OLBRZYMIE

KROKI
małe zmiany
tworzą wielką róŜnicę
365 lekcji SAMODOSKONALENIA

Anthony Robbins
Autor bestsellera OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA

1
 Spis treści
Wstęp ........................................................................................3
I. Marzenia o przeznaczeniu
Decyzje i wyznaczanie celów ................................................... 4
II. Jak zdobyć to, czego naprawdę chcesz
Cierpienie lub przyjemność a stan umysłu................................11
III. Moc tworzenia i moc niszczenia
Przekonania...............................................................................18
IV. Odpowiedzią są pytania
Pytania..................................................................................... 26
V. Jak się zmieniać
Nauka warunkowania sukcesu ................................................ 33
VI. Słownictwo sukcesu
Siłą słownika sukcesu i metafor ogólnych .............................. 41
VII. Jak wykorzystywać wezwania do działania
Emocje .................................................................................... 49
VIII. Podejmij dziesięciodniowe wyzwanie
Wyzwanie dla umysłu i nadrzędny system oceny................... 56
IX. Twój Ŝyciowy kompas
Wartości i reguły ..................................................................... 63
X. Klucz do rozwoju
ToŜsamość i odniesienia ......................................................... 71
XI. Jak wszystko pozbierać
Zdrowie, finanse, kontakty z innymi i kodeks zachowań ........... 78
XII. Najpiękniejszy dar
Wkład w Ŝycie innych............................................................. .85

2
 Wstęp
Drogi Czytelniku!
Witaj! Wiem, Ŝe kimkolwiek jesteś, jakiekolwiek sukcesy osiągnąłeś w dotychczasowym Ŝyciu,
jakiekolwiek problemy stoją teraz przed tobą sięgnąłeś po tę ksiąŜkę, poniewaŜ chcesz
rezultatów. Jako twój towarzysz w tej cudownej podróŜy zwanej Ŝyciem, oddaję cześć twojemu
zdecydowaniu i poświęceniu. I obiecuję, Ŝe jeśli razem ze mną „zagrasz o całą stawkę" podczas
lektury kartek tej ksiąŜki, otrzymasz nagrodę o wiele wspanialszą, niŜ oczekujesz.
Olbrzymie kroki to ksiąŜka oparta na najlepszych technikach, zasadach, narzędziach i strategiach
zawartych w mojej ksiąŜce Obudź w sobie olbrzyma, która stała się wielkim bestsellerem. Pisząc
Olbrzymie kroki mam przed sobą dwa cele. Po pierwsze, chcę dać ci inspirację. Po drugie, chcę
ukierunkować uzyskaną w ten sposób energię tak, abyś konsekwentnie podejmował proste, co-
dzienne działania. Codzienna inspiracja, połączona z codziennymi
drobnymi działaniami, olbrzymimi krokami poprowadzi twoje Ŝycie ku lepszej przyszłości.
Ta ksiąŜka powinna z łatwością znaleźć sobie miejsce w twoim napiętym planie dnia. Przynosi ci
filozofie, strategie i techniki w małych porcjach, które strawisz zaledwie w ciągu kilku minut
dziennie. Poprowadzi cię od prostej, lecz wielkiej siły decyzji - która jest podstawowym
elementem wszelkich zmian w twoim Ŝyciu - do bardziej szczegółowych, precyzyjnych narzędzi,
mogących określić jakość twoich kontaktów z innymi, twoich finansów, zdrowia i uczuć.
Wykorzystaj Olbrzymie kroki jako źródło inspiracji i działania w taki sposób, jaki będzie ci
najwygodniejszy. Czytaj po kolei, co jest optymalnym rozwiązaniem, albo przechodź od części do
części w poszukiwaniu tych fragmentów, które spodobają ci się najbardziej. Moim celem jest
pomóc ci osiągnąć jak największe rezultaty przy jak najmniejszej inwestycji czasu - ale teŜ i dać
ci przy tym dość informacji do wykorzystania na cały rok.
Przede wszystkim jednak proszę, byś natychmiast stosował w Ŝyciu to, co przeczytasz. W końcu,
co dobrego przyniesie pomysł, którego nie wprowadzimy w Ŝycie?
Dziękuję za podarunek, który mi sprawiłeś pozwalając dzielić się z tobą moimi umiejętnościami.
Mam nadzieję, Ŝe znajdziesz w tej ksiąŜce coś dla siebie - nawet jeśli ma to być jedno zdanie,
jedna myśl, która popchnie cię w jakimś kierunku. 1 jeśli tak się stanie, będę naprawdę
szczęśliwy.
Mam nadzieję, Ŝe będziemy mogli spotkać się kiedyś osobiście. A do tego czasu pamiętaj:
Ŝyj z pasją!
Anthony Robbins

3
 Część pierwsza

Marzenia o przeznaczeniu
Decyzje i wyznaczanie celów
,,Nic się nie zdarza, jeśli nie jest wpierw marzeniem. "
- Carl Sandburg

1
Wszyscy mamy marzenia... Wszyscy chcemy wierzyć w głębi serca, Ŝe dane nam zostały zdolności,
Ŝe potrafimy czynić dobro, wpisać się w ten specjalny sposób w Ŝycie innych, uczynić z tego świata
lepsze miejsce.
A jakie są twoje aspiracje? MoŜe zapomniałeś o swoich marzeniach, moŜe zacząłeś od nich
odchodzić? Jak wyglądałoby dzisiaj twoje Ŝycie, gdybyś zachował marzenia?
Poświęć teraz chwilę, by pomarzyć i zastanowić się, czego naprawdę chcesz od Ŝycia.

2
Liczy się nie to, co robimy od czasu do czasu, lecz to, co robimy konsekwentnie. Co jest motorem
wszelkich działań? Co decyduje o naszym przeznaczeniu, co kształtuje nasze Ŝycie? Odpowiedź na
te pytania brzmi: nasze decyzje. Twoje przeznaczenie nabiera kształtu w chwilach podejmowania
decyzji. Ponad wszelką wątpliwość jestem przekonany, Ŝe to nasze decyzje, a nie warunki
Ŝyciowe, kształtują przeznaczenie.

3
Kto by pomyślał, Ŝe przekonania pewnego cichego i skromnego człowieka, prawnika i pacyfisty,
okaŜą się na tyle silne, by obalić potęŜne imperium? A przecieŜ decyzja Mahatmy Gandhiego i
jego wiara, Ŝe bierny opór pozwoli mieszkańcom Indii odzyskać kontrolę nad własnym krajem,
dały początek całemu łańcuchowi wydarzeń.
Zrozum, jak potęŜna jest jedna nawet decyzja, którą wprowadzasz w Ŝycie natychmiast i z
przekonaniem. Sekretem jest tu publiczne zobowiązanie się do czegoś i to w taki sposób, byś nie
mógł się juŜ potem z tego wycofać.
JakŜe wielu twierdziło, Ŝe marzenia Gandhiego to mrzonki, ale jego konsekwencja zmieniła te
marzenia w twardą rzeczywistość.
Co ty mógłbyś osiągnąć, gdybyś stworzył w sobie podobną pasję i pewność? Co stałoby się,
gdybyś podjął działania, których nic nic jest w stanie powstrzymać?

4
KaŜdemu z nas dane są wrodzone moŜliwości, które pozwalają mu osiągnąć wszystko, o czym
marzył - a nawet jeszcze więcej. Wszystko moŜe stać się dzięki jednej decyzji. Lawina wyda-
rzeń przyniesie nam radość albo smutek, bogactwo lub biedę, przyjaciół albo samotność,
długie Ŝycie albo wczesną śmierć.
Rzucam ci wyzwanie! Podejmij dziś decyzję, która natychmiast zmieni lub ulepszy twoje Ŝycie.
Zrób coś, co od dawna odkładasz... Naucz się czegoś nowego, traktuj ludzi z naleŜnym sza-
cunkiem i uczuciem albo po prostu zatelefonuj do kogoś, z kim nie kontaktowałeś się od lat.

4
Bo trzeba ci wiedzieć, Ŝe kaŜda decyzja pociąga za sobą konsekwencje, a nawet brak decyzji jest
swego rodzaju decyzją.
Które z podjętych, a moŜe nie podjętych w przeszłości decyzji wpłynęły na twoje dzisiejsze Ŝycie?

5
W 1955 roku Rosa Lee Parks podjęła decyzję, by nie stosować się do niesprawiedliwego prawa,
które dyskryminowało ją tylko dlatego, Ŝe była czarna. Konsekwencje tej decyzji były znacznie
powaŜniejsze, niŜ mogła to sobie wyobrazić w chwili, gdy postanowiła nie ustąpić miejsca w
autobusie białemu. Czy jej zamiarem była zmiana struktury społecznej w całym kraju?
Jakiekolwiek by były jej zamiary, do działania zmusiła ją wierność celom wyŜszym.
Co zmieniłoby się w twoim Ŝyciu, gdybyś postawił sobie wyŜsze cele, gdybyś zaczął od siebie
więcej wymagać i podjął prawdziwą decyzję, by te wymagania egzekwować?

6
KtóŜ z nas nie słyszał o ludziach, którzy pokonali ograniczające ich warunki otoczenia, by stać się
przykładem nieograniczonej mocy ludzkiego ducha?
RównieŜ i twoje Ŝycie moŜe stać się jednym z takich inspirujących przykładów. Wystarczy
odwaga i świadomość, Ŝe moŜesz kierować wszystkim, co dzieje się w twoim Ŝyciu. Choć nie
zawsze jesteśmy w stanie przejąć kontrolę nad samymi Ŝyciowymi wydarzeniami, to jednak
zawsze moŜemy panować nad własną reakcją na nie i działaniami, które w związku z nimi
podejmujemy.
Jeśli jest coś, z czego nie jesteś zadowolony - w Ŝyciu prywatnym, sytuacji zdrowotnej albo w
pracy - właśnie teraz zdecyduj, co zrobisz, by natychmiast to zmienić.
Im więcej podejmujesz decyzji, tym większą wprawę zyskujesz w ich podejmowaniu.
Mięśnie stają się silniejsze, kiedy je ćwiczymy, i dokładnie tak samo jest z mięśniami woli,
których uŜywasz, by podejmować decyzję.
Dzisiaj właśnie podejmij dwie decyzje, które od dawna odkładałeś: jedną łatwą i jedną trochę
trudniejszą, o większych konsekwencjach. Natychmiast podejmij pierwsze działania, które dopro-
wadzą cię do ich realizacji. Jutro postawisz kolejny krok, w ten sposób wzmacniając mięśnie, co
moŜe zmienić całe twoje Ŝycie.

8
Musimy zacząć uczyć się na własnych błędach zamiast nad nimi rozpaczać, bo inaczej skazujemy
się na popełnianie tych samych pomyłek w przyszłości. Jeśli jesteś chwilowo w dołku, to pamię-
taj, Ŝe w Ŝyciu nie ma upadków. Są tylko konsekwencje. Zastanów się: sukces jest konsekwencją
dobrej oceny sytuacji, dobra ocena sytuacji jest konsekwencją doświadczenia, a
doświadczenie jest często konsekwencją wielu niewłaściwych ocen!
Jakie wnioski z przeszłych niepowodzeń moŜesz wykorzystać, by dziś ulepszyć swoje Ŝycie?

9
Zwykle ani sukces, ani niepowodzenie nie są skutkiem pojedynczego wydarzenia.
Niepowodzenie bierze się często z zaniedbania. Nie chce nam się zatelefonować do kogoś...
wyciągnąć ręki... powiedzieć „kocham".
Podobnie sukces jest skutkiem łańcucha drobnych decyzji, przychodzi wraz z podjęciem
inicjatywy, konsekwencją, wyraŜeniem prawdziwości uczucia.
Jakie proste działania moŜesz dzisiaj podjąć, aby twoje Ŝycie z nową silą zaczęło zmierzać do
sukcesu?

5
 10
Badania niezmiennie wykazują, Ŝe ludzie sukcesu podejmują decyzje szybko i bardzo
niechętnie wycofują się z dobrze przemyślanych pozycji. I odwrotnie! Ludzie gnębieni
niepowodzeniami bardzo wolno podejmują decyzje i bardzo często zmieniają zdanie. Jeśli więc
podjąłeś rozsądną decyzję, trzymaj się jej!
Ktoś, kto połowę Ŝycia spędził pod namiotem tlenowym, a drugą połowę przykuty do wózka
inwalidzkiego, z pewnością nie miał zbyt wielu okazji, by zrobić coś dla innych. A moŜe jednak?
Ed Roberts stanowi przykład wielkiej siły tkwiącej w jednej decyzji. Był pierwszym człowiekiem
sparaliŜowanym, który skończył Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley. Następnie pracował jako
dyrektor Kalifornijskiego Stanowego Departamentu Rehabilitacji. Był niestrudzonym obrońcą
niepełnosprawnych. Przewodził silnemu lobby na rzecz zrównania ich we wszystkich prawach i
przyczynił się do zastosowania wielu udogodnień architektonicznych, które umoŜliwiły
wprowadzenie tej równości w Ŝycie.
Nie ma Ŝadnych tłumaczeń! Właśnie teraz podejmij trzy decyzje, które wpłyną na twój stan
zdrowia, karierę zawodową oraz kontakty z innymi ludźmi. I nie odstępuj od nich!

12
Jak urzeczywistnić marzenia? Pierwszy krok to ich precyzyjne zdefiniowanie. Jedynym
ograniczeniem dla twoich moŜliwości jest ograniczenie zdolności precyzyjnego definiowania
celów i pragnień. Zacznijmy więc teraz krystalizować twoje marzenia. W ciągu kilku kolejnych
dni stworzymy plan, który pozwoli ci je zrealizować.

13
Wszyscy mamy cele, jednak nie wszyscy potrafimy je sobie uświadomić. Cele te, jakiekolwiek by
były, mają olbrzymi wpływ na nasze Ŝycie. Mimo to jednak niektóre z tych celów - jak choćby:
„Muszę zapłacić te cholerne rachunki" - nie niosą ze sobą Ŝadnej inspiracji. Sekret uruchomienia
twojej prawdziwej siły polega na wyznaczeniu celów, które będą dość podniecające, by
prawdziwie inspirować twoje moŜliwości i stymulować pasję.
Właśnie teraz świadomie wybierz swoje cele. Zastanów się nad wszystkim dosłownie, co warte
zachodu, a następnie wybierz ceł, który najbardziej cię podnieca. Wyszukaj coś, co zerwie cię z
łóŜka wcześnie rano i pozwoli nie spać długo w noc. Wyznacz sobie ostateczny termin
osiągnięcia tego celu i napisz kilka słów uzasadniających, dlaczego koniecznie musisz to
zrealizować przed wyznaczonym terminem. Czy cel jest dość wielki, by stanowił dla ciebie
wyzwanie? Czy pozwoli ci pokonać własne ograniczenia? Odkryć prawdziwe moŜliwości?
Czy zdarzyło ci się kiedyś kupić nowy samochód, a następnie zwracać wszędzie uwagę na tę
właśnie markę, choć wcześniej jej nie dostrzegałeś? No właśnie. A przecieŜ z pewnością
samochody te były na ulicach juŜ wcześniej. Dlaczego więc ich nie dostrzegałeś?
Wyjaśnienie jest proste. Pewna część umysłu odpowiada za filtrowanie informacji i dopuszcza do
świadomości tylko to, co absolutnie niezbędne do przetrwania i odniesienia sukcesu. A więc nie
dostrzegasz i nie wykorzystujesz wielu okoliczności, które mogłyby ci pomóc spełnić
marzenia, tylko dlatego, Ŝe nie zdefiniowałeś jasno swoich celów, a wiec nie nauczyłeś
umysłu, co jest waŜne.
Z chwilą gdy je zdefiniujesz, uruchomisz Siatkowy System Aktywacji (RAS). Ta funkcja umysłu
działa jak magnes, przyciąga wszelkie informacje, które pomagają szybko osiągnąć wyznaczone
cele. Jedno dotknięcie tego neurologicznego „przełącznika" moŜe odmienić całe twoje Ŝycie w
ciągu zaledwie kilku dni lub tygodni.

6
 15
JAK WYZNACZYĆ SOBIE CEL (PROGRAMOWANIE RAS):
1. Postanów, Ŝe w ciągu czterech najbliŜszych dni poświęcisz codziennie dziesięć minut na
wyznaczanie sobie celu. (Uwaga: Zapisuj te cele w kalendarzu lub notesie.)
2. Wyznaczając cele zadawaj sobie dwa pytania: Czego chciałbym od Ŝycia, gdybym wiedział na
pewno, Ŝe mogę mieć wszystko? Co zrobiłbym, gdybym miał gwarancję sukcesu kaŜdego
posunięcia?
3. Baw się dobrze! Wyobraź sobie, Ŝe znów jesteś dzieckiem, odwiedziłeś dom handlowy i za
chwilę siądziesz na kolanach Świętemu Mikołajowi. (Pamiętasz, jak to było?) W takim stanie
podniecenia, niecierpliwości i oczekiwania nie ma rzeczy niemoŜliwych albo zbyt drogich i
wszystko jest w zasięgu ręki...

