ‹ˇÿ ⁄πÊ
„Ò– ’Ò¢∑U U ∑U U ∑UU Êÿ¸∑U UÊ⁄Ë
ÁŸŒ‡Ê∑UU •ŸÍ¬ ’ʪøË
Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU UÊ
‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê ÿ„
¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ŒË– ß‚∑U U
•‹ÊflÊ ’Ò¢∑U U ©¬÷ÊÄÃÊ
Ÿ¬ÊÁ‹ÿŸ ’ÊŸÊ¬Ê≈¸ Ÿ ∑UU Ë ÕË– ÿ„ »˝U UÊ¢‚ ∑UU Ê ´UU áÊ ∑UU Ê ÁflûÊ fl·¸ ∑U U
‚flʸëø ŸÊªÁ⁄∑UU ‚ê◊ÊŸ „Ò ¡Ê »˝U UÊ¢‚ ∑U U Á‹∞ ŒÊÒ⁄ÊŸ zÆ ¬˝ÁÇÊà ’…∏Ê∑UU ⁄ z,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ¬⁄ ¬„È¢øÊŸ
•‚ÊœÊ⁄áÊ ∑UU Ê◊ ∑UU ⁄Ÿ flÊ‹Ê¢ ∑UU Ê Á’ŸÊ ©Ÿ∑UU Ë ∑UU Ê ‹ˇÿ ⁄πÊ „Ò– ’ʪøË Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU „◊Ê⁄ ¬Ê‚
ŸÊªÁ⁄∑UU ÃÊ ∑UU Ê äÿÊŸ ◊¢ ⁄π∑UU ⁄ ¬˝ŒÊŸ Á∑UU ÿÊ ÃÁ◊‹ŸÊ«È ◊¢ •¬Ÿ ´UU áÊ ∑UU Ê ’…∏ÊŸ ∑UU Ê ’«∏Ê •fl‚⁄ „Ò–
¡ÊÃÊ „Ò– ÷Ê⁄à ◊¢ flÒôÊÊÁŸ∑UU ‚Ë.∞Ÿ.•Ê⁄. ⁄Êfl,
ÃÁ◊‹ Á»UU À◊ ∑UU ‹Ê∑UU Ê⁄ Á‡ÊflÊ¡Ë ªáÊ‡ÊŸ,
„◊ øÊ‹Í ÁflûÊ fl·¸ ◊¢ vx,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑U U ÁflÃ⁄áÊ ∑UU Ê
‹ˇÿ ‹∑U U⁄ ø‹ ⁄„ „Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ⁄ÊÖÿ ◊¢ ∑UU ¢¬ŸË
∑UU ‹Ê∑UU Ê⁄ ∑UU ◊‹ „‚Ÿ, ’¢ªÊ‹Ë Á»UU À◊ ∑UU ‹Ê∑UU Ê⁄ ∑UU Ê •ÊflÊ‚ ´UU áÊ ÁflÃ⁄áÊ yÆ ¬˝ÁÇÊà ’…∏∑U U⁄ x,|ÆÆ
‚ÊÒÁ◊òÊ ø≈¡Ë¸ •ÊÒ⁄ Á„¢ŒË Á»UU À◊ ∑UU ‹Ê∑UU Ê⁄ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ¬⁄ ¬„È¢øªÊ– fl„Ë¢ ∑UU ÎÁ· ´UU áÊ xÆ ¬˝ÁÇÊà ∑UU Ë
‡ÊÊ„LUU π πÊŸ ∑UU Ê ÷Ë ß‚‚ ŸflÊ¡Ê ¡Ê øÈ∑U UÊ „Ò– flÎÁh ∑U U ‚ÊÕ y,xÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ⁄„ªÊ–
×æã · U æ ¥æñÚ â×Ø ∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë ÿÊ¡ŸÊ „Ò– ◊È¢’߸ ∑UU Ë ∑UU ¢¬ŸË Ÿ ‹¢ŒŸ
çÎØæ »Øæ ãñ Ìæç·UU ßã ¡◊ËŸ ¡ÊÿŒÊŒ ∑U U Áfl∑UU Ê‚ ‚ ¡È«∏Ë
∑U U ◊äÿ ÁSÕà ∞∑UU ª˝Ê‚flŸÊ⁄ ◊¢
¥ÂÙæ âæÚæ ·U U Áü çÙÂÅæ ‹Ê…∏Ê «fl‹¬‚¸ Á’˝≈Ÿ ∑U U ‚¢¬ÁûÊ
◊Ò∑U U«ÊŸÊÀ« „Ê©‚ π⁄ËŒ∑UU ⁄ ‹¢ŒŸ
’Ê¡Ê⁄ ◊¢ wÆvx ◊¢ ŒSÃ∑UU ŒË ÕË–
â·ðU ¥‹ØÍæ ©â·ðU ’Ê¡Ê⁄ ‚ ’Ê„⁄ ÁŸ∑UU ‹ªË– ∑UU ¢¬ŸË ∑UU ¢¬ŸË Ÿ ‚¢¬ÁûÊ ∑UU ŸÊ«Ê ‚⁄∑UU Ê⁄ ‚
ç¹ÜæÈUU ·UU æÚüUßæ§ü ·UU è Áæ
◊äÿ ‹¢ŒŸ ÁSÕà •¬ŸË ŒÊ Á⁄„Êÿ‡ÊË xÆ ∑UU ⁄Ê«∏ ¬ÊÒ¢« (x,vÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏
¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ∞¢ ∑UU ⁄Ë’ y,wÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞) ◊¢ π⁄ˌ˖ ‚◊Í„ Ÿ wÆvy ◊¢
â·UU Ìè ãñ çÁâ×ð¢ Öêç× LUU ¬∞ ◊¢ ’øŸ ∑UU Ë ÃÒÿÊ⁄Ë ◊¢ „Ò– ~ ∑UU ⁄Ê«∏ ¬ÊÒ¢« ◊¢ ∞∑UU •ÊÒ⁄ ‚¢¬ÁûÊ ãÿÍ
∑UU ¢¬ŸË ∑U U ∞∑UU ‡ÊË·¸ •Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ∑UU Ê≈¸ ◊äÿ ‹¢ŒŸ ◊¢ „Ë π⁄ˌ˖ ÿ„
·U U æ ¥æߢÅÙ çÙÚSÌ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ÿ„ ∑UU „Ê– ∑UU ¢¬ŸË •¬ŸÊ ‚¢¬ÁûÊ y} ∑ÒU U⁄ S≈˛Ë≈ ◊¢ ÁSÕà „Ò–
ç·UU Øæ Áæ â·UU Ìæ ãñ ∑UU ¡¸ ∑UU ◊ ∑UU ⁄ŸÊ øÊ„ÃË „Ò •ÊÒ⁄ •¬Ÿ
’„Ë πÊÃÊ¢ ∑UU Ê ◊¡’Íà ’ŸÊŸÊ øÊ„ÃË
‹Ê…∏Ê «fl‹¬‚¸ ∑U U ¬˝’¢œ ÁŸŒ‡Ê∑UU
•Á÷·∑U U ‹Ê…∏Ê Ÿ ∑UU „Ê, „◊ Á’˝≈Ÿ
„Ò, ß‚ ‹ˇÿ ∑UU Ê „ÊÁ‚‹ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U ∑UU Ë ‚¢¬ÁûÊ ◊¢ •¬ŸË Á„S‚ŒÊ⁄Ë ’øŸ
•ÊÒ⁄ ¡¬Ë ߢ»˝U UÊ≈∑U U Á‹Á◊≈« ÁŒflÊ‹Ê Á‹∞ Á’˝≈Ÿ ∑U U ‚¢¬ÁûÊ ’Ê¡Ê⁄ ‚ ∑U U Á‹∞ ’ÊÃøËà ∑UU ⁄ ⁄„ „Ò¢– ÿ„
∞fl¢ ‡ÊÊœŸ •ˇÊ◊ÃÊ ¬˝Á∑˝U UÿÊ ∑UU Ê ÁŸ∑UU ‹ŸÊ ©‚∑UU Ë ⁄áÊŸËÁà ∑UU Ê Á„S‚Ê •Áª˝◊ ø⁄áÊ ◊¢ „Ò¢– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
‚Ê◊ŸÊ ∑UU ⁄ ⁄„Ë „Ò¢–¬˝ÊÁœ∑UU ⁄áÊ ∑UU Ë „Ò– ‹Ê…∏Ê «fl‹¬‚¸ ◊È¢’߸ ◊¢ •¬ŸË Á’˝≈Ÿ ∑U U ÁŸfl‡Ê ∑UU Ê· ∑U U ‚ÊÕ ‚ÊÒŒÊ
{yflË¢ ÁŸŒ‡Ê∑UU ◊¢«‹ ∑UU Ë ’ÒΔ∑UU ◊¢ •Êfl‚Ëÿ ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ ÁŸ¡Ë ßÁ`UU ≈Ë ¡ÀŒË „Ë ¬Í⁄Ê „ÊŸ ∑UU Ë ‚¢÷ÊflŸÊ „Ò–
ÿ◊ÈŸÊ ∞Ä‚¬˝‚ fl ¬⁄ øÈ¢ªË Ÿ„Ë¢ ∑UU ¢¬ÁŸÿÊ¢ ∑UU Ê ’ø∑UU ⁄ ∑UU ⁄Ë’ |ÆÆ ∑UU Ê· ∑UU Ê ©¬ÿÊª ∑UU ¡¸ ∑U U ÷ȪÃÊŸ ◊¢
’…∏ÊŸ ∑UU Ê ÷Ë ÁŸáʸÿ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ– ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ¡È≈ÊŸ ¬⁄ ÷Ë ªÊÒ⁄ ∑UU ⁄ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ ¡Ê Á»UU ‹„Ê‹ v},ÆÆÆ
‚ÊÕ „Ë ∞Ä‚¬˝‚ fl ‚ ‹ª ‚Ä≈⁄ ⁄„Ë „Ò– ß‚ ¬˝∑U UÊ⁄, ∑UU ¢¬ŸË ∑UU ⁄Ë’ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ „Ò– ‹Ê…Ê Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
v}, wÆ •ÊÒ⁄ w~ ◊¢ vw „Ê≈‹ •ÊÒ⁄ z,ÆÆÆ ∑UU ⁄Ê«∏ LUU ¬∞ ∑UU Ê· ¡È≈ÊŸ ∑UU Ë ∑UU ¢¬ŸË •¬Ÿ Á’˝≈Ÿ ∑U U ’Ê¡Ê⁄ ◊¢
‚Êà ¬≈˛Ê‹ ¬¢¬ πÊ‹Ÿ ∑U U ¬˝SÃÊfl ∑UU Ê ÃÒÿÊ⁄Ë ◊¢ „Ò– ∑UU ¢¬ŸË ∑UU Ë ’Ê¡Ê⁄ Á∑UU ∞ ª∞ ÁŸfl‡Ê ¬⁄ vz- v{
÷Ë ◊¢¡Í⁄Ë Œ ŒË ªß¸– ÁSÕÁà ‚Èœ⁄Ÿ ¬⁄ •Ê߸¬Ë•Ê ‹ÊŸ ∑UU Ë ¬˝ÁÇÊà ∑UU ◊Ê߸ ∑UU ⁄ ⁄„Ë ÕË–
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢U’⁄, wÆv}
ÇUæÙð æËÇU Åþ¢ ¥ÁðÅZ èÙæ ×ð´ ×æðÎè
¥æñÚ ¥æÕð ·ð¤ âæÍ ·¤ÚðU´»ð ÕñÆ·UU
● Åþ¢ ·¤æ ¥Ùð·U
ÙðÌæ¥æ𢠷ð¤ âæÍ x®
ÙߢÕÚ ¥æñÚ °·UU çÎâ¢ÕÚ
·UU æð ÕñÆ·UU ·UU æ ·¤æØü·¤ý ×
ãñÐ §â âæÜæÙæ ÕñÆ·UU ×ð¢
çßE ·UU è w® Âý×¹ é
¥ÍüÃØßSÍæ¥æð´ ßæÜð Îðàææð¢
·ð¤ ÙðÌæ Öæ» Üð»´ ð
∞¡¥‚Ë– flÊÁ‡Ê¢ª≈Ÿ
•◊Á⁄∑UU UË ⁄Êc≈˛¬Áà «ÊŸÊÀ« ≈˛¢¬
•¡Z≈ËŸÊ ∑U U éÿÍŸ‚ •Êÿ‚¸ ◊¢
•ÊÿÊÁ¡Ã „ÊŸ flÊ‹ ¡Ë-wÆ Á‡Êπ⁄
‚ê◊‹Ÿ ‚ ßÃ⁄ ¬˝œÊŸ◊¢òÊË Ÿ⁄ãŒ˝
◊ÊŒË •ÊÒ⁄ ¡Ê¬ÊŸ ∑U U ¬˝œÊŸ◊¢òÊË
Á‡Ê¢¡Ê •Ê’ ∑U U ‚ÊÕ ÁòʬˇÊËÿ ’ÒΔ∑UU
∑UU ⁄¢ª– √„Êß≈ „Ê©‚ Ÿ ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê
ÿ„ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ŒË– ÿ„ ÁòʬˇÊËÿ
‚ ¬„‹ ‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ∑UU Ê ’ÃÊÿÊ
Á∑UU U ≈˛¢¬ •¡Z≈ËŸÊ ∑U U ⁄Êc≈˛¬ÁÃ
◊ÊÒÁ⁄Á‚ÿÊ ◊Ò∑˝U UË, ŒÁˇÊáÊ ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ ∑U U
⁄Êc≈˛¬Áà ◊ÍŸ ¡߸ ߟ ÃÕÊ ÃÈ∑U U˸ ∑U U
⁄Êc≈˛¬Áà ⁄Ö¡’ ÃÒÿ’ ∞ŒÊ¸•ÊŸ ∑U U
‚ÊÕ ’ÒΔ∑UU ∑UU ⁄¢ª– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
≈˛¢¬-•Ê’ ∑U U ’Ëø Ám¬ˇÊËÿ ’ÒΔ∑UU
◊ÊŒË ∑U U Á„S‚Ê ‹Ÿ ‚ ÁòʬˇÊËÿ
’ÒΔ∑UU ◊¢ ÃéŒË‹ „Ê ¡Ê∞ªË– ’ÊÀ≈Ÿ
Ÿ ∑UU „Ê, ≈˛¢¬ •¡Z≈ËŸÊ ∑U U ⁄Êc≈˛¬ÁÃ
◊ÊÒÁ⁄Á‚ÿÊ ◊Ò∑˝U UË, ŒÁˇÊáÊ ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ ∑U U
⁄Êc≈˛¬Áà ◊ÍŸ ¡߸ ߟ, ÃÈ∑U U˸ ∑U U
⁄Êc≈˛¬Áà ⁄Ö¡’ ÃÒÿ’ ∞ŒÊ¸•ÊŸ ÃÕÊ
¡Ê¬ÊŸ ∑U U ¬˝œÊŸ◊¢òÊË Á‡Ê¢¡Ê •Ê’ ‚
•‹ÊflÊ ◊ÊŒË ‚¢ÿÈÄà ⁄Êc≈˛ ∑U U
◊„Ê‚Áøfl ∞¢ÃÊÁŸÿÊ ªÈÃÊ⁄‚,
•¡Z≈ËŸÊ ∑U U ⁄Êc≈˛¬ÁÃ, Áø‹Ë ∑U U
⁄Êc≈˛¬Áà ‚’ÊÁS≈ÿŸ Á¬Ÿ⁄Ê •ÊÒ⁄
¡◊¸ŸË ∑UU Ë øÊ¢‚‹⁄ ∞¢¡‹Ê ◊∑¸U U‹ ‚
÷Ë ◊È‹Ê∑UU UÊà ∑UU U⁄¢ª– ¬˝œÊŸ◊¢òÊË
S¬Ÿ, ¡◊Ò∑U UÊ •ÊÒ⁄ ŸËŒ⁄‹Ò¢« ∑U U
¬˝œÊŸ◊¢ÁòÊÿÊ¢ ÃÕÊ ÿÍ⁄Ê¬Ëÿ ‚¢ÉÊ •ÊÒ⁄
ÿÍ⁄Ê¬Ëÿ ¬Á⁄·Œ ∑U U •äÿˇÊÊ¢ ‚ ÷Ë
◊È‹Ê∑UU Êà ∑UU ⁄¢ª–
Øê·ýð¤UÙ-M¤â ⢃æáü ·ðU
ÕæÎ ÂéçÌÙ ·ðU âæÍ
ÁflŒ‡Ê 13
∑UU Ê ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ „Ò ‹Á∑UU Ÿ ©ã„Ê¢Ÿ
øÃÊflŸË ŒË Á∑UU ÿ„ ÿÍ∑˝U UŸ ∑U U ÃËŸ
¡„Ê¡Ê¢ ∑UU Ê ∑UU é¡ ◊¢ ‹Ÿ ∑U U MUU ‚ ∑U U
∑UU UŒ◊ ¬⁄ ©Ÿ∑U U ⁄Êc≈˛Ëÿ ‚È⁄ˇÊÊ
‚‹Ê„∑UU Ê⁄ ∑UU Ë Á⁄¬Ê≈¸ ¬⁄ ÁŸ÷¸⁄
∑UU ⁄ªÊ– ©ã„Ê¢Ÿ ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê Œ
flÊÁ‡Ê¢ª≈Ÿ ¬ÊS≈ ‚ ∑UU „Ê, ‡ÊÊÿŒ, ◊Ò¢
◊È‹Ê∑UU UÊà ŸÊ ∑UU ULU U¢– ‡ÊÊÿŒ ◊⁄Ë ·¤ÚUÌæÚUÂéÚU ×ð´ ÖæÚUÌ-Âæ·¤ ·ð¤ Õè¿ »çÜØæÚðU ·ð¤ çàæÜæ‹Øæâ ·ð¤ ×æñ·ð¤ ÂÚU Âæç·¤SÌæÙè ÂýÏæÙ×¢˜æè §×ÚUæÙ ¹æÙ ·ð¤ âæÍ Â¢ÁæÕ âÚU·¤æÚU ·ð¤ ×¢˜æè ÙßÁæðÌ çâ¢ãU çâhê
◊È‹Ê∑UU Êà ŸÊ „Ê– ß‚‚ ¬„‹ ÿÍ∑˝U UŸ
∑U U ⁄Êc≈˛¬Áà ¬òÊÊ ¬Ê⁄Ê‡Ê¢∑U UÊ Ÿ øÃÊflŸË
Îçÿæ‡æ ·¤æðçÚØæ Ùð ç·¤Øæ Úæ·ð¤Å
ŒË Á∑UU ¬Ífl¸ ‚ÊÁflÿà ¬«∏ÊÁ‚ÿÊ¢ ∑U U
’Ëø ßÊfl ’…∏Ÿ ‚ ÿ„ ßÊßË
§¢ÁÙ ·¤æ âÈ¤Ü Âýÿæð‡æ àæèáü âñ‹Ø ŸæèÜ¢·¤æ§ü ¥È¤âÚU vv Øéß·¤Uæð´
·ðU ¥ÂãÚ‡æ ×æ×Üð ×ð´ çãÚæâÌ ×ð´
•ÊÒ⁄ •Áœ∑UU ŸÊ≈∑UU Ëÿ ◊Ê«∏ ‹ ‚∑UU ÃË
„Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ◊Ò¢ Ÿ„Ë¢ øÊ„ÃÊ Á∑UU Á‚•Ê‹– ŒÁˇÊáÊ ∑UU ÊÁ ⁄ÿÊ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ⁄ÊÚ∑U ≈ ߢ¡Ÿ ∑UU Ê

