“LABOR OMNIA
VINCIT”
ÍNDICE
1
1.- LA LENGUA LATINA: MORFOSINTAXIS.
Introducción: casos, funciones de los casos y traducción. La aposición y el
complemento predicativo. PAG. 3
Flexión nominal: declinación de sustantivos y adjetivos. PAG. 5
Grados del adjetivo. PAG. 15
Los numerales. PAG. 18
Flexión pronominal: posesivos, personales, demostrativos, relativo,
interrogativos e indefinidos. PAG. 20
Complementos circunstanciales de lugar. PAG. 28
Principales nexos: CUM, UT, NE, QUOD y QUAM. PAG. 29
Flexión verbal: verbo SUM y sus compuestos, verbos regulares, verbos
deponentes, verbos irregulares. PAG. 31
Morfología y sintaxis de las formas nominales o no personales del verbo:
participios (concertado, sustantivado, absoluto y tipo “cicerone consule”),
gerundio y gerundivo, infinitivo. PAG. 43
Oraciones compuestas: Coordinación y Subordinación: PAG. 52
o Sustantivas o Completivas.
o Adjetivas o de Relativo.
CURSO 2018-19
2
1.-MORFOSINTAXIS LATINA
1.0.-INTRODUCCIÓN
3
LA APOSICIÓN
Es un sustantivo que aclara el significado de otro. Esta función puede estar en
cualquier caso porque concierta con la palabra a la que se refiere.
Ej: Madrid, capital de España, es una gran ciudad.
Sujeto C.N
_______________
Aposición del Sujeto
EL COMPLEMENTO PREDICATIVO
Completa o se refiere a la vez a un sintagma nominal (que puede ser el sujeto o
el C.D.) y al verbo, porque nos dice “el cómo” del verbo; por tanto el
complemento predicativo sólo puede ir en latín en nominativo o acusativo. Es
como una especie de atributo, pero con verbos distintos del copulativo.
Ej: El río baja turbio - Yo iba la primera - Te veo guapo - Lo considero inteligente.
Los verbos del grupo 3 , 4 y 5, que en activa llevan doble acusativo (C.D. y C.
Predicativo), en pasiva llevan un doble nominativo porque el C. Predicativo en
acusativo se convierte en C. Predicativo en nominativo.
Ej: Roma aeterna appellatur. Cicero consul creatus est. Tullius Hostilius rex a
populo creatur.
4
4.- Tellus tibi parva videtur.
5.- Aristides iustus appellatus erat.
6.- Cicero et Antonius consules creati sunt.
7.- Populus Ciceronem consulem creavit.
8.- Senatus Catilinam et Manlium hostes iudicat.
9.- Ego te amicum duco (habeo).
10.- Is me heredem facit.
5
-UM: NEUTROS templum, templi (templo)
Los NEUTROS tienen el nom, voc y acust singular iguales y el nom, voc, y ac
plural acaba en –A en todas las declinaciones.
6
2ª dec 1ª dec 2ª dec
Miser, misera, miserum: mísero
Para sacar la raíz de miser, a, um no se le puede quitar la
terminación –er al masculino, sino que se le debe quitar la terminación –a al
femenino o –um al neutro. Esa raíz es para los tres géneros, incluido el
masculino.
SING PL
M F N M F N
N US/ER A UM I AE A
V E/ER A UM I AE A
AC UM AM UM OS AS A
G I AE I ORUM ARUM ORUM
D O AE O IS IS IS
AB O A O IS IS IS
7
CONCORDANCIA DEL ADJETIVO CON EL SUSTANTIVO.
El adjetivo tiene que coincidir en caso, género y número con el sustantivo al que
acompañe:
Asini pulchri: ambos van en nominativo, plural, masculino. Trad.: los asnos hermosos
Puellarum bonarum: ambos van en genitivo, plural, femenino. Trad.: de las niñas buenas.
No
No te
te dejes
dejes engañar
engañar por
por las
las desinencias,
desinencias, lo
lo que
que tiene
tiene que
que coincidir
coincidir es
eselelgénero,
género,número
número y
ycaso.
caso.¡OJO!
¡OJO!Mira
Miralos
lossiguientes
siguientesejemplos:
ejemplos:Homo fortis: nominativo, singular, masculino.
Trad.: el hombre fuerte. Nautae boni: nominativo, plural, masculino (recuerda que Nauta,
Homo
-ae es fortis: nominativo,
masculino singular,
de la primera masculino. Trad.:
declinación). Trad.: los
el hombre fuerte.
marineros buenos. Nautae bonae
estaría mal concordado
Nautae boni: nominativo, plural, masculino (recuerda que nauta, -ae es masculino de la
primera declinación). Trad.: los marineros buenos. Nautae bonae estaría mal
concordado
SUSTANTIVOS
En esta declinación el nominativo sg no tiene una terminación fija, por tanto se
pone el nominativo y vocativo igual que se nos da en el enunciado (siempre se
pone el nominativo sg y el genitivo sg). Los neutros tienen los tres primeros
casos iguales y estos casos en plural terminan en –A, al igual que en la 2º
declinación.