16
DZIEŃ PIERWSZY: CELE OSOBISTE
Zadowolenie z Ŝycia osobistego, poczucie spełnienia stanowi podstawę wszystkich innych
osiągnięć w całym Ŝyciu.
1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi moŜliwościami: Czego chciałbyś się nauczyć?
Jakie umiejętności chciałbyś opanować? Jakie cechy charakteru chciałbyś w sobie rozwijać? Z
jakimi ludźmi przebywać? Kim chciałbyś być?
2. KaŜdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat, itd.
3. Zaznacz wyraźnie najwaŜniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku.
4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu
nadchodzącego roku.

17
DZIEŃ DRUGI: CELE ZWIĄZANE Z PRACĄ/INTERESAMI/MAJĄTK1EM
Czy pragniesz znaleźć się w samej czołówce tysięcy przedstawicieli własnego zawodu, czy teŜ
jesteś profesjonalnym studentem zbierającym bogactwo wiedzy, masz teraz szansę udo-
wodnić, Ŝe się liczysz.
1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi moŜliwościami: Ile pieniędzy chciałbyś
zgromadzić? Co chcesz osiągnąć w swojej firmie/na swoim stanowisku? Ile chcesz zarabiać
rocznie? Jakie decyzje finansowe musisz podjąć?
2. KaŜdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat itd.
3. Zaznacz wyraźnie najwaŜniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku.
4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu
nadchodzącego roku.

18
DZIEŃ TRZECI: CELE ZWIĄZANE Z ZABAWĄ/PRZYJEMNOŚCIAMI
Gdybyś nie miał Ŝadnych ograniczeń finansowych, co chciałbyś mieć, co przeŜyć? Gdybyś
złowił złotą rybkę, jakie byłyby twoje Ŝyczenia?
1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi moŜliwościami: Co chciałbyś kupić? W jakich
wydarzeniach uczestniczyć? Jakie przygody przeŜyć?
2. KaŜdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat,
itd.
3. Zaznacz wyraźnie najwaŜniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku.

7
4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu
nadchodzącego roku.

19
DZIEŃ CZWARTY: CELE ZWIĄZANE Z POMOCĄ INNYM
Masz moŜliwość zostawić po sobie jakiś znak, stworzyć coś, co prawdziwie odmieni Ŝycie
innych ludzi.
1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi moŜliwościami: Jaki wkład moŜesz wnieść w Ŝycie
innych? Komu moŜesz pomóc? W jaki sposób? Co moŜesz stworzyć?
2. KaŜdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat itd.
3. Zaznacz wyraźnie najwaŜniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku.
4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu
nadchodzącego roku.

20
Nigdy nic zostawiaj raz wyznaczonego celu bez jakiegoś pozytywnego działania zmierzającego
do jego osiągnięcia. Zastanów się właśnie teraz, jakie musisz postawić pierwsze kroki, by
osiągnąć cele, które sobie postawiłeś. Co moŜesz zrobić juŜ dzisiaj, aby posunąć sie naprzód
na swojej drodze? Nawet najdrobniejsze posunięcie, rozmowa telefoniczna, postanowienie czy
stworzenie wstępnego planu działania przybliŜy cię do celu. Opracuj teŜ listę prostych posunięć,
które moŜesz wykonywać codziennie przez najbliŜszych dziesięć dni. Przez tych dziesięć dni
wytworzysz sobie w ten sposób określone nawyki i osiągniesz impet, który zagwarantuje ci
sukces. Zacznij natychmiast!
Jak poczułbyś się, gdybyś osiągnął wszystkie swoje cele za rok? Co myślałbyś o sobie? Co
myślałbyś o Ŝyciu? Odpowiadając na te pytania, pomoŜesz sobie znaleźć nieodparte powody
osiągnięcia wyznaczonych celów. Jeśli twoje DLACZEGO będzie dość mocne, twoje W JAKI
SPOSÓB znajdzie się samo.
Zastanów się raz jeszcze nad twoimi najwaŜniejszymi rocznymi celami. Pod kaŜdym raz jeszcze
napisz kilka słów wyjaśniających, dlaczego koniecznie musisz te cele osiągnąć w ciągu
nadchodzącego roku.

22
Sekretem osiągania celu jest warunkowanie własnego umysłu. Przypominaj sobie o swoich celach co
najmniej dwa razy dziennie. Wypisz je na kartce i umieść w takim miejscu, w którym na pewno
codziennie będziesz je widział: w portfelu, przy stoliku z gazetami, na biurku w pracy, a nawet na
lustrze w łazience, gdzie dostrzeŜesz je przy porannej toalecie. Pamiętaj, Ŝe jeśli o czymś myślisz
nieustannie, jeśli skupiasz się na czymś, przybliŜasz się do przedmiotu swojej koncentracji. To
bardzo prosty i jakŜe waŜny sposób programowania RAS dla osiągnięcia sukcesu.

23
Czy jeśli pierwsza próba osiągnięcia wyznaczonych celów okazuje się daremna, powinieneś zająć
się czymś innym? Absolutnie nie!
Wytrwałość jest najwaŜniejszym czynnikiem kształtowania jakości Ŝycia, waŜniejszym nawet niŜ
talent. W końcu nikt jeszcze nie osiągnął Ŝadnego celu, interesując się tylko jego osiągnięciem.
Niezbędne jest zaangaŜowanie. Czy moŜliwe jest, aby jedno słowo „niepowodzenie"
dostarczało ci wiedzy niezbędnej dla osiągnięcia wielkich sukcesów w przyszłości?
Oczywiście, Ŝe tak!

8
Kiedy dziś analizujesz podejmowane przez siebie w przeszłości działania, które zakończyły się
,,niepowodzeniem", jakie wnioski wyciągasz? Czego się dzięki nim nauczyłeś? Jak moŜesz
wykorzystać te wnioski do osiągnięcia wielkich sukcesów dzisiaj i w przyszłości?

24
Wszyscy ludzie, którzy osiągają sukces, świadomie lub nieświadomie wykorzystują formułę
sukcesu. Wykorzystaj i ty te cztery proste kroki, aby osiągnąć w Ŝyciu to, czego chcesz.
FORMUŁA SUKCESU
1. Postanów, czego chcesz. (Bądź precyzyjny! Precyzja daje siłę.)
2. Podejmij działanie (poniewaŜ sama chęć nie wystarczy).
3. Obserwuj, co się sprawdza, a co nie. (Nie chcesz przecieŜ tracić energii na działania, które są
nieskuteczne.)
4. Zmieniaj strategię działania dopóty, dopóki nie osiągniesz tego, co chcesz. (Elastyczność
działania pozwala ci tworzyć nowe strategie i osiągać dzięki nim nowe rezultaty.)

25
DąŜąc do osiągnięcia celów, często uruchamiamy procesy o daleko sięgających konsekwencjach.
Czy pszczoła zastanawia się nad jej wkładem w rozmnaŜanie się roślin? Oczywiście nie, ale w po-
szukiwaniu słodkiego nektaru bezwiednie przenosi ona na odnóŜach pyłek kwiatowy z jednej
rośliny na drugą i w ten sposób daje początek reakcji łańcuchowej, której skutkiem są kobierce ko-
lorowych kwiatów.
Dokładnie w taki sam sposób twoje dąŜenia do osiągnięcia szczytnych celów przyniosłyby
najprawdopodobniej nieprzewidziane korzyści innym ludziom. Być moŜe decyzja o comie-
sięcznym kontakcie ze starym, dawno nie widzianym przyjacielem wywołała radość, której zupełnie
nie przewidywałeś.
W Jaki sposób inni ludzie skorzystają z podejmowanych przez ciebie dzisiaj wysiłków?

26
Prawdziwy sens osiągnięcia kaŜdego celu mierzy się tym, w jakim stopniu jego osiąganie
zmieniło ciebie jako człowieka. To, kim się stajesz, jest ostateczną nagrodą.
Poświęć teraz chwilę na opisanie w kilku słowach kaŜdej z cech charakteru, umiejętności i postaw
oraz wszystkich przekonań, które musisz w sobie wypracować, aby osiągnąć wyznaczone cele.

27
Nie odkładaj szczęścia i radości na później. Dla wielu ludzi stawianie przed sobą celów oznacza,
Ŝe dopiero w odległej przyszłości, kiedy osiągną coś wielkiego, będą mogli cieszyć się Ŝyciem.
Znaleźć radość po osiągnięciu celu i szukać jej na kaŜdym etapie osiągania celu to zupełnie
nie to samo. Staraj się jak najpełniej przeŜyć kaŜdy dzień, wycisnąć z kaŜdej mijającej chwili
wszystką radość, którą w sobie niesie. Zamiast mierzyć wartość własnego Ŝycia postępami na
drodze do osiągnięcia jednego celu, zapamiętaj, Ŝe od tych postępów waŜniejszy o wiele jest
kierunek, w którym zmierzasz.
W jakim kierunku zmierzasz obecnie? Czy przybliŜasz się do swoich celów, czy teŜ oddalasz od
nich? Czy musisz wprowadzić korekty kursu, którym podąŜasz? Czy cieszysz się Ŝyciem w całej
jego pełni? Jeśli nie, zmień coś w jednym z wymienionych obszarów właśnie teraz.

28
Ile razy słyszałeś narzekania tych, którzy osiągnęli juŜ sukces: „I co, i to wszystko?'1
9
Astronauci „Apolla" niemal całe Ŝycie poświęcali na przygotowania do pierwszego lądowania na
KsięŜycu. W historycznym momencie swojej chwały byli pełni euforii, ale juŜ w drodze po-
wrotnej niektórzy popadli w depresję. W końcu co im zostało? CóŜ mogło być większym
Ŝyciowym celem od spaceru po KsięŜycu i od badania przestrzeni kosmicznej?
Być moŜe odpowiedź tkwi w badaniu równie tajemniczego obszaru: przestrzeni umysłu i serca.
Wszyscy potrzebujemy nieprzerwanego poczucia rozwoju emocjonalnego i duchowego. Jest
ono poŜywką niezbędną dla ducha. Kiedy więc zbliŜasz się do osiągnięcia wyznaczonych
celów, nie zapomnij o wyznaczeniu sobie kolejnych, które złoŜą się na nową, kuszącą przyszłość.

29
Co jest ostatecznym celem? Być moŜe jest nim chęć wniesienia w Ŝycie innych czegoś
wartościowego. Znalezienie sposobu na pomaganie tym, na których zaleŜy nam najbardziej,
moŜe dać inspirację na cale Ŝycie. Na świecie zawsze jest jakieś miejsce dla tych, którzy chcą
dzielić się swoim czasem, energią, majątkiem, pomysłami i zaangaŜowaniem.
Jakie proste dowody dobroci mógłbyś dzisiaj okazać innym? Zdecyduj natychmiast, podejmij
działania i nie zapomnij zaobserwować, jak wpływa to na ciebie.

30
Znany i szanowany aktor George Burns wie, jak waŜne jest, by posiadać coś, na co się czeka Ŝ
niecierpliwością i radością, Podsumowując swoją filozofię Ŝyciową, powiedział on: „Trzeba mieć
coś, co budzi kaŜdego ranka i kaŜe wstać. Zresztą w łóŜku i tak niewiele się zdziała;
NajwaŜniejsze w Ŝyciu jest posiadanie celu, kierunku, w którym się zmierza." Dziś Burns ma
ponad dziewięćdziesiąt lat i wciąŜ jeszcze się rozwija. Nadal przyjmuje nowe role telewizyjne i
kinowe. Mało tego, zamówił sobie termin w londyńskim Palladium w roku 2000, kiedy będzie
miał sto cztery lata! To dopiero nazywa się tworzeniem sobie kuszącej przyszłości! Większość z
nas przecenia swoje moŜliwości w skali jednego roku, nie doceniając tego, czego dokonać moŜe
w ciągu dziesięciu lat. A co ty będziesz robił za dziesięć lat od dziś?

31
Pomyśl o czymś, co dziś cię cieszy jako jedno z twoich osiągnięć, choć kiedyś było tylko twoim
celem. Aby tego dokonać, pokonałeś wiele przeszkód, ale przecieŜ teraz jest to częścią twego
Ŝycia. Kiedy więc na drodze do osiągnięcia nowych celów napotkasz przeszkody, pamiętaj, Ŝe
choć napotykałeś je juŜ wcześniej, udało ci się odnieść sukces.
Ludzki duch jest prawdziwie niepokonany. Wola zwycięstwa, chęć odniesienia sukcesu,
przejęcia kontroli nad własnym Ŝyciem i kształtowania go moŜe być wykorzystana tylko, jeśli
zdecydujesz, czego chcesz, i uwierzysz, Ŝe Ŝadne przeciwności, Ŝadne problemy i Ŝadne
przeszkody nie będą w stanie powstrzymać cię na drodze do celu. Przeszkody to tylko wezwanie
do umocnienia się w postanowieniu osiągnięcia raz wyznaczonych, wielkich celów.

10
 Część druga

Jak zdobyć to, czego naprawdę chcesz

Cierpienie lub przyjemność a stan umysłu
„KaŜda wielka i zwycięska chwila w annałach świata jest triumfem entuzjazmu. "
- Ralph Waldo Emerson

32
Aby zdobyć to, czego chcesz, musisz odkryć, co powstrzymuje cię przed podjęciem działania.
Pomyśl o czymś, co odkładałeś zawsze na ostatnią chwilę. Na przykład rozliczenie podatków? No
właśnie, czy nie jest prawdą, Ŝe odkładałeś to tylko dlatego, Ŝe chciałeś uniknąć cierpienia? 1 czy
przypadkiem cierpienie to później nie okazało się jeszcze większe?
Zastanówmy się nad tym, co naprawdę dzieje się 14 kwietnia.* Odkładanie na później kończy
się natychmiast, poniewaŜ szybko zmieniamy nasze przekonania (skojarzenia umysłowe) o tym,
co przyniesie nam cierpienie, a co przyjemność. Nagle brak działania staje się o wiele bardziej
nieprzyjemny niŜ samo działanie.
Jak moŜesz wykorzystać tę prawidłowość, by zmienić swoje Ŝycie? W przyszłości zamiast pytać:
„Jak mogę uniknąć tych nieprzyjemnych czynności?", zadaj sobie pytanie: „Jeśli nie podejmę
działania natychmiast, ile za to zapłacę w przyszłości?"
Cierpienie moŜe stać się twoim przyjacielem, jeśli wykorzystasz je w odpowiedni sposób.

33
Czy jesteśmy po prostu zwierzętami, które reagują na karę i nagrodę jak psy Pawiowa? Oczywiście
nie. Jednym z cudów człowieczeństwa jest fakt, Ŝe moŜemy zdecydować, co przynosi cierpienie,
a co przyjemność. Na przykład człowiek, który zdecydował się na strajk głodowy, doznaje cierpień
fizycznych, jednak potrafi przełoŜyć je na przyjemność moralną, skupiając myśli na pozytywnych
skutkach, jakie wynikną ze zwrócenia uwagi świata na sprawę, o którą wałczy.
KaŜdy z nas dysponuje tą siłą wyborów. Sekret sukcesu tkwi w opanowaniu umiejętności
wykorzystania na własne potrzeby cierpienia i przyjemności.
Czy w twoim Ŝyciu są obszary, w których odczuwasz niepotrzebne cierpienie? Czy moŜe po prostu
reagujesz zamiast świadomie wybierać? Jak mógłbyś zmienić przedmiot koncentracji i tym samym
zmienić pozornie bolesne doświadczenie w sprawiającą przyjemność okazję do nauczenia się czegoś,
rozwoju albo do udzielenia pomocy innym?

34
To, z czym łączysz uczucia cierpienia i uczucia przyjemności, kształtuje twoje
przeznaczenie. KaŜdy z nas opanował i wprowadził w Ŝycie sobie tylko właściwy zespół
zachowań zmierzających do unikania cierpienia i pozyskiwania przyjemności. Jedni robią to paląc
papierosy, pijąc alkohol, przejadając się albo wrzeszcząc na innych. Są teŜ i tacy, którzy zyskują
przyjemność dzięki uprawianiu sportów, uczeniu się, pomaganiu innym albo podejmowaniu prób
choćby drobnego ulepszenia świata.
Jakimi mechanizmami unikania przykrości i zyskiwania przyjemności kierujesz się ty? W jaki
sposób kształtowały one twoje dotychczasowe Ŝycie? Sporządź listę tych strategii. Czy kiedy

*
*Ostateczny termin rozliczenia podatku dochodowego w USA - przyp. tłum.
11
chcesz poczuć się lepiej, włączasz telewizor? Zapalasz papierosa? Idziesz spać? Czy są jakieś
lepsze sposoby, które pozwoliłyby ci unikać przykrości i zyskiwać przyjemność?

35
Jeśli idzie o większość z nas, strach przed stratami jest o wiele silniejszy od chęci zysku.
Większość ludzi wolałaby cięŜko pracować, aby utrzymać to, co juŜ ma, niŜ podejmować
ryzyko niezbędne do realizacji własnych marzeń.
Co bardziej zmobilizowałoby cię do działania: konieczność zapobieŜenia kradzieŜy stu tysięcy
dolarów, które zarobiłeś w ciągu ostatnich pięciu lat, czy teŜ okazja do zarobienia stu tysięcy
dolarów w ciągu najbliŜszych pięciu lat?

