Nora nganggo peparah lamun Bila berkata tanpa dipertimbangkan (asal bunyi),
angling,
Namun tak mau dianggap bodoh,
Lumuh ing ngaran balilu,
Selalu berharap dipuji-puji.
Uger guru aleman,
(sebaliknya) Ciri orang yang sudah
Nanging janma ingkang wus memahami (ilmu sejati) tak bisa ditebak
waspadeng semu
berwatak rendah hati,
Sinamun ing samudana,
selalu berprasangka baik.
Sesadon ingadu manis
4 Si pengung nora nglegawa, (sementara) Si dungu tidak menyadari,
Nora kaya si punggung anggung Tidak seperti si dungu yang selalu sombong,
gumrunggung
Ingin dipuji setiap hari.
Ugungan sadina dina
Janganlah begitu caranya orang hidup.
Aja mangkono wong urip.
6 Urip sepisan rusak, Hidup sekali saja berantakan,
Nora mulur nalare ting saluwir, Tidak berkembang, pola pikirnya carut marut.
Balik sira sarawungan bae durung Sedangkan kamu kenal saja belum,
Jer katara lamun pocapan pasthi, Nampak jelas walau tutur kata halus,
Lumuh asor kudu unggul, Sifat pantang kalah maunya menang sendiri
Yen mangkono keno ingaran Bila demikian itu, disebut orang yang terlena
katungkul,
Puas diri berlagak tinggi
Karem ing reh kaprawiran,
Tidak baik itu nak !
Nora enak iku kaki.
9 Kekerane ngelmu karang, Di dalam ilmu yang dikarang-karang
(sihir/rekayasa)
Kekarangan saking bangsaning gaib,
Rekayasa dari hal-hal gaib
Iku boreh paminipun,
Itu umpama bedak.
Tan rumasuk ing jasad,
Tidak meresap ke dalam jasad,
Amung aneng sajabaning daging
kulup, Hanya ada di kulitnya saja nak
Ana uga angger ugering kaprabun, Ada juga peraturan dan pedoman bernegara,
marang para sarjana kang martapi Kepada para sarjana yang menimba ilmu
Mring tapaking tepa tulus, Kepada jejak hidup para suri tauladan yang benar,
Lelana lalading sepi, berkelana ke tempat yang sunyi (dari hawa nafsu),
Mrih pana pranaweng kapti, agar jelas apa yang menjadi tujuan (hidup) sejati.
Tis tising tyas marsudi, Hati bertekad selalu berusaha dengan tekun,
Sinupeket pangkat kanthi, agar diakui sebagai sahabat setia, di dalam alam
gaib,
Jroning alam palimunan, ing
pasaban saben sepi, tempatnya berkelana setiap sepi.
Sayektine tan bisa ngepleki kuna. persis sama seperti di masa silam.
22 Lowung kalamun tinimbang, Mending bila dibanding orang hidup tanpa
prihatin,
Ngaurip tanpa prihatin,
namun di masa yang akan datang (masa kini),
Nanging ta ing jaman mangkya,
yang digemari anak muda,
Pra mudha kang den karemi,
meniru-niru nabi, rasul utusan Tuhan,
Manulad nelad nabi,
yang hanya dipakai untuk menyombongkan diri,
Nayakengrat gusti rasul,
setiap akan bekerja singgah dulu di masjid,
Anggung ginawe umbag,
Mengharap mukjizat agar mendapat derajat (naik
Saben seba mampir masjid, pangkat).
Jawaku wae tan ngenting, Tata cara Jawa saja tidak mengerti,
Aberag marang agama, Berguru menimba ilmu pada yang haji, maka yang
terpendam dalam hatiku, menjadi
Maguru anggering kaji,
sangat takut akan hari kemudian,
Sawadine tyas mami,
Keadaan di akhir zaman,
Banget wedine ing mbesuk,
Tidak tuntas keburu “mengabdi”
Pranatan ngakir jaman,
Tidak sempat sembahyang terlanjur dipanggil.
Tan tutug kaselak ngabdi,
Yen mamriha dadi kaum temah Bila ingin jadi juru doa (kaum) dapatlah nista,
nistha.
28 Tuwin ketip suragama, begitu pula jika aku menjadi pengurus dan juru
dakwah agama.