Hay tres clases:
8
C) FALSOS IMPARISÍLABOS O TEMAS MIXTOS. Tienen distinto nº de
sílabas en el nominativo sg y genitivo sg, por tanto, parecen imparisílabos,
pero se declinan como parisílabos. Urbs, urbis: ciudad; mens, mentis:
mente; mons, montis: monte; pars, partis: parte; ars, artis: arte. Todas tienen
en común que la raíz acaba en dos consonantes. No hay neutros.
MASCULINOS Y FEMENINOS
Urbs, urbis
SIG PL
N - ES
V - ES
AC EM ES
G IS IUM
D I IBUS
AB E IBUS
ADJETIVOS DE LA 3ª DECLINACIÓN
9
- IMPARISÍLABOS: una terminación (1 nominativo para los tres géneros). Se
enuncian en nominativo y genitivo (acabado en –is). Solo hay tres: vetus, veteris;
pauper, pauperis; dives, divitis. 3
- PARISÍLABOS:
a) Una terminación (1 nominativo para los tres géneros). Se enuncian en nominativo y
genitivo (acabado en –is). Sapiens, sapientis. 3
c) Tres terminaciones (tres nominativos, uno para el masculino, otro para el femenino
y otro para el neutro). Se enuncian en el nominativo masc, fem y neutro. Terminaciones:
-ER, -IS, -E. Celeber, celebris, celebre. 3-3-3
1.- Escribe si los siguientes adjetivos son imparisílabos o parisílabos y las terminaciones que
tienen:
10
2.- Declina uno de cada clase del ejercicio anterior. Puedes elegir los que quieras, pero deben ser
cuatro.
11
CUARTA DECLINACIÓN: genitivo sing. en –US.
SUSTANTIVOS. Sólo hay dos palabras que tienen una declinación completa:
dies, diei: día; res, rei: cosa. No hay adjetivos en esta declinación.
12
13
14
1.2.- GRADOS DEL ADJETIVO: positivo, comparativo y
superlativo.
GRADO COMPARATIVO.
Los grados de comparación son: inferioridad, igualdad y superioridad. Lo
que se compara son llamados términos de la comparación.
La comparación de inferioridad e igualdad se hace en latín de forma similar al
español: con un adverbio modificando al adjetivo en grado positivo y el
SEGUNDO TÉRMINO (que irá en el mismo caso que el primero) introducido
por quam.
Comparación de superioridad:
15
2.- El comparativo de superioridad se forma regularmente con el sufijo -IOR,
-IUS añadido a la raíz del adjetivo. Este sufijo se declina por la tercera
declinación, como un adjetivo de dos terminaciones de tema consonántico,
teniendo en cuenta que la raíz coincide con el nominativo masc y fem completo
(fortior) a la que se le añaden las terminaciones de la tercera declinación.
Veamos un ejemplo con el comparativo de superioridad del adjetivo fortis, -e
(positivo): fortior, fortius (comp.superioridad)
Singular Plural
Mas. / Fem. Neutro Mas. / Fem. Neutro
N fortior fortius fortiōrēs fortiōra
V fortior fortius fortiōrēs fortiōra
AC fortiōrem fortius fortiōrēs fortiōra
G fortiōris fortiōrum
D fortiōrī fortiōribus
AB fortiōre fortiōribus
GRADO SUPERLATIVO.
16
El grado superlativo de los adjetivos expresa la cualidad en alto grado. En latín
se forma con los siguientes sufijos, todos declinados como adjetivos de la
primera clase, es decir, por la primera y segunda declinación, añadidos a la raíz
del adjetivo:
COMPARATIVOS Y SUPERLATIVOS
IRREGULARES.
COMPARATIVO
POSITIVO DE SUPERLATIVO
SUPERIORIDAD
Bonus, a ,um
Melior, melius Optimus, a, um
(bueno)
Malus, a, um
Pēior, peius Pessimus, a, um
(malo)
Magnus, a, um
Māior, maius Māximus, a, um
(grande)
Parvus, a,um
Minor, minus Minimus, a, um
(pequeño)
17
1.3.- LOS NUMERALES
18
LXXX 80 octōginta octōgēsimus... octōgēnī...
XC
90 nōnāgintā nōnāgēsimus... nōnāgēnī...
(LXXXX)
C 100 centum centēsimus... centēnī...
CC 200 ducentī, -ae, -a ducentēsimus... ducēnī...