36
Często, podziwiając wielkość innych ludzi, zakładamy, śe mają oni więcej szczęścia niŜ my albo
posiadają specjalne talenty, których nam brakuje. Tymczasem prawda jest zupełnie inna. Wy-
korzystali oni głębię ludzkich moŜliwości po prostu dlatego, Ŝe powstrzymanie się przed
pełnią Ŝycia, czynem i dawaniem czegoś z siebie byłoby dla nich największym cierpieniem.
Na przykład Ŝycie Matki Teresy kształtowane jest w oczywisty sposób relacją, jaką wytworzyła
ona między cierpieniem innych ludzi a własnym. Ta właśnie relacja kaŜe jej pomagać wszystkim
tym, którzy cierpią gdziekolwiek na świecie. Jej przyjemność warunkowana jest eliminacją
cierpienia innych. (Jednak, jak przekonamy się później, nie zawsze tak było.)
Co sprawia ci największe cierpienie, a co daje największą przyjemność? Jak kształtuje to twoje
obecne Ŝycie?

37
Mieszane odczucia kryją się za większością wzorców zachowań prowadzących do sabotowania
samego siebie i ponad wszelką wątpliwość ograniczają naszą zdolność radości Ŝycia i sukcesu.
Często słyszymy, Ŝe ktoś chciałby zarabiać więcej. Z pewnością ten ktoś dysponuje
pomysłowością i inteligencją które powiedziałyby mu, jak osiągnąć ten cel. Powstrzymują go
jednak przed tym mieszane odczucia, mieszane skojarzenia. Być moŜe ktoś taki wierzy, Ŝe
nagromadzone bogactwo dałoby mu większą swobodę, większe bezpieczeństwo i moŜliwość
wspierania tych, których kocha. Jednak z drugiej strony kojarzy „nadmierne" bogactwo z roz-
rzutnością płytkim charakterem i krętactwem.
Jeśli kiedykolwiek zdarzyło ci się poruszać dwa kroki naprzód i jeden do tylu, z pewnością kryły
się za tym mieszane odczucia. Znaczy to, Ŝe na przykład kojarzyłeś osiągnięcie celu zarówno z
cierpieniem, jak i przyjemnością.
Czy na twoje obecne Ŝycie wpływają mieszane skojarzenia, którymi się kierujesz?

38
Czy w twoim Ŝyciu znajduje się jakiś obszar, który chciałbyś zdecydowanie ulepszyć -jak choćby
finanse czy stosunki z innymi -jednak coś jak gdyby cię przed tym powstrzymuje?
Zapisz odpowiedź na to pytanie, a pod odpowiedzią postaw pionową kreskę dzielącą kartkę na pół.
Po lewej stronie wypisz wszystkie negatywne emocje związane z tą sprawą a po prawej wszystkie
pozytywne.
Czy więcej jest minusów, czy plusów? Czy którakolwiek z negatywnych asocjacji przewaŜa
wszystkie pozytywne razem wzięte? Czy równowaga, czy nierównowaga odzwierciedla wyniki, jakie
osiągnąłeś w tej dziedzinie do dzisiaj?
Negatywne skojarzenia często zanikają, tracą wpływ na ciebie podczas dokładnej analizy.
Świadomość jest tu pierwszym krokiem.
12
 39
Czy czułeś kiedyś, Ŝe cokolwiek byś zrobił, będziesz cierpiał? Na przykład czasem ludzie są
przekonani, Ŝe jeśli pozostaną w jakimś związku, będą nieszczęśliwi, jednak jeśli odejdą poczują
się samotni. Tak więc nie robią nic... i cierpią!
Zamiast czuć się schwytanym w pułapkę, wykorzystaj własne cierpienie jako swojego
najlepszego sojusznika. Zastanów się nad tym wszystkim, czego doświadczyłeś w przeszłości i
obecnie. Odczuj swój ból z takim natęŜeniem emocjonalnym, które zmusi cię, byś w końcu coś z
tym wszystkim zrobił. Nazywamy to osiągnięciem progu emocjonalnego. Zamiast biernie czekać
na to nieuniknione odczucie, wytwórz je w sobie całkiem świadomie w taki sposób, by dało ci to
motywację do lepszego Ŝycia. MoŜe powinieneś zrobić to właśnie dzisiaj?

40
Siła woli nigdy nie działa z pewnością długo. Czy kiedykolwiek doświadczyłeś progu
emocjonalnego na przykład w związku ze swoim ciałem? Czy kiedykolwiek poczułeś, Ŝe masz
juŜ dość? I co wtedy zrobiłeś? MoŜe zaprzeczyłeś samemu sobie, wykorzystując kierowaną siłą
woli strategię odchudzania. Oczywiście, jeśli w ogóle osiągnąłeś jakiekolwiek rezultaty, były one
krótkotrwałe, poniewaŜ odmawianie sobie jedzenia jest przykrością a twój umysł nie pozwoli ci
ciągle doznawać cierpienia, jeśli jest jakakolwiek alternatywa.
Jakie jest więc rozwiązanie? Zamiast walczyć z własnymi instynktami naturalnymi, po prostu
zmień swoje skojarzenia związane jedzeniem w taki sposób, by nowy wzorzec łączył ob-
Ŝarstwo z cierpieniem. Ciągle przypominaj sobie negatywne odczucia, których doznałeś po
przejedzeniu się. Spraw, aby obŜarstwo przynosiło ci cierpienie, a ćwiczenia fizyczne
przyjemność. Wtedy pokusa wykonywania rzeczy właściwych stanie się nieodparta.

41
Jedna z moich definicji sukcesu głosi, Ŝe sukces to Ŝycie, które pozwala nieustannie odczuwać
olbrzymią przyjemność przy niewielkim tylko cierpieniu, a takŜe otaczanie się ludźmi, którzy
przyjemność odczuwają o wiele częściej niŜ cierpienie. Aby to osiągnąć, musimy się rozwijać i
wnosić wkład w Ŝycie innych.
Czy według tej definicji moŜesz się nazwać szczęśliwym człowiekiem? Co moŜesz zrobić juŜ
dzisiaj, aby sprawić sobie przyjemność i dać jeszcze więcej ludziom wokół ciebie?

42
Odkładanie wszystkiego na później jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów na unikanie
cierpienia. Jednak zwykle odkładanie działania w czasie powoduje jedynie jeszcze większe
cierpienie.
Które rzeczy spośród czterech wymagających twojej uwagi odkładasz na później? Sporządź listę, a
następnie odpowiedz na następujące pytania:
1. Dlaczego nie podjąłem tego działania? Jakie cierpienia kojarzyłem z jego wykonywaniem w
przeszłości?
2. Jakie przyjemności czerpałem dotychczas ze stosowania tego negatywnego wzorca?
3. Jakie poniosę koszty, jeśli nie zmienię się natychmiast? Jak się z tym czuję?
4. Jakie przyjemności zyskam, podejmując działanie natychmiast?

13
 43
Czy kiedykolwiek zdarzyło ci się coś zrobić i później zastanawiać się: „Jak mogłem się tak
wygłupić?" 1 odwrotnie, czy zrobiłeś kiedyś coś, co później kazało ci myśleć: „To było
niesamowite! Jak mi się to udało? Jestem z siebie dumny!"
Co decyduje o róŜnicy między działaniem z odwagą i działaniem z rozwagą? Rzadko
rozróŜnienie to zaleŜy tylko od zdolności. Stan umysłu i/lub ciała w danym momencie decyduje o
twoich myślach, odczuciach, zachowaniu i skuteczności działania. Jeśli znasz sekret osiągania
swoich najbardziej produktywnych stanów umysłowych i/lub emocjonalnych, moŜesz zdziałać
cuda! W odpowiednim stanie umysłowym pomysły i zdolności przychodzą dosłownie bez
Ŝadnego wysiłku.
Co mógłbyś osiągnąć, gdybyś Ŝył w najlepszym stanie umysłu na co dzień?

44
Wszystkim nam wpajano podobne reguły gry. Uczono nas, Ŝe kiedyś, kiedy wydarzą się właściwe
rzeczy, będziemy w końcu szczęśliwi. Kiedy znajdziemy idealnego partnera... kiedy zarobimy
dość pieniędzy... kiedy nasze ciało osiągnie doskonałość... kiedy będziemy mieli dzieci... kiedy w
końcu przejdziemy na emeryturę... Tymczasem prawda jest zupełnie inna. Dobre samopoczu-
cie zapewni ci nie to, co zdobędziesz, lecz umiejętność natychmiastowej zmiany stanu
własnego umysłu. Bo przecieŜ po co chcesz zdobywać wszystkie te rzeczy? Czy nie walczysz o
nie dlatego właśnie, Ŝe wierzysz, iŜ idealny partner, dzieci, pieniądze i tak dalej przyczynią się do
twojego dobrego samopoczucia? Poza tym kto, jeśli nie my sami, sprawi, Ŝe po zdobyciu tego
wszystkiego będziemy się dobrze czuć? Dlaczego więc czekać? Zrób to juŜ teraz!

45
Czy wiesz, jak poczuć się dobrze? Czy potrafiłbyś poczuć się właśnie w tej chwili zupełnie
szczęśliwy, podniecony, w stanie całkowitej ekstazy? Oczywiście! Po prostu zmień przedmiot
skupienia.
Czy pamiętasz chwilą, kiedy poczułeś, Ŝe znalazłeś się na czubku świat?' Wyobraź sobie ten
moment ze wszystkimi szczegółami. Wsłuchaj się we wszystkie dźwięki. Poczuj bicie swojego
serca. Oddychaj tak, jak oddychałeś wtedy. Przybierz ten sam wyraz twarzy i poruszaj się
dokładnie w ten sam sposób. Czy czujesz choć trochę tamtego podniecenia? Czy moŜliwe, abyś
czuł się dokładnie w taki sposób wtedy, kiedy tego chcesz?

46
Istnieje niezliczenie wiele sposobów postrzegania i doświadczania wydarzeń naszego Ŝycia.
KaŜde odczucie dostępne jest nam w kaŜdej chwili, trzeba tylko dostroić się do właściwej
częstotliwości. Jak? Dwa sekrety pozwolą ci w jednej chwili zmienić własny stan
emocjonalny. Pierwszy z nich to zmiana przedmiotu skupienia umysłu.
Przywołaj jedno z najcenniejszych wspomnień twojego Ŝycia. Jakie wywołuje w tobie odczucia?
Na czym jeszcze mógłbyś się skupiać, by wywołać w sobie podobne odczucia?
Jutro poznamy drugi sekret, drugi sposób pozwalający natychmiast zmienić stan emocjonalny.

47
Zmiana przedmiotu skupienia to tylko jeden ze sposobów zmiany własnego stanu emocjonalnego.
Szybszym i o wiele skuteczniejszym sposobem jest praca z własnym ciałem, czyli wykorzystanie
własnej fizjologii. W chwilach niezadowolenia z własnego samopoczucia wielu ludzi sięga po
14
papierosy, alkohol, narkotyki, jedzenie albo tabletki nasenne. Są jednak i tacy, którzy w
podobnych chwilach wykorzystują pozytywne strategie: tańczą śpiewają uprawiają sport albo się
kochają.
KaŜda z odczuwanych przez ciebie emocji ma przypisany właściwy sobie stan fizjologiczny.
Jaką postawę przyjmują ludzie znajdujący się w depresji? Garbią się, trzymają nisko głowę, oddy-
chają płytko. Przygnębienie maluje się na ich twarzach. 1 odwrotnie, kiedy czujemy się
szczęśliwi, ramiona same idą do góry, podnosi się głowa i oddech staje się głębszy. MoŜemy
świadomie kierować tymi zmianami w fizjologii i w ten sposób natychmiast wywoływać
poŜądany stan emocjonalny.

48
Czasem najprostsze rozwiązania powodują największe rezultaty. Jeśli chcesz wytworzyć w
sobie nawyk, który przyniesie ci wiele niespodziewanych korzyści, spróbuj wykonać następujące
ćwiczenie.
Postanów sobie solennie, Ŝe przez najbliŜszy tydzień pięć razy dziennie staniesz przed lustrem na
jedną minutę tylko po to, by śmiać się od ucha do ucha. Na początku moŜe ci się to wydać
śmieszne, ale w ten sposób kilka razy dziennie będziesz warunkowa! system nerwowy, zmuszając
go do produkowania emocji związanych ze szczęściem, spontanicznością, humorem i wygłupami.
Co waŜniejsze, będziesz warunkował swoje dobre samopoczucie. Będziesz się uczył czuć dobrze
i być szczęśliwym. Poświęć na to chwilę właśnie teraz. 1 baw się dobrze!

49
Wiek jest raczej sprawą umysłu i fizjologii niŜ wynikiem chronologii. Wielu ludzi przeŜyło juŜ
długie lata, a wciąŜ, zachowuje młodzieńczą spręŜystość kroku i giętkość umysłu.
Bardzo prosto przekonać się o tym w deszczowy dzień. Kiedy stary człowiek natknie się na
swojej drodze na kałuŜę, co robi? Nie tylko obchodzi ją dookoła, ale przez cały ten czas narzeka.
Dzieci natomiast - i ci wciąŜ młodzi sercem - z ochotą wskoczą w sam środek kałuŜy i przytupną
kilka razy z wielką radością rozbryzgując fontanny wody.
Ciesz się z „Ŝyciowych kałuŜ". Idź przez Ŝycie spręŜystym krokiem i z uśmiechem na ustach. Z
radości, zabawy i szaleństwa uczyń swój nowy Ŝyciowy priorytet. śyjesz! MoŜesz czuć się
wspaniale zupełnie bez powodu!

50
Jednym z najlepszych sposobów wzbogacenia Ŝycia jest rozszerzenie wachlarza własnych emocji.
Jak wielu emocji doznajesz zwykle w ciągu jednego tygodnia? Sporządź listę.
Jeśli na twojej liście znalazło się mniej niŜ tuzin emocji, dodaj do niej te, które chciałbyś
odczuwać na co dzień. Większość ludzi doznaje zaledwie drobnej części z tysięcy dostępnych im
emocji.
Zrozum, Ŝe moŜesz rozszerzyć listę doznawanych emocji tylko poprzez zmianę przedmiotu
skupienia i kontrolowanie własnej fizjologii. Wybierz jedno z pozytywnych uczuć, którego
chciałbyś doświadczać, i właśnie teraz, w tej chwili stań tak, jakbyś juŜ tego uczucia doznawał.
Poruszaj się, gestykuluj i mów w taki właśnie sposób. 1 ciesz się natychmiastową zmianą
samopoczucia, jaką ci to przyniesie.

52
Czy kiedykolwiek współmałŜonek przyszedł do domu później, niŜ to obiecywał? MoŜe zakładałeś
wtedy, Ŝe po prostu nie zaleŜy mu na punktualności. MoŜe bałeś się, Ŝe przytrafił mu się
wypadek? A moŜe wyobraŜałeś sobie, Ŝe zatrzymał się gdzieś po drodze, aby kupić ci prezent?
15
O naszych uczuciach decyduje przedmiot, na którym się skupiamy. A stan uczuciowy z
wielką siłą wpływa na nasze działanie i kontakty z innymi. Zamiast pochopnie wyciągać wnioski,
rozwaŜ wszystkie moŜliwości i przyjmij tę, która doda sił tobie i twoim bliskim.

53
Wspaniałą analogię do przedmiotu skupienia umysłu stanowi technika jazdy samochodem
wyścigowym. Kiedy samochód zaczyna wpadać w poślizg, naturalnym odruchem jest
wpatrywanie się w ścianę, do której niebezpiecznie się zbliŜamy. Tymczasem jeśli skupiasz się
nad czymś, czego się boisz, właśnie to ci się przytrafi. Zawodowi kierowcy rajdowi wiedzą
doskonale, Ŝe podświadomie skręcają kierownicę w tę stronę, po której znajduje się przedmiot ich
skupienia. Dlatego właśnie w chwilach, gdy stawką jest ich Ŝycie, świadomie odwracają uwagę
od bandy i skupiają się na torze. W codziennym Ŝyciu większość z nas skupia się nad tym, czego
nie chce doświadczyć, zamiast myśleć o rzeczach, których by sobie Ŝyczyła. Jeśli oprzesz się
strachowi, zachowasz wiarę i zdyscyplinujesz przedmiot skupienia umysłu, twoje działania w
naturalny sposób zawiodą cię tam, dokąd chcesz się dostać. Pozbądź się więc teraz strachu i skup
nad tym, czego naprawdę poŜądasz i na co całkowicie sobie zasługujesz.

54
Emocja tworzona jest poprzez ruch. Kiedy następnym razem będziesz szykował się do
codziennego biegu i poczujesz, Ŝe nie masz nań zbytniej ochoty, wybierz się na spacer w
podskokach. Podskakiwanie to bardzo skuteczny środek zmiany stanu emocjonalnego, poniewaŜ:
1. To wspaniałe ćwiczenie.
2. Mniej forsuje organizm niŜ bieg.
3. Nie moŜna przeskakiwać z nogi na nogę i mieć w tym samym czasie smutną lub powaŜną
minę.
4. Sprawisz wiele radości wszystkim, których będziesz mijał!