×éÜæ·¤æÌ Úg ãæð
’ÒΔ∑UU ≈˛¢¬ •ÊÒ⁄ •Ê’ ∑UU Ë ’Ëø ◊È‹Ê∑UU Êà ∑UU ⁄¢ª– ≈˛¢¬ •ÊÒ⁄ •Ê’ ∑U U ∑UU Ê߸ ‚Êø Á∑UU ÿ„ ◊¡Ê∑UU „Ò •ÊÒ⁄ ‚»UU ‹ ¬⁄ˡÊáÊ ∑UU ⁄∑U •¬Ÿ πÈŒ ∑U •¢ÃÁ⁄ˇÊ ¬˝ˇÊ¬áÊ ÿÊŸ
Ám¬ˇÊËÿ ’ÒΔ∑UU ∑UU Ê ÁflSÃÊ⁄ „Ò– ≈˛¢¬ ’Ëø ’ÒΔ∑UU ◊¢ ÕÊ«∏Ë Œ⁄ ’ÊŒ ◊ÊŒË π‹ „Ò– ÿÍ∑˝U UŸ ¬⁄ MUU ‚ ∑U U ‚ÊÕ ¬Íáʸ ∑U Áfl∑UU Ê‚ ∑UU Ê ⁄ÊSÃÊ πÊ‹ ÁŒÿÊ „Ò– ÿÊŸ„ʬ ãÿÍ¡
∞¡¥‚Ë– ∑UU Ê‹¢’Ê °Çç×ÚÜ Úßè´Îý çßÁé»é‡ææÚˆÙð Ùð
∑UU Ê •Ÿ∑U U ŸÃÊ•Ê¢ ∑U U ‚ÊÕ xÆ
Ÿflê’⁄ •ÊÒ⁄ ∞∑UU ÁŒ‚¢’⁄ ∑UU Ê ’ÒΔ∑UU
÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ „Ê ¡Ê∞¢ª, Á¡‚‚ ÿ„
ÁòʬˇÊËÿ ’ÒΔ∑UU U ◊¢ ÃéŒË‹ „Ê â·¤Ìè ãñÑ Åþ¢Â ÿÈh ∑UU Ê πÃ⁄Ê „Ò– MUU ‚ ∑UU Ë ‚ŸÊ Ÿ
⁄ÁflflÊ⁄ ∑UU Ê ∑˝U UËÁ◊ÿÊ ∑U U Ã≈ ¬⁄ ÿÍ∑˝U UŸ
∞¡‚¢ Ë Ÿ ÿ„ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ŒË– ß‚◊¢ ∑UU „Ê ªÿÊ „Ò Á∑UU ∞∑UU
Ã⁄‹ ßZœŸ flÊ‹ ߢ¡Ÿ Ÿ ŒÁˇÊáÊË Ã≈ ¬⁄ ŸÊ⁄Ê S¬‚ ‚≈¢ ⁄
ÕéÏßæÚ ·¤æð °·UU SÍæÙèØ ¥ÎæÜÌ ×ð´
∑UU Ê ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ „Ò– ß‚ ‚Ê‹ÊŸÊ ’ÒΔ∑UU ¡Ê∞ªË– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU U„Ê, ⁄Êc≈˛¬Áà ∑UU UËfl– •◊Á⁄∑UU Ê ∑U U ⁄Êc≈˛¬Áà «ÊŸÊÀ« ∑U U ÃËŸ ¡„Ê¡Ê¢ ∑UU Ê ¡éà ∑UU ⁄ Á‹ÿÊ ‚ zw ≈Ÿ fl¡ŸË •ÊÒ⁄ wz.} ◊Ë≈⁄ (}y.{ »UU Ë≈) ‹¢’Ê üÊË‹¢∑U U Ê ∑UU UË ©ëøÃ◊ ⁄Ò¢Á∑UU U¢ª flÊ‹ ‚Òãÿ
◊¢ ÁflE ∑UU UË wÆ ¬˝◊Èπ (≈˛¢¬) MUU ‚Ë ⁄Êc≈˛¬Áà ¬ÈÁß ‚ ÷Ë ≈˛¢¬ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU fl„ MUU ‚ •ÊÒ⁄ ÿÍ∑˝U UŸ •ÊÒ⁄ wy ÿÍ∑˝U UŸË ŸÊÁfl∑UU Ê¢ ∑UU Ê ’¢œ∑UU ∞∑UU ‹ S≈¡ ⁄ÊÚ∑U ≈ ∑UU Ê ‚»UU ‹ÃʬÍfl∑¸ U ¬˝ˇÊ¬áÊ Á∑UU ÿÊ– v.} •Áœ∑UU Ê⁄Ë ∞«Á◊⁄‹ ⁄flË¢Œ˝ Áfl¡ÈªÈáÊÊ⁄àŸ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ¥æˆ×â×Âü‡æ ç·¤UUØæ
•Õ¸√ÿflSÕÊ•Ê¢ flÊ‹ Œ‡ÊÊ¢ ∑U U ŸÃÊ Á◊‹¢ª •ÊÒ⁄ øËŸË ⁄Êc≈˛¬Áà ‡ÊË ∑U U ’Ëø ‚◊ÈŒ˝ ◊¢ ‚¢ÉÊ·¸ ∑U U ’ÊŒ MUU ‚ ’ŸÊ Á‹ÿÊ– ß‚∑U U ’ÊŒ ≈˛¢¬ Ÿ ÿ„ •⁄’ •◊Á⁄∑UU Ë «Ê‹⁄ ∑UU Ë ¬Á⁄ÿÊ¡ŸÊ ∑U ∞∑UU Á„S‚ ∑U ∑UU Ê ∞∑UU SÕÊŸËÿ •ŒÊ‹Ã ◊¢ •Êà◊‚◊¬¸áÊ Á∑UU ÿÊ–
÷ʪ ‹¢ª, ‹Á∑UU Ÿ ‚’ ∑UU Ë ÁŸªÊ„¢ (ÁøŸÁ»UU ¢ª) ∑U U ‚ÊÕ ⁄ÊÁòÊ÷Ê¡ ¬⁄ ∑U U •¬Ÿ ‚◊∑UU ˇÊ √‹ÊÁŒ◊Ë⁄ ¬ÈÁß ’Êà ∑UU „Ë– •◊Á⁄∑UU Ê ∑U U ÁflŒ‡Ê MUU ¬ ◊¢ ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ ∞ÿ⁄ÊS¬‚ Á⁄‚ø¸ ߢS≈Ë≈˜ÿÍ≈ wÆÆ~ ◊¢ Á‹≈˜≈ ∑U U ‚ÊÕ ªÎ„ÿÈh ∑U U •¢ÁÃ◊ ŒÊÒ⁄ ◊¢ ∑UU ⁄ Œ‡Ê ‚ ÷ªÊŸ ∑U U ◊∑UU ‚Œ ‚ ŸÊÒ‚ŸÊ ∑U U
≈˛¢¬ ∑UU UË øËŸ ∑U U ⁄Êc≈˛¬Áà ‡ÊË Á◊‹¢ª– Á‡Êπ⁄ ‚ê◊‹Ÿ ◊¢ ÷ʪ ‹Ÿ ∑U U ‚ÊÕ ‹¢’ ‚◊ÿ ‚ ¬˝ÃËÁˇÊà Áfl÷ʪ Ÿ MUU ‚ ∑U U ∑UU Œ◊ ∑UU Ê ßÊfl ◊¢ (∑U ∞•Ê⁄•Ê߸) mÊ⁄Ê Á«¡Êߟ •ÊÒ⁄ Áfl∑UU Á‚à ߢ¡Ÿ ∑UU Ê vv ÿÈflÊ•Ê¢ ∑U U •¬„⁄áÊ ∑U U ß‚ ◊Ê◊‹ ◊¢ •ŒÊ‹Ã ‹Áç≈Ÿ¢≈ ∑UU ◊Ê¢«⁄ •ÊÒ⁄ ◊ÈÅÿ ‚¢ÁŒÇœ ø¢ŒÊŸÊ ¬˝‚ÊŒ
ÁøŸÁ»UU ¢ª ÃÕÊ MUU ‚ ∑U U ⁄Êc≈˛¬Áà ¡Ê ⁄„ ◊ÊŒË ∑UU Ê ÷Ë •Ÿ∑U U Œ‡Ê ∑U U ‚ê◊‹Ÿ ⁄g ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã „Ò¢– ß‚ ‚¢ÉÊ·¸ πÃ⁄ŸÊ∑UU flÎÁh ∑UU ⁄Ÿ flÊ‹Ê ’ÃÊÿÊ ©¬ÿÊª Œ‡Ê ∑U ¬„‹ SflŒ‡ÊË ÃËŸ ø⁄áÊ ∑U ¬˝ˇÊ¬áÊ Ÿ ©ã„¢ ∞∑UU ‚åÃÊ„ ∑U U Á‹∞ Á„⁄Ê‚Ã ◊¢ ÷¡ ÁŒÿÊ– „ûÊË•Ê⁄ÊëøË ∑UU Ë ◊ŒŒ ∑UU Ë ÕË– ¬ÈÁ‹‚ ≈Ë◊ Ÿ
é‹ÊÁŒ◊Ë⁄ ¬ÈÁß ∑U U ‚ÊÕ „ÊŸ flÊ‹Ë ŸÃÊ•Ê¢ ‚ ◊È‹Ê∑UU Êà ∑UU Ê ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ „Ò– ∑U U ø‹Ã ∑UU Ëfl ∑UU Ê ¬Íáʸ ÿÈh ∑UU Ë •ÊÒ⁄ ∑UU „Ê Á∑UU flÊÁ‡Ê¢ª≈Ÿ •¬Ÿ ÿÊŸ- ∑UU ÊÁ ⁄ÿÊ S¬‚ ‹ÊÚãø √„Ë∑UU ‹-w (∑U ∞‚∞‹flË- øË»UU •ÊÚ»U U Á«»U U¢‚ S≈Ê»UU ∞«Á◊⁄‹ Áfl¡ÈªÈáÊÊ⁄àŸ ∑UU „Ê Á∑UU ©ã„Ê¢Ÿ (Áfl¡ÈªÈáÊÊ⁄àŸ Ÿ) „ûÊË•Ê⁄ÊëøË
◊È‹Ê∑UU ÊÃÊ¢ ¬⁄ ‹ªË ⁄„¢ªË– •◊Á⁄∑UU Ê ◊ÊŒË ‡ÊË ‚ ◊È‹Ê∑UU Êà ∑UU ⁄¢ª– Á¬¿‹ œ◊∑UU Ë ŒŸË ¬«∏Ë– ≈˛¢¬ ∑UU Ê ß‚ ‚åÃÊ„ ÿÍ⁄Ê¬Ëÿ ‚„ÿÊÁªÿÊ¢ ∑UU Ê ÿÍ∑˝U UŸ ∑UU Ë w) ∑UU Ê ¬˝ˇÊÁ¬Ã ∑UU ⁄Ÿ ◊¢ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ∞∑UU ∑UU ÊÁ ⁄ÿÊ߸ ‚Òãÿ flŒË¸ •ÊÒ⁄ ‚Òãÿ ∑UU ◊Ê¢«Ê¢ ‚È⁄ˇÊÊ ∑U U ‚ÊÕ »UU Ê≈¸ ∑U U ÁΔ∑UU ÊŸ ∑UU Ë ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë •ŒÊ‹Ã ‚ Á¿¬Ê߸–
∑U U ⁄Êc≈˛Ëÿ ‚È⁄ˇÊÊ ‚‹Ê„∑UU Ê⁄ ¡ÊÚŸ ‚Êà ◊„ËŸÊ¢ ◊¢ ŒÊŸÊ¢ ∑U U ’Ëø ÿ„ ∑U U •¢Ã ◊¢ éÿÍŸ‚ •Êÿ‚¸ ◊¢ ¡Ë-wÆ ◊ŒŒ ∑U U Á‹∞ •ÊÒ⁄ •Áœ∑UU ¬˝ÿÊ‚ ¬˝flÄÃÊ Ÿ ∑UU „Ê, ÿ„ „◊Ê⁄Ë Ã∑UU ŸË∑UU ∑U ‚ÊÕ ∞∑UU ¬˝ˇÊ¬áÊ ◊Á¡S≈˛≈ ∑UU Ê≈¸ ∑U U ‚◊ˇÊ ¬‡Ê „È∞– •ŒÊ‹Ã ∑UU Ê •ŒÊ‹Ã øÊ„ÃË ÕË Á∑UU fl„ ß‚ ◊Ê◊‹ ◊¢ „ÊÁ¡⁄
’ÊÀ≈Ÿ Ÿ ¡Ë-wÆ Á‡Êπ⁄ ‚ê◊‹Ÿ øÊÒÕË ◊È‹Ê∑UU UÊà „ÊªË– ß‚∑U U ‚ê◊‹Ÿ ◊¢ ¬ÈÁß ‚ ◊È‹Ê∑UU Êà ∑UU ⁄Ÿ ∑UU ⁄Ã „È∞ ŒπŸÊ øÊ„ÃÊ „Ò– ÿÊŸ Áfl∑UU Á‚à ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë ÁŒ‡ÊÊ ◊¢ ∞∑UU ◊„àfl¬Íáʸ ∑UU Œ◊ ’ÃÊÿÊ ªÿÊ Á∑UU ©ã„Ê¢Ÿ ÃÁ◊‹ ÁflŒ˝ÊÁ„ÿÊ¢ ∑U U ‚ÊÕ „Ê¢ ‹Á∑UU Ÿ ©ã„Ê¢Ÿ ß‚‚ ’øŸ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ∑UU Ë–
„Ò– wÆvx ‚ ŒÁˇÊáÊ ∑UU ÊÁ ⁄ÿÊ ∑UU Ê ÿ„ ¬„‹Ê ∞‚Ê ‚»UU ‹ „È∞ ªÎ„ ÿÈh ∑U U •¢ÁÃ◊ ø⁄áÊ ◊¢ vv „àÿÊ•Ê¢ ∑U U ß‚ mˬËÿ ⁄Êc≈˛ ◊¢ ÃËŸ Œ‡Ê∑UU Ê¢ Ã∑UU •‹ª ÃÁ◊‹
ÿÍ⁄Ê¬Ëÿ ‚¢ÉÊ Ÿ wÆzÆ Ã∑UU U ¡Òfl ßZœŸ ∑UU UÊ ßSÃ◊Ê‹ ’¢Œ ∑UU U⁄Ÿ ∑UU UÊ ‹ˇÿ ⁄πÊ ¬˝ˇÊ¬áÊ „Ò– Ã’ ß‚ Œ‡Ê Ÿ ∑UU ˇÊÊ ◊¢ ‚»UU ‹ÃʬÍfl∑¸ U ¿Ê≈Ê
‚Ê ©¬ª˝„ SÕÊÁ¬Ã Á∑UU ÿÊ ÕÊ– Œ‡Ê ∑UU Ê wÆÆ~ •ÊÒ⁄ wÆvÆ
•Ê⁄Ê¬Ë ŸÊÒ‚ŸÊ ∑U U ∞∑UU πÈÁ»UU ÿÊ •Áœ∑UU Ê⁄Ë ∑UU Ë ⁄ˇÊÊ
∑UU Ë ÕË– •ŒÊ‹Ã Ÿ ©ã„¢ z ÁŒ‚¢’⁄ Ã∑UU Á„⁄Ê‚Ã
⁄Êc≈˛ ∑U U Á‹∞ •‹ªÊflflÊŒË ÿÈh ∑UU Ê ŸÃÎàfl ∑UU ⁄Ÿ
flÊ‹ Á‹’⁄‡ÊŸ ≈Êߪ‚¸ •ÊÚ»U U∏ ÃÁ◊‹ ߸‹◊
’˝‚À‚– ÿÍ⁄Ê¬Ëÿ ‚¢ÉÊ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU UÊ ‚⁄∑UU UÊ⁄Ê¢, Á∑UU U ß‚ ⁄Ê„ ◊¢ ∑UU U߸ øÈŸÊÒÁÃÿÊ¢ „Ò¢– ‹Á∑UU UŸ mÊ⁄Ê Á∑UU U∞ ª∞ flÊŒ ∑UU UÊ ¬Í⁄Ê ∑UU U⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ¬ÿʸåà ◊¢ ß‚ ÁŒ‡ÊÊ ◊¢ •‚»UU ‹ÃÊ Á◊‹Ë ÕË– ∑U ∞‚∞‹flË-w ◊¢ ÷¡ ÁŒÿÊ– ∞«Á◊⁄‹ Áfl¡ÈªÈáÊÊ⁄àŸ Ÿ •Ê⁄Ê¬Ê¢ (∞‹≈Ë≈Ë߸) ∑UU Ê •¢Ã× wÆÆ~ ◊¢ üÊË‹¢∑U UÊ߸ ‚ŸÊ
©lÊªÊ¢, ŸÊªÁ⁄∑UU UÊ¢ •ÊÒ⁄ ‚÷Ë ˇÊòÊÊ¢ ‚ •ŸÈ⁄Êœ ÿÕÊÁSÕÁà ’ŸÊ∞ ⁄πŸÊ ∑UU UÊ߸ Áfl∑UU UÀ¬ Ÿ„Ë¢ „Ò– Ÿ„Ë¢ „Ò– •ª‹ ‚åÃÊ„ ŒÈÁŸÿÊ ∑U U wÆÆ ‚ ÖÿÊŒÊ ⁄ÊÚ∑U ≈, ¡Ê ŒÁˇÊáÊ ∑UU ÊÁ ⁄ÿÊ ∑UU Ê ∞‚Ê ¬„‹Ê •¢ÃÁ⁄ˇÊÿÊŸ ∑UU Ê πÊÁ⁄¡ ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ „Ò– ‚¢÷fl× Á»UU ⁄ÊÒÃË ∑U U ß⁄ÊŒ Ÿ ß‚∑U U ŸÃÊ flË ¬˝÷Ê∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ë ◊ÊÒà ∑U U ‚ÊÕ
Á∑UU UÿÊ Á∑UU U é‹ÊÚ∑U U ∑UU UÊ wÆzÆ Ã∑UU U ¡Òfl ßZœŸ ∑U U ∑ÒU U Ÿ≈ ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄, ÿÁŒ ÿÍ⁄Ê¬ •¬Ÿ ◊ÊÒ¡ÍŒÊ ‹ˇÿ Œ‡ÊÊ¢ ∑U U ¬˝ÁÃÁŸÁœ ‚Ë•Ê¬Ëwy ◊¢ Á„S‚Ê ‹Ÿ ∑U U „ÊªÊ ¡Ê ¬Í⁄Ë Ã⁄„ ‚ πÈŒ ‚ Á«¡Êߟ •ÊÒ⁄ ÁŸÁ◊¸Ã Á∑UU ÿÊ ‚ wÆÆ~ ◊¢ vv ÿÈflÊ•Ê¢ ∑UU Ê •¬„⁄áÊ •ÊÒ⁄ ªÊÿ’ ∑UU Èø‹ ÁŒÿÊ– ‚¢ÿÈÄà ⁄Êc≈˛ ◊ÊŸflÊÁœ∑UU Ê⁄ ¬Á⁄·Œ Ÿ
¬˝ÿÊª ‚ ◊ÈÄà ’ŸÊŸ ∑UU UË ◊„àflÊ∑UU UÊ¢ˇÊË ÿÊ¡ŸÊ ∑U U ’ŸÊ∞ ⁄πÃÊ „Ò ÃÊ fl„ wÆzÆ Ã∑UU U ∑UU UÊ’¸Ÿ Á‹∞ ¬Ê‹Ò¢« ◊¢ ∞∑UU UòÊ „ÊŸ flÊ‹ „Ò¢– ß‚ ‚ê◊‹Ÿ ªÿÊ „Ò– ß‚∑UU Ê ¬˝ÿÊª ©¬ª˝„Ê¢ ∑UU Ê ¬ÎâflË ∑UU Ë ∑UU ˇÊÊ ◊¢ •ÊÒ⁄ ∑UU ⁄Ÿ ¬⁄ ŸÊÒ‚ŸÊ ∑UU Á◊¸ÿÊ¢ ∑UU Ê Áª⁄çÃÊ⁄ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ ∞‹≈Ë≈Ë߸ ∑U U ‚ÊÕ ‚Òãÿ ‚¢ÉÊ·¸ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ „È∞
∑UU UÊ Á„S‚Ê ’Ÿ¢– ߸ÿÍ ∑U U ¡‹flÊÿÈ •ÊÿÈÄà ©à‚¡¸Ÿ ∑UU UÊ Á‚»¸U U zÆ ¬˝ÁÇÊà Ã∑UU U „Ë ∑UU U◊ ∑UU U⁄ ∑UU UÊ ‹ˇÿ wÆvz ∑U U ¬Á⁄‚ ‚◊¤ÊÊÒÃ ∑UU UÊ ¬Í⁄Ë Ã⁄„ •ãÿ flÊÁáÊÁÖÿ∑UU •ŸÈ¬ÿ˝ ÊªÊ¢ ∑U ©g‡ÿ ‚ •¢ÃÁ⁄ˇÊ ◊¢ ÕÊ– ∞∑UU Áfl‡Ê· ¬ÈÁ‹‚ ≈Ë◊ Ÿ •ŒÊ‹Ã ∑UU Ê ∑UU ÁÕà ÿÈh •¬⁄ÊœÊ¢ ∑UU Ë •¢Ã⁄UÊc≈˛Ëÿ ¡Ê¢ø ∑UU ⁄ÊŸ
Á◊ªÈ∞‹ ∞Á⁄•Ê‚ ∑ÒU U Ÿ≈ Ÿ øÃÊflŸË ŒË, ‚ø „Ò ¬Ê∞ªÊ– ÿ„ wÆvz ¬Á⁄‚ ‚◊¤ÊÊÒÃ ∑U U Äà é‹ÊÚ∑U U ‚ ‹ÊªÍ ∑UU U⁄ÊŸÊ „ÊªÊ– ÷¡Ÿ ◊¢ Á∑UU ÿÊ ¡Ê∞ªÊ– ’ÃÊÿÊ Á∑UU Áfl¡ÈªÈáÊÊ⁄àŸ Ÿ ∑UU ÊŸÍŸË ∑UU Êflʸ߸ ‚ ’øÊ ∑UU Ë ◊Ê¢ª ∑UU Ë „Ò–

•◊Á⁄∑§Ë •Áœ∑§ÊÁ⁄ÿÊ¥ ‚ ÁèÙ ×ð´ ÕÎÜæß ·¤Ú çß·¤ ‹ØêÁ

¬Í¿ÃÊ¿ ∑§Ê ÃÒÿÊ⁄ ‚Ê¢‚Œ Á‹× ÎðÙð ·ð¤ ÂÚèÿæ‡æ ÙðÂæÜ ×ð´ âǸ·¤ ÎéƒæüÅÙæ ×ð´
Â梿 ·¤UU è ×æñÌ

¹àææð»è ãˆØæ·¤æ¢Ç ¬˝SÃÊfl ‹ÊŸ ¬⁄ ÷Ë ÁfløÊ⁄ ∑UU ⁄ ⁄„Ë „Ò– ·¤æð çßßæÎ ·ð¤ ÕæÎ ·¤æÆ×æ¢ÇêÐ Âçà¿×è ÙðÂæÜ ×ð¢ ÚæÁ×æ»ü ÂÚ
°·UU ßæãÙ ·ðU çÈUU âÜ ÁæÙð âð ·UU × âð ·UU ×
Â梿 Üæð»æ𢠷UU è ×æñÌ ãæ𠻧ü ¥æñÚ Àã ¥‹Ø

Úæð·¤æ »ØæÑ ßñ™ææçÙ·UU

◊Ò∑U U∑U UÊŸ‹ Ÿ ∑UU „Ê, „◊ ß‚ ¬⁄ øøʸ ∑UU ⁄ ⁄„
∞¡¥‚Ë– flÊÁ‡Ê¢ª≈Ÿ „Ò¢ Á∑UU ‚™§ŒË •⁄’ ∑U U Á‹∞ ©Áøà ¡flÊ’ ÄÿÊ „Ê ƒææØÜ ãæð »°Ð ƒæÅÙæ ·UU ÚÙæÜè Âýæ¢Ì ·ðU
‚∑UU ÃÊ „Ò– ∑UU Ê»UU Ë ∑UU È¿ ‚Ê¢‚ŒÊ¢ ∑UU Ë ⁄ˇÊÊ ◊¢òÊË Á¡◊ ÎñÜð¹ çÁÜð ×ð¢ ÕéÏßæÚ ·UU æð ãé§ü, Áãæ¢ ¹ÚæÕ
¬òÊ∑UU UÊ⁄ ¡◊Ê‹ π‡ÊÊªË ∑UU Ë „àÿÊ ∑UU Ê ‹∑U U⁄ ◊Á≈‚ •ÊÒ⁄ ÁflŒ‡Ê ◊¢òÊË ◊Êß∑UU ¬ÊÚÁê¬ÿÊ ∑U U ‚ÊÕ „Ê¢ª∑UU UÊ¢ª– ¡ËŸ ◊¢ ’Œ‹Êfl ∑UU U⁄ ’ÁëøÿÊ¢ ∑UU UÊ ¡ã◊ Áè ÚæÁ×æ»ü âð çÈUU âÜ·UU Ú w®® ×èÅÚ Ùè¿ð
‚™§ŒË •⁄’ ∑UU Ê ÁŒ∞ ª∞ ¡flÊ’ ‚ ŸÊ⁄Ê¡ ’ÊÃøËà ¬⁄ ÁŸ÷¸⁄ ∑UU ⁄ªÊ– •◊Á⁄∑UU Ê •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ŒŸ ∑U U ŒÈÁŸÿÊ ∑U U ¬„‹ ◊Ê◊‹ ∑UU UÊ ŒÊflÊ ∑UU U⁄Ÿ flÊ‹ ÂãæǸè ×æ»ü ÂÚ ç»Ú »§üÐ ÂéçÜâ Ùð ÕÌæØæ
•◊Á⁄∑UU Ë ‚Ê¢‚Œ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ‡ÊË·¸ ‚⁄∑UU Ê⁄Ë Ÿ ß‚ ‚Ê‹ ∑UU Ë ‡ÊÈLU •Êà ◊¢ ÿ◊Ÿ ‚¢∑U U≈ ∑UU Ê ‹∑U U⁄ øËŸË flÒôÊÊÁŸ∑UU U Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU UÊ ∑UU U„Ê Á∑UU U ß‚ •àÿ¢Ã ç·UU Îæð Üæð»æ𢠷UU è ×æñÌ ×æñ·ðU ÂÚ ãè ãæ𠻧ü ¥æñÚ
•Áœ∑UU UÊÁ⁄ÿÊ¢ ‚ ¬Í¿ÃÊ¿ ‚™§ŒË •⁄’ ∑U U Áπ‹Ê»UU ÁflflÊŒÊS¬Œ ¬˝Á∑˝U U ÿÊ ∑UU UÊ ‹∑U U ⁄ ŒÈÁŸÿÊ÷⁄ ◊¢ ¥‹Ø ÌèÙ Ùð ¥SÂÌæÜ Üð ÁæÌð â×Ø Î×
∑UU ⁄¢ª– ß‚◊¢ ∞ ‚ÈÁŸÁ‡øà „Ê ∑UU Œ◊ ©ΔÊŸ ∑U U ¬˝ÿÊ‚ Á∑UU ∞ ŸÊ⁄Ê¡ªË ‚Ê◊Ÿ •ÊŸ ∑U U ’ÊŒ •Êª ß‚ ¬˝ÿÊª ¬⁄ ÌæðǸ çÎØæÐ ÂéçÜâ Ùð ÕÌæØæ ç·UU ƒææØÜæ𢠷UU æð
‚∑U UªÊ Á∑UU ∑UU Ê¢ª˝‚ ‚™§ŒË Õ ‹Á∑UU Ÿ ‚Ê¢‚Œ ¡◊Ê‹ ⁄Ê∑U U ‹ªÊ ŒË ªß¸ „Ò– „ Á¡ÿÊŸ∑UU UÈ߸ Ÿ „Ê¢ª∑UU UÊ¢ª ◊¢ ¥SÂÌæÜ ×ð¢ ÖÌèü ·UU ÚæØæ »Øæ ãñ, Áãæ¢
•⁄’ ∑UU Ê ß‚∑UU Ë ‚¡Ê ŒŸ ∑U U π‡ÊÊªË ∑UU Ë „àÿÊ ∑UU Ê ‹∑U U⁄ πøÊπø ÷⁄Ë ∞∑UU U ’ÊÿÊ◊Á«∑UU U‹ ∑UU UÊã»˝U U ¢‚ ◊¢ •¬Ÿ ©Ù·UU æ §ÜæÁ ÁæÚè ãñÐ
Á‹∞ Á∑UU ÃŸÊ •Êª Ã∑UU ¡Ê ‚™§ŒË •⁄’ ∑UU Ê ¡flÊ’ ŒŸ ¬˝ÿÊª ∑UU UÊ ’øÊfl ∑UU U⁄Ã „È∞ ∑UU U„Ê Á∑UU U ©ã„Ê¢Ÿ ∞∑UU U
‚∑UU ÃË „Ò– ‚ËŸ≈ ◊¢ ’„È◊à ∑UU UË ’Êà ¬⁄ •«∏ „Ò¢– ∞ø•Ê߸flË ‚¢∑˝U U ◊áÊ ª˝Sà Á¬ÃÊ ∑U U ÿ„Ê¢ ¡ã◊Ë¢ ŒÊ ÜæòØÙ °ØÚ ·¤æ çß×æÙ
∑U U ŸÃÊ Á◊‡Ê ◊Ò∑U U∑U UÊŸ‹ Ÿ
∑UU „Ê Á∑UU ß‚ ◊Ê◊‹ ◊¢
Œ⁄•‚‹ flÊÁ‡Ê¢ª≈Ÿ ¬ÊS≈ ∑U U
¬òÊ∑UU Ê⁄ ¡◊Ê‹ π‡ÊÊªË ∑UU Ë
’ÁëøÿÊ¢ ∑U U «Ë∞Ÿ∞ ◊¢ ‚»UU U‹ÃʬÍfl¸∑U U ’Œ‹Êfl
Á∑UU UÿÊ– ß‚ ¬˝ÿÊª ◊¢ ∑UU UÈ‹ •ÊΔ Œ¢¬ÁÃÿÊ¢ Ÿ Sflë¿Ê
©Ç¸æÙ ÖÚÙð ·ð¤ ÜæØ·UU Ùãè´
•◊Á⁄∑UU Ê ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ‚™§ŒË w •Ä≈Í’⁄ ∑UU Ê ÃÈ∑U U˸ ∑U U ‚ ÷ʪ Á‹ÿÊ ÕÊ Á¡Ÿ◊¢ ∞ø•Ê߸flË ‚¢∑˝U U ◊áÊ ª˝Sà Íæ Ñ çÚÂæðÅü
•⁄’ ∑UU Ê ∞∑UU •‹ª Ã⁄„ ∑U U ßSÃÊ¢’È‹ ◊¢ ÁSÕà ‚™§ŒË Á¬ÃÊ •ÊÒ⁄ ∞ø•Ê߸flË-ÁŸªÁ≈fl ◊ÊÃÊ∞¢ ‡ÊÊÁ◊‹ ÕË¢–
¡flÊ’ ŒŸ ∑UU Ë ¡MUU ⁄à „Ò ŒÍÃÊflÊ‚ ◊¢ „àÿÊ ∑UU ⁄ ŒË ªß¸ ¬˝Á∑˝U U ÿÊ ⁄Ê∑U U ¡ÊŸ ‚ ¬„‹ ∞∑UU U Œ¢¬Áà ߂‚ „≈ Á·¤æÌæüÐ §¢ÇæðÙðçàæØæ ×ð¢ ãæÜ ãè ×ð¢
¡’Á∑UU ⁄Êc≈˛¬Áà «ÊŸÊÀ« ≈˛¢¬ ©‚ Á¡ê◊ŒÊ⁄ Δ„⁄ÊŸ ÕË– Á¡‚∑U U Á‹∞ ‚™§ŒË •⁄’ ∑UU Ë ŒÈÁŸÿÊ÷⁄ ◊¢ ª∞– „ Ÿ ∑UU U„Ê, ◊ȤÊ ß‚ ’Êà ∑U U Á‹∞ πŒ ¡ÃÊŸÊ ÎéƒæüÅÙæ»ýSÌ ãé° ÜæòØÙ °ØÚ ·ðU çß×æÙ ×ð¢
∑UU Ê ‹∑U U⁄ ≈Ê‹◊≈Ê‹ ∑UU ⁄ ⁄„ „Ò¢– ‚ËŸ≈ ÿ◊Ÿ ◊¢ ÁŸ¢ŒÊ „È߸ ÕË– •◊Á⁄∑UU Ë ⁄Êc≈˛¬Áà «ÊŸÊÀ« ≈˛¢¬ Ÿ øÊÁ„∞ Á∑UU U •Ÿ¬ÁˇÊà MUU U¬ ‚ ¬Á⁄áÊÊ◊ ‹Ë∑UU U „Ê ª∞– Ü»æÌæÚ Ì·UU Ùè·UU è çηUU Ì𢠥æ Úãè¢ Íè ¥æñÚ
‚™§ŒË •⁄’ ∑U U ŸÃΘàfl ◊¢ ¡Ê⁄Ë ÿÈh ◊¢ •◊Á⁄∑UU Ê ‚™§ŒË •⁄’ ‚⁄∑UU Ê⁄ ∑UU Ê ß‚∑U U Á‹∞ Á¡ê◊ŒÊ⁄ çSßÅ÷UÁ¸ÚUÜñ´Ç ·Ô¤ â´ƒæèØ ·¤æ©´çâÜÚU ¥õÚU çßÎðàæ ×´˜æè §‚ÙæçÁ¸Øô ·ñ¤çââ M¤âè çßÎðàæ ×´˜æè âð»ðü§ü ÜæßÚUôß ·Ô¤ âæÍ °·¤ ÕñÆ·¤ ·Ô¤ ÎõÚUæÙ ÌSßèÚU ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU U„Ê, ◊ÊÒ¡ÍŒÊ „Ê‹Êà ∑UU UË fl¡„ ‚ ©âð ©Ç¸æÙ ÖÚÙð ·UU è §ÁæÁÌ Ùãè¢ Îè ÁæÙè
∑UU Ë ‚¢Á‹åÃÃÊ ∑UU Ê ⁄Ê∑U UŸ ∑U U Á‹∞ ß‚ „çÃ ∞∑UU Δ„⁄ÊŸ ‚ ߟ∑UU Ê⁄ ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ ÕÊ– ç¹ßæÌð ãé° Ä‹ËÁŸ∑UU U‹ ≈˛Êÿ‹ ⁄Ê∑U U ÁŒÿÊ ªÿÊ– ¿æçã° ÍèÐ §¢ÇæðÙçàæØæ ·ðU ¥çÏ·UU æçÚØæð¢ Ùð
ÕéÏßæÚ ·UU æð °·UU çÚÂæðÅü ×ð¢ Øã ÁæÙ·UU æÚè ÎèÐ

•◊Á⁄∑UU UÊ ◊¢ ◊„Êà◊Ê ªÊ¢œË ∑UU UË vzÆflË¢ ¿èÙ ×ð´ ·ð¤ç×·¤Ü Èñ¤ÅÚè
·ð¤U ÙÁÎè·¤ Ï×æ·¤æ, ww SßæS‰Ø/çß™ææÙ
Õæ𧢻 |x| °×°°â Ùð w~ ¥ÅêÕÚ ·UU æð
Á·UU æÌæü âð ©Ç¸æÙ ÖÚè Íè ¥æñÚ ©Ç¸æÙ ÖÚÙð ·ðU
vx ç×ÙÅ ·ðU ÕæÎ ãè ÚÇæÚ âð ©â·UU æ â¢Â·üU ÅêÅ

¡ÿ¢ÃË ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ∑UU UÊÿ¸∑˝U U ◊ ‡ÊÈMU U Üæð»æð´ ·¤è ×æñÌ

