1.

Lukiskan gambar rajah alat artikulasi dan tandakan nama alat

artikulasi tersebut. Berikan fonem-fonem yang dihasilkan oleh setiap
alat artikulasi tersebut dan berikan contoh perkataan yang
mengandungi fonem tersebut

ALAT ARTIKULASI
25 18 24 17

19

12 16
13

15
21 11

23 8
22 7

14

20

9 3

2 1 4 5
Nombor Alat Artikulasi
1 Paru-Paru
2 Batang Tenggorok
3 Pangkal Tenggorok
4 Pita Suara
5 Krikoid
6 Tiroid
7 Aritenoid
8 Dinding Rongga Kerongkongan
9 Epiglotis
10 Akar Lidah
11 Akar Lidah, Lidah Belakang, Pangkal Lidah
12 Tengah Lidah
13 Daun Lidah
14 Hujung Lidah
15 Anak Tekak
16 Lelangit Lembut
17 Lelangit Keras
18 Gusi Dalam, Gusi Belakang, Ceruk Gigi, Lengkung Kaki Gigi
19 Gigi Atas
20 Gigi Bawah
21 Bibir Atas
22 Bibir Bawah
23 Mulut
24 Rongga Mulut
25 Rongga Hidung
 Alat Artikulasi Fonem Contoh Perkataan
Dua Bibir p

Gusi t

Gusi Lelangit Keras y/j

Lelangit Keras č

Lelangit Lembut k

Pita Suara ˀ
h
2. APAKAH FONEM VOKAL DAN KONSONAN? SENARAIKAN
FONEM VOKAL DAN KONSONAN BAHASA MELAYU
DENGAN MENGEMUKAKAN SATU CONTOH PERKATAAN
YANG MENGANDUNGI FONEM VOKAL DAN KONSONAN
TERSEBUT YANG MASING-MASING HADIR PADA AWAL,
TENGAH DAN AKHIR PERKATAAN.

FONEM VOKAL
Vokal ialah bunyi bersuara yang dihasilkan melalui udara dari paru-paru yang keluar
melalui rongga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang sekatan. Dengan kata lain bunyi-
bunyi vokal mempunyai ciri-ciri seperti bersuara, udara keluar dari paru-paru dan udara
keluar tanpa sekatan..

Manakala penghasilan bunyi-bunyi vokal pula ditentukan oleh beberapa ciri

tertentu iaitu, keadaan bibir sama ada dihamparkan atau dibundarkan, bahagian lidah
yang terlibat sama ada depan, tengah atau belakang lidah, turun naik lidah sama ada
dinaikkan setinggi-tingginya, dinaikkan sedikit atau diturunkan, keadaan lelangit
lembut, sama ada dinaikkan dan udara dari paru -paru keluar melalui rongga mulut
sahaja ( menghasilkan bunyi-bunyi vokal atau oral) atau dinaikkan tetapi tidak rapat
sehingga udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dan juga rongga hidung
( menghasilkan bunyi-bunyi vokal yang disengaukan) dan keadaan glotis dirapatkan
dan semasa udara keluar dari paru-paru pita suara bergetar.

Hadapan Tengah Belakang

Sempit i u Tinggi
Separuh Sempit e o o Separuh Tinggi
ə
Separuh Luas ɛ Ɔ Ɔ Separuh Rendah

Luas a

Gambar 1 : Kedudukan vokal dalam Bahasa Melayu

 CONTOH
VOKAL KEADAAN VOKAL
BIBIR Awal Kata Tengah Kata Akhir Kata
Vokal Hampar /i/
Hadapan
Sempit
Vokal Vokal Hampar /e/
hadapan Hadapan
Separuh
Sempit
Vokal Hampar /ɛ/
Hadapan
Separuh Luas
Vokal Hampar /a/
Hadapan Luas
Vokal Vokal Tengah Hampar /ə/
Tengah Pendek
Vokal Bundar /u/
Belakang
Vokal Sempit
Belakang ( Tinggi)
Vokal Bundar /o/
Belakang
Separuh Luas
(Separuh
Tinggi)
Vokal Bundar /Ɔ/
Belakang
Separuh Luas
(Separuh
Rendah)
FONEM KONSONAN
Konsonan ialah bunyi bahasa selain daripada bunyi vokal. Bunyi konsonan yang
dihasilkan apabila udara dari paru-paru mengalami sekatan atau sempitan pada pita
suara yang menyebabkan pita suara bergetar dan bunyi konsonan terhasil. Konsonan
terdiri daripada konsonan bersuara dan konsonan tidak bersuara. Konsonan Bersuara
ialah konsonan yang semasa penghasilannya, pita suara digetarkan oleh arus udara dari
paru-paru kerana mengalami sempitan pada pita suara. Konsonan tidak bersuara pula
adalah konsonan yang dihasilkan tanpa megalami getaran pita suara dari arus udara dari
paru-paru kerana pita suara dalam keadaan terbuka.