55
Pytania są chyba najskuteczniejszym sposobem kontrolowania przedmiotu skupienia umysłu. Na
kaŜde zadane pytanie umysł dostarcza ci odpowiedź. Jeśli więc zapytasz tak: „Dlaczego taki to a
taki ciągle mnie wykorzystuje?", będziesz musiał skupić się nad tym, jak bardzo nieuczciwie
traktuje cię Ŝycie i to bez względu na fakt, czy jest to prawda, czy teŜ nie. Jeśli jednak zadasz sobie
zamiast tego pytanie o sposoby polepszenia danej sytuacji, z pewnością umysł podsunie ci
odpowiedzi, które pomogą podjąć pozytywne działania.

56
Dobrym przykładem na potęgę zadawanych pytań jest historia pewnego chłopca, który został
kiedyś pobity przez pewnego opryszka z siódmej klasy. Chłopiec poprzysiągł zemstę, chwycił za
pistolet i odnalazł swojego prześladowcę.
Jednak zanim wystrzelił, zastanowił się, co stanie się z nim, jeśli pociągnie za spust. W
odpowiedzi na to pytanie umysł podsunął obraz boleśniejszy od wszystkiego innego: Ŝycie w
więzieniu. Przesunął więc dłoń z pistoletem i strzelił w drzewo.
Chłopiec ten to Bo Jackson. Jedna zmiana przedmiotu skupienia, jedna decyzja podjęta na
podstawie przeciwstawienia cierpienia i przyjemności najprawdopodobniej rozstrzygnęła o
całej jego przyszłości. Zamiast kryminalistą bez Ŝadnych perspektyw, stał się jedną z
naszych największych sportowych legend.
Jakie zmieniające twoje Ŝycie pytania moŜesz sobie zadać dzisiaj?

16
 57
Czy ktoś powiedział ci kiedyś: „Czeka cię świetlana przyszłość"? Jak się wtedy czułeś? A jak
poczułbyś się usłyszawszy, Ŝe twoja przyszłość maluje się w najciemniejszych barwach? Co
poczułbyś słysząc, Ŝe twój plan „brzmi wspaniale", a co, Ŝe „aŜ prosi się o poprawki"? Czy to
samo czułbyś, słysząc o sobie „śliski facet" i „równy gość"?
RóŜnica nie tkwi tu w samych słowach, ale w odczuciach, które wywołują. Ludzie, którzy
mówią o „świetlanej" albo „ciemnej" przyszłości, mają odczucia wizualne, a więc najbardziej
wpływa na nich to, co widzą. Inni z kolei znajdują się pod wpływem bodźców słuchowych
(„brzmi" i „prosi się"), a jeszcze inni za najwaŜniejszą uznają percepcję dotykową („śliski" i
„równy").
Który z tych sposobów najczęściej stosuje się w twoim przypadku?

58
Jakie są zdrowe sposoby równowaŜenia i polepszania stanu emocjonalnego? Jak moŜna to
uzyskać, nie odwołując się do alkoholu, papierosów, narkotyków, obŜarstwa, nadmiernych
zakupów czy jakichkolwiek innych działań przynoszących złe skutki? Zastanówmy się nad tym
wspólnie właśnie teraz!
1. Wylicz wszystkie pozytywne sposoby, których uŜywasz obecnie, by w jednej chwili zmienić
swoje cierpienie w przyjemność.
2. Dodaj kilka nowych sposobów do swojej listy. Mogą to być sposoby, których nie próbowałeś
wcześniej, ale wydają ci się być skuteczne w podnoszeniu nastroju. Nie odkładaj długopisu tak
długo, jak długo twoja lista nie obejmie piętnastu róŜnych sposobów. Najlepiej, gdy wypiszesz
ich dwadzieścia pięć lub więcej. To ćwiczenie będziesz pewnie chciał powtarzać w przyszłości,
dopóki nie odkryjesz setek róŜnych sposobów pozwalających ci polepszyć swój nastrój.
By dostarczyć sobie środków do pokonywania „dystansu" między cierpieniem a przyjemnością,
odkryj moŜliwie najwięcej pozytywnych sposobów zmiany samopoczucia. MoŜe będziesz chciał
wykorzystać kilka z poniŜszych:
Głośno śpiewać. Przeczytać coś, co dostarczy wiadomości, które moŜesz zastosować natychmiast.
Pośmiać się trochę na jakiejś komedii. Zjeść posiłek z rodziną albo z przyjacielem. Wziąć gorącą
kąpiel. Opracować pięć zupełnie nowych pomysłów. Poznać kogoś. Opowiadać głupie dowcipy
przyjaciołom wiedząc, Ŝe pewnie i tak nie przestaną cię lubić. Zapisać kilka słów w pamiętniku.
Uścisnąć współmałŜonka.
Wybierz któryś z tych sposobów i wypróbuj natychmiast!

17
 Część trzecia
Moc tworzenia i moc niszczenia
Przekonania

To umysł zmienia zło w dobro, umysł czyni szczęśliwych bądź zdesperowanych, bogatych lub
biednych. "
- Edmund Spenser

60
Co za siła decyduje o tym, na jakie działania decydujemy się w Ŝyciu, jakie wyznaczamy
sobie cele? Nasze przekonania o tym, co moŜliwe, a co nie, o naszych moŜliwościach, o tym, kim
jesteśmy. Na Haiti przekonanie o śmiertelnej mocy czarownika, który „wskazuje kością", moŜe
spowodować śmierć. Jednak zabójcą jest nie czarownik, ale poczucie pewności, przekonanie o
jego mocy.
Czy w twoim Ŝyciu kierujesz się negatywnymi oczekiwaniami? Jak wpływają one na ciebie i twoje
działania? Jakie przekonania pozytywnie ukształtowały ciebie i twoje Ŝycie? Jakie nowe, pozy-
tywne oczekiwania moŜesz wypracować dla siebie i innych?

61
Przez setki lat było wiadomo, Ŝe Ŝaden człowiek nie jest w stanie przebiec dystansu jednej mili w
czasie poniŜej czterech minut. Było to fizyczną niemoŜliwością. A jednak Roger Bannister złamał
to przekonanie, kiedy przebiegł dystans jednej mili w trzy minuty i pięćdziesiąt dziewięć sekund.
Jak tego dokonał? Ciągle oczami duszy oglądał swój triumf i wyobraził go sobie tak intensywnie,
Ŝe pewność zwycięstwa wydała systemowi nerwowemu kategoryczny rozkaz i osiągnął on
rezultat zgodny z wyobraŜeniami. Kilku innych biegaczy powtórzyło ten wyczyn uwierzywszy,
Ŝe równieŜ i oni mogą tego dokonać.
Juką barierę musisz pokonać? Co uznajesz dziś za niemoŜliwe, choć wiesz, Ŝe gdybyś tylko mógł
tego dokonać, zmieniłbyś Ŝycie nie tylko własne, ale równieŜ ludzi wokół ciebie?

62
JakŜe często ludzie winią okoliczności za to, jak potoczyło się ich Ŝycie. Tymczasem nasze Ŝycie
kształtują nie okoliczności, lecz znaczenie, jakie im nadajemy.
W Wietnamie zestrzelono, uwięziono i torturowano dwóch lotników. Jeden z nich popełnił
samobójstwo. Drugi wytworzył w sobie wiarę w siebie, ludzkość i Stwórcę silniejszą niŜ
kiedykolwiek wcześniej. Dziś człowiek ten, kapitan Gerald Coffee, dzieli się z nami swoim
doświadczeniem, by przypominać o sile ducha ludzkiego, która pozwala pokonać kaŜde
cierpienie, kaŜdą przeszkodę, kaŜdy problem.
Czy ty sam albo ktoś z twoich bliskich pozwalacie, by przeszłe doświadczenia ograniczały wasze
szczęście? Co jeszcze mogą znaczyć te wydarzenia? Czy uczyniły cię mocniejszym? Mądrzej-
szym? Dały moŜliwość udzielania rady innym, którzy stają wobec podobnych problemów?

63
Dlaczego ludzie robią to, co robią? Wszystko jest kwestią ich przekonań. Choć brzmi to
nieprawdopodobnie, skoro ktoś uwierzy, Ŝe wyzdrowieje, jeśli wywierci sobie w głowie kilka dziur,

18
zrobi to natychmiast, bez względu na to, czy przekonanie to jest umotywowane, czy teŜ nie. Skoro
ktoś uwierzy, Ŝe jego szczęście zaleŜy od pomagania innym, będzie działał z równie wielką siłą.
Właśnie przekonania decydują czy naszym Ŝyciem mają kierować bieda i smutek, czy radość dawana
sobie i innym. Przekonania odróŜniają Mozarta od Mansona i one właśnie powodują, Ŝe gdy
jedni stają się bohaterami, inni kończą tylko na rozwaŜaniach, jak dobrze byłoby stać się
bohaterem.
Jakie przekonania kierują działaniami ludzi wokół ciebie? Jakie przekonania dzielisz z kolegami? Z
dziećmi? Z rodzicami? Które z twoich przekonań są odmienne?

64
Ilekroć coś ci się przytrafia, twój umysł zadaje dwa pytania: Czy oznacza to przykrość, czy
przyjemność? Co muszę teraz zrobić, aby uniknąć przykrości i/lub zyskać przyjemność?
Odpowiedzi na te pytania oparte są na generalizacjach - przekonaniach, które wytworzyłeś
w sobie o tym, co powoduje ból, a co prowadzi do przyjemności. Takie „skróty" pozwalają
nam funkcjonować, mogą teŜ jednak powaŜnie ograniczać nasze Ŝycie. Niektórzy ludzie działają
na zasadzie generalizacji, Ŝe są niekompetentni, poniewaŜ w przeszłości kilka razy nie
wykorzystali pojawiającej się okazji. Niestety generalizacje mogą stać się samospełniającymi się
przepowiedniami.
Zastanów się nad ograniczającymi cię przekonaniami, które wyrobiłeś w sobie na własny temat
lub na temat kogoś innego. Czy rzeczywiście oparte są one na faktach? Czy istnieją jakieś
wyjątki? Czy moŜliwe, by twoje uogólnienie było zbyt ogólne?

65
śadna z rzeczy w naszym Ŝyciu nie ma innego znaczenia poza tym, które przypiszemy jej sami.
Jednym z cudów człowieczeństwa jest moŜliwość wypełnienia kaŜdych okoliczności treścią
budującą albo destrukcyjną.
Część z nas, pamiętając przeszłe cierpienia, postanowiła, Ŝe właśnie ze względu na nie nigdy
więcej nie będzie walczyć o siebie, albo nigdy nikogo nie pokocha. Inni dokonali transformacji,
którą osiągamy poprzez przekonania wzmacniające. Ludzie ci postanowili: „PoniewaŜ w
przeszłości byłem traktowany nieuczciwie, będę bardziej wraŜliwy na potrzeby innych", albo:
„PoniewaŜ straciłem dziecko, będę ze wszystkich sił starał się uczynić ten świat
bezpieczniejszym."
Bez względu na otaczającą nas rzeczywistość zawsze moŜemy tworzyć znaczenia, które nas
umacniają. Zrewolucjonizuj swoje Ŝycie, nadając jednemu z przeszłych doświadczeń nowe
znaczenie.

66
Przekonania mogą budować, ale mogą teŜ i niszczyć. PoniewaŜ mają one tak wielki wpływ na
nasze Ŝycie, musimy dokładnie zrozumieć trzy związane z nimi problemy:
1. Większość z nas nie decyduje świadomie o tym, w co wierzy.
2. Nasze przekonania są często oparte o błędną interpretację przeszłych wydarzeń.
3. Raz przyjęte przekonania zwykle traktujemy jako świętość zapominając, Ŝe są one tylko jedną
z wielu moŜliwości.
Czy Ŝywisz jakieś przekonania, które traktujesz jako prawdę? Czy potrafisz wskazać przeciwne im
przekonania, które mogą być równie prawdziwe? Jak zmieniłoby się twoje Ŝycie, gdybyś przyjął
przeciwny punkt widzenia?

19
 67
Przekonanie nie jest niczym innym jak tylko poczuciem pewności co do znaczenia określonych
rzeczy. Jeśli na przykład Ŝywisz przekonanie, Ŝe jesteś inteligentny, jest ono czymś więcej niŜ
tylko myślą;, jesteś pewien swojej inteligencji. Skąd bierze się to poczucie pewności?
Wyobraź sobie blat stołu. Bez nóg nie ma Ŝadnego podparcia. Aby stać się przekonaniem,
równieŜ i myśl musi zyskać podparcie. Nogami są w tym wypadku odniesienia wspierające. I tak,
jeśli wierzysz, Ŝe jesteś inteligentny, masz najprawdopodobniej doświadczenia (odniesienia)
wynikające z dobrych stopni w szkole, często udzielanych ci pochwał i tak dalej.
Trzeba jednak pamiętać, Ŝe źródłem pewności nie jest wyłącznie przeszłość. Podobnie jak
Roger Bannister moŜemy do tworzenia odniesień uŜywać wyobraźni i nabrać pewności co do
posunięć, których jeszcze nie próbowaliśmy.

68
KaŜdą myśl moŜemy zmienić w przekonanie, jeśli tylko zgromadzimy dość odniesień, które będą
ją wspierały. Które z poniŜszych stwierdzeń jest według ciebie prawdziwe?
1. Ludzie są w większości uczciwi i dobrzy.
2. Ludzie są nieuczciwi i dbają wyłącznie o siebie samych.
Czy gdybyś chciał, nie znalazłbyś dość przeszłych doświadczeń (odniesień), by wesprzeć
stwierdzenie, Ŝe ludzie są wredni? Jeśli jednak skupisz się na innych doświadczeniach z
przeszłości, równie łatwo znajdziesz odniesienia wspierające przekonanie, Ŝe ludzie są dobrzy.
Które z tych przekonań jest więc prawdziwe? OtóŜ prawdziwe jest to przekonanie, które
uznasz za własne.

69
To prawda, Ŝe niezachwiane poczucie pewności moŜe pomóc w osiągnięciu wielkich celów. MoŜe
jednak równieŜ cię oślepić, nie dopuszczając w ten sposób do ciebie informacji, która mogłaby na
zawsze odmienić twoje Ŝycie.
Czy kiedykolwiek spotkałeś kogoś, kto dla zachowania poczucia pewności nie przyjmował nowych
wiadomości?
Gdybyś miał spojrzeć na własne przekonania oczami kogoś innego, co byś zobaczył?

70
Przekonania są motorem wszystkich naszych zachowań. Niektóre z nich wpływają jedynie na
jakiś określony aspekt Ŝycia, inne natomiast są silniejsze. Na przykład przekonanie: „Jan jest
nieuczciwy", wpłynie tylko na nasze kontakty z Janem, natomiast wpływ przekonania: ,, Wszyscy
ludzie są nieuczciwi", rozciągnie się daleko poza kontakty z jedną osobą.
Przekonania ogólne oparte są zwykle na jakiejś generalizacji poczynionej wiele lat wcześniej
w ekstremalnych warunkach. MoŜliwe jest nawet, Ŝe zapomnimy o samej generalizacji, jednak
podświadomie pozwalamy jej kierować procesem podejmowania decyzji.
Przekonania te mogą mieć nieograniczony wpływ na nasze Ŝycie, jednak nie musi to być wpływ
negatywny. Zmień jedno przekonanie ogólne, a zmienisz na lepsze kaŜdy aspekt swojego Ŝycia.

71
Czy jedne przekonania mogą być silniejsze od innych? Oczywiście tak. RozróŜniamy trzy
stopnie pewności: opinia, przekonanie i przeświadczenie. Opinie moŜemy zmieniać łatwo,
poniewaŜ sformowane są one na zasadzie przejściowego postrzegania rzeczywistości.
20
Przekonania są o wiele mocniejsze, poniewaŜ budowane są albo na licznych doświadczeniach,
albo doświadczeniach związanych z duŜym poziomem emocjonalnym. MoŜliwe jest w ich
przypadku zachwianie pewności poprzez zadawanie nowych pytań. Przeświadczenie podparte
jest tak wielkim natęŜeniem emocjonalnym, Ŝe Ŝywiąca je osoba nie tylko odczuwa pewność co
do jego przedmiotu, ale teŜ gotowa jest wdać się w irracjonalne dyskusje, ilekroć przeświadczenie
jest podwaŜane, i pozostaje ślepa na wszelkie argumenty w tym względzie.
Przeświadczenia mogą nas umacniać z niewiarygodną wręcz siłą. Mogą teŜ jednak z taką samą
siłą nas niszczyć. Które z twoich przekonań są opiniami? Co do których odczuwasz większą pew-
ność? Czy którekolwiek z nich osiągają poziom przeświadczenia?

72
Jaki jest cel przekonania? Kieruje ono nami przy podejmowaniu decyzji, jak unikać cierpienia i
zyskiwać przyjemność. Ze względu na przekonania nie musimy ciągle zaczynać od nowa przy
podejmowaniu tych decyzji. Czasem w chwilach największego strachu, bólu lub natęŜenia
emocji szukamy ulgi w formie przekonania. Czy znasz kogoś, kto cierpienie spowodowane
związkiem miłosnym zmienił w przekonanie, Ŝe nigdy juŜ miłości nie znajdzie?
Niektórzy ludzie kierujący się przekonaniami będą odrzucać wszelkie argumenty przeciwne ich
przekonaniom. W skrajnych wypadkach będą raczej cierpieć największy ból, samotność, depresję,
a nawet śmierć.
Czy kierujesz się przekonaniami? Które umacniają cię, a które odbierają ci siły?