∞¡¥‚Ë– flÊÁ‡Ê¢ª≈Ÿ
‡ÊË·¸ •◊Á⁄∑UU Ë ‚Ê¢‚ŒÊ¢ •ÊÒ⁄ ¬˝ÁÃÁcΔÃ
÷Ê⁄ÃËÿ-•◊Á⁄Á∑UU ÿÊ¢ Ÿ ◊„Êà◊Ê ªÊ¢œË
∑U U ‚Ê‹÷⁄ ø‹Ÿ flÊ‹ vzÆ flË¢
¡ÿ¢ÃË ‚◊Ê⁄Ê„Ê¢ ∑UU Ê ÿ„Ê¢ ‡ÊÈ÷Ê⁄¢◊ ∑UU ⁄Ã
„È∞ ©ã„¢ •¬ŸË üÊhÊ¢¡Á‹ •Á¬¸Ã ∑UU Ë
•ÊÒ⁄ ∑UU „Ê Á∑UU ©Ÿ∑UU Ë •Á„¢‚Ê ∑UU Ë ’ÊÃ¢
•Ê¡ ∑UU Ë ŒÈÁŸÿÊ ◊¢ ¬„‹ ‚ ∑UU „Ë¢
•Áœ∑UU U ¬˝Ê‚¢Áª∑UU U „Ò– ÷Ê⁄ÃËÿ
ŒÍÃÊflÊ‚ Ÿ •ÊœÊ Œ¡¸Ÿ ‚ •Áœ∑UU
÷Ê⁄ÃËÿ-•◊Á⁄∑UU Ë ‚¢ªΔŸÊ¢ ∑U U ‚ÊÕ
ß‚ ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ ∑UU Ê •ÊÿÊ¡Ÿ Á∑UU ÿÊ ÕÊ–
ß‚◊¢ •◊Á⁄∑UU Ë ∑UU Ê¢ª˝‚ ∑U U ‚ŒSÿÊ¢ Ÿ
ŒÈÁŸÿÊ ÷⁄ ◊¢ ªÊ¢œË ∑U U ¬˝÷Êfl ∑U U ’Ê⁄
◊¢ ’Êà ∑UU Ë, Á¡‚◊¢ ŸÊªÁ⁄∑UU •Áœ∑UU Ê⁄Ê¢
∑U U ‚¢ÉÊ·¸ ∑UU ⁄Ÿ flÊ‹ ¬˝Á‚h ŸÃÊ
◊ÊÁ≈¸Ÿ ‹ÍÕ⁄ Á∑UU ¢ª ¬⁄ ©Ÿ∑U U ¬˝÷Êfl ∑UU Ë
’Êà ÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ ÕË–
•¬ŸË ÷Ê⁄à ÿÊòÊÊ ¬⁄ ¡ÊŸ ‚
¬„‹ Á∑UU ¢ª Ÿ ∑UU „Ê ÕÊ, •ãÿ Œ‡ÊÊ¢ ◊¢,
◊Ò¢ ∞∑UU ¬ÿ¸≈∑UU ∑U U MUU ¬ ◊¢ ¡Ê ‚∑UU ÃÊ „Í¢,
‹Á∑UU Ÿ ÷Ê⁄à ◊¢ ◊Ò¢ ÃËÕ¸ÿÊòÊË ∑U U MUU ¬ ◊¢
¡Ê™¢§ªÊ– ß‚ •fl‚⁄ ¬⁄ flÄÃÊ•Ê¢ Ÿ
∑UU „Ê Á∑UU ªÊ¢œË ∑UU Ê ‡ÊÊ¢Áà •ÊÒ⁄ •Á„¢‚Ê
∑UU Ê ‚¢Œ‡Ê Á∑UU ‚Ë ÷Ë ‚◊ÿ ‚ •Ê¡
∑UU „Ë¢ •Áœ∑UU ¬˝Ê‚¢Áª∑UU „Ò– ÷Ê⁄ÃËÿ
•◊Á⁄∑UU Ë ◊Í‹ ∑U U ∑UU Ê¢ª̋‚ ‚ŒSÿ ⁄Ê¡Ê
∑UU ÎcáÊ◊ÍÁø Ÿ ◊„Êà◊Ê ªÊ¢œË ∑U U vzÆ fl·Ò̧
Áfl·ÿ ¬⁄ ∑ÒU UÁ¬≈‹ Á„‹ ©à‚fl ◊¢
•¬Ÿ ‚¢’ÊœŸ ◊¢ ∑UU „Ê, Ò◊„Êà◊Ê ªÊ¢œË
∑UU Ë •ŸÈ¬ÁSÕÁà ◊¢ ∞‚Ê ∑UU Ê߸ Ã⁄Ë∑UU Ê
‚¢÷fl Ÿ„Ë¢ „ÊÃÊ Á∑UU ◊Ò¢ •Ê¬∑U U ‚Ê◊Ÿ
π«∏Ê „Ê∑U U⁄ •¬ŸË ’Êà ∑UU „ ‚∑UU Í¢– ∞‚Ê
ÄÿÊ¢ „Ò? ◊ȤÊ ‹ªÃÊ „Ò Á∑UU •Ê¬ ‚÷Ë
¡ÊŸÃ „Ò¢ Á∑UU ◊ÊÁ≈¸Ÿ ‹ÍÕ⁄ Á∑UU ¢ª ¡ÍÁŸÿ⁄
•ÊÒ⁄ ÿ„Ê¢ •◊Á⁄∑UU Ê ◊¢ ŸÊªÁ⁄∑UU •Áœ∑UU Ê⁄
•Ê¢ŒÊ‹Ÿ ¬⁄ ©Ÿ∑UU Ê ª„⁄Ê ¬˝÷Êfl ÕÊ
÷Ê⁄ÃËÿ-•◊Á⁄∑UU Ë ◊Í‹ ∑U U ∑UU Ê¢ª̋‚
‚ŒSÿ «ÊÚ •◊Ë ’⁄Ê, ¡Ê Á¬¿‹ Ÿfl¢’⁄
◊¢ ‹ªÊÃÊ⁄ øÊÒÕ ∑UU Êÿ¸∑U UÊ‹ ∑U U Á‹∞ øÈŸ
ª∞ Õ, Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ◊„Êà◊Ê ªÊ¢œË ∑UU Ë
‡ÊÊ¢Áà •ÊÒ⁄ •Á„¢‚Ê ∑UU Ê ‚¢Œ‡Ê •Ê¡ ∑UU „Ë¢
•Áœ∑UU ¬˝Ê‚¢Áª∑UU „Ò– •◊Á⁄∑UU Ë ∑UU Ê¢ª̋‚
‚ŒSÿ «Áfl« Eß∑UU ≈¸ Ÿ ÷Ë ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê
‚¢’ÊÁœÃ Á∑UU ÿÊ– •◊Á⁄∑UU Ê ◊¢ ÷Ê⁄ÃËÿ
⁄Ê¡ŒÍà ŸflÃ¡ Á‚¢„ ‚⁄ŸÊ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU
ÿ„ ◊„Êà◊Ê ªÊ¢œË ∑UU Ë Á‡ÊˇÊÊ•Ê¢ •ÊÒ⁄
‚¢Œ‡Ê ∑UU Ê •¬ŸÒ ¡ËflŸ ◊¢ ‹ÊªÍ ∑UU ⁄Ÿ
∑UU Ê flÄà „Ò– ‚⁄ŸÊ Ÿ ∑UU „Ê, „◊ ©ã„¢
⁄Êc≈˛ ∑U U Á¬ÃÊ ∑U U MUU ¬ ◊¢ ¡ÊŸÃ „Ò¢– „◊
©ã„¢ ©‚ √ÿÁÄà ∑U U MUU ¬ ◊¢ ¡ÊŸÃ „Ò¢
Á¡‚Ÿ ©¬ÁŸfl‡ÊflÊŒ ∑U U Áπ‹Ê»UU ÷Ê⁄Ã
∑U U ◊„ÊŸ SflâòÊÃÊ ‚¢ª˝Ê◊ ∑UU Ê ŸÃÎàfl
Á∑UU ÿÊ •ÊÒ⁄ flÊSÃfl ◊¢ „◊¢ SflâòÊÃÊ
Á◊‹Ë– ‹Á∑UU Ÿ ◊ȤÊ ‹ªÃÊ „Ò Á∑UU ÿ„
ß‚‚ ÷Ë ÖÿÊŒÊ ÕÊ– Á‡Ê∑UU ʪÊ ∑U U
¬˝ÁÃÁcΔà ÷Ê⁄ÃËÿ-•◊Á⁄∑UU Ë «ÊÚ ÷⁄Ã
’Ê⁄Ê߸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ◊„Êà◊Ê ªÊ¢œË Ÿ
•Á„¢‚Ê ∑UU Ê ∞∑UU ŸÿÊ •ÊÿÊ◊ ÁŒÿÊ,
Á‚hʢà •ÊÒ⁄ •èÿÊ‚ ◊¢ ‡ÊÊEÃ,
¬˝Ê∑UU ÎÁÃ∑UU •ÊÒ⁄ ©ëøÃ◊ ◊ÊŸflËÿ ◊ÍÀÿ–
©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, ªÊ¢œË •¬Ÿ ‚◊ÿ ∑UU Ë
÷Ê⁄ÃËÿ ‚¢S∑UU ÎÁà ∑U U ‚fl¸üÊcΔ •ÊÒ⁄ ‚ëø
¬˝ÁÃÁŸÁœ Õ– ’Ê⁄Ê߸ Ÿ ∑UU „Ê, ∑UU Ê¢ª̋‚ ∑U U
‚ŒSÿ ¡ÊÚŸ ‹È߸‚ ªfl¸ ‚ ∑UU „Ã „Ò¢,
•ª⁄ ªÊ¢œË Ÿ„Ë¢ „ÊÃ, ÃÊ ∑UU Ê߸ «ÊÚ
◊ÊÁ≈¸Ÿ ‹ÍÕ⁄ Á∑UU ¢ª Ÿ„Ë¢ „ÊÃÊ •ÊÒ⁄ ∑UU Ê߸
’⁄Ê∑UU •Ê’Ê◊Ê Ÿ„Ë¢ „ÊÃ–
∞¡¥‚Ë– ’ËÁ¡¢ª
y® ãÁæÚ âæÜ ÂãÜð Öè Üæð»æð´ ·¤è Úãè ãæð»è ¹»æðÜàææS˜æ ·¤è ÁæÙ·¤æÚè - ¥ŠØØÙ
©ûÊ⁄Ë øËŸ ∑UU Ë ∞∑UU ∑U UÁ◊∑UU ‹ »ÒU UÄ≈⁄Ë
∑U U Ÿ¡ŒË∑UU œ◊Ê∑U U •ÊÒ⁄ •Êª ‹ªŸ ‚
∑UU ◊ ‚ ∑UU ◊ ww ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ë ◊ÊÒà „Ê ªß¸
¡’Á∑UU ww •ãÿ ¡Å◊Ë „Ê ª∞–
„ÊŒ‚Ê ’ËÁ¡¢ª ‚ wÆÆ Á∑UU ‹Ê◊Ë≈⁄
©ûÊ⁄ ¬Á‡ø◊ ◊¢ ÁSÕà ‡Ê„⁄
¤ÊÊ¢ªÁ¡ÿÊ∑UU Í ◊¢ „’߸ ‡Ê¢ÉÊÈ•Ê ∑U UÁ◊∑UU ‹
∑UU ¢¬ŸË ∑U U Ÿ¡ŒË∑UU „È•Ê Á¡‚◊¢ zÆ
¿Ê≈-’«∏ ≈˛∑U U ÷Ë ¡‹ ª∞– SÕÊŸËÿ
¬˝øÊ⁄ Áfl÷ʪ Ÿ •¬Ÿ flß’Ê ‚Ê‡Ê‹
◊ËÁ«ÿÊ •∑UU Ê©¢≈ ¬⁄ ß‚∑UU Ë ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë
ŒË „Ò– œ◊Ê∑UU Ê Œ⁄ ⁄Êà ∑UU ⁄Ë’ vw
’¡∑UU ⁄ yv Á◊Ÿ≈ ¬⁄ „È•Ê– œ◊Ê∑U U ∑U U
’ÊŒ ÉÊÊÿ‹Ê¢ ∑UU Ê ß‹Ê¡ ∑U U Á‹∞
•S¬ÃÊ‹ ‹ ¡ÊÿÊ ªÿÊ– ‚⁄∑UU Ê⁄Ë
¬˝‚Ê⁄∑UU ‚Ë¡Ë≈Ë∞Ÿ Ÿ Á≈˜fl≈⁄ ¬⁄ ∑UU È¿
ÃSflË⁄¢ ‚ʤÊÊ ∑UU Ë „Ò¢ Á¡Ÿ◊¢ ≈˛∑U UÊ¢ •ÊÒ⁄
∑UU Ê⁄Ê¢ ∑U U ¡‹ „È∞ Á„S‚ ‚«∏∑U U ¬⁄
Á’π⁄ „È∞ ÁŒπÊ߸ Œ ⁄„ „Ò¢– „Ê‹Ê¢Á∑UU
•÷Ë „ÊŒ‚ ∑UU Ë fl¡„ Ÿ„Ë¢ ¬ÃÊ ø‹
¬Ê߸ „Ò– ÉÊ≈ŸÊSÕ‹ ¬⁄ πÊ¡ •ÊÒ⁄
’øÊfl ∑UU Ê ∑UU Ê◊ ¡Ê⁄Ë „Ò–
‹¢ŒŸ– ÿÍ⁄Ê¬ ∑UU Ë ªÈ»U UÊ•Ê¢ ‚ Á◊‹Ë¢ ŒÈÁŸÿÊ ∑UU Ë ∑UU È¿ ‚’‚ ¬È⁄ÊŸË ÁøòÊ∑UU ‹Ê•Ê¢ ‚ ¬ÃÊ ø‹Ê „Ò Á∑UU yÆ „¡Ê⁄ ‚Ê‹
»Øæ ÍæÐ Øã çß×æÙ Áæßæ âæ»Ú ×ð¢ ç»Ú
»Øæ Íæ ¥æñÚ §â×ð¢ âßæÚ âÖè v}~ Üæð»
×æÚð »° ÍðÐ §¢ÇæðÙðçàæØæ ·UU è ÂçÚßãÙ âéÚÿææ
¬„‹ ÷Ë „◊Ê⁄ ¬Ífl¸¡Ê¢ ∑UU Ê πªÊ‹‡ÊÊSòÊ ∑UU Ë ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ⁄„Ë „ÊªË– Á’˝≈Ÿ ∑UU Ë ∞Á«Ÿ’ª¸ ÿÍÁŸflÁ‚¸≈Ë ∑U U ∞∑UU •äÿÿŸ ∑U U °Áð¢âè Ùð ÎéƒæüÅÙæ ·UU è ÂýæÚ¢çÖ·UU çÚÂæðÅü ÌñØæÚ
◊ÈÃÊÁ’∑UU ÁøòÊ∑UU ‹Ê ◊¢ ’‹ ¡ÊŸfl⁄Ê¢ ∑U U ¬˝ÃË∑UU ⁄Êà ◊¢ •Ê∑UU Ê‡Ê ◊¢ ŸˇÊòÊÊ¢ ∑UU Ê Œ‡ÊʸÃ „Ò¢ •ÊÒ⁄ ߟ∑UU Ê ßSÃ◊Ê‹ ÃÊ⁄ËπÊ¢ ·UU è ãñÐ ãæÜæ¢ç·UU , §â×ð¢ ÎéƒæüÅÙæ ·ðU âÅè·UU
•ÊÒ⁄ ©À∑UU Ê Á¬¢« ∑UU Ë ÉÊ≈ŸÊ•Ê¢ ∑UU Ê ߢÁªÃ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ Á∑UU ÿÊ ¡ÊÃÊ ÕÊ– •äÿÿŸ ◊¢ ¬ÃÊ ø‹Ê „Ò Á∑UU yÆ „¡Ê⁄ ‚Ê‹ ·UU æÚ‡æ ·ðU ÕæÚð ×ð¢ ÁæÙ·UU æÚè Ùãè¢ Îè »§ü ãñÐ
¬„‹ ÷Ë ß¢‚ÊŸ ∑U U ¬Ê‚ ÿ„ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ÕË Á∑UU „¡Ê⁄Ê¢ ‚Ê‹ ◊¢ ÃÊ⁄ œË⁄ œË⁄ •¬ŸË ¡ª„ ’Œ‹Ã „Ò¢– ∞Õ¢‚ ¡Ÿ¸‹ §â ÂÚ ¥¢çÌ× çÚÂæðÅü ¥»Üð âæÜ ¥æÙð ·UU è
•ÊÚ»U U Á„S≈˛Ë ◊¢ ¬˝∑U UÊÁ‡Êà ߂ •äÿÿŸ ◊¢ ∑UU „Ê ªÿÊ „Ò Á∑UU ◊ÊŸfl ¬ÎâflË ∑U U •¬ŸË œÈ⁄Ë ¬⁄ ÉÊÍ◊Ÿ ‚ „ÊŸ flÊ‹ ¬Á⁄fløŸÊ¢ ©×èÎ ãñÐ Á梿·UU Ìæü¥æ𢠷UU æ ·UU ãÙæ ãñ ç·UU
∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ¡ÊŸÃÊ „ÊªÊ– ß‚ ÉÊ≈ŸÊ ∑UU Ê Áfl·Èfl (⁄Êà ÁŒŸ ’⁄Ê’⁄ „ÊŸ) ∑U U ’Œ‹Êfl ∑U U ŸÊ◊ ‚ ÷Ë ¡ÊŸÃ „Ò¢– ß‚∑UU Ë ÜæòØÙ °ØÚ ·ðU çß×æÙ ·ðU °ØÚ SÂèÇ
πÊ¡ ∑UU Ê üÊÿ ¬˝ÊøËŸ ÿÍŸÊÁŸÿÊ¢ ∑UU Ê ¡ÊÃÊ „Ò– ©‚ ‚◊ÿ ŒÊÒ⁄ÊŸ ŸËŒ⁄‹Ò¢« Áfl‹Èåà „Ê ªÿÊ ÕÊ •ÊÒ⁄ ‡ÊÊÿŒ ¬Á‡ø◊Ë ÿÍ⁄Ê¬ §¢çÇ·ðU ÅÚ ×𢠹ÚæÕè Íè ¥æñÚ §â·ðU ÕæßÁêÎ
◊¢ ߢ‚ÊŸÊ¢ ∑U U ’‚Ÿ ‚ ¬„‹ ‹Êª wzÆ ‚Ê‹ ∑U U ÷ËÃ⁄ ∑U U ‚◊ÿ ∑UU Ê ¬Á⁄÷Ê·Ã ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã Õ– ÿ„ ÁŸc∑UU ·¸ ß‚ •Ê⁄ ·UU ¢ÂÙè çß×æÙ âð ·UU æ× ¿Üæ Úãè ÍèÐ ÚæcÅþèØ
÷Ë ß‡ÊÊ⁄Ê ∑UU ⁄ÃÊ „Ò Á∑UU „◊ ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê Á¡ÃŸÊ •Ê∑UU ‹Ÿ ∑UU ⁄Ã „Ò¢ ©‚ flÄà ∑U U ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ë πªÊ‹‡ÊÊSòÊ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ÂçÚßãÙ âéÚÿææ âç×çÌ ·ðU Âý×é¹ °Ù ©ææð×æð
©‚‚ ∑UU „Ë¢ ÖÿÊŒÊ ÕË– •äÿÿŸ ◊¢ ∑UU „Ê ªÿÊ „Ò Á∑UU ß‚ ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ‚ ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê πÈ‹ ‚◊ÈŒ˝Ê¢ ∑U U ŸÊÒfl„Ÿ ∑UU ⁄Ÿ ◊¢ ◊ŒŒ Ùð ÕÌæØæ ç·UU çß×æÙ ·UU è ÎêâÚè ¥¢çÌ× ©Ç¸æÙ
Á◊‹Ë „ÊªË– ‡ÊÊœ∑UU Ãʸ•Ê¢ ∑UU Ë ≈Ë◊ Ÿ ÃÈ∑U U˸, S¬Ÿ, »˝U UÊ¢‚ •ÊÒ⁄ ¡◊¸ŸË ◊¢ ¬È⁄ʬʷÊáÊ ÿȪ •ÊÒ⁄ Ÿfl¬Ê·ÊáÊ ÿȪ ∑UU Ë ¡ÊŸfl⁄Ê¢ ·ðU ÎæñÚæÙ Öè çß×æÙ ×ð¢ Ì·UU Ùè·UU è ¹ÚæÕè
∑U U ¬˝ÃË∑UU flÊ‹Ë ∑UU ‹Ê ∑UU Ê •äÿÿŸ Á∑UU ÿÊ „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ¬ÊÿÊ Á∑UU ߟ ‚÷Ë SÕ‹Ê¢ ¬⁄ ÁŒŸ ∑UU Ë ¡ÊŸ∑UU Ê⁄Ë ⁄πŸ ∑U U Á‹∞ ¥æ§ü Íè Üðç·UU Ù ÂæØÜÅ Ùð çß×æÙ ·UU æð ©Ç¸æÌð
πªÊ‹‡ÊÊSòÊ ∑UU Ê ßSÃ◊Ê‹ Á∑UU ÿÊ ¡ÊÃÊ „ÊªÊ– ’„⁄„Ê‹, ߟ ∑UU ‹Ê•Ê¢ ◊¢ ŒÁ‚ÿÊ¢ „¡Ê⁄ ‚Ê‹ ∑UU Ê »UU ∑¸U U „Ò– ÚãÙð ·UU æ çÙ‡æüØ çÜØæÐ
ÂæðçÜØæð ·ðU Ù° Åè·ð¤ ÂýàæèÌÙ ·ð¤ çÕÙæ Öè ¿æÚ ãÌð Ì·¤ Ú¹ð Áæ â·¤Ìð ãñ´ çßßæçÎÌ ÕØæÙ ·ð¤ ÕæßÁêÎ
‹ÊÚ‚ ∞¢Á¡Á‹‚– flÒôÊÊÁŸ∑UU Ê¢ Ÿ ¬ÊÁ‹ÿÊ ∑UU Ê ¡«∏ ‚ Á◊≈ÊŸ ∑U U Á‹∞ ¬˝‡ÊËÁÃÃ-‡ÊÈc∑UU (»˝U UË¡-«˝Ê߸«) ≈Ë∑UU Ê ÃÒÿÊ⁄ Á∑UU ÿÊ ÁèÌ ·¤è ¥æðÚ çÚÂçÜ·¤Ù
„Ò Á¡‚ »˝U UË¡ ◊¢ ⁄πŸ ∑UU Ë ¡MUU ⁄à Ÿ„Ë¢ „Ò– ß‚ ŒÍ⁄-Œ⁄Ê¡ ∑U U ß‹Ê∑UU Ê¢ ◊¢ ÷Ë Á’ŸÊ ¬⁄‡ÊÊŸË ∑U U ‹ ¡ÊÿÊ ¡Ê ‚∑UU ÃÊ ©×èÎßæÚ
„Ò– ‡ÊÊœ∑UU Ãʸ•Ê¢ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ߢ¡ćʟ ∑U U ¡Á⁄∞ ‹ªÊ∞ ¡ÊŸ flÊ‹ ß‚ ≈Ë∑U U ∑UU Ê ‚Ê◊Êãÿ Ãʬ◊ÊŸ ◊¢ øÊ⁄ „çÃÊ¢ Ã∑UU ßæçà梻ÅÙÐ ¥×ðçÚ·¤UUè ·¤æ¢»ýðâ ¿éÙæß ×ð´
⁄πÊ ¡Ê ‚∑UU ÃÊ „Ò– ß‚∑UU Ê ßSÃ◊Ê‹ ¬ÊŸË Á◊‹Ê∑UU ⁄ Á∑UU ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ¡’ ß‚∑UU Ê ¬⁄ˡÊáÊ øÍ„ ¬⁄ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ ÃÊ ß‚Ÿ ç×âèçâÂè âð çÚÂçÜ·UU Ù ÂæÅèü ·UU è ©×èÎßæÚ
¬ÊÁ‹ÿÊ ∑U U ‚¢∑˝U U◊áÊ ∑U U Áπ‹Ê»UU ∑UU Ê⁄ªÊ⁄ ŸÃË¡ ÁŒ∞– •◊Á⁄∑UU Ê ◊¢ ‚ŒŸ¸ ∑ÒU U‹Ë»UU ÊÁŸ¸ÿÊ ÿÈÁŸflÁ‚¸≈Ë ∑U U flÍ Á¡Ÿ ‡ÊËŸ çâ¢Çè ãæ§Çð çS×Í ·UU æð ¥â¢ßðÎÙàæèÜ ÙSÜèØ
Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ≈Ë∑U U ∑UU Ë ‚¢⁄øŸÊ ∑UU Ê π⁄Ê’ „ÊŸ ‚ ’øÊ∞ ⁄πŸÊ ∑UU Ê߸ ◊ÈÁ‡∑UU ‹ øË¡ Ÿ„Ë¢ „Ò– ß‚ Á‹∞ ÖÿÊŒÊÃ⁄ flÒôÊÊÁŸ∑UU ÕØæÙ ÎðÙð ·ðU çÜ° ©Æð çßßæÎ ·ðU ÕæßÁêÎ ÁèÌ
ß‚ •Ê⁄ äÿÊŸ Ÿ„Ë¢ ŒÃ „Ò¢– ç×ÜÌè çι Úãè ãñÐ
 Ÿß¸ ÁŒÀÀÊË, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿflê’⁄UU, wÆv} S¬Ê≈˜U‚¸ 14