Daerah 1 2 3 4 5 6
Sebutan
Cara Sebutan Dua Gusi Gusi Lelangit Lelangit Pita
Bibir Lelangit Keras Lembut Suara
Keras
Letupan Tak p t k ˀ
Bersuara
Letupan b d g
Bersuara
Letusan Tak č
Bersuara
Letusan ǰ
Bersuara
Sengau m n ɲ ŋ
Geseran Tak s
Bersuara
Geseran h
Bersuara
Getaran r
Sisian l
Separuh Vokal w y/j
 Contoh
Cara Sebutan Fonem
Awal Kata Tengah Kata Akhir Kata
Letupan Dua Bibir Tak /p/
Bersuara
Letupan Gusi Tak /t/
Bersuara
Letupan Lelangit /k/
Lembut Tak Bersuara

Letupan Pita Suara Tak /ˀ/

Bersuara
Letupan Dua Bibir /b/
Bersuara

Letupan Gusi Bersuara /d/

Letupan Lelangit /g/

Lembut Bersuara

Letusan Lelangit Keras /č/

Tak Bersuara
Letusan Lelangit Keras /ǰ/
Bersuara
Sengau Dua Bibir /m/

Sengau Gusi /n/

Sengau Lelangit Keras /ɲ/

Sengau Lelangit

Lembut /ŋ/
Geseran Gusi Tak /s/
Bersuara
Geseran Pita Suara /h/
Bersuara
Getaran Gusi /r/
Sisian Gusi /i/
Separuh Vokal Dua /w/
Bibir

Separuh Vokal Gusi /y/ , /j/

Lelangit Keras
3. BINCANGKAN SISTEM EJAAN BAHARU BAHASA MELAYU.
DENGAN MEMBERIKAN SATU CONTOH YANG SESUAI
HURAIKAN 18 POLA KESELARASAN VOKAL DALAM SISTEM
EJAAN BAHASA MELAYU ITU.

SISTEM EJAAN BAHARU BAHASA MELAYU

Sistem Ejaan Baharu Bahasa Melayu bermaksud Sistem Ejaan Rumi Bahasa
Melayu, iaitu sistem ejaan baharu yang dipersetujui oleh Kerajaan Malaysia dan
Pemerintah Republik Indonesia pada 16 Ogos, 1972. Sistem ejaan Rumi yang
dilaksanakan pada tahun 1972 hasil kesepakatan Majlis Bahasa Indonesia. Badan yang
ditugaskan menyusun pedoman ejaan Rumi di Malaysia ialah Jawatankuasa Tetap
Bahasa Malaysia dan jawatankuasa ini diletak di bawah Dewan Bahasa dan Pustaka

Menurut Abdul Hamid Mahmood (2010: 120) sejarah awal penggunaan tulisan
Rumi Bahasa Melayu dilakukan oleh pedagang, pengembara dan penjelajah dari
Eropah ke Nusantara secara perseorangan. Mereka tertarik dengan tatabahasa bahasa
Melayu dan mula membuat penulisan tentang bahasa Melayu dengan menggunakan
huruf-huruf Rumi Latin. Huruf Rumi Latin yang mula-mula digunakan untuk menulis
bahasa Melayu ditemui dalam senarai pelayaran Pigafetta dari Itali pada tahun 1522.
Bermula dalam abad ke-16 itu, bahasa Melayu terus ditulis dengan huruf Rumi oleh
pedagang, pengembara dan penjelajah dan juga sarjana dari Eropah. Namun demikian,
hasil usaha mereka itu, dalam banyak hal, tidak begitu sempurna dan banyak pula
terdapat kesilapan.

Sistem Ejaan Bahasa Melayu yang baharu ini digubal dengan mengambil kira
sistem keselarasan huruf vokal. Dengan Sistem Keselarasan Huruf Vokal bererti sistem
atau aturan mengikut kesesuaian dua huruf vokal yang membentuk dua suku kata pada
kata dasar, iaitu pasangan antara huruf vokal ini mengikut syarat yang berikut :

i. Keselarasan antara dua huruf vokal pada kata dasar

ii. Kata dasar hendaklah berakhiran suku kata tertutup
iii. Bagi kata yang mengandungi lebih daripada dua suku kata, yang terlibat
dengan sistem keselarasan vokal hanyalah dua suku kata yang terakhir.
 POLA KESELARASAN VOKAL
Suku Kata Suku Kata Akhir
Praakhir Tertutup Contoh
1. a a
2. a i
3. a u
4. ə pepet a
5. ə pepet i
6. ə pepet u
7. ə taling a
8. ə taling ə taling
9. ə taling o
10. i a
11. i i
12. i u
13. o a
14. o ə taling
15. o o
16. u a
17. u i
18. u u
POLA KEKECUALIAN KEPADA KESELARASAN HURUF VOKAL
Sistem Ejaan Rumi Bahasa Melayu juga menerima beberapa pola lain sebagai
kekecualian kepada pola keselarasan huruf vokal. Pola kekecualian ini digunakan untuk
mengeja kata-kata pinjaman seperti kata-kata daripada Nusantara atau bahasa Inggeris.

POLA VOKAL CONTOH KATA BAHASA CONTOH KATA BAHASA

NUSANTARA INGGERIS
1. a – e taling awet kabaret
2. a - o calon atom
3. ə pepet – e taling gəmbleng
4. ə pepet - o jempol gabənor
5. e taling - i imlek parlimen
6. i - o ijon diftong
7. u – e taling tulən subjek
8. u - o bunglon kupon
9. a - ə pepet pakəm teatər
10. e taling - i hipotesis
11. e taling - u petroleum
12. ə pepet - ə pepet pəpət
13. i - ə pepet isəng filəm
14. o - i hipokrit
15. o - u bonus
16. u - ə pepet lumər skutər