73
Ze względu na pasję, którą nas inspirują, przeświadczenia popychają nas do działania. Ktoś,
kto troszczy się o los zwierząt i ich prawa, kieruje się przekonaniem. Ktoś, kto wydaje pieniądze,
by uświadamiać społeczeństwo w takich kwestiach, jak doświadczenia laboratoryjne na
zwierzętach czy konsekwencje zdrowotne diety mięsnej kieruje się przeświadczeniem.
Czy są w twoim Ŝyciu obszary, w których przeświadczenie dodałoby ci sił, by pokonać wszelkie
przeciwności i bariery? Czy na przykład potrafisz sobie wyobrazić, w jaki sposób przeświadcze-
nie o konieczności zachowania szczupłej sylwetki zmusiłoby cię do prowadzenia zdrowego stylu
Ŝycia? Czy rozumiesz juŜ, jak przeświadczenie: „Zawsze potrafię odmienić wydarzenia wokół
mnie", pomogłoby ci przetrwać najgorsze nawet chwile?

74
Zastanów się, jak zmieniłoby się twoje Ŝycie, gdybyś miał więcej poczucia pewności dla
wsparcia umacniających cię przekonań.
Wykorzystaj następujące ćwiczenie:
1. Wybierz przekonanie, które chcesz podnieść do poziomu przeświadczenia.
2. Dodaj do tego przekonania nowe, mocniejsze odniesienia. Jeśli na przykład postanowiłeś, Ŝe
nie będziesz jadł mięsa, porozmawiaj z ludźmi, którzy obrali juŜ wegetariański styl Ŝycia, i
przekonaj się, jak wpłynął na nich ten wybór.
3. Znajdź lub wyreŜyseruj wydarzenie, które dostarczy ci silnych emocji. Jeśli na przykład
postanowiłeś rzucić palenie, odwiedź oddział intensywnej terapii w najbliŜszym szpitalu i zobacz,
jak wyglądają pacjenci chorzy na rozedmę płuc.
4. Zacznij działać na zasadzie swoich przekonań, nawet jeśli masz postawić najdrobniejszy krok.

75
Siła przekonań znajduje dramatyczną ilustrację w przypadkach osób cierpiących na złoŜone
zaburzenia osobowości. W wyniku siły przekonań, pewności, iŜ stali się oni kimś innym,
21
umysł zmienia im fizjologię w sposób równie widoczny, co zadziwiający. Zmienia im się kolor
oczu, znikają i pojawiają się znaki na ciele, a nawet zanikają i pojawiają się takie choroby, jak
cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze. Wszystko to w zaleŜności od przekonania pacjenta o tym,
którą osobowość prezentuje w danym momencie.
Jakie podobne transformacje, choć na mniejszą skalę, miały miejsce w twoim Ŝyciu na skutek
zmiany przekonania?

76
Jaki jest sekret sukcesu? Często zakładamy, Ŝe to geniusz. Jednak ja wierzę mocno, Ŝe geniusz
to umiejętność wykorzystania potencjału własnego umysłu po prostu dzięki wprowadzeniu
się w stan absolutnej pewności.
Kariera późniejszego miliardera Billa Gatesa zaczęła się, kiedy jako student w Harvardzie
obiecał, Ŝe dostarczy oprogramowanie, którego jeszcze nie napisał, do komputera, którego nigdy
nie widział na oczy! Dzięki poczuciu pewności (które zresztą nie znajdowało Ŝadnych podstaw)
potrafił dotrzeć do wszelkich źródeł niezbędnych mu do napisania programu i zbudowania
fortuny.
Nie ma wątpliwości, Ŝe bez względu na dziedzinę, mamy większe szanse osiągnięcia sukcesu,
jeśli nie tylko postanowimy go osiągnąć, ale jesteśmy zupełnie pewni, Ŝe potrafimy tego dokonać.
Jak często ćwiczysz to umacniające odczucie?

77
Einstein ujął to chyba najlepiej: „Wyobraźnia jest o wiele silniejsza od wiedzy." Znajdujemy
wciąŜ nowe dowody na fakt, Ŝe nasz umysł nie potrafi odróŜnić obrazu podsuniętego mu
przez wyobraźnię od obrazu wynikającego z rzeczywiście doświadczanych wydarzeń.
Kiedy to zrozumiesz, odmienisz swoje Ŝycie na zawsze. Wielu z nas boi się podjąć jakąś próbę
tylko dlatego, Ŝe nigdy wcześniej nie próbowali tego robić. A przecieŜ podstawą sukcesu wielkich
przywódców jest fakt, Ŝe mimo wcześniejszych doświadczeń i bez względu na nie potrafią oni
wciąŜ od nowa wyobraŜać sobie osiągnięcie poŜądanych rezultatów. W ten sposób wykuwają w
sobie poczucie pewności, które pozwala im sięgnąć po prawdziwe potencjały własne.
Czy masz cel, który, choć ekscytujący, wymaga zrobienia czegoś, czego nie robiłeś nigdy
wcześniej? Czy nie powinieneś zacząć wyobraŜać sobie, jak odnosisz ten sukces?

78
Większość z tych, którzy podkreślają ciągle konieczność realistycznego podchodzenia do
rzeczywistości, Ŝyje w strachu. Często ze względu na przeszłe rozczarowania i przekonanie o
własnych niepowodzeniach boją się oni kolejnej poraŜki. Ograniczające przekonania, które
wypracowali w sobie, by się chronić, powodują ich wahanie, strach przed ryzykiem. Boją się dać
z siebie wszystko i w konsekwencji osiągają połowiczne rezultaty.
Wielcy przywódcy rzadko bywają „realistyczni" według utartych standardów. Są jednak
dokładni i inteligentni i odnoszą sukces. Mahatma Gandhi wierzył, Ŝe moŜe zyskać autonomię
dla Indii poprzez pokojowy opór wobec Wielkiej Brytanii. A przecieŜ nikt wcześniej tego nie
robił. Z pewnością nie był „realistyczny", ale bez wątpienia udowodnił swoją skuteczność.
Które z tak zwanych realistycznych przekonań powinieneś odrzucić? Jakimi ekscytującymi,
zupełnie nowymi i całkiem nierealistycznymi, ale przecieŜ moŜliwymi oczekiwaniami mógłbyś je
zastąpić?

22
 79
Jeśli juŜ masz się pomylić, często lepiej jest, byś przecenił własne moŜliwości. Dlaczego? MoŜe
od tego zaleŜeć będzie twój sukces. Jedną z róŜnic między pesymistami i optymistami jest ta, Ŝe
po opanowaniu nowej umiejętności pesymiści zwykle oceniają swoje wyniki dokładnie, a
optymiści postrzegają swoje działanie lepszym, niŜ jest ono w rzeczywistości.
W rezultacie pesymiści poddają się, poniewaŜ nie widzą Ŝadnych racjonalnych powodów do
kontynuowania danego przedsięwzięcia. Pozytywna percepcja optymistów daje im wsparcie
emocjonalne, skłania do wytrwałości i w końcu do mistrzowskiego opanowania danej
umiejętności. W taki właśnie sposób pozornie nierealistyczne oceny stają się odzwierciedleniem
rzeczywistej umiejętności.
Pamiętaj! Przeszłość nierówna jest przyszłości! Jaki pierwszy krok mógłbyś postawić na drodze
do realizacji marzeń, które kiedyś uznawałeś za nierealne?

80
Sposób radzenia sobie z przeciwnościami kształtuje nasze Ŝycie bardziej niŜ cokolwiek innego.
Ludzie sukcesu zwykle postrzegają problemy jako przejściowe, podczas gdy ci odnoszący po-
raŜki nawet w najmniejszym niepowodzeniu dopatrują się problemów na wieki. Przyjęcie tej
drugiej postawy jest pierwszym krokiem na drodze do stanu, który dr Martin Seligman nazywa
stanem wyuczonej bezradności. Stan ten charakteryzuje się następującymi przekonaniami:
1. Problem jest permanentny (a nie przejściowy).
2. Problem ma olbrzymi zasięg (a nie tylko zasięg dotyczący jednej sprawy).
3. Problem jest osobisty i dowodzi, Ŝe to ja jestem zły (raczej niŜ: problem jest kolejną lekcją, z
której mogę wyciągać wnioski na przyszłość).
Przez kilka kolejnych dni skoncentrujemy się na sposobach przeciwdziałania ogłupiającym nas
przekonaniom. Na dziś zapamiętaj: „RównieŜ i to minie." W ten sposób przeciwstawisz się
pierwszemu z wyliczonych przekonań. Jeśli będziesz szukał na pewno znajdziesz jakiś sposób.

81
Umiejętność utrzymywania dystansu wobec problemów i postrzegania ich w odpowiedniej
perspektywie pozwala ludziom sukcesu uniknąć pułapki „olbrzymiego zasięgu". Zamiast
twierdzić: „PoniewaŜ się przejadam, całe moje Ŝycie leŜy w gruzach", powiedzą oni pewnie:
„Mam problemy z dietą", i skupią się na tym, jak zmienić własne zachowanie. Ludzie, którzy
postrzegają własne problemy jako olbrzymie i wszechobecne, dochodzą do wniosku, Ŝe skoro nie
udało im się w przeszłości czegoś dokonać, nigdy nic im się nie uda. A taka generalizacja
pozostawia im tylko całkowitą bezradność.
Aby pokonać fałszywe przekonanie, Ŝe problem dotyczy wszystkich dziedzin Ŝycia, musisz
natychmiast zaradzić choćby jego drobnej części. I moŜe to naprawdę być część najdrob-
niejsza, ale zacznij od razu!

82
Optymiści postrzegają niepowodzenia jako okazję do nauczenia się czegoś, jako wyzwanie do
zmiany własnego postępowania. Pesymiści traktują niepowodzenia jako problem osobisty,
interpretując je jako dowód na jakąś głęboko zakorzenioną wadę charakteru. PoniewaŜ własną
osobowość wiąŜą tak ściśle z problemem, czują się tym problemem przygnieceni. Jak w końcu
mieliby zmienić całe swoje Ŝycie za jednym posunięciem?

23
Za wszelką cenę unikaj przekonania, Ŝe problem jest „osobisty". Zacznij wykorzystywać
problemy i niepowodzenia jako nauczkę, która pozwoli ci w przyszłości mniej błądzić na drodze
do celu, i bądź wdzięczny za otrzymanie tej nauczki.

83
Wszystkie zmiany osobowościowe zaczynają się od zmiany przekonań. Jak pozbyć się
ograniczających przekonań? Najskuteczniejszym sposobem jest ich destabilizacja. Musisz
zachwiać własną pewność co do przekonania, które chcesz zastąpić innym. Pamiętaj, Ŝe umysł
próbuje zawsze zaoszczędzić ci cierpienia. Pomyśl więc o negatywnych konsekwencjach
spowodowanych przez to przekonanie. Zadaj sobie trzy pytania:
1. Co głupiego albo śmiesznego jest w tym przekonaniu?
2. Jaką cenę zapłaciłem juŜ za to przekonanie? Jak ograniczało mnie ono w przeszłości?
3. Ile mogę za nie zapłacić w przyszłości, jeśli teraz go nie zmienię?
Udzielenie odpowiedzi na tego typu pytania pomoŜe ci skojarzyć uczucie przykrości ze starym,
niechcianym przekonaniem, w ten sposób dając moŜliwość zastąpienia go nowym.

84
Aby być szczęśliwym, człowiek musi mieć poczucie, Ŝe nieustannie się rozwija. Aby osiągnąć sukces
w dzisiejszym świecie biznesu, przedsiębiorstwa muszą się ciągle ulepszać. Oczywiście musimy
przyjąć zasadę ciągłego ulepszania jako konieczność na co dzień raczej niŜ cel, który osiągamy
tylko od czasu do czasu.
W Japonii mają na to nawet nazwę: kaizen, co znaczy koncentrowanie się na ciągłym ulepszaniu
jakości produktów i usług. Proponuję, abyśmy poświęcili się procesowi Ciągłego Doskonalenia
Siebie i Innych, czyli CDS1IM. Jeśli wypracujemy w sobie nawyk koncentracji na ulepszaniu tego, co
juŜ jest dobre, jakŜe odmieni to nasze rodziny, miejsca pracy i społeczność, w której Ŝyjemy.
Jak moŜesz natychmiast wprowadzić w Ŝycie filozofię CDSI?

85
Jedyne prawdziwe bezpieczeństwo moŜemy osiągnąć w Ŝyciu tylko dzięki codziennemu ulepszaniu
samych siebie. Nie martwię się o jakość mojego Ŝycia, poniewaŜ codziennie pracuję nad jej
polepszeniem.

86
Jednym z sekretów sukcesu legendarnego trenera NBA Pata Rileya było jego oddanie zasadzie
stopniowego, ale nieustannego ulepszania. W 1986 roku stanął on wobec nie lada wyzwania: jego
druŜyna była przekonana, Ŝe grała najlepiej, jak tylko potrafiła, jednak nie było to dość, by zdobyć
tytuł mistrza ligi. Aby zainspirować swoich zawodników, Pat przekonał ich, Ŝe jeśli uda im się
poprawić jakość gry w pięciu najwaŜniejszych obszarach zaledwie o jeden procent, wystarczy, by
tytuł mistrza wrócił do nich.
Mistrzostwo tego planu polegało na jego prostocie. KaŜdy z zawodników miał poprawić jakość
gry zaledwie o pięć procent, jednak pięć pomnoŜone przez dwanaście dało grę druŜyny lepszą o
sześćdziesiąt procent! To był ich najlepszy sezon.
Co mógłbyś osiągnąć za pomocą drobnych, ale nieprzerwanych ulepszeń?

87
Jakie przekonania kierują na co dzień twoimi myślami, decyzjami i działaniami? Wykonaj
poniŜsze ćwiczenie, aby się przekonać, jak bardzo wpływają na ciebie przekonania.
24
l. Na górze jednej kartki papieru napisz „Przekonania dodające sil", a na górze drugiej
„Przekonania obezwładniające".
2. W ciągu dziesięciu minut wypisz na tych dwóch kartkach wszystkie swoje przekonania. Zapisuj
wszystko, co przyjdzie ci na myśl.
3. Zastanów się zarówno nad przekonaniami ogólnymi, jak i tymi bardziej szczegółowymi.
Koniecznie weź pod uwagę przekonania typu „jeśli - to", na przykład: „Jeśli konsekwentnie będę
dawał z siebie wszystko, uda mi się", albo: „Jeśli w pełni okaŜę moje uczucia, odstraszę od siebie
partnera."

88
Jednym z najskuteczniejszych sposobów ulepszania Ŝycia jest po prostu identyfikacja i
wzmocnienie przekonań, które popchną cię w kierunku twoich marzeń.
1. Zastanów się nad listą przekonań, którą sporządziłeś (nr 87). Zaznacz trzy, które dodają ci
najwięcej sił.
2. W jaki sposób umacniają cię te przekonania? W jaki sposób wzmacniają twój charakter i jak
ulepszają twoje Ŝycie? O ile większy byłby ich pozytywny wpływ, gdyby były mocniejsze?
3. Zmień jedno lub wszystkie trzy przekonania w przeświadczenie. Wytwórz w sobie
niezachwianą pewność, która skieruje twoje zachowanie w poŜądaną stronę. JuŜ teraz zacznij
działać na zasadzie twoich przeświadczeń!

89
NajwyŜszy czas pozbyć się przekonań, które ci nie słuŜą!
1. Wybierz ze sporządzonej listy przekonań dwa najbardziej cię obezwładniające.
2. PodwaŜ pewność kryjącą się za nimi zadając pytania: Co absurdalnego i śmiesznego zawiera to
przekonanie? Czy osoba, od której przejąłem to przekonanie, naprawdę zasługiwała na to, by się
na niej wzorować? Ile będzie mnie kosztowało podtrzymywanie tego przekonania?
Emocjonalnie? Finansowo? W kontaktach z innymi? Ile będzie musiała zapłacić moja rodzina i
moi bliscy, jeśli nadal będę Ŝywił to przekonanie?
3. Wyobraź sobie z wszelkimi szczegółami negatywne konsekwencje tych przekonań. Postanów
raz na zawsze, Ŝe nie chcesz płacić za nie takiej ceny.
4. Zapisz dwa nowe przekonania, którymi chcesz zastąpić stare.
5. Wzmocnij swoje nowe przekonania, wyobraŜając sobie Ŝywo wielkie korzyści, jakie ci
przyniosą.