Áfl⁄UÊ≈U ∑UU UÊ„‹Ë ‡ÊË·¸ ¬⁄

’⁄∑UU U⁄Ê⁄, ⁄’ÊŒÊ Á»UU U⁄ ’Ÿ
çßàß ÅêÚ È¤æ§ÙËâÑ ÌñØæÚUè ·ð¤ çÜ° •Ê‹¢Á¬∑UU U Sfláʸ ◊⁄Ê
Ÿ¢’⁄ ∞∑UU U ª¢Œ’Ê¡ ÂØæü# â×Ø ç×ÜæÑ çâ¢Ïê ‚¬ŸÊ— ◊Ò⁄Ë∑UU UÊ◊
Áfl‡fl ∑§Ë Ÿ’¢⁄U ∞∑§ »UU Êߟ‹ •ÊÒ⁄ ‚◊Ë»UU Êߟ‹ ◊¢ „Ê⁄Ã „Ò¢
ÃÊ ’È⁄Ê ‹ªÃÊ „Ò Áfl‡Ê·∑UU ⁄ Ã’ ¡’Á∑UU
Áπ‹Ê«∏UË ÃÊß ¡È Áÿ¢ª •Ê¬∑UU Ê ‹ªÃÊ „Ò Á∑UU •Ê¬ ’„Ã⁄
øÊ‹Ê∑UU Áπ‹Ê«∏Ë „Ò ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑UU ⁄ ‚∑UU Ã Õ ÿÊ •Ê¬Ÿ ‡ÊÃ
¬˝ÁÇÊà ÁŒÿÊ ‹Á∑UU Ÿ Á»UU ⁄ ÷Ë „Ê⁄
∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë ª∞– Á‚¢œÍ Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ ∑UU ߸ ’Ê⁄ •Ê¬
•¬ŸË ˇÊ◊ÃÊ ∑U U •ŸÈMU U¬ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ Ÿ„Ë¢
÷Ê⁄ÃËÿ ’Ò«Á◊¢≈Ÿ S≈Ê⁄ ¬ËflË Á‚¢œÍ ∑UU ⁄Ã •ÊÒ⁄ Á»UU ⁄ ÷Ë ¡Ëà ¡ÊÃ „Ê–
∑UU Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑UU fl„ Áfl‡fl ≈Í⁄ •Ê¬∑UU Ê ‹ªÃÊ „Ò Á∑UU •Ê¬∑UU Ê ’„Ã⁄
»UU Êߟ‹ ∑U U Á‹∞ ’„Ã⁄ »UU Ê◊¸ ◊¢ ⁄„¢ªË π‹ŸÊ øÊÁ„∞ ÕÊ– ∑UU ÷Ë ÁŒŸ •Ê¬∑U U
ÄÿÊ¢Á∑UU „Ê‹ ∑U U ÁflüÊÊ◊ ∑U U ∑UU Ê⁄áÊ ©ã„¢ •ŸÈ∑U UÍ‹ Ÿ„Ë¢ „ÊÃÊ „Ò– ©ŒÊ„⁄áÊ ∑U U
ŒÈ’߸– ÷Ê⁄ÃËÿ ∑UU åÃÊŸ Áfl⁄Ê≈ ∑UU Ê„‹Ë •ÊS≈˛Á‹ÿÊ ∑U U Áπ‹Ê»UU øÊ⁄ ≈S≈ ◊ÒøÊ¢ vw ÁŒ‚¢’⁄ ‚ ‡ÊÈMU U „ÊŸ flÊ‹ ‚òÊ ∑U U Á‹∞ wÆv| Áfl‡fl øÒ¢Á¬ÿŸÁ‡Ê¬ ∑UU Ê
∑UU Ë ◊„àfl¬Íáʸ üÊ΢π‹Ê ‚ ¬„‹ •Ê߸‚Ë‚Ë ≈S≈ ’À‹’Ê¡Ë ⁄Ò¢Á∑UU ¢ª ◊¢ ‡ÊË·¸ ¬⁄ •¢ÁÃ◊ ≈͟ʸ◊¢≈ ∑UU Ë ÃÒÿÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑U U Á‹∞ »UU Êߟ‹ ÄÿÊ¢Á∑UU ©‚ ÁŒŸ ◊Ò¢Ÿ •¬ŸË
’Ÿ „È∞ „Ò¢ ¡’Á∑UU ŒÁˇÊáÊ •»˝U UË∑UU Ê ∑U U ∑ÒU UÁª‚Ê ⁄’ÊŒÊ Á»UU ⁄ ‚ ŒÈÁŸÿÊ ∑U U Ÿ¢’⁄ ¬ÿʸåà ‚◊ÿ Á◊‹Ê „Ò– •Ê‹¢Á¬∑UU Ã⁄»UU ‚ ∑UU Ê߸ ∑UU ‚⁄ Ÿ„Ë¢ ¿Ê«∏Ë ÕË–
∞∑UU ≈S≈ ª¢Œ’Ê¡ ’Ÿ ª∞ „Ò¢– •Ê߸‚Ë‚Ë ∑UU Ë ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ÿ„Ê¢ ¡Ê⁄Ë ⁄Ò¢Á∑UU ¢ª ∑U U ⁄¡Ã ¬Œ∑UU Áfl¡ÃÊ Á‚¢œÍ Á¬¿‹Ë ’Ê⁄ Á»UU ⁄ ©ã„¢ ß‚ ‚Ê‹ Á∑UU Ÿ Áπ‹ÊÁ«∏ÿÊ¢
•ŸÈ‚Ê⁄ ∑UU Ê„‹Ë ∑U U ~xz •¢∑U U „Ò¢– •ÊS≈˛Á‹ÿÊ ∑U U Áπ‹Ê»UU fl„ •¬Ÿ ⁄Á≈¢ª ŒÈ’߸ ◊¢ ©¬ Áfl¡ÃÊ ⁄„Ë ÕË– fl„ ∑UU Ê „⁄ÊŸ ◊¢ ◊ÈÁ‡∑UU ‹ „È߸, Á‚¢œÍ Ÿ ∑UU „Ê
•¢∑U UÊ¢ ◊¢ ‚ÈœÊ⁄ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ∑UU ⁄¢ª– ∑UU Ê„‹Ë ∑UU Ë ‡ÊË·¸ ⁄Ò¢Á∑UU ¢ª ∑UU Ê Á»UU ‹„Ê‹ ∑UU Ê߸ ÇflʢǤÊÍ ◊¢ „ÊŸ flÊ‹Ë ¬˝ÁÃÿÊÁªÃÊ ∑UU Ë Á∑§ ◊Ò¢ ‚÷Ë ∑UU Ê ∞∑UU SÃ⁄ ∑UU Ê ◊ÊŸÃË
πÃ⁄Ê Ÿ„Ë¢ „Ò ÄÿÊ¢Á∑UU ŒÍ‚⁄ Ÿ¢’⁄ ¬⁄ ∑UU ÊÁ’¡ S≈Ëfl ÁS◊Õ (~vÆ •¢∑U U) ∑UU Ê ÃÒÿÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑U U Á‚‹Á‚‹ ◊¢ Á¬¿‹ „Í¢– ÿ„ ∞‚Ê Ÿ„Ë¢ „Ò Á∑UU Á∑UU ‚Ë ∑UU Ê
ÁŸ‹¢’Ÿ Ÿ„Ë¢ „≈ÊÿÊ ªÿÊ „Ò •ÊÒ⁄ fl„ •ÊªÊ◊Ë üÊ΢π‹Ê ◊¢ Ÿ„Ë¢ π‹ ¬Ê∞¢ª– ‚åÃÊ„ ‚ÒÿŒ ◊ÊŒË •¢Ã⁄⁄Êc≈˛Ëÿ „⁄ÊŸÊ ◊ÈÁ‡∑UU ‹ „Ò– ÿ„ ©‚ ÁŒŸ ∑UU Ë
ß‚‚ ©Ÿ∑UU Ë ⁄Á≈¢ª ~ÆÆ •¢∑U U ‚ ŸËø Áπ‚∑UU ŸË Ãÿ „Ò– ª¢Œ’Ê¡Ë ⁄Ò¢Á∑UU ¢ª ◊¢ ≈͟ʸ◊¢≈ ◊¢ Ÿ„Ë¢ π‹Ë ÕË– ¬Á⁄ÁSÕÁÃÿÊ¢ ¬⁄ ÁŸ÷¸⁄ ∑UU ⁄ÃÊ „Ò– •Ê¬
‡ÊË·¸ ¬⁄ ’Œ‹Êfl „È•Ê •ÊÒ⁄ ⁄’ÊŒÊ Á»UU ⁄ ‚ Ÿ¢’⁄ ∞∑UU ª¢Œ’Ê¡ ’Ÿ ª∞ „Ò¢– ÿ„ ÃË‚⁄Ê •fl‚⁄ „Ò ¡’Á∑UU Œπ ⁄„ „Ò¢ Á∑UU ∑UU ߸ ¡ÍÁŸÿ⁄ Áπ‹Ê«∏Ë
©ã„Ê¢Ÿ ߢNjҢ« ∑U U ¡ê‚ ∞¢«⁄‚Ÿ ∑UU Ë ¡ª„ ‹Ë „Ò ¡Ê üÊË‹¢∑U UÊ ∑U U Áπ‹Ê»UU Á‚¢œÍ Ÿ ß‚ ¬˝ÁÃÁcΔà ¬˝ÁÃÿÊÁªÃÊ ∑U U •Ê ⁄„ „Ò¢ ß‚Á‹∞ „◊¢ ¬˝àÿ∑U U ¡ÍÁŸÿ⁄
•ÊÁπ⁄Ë ≈S≈ ◊Òø ◊¢ Ÿ„Ë¢ π‹ ¬Ê∞ Õ– ß‚‚ ∞¢«⁄‚Ÿ ∑UU Ê ŸÊÒ ⁄Á≈¢ª •¢∑U U ∑UU Ê Á‹∞ ÄflUÊ‹Ë»UU Ê߸ Á∑UU ÿÊ „Ò •ÊÒ⁄ ¡’ Áπ‹Ê«∏Ë ∑U U Áπ‹Ê»UU •¬ŸÊ ‚fl¸üÊcΔ
ŸÈ∑U U‚ÊŸ „È•Ê •ÊÒ⁄ fl„ •’ ⁄’ÊŒÊ ‚ •ÊΔ •¢∑U U ¬Ë¿ „Ò¢– ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑UU Ë ©Ÿ‚ ¬Í¿Ê ªÿÊ Á∑UU ÄÿÊ ß‚ ’Ê⁄ fl„ ŒŸÊ „ÊªÊ–
ãÿÍ¡Ë‹Ò¢« ∑U U Áπ‹Ê»UU ŒÍ‚⁄ ≈S≈ ◊Òø ◊¢ ¡Ëà ∑U U ’ÊŒ ¡Ê⁄Ë ⁄Ò¢Á∑UU ¢ª ◊¢ ÷Ê⁄ÃËÿ ’„Ã⁄ »UU Ê◊¸ ◊¢ ⁄„¢ªË ÃÊ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê ÃÊß¬Ò ∑UU Ë ÃÊß ¡È Áÿ¢ª ∑U U Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë– ¿ΔË ’Ê⁄ Áfl‡fl ÁπÃÊ’ ¡Ëß flÊ‹Ë ÷Ê⁄à ∑UU Ë ÁŒÇª¡
•Ê»UU ÁS¬Ÿ⁄ ⁄Áflø¢Œ˝Ÿ •Á‡flŸ ÷Ë ∞∑UU ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄ ‚ÊÃfl¢ SÕÊŸ ¬⁄ ¬„È¢ø Á∑§ „Ê¢, ÄÿÊ¢Á∑UU ◊ȤÊ ß‚ ’Ê⁄ ÃÒÿÊÁ⁄ÿÊ¢ ß‚ ¡ËÃŸÊ øÊ„ÃË „Í¢– Á‚¢œÍ Ÿ ß‚ ¬Ê¢ø »UU Êߟ‹ ◊¢ π‹Ë •ÊÒ⁄ ©Ÿ◊¢ „Ê⁄ Áπ‹Ê»UU ‹ªÊÃÊ⁄ ¿„ „Ê⁄ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ ◊ÈÄ∑U U’Ê¡ ∞◊‚Ë ◊Ò⁄Ë∑UU Ê◊ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ∑UU „Ê Á∑UU ©Ÿ∑UU Ê ‹ˇÿ •’
ª∞ „Ò¢– ⁄Áfl¢Œ˝ ¡«¡Ê (¬Ê¢øfl¢) •’ ÷Ë ÷Ê⁄à ∑U U Ÿ¢’⁄ ∞∑UU ª¢Œ’Ê¡ ’Ÿ „È∞ ∑U U Á‹∞ ¬ÿʸåà ‚◊ÿ Á◊‹Ê „Ò– ‚Ê‹ •¬ŸË ¬˝÷Êfl‡ÊÊ‹Ë »UU Ê◊¸ ¡Ê⁄Ë ªß¸– ÿ„ „Ê⁄ ¬øÊ ¬ÊŸÊ ◊ÈÁ‡∑UU ‹ „ÊÃÊ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ ÁŸÁ‡øà ÃÊÒ⁄ ¬⁄ ÃÊß •Ê‹¢Á¬∑UU ◊¢ Sfláʸ ¬Œ∑UU ¡ËÃŸÊ „Ò– ÁŒÀ‹Ë ◊¢ „Ê‹ ◊¢ •ÊÿÊÁ¡Ã Áfl‡fl
„Ò¢– •Á‡flŸ ∑UU Ê ≈˛¢≈ ’ÊÀ≈ (•ÊΔfl¢) ∑U U ŒÊ ¬ÊÿŒÊŸ ŸËø Áπ‚∑UU Ÿ ∑UU Ê »UU ÊÿŒÊ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ ◊ȤÊ ©ê◊ËŒ „Ò Á∑UU ◊Ò¢ ⁄πË „Ò– „Ò ‹Á∑UU Ÿ ◊Ò¢ ∞Á‡ÊÿÊ߸ π‹Ê¢ ∑U U ¡È øÊ‹Ê∑UU Áπ‹Ê«∏Ë „Ò– fl„ Áfl‡fl ◊¢ øÒ¢Á¬ÿŸÁ‡Ê¬ ◊¢ x{ ‚Ê‹ ∑UU Ë ◊Ò⁄Ë∑UU Ê◊ Ÿ •¬ŸÊ ¿ΔÊ Sfláʸ ¬Œ∑UU ¡ËÃÊ •ÊÒ⁄
Á◊‹Ê „Ò– ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U U ÿÊÁ‚⁄ ‡ÊÊ„ Ÿ ãÿÍ¡Ë‹Ò¢« ∑U U Áπ‹Ê»UU vy Áfl∑U U≈ ‹Ÿ ß‚ ≈͟ʸ◊¢≈ ◊¢ •ë¿Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑UU MU U¢ªË– ©ã„Ê¢Ÿ ⁄Êc≈˛◊¢«‹ π‹, ∞Á‡ÊÿÊ߸ ¬Á⁄áÊÊ◊ ‚ πÈ‡Ê „Í¢– ∑UU È‹ Á◊‹Ê∑UU ⁄ Ÿ¢’⁄ ∞∑UU „Ò ‹Á∑UU Ÿ Á»UU ⁄ ◊⁄Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò ∑UU È‹ ‚Êà ¬Œ∑UU ∑U U ‚ÊÕ ≈͟ʸ◊¢≈ ◊¢ ßÁÄʂ ∑UU Ë ‚’‚ ‚»UU ‹ ◊ÈÄ∑U U’Ê¡ ’Ÿ
∑U U Œ◊ ¬⁄ ŸÊÒ ¬ÊÿŒÊŸ ∑UU Ë ‹¢’Ë ¿‹Ê¢ª ‹ªÊ߸ „Ò •ÊÒ⁄ fl„ vÆfl¢ SÕÊŸ ¬⁄ ◊Ò¢ •¬ŸÊ ‚fl¸üÊcΔ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U π‹ •ÊÒ⁄ Áfl‡fl øÒ¢Á¬ÿŸÁ‡Ê¬ ◊¢ ⁄¡Ã ◊Ò¢Ÿ ∑UU È¿ •ë¿ ¬Á⁄áÊÊ◊ „ÊÁ‚‹ Á∑UU ∞ Á∑UU ÿ„ ©‚ ÁŒŸ ∑U U ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ‚ ¡È«∏Ê ªß¸– ÿ„Ê¢ ∞∑UU ∞Õ‹Á≈Ä‚ ∑UU Êÿ¸∑˝U U◊ ∑U U ßÃ⁄ ◊Ò⁄Ë∑UU Ê◊ Ÿ ‚¢flÊŒŒÊÃÊ•Ê¢ ‚ ∑UU „Ê
¬„È¢ø ª∞ „Ò¢– ÿÊÁ‚⁄ ∑U U •‹ÊflÊ ’ʢNjʌ‡Ê ∑U U ÃÊß¡È‹ ßS‹Ê◊ •¬Ÿ ∑UU Á⁄ÿ⁄ ¬˝Áà •ÊESà „Í¢– ÿ„ ‚’‚ ’«∏ ¬Œ∑UU „ÊÁ‚‹ Á∑UU ∞– ß‚∑U U •‹ÊflÊ •ÊÒ⁄ ∑UU È¿ •fl‚⁄Ê¢ ¬⁄ »UU Êߟ‹ ◊¢ „Ò– ◊⁄Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑UU ÿ„ ßÃŸÊ ∑UU «∏Ê Á∑§ ◊Ò¢Ÿ wÆvw •Ê‹¢Á¬∑UU ◊¢ ∑UU Ê¢Sÿ ¬Œ∑UU ¡ËÃÊ „Ò ‹Á∑UU Ÿ ◊Ò¢ Sfláʸ ¬Œ∑UU
∑U U ‚fl¸üÊcΔ wvfl¢ (¿„ ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄) SÕÊŸ ¬⁄ ¬„È¢ø ª∞ „Ò¢– ’Ÿ S≈ÊÄ‚ ≈͟ʸ◊¢≈Ê¢ ◊¢ ‚ ∞∑UU „Ò Á¡‚◊¢ ‡ÊË·¸ fl„ ߢÁ«ÿÊ •Ê¬Ÿ •ÊÒ⁄ ÕÊ߸‹Ò¢« •Ê¬Ÿ ©‹≈»U U⁄ ∑UU Ê Á‡Ê∑UU Ê⁄ ’ŸË– Ÿ„Ë¢ „Ò– •Ê¬∑UU UÊ ©‚∑U U S≈˛Ê∑U U ¡Ëß ∑UU Ê ‚¬ŸÊ ŒπÃË „Í¢– øÒ¢Á¬ÿŸÁ‡Ê¬ ¡ËÃ∑UU ⁄ ◊Ò¢ ∑UU Ê»UU Ë πÈ‡Ê „Í¢ ÄÿÊ¢Á∑UU
(w}fl¢, ÃËŸ ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄), Œfl¢Œ˝ Á’‡ÊÍ (xwfl¢, ŒÊ ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄), •ÊÁŒ‹ Áπ‹Ê«∏Ë Á„S‚Ê ‹Ã „Ò¢– ÿ„ ◊¢ ÷Ë ©¬ Áfl¡ÃÊ ⁄„Ë ÕË– »UU Êߟ‹ ◊¢ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ ∑UU ߸ ’Ê⁄ •Ê¬ ¡’ ∑UU Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ÃÒÿÊ⁄ „ÊŸÊ ß‚‚ ◊⁄Ê ◊ŸÊ’‹ ’…∏Ê „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ ◊⁄Ë Ÿ¡⁄¢ ≈UÊÄÿÊ •Ê‹¢Á¬∑UU ◊¢
⁄ÊÁ‡ÊŒ (∑UU Á⁄ÿ⁄ ∑UU Ë ‚fl¸üÊcΔ x{flË¢, ŒÊ ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄), ¡Ò∑U U ‹Ëø (yvfl¢, ŒÊ øÈŸÊÒÃˬÍáʸ „ÊªÊ ‹Á∑UU Ÿ ◊Ò¢ flÊSÃfl ◊¢ „Ê⁄Ÿ ∑U U ’Ê⁄ ◊¢ Á‚¢œÍ Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ ◊Ò¢ »UU Êߟ‹ •ÊÒ⁄ ÿ„Ê¢ Ã∑UU Á∑UU ÄflUÊ≈¸⁄ „ÊÃÊ „Ò– Sfláʸ ¬Œ∑UU ¬⁄ Á≈∑UU Ë „Ò¢–
¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄), ‹ˇÊáÊ ‚¢ŒÊ∑UU Ÿ (yzfl¢, vv ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄) •ÊÒ⁄ ◊ÊÁ‹¢ŒÊ
¬Èc¬∑UU È◊Ê⁄ ({vfl¢, vz ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄) ∑UU Ë ⁄Ò¢Á∑UU ¢ª ◊¢ ÷Ë ‚ÈœÊ⁄ „È•Ê „Ò– ÷Ê⁄ÃËÿ
’À‹’Ê¡Ê¢ ◊¢ ∑UU Ê„‹Ë ∑U U •‹ÊflÊ ∑U Ufl‹ øÃ‡fl⁄ ¬È¡Ê⁄Ê (¿Δ) ‡ÊË·¸ vÆ ◊¢
‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¢– øÊ≈Ë ∑U U Œ‚ ’À‹’Ê¡Ê¢ ◊¢ ∑U Ufl‹ ∞∑UU •¢Ã⁄ •ÊÿÊ „Ò ÃÕÊ ÁŒŸ‡Ê
ø¢ŒË◊‹ ∑UU Ë ¡ª„ ©S◊ÊŸ ÅflÊ¡Ê Œ‚fl¢ Ÿ¢’⁄ ¬⁄ ∑UU ÊÁ’¡ „Ê ª∞ „Ò¢– •Á¡¢Äÿ
◊Ò¢ •¬Ÿ π‹ ∑UU Ê
⁄„ÊáÊ ŒÊ ¬ÊÿŒÊŸ ŸËø v~fl¢ SÕÊŸ ¬⁄ Áπ‚∑UU ª∞ „Ò¢ ¡’Á∑UU ‹Ê∑U U‡Ê ⁄Ê„È‹
ŒÊ SÕÊŸ ™¬⁄ ‚¢ÿÈÄà wyfl¢ SÕÊŸ ¬⁄ ¬„È¢ø ª∞ „Ò¢– Á¡Ÿ ’À‹’Ê¡Ê¢ ∑UU Ë ⁄Ò¢Á∑UU ¢ª
◊¢ ‚ÈœÊ⁄ „È•Ê „Ò ©Ÿ◊¢ •¡„⁄ •‹Ë (ÃËŸ ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄ vwfl¢), ¡ÊÚŸË
‹Èà»UU U ©ΔÊ ⁄„Ê „Í∏U— œflŸ
’ÿ⁄S≈ÊÚ (¿„ ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄ v{fl¢), „Ÿ⁄Ë ÁŸ∑UU ÊÀ‚ (ÃËŸ ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄
v|fl¢), ¡Ê‚ ’≈‹⁄ (ÃËŸ ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄ v}fl¢), ∑UU È‚Ê‹ ◊¢Á«‚ (•ÊΔ ∞¡¥‚Ë– Á‚«ŸË
¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄ wÆfl¢) ◊ÊÁ◊ŸÈ‹ „∑UU (vv ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄ ‚¢ÿÈÄà wyfl¢), S≈ÊÄ‚
(¬Ê¢ø ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄ xvfl¢) •ÊÁŒ ÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¢– S≈ÊÄ‚ •Ê‹⁄Ê¢«⁄Ê¢ ∑UU Ë ‚ÍøË π⁄Ê’ ŒÊÒ⁄ ‚ ªÈ¡⁄Ÿ ∑U U ’ÊŒ »UU Ê◊¸ ◊¢ ‹ÊÒ≈ Á‡Êπ⁄ œflŸ •ÊS≈˛Á‹ÿÊ
◊¢ ‡ÊË·¸ ¬Ê¢ø ◊¢ ¬„È¢ø ª∞ „Ò¢– fl„ ∞∑UU ¬ÊÿŒÊŸ ™¬⁄ ¬Ê¢øfl¢ SÕÊŸ ¬⁄ ¬„È¢ø üÊ΢π‹Ê ∑U U Á‹∞ ÷Ê⁄à ∑UU Ë ≈S≈ ≈Ë◊ ◊¢ ¡ª„ Ÿ„Ë¢ Á◊‹Ÿ ‚ ‡ÊÈMU U ◊¢ ŒÈπË
ª∞ „Ò¢– ß‚ ‚ÍøË ◊¢ ‡ÊÊÁ∑UU ’ •‹ „‚Ÿ ¬„‹ •ÊÒ⁄ ⁄Áfl¢Œ˝ ¡«¡Ê ŒÍ‚⁄ SÕÊŸ Õ ‹Á∑UU Ÿ •’ fl„ •Êª ’…∏ ª∞ „Ò¢– „Ê‹ ◊¢ ‚¢¬ãŸ ≈Ë-wÆ üÊ΢π‹Ê ◊¢
¬⁄ ’Ÿ „È∞ „Ò¢– ◊ÒŸ •Ê»UU Œ ‚Ë⁄Ë¡ øÈŸ ª∞ œflŸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ „Ê¢, ◊Ò¢ ÕÊ«∏Ê ŒÈπË ÕÊ
‹Á∑UU Ÿ ◊Ò¢ •Êª ’…∏ ªÿÊ „Í¢ •ÊÒ⁄ ◊ÊŸÁ‚∑UU MUU ¬ ‚ •ë¿Ë ÁSÕÁà ◊¢ „Í¢–