CCC 300 trecentī, -ae, -a trecentēsimus... trecēnī...
quadringentī,
CD (CCCC) 400 quadringentēsimus... quadringēnī...
-ae, -a
quīngentī, -ae,
D 500 quīngentēsimus... quīngēnī...
-a
DC 600 sescentī, -ae, a sescentēsimus... sescēnī...
septingentī,
DCC 700 septingentēsimus... septingēnī...
-ae, a
octingentī, -ae,
DCCC 800 octingentēsimus... octingēnī...
-a
CM nōngentī, -ae,
900 nōngentēsimus... nōngēnī...
(DCCCC) -a
M 1.000 mīlle mīllēsimus... singula mīlia
MM ( II ) 2.000 duo mīlia bis mīllēsimus... bīna mīlia
DOS
Masculino Femenino Neutro
Nominativo duo duae duo
Acusativo duōs duās duō
Genitivo duōrum duārum duōrum
Dativo duōbus duābus duōbus
Ablativo duābus duābus duōbus
TRES
Masculino Femenino Neutro
Nominativo trēs tria
Acusativo trēs tria
19
Genitivo trium
Dativo tribus
Ablativo tribus
Neutro plural
Nominativo milia
Acusativo milia
Genitivo milium
Dativo milibus
Ablativo milibus
1.4.- PRONOMBRES
PRONOMBRES-DETERMINANTES POSESIVOS
M F N M F N
1ª
meus, -a, -um noster, nostra, nostrum
Persona
(mío,mía, mi) (nuestro, nuestra)
M F N M F N
2ª
tuus, -a, -um vester, vestra, vestrum
Persona
(tuyo, tuya, tu) (vuestro, vuestra)
3ª
M F N
Persona
suus, -a, -um (suyo, suya, su)
(reflexivo)
PRONOMBRES PERSONALES
20
Dat. mihi tibi sibi
Ablat. mē, mēcum tē, tēcum sē, sēcum
Número Caso 1ª persona 2ª persona Reflexivo
Nominat. nōs vōs
Acusat. nōs vōs sē
Plural Genit. nostrī, nostrum vestrī, vestrum suī
Dat. nōbīs vōbīs sibi
Ablat. nōbīs, nōbīscum vōbīs, vōbīscum sē, sēcum
PRONOMBRES-DETERMINANTES DEMOSTRATIVOS
21
Los pronombres iste, ista istud e ille, illa, illud se declinan por la 2ª declinación
(M), 1ª (F) y 2ª (N), exceptuando el nominativo singular de cada género, el
genitivo singular (-IUS) y el dativo singular (-I) para los tres géneros.
El pronombre is, ea, id se declina a partir del acusativo singular con la raíz -E, a
la que se añaden las terminaciones de la 2ª declinación (M), 1ª (F) y 2ª (N),
exceptuando el genitivo singular (-IUS) y el dativo singular (-I) para los tres
géneros.
Singular Plural
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
eīdem
Nominativo īdem eadem idem eaedem eadem
(iidem)
Acusativo eundem eandem idem eōsdem eāsdem eadem
Genitivo eiusdem eōrundem eārundem eōrundem
Dativo eīdem eīsdem (iīsdem)
Ablativo eōdem eādem eōdem eīsdem (iīsdem)
Singular Plural
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo ipse ¡psa ipsum ipsī ipsae ipsa
Acusativo ipsum ipsam ipsum ipsōs ipsās ipsa
Genitivo ipsīus ipsōrum ipsārum ipsōrum
Dativo ipsī ipsīs
Ablativo ipsō ipsā ipsō ipsīs
22
El pronombre ipse, ipsa, ipsum se declina como iste, ista, istud o ille, illa, illud.
EL PRONOMBRE RELATIVO
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
EL PRONOMBRE-DETERMINANTE INTERROGATIVO
SINGULAR PLURAL
FEME
MASC. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
N.
Las formas quis, quid del masculino y neutro singular se utilizan como
pronombres interrogativos, mientras que las formas qui, quod aparecen como
determinantes interrogativos:
Quis (pronombre) vēnit? (¿Quién ha venido?) / Quī (determinante) servus
vēnit? (¿Qué esclavo ha venido?)
Quid (pronombre) accidit? (¿Qué sucede?) / Quod (determinante) templum
ruit? (¿Qué templo se está derrumbando?)
23
EL PRONOMBRE-DETERMINANTE INDEFINIDO.
NOM. quis (qui) quae (qua) quid (quod) qui quae quae (qua)
ACUS. quem quam quod quos quas quae
GEN. cuius quorum quarum quorum
DAT. cui quibus
ABL. quo qua quo quibus
Las formas quis, quid del masculino y neutro singular se utilizan como
pronombres indefinidos, mientras que las formas qui, quod aparecen como
determinantes indefinidos:
Si quis (pronombre) venit, mihi dic. (Si alguien viene, dímelo).