90
Siła, z jaką oczekiwania innych i własne potrafią wpływać na nasze działanie, jest bardzo dobrze
udokumentowana. Zjawisko to zyskało nazwę efektu Pigmaliona. W jednym z przeprowadzonych
eksperymentów nauczycielom w jakieś szkole powiedziano, Ŝe pewni uczniowie są wybitnie
uzdolnieni i aby się rozwijać, muszą otrzymywać specjalne zadania. Nauczyciele dostosowali
się do tego i właśnie wskazani uczniowie osiągnęli najlepsze wyniki w nauce. Jednak nauczyciele
nie wiedzieli, Ŝe w chwili rozpoczęcia eksperymentu wskazani uczniowie wcale nie byli bardziej
inteligentni od innych w grupie. Wręcz odwrotnie, niektórych z nich uznano wcześniej za
uczniów słabych. Co ich odmieniło? OtóŜ odmieniło ich nowo nabyte przekonanie o własnych
moŜliwościach (wytworzone dzięki „fałszywemu" przekonaniu nauczycieli!)
Czy rozumiesz juŜ siłę i znaczenie twoich przekonań o sobie samym i innych? Czego mógłbyś
dokonać, gdybyś tylko miał dość wiary, by sięgnąć po drzemiące w tobie moŜliwości?

25
 Część czwarta
Odpowiedzią są pytania
Pytania
„WaŜne jest, by nigdy nie przestać pytać. Ciekawość istnieje nie bez przyczyny. Kontemplując
tajemnice wieczności, Ŝycia i cudownej struktury rzeczywistości, nie moŜna uniknąć lęku. Wystar-
czy więc, jeśli spróbujemy zrozumieć choć trochę tej tajemnicy kaŜdego dnia. Nigdy nie trać
świętej ciekawości. "
- Albert Einstein
-

91
Pytania są laserem ludzkiej świadomości. Wykorzystaj ich siłę, by zniszczyć kaŜdą przeszkodę na
twej drodze.

92
Na czym polega podstawowa róŜnica między ludźmi odnoszącymi sukcesy a tymi, którzy
ponoszą klęskę? Ludzie sukcesu to po prostu ci, którzy zadali lepsze pytania, a więc i
uzyskali lepsze odpowiedzi. Kiedy automobil dopiero zaczynał pojawiać się na drogach, setki
ludzi chciały zająć się jego produkcją. Jednak Henry Ford wyprzedził ich wszystkich, zadając
sobie pytanie: „Jak mogę produkować tę maszynę masowo?" Miliony ludzi w Europie
Wschodniej cierpiało z pod dyktatem komunizmu, jednak Lech Wałęsa miał odwagę, by zapytać:
„Jak mogę polepszyć Ŝycie wszystkich ludzi pracy?"
Gdybyś tylko popuścił wodze wyobraźni, dokąd zaprowadziłyby cię twoje pytania?

93
Powiedz, czy zgadzasz się z następującym stwierdzeniem: Myślenie to nic więcej jak zadawanie
pytań i odpowiadanie na te pytania. Aby zareagować na moją prośbę, musiałeś zadać sobie pytanie,
nieprawdaŜ? Mogłeś na przykład pomyśleć: „Czy to prawda? Czy zgadzam się z tym, co on
mówi?"
Większość procesów myślowych - od oceny („Jak to moŜliwe?"), przez wyobraŜenia („Co jest
moŜliwe?"), aŜ po podejmowanie decyzji („Jak postąpię?") - wymaga zadawania pytań i od-
powiadania na nie. Dlatego właśnie, jeśli chcemy odmienić nasze Ŝycie, musimy zmienić
pytania, które nawykowo zadajemy sobie i innym.

94
Dzieci są mistrzami wszechczasów w zadawaniu pytań. Co zyskałbyś naśladując niewinność i
ciekawość dziecka, które z taką determinacją chce uzyskać odpowiedź na swoje pytania?

95
Cale moje Ŝycie jest rezultatem pytań: Dlaczego ludzie postępują w taki właśnie, a nie inny
sposób? Dzięki czemu ludzie o pozornie mniejszych moŜliwościach osiągali sukces? Jak moŜemy
powtórzyć ich sukces? Jak łatwiej i szybciej niŜ kiedykolwiek wcześniej moŜemy zmienić nasze
Ŝycie? Jak moŜemy odmienić Ŝycie innych ludzi?
Jakie główne pytania kształtują teraz twoje Ŝycie?
26
 96
Dobre pytania tworzą dobre Ŝycie. Firmy odnoszą sukcesy, jeśli ich szefowie zadają właściwe
pytania dotyczące produktów, rynków zbytu i planowania. Związek między dwojgiem ludzi
rozwija się, jeśli zadają sobie oni właściwe pytania na temat źródeł potencjalnych konfliktów i
sposobów ich eliminacji oraz sposobów wspierania się nawzajem raczej niŜ wzajemnego
niszczenia się. Społeczeństwa rozwijają się, kiedy ich przywódcy pytają właściwie, co jest waŜne
dla kraju i jak obywatele mogą wspólnie dąŜyć do osiągnięcia celów.
Bez względu na to, jaką dziedzinę Ŝycia chcesz ulepszyć, zawsze moŜesz zadać pytania tak,
aby odpowiedzi na nie były rozwiązaniem twoich problemów. Zawsze moŜesz zadać pytania,
które tobie i twoim bliskim pozwolą osiągnąć kolejny poziom radości Ŝycia i sukcesu.
Czy powinieneś zadać sobie pytania dotyczące jakości Ŝycia? ZaangaŜowania? Wkładu w Ŝycie
innych ludzi?

97
Pytania dają początek procesowi, którego skutki są powaŜniejsze, niŜ moglibyśmy to sobie
wyobraŜać. Zadawanie pytań dotyczących naszych własnych ograniczeń pozwala zburzyć kaŜdy
mur -w Ŝyciu prywatnym, w interesach, w kontaktach między narodami. Cały postęp ludzkości
odbywa się dzięki zadawaniu pytań.
Jakie nowe pytania moŜesz sobie dzisiaj zadać, by odpowiedź na nie pomogła ci odnaleźć
właściwą jakość Ŝycia?

98
MoŜliwości naszego mózgu są bez wątpienia fenomenalne. Aby zgromadzić pod jednym
dachem to, co moŜe pomieścić ludzki umysł, trzeba by zbudować budynek dwa razy większy
od Światowego Centrum Handlowego. Jednak bez zrozumienia, jak dotrzeć do umysłowych
moŜliwości i jak je wykorzystać, cały ten potencjał jest bezuŜyteczny. Co pozwoli ci dotrzeć do
kaŜdej informacji zawartej w tej osobistej bazie danych? Pytania. Często niewykorzystanie
przeszłych doświadczeń wynika nie tyle ze słabej pamięci, co z nieumiejętności zadawania pytań,
które pozwolą sięgnąć po wszystkie moŜliwości.

99
Komputer twojego umysłu zawsze jest gotów ci słuŜyć i na pewno odpowie na kaŜde pytanie, które
zechcesz mu zadać. Jeśli zadasz kiepskie pytanie typu: „Dlaczego wszystko mi się gmatwa?", do-
staniesz kiepską odpowiedź. Jeśli jednak zadasz o wiele poŜyteczniejsze pytanie typu: „Jak mogę to
wykorzystać?", umysł automatycznie poprowadzi cię do rozwiązań problematycznej sytuacji.
Nowe odpowiedzi biorą się z nowych pytań. Jakie dodające sił pytanie mógłbyś zadać sobie łub
komuś z bliskich w tej właśnie chwili?

100
Historia mojego dobrego przyjaciela wspaniale ilustruje potęgę właściwie zadanych pytań. W.
Mitchell uległ powaŜnemu wypadkowi, w którym doznał poparzeń całego ciała i paraliŜu
kończyn dolnych. Jednak nie chciał współczucia i zadał sobie kilka pytań: „Co mi jeszcze
zostało? Co mogę teraz robić lepiej niŜ przed wypadkiem? Co będę mógł dać innym w związku z
tym wypadkiem?"

27
W szpitalu poznał pielęgniarkę imieniem Annie i natychmiast się w niej zakochał. Oszpecony
poparzeniami i sparaliŜowany od pasa w dół miał odwagę zadać sobie pytanie: „Co zrobić, aby
się z nią umówić?" Niedługo potem byli juŜ małŜeństwem.
Gdybyś nie bral pod uwagę moŜliwości niepowodzenia, jakie pytania zadawałbyś sobie teraz?

101
Czy moŜliwe, by ludzie niechętnie nastawieni do związków zadawali sobie pytania wywołujące
wątpliwości? „A jeśli spotkam później kogoś lepszego? Jeśli się teraz zaangaŜuję, a będzie to po-
myłką?" Te i podobne pytania z pewnością nie pozwoliłyby nikomu cieszyć się tym, co juŜ ma.
A gdyby zadawali sobie inne pytania? „Skąd miałem szczęście, by cię poznać? Co najbardziej w
tobie kocham? O ile bogatsze byłoby nasze Ŝycie razem?"
Jakie pytania mógłbyś zadać dzisiaj sobie i partnerowi, abyście mogli poczuć się najszczęśliwszą
parą na świecie?

102
Bez względu na to, jak wiele osiągnęliśmy dotychczas, na naszej drodze zawsze będą się
pojawiały przeszkody utrudniające dalszy rozwój zawodowy i osobisty. Idzie więc nie o to, czy
będziesz miał problemy, ale o to, jak poradzisz sobie z nimi, kiedy się pojawią. Wykorzystaj
poniŜszą listę pytań, aby zmienić swój stan i otworzyć się na nowe rozwiązania. Pytania
rozwiązujące problemy
1. Co dobrego niesie ten problem?
2. Co naleŜy poprawić?
3. Co jestem skłonny zrobić, aby wszystko zaczęło się dziać po mojej myśli?
4. Co jestem skłonny przestać robić, aby wszystko zaczęło się dziać po mojej myśli?
5. W jaki sposób mogę cieszyć się Ŝyciem, robiąc to, co konieczne, aby wszystko zaczęło się
dziać po mojej myśli?

103
Co pozwoliło Donaldowi Trampowi zbudować olbrzymią fortunę na handlu nieruchomościami? Z
pewnością jednym z kluczowych czynników była umiejętność oceny. Szacując nieruchomość,
która wydawała się obiecywać olbrzymie zyski, zadawał sobie pytanie: „Jakie jest największe
ryzyko? Co najgorszego moŜe się zdarzyć i czy będę w stanie sobie z tym poradzić?" Jeśli był
pewien, Ŝe poradzi sobie nawet w przypadku najgorszego scenariusza, podejmował transakcję
wiedząc, Ŝe wszystkie scenariusze lepsze od najgorszego rozegrają się same.
Kiedy Trump zaczął ponosić klęski, obserwatorzy zauwaŜyli, iŜ uwierzył on w swoją
nieomylność i przestał zadawać sobie te pytania. Pamiętaj, Ŝe twoje przeznaczenie kształtują
nie tylko pytania, które zadajesz, lecz równieŜ i te, których sobie nie zadasz.

104
Pytania, które ciągle sobie zadajesz, wywołują albo zdenerwowanie, albo radość, oburzenie albo
inspirację, biedę albo prawdziwe cuda. Zadawaj więc sobie te pytania, które podniosą cię na du-
chu i popchną w kierunku ludzkiej doskonałości.

105
Czy jeśli wiele razy próbowałeś schudnąć i za kaŜdym razem ponosiłeś klęskę, moŜliwe jest, Ŝe
zadawałeś sobie niewłaściwe pytania? Pytania typu: „Czym się zapcham?" „Jakie poŜywienie po-
winienem odstawić?"
28
A gdybyś zamiast tego zadał sobie inne pytania? Jak choćby: „Co będzie dla mnie poŜywne?" „Jaki
lekki i smaczny posiłek mógłbym zjeść, by dodać sobie energii?" „Czy to będzie lekko-strawne, czy
teŜ nie?" A gdy pojawi się pokusa podjadania, spytaj: „Jeśli to zjem, z czego będę musiał
zrezygnować, by osiągnąć cel? Jaką cenę zapłacę w przyszłości, jeśli teraz po to sięgnę?"
Jedna zmiana w najczęściej zadawanych sobie pytaniach moŜe istotnie odmienić twoje Ŝycie. I
odmieni na pewno.

106
Pytania natychmiast zmieniają przedmiot skupienia umysłu, a więc i to, jak się czujemy. Czy nie
masz w swoim Ŝyciu cennych chwil, na których zawsze moŜesz się skupić, aby natychmiast
poczuć się wspaniale? Być moŜe jest to dzień, kiedy zacząłeś Ŝyć samodzielnie, albo narodziny
pierwszego dziecka, albo rozmowa z przyjacielem, która dała ci wiarę w sens dąŜenia do gwiazd.
Pytania typu: „Za co mogę być wdzięczny?", albo: „Co cudownego dzieje się w moim Ŝyciu?"
przenoszą nas do tych wspaniałych chwil, pozwalają nie tylko cieszyć się Ŝyciem, ale równieŜ być
lepszym dla innych.

107
Pytania bardzo róŜnią się od stwierdzeń. MoŜesz przez cały dzień powtarzać stwierdzenia typu:
„Jestem szczęśliwy! Jestem szczęśliwy! Jestem szczęśliwy!", ale nigdy nie przyniosą one poziomu
pewności równego poziomowi, jaki osiągamy, zadając sobie dodające sil pytania, jak choćby: „Z
czego jestem teraz szczęśliwy? Z czego mógłbym być teraz szczęśliwy, gdybym tylko chciał?
Jak bym się wtedy czuł?" W odróŜnieniu od stwierdzeń, pytania nie próbują cię podeprzeć. Kierują
natomiast przedmiotem twojej uwagi i pozwalają ci znaleźć prawdziwie nieodparte powody, by
doznać jakiegoś odczucia. Tak więc dzięki pytaniom doznasz rzeczywistej zmiany stanu
emocjonalnego - odczujesz coś namacalnego, coś trwałego.

108
Jak natychmiast ulepszyć własne Ŝycie? Odkrywając i naśladując zwyczajowe pytania ludzi, których
szanujesz. Jeśli znajdziesz kogoś, kto jest całkowicie szczęśliwy, to gwarantuję, Ŝe jest szczęśliwy z
jednego powodu: potrafi niestrudzenie skupiać się nad tym, co daje mu szczęście, i ciągle
zastanawia się (zadaje pytania), jak być jeszcze szczęśliwszym. Ludzie, którzy odnoszą sukcesy
finansowe, z pewnością zadają sobie przy okazji transakcji zupełnie inne pytania niŜ ci, którzy
ponoszą finansowe poraŜki.
Sukces w dowolnej dziedzinie twojego Ŝycia jest tak bliski, jak nowe pytanie, które wzorujesz
na pytaniach kogoś, kto juŜ doświadcza poŜądanego przez ciebie stanu. Pamiętaj: pytaj, a
będzie ci dane.

109
Jednym z podstawowych składników sukcesu jest otwartość na otrzymywane odpowiedzi. Kiedy
Walt Disney tworzył swoje Magiczne Królestwo, wykorzystał ten składnik. Wszystkie planowane
strategie zamieszczał w postaci wykresów i tabel na wielkiej tablicy w swoim biurze i prosił kaŜdego
z pracowników, by udzielał odpowiedzi na pytanie: „Jak jeszcze moŜemy to ulepszyć?" W ten sposób
Disney zyskał dostęp do twórczego potencjału całej armii ludzi i osiągnął zyski odpowiadające
wielkości tego potencjału.
Nie musisz być u steru władzy swojej firmy, by korzystać z tego narzędzia. W jaki sposób
mógłbyś skupić się nad czymś nowym? Którzy spośród otaczających cię codziennie ludzi mogliby
dać ci nowe pomysły, gdybyś tylko poprosił?

29
 110
Odpowiedzi, które uzyskamy, zaleŜą od pytań, jakie chcemy zadawać. Wszystko sprowadza się
do odkrycia tych pytań, które pomogą ci wprowadzić się w bardziej produktywny stan. Jeśli na
przykład waŜne są dla ciebie uczenie się i postępy, najskuteczniejsze w przełamywaniu
negatywnych wzorców okaŜą się pytania typu: „Jak mogę wykorzystać tę sytuację, aby w
przyszłości działać jeszcze lepiej?"
W przypadku wyjątkowo przygnębiających zdarzeń, moŜesz na przykład zapytać: „Czy za
dziesięć lat będzie to miało jakiekolwiek znaczenie?"
RównieŜ w przypadku problemów w kontaktach osobistych pytania są najszybszym sposobem
rozwiązywania trudności. Jeśli na przykład zadasz sobie pytanie: „Co jeszcze mogłoby wpłynąć na tę
osobę i jak mogę jej dopomóc?", pokonasz róŜnice dzielące cię od partnera i okaŜesz własne
zaangaŜowanie.

111
Ludzie są mistrzami wymazywania. Spośród wszystkich rzeczy, które jesteśmy w stanie postrzegać
w dowolnej chwili, skupiamy się świadomie tylko na kilku, a resztę wymazujemy.
Zadając pytanie sobie albo innym, moŜesz natychmiast zmienić przedmiot skupienia umysłu.
Na przykład dzięki pytaniu: „Czy pomyślałeś kiedyś, jak wielki wpływ wywrze na innych to, co tu
robimy?", moŜesz spowodować, Ŝe współpracownik natychmiast wymaŜe z umysłu wszystkie
kłopotliwe szczegóły związane z waszą pracą i skupi się na długofalowych korzyściach, jakie ona
przyniesie.
Czy znasz kogoś, komu tego rodzaju doping mógłby pomóc?