Á◊ÃÊ‹Ë ∑UU UÊ ‚¢÷Ê‹ŸÊ ◊Ò¢ ‚∑UU Ê⁄Êà◊∑UU „Í¢– ◊Ò¢ •¬Ÿ π‹ ∑UU Ê ‹Èà»UU ©ΔÊ ⁄„Ê „Í¢–

◊ÈÁ‡∑UU U‹— ⁄U◊‡Ê ¬flÊ⁄

∑UU ⁄ŸÊ ’Œ‹ ∑UU Ë ÷ÊflŸÊ Ÿ„Ë¢ ’ÁÀ∑UU

∑§Êø Ÿ Á◊ÃÊ‹Ë ∑§
‚ÊÕ ÃŸÊfl¬Íáʸ ‚¢’œÊ¥
∑§Ê SflË∑§Ê⁄UÊ
∞¡¥‚Ë– Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë
÷Ê⁄ÃËÿ ◊Á„‹Ê Á∑˝U U∑U U≈ ≈Ë◊ ∑U U ∑UU Êø
⁄◊‡Ê ¬flÊ⁄ Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê SflË∑UU Ê⁄
Á∑UU ÿÊ Á∑UU ©Ÿ∑U U ‚ËÁŸÿ⁄ Áπ‹Ê«∏Ë
Á◊ÃÊ‹Ë ⁄Ê¡ ∑U U ‚ÊÕ ÃŸÊfl¬Íáʸ ‚¢’¢œ
„Ò ‹Á∑UU Ÿ S¬c≈ Á∑UU ÿÊ Á∑UU Áfl‡fl ≈Ë-
wÆ ‚◊Ë»UU Êߟ‹ ◊¢ ©ã„¢ ’Ê„⁄ ∑UU ⁄ŸÊ
¬Í⁄Ë Ã⁄„ ‚ Á∑˝U U∑U U≈ ‚ ¡È«∏Ê ÕÊ– ¬flÊ⁄
’Ë‚Ë‚Ë•Ê߸ ‚Ë߸•Ê ⁄Ê„È‹ ¡ÊÒ„⁄Ë
•ÊÒ⁄ ◊„ʬ˝’¢œ∑UU (Á∑˝U U∑U U≈ ‚¢øÊ‹Ÿ)
‚’Ê ∑UU ⁄Ë◊ ‚ Á◊‹– ß‚‚ ∞∑UU ÁŒŸ
¬„‹ Á◊ÃÊ‹Ë Ÿ ©Ÿ ¬⁄ ¬ˇÊ¬Êà ∑UU Ê
•Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ ÕÊ– ¬flÊ⁄ Ÿ ◊È¢’߸ ◊¢
’Ë‚Ë‚Ë•Ê߸ ◊ÈÅÿÊ‹ÿ ◊¢ ’Ê«¸ ∑U U
ŒÊŸÊ¢ •Áœ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ¢ ‚ ◊È‹Ê∑UU Êà ∑UU Ë–
÷Ê⁄ÃËÿ
◊Á„‹Ê ≈Ë◊ ∑UU UË ‚’‚ ‚ËÁŸÿ⁄
Áπ‹Ê«∏Ë Ÿ ¡ÊÒ„⁄Ë •ÊÒ⁄ ∑UU ⁄Ë◊ ∑UU Ê ÷¡
ª∞ ∑UU «∏ ߸◊‹ ◊¢ ¬ÊflÊ⁄ ¬⁄ •Ê⁄Ê¬
‹ªÊÿÊ ÕÊ Á∑UU ©ã„¢ flS≈ߢ«Ë¡ ◊¢
π‹ ª∞ Áfl‡fl ≈Ë-wÆ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ¬flÊ⁄
Ÿ •¬◊ÊÁŸÃ Á∑UU ÿÊ ÕÊ ÃÕÊ ≈Ë◊ ‚
’Ê„⁄ Á∑UU ∞ ¡ÊŸ ¬⁄ fl„ ⁄Ê ¬«∏Ë ÕË–
’Ë‚Ë‚Ë•Ê߸ ‚ÍòÊÊ¢ Ÿ ªÊ¬ŸËÿÃÊ ∑UU Ë
‡Êø ¬⁄ ∑UU „Ê Á∑§ ⁄U◊‡Ê Ÿ SflË∑UU Ê⁄
Á∑UU ÿÊ Á∑UU Á◊ÃÊ‹Ë ∑U U ‚ÊÕ ©Ÿ∑U U
¬‡Êfl⁄ Á⁄‡Ã ßÊfl¬Íáʸ „Ò ÄÿÊ¢Á∑UU ©ã„¢
„◊‡ÊÊ ‹ªÊ Á∑UU fl„ •‹ª-Õ‹ª
⁄„Ÿ flÊ‹Ë Áπ‹Ê«∏Ë „Ò •ÊÒ⁄ ©‚
‚¢÷Ê‹ŸÊ ◊ÈÁ‡∑UU U‹ „Ò– „Ê‹Ê¢Á∑UU U
•Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ¬ÊflÊ⁄ Ÿ ’ÃÊÿÊ
Á∑UU Á◊ÃÊ‹Ë ∑UU Ê ‚◊Ë»UU Êߟ‹ ‚ ’Ê„⁄
⁄áÊŸËÁà ∑UU Ê Á„S‚Ê ÕÊ– ߢNjҢ« Ÿ ß‚
◊Òø ◊¢ ÷Ê⁄à ∑UU Ê •ÊΔ Áfl∑U U≈ ‚ „⁄ÊÿÊ
ÕÊ– •Áœ∑UU Ê⁄Ë Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ ©ã„Ê¢Ÿ
∑UU „Ê Á∑UU π⁄Ê’ S≈˛Êß∑UU ⁄≈ ∑U U ∑UU Ê⁄áÊ
©ã„¢ ߢNjҢ« ∑U U Áπ‹Ê»UU ◊Òø ‚ ’Ê„⁄
Á∑UU ÿÊ ªÿÊ– ß‚∑U U •‹ÊflÊ ≈Ë◊
¬˝’¢œŸ Á¬¿‹ ◊Òø ◊¢ ¡Ëà Œ¡¸ ∑UU ⁄Ÿ
flÊ‹Ë ≈Ë◊ ∑UU Ê ’⁄∑UU ⁄Ê⁄ ⁄πŸÊ øÊ„ÃÊ
ÕÊ– ¬flÊ⁄ ‚ ¬Í¿Ê ªÿÊ Á∑UU •Êÿ⁄‹Ò¢«
•ÊÒ⁄ ¬ÊÁ∑UU SÃÊŸ ∑U U Áπ‹Ê»UU ◊ÒøÊ¢ ◊¢
Á◊ÃÊ‹Ë ∑UU Ê S≈˛Êß∑UU ⁄≈ •Ê«∏ ÄÿÊ¢ Ÿ„Ë¢
•ÊÿÊ ÃÊ ß‚∑UU Ê ©Ÿ∑U U ¬Ê‚ ∑UU Ê߸
¡flÊ’ Ÿ„Ë¢ ÕÊ–
Á◊ÃÊ‹Ë Ÿ ߟ ŒÊŸÊ¢ ◊ÒøÊ¢ ◊¢
•œ¸‡ÊÃ∑UU ¡◊Ê∞ •ÊÒ⁄ ©ã„¢ å‹ÿ⁄
•Ê»UU Œ ◊Òø øÈŸÊ ªÿÊ– ß‚∑U U
•‹ÊflÊ ß‚ ¬⁄ ÷Ë øøʸ „È߸ Á∑UU ÄÿÊ
Á◊ÃÊ‹Ë ∑UU Ê ’Ê„⁄ ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ Á∑UU ‚Ë
¬˝÷Êfl‡ÊÊ‹Ë •Áœ∑UU UÊ⁄Ë ∑UU UÊ ’Ê„⁄Ë
Œ’Êfl ÕÊ– ‚ÍòÊÊ¢ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑UU ¬ÊflÊ⁄
Ÿ Á∑UU ‚Ë ∑UU Ê »UU ÊŸ •ÊŸ ∑UU Ê π¢«Ÿ
Á∑UU ÿÊ ‹Á∑UU Ÿ ŒÊflÊ Á∑UU ÿÊ Á∑UU fl„
ß‚‚ •flªÃ Õ Á∑UU ’Ë‚Ë‚Ë•Ê߸ ∑UU Ê
¬˝÷Êfl‡ÊÊ‹Ë √ÿÁÄà ≈Ë◊ ◊ÒŸ¡⁄
(ÃÎÁåà ÷≈˜≈ÊøÊÿ¸) •ÊÒ⁄ ŒÊÒ⁄ ∑UU Ë
øÿŸ∑UU Ãʸ (‚ÈœÊ ‡ÊÊ„) ∑U U ‚¢¬∑¸U U ◊¢
ÕÊ– Á◊ÃÊ‹Ë Ÿ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ¬˝‡ÊÊ‚∑UU Ê¢
∑UU Ë ‚Á◊Áà ∑UU Ë ‚ŒSÿ «ÊÿŸÊ ∞«ÈÀ¡Ë
¬⁄ ÷Ë ¬ˇÊ¬ÊìÍáʸ ⁄flÒÿÊ •¬ŸÊŸ ∑UU Ê
•Ê⁄Ê¬ ‹ªÊÿÊ ÕÊ– flŸ« ≈Ë◊ ∑UU Ë
∑UU åÃÊŸ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ∞«ÈÀ¡Ë Ÿ ©Ÿ∑U U
Áπ‹Ê»UU •¬Ÿ ¬Œ ∑UU Ê ©¬ÿÊª Á∑UU ÿÊ–
∞«ÈÀ¡Ë Ÿ •÷Ë Ã∑UU Á◊ÃÊ‹Ë ∑U U
•Ê⁄Ê¬Ê¢ ¬⁄ ¬˝ÁÃÁ∑˝U UÿÊ Ÿ„Ë¢ ŒË „Ò–
øÊ‹Ë‚ fl·Ë¸ÿ ¬flÊ⁄ ∑UU Ê •¢ÃÁ⁄◊
∑UU UÊÿ¸∑U U Ê‹ ‡ÊÈ∑˝U U flÊ⁄ ∑UU UÊ ‚◊ÊåÃ
„Ê ¡Ê∞ªÊ–
•¬ŸÊ •Á÷ÿÊŸ ¬≈⁄Ë
¬⁄ ‹ÊŸ ∑UU UË ∑UU UÊÁ‡Ê‡Ê
∑UU U⁄ªÊ øãŸß¸ÿŸ
øãŸß¸– •’ Ã∑UU ¿„ ◊ÒøÊ¢ ◊¢ „Ê⁄ ¤Ê‹Ÿ
flÊ‹Ë øãŸß¸ÿŸ ∞»UU ‚Ë ∑UU Ë ªÈLU flÊ⁄ ∑UU Ê
ÿ„Ê¢ ¡’ ∑U U⁄‹ é‹ÊS≈‚¸ ∞»UU ‚Ë ∑U U
Áπ‹Ê»UU ◊Ҍʟ ¬⁄ ©Ã⁄ªË ÃÊ ©‚∑UU Ê
‹ˇÿ ߢÁ«ÿŸ ‚Ȭ⁄ ‹Ëª (•Ê߸∞‚∞‹)
»UU È≈’Ê‹ ≈͟ʸ◊¢≈ ◊¢ •¬ŸÊ •Á÷ÿÊŸ Á»UU ⁄
‚ ¬≈⁄Ë ¬⁄ ‹ÊŸÊ „ÊªÊ– ◊ÊÒ¡ÍŒÊ øÒ¢Á¬ÿŸ
øãŸßÿŸ ∑U U •’ Ã∑UU ∑U Ufl‹ øÊ⁄ •¢∑U U „Ò¢
•ÊÒ⁄ fl„ ¬˝÷Êfl ¿Ê«∏Ÿ ◊¢ ŸÊ∑UU Ê◊ ⁄„Ê „Ò–
©‚Ÿ ∑U Ufl‹ ∞∑UU ¡Ëà Œ¡¸ ∑UU Ë „Ò ¡’Á∑UU
©‚ ¿„ ◊ÒøÊ¢ ◊¢ „Ê⁄ Á◊‹Ë „Ò– ¡ÊŸ ª˝ª⁄Ë
∑UU Ë ∑UU ÊÁø¢ª flÊ‹Ë ≈Ë◊ Ÿ ∞»UU ‚Ë ¬ÈáÊ ∑U U
Áπ‹Ê»UU ¡Ëà ‚ flʬ‚Ë ∑UU Ë ‹Á∑UU Ÿ
ß‚∑U U ’ÊŒ ©‚ Á¬¿‹ ◊Òø ◊¢ ¡◊‡ÊŒ¬È⁄
∞»UU ‚Ë ‚ „Ê⁄ ∑UU Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑UU ⁄ŸÊ ¬«∏Ê–
øãŸß¸ ∑UU Ë ≈Ë◊ ∑UU Ê •’ øÊ⁄ ÁŒŸ ∑U U
•¢Ã⁄Ê‹ ◊¢ ŒÊ ◊Òø π‹Ÿ „Ò¢ •ÊÒ⁄ fl„ ߟ
ŒÊŸÊ¢ ◊¢ ¡Ëà Œ¡¸ ∑UU ⁄∑U U •¬ŸË ÁSÕÁÃ
‚ÈœÊ⁄Ÿ ∑UU Ë ∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ∑UU ⁄ªË–
øãŸß¸ÿŸ •÷Ë •¢∑U UÃÊÁ‹∑UU Ê ◊¢
ŸÊÒfl¢ SÕÊŸ ¬⁄ „Ò– ∑U U fl‹ ÁŒÀ‹Ë
«ÊÿŸÊ◊Ê¡ „Ë ©‚‚ ¬Ë¿ „Ò– ©‚ •ª⁄
é‹ÊS≈‚¸ ∑UU Ê „⁄ÊŸÊ „Ò ÃÊ „⁄ Áfl÷ʪ ◊¢
•ë¿Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑UU ⁄ŸÊ „ÊªÊ– øãŸß¸ÿŸ ∑UU Ë
⁄ˇÊʬ¢ÁÄà •’ Ã∑UU ¬˝÷Êfl ¿Ê«∏Ÿ ◊¢
ŸÊ∑UU Ê◊ ⁄„Ë „Ò– ©‚Ÿ v{ ªÊ‹ πÊ∞ „Ò¢–
•Áª˝◊ ¬¢ÁÄà ÷Ë •ŸÈ∑U UÍ‹ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑UU ⁄Ÿ ◊¢
•‚»UU ‹ ⁄„Ë „Ò– Á¬¿‹ ‚Ê‹ ∑U U S≈Ê⁄
¡¡ ‹Ê‹¬π‹È•Ê ∑UU Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ©ÃÊ⁄
ø…Êfl flÊ‹Ê ⁄„Ê „Ò–
 Ÿß¸ ÁŒÀÀÊË, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿflê’⁄UU, wÆv} S¬Ê≈˜U‚¸ 15

•¢‡ÊÈ◊ÊŸ •Êß≈UÊ ‚Ë⁄UË¡
∑§ ‚◊Ë»§Êߟ‹ ◊¥
‹πŸ™§– ªÒ⁄Ufl⁄UËÿ •¥‡ÊÈ◊ÊŸ
Á‚¥„ •Ê⁄U∞‚ ‚ʪ⁄U ◊◊ÙÁ⁄Uÿ‹
•Êß≈UÊ ≈UÒ‹¥≈U ‚Ë⁄UË¡ ≈UÁŸ‚
≈U͟ʸ◊¥≈U ◊¥ ’Ê‹∑§ •¥«⁄U-vy fl
•¥«⁄U-v{ S¬œÊ¸ ◊¥ ©‹≈U»‘§⁄U
∑§⁄U∑§ ‚◊Ë»§Êߟ‹ ◊¥ ¡ª„
’ŸÊÿË– ß‚∑§ •‹ÊflÊ ‹ˇÿ
Á≈UÄ∑ͧ ÷Ë •¥ÁÃ◊ øÊ⁄U ◊¥ ¬„¢ÈUø
ª∞ „Ò¥U– fl„UË¥ ’ÊÁ‹∑§Ê flª¸ ◊¥
‡ÊË·¸ fl⁄UËÿ ÿÁà Á’‚Ÿ Ÿ
’ÊÁ‹∑§Ê •¥«⁄-v{ fl •¥«⁄U-
vy ∑§ flªÙ¸¢ ∑‘§ ‚◊Ë»Êߟ‹ ◊¥
¬˝fl‡Ê Á∑§ÿÊ– ’ÊÁ‹∑§Ê •¥«⁄U-
v{ ◊¥ ÃË‚⁄UË fl⁄UËÿ ‚Ê‚Ê
∑§Á≈UÿÊ⁄U •ı⁄U ŒÍ‚⁄UË fl⁄UËÿ ß⁄U◊
¡ÒŒË Ÿ ÷Ë ¡Ëà Œ¡¸ ∑§Ë–
¬Á⁄UáÊÊ◊— ÄflÊ≈U¸⁄U »§Êߟ‹-
‚Ê‚Ê ∑§Á≈UÿÊ⁄U (’Ê‹∑§ •¥«⁄U-v{) •Ê⁄UÙŸ
‚Ò◊È•‹ Ÿ •¡È¸Ÿ ‡Ê◊ʸ ∑§Ù {-
v, {-y ‚, •Á÷¡Ëà Á‚¥„ Ÿ
•Êÿ¸◊ÊŸ ◊„ÃÊ ∑§Ù {-w, {-y ‚,U •¥‡ÊÈ◊ÊŸ Á‚¥„ ; Ÿ ‡Êıÿ¸ Á‚¥„ ∑§Ù {-w,
|-z ‚ „⁄UÊÿÊ– (’ÊÁ‹∑§Ê •¥«⁄U-v{) ÿÁà Á’‚Ÿ Ÿ ÁŒflÊ ÷ÊÁ≈UÿÊ ∑§Ù |-
{(w), {-x ‚, ‚Ê‚Ê ∑§Á≈UÿÊ⁄U Ÿ •‹Ë‡ÊÊ flÃ„ÊŸË ∑§Ù {-x, {-w ‚,
•Á‡Ê¸ÿÊ •„◊Œ Ÿ •Êø˸ ¬¥flÊ⁄U ∑§Ù {-Æ, {-Æ ‚,U ߸⁄U◊ ¡ÒŒË Ÿ flÒcáÊflË ‹ÙœË
∑§Ù {-Æ, {-Æ ‚ „⁄UÊÿÊ– (’Ê‹∑§ •¥«⁄U-vy) ‹ˇÿ Á≈UÄ∑ͧ Ÿ ◊È∑§È‹ ‹ÙœË
∑§Ù {-w, {-x ‚, ‡Êıÿ¸ Á‚¥„ Ÿ ¬ÊÕ¸ ⁄UÊòÊÊ ∑§Ù {-x, {-y ‚, •¥‡ÊÈ◊ÊŸ Á‚¥„
Ÿ Áfl∑‘§‡Ê øı⁄UÁ‚ÿÊ ∑§Ù {-y, {-v ‚ „⁄UÊÿÊ– (’ÊÁ‹∑§Ê •¥«⁄U-vy) ÿÁÃ
Á’‚Ÿ Ÿ «Ë «¥ªflÊ‹ ∑§Ù {-Æ, {-Æ ‚, flÒcáÊflË ‹ÙœË Ÿ •‹Ë‡ÊÊ flÄʟË
∑§Ù {-x, {-Æ ‚, ‡ÊªÈŸ ∑§È◊Ê⁄UË Ÿ ŒÈ’ʸ ¡ÒŸ ∑§Ù {-Æ, {-Æ ‚ „⁄UÊÿÊ–
(’Ê‹∑§ •¥«⁄U-v{ «’À‚)•Ê⁄UÙŸ fl •Êÿ¸◊ÊŸ Ÿ ¬ÊÕ¸ fl ⁄UÙ◊Ÿ ∑§Ù y-Æ,
y-v ‚, ¬ÊÕ¸ fl ‡Êıÿ¸ Ÿ •¡È¸Ÿ fl ◊È∑§È‹ ∑§Ù y-v, z-y({) ‚, ‚¡‹ fl
•Ù◊ Ÿ ∑§⁄U◊Ÿ fl Áøã◊ÿ ∑§Ù y-w, z-y(|) ‚ •ı⁄U ŒˇÊ fl •Á÷¡Ëà Ÿ
‡Êıÿ¸ fl ‚éÿ‚ÊøË ∑§Ù y-Æ, y-Æ ‚ „⁄UÊÿÊ–
Áfl∑§Ê‚, ÁflŸÿ fl ‹Ê‹◊ÁŸ Ÿ
ÁŒ‹Ê∞ ÿÍ¬Ë ∑§Ù ¬Œ∑§
÷Ê⁄Uà Ÿ Œ. •»˝§Ë∑§Ê ∑§Ê •Ê‚ÊŸË ‚ „U⁄UÊÿÊ
„Ê∑§Ë flÀ«¸ ∑§¬
∞¡¥‚Ë– ©U«∏U˂ʧ
„Ê∑§Ë flÀ«¸ ∑§¬ ∑‘§ ¬„‹ ◊Òø ◊¥
÷Ê⁄Uà Ÿ ‚Ê™§Õ •»˝§Ë∑§Ê ∑‘§ Áπ‹Ê»
‡ÊÊŸŒÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑§⁄UÃ „È∞ z-Æ ‚
¡Ëà Œ¡¸ ∑§Ë– ÷Ê⁄Uà ∑§Ë Ã⁄U» ‚
Á‚◊⁄UŸ¬˝Ëà Ÿ ŒÊ •ı⁄U ◊Ÿ¬˝ËÃ,
‹Á‹Ã •ı⁄U •Ê∑§Ê‡ÊŒË¬ Ÿ ∞∑§-∞∑§
ªÙ‹ Á∑§∞– ÷Ê⁄Uà ◊Òø ◊¥ ‡ÊÈM§ ‚ „Ë
•Ê∑˝§Ê◊∑§ ◊Í« Ÿ¡⁄U •ÊÿÊ •ÊÒ⁄U ∞∑§
’Ê⁄U ÷Ë ‚Ê™§Õ •»˝§Ë∑§Ê ∑§Ù flʬ‚Ë
∑§Ê ◊ı∑§Ê Ÿ„Ë¥ ÁŒÿÊ– fl„Ë¥ ‚Ê™§Õ
•»˝§Ë∑§Ê ◊Òø ◊¥ Œ’Êfl ◊¥ ÁŒπË– fl„
÷Ê⁄UÃËÿ ≈UË◊ ∑§Ù ÕÙ«∏Ë ÷Ë ≈UÄ∑§⁄U
Ÿ„Ë¥ Œ ¬ÊÿË–
fl„UË¥ ⁄¡Ã ¬Œ∑UU Áfl¡ÃÊ
’ÁÀ¡ÿ◊ Ÿ ©Œ˜ÉÊÊ≈Ÿ ◊Òø ◊¢ ∑UU ŸÊ«Ê
∑UU Ê w-v ‚ „⁄Ê ÁŒÿÊ– ŒÈÁŸÿÊ ∑UU Ë
ÃË‚⁄ Ÿ¢’⁄ ∑UU Ë ≈Ë◊ ’ÁÀ¡ÿ◊ ∑UU Ê ß‚
’◊‹ ◊È∑U UÊ’‹ ◊¢ vvflË¢ ⁄Ò¢Á∑UU ¢ª flÊ‹Ë
∑UU ŸÊ«Ê ∑UU Ê „⁄ÊŸÊ Ãÿ „Ë ◊ÊŸÊ ¡Ê ⁄„Ê
ÕÊ ‹Á∑UU Ÿ ≈Ë◊ Ÿ •¬Ÿ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ‚
¬˝÷ÊÁflà Ÿ„Ë¢ Á∑UU ÿÊ–
¬„‹ ŒÊ ÄflUÊ≈¸⁄ ◊¢ ’ÁÀ¡ÿ◊
Ÿ ∑UU Ê»UU Ë Ã¡ ⁄çÃÊ⁄ „Ê∑UU Ë π‹Ë
‹Á∑UU Ÿ ’ÊŒ ◊¢ ‹ÿ ∑UU Êÿ◊ Ÿ„Ë¢ ⁄π
‚∑UU Ë– ’ÁÀ¡ÿ◊ ∑U U Á‹∞ ÃË‚⁄ Á◊Ÿ≈
◊¢ »U UÁ‹Ä‚ «ŸÊ∞⁄ Ÿ ªÊ‹ ŒÊªÊ–
fl„Ë¢ vwfl¢ Á◊Ÿ≈ ◊¢ ∑UU åÃÊŸ ÕÊ◊‚
Á’˝∞À‚ Ÿ ªÊ‹ Á∑UU ÿÊ– ©‚ „Ê‹Ê¢Á∑UU
⁄»U U⁄‹ ¬⁄ •◊Êãÿ ∑UU ⁄Ê⁄ ÁŒÿÊ ªÿÊ
ÄÿÊ¢Á∑UU ªÊ‹ ∑U U ÷ËÃ⁄ ¡ÊŸ ‚ ¬„‹
©UûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑U U Áπ‹Ê»UU U ⁄Ê¡SÕÊŸ
ª¢Œ ©‚∑U U „ÊÕ ¬⁄ ‹ªË ÕË– Á’˝∞À‚
Ÿ wwfl¢ Á◊Ÿ≈ ◊¢ •ÊÕ¸⁄ flÊŸ «Ê⁄Ÿ ∑U U
◊Ífl ¬⁄ ≈Ë◊ ∑UU Ê ŒÍ‚⁄Ê ªÊ‹ ŒÊªÊ–
¬„‹ ŒÊ ÄflÊ≈¸⁄ ◊¢ ∑UU ŸÊ«Ê Áfl⁄ÊœË
ªÊ‹ ¬⁄ „◊‹Ê Ÿ„Ë¢ ∑UU ⁄ ‚∑UU Ê ‹Á∑UU Ÿ
„Ê»UU ≈Êß◊ ∑U U ’ÊŒ ©‚Ÿ flʬ‚Ë ∑UU Ë
∑UU ÊÁ‡Ê‡Ê ∑UU Ë– •ŸÈ÷flË ◊Ê∑¸U U ¬Ëÿ⁄‚Ÿ
Ÿ y}fl¢ Á◊Ÿ≈ ◊¢ ¬ŸÀ≈Ë ∑UU ÊŸ¸⁄ ¬⁄
ªÊ‹ ŒÊªÊ– ’ÁÀ¡ÿ◊ Ÿ ◊Òø ◊¢ øÊ⁄
¬ŸÀ≈Ë ∑UU ÊŸ¸⁄ ª¢flÊ∞– ∑UU åÃÊŸ Á’˝∞À‚
Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ „◊Ÿ ¬„‹ „Ê»UU ◊¢ •ë¿Ê
π‹Ê ‹Á∑UU Ÿ ∑UU ŸÊ«Ê Ÿ ’ÊŒ ◊¢ flʬ‚Ë
¥æSÅþðçÜØæ ·UU è çÙ»æãð´ ç¹ÌæÕè ãñçÅþ·U U ÂÚ
∞¡¥‚Ë– ÷ÈflŸ‡fl⁄
⁄Á¬« ≈Ê߸’˝∑U U ⁄ ‚
„ÊªÊ ‡ÊÃ⁄¢¡ ÁflE
ÁπÃÊ’ ∑UU UÊ »ÒU U ‚‹Ê
‹¢ŒŸ– ‹ª÷ª ÃËŸ „çÃ ◊¢ zÆ ÉÊ¢≈
‚ •Áœ∑UU ∑U U π‹ ∑U U ’Êfl¡ÍŒ ‡ÊÃ⁄¢¡
ÁflE øÒ¢Á¬ÿŸÁ‡Ê¬ ∑U U ÁπÃÊ’ ∑UU Ê
»ÒU U‚‹Ê ≈Ê߸’˝∑U U⁄ ’ÊÁ¡ÿÊ¢ ∑U U ‚ÊÕ
„ÊªÊ– •◊Á⁄∑UU Ê ∑U U øÒ‹¢¡⁄ »UU ÊÁ’ÿÊŸÊ
∑UU LU •ÊŸÊ •ÊÒ⁄ ªÃ ÁflE øÒ¢Á¬ÿŸ ŸÊfl¸
∑U U ◊ÒÇŸ‚ ∑UU Ê‹¸‚Ÿ ∑U U ’Ëø ‹ªÊÃÊ⁄
vw ’ÊÁ¡ÿÊ¢ «˝Ê ⁄„Ë– ‡ÊÃ⁄¢¡ ÁflE
øÒ¢Á¬ÿŸÁ‡Ê¬ ∑U U ßÁÄʂ ◊¢ ∞‚Ê
¬„‹Ë ’Ê⁄ „È•Ê „Ò– ‹¢ŒŸ ◊¢
‚Ê©¢«¬˝Í»U U Ç‹Ê‚ ∑U UÁ’Ÿ ◊¢ π‹Ê ¡Ê
⁄„ ß‚ ◊Òø ∑UU Ê »ÒU U‚‹Ê •’ ⁄Á¬«
’ÊÁ¡ÿÊ¢ ∑U U ŸÃË¡ ‚ „ÊªÊ •ÊÒ⁄ •ª⁄
Á»UU ⁄ ÷Ë ŸÃË¡Ê Ÿ„Ë¢ ÁŸ∑UU ‹ÃÊ „Ò ÃÊ
Áfl¡ÃÊ ∑UU Ê »ÒU U‚‹Ê ∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞
‚«Ÿ «Õ ¬˝ÊMUU ¬ ∑UU Ê ‚„Ê⁄Ê Á‹ÿÊ ¡Ê
‚∑UU ÃÊ „Ò– w{ ‚Ê‹ ∑U U ∑UU MU U•ÊŸÊ ∑UU Ë
Ÿ¡⁄¢ ’Ê’Ë Á»UU ‡Ê⁄ ∑U U ’ÊŒ ¬„‹Ê
•◊Á⁄∑UU Ë ÁflE øÒ¢Á¬ÿŸ ’ŸŸ ¬⁄
Á≈∑UU Ë „Ò¢– ∑UU LU •ÊŸÊ ∑U U Áπ‹Ê»UU
„Ê‹Ê¢Á∑UU w| ‚Ê‹ ∑U U ∑UU Ê‹¸‚Ÿ ∑UU Ê
¬‹«∏Ê ÷Ê⁄Ë ◊ÊŸÊ ¡Ê ⁄„Ê „Ò ¡Ê v~
‚Ê‹ ∑UU Ë ©◊˝ ‚ ŒÈÁŸÿÊ ∑U U Ÿ¢’⁄ ∞∑UU
Áπ‹Ê«∏Ë „Ò¢ •ÊÒ⁄ ∑UU ◊ ‚◊ÿ ∑U U ◊ÒøÊ¢
◊¢ ©ã„¢ ∑UU Ê»UU Ë ◊¡’Íà ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò–
∑UU Ê‹¸‚Ÿ Ÿ „Ê‹Ê¢Á∑UU ‚Ê◊flÊ⁄ ∑UU Ê
vwflË¢ ’Ê¡Ë ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ ∑UU LU •ÊŸÊ ∑UU Ê «˝Ê
∑UU Ë ¬‡Ê∑UU ‡Ê ∑UU ⁄∑U U ∑UU ߸ ∑UU ◊¢≈≈⁄ ∑UU Ê
„Ò⁄ÊŸ ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ ¡’Á∑UU Áfl‡Ê·ôÊÊ¢ •ÊÒ⁄
∑UU ¢åÿÍ≈⁄ ¬˝Êª˝Ê◊ ∑UU Ê ◊ÊŸŸÊ ÕÊ Á∑UU fl„
∑UU Ë Á¡‚‚ „◊¢ ◊ÈÁ‡∑UU ‹¢ ¬‡Ê •Ê߸– ’„Ã⁄ ÁSÕÁà ◊¢ Õ–
•’ ’ÁÀ¡ÿ◊ ≈Ë◊ ŒÊ ÁŒ‚¢’⁄ ∑UU Ê
÷Ê⁄à ‚ π‹ªË ¡’Á∑UU ∑UU ŸÊ«Ê ∑UU Ê
‚Ê◊ŸÊ ŒÁˇÊáÊ •»˝U UË∑UU Ê ‚ „ÊªÊ–
Ÿ wÆvÆ •ÊÒ⁄ wÆvy ◊¢ ÁflE ∑UU ¬ ¡Ëß ∑U U