Si quam (determinante) gemmam habes, Antoniae id da! (Si alguna piedra
preciosa tienes, dásela a Antonia).
24
1.- COMPUESTOS DE QUIS (QUI), QUAE O QUA, QUID (QUOD)
B) ALIUS, ALIA, ALIUD: el otro (se habla de más de dos personas o cosas)
Genit sg: alterius
Dativo sg: alii
25
Alius …… alius……..alius (uno….otro…..otro)
Alter…….alter (el uno…..el otro)
Ej: Consulum alter exercitum perdidit, alter vendidit.
Ej: Inter senatores alius mortem, alius exilium, alius multam decernebat.
C) NEMO: nadie
Nom: nemo
Ac: neminem
Dat: nemini
Mientras que en latín aparece sólo una negación, en castellano hay que
poner dos.
26
1.5.- COMPLEMENTOS CIRCUNSTANCIALES DE LUGAR
NOMBRES LUGAR UBI LUGAR QUO LUGAR UNDE LUGAR QUA
(en donde) (a donde) (de donde) (por donde)
Ubi sum? Quo vadis? Unde venis? Qua iter facis?
¿Dónde estoy? ¿A dónde vas? ¿De dónde ¿Por dónde haces el
vienes? camino?
Comunes, propios IN+ABLATIVO: ENIN, AD+ DE, A o AB, E o PER+ACUSATIVO:
de persona y ACUSATIVO: EX+ABLATIVO: POR, A TRAVÉS DE
paises A, HACIA DE, DESDE
per urbem: por o a
in urbe: en la in urbem: hacia ex urbe: desde través de la ciudad
ciudad la ciudad la ciudad per Hispaniam: por o
in Hispania: en in Hispaniam: ex Hispania: a través de España
España hacia España desde España
ad Caesarem: a Caesare: de o
hacia César o desde César
junto a César
in hostes:
contra los
enemigos
27
Ciudades LOCATIVO: ACUSATIVO ABLATIVO SIN PER+ACUSATIVO
nombres de SIN PREPOSICIÓN
ciudad de la 1ª y PREPOSICIÓN
2ª decli en sig
Athenis: en Atenas
Carthagine: en
Cartago
Domus, i:casa Domi: en casa Domum: hacia Domo: desde la Porta: por la puerta
Rus, ruris: campo Humi: en el suelo la casa casa Ponte: por el puente
Humus, i: suelo Ruri: en el campo Humum: hacia Humo: desde el Itinere/Via: por el
el suelo suelo camino
Rurem: hacia el Rure: desde el
campo campo
1.6. PRINCIPALES CONJUNCIONES O NEXOS
CUM
1.- Preposición de ablativo = con.
Ej: Dux cum tribus legionibus fugit (El general huyó con tres legiones)
2.- Conjunción
28
I.- Con imperfecto de subjuntivo.
Ej: Cum Caesar id audiret, in castra se recepit.
-Como + imperf. de subjuntivo: Como César oyera esto, se retiró al
campamento.
-Al + infinitivo de presente: Al oír César esto, se retiró al campamento.
-Gerundio simple: Oyendo César esto, se retiró al campamento.
UT. Conjunción
A) Con indicativo:
I.-Temporal = CUANDO. Proposición subordinada adverbial temporal.
Ej: Ut venit consul, milites discesserunt (Cuando vino el cónsul, los soldados se
marcharon).
B) Con subjuntivo:
I.- Sustantiva o Completiva = QUE. Proposición subordinada sustantiva o
completiva porque realiza las funciones de sujeto, C.D, atributo o aposición.
Ej: Volo ut venias (Quiero que vengas).
III.- Consecutiva = QUE (suele ir en correlación con ita, sic, tantus, talis, etc.
en la oración principal). Proposición subordinada adverbial consecutiva.
Ej: Tantus pavor hostes invasit ut celeriter fugerint (Tan gran pavor invadió a los
enemigos, que huyeron rápidamente).
NE. Conjunción
29
I.- Final = PARA QUE NO.
Ej: Veni ne labores (Vine para que no trabajes).
NE QUIS/QUAE: para que nadie. NE QUID: para que nada.
II.- Sustantiva o Completiva = QUE NO, que (si el verbo principal es un verbo
de temor y de prohibición).
Ej: Moneo ne faciatis (Os aconsejo que no lo hagáis) / Timeo ne veniat (Temo
que venga).
NE QUIS/QUAE: que nadie. NE QUID: que nada. Ej: Videant consules ne quid
res publica detrimenti capiat.
QUOD
1.-Pronombre relativo = QUE. Cuando es pronombre lleva normalmente
delante el antecedente neutro.
Ej: Templum quod vidimus pulchrum erat (El templo que vimos era hermoso).