Pan ingsun nora winaris,
Karena aku bukanlah keturunannya,
Angur baya ngantepana,
Lebih baik memegang teguh
Pranatan wajibing urip,
Lampahan angluluri, aturan dan kewajiban hidup,
Kongsi tumekeng samangkin, warisan leluhur dari zaman dahulu kala hingga
kelak kemudian hari.
Kikisane tan lyan amung ngupa
boga. Ujungnya tidak lain hanyalah mencari nafkah.
29 Bonggan kan tan merlok-na, Salahnya sendiri yang tidak mengerti,
Aji godhong jati aking, Lebih berharga daun jati kering, akhirnya
mendapatlah derita, jadi pengemis dan terlunta.
Temah papa papariman ngulandara.
30 Kang wus waspadha ing patrap, Yang sudah paham tata caranya,
Yeku ingaran tapa tapaking Hyang Yakni disebut “tapa tapaking Hyang Sukma”.
Suksma.
31 Mangkono janma utama, Demikianlah manusia utama,
Tuman tumanem ing sepi, Gemar terbenam dalam sepi (meredam nafsu),
Wignya met tyasing sesami, itulah sebenarnya yang disebut menghayati agama.
Arahe para taruni, sikap anak muda bila mendapat petunjuk nyata,
Mring makripat
Neng angga anggung gumulung ada di dalam diri, kuat menggumpal, menjangkau
hingga tiga zaman, jika dibiarkan berkembang
Gegolonganira akan
Durgameng tyas kang weh limput Angkara dalam hati yang menghalangi,
Karana karoban ing sih Karena temggelam dalam samodra kasih sayang,
kasih sayang sukma (sejati) tumbuh berkembang
Sihing sukma ngrebda saardi sebesar gunung
pengira
37 Yeku patut tinulat tulat tinurut Itulah yang pantas ditiru, contoh yang patut diikuti
Keh pra mudha mundhi diri Banyak anak muda yang menyombongkan diri
dengan hafalan ayat
Rapal makna
38 Durung becus kesusu selak besus Belum mumpuni sudah berlagak pintar.
Gunaning jalma
39 Kang kadyeku Yang seperti itu
kana kene kaanane nora beda sana sini (ilmunya) tidak berbeda,
41 Uger lugu Asal tidak banyak tingkah,
Kaya buta buteng betah anganiaya seperti raksasa; bodoh, mudah marah dan
menganiaya sesama.
46 Sakeh luput Semua kesalahan
Dhihin raga, cipta, jiwa, rasa, kaki Pertama; sembah raga, kedua; sembah cipta,
ketiga; sembah jiwa, dan keempat; sembah rasa,
Ing kono lamun tinemu anakku !
Pakartine wong amagang laku Perbuatan orang yang lagi magang “olah batin”
Kang wus lumrah limang wektu Yang sudah lumrah misalnya lima waktu
Sinarawung wulang kang sinerung pernah dikenal ajaran yang penuh tabir,
Lagi iki bangsa kas ngetokken Baru kali ini ada orang menunjukkan hasil rekaan,
anggit
memamerkan ke-bisa-an nya
Mintokken kawignyanipun
amalannya aneh aneh
Sarengate elok elok
51 Thithik kaya santri Dul Kadang seperti santri “Dul” (gundul)
Gajeg kaya santri brai kidul Bila tak salah, seperti santri wilayah selatan
Cahyaning Hyang kinira yen karuh cahaya Tuhan dikira dapat ditemukan,
Ngarep arep urub arsa den kurebi Menanti-nanti besar keinginan (mendapatkan
anugrah) namun gelap mata
Tan wruh kang mangkono iku
Orang tidak paham yang demikian itu
Akale kaliru enggon
Nalarnya sudah salah kaprah
53 Yen ta jaman rumuhun Bila zaman dahulu,
Bangsa srengat tan winor lan laku sariat tidak dicampur aduk dengan olah batin,
batin
jadi tidak membuat bingung
Dadi nora gawe bingung
bagi yang menyembah Tuhan
Kang padha nembah Hyang Manon
54 Lire sarengat iku Sesungguhnya sariat itu
Kena uga ingaran laku dapat disebut olah, yang bersifat ajeg dan tekun.