∑§Ë •ë¿UË ‡ÊÈL§•Êà ßÁÄʂ ⁄øŸ ∑UU Ë Œ„‹Ë¡ ¬⁄ π«∏Ê

∞¡¥‚Ë– ∑UU ÊŸ¬È⁄
‚‹Ê◊Ë ’À‹’Ê¡ •Á◊Ã∑UU UÈ◊Ê⁄
ªÊÒÃ◊ ∑U U ~x ⁄Ÿ ∑U U ’ÊŒ ©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê
∑U U ª¢Œ’Ê¡Ê¢ Ÿ flʬ‚Ë ∑UU ⁄Ã „È∞ ⁄áÊ¡Ë
≈˛Ê»UU Ë ∞‹Ë≈ ª˝È¬ ‚Ë ◊Òø ∑U U ¬„‹
‹πŸ™§– ∑‘§«Ë Á‚¥„ ’Ê’Í S≈UÁ«ÿ◊ ◊¢ ø‹ ⁄U„Ë •Áπ‹ ÷Ê⁄UÃËÿ «Ê∑§ ∑§È‡ÃË ÁŒŸ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ⁄Ê¡SÕÊŸ ∑U U ¬Ê¢ø
¬˝ÁÃÿÙÁªÃÊ ∑‘§ ÃË‚⁄U ÁŒŸ ©ûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ ¬„‹flÊŸÙ¢ Ÿ ÃËŸ ¬Œ∑§ ¡ËÃ– Áfl∑U U≈ wwv ⁄Ÿ ¬⁄ ÁŸ∑UU Ê‹ ÁŒ∞–
Áfl∑§Ê‚ ∑§È◊Ê⁄U Ÿ |y Á∑§ª˝Ê ÷Ê⁄Uflª¸ ◊¥ ©ûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ Á‹∞ Sfláʸ ¬Œ∑§ ¡ËÃÊ– ¬„‹ ’À‹’Ê¡Ë ∑U U Á‹∞ ÷¡Ë ªß¸
}{ Á∑§ª˝Ê ÷Ê⁄Uflª¸ ◊¥ ÁflŸÿ ∑§È◊Ê⁄U ∑§Ù ⁄U¡Ã ÃÕÊ „Á⁄UÿÊáÊÊ ∑‘§ ◊¥¡Ëà ∑§Ù Sfláʸ ⁄Ê¡SÕÊŸ ∑UU Ë ≈Ë◊ Ÿ ŒÊ Áfl∑U U≈ vvfl¢
¬Œ∑§ ¬˝Ê# „È•Ê– {z Á∑§ª˝Ê ÷Ê⁄Uflª¸ ◊¥ „Á⁄UÿÊáÊÊ ∑§Ù Sfláʸ, ÁŒÀÀÊË ∑§Ù ⁄U¡Ã •Êfl⁄ ◊¢ v| ⁄Ÿ ¬⁄ „Ë ª¢flÊ ÁŒ∞ Õ–
fl ©ûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ ‹Ê‹◊ÁáÊ ∑§Ù ∑§Ê¥Sÿ ¬Œ∑§ ¬˝Ê# „È•Ê– ¬Á⁄UáÊÊ◊— ß‚∑U U ’ÊŒ ªÊÒÃ◊ •ÊÒ⁄ ⁄ÊÁ’Ÿ Á’c≈ Ÿ
(z| Á∑§ª˝Ê)- ÃÈ‹‚Ë ⁄UÊ◊ ◊ʤÊË (©U«∏UË‚Ê) ¬˝Õ◊, øÃ⁄UÊ◊ ŸÊÿ∑§ v~| ⁄Ÿ ∑UU Ë ‚ʤÊŒÊ⁄Ë ∑UU ⁄∑U U ¬Ê⁄Ë ∑U U
(∑§ŸÊ¸≈U∑§) ÁmÃËÿ, äÿÊŸ‡fl⁄U «Ë. ÷Ùª (◊„Ê⁄UÊc≈˛) fl •Ù¥∑§Ê⁄U Á‚¥„ ‚ÍòÊœÊ⁄ ∑UU Ë ÷ÍÁ◊∑UU Ê ÁŸ÷Ê߸– Á’c≈ Ÿ
(⁄UÊ¡SÕÊŸ) ÃÎÃËÿ– ({z Á∑§ª˝Ê)- ∑§È‹ŒË¬ („Á⁄UÿÊáÊÊ) ¬˝Õ◊, ¡ÿ¬˝∑§Ê‡Ê vx} ª¢Œ ◊¢ ‚Êà øÊÒ∑U UÊ¢ •ÊÒ⁄ ∞∑UU
(ÁŒÀÀÊË)- ÁmÃËÿ, ‹Ê‹◊ÁáÊ ÿÊŒfl (©¬˝) ÃÎÃËÿ– (|y Á∑§ª˝Ê)- Áfl∑§Ê‚ ¿Ä∑U U ∑UU Ë ◊ŒŒ ‚ {} ⁄Ÿ ’ŸÊ∞ •ÊÒ⁄
∑§È◊Ê⁄U (©¬˝) ¬˝Õ◊, ∑§Ê‹ÍŒÊ‚ („Á⁄UÿÊáÊÊ) ÁmÃËÿ, •Á◊à ¬≈U‹ (ªÈ¡⁄UÊÃ) fl„ øÊÁ≈‹ „Ê∑U U⁄ ‹ÊÒ≈ ª∞– fl„Ë¢
fl ⁄UÊ¡ Á‚¥„ (⁄UÊ¡SÕÊŸ) ÃÎÃËÿ– (}{ Á∑§ª˝Ê) - ◊¥¡Ëà („Á⁄UÿÊáÊÊ) ¬˝Õ◊, ªÊÒÃ◊ ‡ÊÃ∑UU ‚ ‚Êà ⁄Ÿ ‚ øÍ∑U U ª∞
ÁflŸÿ ∑§È◊Ê⁄U ÿÊŒfl (©¬˝) ÁmÃËÿ, ∞◊ ¡«¡Ê (ªÈ¡⁄UÊÃ) fl ¬Ë•Ê⁄U ¬flÊ⁄U •ÊÒ⁄ •¢Á∑UU à ⁄Ê¡¬Íà Ÿ ©ã„¢ ’ÊÀ« ∑UU ⁄
(◊„Ê⁄UÊc≈˛) ÃÎÃËÿ– (~| Á∑§ª˝Ê)- ¬flŸ œÊ◊Ê (⁄UÊ¡SÕÊŸ) ¬˝Õ◊, ’Ë¡Ë ÁŒÿÊ– ªÊÒÃ◊ Ÿ wxw ª¢ŒÊ¢ ∑UU Ê ‚Ê◊ŸÊ
∑§Ù¢…Ê⁄U∑§⁄U (◊„Ê⁄UÊc≈) ÁmÃËÿ, ◊Ÿ◊Ù„Ÿ (ÁŒÀÀÊË) ÃÎÃËÿ, ‚ÈŸË‹ ∑§È◊Ê⁄U ∑UU ⁄∑U U •¬ŸË ¬Ê⁄Ë ◊¢ Œ‚ øÊÒ∑U U •ÊÒ⁄
(„Á⁄UÿÊáÊÊ) ÃÎÃËÿ– ÃËŸ ¿Ä∑U U ‹ªÊ∞– ©ûÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê ∑U U
Á‹∞ ⁄Ê¡¬Íà Ÿ v| •Êfl⁄ ◊¢ xv ⁄Ÿ
•◊⁄U flU •Á÷·∑§ ∑§Ë ÉÊÊÃ∑§ ª¥Œ’Ê¡Ë Œ∑U U⁄ øÊ⁄ Áfl∑U U≈ Á‹∞–
‹πŸ™§– •◊⁄U øÊÒœ⁄UË •ÊÒ⁄U •Á÷·∑§ ÿÊŒfl ∑§ ¬Ê¢ø-¬Ê¢ø Áfl∑§≈U ∑§Ë
‚„UÊÿÃÊ ‚ ⁄UÊ¡ ªÊ«¸UŸ Ä‹’ Ÿ ’Ë’Ë«UË ∞ Á«UflË¡Ÿ ‹Ëª Á∑˝§∑§≈U ◊¥ ∞Ÿß¸•Ê⁄U
Á‡Êfl◊ ∑§ ‡ÊÃ∑UU U ‚
∑§Ê vvv ⁄UŸÊ¥ ‚ „U⁄UÊ ÁŒÿÊ– ∞‹«UË∞ S≈UÁ«Uÿ◊ ◊¥ ⁄UÊ¡ ªÊ©¸UŸ Ä‹’ Ÿ ¬„U‹ ◊È¢’߸ ‚¢÷‹Ê
’ÒÁ≈¢Uª ∑§⁄U∑§ x~.x •Êfl⁄U ◊¥ v|z ⁄UŸ ’ŸÊ∞– •◊⁄U øÊÒœ⁄UË Ÿ {x, ÁøòÊÊ¢‡Ê ◊È¢’߸– ◊È¢’߸ Ÿ ‚ÊÃfl¢ Ÿ¢’⁄ ∑U U
üÊËflÊSÃfl Ÿ xw •ÊÒ⁄U ⁄UÊÁ„Uà ⁄UÊ¡ ¬Ê‹ Ÿ wx ⁄UŸ ∑§Ê ÿÊªŒÊŸ ÁŒÿÊ– ¬˝‡Êʢà ’À‹’Ê¡ Á‡Êfl◊ ŒÈ’ ∑U U ‡ÊÃ∑UU ∑UU Ë
•flSÕË Ÿ wÆ ⁄UŸ Œ∑§⁄U ÃËŸ, ‚ÊÒ⁄U÷ ∑§‡ÿ¬ Ÿ w~ ⁄UŸ Œ∑§⁄U ÃËŸ •ÊÒ⁄U •ÁEŸË ◊ŒŒ ‚ π⁄Ê’ ‡ÊÈLU •Êà ‚ ©’⁄∑UU ⁄
◊¢œÊŸË Ÿ wy ⁄UŸ Œ∑§⁄U ŒÊ Áfl∑§≈U ¬˝Ê# Á∑§∞– ¡flÊ’ ◊¥ ∞Ÿß¸•Ê⁄U ∑§Ë ≈UË◊ ªÈ¡⁄Êà ∑U U Áπ‹Ê»UU ª˝È¬ ∞ ◊Òø ∑U U
vz.w •Êfl⁄U ◊¥ ∑§fl‹ {y ⁄UŸ ’ŸÊ∑§⁄U •Ê‹ •Ê©U≈U „UÊ ªÿË– ‚ÊÒ⁄U÷ ŒÍ’ Ÿ ¬„‹ ÁŒŸ •Ê¡ ÿ„Ê¢ •¬ŸË ¬„‹Ë
‚flʸÁœ∑§ w} ⁄UŸ ’ŸÊ∞– •◊⁄U øÊÒœ⁄UË Ÿ yÆ ⁄UŸ Œ∑§⁄U ¬Ê¢ø •ÊÒ⁄U •Á÷·∑§ ¬Ê⁄Ë ◊¢ w~| ⁄Ÿ ’ŸÊ∞– ŒÈ’ Ÿ vvÆ
ÿÊŒfl Ÿ wy ⁄UŸ Œ∑§⁄U ¬Ê¢ø Áfl∑§≈U Á‹∞– ◊À≈UË ∞ÁÄ≈UÁfl≈UË ‚¥≈U⁄U ◊¥ ‚Ë ⁄Ÿ ’ŸÊ∞ Á¡‚‚ ¬„‹ ’À‹’Ê¡Ë ∑UU Ê
Á«UflË¡Ÿ ∑§ ◊Òø ◊¥ Ÿ‡ÊŸ‹ ÿ¢ªS≈U⁄U Ÿ ‡ÊÊ∑§ê’⁄UË Á∑˝§∑§≈U Ä‹’ ∑§Ê y{ ⁄UŸ ãÿÊÃÊ ¬ÊŸ flÊ‹Ê ◊È¢’߸ ¬Ê¢ø Áfl∑U U≈ ¬⁄
‚ •ÊÒ⁄U ∑§«UË Á‚¢„U ’Ê’Í S≈UÁ«Uÿ◊ ◊¥ •Ê‹◊Ÿª⁄U Á∑˝§∑§≈U Ä‹’ Ÿ øÊÒ„UÊŸ |y ⁄Ÿ ∑UU Ë π⁄Ê’ ‡ÊÈLU •Êà ∑U U ’Êfl¡ÍŒ
S¬ÊÁ≈ZUª ∑§Ê ¿U„U Áfl∑§≈U ‚ „U⁄UÊÿÊ– ‚ê◊ÊŸ¡Ÿ∑UU S∑UU Ê⁄ Ã∑UU ¬„È¢ø ¬ÊÿÊ–
◊È¢’߸ ∑U U øÊ≈Ë ∑U U øÊ⁄ ’À‹’Ê¡ ŒÊ„⁄
¬Ò¥Õ⁄U •∑§ÊŒ◊Ë |w ⁄UŸÊ¥ ‚ Áfl¡ÿË •¢∑U U ◊¢ Ÿ„Ë¢ ¬„È¢ø ¬Ê∞ Á¡Ÿ◊¢ •⁄◊ÊŸ
‹πŸ™§– ¬Ò¥Õ⁄U Á∑˝§∑§≈U •∑§ÊŒ◊Ë Ÿ ∞‚’Ë ªÈ#Ê S◊Ê⁄U∑§ Á∑˝§∑§≈U ≈ÍUŸÊ¸◊¥≈U ◊¥ ¡Ê»UU ⁄ ÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¢ ¡Ê πÊÃÊ ÷Ë
∑§ÀÿÊáʬÈ⁄U S≈˛UÊß∑§‚¸ ∑§Ê |w ⁄UŸÊ¥ ‚ „U⁄UÊ ÁŒÿÊ– «UË∞flË ª˝Ê©¢U«U ◊¥ ¬Ò¥Õ⁄U Á∑˝§∑§≈U Ÿ„Ë¢ πÊ‹ ‚∑U U– ◊È¢’߸ ∑UU Ë Ã⁄»UU ‚
•∑§ÊŒ◊Ë Ÿ ¬„U‹ ’ÒÁ≈¢Uª ∑§⁄U∑§ x|.w •Êfl⁄U ◊¥ v|{ ⁄UŸ ’ŸÊ∞– ŒÊÁŸ‡Ê πÊŸ ŒÈ’ ∑U U •‹ÊflÊ Á‚h‡Ê ‹Ê« Ÿ {w,
Ÿ xx, ´§·÷ ‡Ê◊ʸ Ÿ yw •ÊÒ⁄U ‚ÈÁ◊à ªÈ#Ê Ÿ wy ⁄UŸ ’ŸÊ∞– ‡ÿÊ◊ ∑ȧ◊Ê⁄U Ÿ ‚Íÿ¸∑U UÈ◊Ê⁄ ÿÊŒfl Ÿ yÆ •ÊÒ⁄ •¬ŸÊ
w~ ⁄UŸ Œ∑§⁄U øÊ⁄U •ÊÒ⁄U •Ê∑§Ê‡Ê ¬Ê‹ Ÿ wz ⁄UŸ Œ∑§⁄U ÃËŸ Áfl∑§≈U ¬˝Ê# Á∑§∞– ¬„‹Ê ¬˝Õ◊ üÊáÊË ◊Òø π‹ ⁄„ ŸÊÒfl¢
¡flÊ’ ◊¥ ∑§ÀÿÊáʬÈ⁄U S≈˛UÊß∑§‚¸ ∑§Ë ≈UË◊ w|.y •Êfl⁄U ◊¥ vÆw ⁄UŸ ’ŸÊ∑§⁄U Ÿ’⁄ ∑U U ’À‹’Ê¡ œ˝ÈÁ◊‹ ◊à∑UU Ê⁄ Ÿ
•Ê‹ •Ê©U≈U „UÊ ªÿË– ‡ÊÈ÷◊ ¬Ê¢«Uÿ Ÿ w} •ÊÒüÊ •◊Ÿ üÊËflÊSÃfl Ÿ v{ ⁄UŸ y| ⁄Ÿ ∑UU Ê ÿÊªŒÊŸ ÁŒÿÊ– ªÈ¡⁄Êà ∑UU Ë
’ŸÊ∞– ´§·÷ ‡Ê◊ʸ Ÿ vw ⁄UŸ Œ∑§⁄U ¬Ê¢ø Áfl∑§≈U Á‹∞– ⁄UÊ„ÈU‹ fl◊ʸ fl •Ê‡ÊÈÃÊ· Ã⁄»UU ‚ •⁄¡ÊŸ ŸÊª⁄flÊ‹Ê Ÿ |} ⁄Ÿ
Á◊üÊÊ Ÿ ŒÊ-ŒÊ Áfl∑§≈U ø≈U∑§Ê∞– •ãÿ ◊ÒøÊ¥ ◊¢ ‚¥≈˛U‹ Á∑˝§∑§≈U Ä‹’ Ÿ Œ∑U U⁄ ¬Ê¢ø •ÊÒ⁄ ⁄‚ ∑UU ‹ÊÁ⁄ÿÊ Ÿ }Æ
Á«UflÊߟ Á∑˝§∑§≈U Ä‹’ ∑§Ê ∞∑§ ⁄UŸ ‚ Á‡Ê∑§Sà ŒË– ⁄Ÿ Œ∑U U⁄ ÃËŸ Áfl∑U U≈ Á‹∞–
◊¬˝ Ÿ ∑U U ⁄‹ ∑UU UÊ {x
∞‚∑‘§«Ë ∞∑‘§«◊Ë ∑§Ê flÊÁ·¸∑§ π‹∑§ÍŒ ‚◊Ê⁄UÙ„ ‚ê¬ããÊ
‹πŸ™§– xzflË¥ ’≈UÊÊÁ‹ÿŸ ¬Ë∞‚Ë ◊„UÊŸª⁄U ◊¥ ‚ê¬ããÊ ∞‚∑§«UË •∑§ÊŒ◊Ë ⁄Ÿ ¬⁄ ‚◊≈Ê
∑§ flÊÁ·¸∑§ π‹Œ ∑ͧŒ ‚◊Ê⁄UÊ„U ◊¥ •‹∑§‡Ê Á‚¢„U •ÊÒ⁄U •ÊÿÈ·Ë Á‚¢„U ‚fl¸üÊDÔU ÁÃMUU UflŸ¢Ã¬È⁄◊– Ã¡ ª¢Œ’Ê¡ •Êfl‡Ê
∞Õ‹Ë≈U ÉÊÊÁ·Ã Á∑§∞ ª∞– ∑§ˇÊÊ vÆ ∑§ •◊Ÿ fl◊ʸ, ∑§ˇÊÊ vv ∑§ •Ê‹Ê∑§ πÊŸ ∑U U øÊ⁄ Áfl∑U U≈ ∑UU Ë ◊ŒŒ ‚
⁄UÊ¡ •ÊÒ⁄U ∑§ˇÊÊ vw ∑§ ŸÈflÊŸ πÊŸ vÆÆ ◊Ë. ⁄U‚ ◊¥ Áfl¡ÿË ’Ÿ– ◊äÿ¬˝Œ‡Ê Ÿ ª˝È¬ ’Ë ∑U U ◊Òø ◊¢ ∑U U⁄‹
∑UU Ê ¬„‹ ÁŒŸ „Ë {x ⁄Ÿ ¬⁄ ‚◊≈
ÁŒÿÊ ¡’Á∑UU ¡flÊ’ ◊¢ ŒÊ Áfl∑U U≈ ¬⁄
∑UU U‡ÿ¬ •ÊÒ⁄ ‚ÊÒ⁄÷ ∑§Ë v{v ⁄Ÿ ’ŸÊ Á‹∞– ∑U U⁄‹ ∑UU Ê ≈Ê‚
øÈŸÊÒÃË ‚◊Êåà ¡ËÃ∑UU ⁄ ’À‹’Ê¡Ë ∑UU Ê »ÒU U‚‹Ê ª‹Ã
ÇflÊ¢Ç¡Í (∑UU UÊÁ⁄ÿÊ)– ¬ÊMUU U¬À‹Ë ‚ÊÁ’à „È•Ê •ÊÒ⁄ ©‚∑U U ÃËŸ
∑UU ‡ÿ¬ •ÊÒ⁄ ‚ÊÒ⁄÷ fl◊ʸ ∑UU Ê ’ÈœflÊ⁄ ’À‹’Ê¡ „Ë ŒÊ„⁄ •¢∑U U Ã∑UU ¬„È¢ø
∑UU Ê ÿ„Ê¢ ¬ÈLU · ∞∑UU ‹ ∑U U ¬„‹ „Ë ŒÊÒ⁄ ‚∑U U ¡’Á∑UU ÃËŸ ’À‹’Ê¡ ÃÊ πÊÃÊ
◊¢ „Ê⁄ ∑UU Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑UU ⁄ŸÊ ¬«∏Ê Á¡‚‚ ÷Ë Ÿ„Ë¢ πÊ‹ ¬Ê∞– •Êfl‡Ê Ÿ vÆ
∑UU ÊÁ⁄ÿÊ •Ê¬Ÿ ’Ò«Á◊¢≈Ÿ ≈͟ʸ◊¢≈ ◊¢ •Êfl⁄ ◊¢ •ÊΔ ⁄Ÿ Œ∑U U⁄ øÊ⁄ Áfl∑U U≈
÷Ê⁄à ∑UU Ê •Á÷ÿÊŸ ‚◊Êåà „Ê ªÿÊ Á‹∞ ¡’Á∑UU ∑UU È‹ŒË¬ ‚Ÿ Ÿ •ÊΔ
ŒÈÁŸÿÊ ∑U U ¬Ífl¸ ¿Δ Ÿ¢’⁄ ∑U U Áπ‹Ê«∏Ë •Êfl⁄ ◊¢ v| ⁄Ÿ Œ∑U U⁄ ÃËŸ Áfl∑U U≈
∑UU ‡ÿ¬ ∑UU Ê ∞∑UU ÉÊ¢≈Ê •ÊÒ⁄ v~ Á◊Ÿ≈ ø≈∑UU Ê∞– fl„Ë¢ ÷Ê⁄à ∑U U ¬Ífl¸ ÁS¬Ÿ⁄
ø‹ ◊È∑U UÊ’‹ ◊¢ ∑UU ÊÁ⁄ÿÊ ∑U U •ÊΔfl¢ Ÿ⁄¢Œ˝ Á„⁄flÊŸË ∑U U ’≈ Á◊Á„⁄ Á„⁄flÊŸË
fl⁄Ëÿ ‹Ë «Ê¢ª ÄÿÈŸ ∑U U Áπ‹Ê»UU v|- Ÿ ŒÊ Áfl∑U U≈ Á‹∞– ¡flÊ’ ◊¢ ⁄¡Ã
wv wv-vx }-wv ‚ „Ê⁄ ∑UU Ê ‚Ê◊ŸÊ ¬Ê≈ËŒÊ⁄ •ÊÒ⁄ ∑UU åÃÊŸ Ÿ◊Ÿ •Ê¤ÊÊ ∑UU Ë
∑UU ⁄ŸÊ ¬«∏Ê– ŸÊ’ÊŒ •œ¸‡ÊÃ∑UU Ëÿ ¬ÊÁ⁄ÿÊ¢ ∑U U Œ◊ ¬⁄
•ÊS≈˛Á‹ÿÊ ◊ÊÒ¡ÍŒÊ ÁflE ∑UU ¬ „Ê∑UU Ë ◊¢
•‹ÊflÊ ß‚ ’Ëø øÒ¢Á¬ÿã‚ ≈˛Ê»UU Ë •ÊÒ⁄
⁄Êc≈˛◊¢«‹ π‹Ê¢ ◊¢ ÷Ë Sfláʸ ¬Œ∑UU ¡ËÃ–
’Òø Ÿ ‡ÊÈ∑˝U UflÊ⁄ ∑UU Ê •Êÿ⁄‹Ò¢« ∑U U Áπ‹Ê»UU
•¬ŸÊ •ë¿Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ¡Ê⁄Ë ⁄π∑UU ⁄ ÁπÃÊ’Ë ∑UU Á‹¢ª S≈Á«ÿ◊ ◊¢ „ÊŸ flÊ‹ •¬Ÿ ¬„‹
„ÁÒ≈˛∑U U ¬Í⁄Ë ∑UU ⁄∑U U wÆwÆ ≈UÊÄÿÊ •Ê‹¢Á¬∑UU ◊Òø ‚ ¬Ífl¸ ∑UU „Ê Á∑§ „◊Ê⁄ Á‹∞ ÿ„
Ã∑UU •¬ŸË ‚⁄∑UU Ê⁄ ‚ œŸ ∑UU Ê ¬˝flÊ„ ’ŸÊ∞ ◊„àfl¬Íáʸ „Ò Á∑UU „◊¢ ‚⁄∑UU Ê⁄ ‚ œŸ⁄ÊÁ‡Ê
⁄πŸ ∑U U Á‹∞ ∑UU Ê߸ ∑UU ‚⁄ Ÿ„Ë¢ ¿Ê«∏ªÊ– Á◊‹ÃË ⁄„– ÁŸÁ‡øà ÃÊÒ⁄ ¬⁄ ß‚∑UU Ê ‚ËœÊ
•ÊS≈˛Á‹ÿÊ ∑U U ◊ÈÅÿ ∑UU Êø ∑UU ÊÁ‹Ÿ ’Òø Ÿ ‚¢’¢œ „◊Ê⁄ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ‚ „Ò– •ª⁄ „◊¢ ≈UÊÄÿÊ
∑UU „Ê Á∑UU ÿ„Ê¢ •ª⁄ ≈Ë◊ •ë¿Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ Ÿ„Ë¢ wÆwÆ Ã∑UU •ë¿Ë œŸ⁄ÊÁ‡Ê Á◊‹ÃË ⁄„ ÃÊ ÿ„
∑UU ⁄ ¬ÊÃË „Ò ÃÊ ß‚‚ ©‚∑UU Ë ≈UÊÄÿÊ •ë¿Ê „ÊªÊ– ≈Ë◊ Ÿ Á¬¿‹ ŒÊ fl·ÊZ ◊¢ •ë¿
•Ê‹¢Á¬∑UU ∑UU Ë ÃÒÿÊÁ⁄ÿÊ¢ ¬˝÷ÊÁflà „Ê ‚∑UU ÃË ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ‚ ÿ„ „∑UU ¬ÊÿÊ „Ò– ß‚‚ ≈Ë◊ ∑UU Ê
„Ò¢ ÄÿÊ¢Á∑UU ‚⁄∑UU Ê⁄ ∞‚Ë ÁSÕÁà ◊¢ •ÁÃÁ⁄Äà ∑UU Ê»UU Ë ©à‚Ê„ ’…∏Ê „Ò– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê Á∑§ „◊
œŸ⁄ÊÁ‡Ê ⁄Ê∑U U ‚∑UU ÃË „Ò– Á¬¿‹ ∑UU ߸ fl·ÊZ ‚ ÿ„Ê¢ •ë¿Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑UU ⁄ŸÊ øÊ„¢ª ÄÿÊ¢Á∑UU Ã’
⁄Êc≈˛Ëÿ ≈Ë◊ ∑U U ‡ÊÊŸŒÊ⁄ ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑U U ∑UU Ê⁄áÊ Áπ‹Ê«Á∏ÿÊ¢ ∑UU Ê •Áœ∑UU œŸ⁄ÊÁ‡Ê Á◊‹ªË– fl
•ÊS≈˛Á‹ÿÊ߸ ‚⁄∑UU Ê⁄ Ÿ „Ê∑UU Ë ∑UU Ê ©Ÿ π‹Ê¢ ß‚ ¡ÊŸÃ „Ò¢– •ª⁄ „◊ ≈͟ʸ◊¢≈ ∑U U ‡ÊÈMU U ◊¢
◊¢ ‡ÊÊÁ◊‹ Á∑UU ÿÊ „Ò Á¡ã„¢ wÆwÆ Ã∑UU ’Ê„⁄ „Ê ¡ÊÃ „Ò¢ Á∑UU ß‚‚ „◊¢ Á◊‹Ÿ flÊ‹Ë
•ÁÃÁ⁄Äà œŸ⁄ÊÁ‡Ê ŒË ¡Ê∞ªË– •ÊS≈˛Á‹ÿÊ œŸ⁄ÊÁ‡Ê ¬⁄ ¬˝÷Êfl ¬«∏ ‚∑UU ÃÊ „Ò–
Á‡Êfl◊ ŒÍ’
◊¬˝ Ÿ ŒÊ Áfl∑U U≈ πÊ∑U U⁄ v{v ⁄Ÿ ’ŸÊ ¬⁄ wxv ⁄Ÿ ’ŸÊ Á‹∞– ≈Ê‚ ¡ËÃ∑UU ⁄
Á‹∞– ¬Ê≈ËŒÊ⁄ |Æ •ÊÒ⁄ •Ê¤ÊÊ zx ⁄Ÿ ’À‹’Ê¡Ë øÈŸŸ flÊ‹Ë Á„◊Êø‹ ∑UU Ë
’ŸÊ∑UU ⁄ π‹ ⁄„ „Ò¢– ‡ÊÈMU U •Êà ’„Èà •ë¿Ë ⁄„Ë–¬„‹
∑UU UŸÊ¸≈∑UU U Ÿ ◊„Ê⁄Êc≈˛ Áfl∑U U≈ ∑U U Á‹∞ øÊ¬«∏Ê •ÊÒ⁄ Á¬˝ÿÊ¢‡ÊÈ
π¢«Í«∏Ë Ÿ v|} ⁄Ÿ ∑UU Ë ‚ʤÊŒÊ⁄Ë ∑UU ⁄∑U U
∑UU UÊ vvx ⁄Ÿ ¬⁄ ‚◊≈Ê ’«∏ S∑UU Ê⁄ ∑UU Ë ŸË¢fl ⁄πË– π¢«Í«∏Ë Ÿ
◊Ò‚Í⁄– ’Ê∞¢ „ÊÕ ∑U U ÁS¬Ÿ⁄ ¡ ‚ÈÁøà øÊ¬«∏Ê ∑UU Ê ¬Í⁄Ê ‚ÊÕ ŒÃ „È∞ wÆw ª¢ŒÊ¢