3- Conjunción
QUAM
1.- Pronombre o determinante interrogativo femenino singular en
acusativo (¿a quién?, ¿qué?) e indefinido femenino en acusativo singular
(a alguna).
Ej: Quam amas? (¿A quién amas?); Si quam amas (Si amas a alguna).
2.- Pronombre relativo: acusativo singular femenino del pronombre qui, quae,
quod. Se traduce por que, a la que, a quien.
Ej: Puella, quam amas, filia mea est (La niña que amas, es mi hija).
30
FRASES DE CONJUNCIONES
1.- Milites pugnant, ut suam patriam defendant.
2.- Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus.
3.- Tanta vis probitatis est, ut eam etiam in hoste diligamus.
4.- Volo ne meus pater veniat.
5.- Stoici homini suadent ne cupiditatibus serviat.
6.- Sol efficit ut omnia floreant.
7.- Cum hostes numero praestarent, eos tamen exercitus noster profligavit
8.- Pompeius suis praedixerat ut Caesaris impetum exciperent.
9.- Ut ignis aurum probat, sic miseria probat virtutem.
10.- Non tibi obicio, quod hunc virum spoliasti.
11.- Inimicos habeo cives Romanos, quod sociorum iura defendi.
12.- Caveant consules ne quid res publica detrimenti capiat.
1.7.- VERBOS
VERBO SUM Y COMPUESTOS
SISTEMA DE PRESENTE
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto Presente Futuro
sum eram erō sim essem
es erās eris sīs essēs es esto
est erat erit sit esset esto
INDICATIVO SUBJUNTIVO
Pretérito Pretérito Futuro Pretérito Pretérito
perfecto pluscuamperfecto perfecto perfecto pluscuamperfecto
fuī fueram fuerō fuerim fuissem
fuistī fuerās fueris fueris fuissēs
fuit fuerat fuerit fuerit fuisset
Compuestos de sum:
1.- Los siguientes verbos se conjugan como el verbo sum anteponiéndole la
preposiciόn correspondiente: ab, ad, de, etc.
31
ab-sum, ab-es, ab-esse, a-fuī: estar ausente, faltar.
32
Futuro Imperf.
adero
aderis
aderit
aderimus
aderitis
aderunt
PRETÉRITO
PRETÉRITO IMPERFECTO
PLUSCUAMPERFECTO
33
potero potuero
poteris potueris
poterit potuerit
poterimus potuerimus
poteritis potueritis
poterunt potuerunt
PRETÉRITO
PRETÉRITO IMPERFECTO
PLUSCUAMPERFECTO
34
VERBOS REGULARES
Modo Tiempo Trad 1ª conj. Tema en a 2º Conj. Tema en e 3º Conj. Tema en 4º Conj. Tema en ī Mixta. Tema en ĭ
cons/u
PRESENTE
AMO
35
PRESENTE FUTURO IMPERFEC. PRETÉRITO IMPERFECTO
AMABA
INDICATIVO
TEMA DE PRESENTE VOZ ACTIVA ama- ba- m vide- ba- m leg- e- ba- m audi- e- ba- m capi- e- ba- m
ama- ba- s vide- ba- s leg- e- ba- s audi- e- ba- s capi -e- ba- s
ama- ba- t vice- ba- t leg- e- ba- t audi- e- ba- t capi- e- ba- t
ama- ba- mus vide- ba- mus leg- e- ba- mus audi- e- ba- mus capi- e- ba- mus
ama- ba- tis vide- ba- tis leg- e- ba- tis audi- e- ba- tis capi- e- ba- tis
ama- ba- nt vide- ba- nt leg- e- ba- nt audi- e- ba- nt capi- e- ba- nt
AMARÉ
ama- b- o vide- b- o leg- a- m audi- a- m capi- a- m
ama- b-i- s vide- b-i- s leg- e- s audi- e- s capi- e- s
ama- b-i- t vide- b-i t leg- e- t audi- e- t capi- e- t
ama- b-i- mus vide- b-i- mus leg- e- mus audi- e- mus capi- e- mus
ama- b-i- tis vide- b-i- tis leg- e- tis audi- e- tis capi- e- tis
ama- b-u- nt vide- b-u- nt leg- e- nt audi- e- nt capi- e- nt
AME
SUBJUNTIVO
ama –re- m vide -re- m leg- e- re- m audi- re- m cape –re- m
AMASE AMARÍAAMARA
ama –re- s vide -re s leg- e- re- s audi –re- s cape –re- s
ama –re- t vide -re- t leg- e- re- t audi –re- t cape –re- t
ama –re- mus vide –re- mus leg- e- re- mus audi –re- mus cape –re- mus
ama –re- tis vide –re- tis leg- e- re- tis audi –re- tis cape –re- tis
ama- re- nt vide –re- nt leg- e- re- nt audi –re- nt cape –re- nt
SOY AMADO