Dhingin ajeg kapindone ataberi Anakku, hasil sariat adalah dapat menyegarkan
badan
Pakolehe putraningsun
agar lebih baik,
Nyenyeger badan mrih kaot
55 Wong seger badanipun badan, otot, daging, kulit dan tulang sungsumnya
menjadi segar,
Otot daging kulit balung sungsum
Mempengaruhi darah, membuat tenang di hati.
Tumrah ing rah memarah
Ketenangan hati membantu
Antenging ati
Membersihkan kekusutan batin
Antenging ati nunungku
Beda beda panduk pandhuming Beda pula garis nasib dari Tuhan.
dumadi Sebenarnya tidak cocok
Rehne tuwa tuwase mung catur Karena sudah tua kewajibannya hanya memberi
petuah.
Bok lumuntur lantaraning reh utami
Siapa tahu dapat lestari menjadi pedoman tingkah
Sing sapa temen tinemu laku utama.
Yen lumintu uga dadi laku jika berkesinambungan juga menjadi olah
spiritual.
Laku agung kang kagungan Narapati
Olah (spiritual) tingkat tinggi yang dimiliki Raja.
Patitis tetesing kawruh
Tujuan ajaran ilmu ini;
Meruhi marang kang momong
untuk memahami yang mengasuh diri (guru
sejati/pancer)
59 Sucine tanpa banyu Bersucinya tidak menggunakan air
Panduk ing ndon dedalan satuhu Menggapai sasaran dengan tata cara yang benar.
Tan kayungyun mring ayuning Tidak suka dengan indahnya kehendak rasa sejati,
kayun
Jika merasakan keinginan yang tidak-tidak akan
Bangsa anggit yen ginigit nora dadi gagal.
Marma den awas den emut Maka awas dan ingat lah
Sembah katri kang sayekti katur Sembah ketiga yang sebenarnya diperuntukkan
kepada Hyang sukma (jiwa).
Mring Hyang Sukma sukmanen
saari ari Hayatilah dalam kehidupan sehari-hari
Arahen dipun kacakup Usahakan agar mencapai sembah jiwa ini anakku !
Mring kang pindha kartika byor oleh cahaya yang seperti bintang cemerlang.
70 Samengko ingsun tutur Nanti ingsun ajarkan,
Antuk siku kang mangkono iku kaki mendapat laknat yang demikian itu anakku !
Kena uga wenang muluk Artinya, seseorang berhak berkata apabila sudah
mengetahui dengan nyata.
Kalamun wus padha melok
72 Meloke ujar iku Menghayati pelajaran ini
Yen wus ilang sumelanging kalbu Bila sudah hilang keragu-raguan hati.
Ingkang buka ing kijab bullah agaib, Yang membuka penghalang/tabir antara insan dan
Tuhan,
Sesengkeran kang sinerung,
Tersimpan dalam rahasia,
Dumunung telenging batos.
Terletak di dalam batin.
76 Rasaning urip iku, Rasa hidup itu
Krana momor pamoring sawujud, dengan cara manunggal dalam satu wujud,
Yen wis bisa nuksmeng pasang apabila sudah bisa menghayati gambaran itu,
semu,
Bagaimana pengertian sabda Tuhan,
Pasamoaning hebing kang
Mahasuci, Hendaklah digenggam di dalam hati, sudah jelas
dipahami secara lahir dan batin.
Kasikep ing tyas kacakup,
Kedhap kilap liniling ing kalbu, Segala cahaya indah dicermati dalam hati,
Kang minangka colok celaking Yang menjadi petunjuk dalam memahami hakekat
Hyang Widhi, Tuhan,
Dene ing njro wekasane dadi njawi, Kenyataannya yang di dalam akhirnya menjadi di
luar,
Rasakna kang tuwajuh,
Rasakan sunguh-sungguh,
Aja kongsi kabasturon.
Jangan sampai terlanjur tak bisa memahami.
82 Karana yen kebanjur, Sebab apabila sudah terlanjur,
Kajantaka tumekeng saumur, akan tak tenang sepanjang hidup, tidak ada
gunanya bila kelak mati,
Tanpa tuwas yen tiwasa ing dumadi,
Menjadi orang hina yang bodoh,
Dadi wong ina tan weruh,
dirinya sendiri malah dianggap tamu.
Dheweke den anggep dayoh.
https://sabdalangit.wordpress.com
Kinanti podho 83-100 Silahkan dibaca di postingan Wedhatama Kinanti
(lanjutan)
…