∑UU Ë •ªÈflÊ߸ ◊¢ ª¢Œ’Ê¡Ê¢ ∑U U ©à∑UU Îc≈ ∑UU Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑UU ⁄∑U U ¬Ê¢ø øÊÒ∑U UÊ¢ •ÊÒ⁄ ∞∑UU
¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ‚ ∑UU ŸÊ¸≈∑UU Ÿ ª˝È¬ ∞ ◊Òø ◊¢ ¿Ä∑U U ∑UU Ë ◊ŒŒ ‚ z~ ⁄Ÿ ’ŸÊ∞–
’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ÿ„Ê¢ ◊„Ê⁄Êc≈˛ ∑UU Ê vvx ⁄Ÿ fl„Ë¢ øÊ¬«∏Ê Ÿ v~Æ ª¢Œ ◊¢ vvÆ ⁄Ÿ
¬⁄ •Ê©≈ ∑UU ⁄ ÁŒÿÊ– ∑UU ŸÊ¸≈∑UU Ÿ ¬„‹ ’ŸÊ∞ Á¡‚◊¢ v{ øÊÒ∑U U •ÊÒ⁄ ∞∑UU
ÁŒŸ ∑UU Ê π‹ ‚◊Êåà „ÊŸ Ã∑UU •¬ŸË ¿Ä∑UU Ê ‡ÊÊÁ◊‹ ÕÊ–
¬„‹Ë ¬Ê⁄Ë ◊¢ ÃËŸ Áfl∑U U≈ ¬⁄ |Æ ⁄Ÿ •‚◊ ∑U U ¿„ Áfl∑U U ≈
’ŸÊ∞ „Ò¢ •ÊÒ⁄ fl„ ◊„Ê⁄Êc≈˛ ‚ ∑U Ufl‹
yx ⁄Ÿ ¬Ë¿ „Ò– S≈¢¬ ©π«∏Ÿ ∑U U ‚◊ÿ ¬⁄ wvz ⁄Ÿ
ŒªÊ ÁŸ‡ø‹ xw •ÊÒ⁄ ‚ÈÁøà ŒÊ ⁄Ÿ ªÈflÊ„Ê≈Ë– •‚◊ Ÿ ÁŸÿÁ◊à •¢Ã⁄Ê‹
¬⁄ π‹ ⁄„ Õ– ß‚‚ ¬„‹ ‚ÈÁøà Ÿ ◊¢ Áfl∑U U≈ ª¢flÊŸ ∑U U ’Êfl¡ÍŒ ∑UU åÃÊŸ
w{ ⁄Ÿ Œ∑U U⁄ øÊ⁄ Áfl∑U U≈ Á‹∞ •ÊÒ⁄ ªÊ∑U UÈ‹ ‡Ê◊ʸ ∑U U ŸÊ’ÊŒ •œ¸‡ÊÃ∑UU ∑UU Ë
◊„Ê⁄Êc≈˛ ∑UU Ê ‚SÃ ◊¢ ‚◊≈Ÿ ◊¢ •„◊ ◊ŒŒ ‚ „Á⁄ÿÊáÊÊ ∑U U Áπ‹Ê»UU ª˝È¬ ‚Ë
÷ÍÁ◊∑UU UÊ ÁŸ÷Ê߸– ∑UU UåÃÊŸ •Ê⁄ Á∑˝U U∑U U≈ ◊Òø ∑U U ¬„‹ ÁŒŸ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê
ÁflŸÿ∑UU È◊Ê⁄, •Á÷◊ãÿÈ Á◊ÕÈŸ •ÊÒ⁄ ÿ„Ê¢ ¿„ Áfl∑U U≈ ¬⁄ wvz ⁄Ÿ ’ŸÊ∞–
⁄ÊÁŸÃ ◊Ê⁄ Ÿ ŒÊ - ŒÊ Áfl∑U U≈ Á‹∞– ªÊ∑U UÈ‹ •÷Ë zv ⁄Ÿ ’ŸÊ∑UU ⁄ ∑˝U UË¡ ¬⁄
◊„Ê⁄Êc≈˛ ∑UU UË Ã⁄»UU U ‚ MUU UÃÈ⁄Ê¡ «≈ „È∞ „Ò¢ ¡’Á∑UU Á‡Ê’‡Ê¢∑U U⁄ ⁄Êÿ
ªÊÿ∑UU flÊ«∏ Ÿ x~ •ÊÒ⁄ ⁄ÊÁ„à ◊Ê≈flŸË (y~) ∑U Ufl‹ ∞∑UU ⁄Ÿ ‚ •œ¸‡ÊÃ∑UU ‚
Ÿ xy ⁄Ÿ ’ŸÊ∞– øÍ∑U U ª∞–
ߟ ŒÊŸÊ¢ Ÿ ÃË‚⁄ Áfl∑U U≈ ∑U U Á‹∞
Á„◊Êø‹ ∑U U øÊ⁄ zy ⁄Ÿ ∑UU Ë ‚ʤÊŒÊ⁄Ë ∑UU Ë– ¬„‹
Áfl∑U U ≈ ¬⁄ wxv ⁄Ÿ ’À‹’Ê¡Ë ∑UU Ê ãÿÊÒÃÊ ¬ÊŸ flÊ‹ •‚◊
∑UU Ë Ã⁄»UU ‚ ¬⁄fl¡ •¡Ë¡ (yv)
„ÒŒ⁄Ê’ÊŒ– ∑UU åÃÊŸ ¬˝‡Êʢà øÊ¬«∏Ê ∑U U •ÊÒ⁄ ´UU ·÷ ŒÊ‚ (wz) Ÿ ¬„‹
‡ÊÃ∑UU ∑UU Ë ◊ŒŒ ‚ Á„◊Êø‹ ¬˝Œ‡Ê Ÿ Áfl∑U U≈ ∑U U Á‹∞ yz ⁄Ÿ ¡Ê«∏– S≈¢¬
„ÒŒ⁄Ê’ÊŒ ∑U U Áπ‹Ê»UU ª˝È¬ ’Ë ∑U U ◊Òø ©π«∏Ÿ ∑U U ‚◊ÿ ªÊ∑U UÈ‹ ∑U U ‚ÊÕ
◊¢ ¬„‹ ÁŒŸ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê øÊ⁄ Áfl∑U U≈ •MUU ¬ ŒÊ‚ wx ⁄Ÿ ¬⁄ π‹ ⁄„ Õ–
 Ÿß¸ ÁŒÀ‹Ë, ’΄US¬ÁÃflÊ⁄U, w~ Ÿfl¢’⁄UU, wÆv}
¡ÊÁ∑UU U⁄ „È‚ÒŸ Ÿ •¬ŸË
¬˝SÃÈÁà ‚ Ÿ¬Ê‹Ë
¡ŸÃÊ ∑UU UÊ ÁŒ‹ ¡ËÃÊ
∑UU UÊΔ◊Ê¢«Í– ¡ÊŸ-◊ÊŸ Ã’‹Ê flÊŒ∑UU ©SÃÊŒ
¡ÊÁ∑UU ⁄ „È‚ÒŸ Ÿ ÿ„Ê¢ ÷Ê⁄ÃËÿ ŒÍÃÊflÊ‚ ߢÁ«ÿÊ
„Ê©‚ ◊¢ •¬ŸË ¬˝SÃÈÁà ‚ ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ÁŒ‹ ¡ËÃ
Á‹ÿÊ– „È‚ÒŸ •ÊÒ⁄ ©Ÿ∑UU Ë ≈Ë◊ ∑U U ÃËŸ ‚ŒSÿÊ¢
Ÿ ÿ„Ê¢ ∑UU ⁄Ë’ ŒÊ ÉÊ¢≈ ‹¢’Ë ¬˝SÃÈÁà ŒË, Á¡‚◊¢
¬˝œÊŸ ãÿÊÿʜˇÊ, ‚¢‚Œ ∑U U S¬Ë∑UU ⁄, Ÿ¬Ê‹ ∑U U
ÁflŒ‡Ê ◊¢òÊË •ÊÒ⁄ ⁄Ê¡ŸËÁÃ∑UU Œ‹Ê¢ ∑U U flÁ⁄cΔ
ŸÃÊ•Ê¢ ‚Á„à vzÆÆ ‹ÊªÊ¢ Ÿ Á‡Ê⁄∑UU à ∑UU Ë–
„È‚ÒŸ ∑U U ‚ÊÕ ÿ„Ê¢ ◊ÎŒ¢ª ¬⁄ •Ÿ¢Ã ∑UU ÎcáÊŸ,
‚Ê⁄¢ªË ¬⁄ ‚’Ë⁄ πÊŸ •ÊÒ⁄ …Ê‹∑UU ¬⁄ ŸflËŸ
‡Ê◊ʸ Õ– ÷Ê⁄ÃËÿ ⁄Ê¡ŒÍà ◊¢¡Ëfl Á‚¢„ ¬È⁄Ë Ÿ
„È‚ÒŸ ∑U U Œ‹ ∑UU Ê fl„Ê¢ ◊ÊÒ¡ÍŒÊ •ÁÃÁÕÿÊ¢ ‚
¬Á⁄øÿ ∑UU ⁄ÊÿÊ– ©ã„Ê¢Ÿ •¬ŸË ™¡Ê¸¬Íáʸ ¬˝SÃÈÁÃ
‚ Œ‡Ê¸∑U UÊ¢ ∑UU Ê ÁŒ‹ ¡Ëà Á‹ÿÊ– ÷Ê⁄ÃËÿ
ŒÍÃÊflÊ‚ ∑UU Ë •Ê⁄ ‚ ’ÈœflÊ⁄ ∑UU Ê ¡Ê⁄Ë ∑UU Ë ªß¸
¬˝‚ ÁflôÊÁåà ◊¢ ∑UU „Ê ªÿÊ Á∑UU ÷Ê⁄Ã-Ÿ¬Ê‹ ∑U U
|Æ fl·¸ ‹¢’ ∑UU Í≈ŸËÁÃ∑UU Á⁄‡ÃÊ¢ •ÊÒ⁄ ŒÊŸÊ¢ Œ‡ÊÊ¢
∑UU Ë ‚ʤÊÊ ‚¢ªËà Áfl⁄Ê‚Ã ∑UU Ê ¡‡Ÿ ◊ŸÊŸ ∑U U
Á‹∞ ß‚ ‚◊Ê⁄Ê„ ∑UU Ê •ÊÿÊ¡Ÿ Á∑UU ÿÊ ªÿÊ ÕÊ–
„È‚ÒŸ Ÿ ÿ„Ê¢ v| fl·¸ ’ÊŒ ¬˝SÃÈÁà ŒË, •ÊÁπ⁄Ë
’Ê⁄ ©ã„Ê¢Ÿ wÆÆv ◊¢ ÿ„Ê¢ ¬˝SÃÈÁà ŒË ÕË–
‚هʋ ◊ËÁ«ÿÊ ¬⁄U ©ûÊ¡∑§
M§¬ ◊¥ ÁŒπË¥ ⁄UË≈UÊ •Ù⁄UÊ
‹¥ŒŸ– Á’˝Á≈U‡Ê ªÊÁÿ∑§Ê ⁄UË≈UÊ •Ù⁄UÊ ‚هʋ
◊ËÁ«ÿÊ ¬⁄U ©ûÊ¡∑§ •¥ŒÊ¡ ◊¥ Ÿ¡⁄U •ÊŸ ◊¥
Á’À∑§È‹ ‚¥∑§Ùø Ÿ„Ë¥ ∑§⁄UÃË¥– ⁄UË≈UÊ Á¡Ÿ∑§Ê
∞À’◊ “»§ËÁŸÄU‚” Á»§‹„Ê‹ flÀ«¸flÊß« øÊ≈U¸
◊¥ ¬„‹ Ÿ¥’⁄U ¬⁄U „Ò, ©ã„Ù¥Ÿ •¬Ÿ •ÊÁœ∑§ÊÁ⁄U∑§
⁄UË≈UÊ •Ù⁄UÊ ¬¡ ¬⁄U •¬ŸË ߥS≈UÊ S≈UÙ⁄UË •¬«≈U
∑§Ë– fl’‚Êß≈U “«‹ËS≈UÊ⁄U «ÊÚ≈U ∑§Ù «ÊÚ≈U ÿÍ∑‘§”
∑‘§ ◊ÈÃÊÁ’∑§, ß‚ ‚#Ê„ ∑‘§ •¥Ã ◊¥ wÆv}
•ÊÁ⁄UÿÊ (•ÊS≈˛Á‹ÿŸ Á⁄U∑§ÊÚÁ«¸ª ߥ«S≈˛Ë
∞‚ÙÁ‚∞‡ÊŸ) ◊¥ ¬˝SÃÈÁà ŒŸ ¡Ê ⁄U„Ë ⁄UË≈UÊ Ÿ
•¬Ÿ ¬˝‡Ê¥‚∑§Ù¥ ∑‘§ Á‹∞ ©ûÊ¡∑§ ÃSflË⁄U¥ «Ê‹Ë–
∞∑§ ÃSflË⁄U ◊¥ fl„ ÁS∑§Ÿ-≈UÊß≈U ∑§Ê‹ ⁄U¥ª ∑§Ë
≈˛Ê©¡⁄U ◊¥ „Ò¥ •ı⁄U ©ã„Ù¥Ÿ ß‚ '’’‹' ∑Ò§å‡ÊŸ
ÁŒÿÊ– •Ù⁄UÊ Ÿ Á»§⁄U ŒÙ •ı⁄U ÃSflË⁄U¥ ¬ÙS≈U ∑§Ë–
©Ÿ◊¥ ÷Ë fl„ ’„Œ ©ûÊ¡∑§ •¥ŒÊ¡ ◊¥ Ÿ¡⁄U •Ê
⁄U„Ë „Ò¥–
‹«UË ªÊªÊ øÊ⁄UË Á¿U¬
π‹ÃË¥ „Ò¥U ª◊
„ÊÚ‹ËflÈ« Á‚¥ª⁄U ‹«Ë ªÊªÊ Ÿ ’ÃÊÿÊ „Ò Á∑§ flÙ
÷Ë øÙ⁄UË Á¿¬ ª◊ π‹ÃË ⁄U„ÃË „Ò¥– ©ã„Ù¥Ÿ
’ÿÊÚŸ≈UÊ ŸÊ◊∑§ π‹ ∑§Ê ©Ñπ ∑§⁄UÃ „È∞ ∑§„Ê
Á∑§ flÙ ß‚ •ÄU‚⁄U π‹Ê ∑§⁄UÃË „Ò¥– “¬„‹ ◊ȤÊ
πÈŒ ∑§Ù ‚¥ÿà ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ª◊ ‚ „≈UŸÊ ¬«∏∏Ê
ÕÊ ‹Á∑§Ÿ ’ÊŒ ◊¥ •’ ◊Ò¥ ß‚∑‘§ vÆfl¥ øÒå≈U⁄U
∑‘§ ◊äÿ Ã∑§ ¬„È¥ø øÈ∑§Ë „Í¥,” ªÊªÊ Ÿ ‚هʋ
◊ËÁ«ÿÊ ¬⁄U Á‹πÊ– flÙ •Ê¡ ÷Ë ß‚ π‹ÃË „Ò¥
•ı⁄U ß‚◊¥ ÃËŸ ‹fl‹ •Êª ¡Ê øÈ∑§Ë „Ò¥– Á»⁄U
flÙ ¡’Œ¸SÃË ‚ÙŸ ø‹Ë ªß¸ •ı⁄U •ª‹Ë ‚È’„
Á»⁄U flʬ‚ π‹Ÿ ‹ªË¥– ≈U˜flË≈U ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚
©ã„Ê¥Ÿ ’ÃÊÿÊ, “◊Ò¥ •’ ÷Ë ß‚ π‹ ⁄U„Ë „Í¥
•ı⁄U øÒå≈U⁄U vx ◊¥ •Ê øÈ∑§Ë „Í¥– •÷Ë ¬˝Ê× ∑§Ê
øÊ⁄U ’¡Ê „Ò •ı⁄U ◊ȤÊ ß‚ «˛ÒªŸ ∑§Ù ÃÙ ◊Ê⁄UŸÊ
„Ë „Ò–”
ÒÅUè¥æÚUÂè ·Ô¤ çÜ° ÕÙæ° ÁæÌð ãñ´ °ðâð àæôÁ¸Ó
≈U‹ËÁfl¡Ÿ •Á÷ŸÃÊ ◊ŸË· ªÙÿ‹ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ •Ê¡∑§‹ ÷Ê⁄Uà ◊¥ ◊ÊÿÊflË ∑§„ÊÁŸÿÙ¥ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄UÃ
‡ÊÙ¡∏ ◊¥ ‹ÙªÙ¥ ∑§Ë L§Áø ’…∏ÃË „Ë ¡Ê ⁄U„Ë „Ò– ¬˝SÃÈà „Ò ¬ÊÿÁŸÿ⁄U ‚¥flÊŒŒÊÃÊ •ÊÿÈ·Ë ‡Ê◊ʸ ∑§Ë Á⁄U¬Ù≈U¸-
∑§Ê ‹ ¡ÊŒÍ ∑§Ë ¡«∏¥ ÃÙ ¬˝øËŸ Á◊Õ∑§Ù¥ •ı⁄U ‹Ù∑§
∑§ÕÊ•Ù¥ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ •Ê¡ ÷Ë ¡È«∏Ë ‹ªÃË
„Ò¥ ¡Ù •¥œ ÁflEÊ‚Ù¥ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ „◊Ê⁄U øß Áfll◊ÊŸ „Ò¥–
„◊Ê⁄UÊ ‚◊Ê¡ •Ê¡ ÷Ë •¥œ ÁflEÊ‚ ‚ ª˝Á‚à „Ò– „ÊÚ⁄U⁄U
¡ÊÚŸ⁄U ∑‘§ ©Œÿ ∑‘§ ’ÊŒ ÷Ë ∑§Ê‹ ¡ÊŒÍ, Á¡‚◊¥ „◊¥ ◊ÊÿÊflË
‡ÊÁQ§ÿÊ¥ •ÊÁŒ ∑§Ë ’ÊÃ¥ ∑§Ë ¡ÊÃË „Ò¥, •Ê¡ ÷Ë ◊ŸÙ⁄U¥¡Ÿ
©lÙª ∑§Ê •¥ª „Ò¥, ∑§„ŸÊ ÕÊ ◊ŸË· ªÙÿ‹ ∑§Ê ¡Ù ∑§‹‚¸
øÒŸ‹ ¬⁄U •ÊŸ flÊ‹ Ÿ∞ ‡ÊÙ “Ã¥òÊ” ‚ËÁ⁄Uÿ‹ ◊¥ ¬ÎÕflË πÛÊÊ
’Ÿ „Ò¥– ÿ ∞∑§ ªÈ# ¬hÁà „Ò Á¡‚◊¥ äÿÊŸ, ÿÙª •ÊÁŒ
‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¥ •ı⁄U ∑§È¿ ◊Ê◊‹Ù¥ ◊¥ ß‚∑§Ê Áfl¬⁄UËà •‚⁄U ÷Ë
ŒπŸ ∑§Ù Á◊‹ ‚∑§ÃÊ „Ò–
Ã¥òÊ ∑§Ë •flœÊ⁄UáÊÊ ∑§Ù ‹∑§⁄U ∑§„ÊŸË •Êª ’…∏ÃË „Ò,
Á¡‚∑§Ê ◊ÈÅÿ Á’¥ŒÈ ∞∑§ ÉÊ⁄U „Ò Á¡‚∑§Ê ŸÊ◊ „Ò πÛÊÊ
◊Òã‚Ÿ– ß‚ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑‘§ „Ë ‚ŒSÿ ©Ÿ∑§Ë ß‚ ⁄UËÁà ∑§Ë ÷¥≈U
ø…∏ ¡ÊÃ „Ò¥– ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑‘§ „⁄U ‚ŒSÿ ∑§Ë ¡ÊŸ ∑§Ù πÃ⁄UÊ
⁄U„ÃÊ „Ò– ß‚◊¥ ∑‘§fl‹ ∞∑§ •Êà◊Ê „Ò ÁŸÿÁà ¡Ù ¬ÎÕflË ∑§Ë
’≈UË „ÙÃË „Ò– flÙ ∞∑§ ’È⁄UË •Êà◊Ê ∑‘§ üÊʬ ‚ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§Ë
⁄UˇÊÊ ∑§⁄UÃË „Ò– ◊ŸË· ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ •Ê¡ ÷Ë ∞‚Ê ∑§Ù߸
Ÿ„Ë¥ „Ò ¡Ù ¡ÊŒÍ ∑§Ë •flœÊ⁄UáÊÊ •ı⁄U ß‚∑‘§ •ÁSÃàfl ‚ ¬Í⁄UË
Ã⁄U„ ‚ ߥ∑§Ê⁄U ∑§⁄UÃÊ „Ù– ß‚ ◊Èg ¬⁄U ∑§Ê»Ë flÊŒ-ÁflflÊŒ
„È•Ê „Ò ‹Á∑§Ÿ ∑§Ù߸ ÷Ë ß‚∑§Ê ‚◊ÈÁøà ©ûÊ⁄U Ÿ„Ë¥ Œ
‚∑§Êà „Ò– ◊ŸË· Ÿ ’ÃÊÿÊ, “◊⁄UÊ ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ ∑§È¿ øË¡¥
∞‚ „Ë ÉÊÁ≈Uà „ÙÃË ⁄U„ÃË „Ò¥ Á¡Ÿ∑§Ë ∑§Ù߸ √ÿÊÅÿÊ Ÿ„Ë¥ ∑§Ë
¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– ÿ ¬Í⁄UË Ã⁄U„ ‚ •Ê¬∑‘§ „Ë ™§¬⁄U ÁŸ÷¸⁄U „Ò Á∑§
•Ê¬ ߟ¬⁄U ÁflEÊ‚ ∑§⁄U¥ ÿÊ Ÿ ∑§⁄U¥–” ◊ŸË· ß‚‚ ¬„‹
∑§„ÊŸË ÉÊ⁄U ÉÊ⁄U ∑§Ë, ∑§‚ı≈UË Á¡¥ŒªË ∑§Ë •ı⁄U Ÿø ’Á‹ÿ
¡Ò‚ ‡ÊÙ¡∏ ◊¥ ∑§Ê◊ ∑§⁄U øÈ∑‘§ „Ò¥–
ß‚ ‡ÊÙ ◊¥ ◊ŸË· ∑§Ê øÁ⁄UòÊ ‚◊∑§Ê‹ËŸ ⁄UπÊ ªÿÊ „Ò–
ß‚ ‡ÊÙ ◊¥ ∑§Ê‹ ¡ÊŒÍ ¡Ò‚Ë •flœÊ⁄UáÊÊ•Ù¥ ∑‘§ ˇÊòÊ ∑§Ë ª„Ÿ
¬«∏ÃÊ‹ ∑§Ë ªß¸ „Ò– ◊ŸË· ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò, “ß‚◊¥ ◊Ò¥ ¬ÎÕflË
πÛÊÊ ŸÊ◊ ∑‘§ ∞∑§ √ÿÁQ§ ∑§Ê øÁ⁄UòÊ ÁŸ÷Ê ⁄U„Ê „Í¥– flÙ ∞∑§
√ÿfl‚ÊÿË „Ò ¡Ù •¬Ÿ ∑§ÁΔŸ ¬Á⁄UüÊ◊ ‚ •Á¡¸Ã œŸ ‚
•¬Ÿ ‚¬ŸÙ¥ ∑§Ê ÉÊ⁄U ’ŸflÊÃÊ „Ò– ‹Á∑§Ÿ Á¡‚ ¡ª„ ∑§Ù
flÙ ß‚∑‘§ Á‹∞ øÈŸÃ „Ò¥ fl„Ê¥ ∑§Ê‹ ¡ÊŒÍ ‚ üÊÊÁ¬Ã SÕÊŸ
„Ò–” flÙ ß‚ ’Êà ‚ ÷Ë ß¥∑§Ê⁄U ∑§⁄UÃ „Ò¥ Á∑§ ÿ ¬ÍáʸM§¬áÊ
¡ÊŒÍ-≈UÙŸ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄Uà ‡ÊÙ „Ò– ©Ÿ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò, “ÿ ‚Ë⁄UË¡
‚Ê◊ÊÁ¡∑§ «˛Ê◊ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄Uà „Ò Á¡‚◊¥ ◊ÊÿÊflË ‡ÊÁQ§ÿÙ¥
∑§Ê ÉÊÊ‹◊‹ „Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚◊¥ ÁŸÿÁà •ı⁄U ©‚∑‘§ Á¬ÃÊ
∑§Ë ∑§„ÊŸË ∑§Ù •Êª ’…∏ÊÿÊ ªÿÊ „Ò– ß‚◊¥ ⁄U„Sÿ ∑§Ê Ãàfl
÷Ë ⁄UπÊ ªÿÊ „Ò Á¡‚‚ ‹Ùª •Ê∑§Á·¸Ã „Ù¥ª– ‹Ùª ß‚◊¥
Á¬ÃÊ •ı⁄U ¬ÈòÊË ∑‘§ ‚¥’¥œÙ¥ ∑§Ë ∞∑§ Áfl‡Ê· ∑§„ÊŸË Œπ
‚Ê⁄Ê •‹Ë πÊŸ •¬Ÿ ∑UU UÊ◊ ‚ ‹ÊªÊ¢ ŒÁˇÊáÊ-÷Ê⁄ÃËÿ Á»§À◊Ê¥
∑UU UÊ ’„Œ ¬˝÷ÊÁflà ∑UU U⁄¢ªË— ‚Ê„Ê ∑U U ∑§‹Ê∑§Ê⁄ ‚◊ÿ ∑U U
•Áœ∑UU ¬Ê’¢Œ, ¬‡Êfl⁄
∞¡¥‚Ë– ◊È¢’߸
Òßã ¥æˆ×çßàßæâ âð ÖÚè
•ŒÊ∑UU UÊ⁄Ê ‚Ê„Ê •‹Ë πÊŸ ∑UU Ê ∑UU „ŸÊ „Ò Á∑UU ÂýçÌÖæàææÜè ãñ´ ¥æñÚ ©‹ãð´
·ò¤çÚØÚ ·¤è àæéL¤¥æÌ ·¤ÚÙð ·ðU
fl„ •¬ŸË ÷ÃË¡Ë ‚Ê⁄Ê •‹Ë πÊŸ ∑U U
’ÊÚ‹ËflÈ« ◊¢ ¬Ê⁄Ë ‡ÊÈMU U ∑UU ⁄Ÿ ∑UU Ê ‹∑U U⁄
©à‚ÊÁ„à „Ò¢ •ÊÒ⁄ ©ã„¢ ©ê◊ËŒ „Ò Á∑UU fl„ •¬Ÿ
∑UU Ê◊ ‚ ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ¬˝÷ÊÁflà ∑UU ⁄¢ªË–
çÜ° âãè çȤË× ç×Üè ãñÓ
‚Ê⁄Ê, ‚Ê„Ê ∑U U ÷Ê߸ ‚Ò»U U •‹Ë πÊŸ ∑UU Ë Á‚ê’Ê „Ò, Á»UU À◊ ◊¢ fl„ ⁄áÊflË⁄ Á‚¢„ ∑U U
•ÊÒ⁄ •◊ÎÃÊ Á‚¢„ ∑UU Ë ’≈Ë „Ò¢– fl„ •Á÷·∑U U ‚ÊÕ Ÿ¡⁄ •Ê∞¢ªË– ÿ„ w} ÁŒ‚ê’⁄ ∑UU Ê ’«∏
∑UU ¬Í⁄ ∑UU Ë Á»UU À◊ ∑U UŒÊ⁄ŸÊÕ ‚ •¬Ÿ Á»UU À◊Ë ¬Œ¸ ¬⁄ Á⁄‹Ë¡ „ÊªË–
∑UU Á⁄ÿ⁄ ∑UU Ë ‡ÊÈLU •Êà ∑UU ⁄Ÿ ¡Ê ⁄„Ë „Ò¢– Á»UU À◊