36
ERA AMADO
TEMA DE PRESENTE VOZ PASIVA
INDICATIVO
ama- ba- ris vide- ba- ris leg- e- ba- ris audi- e- ba- ris capi -e- ba- ris
ama- ba- tur vice- ba- tur leg- e- ba- tur audi- e- ba- tur capi- e- ba- tur
ama- ba- mur vide- ba- mur leg- e- ba- mur audi- e- ba- mur capi- e- ba- mur
ama- ba- mini vide- ba- mini leg- e- ba- mini audi- e- ba- mini capi- e- ba- mini
ama- ba- ntur vide- ba- ntur leg- e- ba- ntur audi- e- ba- ntur capi- e- ba- ntur
SERÉ AMADO
ama- b- or vide- b- or leg- a- r audi- a- r capi- a- r
ama- b-e- ris vide- b-e- ris leg- e- ris audi- e- ris capi- e- ris
ama- b-i- tur vide- b-i tur leg- e- tur audi- e- tur capi- e- tur
ama- b-i- mur vide- b-i- mur leg- e- mur audi- e- mur capi- e- mur
ama- b-i- mini vide- b-i- mini leg- e- mini audi- e- mini capi- e- mini
ama- b-u- ntur vide- b-u- ntur leg- e- ntur audi- e- ntur capi- e- ntur
SEA AMADO
SUBJUNTIVO
ama –re- r vide -re- r leg- e- re- r audi- re- r cape –re- r
ama –re- ris vide -re ris leg- e- re- ris audi –re- ris cape –re- ris
ama –re- tur vide -re- tur leg- e- re- tur audi –re- tur cape –re- tur
ama –re- mur vide –re- mur leg- e- re- mur audi –re- mur cape –re- mur
ama –re- mini vide –re- mini leg- e- re- mini audi –re- mini cape –re- mini
ama- re- ntur vide –re- ntur leg- e- re- ntur audi –re- ntur cape –re- ntur
La voz pasiva de los tiempos del tema de presente se forma sobre la voz activa,
sustituyendo las desinencias personales activas por las desinencias personales
pasivas: -or/ r
-ris/re
-tur
-mur
-mini
-ntur
37
TEMA DE PERFECTO
Para sacar este tema se coge la 1ª persona del Pretérito perfecto de ind. (4ª forma del enunciado) y le quitamos la terminación –i en
todas las conjugaciones. Con este tema formamos: PRET PERF, PRET PLUSC Y FUTURO PERFECTO DE IND Y SUBJ.
TEMA DE PERFECTO VOZ ACTIVA
Modo Tiempo Trad 1ª conj. Tema en a 2º Conj. Tema en e 3º Conj. Tema en 4º Conj. Tema en ī 5º Conj. Tema en ĭ
HE AMADO / AMÉ cons/u
PLUSCUAMPPRETERÍTO PRETÉRITO PERFECTO FUTURO PERFECTO PRETÉRITO PLUSCUAMP. PRETÉRITO PERFECTO
amav isti vid isti leg ist audiv isti cep isti
amav it vid it leg it audiv it cep it
amav imus vid imus leg imus audiv imus cep imus
amav istis vid istis leg istis audiv istis cep istis
erunt
amav erunt vid erunt leg erunt audiv erunt cep
HABÍA AMADO
PRET PERF IND: Todas las conjugaciones: Tema de perfecto + desinencias personales especiales: -i/-isti/-it/-imus/-
istis/-erunt o –ere.
PRET PLUSC IND: Todas las conjugaciones: Tema de perfecto + era + desinencias personales activas.
FUTURO PERFECTO IND: Todas las conjugaciones: Tema de perfecto +- er (1ª p s) + desinencias personales activas.
+-eri (demás personas)
PRET PERF SUB: Todas las conjugaciones: Tema de perfecto +- eri + desinencias personales activas.
38
PRET PLUSC SUB: Todas las conjugaciones: Tema de perfecto +- isse + desinencias personales activas.
Los tiempos del tema de perfecto en voz pasiva se forman igual que en castellano, es decir, con el
verbo sum (ser) y el participio de perfecto o pasado (yo he sido amado: pretérito perfecto ind
pasivo).
En latín el orden es distinto, pues primero se pone el participio y luego el verbo sum. Otra diferencia
es que los tiempos del verbo sum no se corresponden con el castellano:
CASTELLANO LATÍN
39
Pret perf v. SER…………..Pres ind v.SUM
Pret plusc v. SER…………Pret imper v SUM
Futuro perf v. SER……… Futuro imperf v. SUM
VERBOS DEPONENTES
Algunos de ellos son transitivos, lo que supone que pueden tener un C.D.,
puesto que no se traducen en voz pasiva.