112
Znajdziemy wszystko, czego szukamy. Aby to sobie udowodnić, spróbuj wykonać
doświadczenie. Gdziekolwiek jesteś w tej właśnie chwili, poświęć parą minut, by dokładnie
obejrzeć otoczenie, i zadaj sobie pytanie: ,,Co wokół jest brązowe?" Zapamiętaj wszystkie
brązowe elementy, a następnie zamknij oczy i postaraj się przypomnieć sobie wszystko, co jest...
zielone. Będzie to pewnie dość proste, jeśli znajdujesz się w znajomym ci otoczeniu, jednak jeśli
otoczenie jest nowe, zadanie to okaŜe się nie lada problemem. Z łatwością będziesz mógł
przypomnieć sobie wszystkie brązowe elementy, a z zielonymi przewiduję kłopoty.
Na koniec otwórz oczy i rozejrzyj się w poszukiwaniu zielonego. Zapewne wszystkie zielone
rzeczy od razu zaatakują twój wzrok. Pamiętaj: „Szukajcie, a znajdziecie." Bądź zawsze
świadom, czego szukasz.

113
Sposób, w jaki zadajemy sobie pytania, często decyduje, co uznajemy za moŜliwe, a co za
niemoŜliwe. Odpowiednie słowa i sposób, w jaki ich uŜywamy, powodują często, Ŝe nie
dostrzegamy nawet pewnych moŜliwości, a inne przyjmujemy za oczywiste. Pytanie: „Dlaczego
zawsze działam na własną szkodę", wprawia w ruch samospełniającą się przepowiednię, zawiera
bowiem pre-supozycję, Ŝe rzeczywiście działasz na własną szkodę. A przecieŜ nie musi to być
prawda.
Naucz się, jak wykorzystywać presupozycje. Znajduj odniesienia, które wesprą twoje nowe
przekonania. Często zadawaj sobie pytanie: „W jaki sposób to doświadczenie doskonali moje
umiejętności?", albo: „Jak wzmocni się nasz związek dzięki temu, przez co właśnie wspólnie
przeszliśmy?"

30
 114
Pytania dają odpowiedzi nawet tam, gdzie pozornie odpowiedzi nie ma.
W początkach mojej kariery mój współpracownik zdefraudował olbrzymią sumę pieniędzy.
Zamiast ogłosić bankructwo (co wszyscy mi radzili), zadałem sobie kilka pytań: „Jak mogę
zmienić tę sytuację? Jak mogę sprawić, Ŝe moja firma stanie się silniejsza niŜ kiedykolwiek
wcześniej? Jak mogę pomagać ludziom nawet wtedy, kiedy śpię?" Pytania te pozwoliły mi
stworzyć dział franchisingu w mojej firmie oraz serię telewizyjnych programów informacyjnych,
które przyniosły korzyść milionom ludzi.
Czy poddajesz się, jeśli nie uzyskasz poŜądanych odpowiedzi od razu? Czy teŜ zadajesz pytania
tak długo i na tyle moŜliwych sposobów, jak długo nie uzyskasz potrzebnych ci rozwiązań?

115
Opracuj na swoje potrzeby codzienny rytuał sukcesu. KaŜdego ranka udziel sobie co najmniej
dwóch odpowiedzi na kaŜde z poniŜszych pytań i zaczerpnij, ile się da, z pozytywnych emocji, które
przy tym odczuwasz. Jeśli nie będziesz potrafił udzielić na któreś odpowiedzi, zmień je na tryb
przypuszczający. Jeśli na przykład nie potrafisz odpowiedzieć na pytanie: „Co mnie w Ŝyciu uszczę-
śliwia?", zapytaj się: „Co mogłoby mnie uszczęśliwić, gdybym tylko chciał?"
PYTANIA PORANNE
l. Co mnie w Ŝyciu uszczęśliwia? Co dokładnie wywołuje teraz moje szczęście? W jaki stan mnie
to wprowadza?
2. Co wywołuje moje podniecenie? Co dokładnie mnie teraz ekscytuje? W jaki stan mnie to
wprowadza?

116
PYTANIA PORANNE (ciąg dalszy)
3. Z czego jestem w Ŝyciu dumny? Co dokładnie powoduje moją dumę? W jaki stan mnie to
wprowadza?
4. Za co jestem Ŝyciu wdzięczny? Co dokładnie budzi moją wdzięczność? W jaki stan mnie to
wprowadza?
5. Co daje mi w Ŝyciu przyjemność? Co dokładnie sprawia mi teraz radość i przyjemność? W jaki
stan mnie to wprowadza?
6. W co wierzę i czemu się chcę poświęcić? Czemu dokładnie jestem oddany? W jaki stan mnie to
wprowadza?
7. Kogo kocham? Kto kocha mnie? Co wywołuje moją miłość? W jaki stan mnie to wprowadza?
Później nauczysz się, jak jeszcze skuteczniej wykorzystywać ten codzienny rytuał sukcesu.

117
Wspaniałym uzupełnieniem pytań porannych są trzy pytania wieczorne. Ich głównym zadaniem
jest umoŜliwienie ci spojrzenia z dystansem na wydarzenia danego dnia. A skoro zadawałeś sobie
pytania przez cały dzień, dlaczego nie miałbyś zadać sobie jeszcze trzech, aby wprawić się w
lepszy stan przed zaśnięciem? PYTANIA WIECZORNE
l.Co dzisiaj z siebie dałem? Co dokładnie dałem dzisiaj innym? W jaki sposób?
2. Czego się dzisiaj nauczyłem?
3. Jak dzień dzisiejszy przyczynił się do podniesienia jakości mojego Ŝycia? Jak mogę go
wykorzystać jako przyszłą inwestycję?
Jeśli chcesz, powtórz teŜ pytania poranne.

31
 118
Jedynym ograniczeniem dla twoich pytań są twoje własne przekonania na temat tego, co moŜliwe,
a co nie. Do podstawowych przekonań, które ukształtowały moje przeznaczenie, naleŜy to: Jeśli
zadaję jakieś pytanie nieustannie, z pewnością znajdę na nie odpowiedź.

119
Jakie pytania powinieneś zadawać sobie regularnie? Dwa z moich ulubionych pytań są równie
proste, jak skuteczne i zawsze pomagają mi one pokonywać trudności: „Co dobrego mogę
znaleźć w tej sytuacji?" i „Jak mogę to wszystko wykorzystać?"
Zadanie pierwszego pytania przerywa negatywne odczucie i przypomina mi, Ŝe zawsze moŜemy
przypisać całkowicie dowolne znaczenie kaŜdemu z otaczających nas wydarzeń. Zadanie sobie
drugiego pytania skupia moją uwagę na „jak", a nie na „dlaczego", a więc koncentruję się na
rozwiązaniach i korzyściach raczej niŜ na rozpamiętywaniu krzywd.
Jakie dwa pytania moŜesz zacząć sobie zadawać, aby zmieniać w jednej chwili własny stan
emocjonalny? Dodaj je do twoich pytań porannych, aby stały się integralną częścią codziennego
rytuału sukcesu.

120
Leo Buscaglia, który tak wiele dobrego wniósł do badań nad kontaktami między ludźmi,
zasugerował mi kiedyś bardzo proste pytanie, które moŜe zdziałać cuda. Kiedy Leo był chłopcem,
ojciec co wieczór zadawał mu pytanie: „Czego się dzisiaj nauczyłeś?" 1 Leo wiedział, Ŝe musi
na nie udzielić dobrej odpowiedzi. Jeśli więc danego dnia nie dowiedział się niczego nowego w
szkole, sięgał po encyklopedię. Wiele dziesiątków lat później Leo nadal nie kładzie się spać, jeśli
nie udzieli sobie satysfakcjonującej odpowiedzi na to samo pytanie.
W jaki sposób zmieniłoby się Ŝycie twoje lub twoich dzieci, gdybyś dodał to łub podobne pytanie
do codziennych czynności? W jaki sposób mógłbyś uczynić z tego procesu coś równie waŜnego
jak jedzenie i sen?

121
W pewnym momencie musisz przestać pytać i przystąpić do działania. Pytania typu: „O co
naprawdę chodzi w moim Ŝyciu?", są z pewnością bardzo potęŜne, jednak jeśli będziesz się
starał udzielić na nie perfekcyjnej odpowiedzi, nie zajdziesz zbyt daleko. Pierwsza odpowiedź,
taka z głębi duszy, jest często najlepsza i właśnie na jej zasadzie trzeba działać. A więc aby osiągnąć
rezultaty, po prostu postanów, co dla ciebie najwaŜniejsze - przynajmniej w tej chwili - i
wykorzystaj swoją siłę, by do tego dąŜyć. Zacznij zmieniać jakość swojego Ŝycia.

32
 Część piąta

Jak się zmieniać

Nauka warunkowania sukcesu
,, Nawyk jest najlepszym sługą albo najgorszym z panów. "
- Nathaniel Emmons

122
Zawsze byłem dumny z mej umiejętności wywoływania trwałych zmian niemal u kaŜdego.
Pewnego dnia dostałem jednak zimny prysznic, kiedy podszedł do mnie człowiek, któremu kiedyś
pomogłem rzucić palenie, wyciągnął paczkę papierosów i powiedział: „Nie udało się panu!"
Spytałem, co się stało, i oto jak odpowiedział: „Po naszej sesji nie paliłem dwa i pół roku. Jednak
potem, kiedy doznałem stresu, pociągnąłem raz i od tamtej pory znowu palę. To wszystko przez
pana. Nie zaprogramował mnie pan właściwie!"
ChociaŜ jego słowa były co najmniej mało eleganckie, człowiek ten dał mi wspaniały prezent.
Dzięki niemu uświadomiłem sobie bowiem, Ŝe musimy przyjąć osobistą odpowiedzialność za
własne zmiany. Nikt nie moŜe cię „zaprogramować". Sam musisz się WARUNKOWAĆ.

123
KaŜda zmiana będzie tylko czasowa, dopóki nie uczynimy samych siebie odpowiedzialnymi za nią -
siebie samych i nikogo innego. Przede wszystkim musimy przyjąć poniŜsze trzy przekonania:
1. T O MUSI się zmienić. (Przekonanie, Ŝe powinniśmy coś zmienić, nie wystarczy.)
2. JA muszę to zmienić. (Inni mogą nam pomagać, ale odpowiedzialność spoczywa na nas.)
3. POTRAFIĘ to zmienić. (To my stworzyliśmy naszą teraźniejszość. Dlatego właśnie równieŜ my
moŜemy ją zmienić.)

124
Co naprawdę powoduje zmiany? Zmiany zachodzą wówczas, gdy w systemie nerwowym
zmienimy wraŜenia i odczucia związane z określonym doświadczeniem.
Jak. długo papierosy dają ci poczucie przyjemności, tak długo będzie cię do nich ciągnęło.
Dopiero kiedy skojarzysz tytoń z odrazą, „popielniczką w ustach" i śmiercią nastąpi prawdziwie
trwała zmiana w twoim zachowaniu.
ChociaŜ chcielibyśmy temu zaprzeczyć, naszym zachowaniem kieruje nie intelektualna
kalkulacja, ale spontaniczne reakcje. MoŜesz doskonale wiedzieć, Ŝe czekolada jest niezdrowa,
i nadal ją jeść. Dlaczego? PoniewaŜ twoim zachowaniem kieruje nie wiedza i intelekt, ale to w
systemie nerwowym, z czym nauczyłeś się wiązać cierpienie i przyjemność. To nasze
neuroasocjacje -asocjacje, które wytworzyliśmy w systemie nerwowym - określają charakter
naszych działań.

125
Dlaczego większość prób przełamania jakiegoś nałogu kończy się niepowodzeniem? PoniewaŜ
odnosimy się do objawów problemu - na przykład stosując dietę albo nie zabierając z domu kart
kredytowych, co ma ograniczyć nasze wydatki. Tymczasem tak długo, jak nie wyeliminujemy
przyczyny problemu, objawy będą wracały. Technika, którą opracowałem - Nauka Warunkowania

33
Neuro-asocjacyjnegoTM (NWA) -jest prostą ale skuteczną strategią która doprowadzi cię do
trwałych zmian.
1. Zdecyduj jasno, czego naprawdę chcesz. Większość ludzi skupia się nad tym, czego nie chce.
2. Podźwignij się do działania. Spraw, by zmiana stała się koniecznością
3. Przełam ograniczające cię wzorce. Pozbądź się nałogu, który „trzyma cię w uścisku".
4. Stań przed wyjściem alternatywnym, które będzie cię wzmacniać. Nie moŜna po prostu
zaprzestać jakiegoś zachowania lub pozbyć się emocji. Trzeba je zastąpić.
5. Uwarunkuj to wyjście - by stało się nowym nawykiem.
6. Sprawdź się. Upewnij się, Ŝe nowy nawyk działa!

126
Co powstrzymuje nas przed wprowadzaniem zmian? Niektóre przekonania, zarówno osobiste,
jak i kulturowe.
Wielu ludzi nie wierzy, Ŝe jest w stanie wprowadzić w Ŝycie jakiekolwiek zmiany tylko dlatego,
Ŝe nie udały im się podobne próby wcześniej. Część jest przekonana, Ŝe zmiany są procesem
długotrwałym i bolesnym - bo przecieŜ inaczej dawno by się juŜ zmienili. Co więcej, jeśli w ciągu
kilku minut rozwiąŜesz problem, z którym borykałeś się przez lata, będziesz musiał stawić czoło
przyjaciołom i rodzinie. Mogą przecieŜ spytać: „Jeśli było to takie łatwe, to po co tak długo i tak
bardzo martwiliśmy się o ciebie?" Za pomocą wszystkich tych negatywnych bodźców
nauczyliśmy się uznawać zmiany za proces długotrwały, po to, by inni mogli naszą zmianę
„docenić".
Obudź się z tej kulturowej hipnozy i zrozum, Ŝe nowe działania natychmiast dadzą nowe rezultaty.

127
Wszystkich nas uczono, Ŝe szybkie zmiany zachowania, przekonań lub emocji mogą oznaczać
hipokryzję, niestałość lub po prostu kaprys. Natomiast ludzie postrzegani jako konsekwentni uzna-
wani są zwykle za „solidnych", „godnych zaufania". Wszystko to wywiera na nas olbrzymią
zewnętrzną presję utrzymania status quo i zmusza do robienia dokładnie tego, czego od nas
oczekują.
Musisz zrozumieć, Ŝe skoro w jednej chwili moŜesz stworzyć jakiś problem, równie szybko
potrafisz znaleźć jego rozwiązanie! Zastanów się tylko. Jeśli ktoś potrzebuje wiele czasu, by
dokonać zmiany, czy czas zabiera mu sama zmiana, czy teŜ dotarcie do punktu, w którym zmianę tę
uznaje za konieczną?
Aby wytworzyć w sobie szybką zmianę, musisz przyjąć podstawowe przekonanie, Ŝe moŜesz zmienić
wszystko w jednej chwili, juŜ teraz.

128
Nie dzieje się z tobą nic złego. Nie jesteś „zepsuty" i nie trzeba cię „naprawić". Jeśli ciągle unikasz
odrzucenia, twój umysł po prostu skutecznie chroni cię przed cierpieniem. Jednak całkowite unikanie płci
przeciwnej równieŜ powoduje cierpienie! Aby wytworzyć nowe zachowania, musisz się po prostu
„przebudować". Potencjał, którego potrzebujesz, by zmienić cokolwiek w Ŝyciu, tkwi w tobie cały czas.
Musisz tylko po niego sięgnąć.
Jeśli chcesz wprowadzić w swoim Ŝyciu jakąkolwiek zmianę -w zachowaniu czy we wzorcach
emocjonalnych - określ ją wyraźnie właśnie teraz i wykorzystaj resztę tego rozdziału, by osiągnąć to, czego
chcesz.

129
NWA KROK PIERWSZY
Zdecyduj, czego naprawdę chcesz i co powstrzymuje cię przed
34
osiągnięciem tego celu.
Pamiętaj, Ŝe dostajemy to, na czym się koncentrujemy. Na przykład zamiast zastanawiać się nad
tym, czego nie chcesz, jednoznacznie nazwij to, czego chcesz. Tak więc zamiast wyznaczać sobie
za cel zerwanie z papierosami, postanów, Ŝe chcesz być zdrowszy i mieć kondycję lepszą niŜ
kiedykolwiek przedtem. Im dokładniejsze twoje postanowienie, tym większą siłę zyskasz, by
wprowadzić je w Ŝycie od razu.
Kiedy postanowisz, czego chcesz, musisz określić potencjalne przeszkody, które staną ci na
drodze do celu, jak choćby przewidywane cierpienie związane z wprowadzaniem zmian.
Czego pragniesz? Co uniemoŜliwia ci osiągnięcie tego celu?