‚Êà ÁŒ‚ê’⁄ ∑UU Ê ’«∏ ¬Œ¸ ¬⁄ Á⁄‹Ë¡ „ÊªË– ¬Í¿ ¡ÊŸ ¬⁄ ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, fl„ ’„Œ
‚Ê⁄Ê ∑UU Ë ŒÍ‚⁄Ë Á»UU À◊ ÁŸŒ¸‡Ê∑UU ⁄ÊÁ„à ‡Ê≈˜≈Ë
¬˝ÁÃ÷ʇÊÊ‹Ë „Ò¢– ◊ȤÊ ∑U UŒÊ⁄ŸÊÕ ∑UU Ê ¬˝Ê◊Ê
ÁflÁflœ 16
wÆv~ ◊¥ πÈŒ ∑§Ù Ÿ∞ Á‚⁄U
‚ Ã⁄UʇÊ¥ªË ÿÊ◊Ë ªıÃ◊
‚∑§ÃÊ „Ò Á∑§ ‡ÊÙ ◊¥ Ã¥òÊ ÁfllÊ ∑§Ù ∑‘§ãŒ˝ ◊¥ ⁄UπÊ ªÿÊ „Ò–
∞∑§ •Ê¥π „Ò ¡Ù ¬Í⁄U ¬Á⁄UflÊ⁄U ¬⁄U äÿÊŸ ⁄UπÃË ⁄U„ÃË „Ò–
¡Ò‚-¡Ò‚ ∑§„ÊŸË •Êª ’…∏ÃË „Ò „⁄U øË¡ ‚ ¬⁄UŒÊ „≈UŸ
‹ªÃÊ „Ò Á∑§ ∑§ıŸ ÄUÿÊ-ÄUÿÊ ∑§⁄U ⁄U„Ê „Ò–
◊„Ê⁄UÊC˛ ∑‘§ •¥œÁflEÊ‚ •ı⁄U ∑§Ê‹Ê ¡ÊŒÍ Áfl⁄UÙœË
•ÁœÁŸÿ◊ ◊¥ ∑§Ê‹ ¡ÊŒÍ ‚¥’¥œË ªÁÃÁflÁœÿÙ¥ ◊¥ Á‹#
√ÿÁQ§ ∑§Ù •¬⁄UÊœË ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚ ‚◊ÿ „⁄U øÒŸ‹ ¬⁄U
¡ÊŒÈ߸ ‡ÊÙ¡∏ ∑§Ë ÷⁄U◊Ê⁄U „Ò– •Á÷ŸÃÊ ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ ≈UËflË
ߥ«S≈˛Ë ◊¥ ™§øË ≈UË•Ê⁄U¬Ë ¬ÊŸ flÊ‹ ‡ÊÙ¡∏ ’ŸÊ∞ ¡ÊÃ „Ò¥–
◊ŸË· Ÿ ’ÃÊÿÊ, “◊ȤÊ ‹ªÃÊ „Ò Á∑§ ∞‚ ‡ÊÙ¡∏ ∑§Ê»Ë ¬‚¥Œ
Á∑§ÿ ¡ÊÃ „Ò¥– ¬Ífl¸ ◊¥ ¬ÊÁ⁄UflÊÁ⁄U∑§ «˛Ê◊Ê flÊ‹ ‚ËÁ⁄Uÿ‹ ø‹
Õ ß‚∑‘§ ’ÊŒ ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ◊ÈŒ˜ŒÙ¥ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄Uà ‚Ë⁄UË¡∏ ∑§Ê
‚◊ÿ •ÊÿÊ •ı⁄U •’ ¡ÊŒÍ ¬⁄U •ÊœÊÁ⁄Uà ‡ÊÙ¡∏ ŒπŸ ∑§Ù
Á◊‹ ⁄U„ „Ò¥– ÿlÁ¬ ◊Ò¥ ß‚ ÷«∏ øÊ‹ ∑‘§ ¬ˇÊ ◊¥ Ÿ„Ë¥ „Í¥,
‹Á∑§Ÿ ß‚ ’Êà ‚ ߥ∑§Ê⁄U Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ ¡Ê
‚∑§ÃÊ Á∑§ ∞‚ ‡ÊÙ¡∏ ∑§Ë ¬ÿʸ#
“◊⁄UÊ ◊ÊŸŸÊ „Ò ◊Ê¥ª ÃÙ „Ò „Ë–”
Á∑§ ∑§È¿ øË¡¥ ∞‚ „Ë ∑§ß¸ ‡ÊÙ¡∏ ∑§⁄UŸ ∑‘§ ’ÊŒ
÷Ë ◊ŸË· ≈UË•Ê⁄U¬Ë •ı⁄U
ÉÊÁ≈Uà „ÙÃË ⁄U„ÃË „Ò¥ Ÿ¥’⁄U ∑‘§ »‘§⁄U ◊¥ Ÿ„Ë¥ ¬«∏ŸÊ
Á¡Ÿ∑§Ë ∑§Ù߸ √ÿÊÅÿÊ Ÿ„Ë¥ øÊ„Ã– ©Ÿ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò
∑§Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– ÿ ¬Í⁄UË Á∑§ Á∑§‚Ë ÷Ë ∑§‹Ê∑§Ê⁄U
Ã⁄U„ ‚ •Ê¬∑‘§ „Ë ™§¬⁄U •ÊœÊ⁄U ∑§Ù ©‚∑‘§ ∑§Ê◊ ∑‘§
¬⁄U „Ë •Ê¥∑§Ê
ÁŸ÷¸⁄U „Ò Á∑§ •Ê¬ ߟ ¡ÊŸÊ øÊÁ„ÿ– ©ã„Ù¥Ÿ
¬⁄U ÁflEÊ‚ ∑§⁄U¥ ÿÊ ÁflSÃÊ⁄U ‚ ’ÃÊÿÊ, “≈UËflË ¬⁄U
Ÿ ∑§⁄U¥” ◊Á„‹Ê∞¥ „Ë ¬˝◊Èπ Œ‡Ê¸∑§ „ÙÃË ◊È¥’߸– •Á÷ŸòÊË ÿÊ◊Ë ªıÃ◊ Ÿ „Ù ªß¸ „Í¥– ◊ȤÊ ©ê◊ËŒ „Ò Á∑§ wÆv~
„Ò¥ •ı⁄U fl „Ë Á∑§‚Ë ÷Ë ‡ÊÙ ∑§Ë ’ÈœflÊ⁄U ∑§Ù •¬Ÿ ¡ã◊ÁŒŸ ∑‘§ ◊ı∑‘§ ◊⁄U Á‹∞ •ı⁄U •Áœ∑§ ⁄UÙ◊Ê¥ø∑§
≈UË•Ê⁄U¬Ë ∑§Ù ÁŸœÊ¸Á⁄Uà ∑§⁄UÃË „Ò¥–” ¬⁄U ∑§„Ê Á∑§ ©ã„¥ •ë¿ ∑§Ê◊ Á◊‹ „٪ʖ ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê, ◊ȤÊ ÿ ’ÊÃ
©Ÿ∑§Ê ŒÎ…∏ ÁflEÊ‚ „Ò Á∑§ ◊ŸÈcÿ •¬Ÿ ÷ÊÇÿ ∑§Ù ’ŸÊ ⁄U„ „Ò¥ ß‚Á‹∞ •ª‹ ‚Ê‹ fl„ πÈŒ ’„Èà •ë¿Ë ‹ªÃË „Ò Á∑§ ◊⁄UÊ
ÿÊ Á’ªÊ«∏ ‚∑§ÃÊ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ≈UËflË ¬⁄U Á⁄UÿÀ≈UË ‡ÊÙ, Á»ÄU‡ÊŸ ∑§Ù Ÿ∞ Á‚⁄U ‚ Ã⁄Uʇʟ ¬⁄U äÿÊŸ ¡ã◊ÁŒŸ ‚Ê‹ ∑‘§ •¥Ã ◊¥ •ÊÃÊ „Ò–
•ÊœÊÁ⁄Uà •ÊÁŒ ‡ÊÙ¡∏ ◊¥ ∑§Ê◊ Á∑§ÿÊ „Ò ‹Á∑§Ÿ ©Ÿ∑§Ê ∑‘§¥ÁŒ˝Ã ∑§⁄U¥ªË– ∑§ÊÁ’‹ ∑§Ë ◊ȤÊ ¬Ë¿ ◊È«∏∑§⁄U ŒπŸÊ •ı⁄U ’ËÃ
∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ©ã„¥ •÷Ë Ã∑§ ‚¥ÃÈÁC ¬˝Ê# Ÿ„Ë¥ „Ù ‚∑§Ë „Ò– •Á÷ŸòÊË ŒÙ ‡ÊÍ≈U˜‚ ◊¥ √ÿSà ⁄U„¥ªË– fl·¸ ∑§Ê •Ê÷Ê⁄U √ÿQ§ ∑§⁄UŸÊ •ı⁄U
“◊Ò¥ ≈UËflË ¬⁄U ŒflŒÊ‚ ∑§Ê Á∑§⁄UŒÊ⁄U ÁŸ÷ÊŸÊ øÊ„ÃÊ „Í¥ ¡Ù ∞∑§ ß‚∑‘§ ’ÊŒ ‡ÊÊ◊ ∑§Ù ∑§⁄UË’Ë ŒÙSÃÙ¥ Ÿ∞ fl·¸ ∑§Ë ÿÙ¡ŸÊ∞¥ ’ŸÊŸÊ ¬‚¥Œ
•Êß∑§ÁŸ∑§ ⁄UÙ‹ „Ò– ◊Ò¥Ÿ •¬Ÿ ª„Ÿ Á◊òÊ ‚ÈÁ◊à Á◊ûÊ‹, ∑‘§ ‚ÊÕ fl„ •¬ŸÊ ¡ã◊ÁŒŸ „Ò– Á»§‹„Ê‹, •ë¿ ∑§Ê◊ Á◊‹ ⁄U„
‚∑‘§¥ª– ©ã„Ù¥Ÿ •Êª ∑§„Ê, “ß‚ ‡ÊÙ ◊¥ ∑§ß¸ ©¬∑§ÕÊŸ∑§ ¡Ù ‹π∑§ ÁŸŒ¸‡Ê∑§ •ı⁄U ÁŸ◊ʸÃÊ ÷Ë „Ò¥, ‚ ≈UËflË ¬⁄U ◊ŸÊ∞¥ªË– „Ò¥, Á¡‚ Ã⁄U„ ∑§Ê ∑§Ê◊ ß‚‚ ¬„‹
⁄Uπ ª∞ „Ò¥ ¡Ù ∞∑§ ŒÍ‚⁄U ∑‘§ ‚◊ÊŸÊ¥Ã⁄U ø‹Ã ⁄U„Ã „Ò¥– ŒflŒÊ‚ ’ŸÊŸ ∑§Ê ‚ȤÊÊfl ÁŒÿÊ „Ò– ◊Ò¥ ß‚ øÒŸ‹ ∑§Ù ÷Ë ÿÊ◊Ë Ÿ ∑§„Ê, fl·¸ wÆv} ’„Èà Ÿ„Ë¥ Á◊‹Ê, ß‚Á‹∞ •ª‹ ‚Ê‹ ◊Ò¥
ß‚∑§Ë ◊ÈÅÿ ∑§„ÊŸË ¬ÎâflË mÊ⁄UÊ ∞∑§ ÉÊ⁄U ∑‘§ ÁŸ◊ʸáÊ ‚ ‡ÊÈM§ ß‚ ’ŸÊŸ ∑‘§ ÁÀ∞ ∑§„Ÿ flÊ‹Ê „Í¥– ÿ ◊⁄UÊ ‚¬ŸÊ „Ò •Ê‡ÊÊ ◊„⁄U’ÊŸ „Ò– ◊ȤÊ ∑§ß¸ ÁŒ‹øS¬ πÈŒ ∑§Ù ŒÙ’Ê⁄UÊ ÁŸπÊ⁄UŸ ¬⁄U äÿÊŸ
„ÙÃË „Ò– ‚ÊÕ „Ë ©Ÿ∑§Ê •¬ŸË ’≈UË ‚ flÊà‚Àÿ¬Íáʸ ‚¥’¥œ „Ò Á∑§‚Ë ÁŒŸ ◊Ò¥ ß‚ ⁄UÙ‹ ∑§Ù ∑§⁄UŸ ◊¥ ÷Ë ‚»‹ „Ù ∑§Ê◊ Á◊‹..Á¡‚ Ã⁄U„ ∑§Ë øË¡¥ ◊Ò¥Ÿ ∑‘§¥ÁŒ˝Ã ∑§M§¥ªË– ÁflÄ∑§Ë «ÙŸ⁄U ∑§Ë
∑§Ù üÊD …¥ª ‚ ¬˝SÃÈà Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ∑§Ê‹ ¡ÊŒÍ ∑§Ë ‚∑§Í¥ªÊ,” ∑§„ŸÊ ÕÊ ◊ŸË· ∑§Ê– ¬„‹ Ÿ„Ë¥ ∑§Ë „Ò¥– ◊Ò¥ ∞∑§ ‚Ê‹ •ı⁄U •Á÷ŸòÊË ß‚ ‚Ê‹ “’ûÊË ªÈ‹ ◊Ë≈U⁄U
•flœÊ⁄UáÊÊ ¬⁄U ÷Ë ∑§Ê◊ ø‹ÃÊ ⁄U„ÃÊ „Ò– ‹Á∑§Ÿ ∑§„Ê ¡Ê (‡ÊÙ x ÁŒ‚¥’⁄U ‚ ⁄UÊà vv ’¡ ‚ ¬˝Ê⁄U¥÷ „ÙªÊ) ’«∏Ë •ı⁄U ¬„‹ ‚ íÿÊŒÊ ‚◊¤ÊŒÊ⁄U øÊ‹Í” ◊¥ Ÿ¡⁄U •Ê߸ ÕË¥–
’ÊÚ‹ËflÈ«U •Á÷ŸÃÊ •ˇÊÿ ∑ȧ◊Ê⁄U ∑§Ê
◊ÊŸŸÊ „ÒU Á∑§ Ÿ∞ ∑UU ‹Ê∑UU Ê⁄Ê¢ ∑UU Ê
’ÊÚ‹ËflÈ« ◊¢ •ÊŸ ‚ ¬„‹ ∑UU ◊ ‚
∑UU ◊ ¬Ê¢ø ŒÁˇÊáÊ ÷Ê⁄ÃËÿ Á»UU À◊¢
∑UU ⁄ŸË øÊÁ„∞, ÄÿÊ¢Á∑UU ŒÁˇÊáÊ ÷Ê⁄Ã
◊¢ ‚◊ÿ ∑UU Ë ∑UU Ë◊à „Ò
∞¡¥‚Ë– ◊È¢’߸
•Á÷ŸÃÊ •ˇÊÿ ∑UU È◊Ê⁄ ∑UU Ê ∑UU „ŸÊ „Ò Á∑UU ©ã„Ê¢Ÿ Á»UU À◊ w.Æ ◊¢
⁄¡ŸË∑UU ʢà ∑U U ‚ÊÕ ∑UU Ê◊ ∑UU ⁄ ∑UU Ê»UU Ë ∑UU È¿ ‚ËπÊ •ÊÒ⁄ ‚ÊÕ „Ë ©ã„¢ ß‚
’Êà ∑UU Ê ∞„‚Ê‚ ÷Ë „È•Ê Á∑UU ŒÁˇÊáÊ-÷Ê⁄ÃËÿ Á»UU À◊Ê¢ ∑U U ∑UU ‹Ê∑UU Ê⁄
‚◊ÿ ∑U U ¬Ê’¢Œ „Ë Ÿ„Ë¢ ’ÁÀ∑UU ∑UU Ê»UU Ë ¬‡Êfl⁄ ÷Ë „Ò¢– Á»UU À◊ ◊¢ •ˇÊÿ
«ÊÚÄ≈⁄ Á⁄ø«¸ ∑UU Ê ∞∑UU Ÿ∑UU Ê⁄Êà◊∑UU Á∑UU ⁄ŒÊ⁄ ÁŸ÷ÊÃ Ÿ¡⁄ •Ê∞¢ª– ÿ„
Á»UU À◊ ⁄Ê’Ê≈ ∑UU Ê ‚Ë`UU ‹ „Ò–
•ˇÊÿ Ÿ ∑UU „Ê, ¬˝ÊÒlÊÁª∑UU Ë ∑U U Á„‚Ê’ ‚ ŒÁˇÊáÊ (÷Ê⁄ÃËÿ
Á»UU À◊¢) ∑UU Ê»UU Ë Áfl∑UU Á‚à „Ò¢– fl „◊‚ ∑UU ߸ •Áœ∑UU ¬‡Êfl⁄ „Ò¢– •ª⁄
‡ÊÍÁ≈¢ª ‚Ê…∏ ‚Êà ’¡ ‡ÊÈMU U „ÊŸË „Ò ÃÊ fl„ ΔË∑UU ©‚Ë ‚◊ÿ ‡ÊÈMU U „Ê
¡Ê∞ªË– ÿ„Ê¢(’ÊÚ‹ËflÈ« ◊¢) ‚Ê…∏ ‚Êà ∑UU Ê ◊Ë’ •Ê¬ ‚Ê…∏ ŸÊÒ
Ã∑UU •Ê ‚∑UU Ã „Ò¢– ©Ÿ∑U U ‚Ȭ⁄S≈Ê⁄ ‚◊ÿ ¬⁄ ‚≈ ¬⁄ •ÊÃ „Ò¢–
¬‚¢Œ •ÊÿÊ „Ò •ÊÒ⁄ ©Ÿ∑UU Ê ∑UU Ê◊ ÷Ë ◊ȤÊ •Á÷ŸÃÊ ∑UU Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑UU Ÿ∞ ∑UU ‹Ê∑UU Ê⁄Ê¢ ∑UU Ê ’ÊÚ‹ËflÈ« ◊¢ •ÊŸ
•ë¿Ê ‹ªÊ– ◊Ò¢Ÿ ©ã„¢ ∑UU ÊÚ»U UË ÁflŒ ∑UU ⁄áÊ ◊¢ ‚ ¬„‹ ∑UU ◊ ‚ ∑UU ◊ ¬Ê¢ø ŒÁˇÊáÊ ÷Ê⁄ÃËÿ Á»UU À◊¢ ∑UU ⁄ŸË øÊÁ„∞,
÷Ë ŒπÊ •ÊÒ⁄ fl„ ÷Ë ◊ȤÊ ∑UU Ê»UU Ë •ë¿Ê ÄÿÊ¢Á∑UU ŒÁˇÊáÊ ÷Ê⁄à ◊¢ ‚◊ÿ ∑UU Ë ∑UU Ë◊à „Ò–
‹ªÊ– ◊¢ª‹flÊ⁄ ∑UU Ê ∞∑UU ‚◊Ê⁄Ê„ ∑U U ŒÊÒ⁄ÊŸ •ˇÊÿ Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ⁄¡ŸË∑UU ʢà ‚ ¬„‹Ë ’Ê⁄ Á◊‹Ã „Ë fl„
©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, fl„ •Êà◊ÁflEÊ‚ ‚ ÷⁄Ë, ©Ÿ∑UU Ë ÁflŸ◊˝ÃÊ ∑U U ∑UU Êÿ‹ „Ê ª∞– ©ã„Ê¢Ÿ ∑UU „Ê, „◊ ◊⁄ÊΔË ◊¢
¬˝ÁÃ÷ʇÊÊ‹Ë „Ò¢ •ÊÒ⁄ ©ã„¢ ∑UU Á⁄ÿ⁄ ∑UU Ë ‡ÊÈLU •ÊÃ
∑UU ⁄Ÿ ∑U U Á‹∞ ‚„Ë Á»UU À◊ Á◊‹Ë „Ò– Á»UU À◊
„Ë ’Êà ∑UU ⁄Ã Õ– fl„ ◊„Ê⁄Êc≈Á˛ÿŸ „Ò¢ •ÊÒ⁄ ◊ȤÊ ÷Ë fl„
÷Ê·Ê(◊⁄ÊΔË) •ÊÃË „Ò– fl„ ◊„ÊŸ √ÿÁÄà „Ò¢– ÿ„ ∑UU ◊Ê‹ ∑UU Ë
∑UU Ê ¬˝Ê◊Ê ‡ÊÊŸŒÊ⁄ „Ò– ◊ȤÊ ‹ªÃÊ „Ò Á∑UU fl„ ’Êà „Ò Á∑UU •Ê¬ ©ã„¢ ∞∑UU «Êÿ‹ÊÚª ŒÃ „Ò¢ •ÊÒ⁄ fl„ ©‚ ◊„ÊŸ
•¬Ÿ ∑UU Ê◊ ‚ ‹ÊªÊ¢ ∑UU Ê ¬˝÷ÊÁflà ∑UU ⁄¢ªË •ÊÒ⁄ ’ŸÊ ŒÃ „Ò¢– fl„ „⁄ ‹Êߟ ∑UU Ê ◊ŸÊ⁄¢¡∑UU ’ŸÊ ŒÃ „Ò¢–
◊Ò¢ ©ã„¢ ‡ÊÈ÷∑UU Ê◊ŸÊ∞¢ ŒŸÊ øÊ„ÃË „Í¢– Á»UU À◊ w.Æ ß‚ ªÈLU flÊ⁄ ∑UU Ê Á⁄‹Ë¡ „ÊªË–
‚Ê„Ê ‚ ‚Ê⁄Ê ∑UU Ë ŒÊ ’«∏Ë Á»UU À◊Ê¢ ¬⁄ •ŒÊ∑UU Ê⁄Ê Ÿ ∑UU „Ê Á∑UU ©ã„Ê¢Ÿ ‚Ê⁄Ê ∑UU Ê
∑UU Ê߸ ‚‹Ê„ Ÿ„Ë¢ ŒË „Ò •ÊÒ⁄ ©Ÿ∑UU Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò
S≈ËflŸ S¬Ë‹’ª¸ ∑UU Ë flS≈ ‚Êß« S≈Ê⁄Ë
Á∑UU fl„ ’„Œ ‚ˇÊ◊ „Ò¢–
¿Ù≈U ¬Œ¸ ¬⁄U “◊Ò⁄UË∑§ÊÚ◊” ∑UU Ë ⁄Ë◊∑U U ◊¢ „Ê¢ªË ⁄ËÃÊ ◊Ê⁄ŸÊ
’ŸŸÊ øÊ„ÃË „Ò¥ ‡ÊÈ÷Ê¥ªË ∞¡¥‚Ë– ‹ÊÚ‚ ∞¢Á¡Á‹‚
„ÊÚ‹ËflÈ« ∑UU Ë ¡ÊŸË ◊ÊŸË •Á÷ŸòÊË •ÊÒ⁄
¬È⁄ÊŸË Á»UU À◊ ∑U U «ÊÚ∑U U Á∑UU ⁄ŒÊ⁄ ∑UU Ê ŸÿÊ
MUU ¬ „Ò– ¬È⁄ÊŸË flS≈ ‚Êß« S≈Ê⁄Ë ∑UU Ê
Á∑UU ⁄ŒÊ⁄ «ÊÚ∑U U ∑UU ÊÚŸ¸⁄ S≈Ê⁄ ∑UU Ê ◊ÊÁ‹∑UU „Ò,
◊È¥’߸– ≈U‹ËÁfl¡Ÿ •Á÷ŸòÊË ‡ÊÈ÷Ê¥ªË •òÊ ◊‡Ê„Í⁄U ◊Á„‹Ê ◊ÈP§’Ê¡ ◊Ò⁄UË ∑§ÊÚ◊ ∑§Ë ’„Èà flS≈ ‚Êß« S≈Ê⁄Ë ∑UU Ë ∑UU ‹Ê∑UU Ê⁄ ⁄ËÃÊ ◊Ê⁄ŸÊ ¡„Ê¢ Á»UU À◊ ∑UU Ê ◊ÈÅÿ Á∑UU ⁄ŒÊ⁄ ≈ÊŸË ∑UU Ê◊
’«∏Ë ¬˝‡Ê¥‚∑§ „Ò¥ •ı⁄U ¿Ù≈U ¬Œ¸ ¬⁄U ©Ÿ∑§Ê Á∑§⁄UŒÊ⁄U ÁŸ÷ÊŸÊ øÊ„ÃË „Ò¥– ◊Ò⁄UË ∑§ÊÚ◊ Ÿ •¬ŸË ß‚Ë Á»UU À◊ ∑UU Ë ⁄Ë◊∑U U ◊¢ ÷Ë ∑UU ⁄ÃÊ „Ò– ◊Ê⁄ŸÊ Ÿ ∑UU „Ê, ◊Ò¢Ÿ ∑UU ÷Ë ‚¬Ÿ
„Ê‹ „Ë ◊¥ ¿ΔÊ ÁflE ÁπÃÊ’ ¡ËÃÊ „Ò– •Á÷Ÿÿ ∑UU U⁄ÃË Ÿ¡⁄ •Ê∞¢ªË– S≈ËflŸ ◊¢ ÷Ë Ÿ„Ë¢ ‚ÊøÊ ÕÊ Á∑UU ◊Ò¢ •¬ŸË „Ë
◊Ò⁄UË ∑§ÊÚ◊ ∑§Ë ¬˝‡Ê¥‚Ê ∑§⁄UÃ „È∞ “÷Ê’Ë¡Ë ÉÊ⁄U ¬⁄U „Ò!” ∑§Ë •Á÷ŸòÊË ‡ÊÈ÷Ê¥ªË Ÿ S¬Ë‹’ª¸ flS≈ ‚Êß« S≈Ê⁄Ë ∑UU Ë ⁄Ë◊∑U U ’ŸÊ Á»UU À◊ ∑UU Ë ⁄Ë◊∑U U ∑UU Ê Á„S‚Ê ’ŸÍ¢ªË–
≈U‹ËÁfl¡Ÿ ‡ÊÙ ∑‘§ ÁŸ◊ʸÃÊ•Ù¥ ‚ ’ÊÚÄU‚⁄U ∑‘§ ¡ËflŸ ¬⁄U ∞∑§ ‡ÊÙ ’ŸÊŸ ∑§Ê •Êª˝„ ⁄„ „Ò¢– ∞¢¡À‚ ߟ •◊Á⁄∑UU Ê ∑U U ¬≈∑UU ÕÊ ‹π∑UU
Á∑§ÿÊ– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ◊ȤÊ ‹ªÃÊ „Ò Á∑§ ≈U‹ËÁfl¡Ÿ ¬⁄U ◊Ò⁄UË ∑§ÊÚ◊ ∑‘§ ¡ËflŸ ¬⁄U ««‹Êߟ ∑UU Ë Á⁄¬Ê≈¸ ∑U U •ŸÈ‚Ê⁄ ≈ÊŸË ∑UU ȇʟ⁄ Ÿ Ÿß¸ flS≈ ‚Êß« S≈Ê⁄Ë ∑UU Ë
•ÊœÊÁ⁄Uà ∞∑§ ‡ÊÙ ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– fl„ v~{v ∑UU Ë ß‚ Á»UU À◊ ∑U U Á‹∞ ◊Ê⁄ŸÊ ∑UU „ÊŸË Á‹πË „Ò– flS≈ ‚Êß« S≈Ê⁄Ë ∞∑UU
◊Ò¥ ÿÈflÊ•Ù¥ ∑§Ë ¬˝⁄UáÊÊ „Ò¥ •ı⁄U ¬Œ¸ ¬⁄U Ÿ •∑UU ÊŒ◊Ë ¬È⁄S∑UU Ê⁄ ¡ËÃÊ ÕÊ– ‚¢ªËÃ◊ÿ Á»UU À◊ „Ò– ß‚∑UU Ë ◊Í‹
πÈŒ øÊ„ÃË „Í¥ ©Ÿ∑‘ § Á∑§⁄UŒÊ⁄U ∑§Ù ŒπŸÊ ÿÈflÊ•Ù¥
∑§Ù ¬˝Ùà‚ÊÁ„à ∑§⁄UªÊ– ‡ÊÈ÷Ê¥ªË Ÿ
Á»UU À◊ ◊¢ ©ã„Ê¢Ÿ •ÁŸÃÊ ∑UU Ê
Á∑UU ⁄ŒÊ⁄ ÁŸ÷ÊÿÊ ÕÊ– „Ê‹Ê¢Á∑UU
∑UU „ÊŸË ÁflÁ‹ÿ◊ ‡ÊÄ‚¬Ëÿ⁄
∑UU Ë ⁄ÊÁ◊ÿÊ ¡ÍÁ‹ÿ≈ ‚ ¬˝Á⁄Ã
Á∑§ ◊⁄UË ’≈UË ∑§„Ê Á∑§ ◊Ò¥ πÈŒ øÊ„ÃË „Í¥ Á∑§ S¬Ë‹’ª¸ ∑UU Ë Á»UU À◊ ◊¢ ©Ÿ∑UU Ê „Ò– Á»UU À◊ ∑UU Ë ∑UU „ÊŸË ¡≈˜‚
©Ÿ‚ íÿÊŒÊ ‚ ‚Ëπ⁄UË ¥–’≈•ª⁄U ◊ UË ©Ÿ‚ íÿÊŒÊ ‚ íÿÊŒÊ
◊ȤÊ ◊ı∑§Ê ÁŒÿÊ
Á∑UU U⁄ŒÊ⁄ •‹ª „ÊªÊ–
S¬Ë‹’ª¸ ∑UU Ë Á»UU À◊ ◊¢
•ÊÒ⁄ ‡ÊÊ∑¸U U˜‚ ŸÊ◊∑UU ŒÊ Áfl⁄ÊœË
Áª⁄Ê„Ê¢ ∑U U ߌ¸-ÁªŒ¸ ÉÊÍ◊ÃË „Ò–
íÿÊŒÊ ‚Ëπ¥ ¡ÊÃÊ „Ò, ÃÙ ¬Œ¸ ¬⁄U ©Ÿ∑§Ë ÷ÍÁ◊∑§Ê ◊Ê⁄ŸÊ flÒ‹¢≈ËŸÊ ∑UU Ê Á∑UU ⁄ŒÊ⁄ Á»UU À◊ ∑UU Ë ‡ÊÍÁ≈¢ª wÆv~ ◊¢
ÁŸ÷ÊŸÊ ¬‚¥Œ ∑§M§¥ªË– ÁŸ÷Ê∞¢ªË– ÿ„ Á∑UU ⁄ŒÊ⁄ ‡ÊÈMU U „ÊªË–