El enunciado es el siguiente:
1ª HORTOR, HORTARIS, HORTARI, HORTATUS SUM: exhortar
1ªp. s. pres. ind. 2ª p.s.pres.ind Inf.pres. pasivo 1ªp.s.pret. perf. pasivo
40
VERBOS IRREGULARES
-Los tiempos del tema de perfecto son regulares y se forman sobre el tema:
VOLU-
INDIC SUBJ. .
volo velim
PRES. vis velis
vult velit
volumus velimus
vultis velitis
volunt velint
volebam vellem
PRET. volebas velles
IMPER etc... etc...
volam -
FUT. voles -
volet -
etc... -
-
-
41
pretérito imperfecto de subjuntivo ( no hay vocal de unión en ninguna forma) y
en el imperativo (fer, ferte).
-Algunos compuestos:
Affero, affers, afferre, attuli, allatum: traer.
Aufero, aufers, auferre, abstuli, ablatum: quitar.
FIO, FIS, FIERI, FACTUS SUM: ser hecho (significado pasivo), llegar a ser,
suceder.
Tiene mezcla de formas activas y pasivas y normalmente significado pasivo:
ser hecho.
-Tema de perfecto: no tiene formas propias y utiliza las formas pasivas del tema de
perfecto del verbo FACIO
MODOS TIEMPOS FERO, tuli, latum EO, ivi, itum FIO, fieri
42
SUBJ. PRESENTE feram ferar eam fiam
feras feraris eas... fias...
etc...
PRET. ferrem ferrer irem fierem
IMPERF. ferres ires... fieres...
ferreris
etc...
IMPER. PRESENTE fer - i fi
ferte - ite fite
Las formas nominales del verbo son aquellas que tienen características propias
de los sustantivos y de los verbos. Se llaman también formas no personales
porque no se conjugan, y por tanto no tienen diversas personas.
En castellano son las siguientes: infinitivo, participio y gerundio. En latín
son: infinitivo, participio, gerundio, gerundivo y supino.
43
EL PARTICIPIO
Singular Plural
Masc-Fem Neutro Masc-Fem Neutro
Traducción:
-Gerundio simple: amando
-Proposición adjetiva o de relativo: que ama / que amaba; depende de si el
tiempo del verbo regente es presente o pasado.
-Oración final: para + infinitivo.
Ejemplos:
44
Ille, perveniens in oppidum, interfectus est.
Legati pacem petentes venerunt (Los legados vinieron para pedir la paz o
pidiendo la paz).
Traducción:
-Si es un verbo normal, se traduce como el participio castellano: amatus, a, um:
amado.
-Si es un verbo deponente, se traduce por gerundio simple o compuesto:
profectus, a, um: marchando, habiendo marchado (proficiscor, proficisceris,
proficisci, profectus sum: marchar).
Traducción:
-Oración de relativo: que amará, que va a amar.
-Oración final: para amar.
Ejemplos:
Legatos petituros pacem miserunt (Enviaron legados para pedir la paz o que
iban a pedir la paz).
45
Urbem captam hostes deleverunt.
Ablat Abs
Finito bello, milites victores redierunt (Terminada la guerra, los soldados
volvieron victoriosos).
Ablat Abs
Pace facta, consul triumphavit (Hecha la paz, el cónsul obtuvo el triunfo).
46
-Con nombres que indican cargos públicos y oficios: consul, dux, praetor.
Ej: Caesare duce, milites vicerunt (Siendo César general, los soldados
vencieron).
-Con adjetivos calificativos como los siguientes: vivus, mortuus, salvus, invitus
(de mala gana, obligado).
Ej: Hannibale vivo (Estando Aníbal vivo).
Me praesente (Estando yo presente).
Me invito (Contra mi voluntad).
FRASES PARTICIPIOS
1.- Is, M. Messala et M. Pisone consulibus, coniurationen nobilitatis fecit.
2.- Hannibale vivo, Romani in magno discrimine semper versati sunt.
3.- Hannibale duce, Carthaginienses bellum Romanis intulerunt.
4.- Omnia consecutus es, virtute duce, comite fortuna.
5.- Te invito, nihil faci poterit.
6.- Te praetore, populi Romani classis a piratas victa est.
7.- Caesare duce, Romani Galliam subegerunt.
8.- Cotta et Torquato consulibus, multa prodigia fuerunt.
9.- Victi Carthaginienses pacem a Romanis petiverant.
10.- A Romanis capti servi facti erunt.
11.- Saguntini fame victi ab Hannibale capti erant.
12.- Ille, perveniens in oppidum, interfectus est.
13.- Poeta Puellae, amanti sua carmina, odam scripserat.
14.- Homini, nihil agenti, dies est longus.
15.- Hominibus laborantibus fortuna favet.
16.- Homines orationem tuam audituri non solum amici sed etiam inimici sunt.
17.- Galli pugnaturi cum Attalo aurum omne et argentum suis civitatibus
tradiderunt.
18.- Oraculo auditu, multi Graeci ad terram nostram venire constituerunt.
19.- Signo dato, in hostes impetum fecerunt.
20.- Armis amissis, homines fortiter pugnaverunt.
21.- Rege haec verba dicente nuntius intravit.
EL GERUNDIO
47
Formación:
1ª y 2ª conj: Tema de presente + -nd + terminaciones de los casos ac, gen, dat
y ablat sg de la 2ª decl.
3ª, 4ª y mixta: Tema de presente + e + -nd + terminaciones de los casos ac,
gen, dat y ablat ¡sg de la 2ª decl.
1ª conjugación: amandum, i, o, o.
2ª conjugación: monendum, i, o, o.
3ª conjugación: regendum, i, o, o.
mixta: capiendum, i, o, o.
4ª conjugación: audiendum, i, o, o.
EL GERUNDIVO
Formación:
1ª y 2ª conj: Tema de presente + -nd + us, a, um.
3ª, 4ª y mixta: Tema de presente + e + -nd + us, a, um.
Traducción:
Se emplea en las mismas estructuras que el gerundio y se traduce igual.
48
Cupidus urbem videndi sum
Cupidus urbis videndae sum.
Modus vivendi.
EL INFINITIVO
49
PASIVO: Tema de presente + RI (1ª, 2ª y 4ª conjugación).
Tema de presente + I (3ª conjugación).
Tema de presente (mixta).
50
Ej: Homini docto vivere est cogitare (Para un hombre sabio vivir es pensar).
5.- Como este infinitivo lleva su sujeto propio forma una oración subordinada
completiva o sustantiva porque funciona como sujeto, C.D., atributo. Esta oración
funciona como SUJETO cuando el verbo principal o regente es un verbo impersonal o
el verbo SUM. Funciona como COMPLEMENTO DIRECTO cuando el verbo principal
o regente es transitivo.
6.- EJEMPLOS:
-2 ACUSATIVOS + infinitivo transitivo o infinitivo del verbo Sum + VERBO
PRINCIPAL
Caesar Romanos hostes oppugnare dicit.
Homines bonos esse credo.
Verum est romanos multas terras cepisse.
51
-Construcción personal (Infinitivo con Nominativo). Pero lo más corriente en estos
casos es que el verbo principal tome como sujeto el del infinitivo, y este sujeto se pone
en nominativo.
Ej: Cervi diutissime vivere dicuntur (literalmente: los ciervos son dichos vivir mucho
tiempo. En realidad la traducción debe ser idéntica en ambos casos: Se dice que los
ciervos viven mucho tiempo).
FRASES INFINITIVO.
1.- Oportet legibus obtemperare.
2.- Difficile est in Capitolium ascendere.
3.- Ita castra posuit ut fluminis aquam commode consequi possent.
4.- Senatus bellum gerere statuit.
5.- Helvetii cupiebant iter per provinciam nostram facere.
6.- Cupio esse clemens.
7.- Melius habere est quam habuisse.
8.- Agri vastari, oppida oppugnari non debuerunt.
9.- Scio pueros bonos esse.
10.- Consul nuntiat Romanos hostes vincere.
11.- Consul nuntiavit Romanos ab hostibus vinci.
12.- Dico hostes venire. Dixi hostes venire.
13.- Caesar castra muniri iussit.
14.- Caesar pontem rescindi iubet.
15.- Caesar dicit hostes oppidum oppugnavisse.
A.- Coordinación
52
- Sustantivas o Completivas.
- Adjetivas o de Relativo.
- Adverbiales o Circunstanciales.
a) UT + Subjuntivo.
b) NE + Subjuntivo.
Algunos ejemplos en castellano: La casa que veis es mía; La estrella que brilla
es Venus; La chica con la que hablé ayer es simpática; El chico a quien le dije
eso es mi primo...
53
Concuerda con el antecedente en género y número, pero no en caso, pues el
caso del relativo depende de la función que desempeña en la proposición
subordinada de relativo.
Ej: Viros, qui clamant, audis.
Caesar Helvetios, qui Galliam invaserant, vicit.
54
5.- Concilio sub vesperum convocato, Caesar cohortatus est ut ea, quae
imperavisset, diligenter administrarent atque quattuor milia passuum silentio
progredi iubet
6.- Cum praetor classem ad Ciliciam appulisset, neque satis diligenter in castris
eius agerentur vigiliae, a barbaris ex oppido noctu eruptione facta, in
tabernaculo interfectus est.
7.- Caesar, quartae cohortis centurionibus occisis, reliquarum cohortium
omnibus centurionibus vulneratis, in primam aciem processit atque, reliquos
milites cohortatus, signa inferre iussit.
55