130
Czy zauwaŜyłeś moŜe, Ŝe czasem rany powypadkowe nie goją się szybko u ludzi, którzy w
okresie rekonwalescencji otoczeni są szczególnie troskliwą opieką? ChociaŜ tak naprawdę chcą
oni wyzdrowieć, przyjemność wynikająca z otrzymywanej opieki i okazywanych im uczuć oraz
moŜliwość odpręŜenia się i odpoczynku od codziennych zmartwień czasem opóźnia, a nawet
uniemoŜliwia wyzdrowienie. Kiedy człowiek czerpie wtórne zyski z przynoszącego cierpienie i
ból zachowania lub wzorca emocjonalnego, cięŜko mu się zmienić. Właśnie potrzeba
zachowania wtórnych zysków jest często główną przeszkodą na drodze do wprowadzenia trwałej
zmiany.
Jakie ukryte korzyści moŜesz czerpać z zachowania, które chciałbyś i we własnej opinii
powinieneś zmienić? Na ile są te korzyści atrakcyjne w porównaniu z cierpieniem wynikającym z
tego zachowania w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości?

131
NWA KROK DRUGI
Podźwignij się do działania: połącz wielkie cierpienie z niedokonaniem zmiany natychmiast
i wielką przyjemność z jej natychmiastowym wprowadzeniem. Zadawaj sobie pytania:
1. Ile zapłacę za to zachowanie (emocję), jeśli go nie zmienię?
2. Co stracę w Ŝyciu, jeśli nie wprowadzę tej zmiany?
3. Jaki rachunek juŜ płacę za stare zachowanie? Jaka jest cena umysłowa? emocjonalna?
zdrowotna? ekonomiczna? duchowa?
4. Jak wpływa to na moją karierę? Na moich najbliŜszych?
NajŜywiej, jak potrafisz, wyobraź sobie i doznaj przyjemnych konsekwencji natychmiastowego
wprowadzenia zmiany. Zadaj sobie pytania:
1. Jakie będą moje odczucia, kiedy się zmienię?
2. O ile silniejszy będę dzięki tej zmianie?
3. Jak zareagują na to rodzina i przyjaciele?
4. O ile będę szczęśliwszy?
5. Czy nie zasługuję sobie na te korzyści juŜ teraz?

132
Próbował niemal wszystkiego, by rzucić palenie. 1 nic nie pomagało, aŜ do chwili, kiedy jego
sześcioletnia córka weszła do pokoju i ze łzami powiedziała: „Tato, proszę, przestań się zabijać.
Chcę, Ŝebyś był przy mnie, kiedy będą brała ślub!" śadne argumenty nie potrafiły jej przekonać, Ŝe
palenie go nie zabije. I wtedy papierosy poszły w kąt. Od tamtego dnia nie zapalił ani razu.
Czasem twój własny ból nie wystarczy, byś dokonał zmiany. Ale ból osób ci bliskich zawsze jest
potęŜną dźwignią.
Jeśli bezskutecznie próbowałeś dokonać jakiejś zmiany, brakującym elementem była
najprawdopodobniej dźwignia. Dopóki nie doprowadzisz się do stanu, w którym uznajesz zmianę
35
za absolutną konieczność, będziesz najprawdopodobniej odkładał jej wprowadzenie. Jeśli jednak
zaczniesz dysponować dość mocnymi powodami - czyli właściwą dźwignią- zaczniesz działać.

133
Potrzebujesz bezpiecznej strategii pozbycia się zbędnych kilogramów? MoŜe spodoba ci się
następujący pomysł:
Znajdź kogoś, kto będzie ci towarzyszył w odchudzaniu się, i w jego obecności obiecaj grupie
przyjaciół, Ŝe zaczynasz prowadzić zdrowy tryb Ŝycia, stosować właściwą dietę i odpowiednie
ćwiczenia. Daj im teŜ słowo, Ŝe jeśli nie dotrzymasz obietnicy, zjesz ca/ą puszkę mięsnej karmy dla
psów.
Kobieta, która opowiedziała mi o tym sposobie, wykorzystała go razem z przyjaciółką. Obydwie
przez cały czas miały pod ręką puszkę z karmą która miała przypominać im o powziętym posta-
nowieniu. Ilekroć przychodziła im ochota na jakiś smakowity kąsek albo teŜ nie chciało im się
wykonywać ćwiczeń, czytały na głos składniki wyliczone na etykietce puszki. Specjały typu „ka-
wałki koniny" pomogły im osiągnąć cel bez pudła!

134
NWA KROK TRZECI
Przełam ograniczające cię wzorce.
Czy kiedykolwiek widziałeś muchę zamkniętą w jakimś pomieszczeniu? Desperacko poszukując
wyjścia, raz po raz rozbija się o najbliŜszą szybę.
Czy kiedykolwiek widziałeś tak właśnie zachowujących się ludzi? Mają wielką motywację, jeśli
jednak będą ciągle powtarzać nieskuteczne działania, niczego nie osiągną. Podobnie jak współ-
małŜonek albo rodzic, który ciągle narzeka i zrzędzi, by osiągnąć jedynie przeciwne zamierzonym
rezultaty.
Przełam ograniczające cię wzorce, robiąc coś zupełnie niespodziewanego. Jeśli zrzędzisz, złap się
na tym w pół zdania, padnij na kolana i... uśmiechnij się! Dojdź do małŜonka lub dziecka, obejmij
i powiedz, jak bardzo ich kochasz.
Wymień kilka takich niezwykłych sposobów, które pozwolą przełamać ograniczające cię wzorce.

135
Aby wytworzyć nowy wzorzec myślenia, odczuwania lub zachowania, musisz najpierw przełamać
stary wzorzec. Pomyśl przez chwilę o zasadzie działania płyty kompaktowej. Dlaczego zawsze gra
tę samą muzykę? PoniewaŜ jest na niej wyryty niewidzialny wzorzec.
Podobnie jak nie moŜna wkładać do odtwarzacza nowej płyty kompaktowej, kiedy jeszcze gra stara,
tak nie moŜna i nie da się ustalić nowego wzorca emocjonalnego (wzorca zachowań), dopóki
działa jeszcze stary wzorzec. Tak więc w chwili, gdy złapiesz się na jego stosowaniu, przełam go
największą moŜliwą liczbą głupich, dziwacznych i śmiesznych posunięć. To tak, jakbyś nagle
zdecydował, Ŝe nigdy więcej nie chcesz słuchać jakiegoś utworu. Musisz wyjąć płytę kompaktową z
odtwarzacza i z największym wigorem porysować jej powierzchnię, by zyskać pewność, Ŝe nigdy
juŜ więcej nie zagra.

136
Powodem, dla którego tak trudno jest czasem przełamać wzorzec emocjonalny (wzorzec
zachowań), jest fakt, Ŝe wzorzec ten jest dosłownie „wpisany" w ciebie. Jeden z badaczy
udowodnił to, przeprowadzając doświadczenie na małpie. Kontrolował połączenia komórek
nerwowych w jej mózgu wytwarzające się podczas nieustannego poruszania jednym z palców
kończyny górnej. Z kaŜdym ruchem połączenie stawało się mocniejsze, a po setkach wykonanych
36
ruchów komórki nerwowe zbiły się, by wytworzyć sztywny splot, z którym małpa kontynuowała
ruchy palcem nawet po tym, jak ustało warunkowanie.
Wielu z nas na podobnych zasadach uwarunkowało się do wpadania w szał, zamartwiania się na
śmierć, odczuwania strachu, naduŜywania alkoholu i tak dalej.
Jakie pozytywne zachowania moŜesz wzmocnić dzięki powtarzaniu?

137
Czy twoje Ŝycie kształtowane jest przez jakiekolwiek nie uświadamiane wzorce? Wielu ludzi
powtarza te same czynności dzień w dzień, by dojechać do pracy: ta sama autostrada, ten sam
zjazd i tak dalej. Ćwiczymy ciało i umysł do funkcjonowania w ramach określonego wzorca tak
długo, aŜ staje się on nawykiem. 1 co się dzieje, kiedy pewnego dnia musimy zjechać z autostrady
w innym miejscu? Większość z nas przejeŜdŜa właściwy zjazd.
Podobnie działają wzorce emocjonalne we wszystkich innych dziedzinach Ŝycia. Czy ktoś z
twoich znajomych ma nawyk denerwowania się, frustrowania albo padania ofiarą sytuacji
zewnętrznej? A moŜe juŜ najwyŜszy czas, byś wytworzył w sobie nawyk bycia szczęśliwym,
pełnym Ŝycia albo wdzięcznym światu? Za trudne? Oczywiście, Ŝe nie! Wystarczy przełamanie
starego wzorca i zastąpienie go nowym.

138
Wszystko, czego nie uŜywasz, zanika. Prostym sposobem na pozbycie się ograniczającego cię
wzorca jest więc unikanie go. Połączenie nerwowe (neuroasocjacja) stopniowo zanika, jeśli nie
jest uŜywane. Ale uwaga! Dzieje się tak zawsze, zarówno w przypadku negatywnych, jak i
pozytywnych wzorców. Nie uŜywana odwaga słabnie. Nie ćwiczone postanowienie zanika.
Nie odnawiana pasja zamiera.
W tym momencie zdecyduj więc, Ŝe zrobisz coś, co pozwoli ci wykorzystać jeden z najlepszych i
najbardziej umacniających cię wzorców emocjonalnych. Pamiętaj, Ŝe im częściej go uŜywasz,
tym staje się mocniejszy. Musimy ćwiczyć mięśnie naszych emocji nie tylko po to, by osiągnąć
nowe rezultaty, ale i po to, by utrzymać się w zdrowiu psychicznym i gotowości do nowych
sukcesów.
NWA KROK CZWARTY
Stań przed alternatywą, która będzie cię wzmacniać.
Badania nad uzaleŜnionymi od narkotyków wykazały, Ŝe dla róŜnych jednostek róŜne jest
prawdopodobieństwo nawrotu uzaleŜnienia. Ci, któiych po prostu zmuszono do zerwania z nało-
giem, wrócili do niego natychmiast po tym, jak wypuszczono ich z więzienia. Ci, którzy rzucili ze
względu na wewnętrzną motywację, wytrzymali bez nałogu około dwóch lat. Natomiast ci, którzy
zastąpili uzaleŜnienie inną moŜliwością-jak skupienie się nad religią opanowanie nowych
umiejętności zawodowych - zwykle nie odczuwali głodu przez osiem lub więcej lat, a wielu nie
wróciło do narkotyków nigdy.
Wysiłki większości ludzi kończą się jedynie chwilową zmianą poniewaŜ nie potrafią oni znaleźć
alternatywnego sposobu pozbycia się cierpienia i zyskania przyjemności. Stare wzorce naleŜy
czymś zastąpić. Nie wystarczy się ich pozbyć.

140
NWA KROK PIĄTY
Warunkuj nowy wzorzec do uzyskania jego trwałości.
Prawdziwą lekcję warunkowania otrzymałem, obserwując kiedyś stroiciela fortepianów
pracującego u nas w domu. Kiedy spytałem, ile płacę za usługę, odparł, Ŝe rachunek wystawi
podczas następnej wizyty „To znaczy, Ŝe pan nie skończył?" - spytałem. Wtedy cierpliwie

37
wyjaśnił mi, Ŝe struny fortepianu są sztywne i aby utrzymać ich optymalne napręŜenie, trzeba je
konsekwentnie warunkować.
Dokładnie tak samo musimy postępować, aby dokonać trwałej zmiany. Musimy warunkować
system nerwowy, by osiągnąć nie tylko pojedynczy sukces, ale by odnosić sukcesy stale. W
końcu po jednych zajęciach aerobiku nikt nie oświadcza: „Jestem juŜ zdrowy na całe Ŝycie!"

141
Czy pamiętasz doświadczenie z małpą? Poprzez ciągłe poruszanie palcem wytworzyła ona w
mózgu połączenie neuronowe, które kazało jej później nieustannie wykonywać tę czynność?
Badacze udowodnili, Ŝe jeśli pobudzą zwierzę emocjonalnie podczas tresury, połączenie
neuronowe wzmacnia się po mniejszej ilości powtórzeń danego zachowania. Jeśli ćwiczysz nowy
wzorzec, wyobraŜając go sobie lub wykonując z odpowiednio duŜym natęŜeniem emocji
(podniecenie, pasja), wytworzysz neuronowy „skrót" do przyjemności. Ten rodzaj warunkowania
powoduje, Ŝe czujesz się zmuszony zawsze juŜ chodzić na skróty (czyli wykorzystywać dany
wzorzec emocjonalny lub wzorzec zachowań).
Pamiętaj, Ŝe waŜne jest wzmacnianie nowego wzorca przez nagradzanie samego siebie albo
kogoś, komu pomagasz, ilekroć go uŜywasz. KaŜdy wzorzec (myślenia, zachowania, emo-
cjonalny) konsekwentnie wzmacniany staje się nawykiem.

142
Wielką siłę warunkowania ilustruje historia związana z najlepszym graczem Boston Celtics Lany
Birdem. Kiedyś zaproponowano mu udział w reklamie jednego z napojów. Scenariusz wymagał,
by nie trafił piłką do kosza. I udało mu się to dopiero za dziesiątym razem! Tak mocno
uwarunkował się na celne rzuty za kaŜdym razem, Ŝe trzeba było z jego strony wielkiego wysiłku
i ćwiczeń, by choć raz świadomie wykonał niecelny rzut. Nie ma wątpliwości, Ŝe w mózgu
Larry'ego Birda funkcjonuje neuronowe połączenie wytworzone przez nieustanne powtarzanie
ruchów niezbędnych do umieszczenia piłki w koszu.
Pamiętaj, Ŝe moŜemy uwarunkować kaŜcie zachowanie, jeśli powtórzymy je odpowiednią ilość
razy z odpowiednim natęŜeniem emocji.

143
Fundamentalnym prawem warunkowania jest to, Ŝe kaŜdy wzorzec emocji lub zachowań, który
podlega ciągłemu wzmacnianiu, staje się reakcją automatyczną i bezwarunkową. Brak
wzmacniania powoduje w końcu zanik wzorca.
Jakie nagrody - umysłowe, fizyczne albo emocjonalne - moŜesz sobie przyznawać za świadome
wytworzenie nowego wzorca?

144
Czy moŜna nauczyć kurę tańczyć? Nawet jeśli wyda ci się to nieprawdopodobne, odpowiedź
brzmi: tak. Wszystkie zwierzęta -i ludzie - zachowują się zmiennie.
Sekret tresera polega na uwaŜnej obserwacji kury. Ilekroć sama zaczyna poruszać się w kierunku
planowanym przez tresera, natychmiast wzmacnia on to zachowanie nagrodą w postaci pokarmu.
Na początku kura nie wie, dlaczego jest karmiona. Mimo to jednak treser dalej ją nagradza
(wzmacnia zachowanie), ilekroć porusza się ona w poŜądanym kierunku. W końcu kura uczy się
sekwencji ruchów, które składają się na taniec.
Działania ludzi są oczywiście bardziej złoŜone niŜ działanie kury. Ale czy nie wytresowano w
tobie odpowiednich zachowań na przykład w pracy lub w szkole? W jaki sposób moŜesz wykorzy-

38
stać zasadę tresury, by pomóc sobie, swoim pracownikom albo dzieciom w wytworzeniu nawyku
sukcesu?

145
PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Właściwa koordynacja w czasie jest absolutnie niezbędna dla skutecznego warunkowania.
Aby wzmocnienie było skuteczne, musi nastąpić dokładnie w chwili, kiedy wykonywana jest po-
Ŝądana czynność. Jeśli do momentu pozytywnego lub negatywnego wzmocnienia minie zbyt duŜo
czasu, wtedy wzmocnienie kojarzone jest z zachowaniem jedynie intelektualnie, a nie emocjonal-
nie w systemie nerwowym.
Na przykład kierowcy karani mandatem za niewłaściwe parkowanie naraŜeni sana określone
niedogodności z opóźnieniem. PoniewaŜ mogą oni nie płacić mandatu nawet przez kilka tygodni,
często popełniają to samo wykroczenie wiele razy. Gwarantuję ci jednak, Ŝe gdyby
nieuprawnione zaparkowanie samochodu na miejscu dla inwalidów kończyło się za kaŜdym
razem eksplozją samochodu, kierowcy nie tylko przełamaliby stary wzorzec, ale i natychmiast
wytworzyli w sobie nowy!

146
PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA: Ćwiczenie
Sporządź listę nagród, których moŜesz sobie udzielać natychmiast po wykonaniu „właściwej
czynności". Następnie wskaŜ na określoną sytuację, w której będziesz się świadomie wzmacniał,
uŜywając jednej z tych nagród.
DRUGATECHNIKA WARUNKOWANIA Konsekwentne wzmacnianie jest waŜne, kiedy po
raz pierwszy warunkujesz nowy wzorzec. Ilekroć zauwaŜysz u siebie poŜądane zachowanie (na
przykład wstajesz od stołu, zanim najesz się do syta, albo nie przyjmujesz proponowanego ci
papierosa), natychmiast się nagradzaj.

147
TRZECIA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Treserzy wiedzą doskonale, Ŝe jeśli nagradzają delfina za kaŜdy skok, po krótkim czasie nie
będzie chciał skakać bez nagrody. Co gorsza, moŜe teŜ doznać przesytu i nie chcieć skakać w
ogóle.
My niczym się tu nie róŜnimy. Tak samo reagujesz ty, twoje dzieci, współpracownicy i kaŜdy, z
kim się stykasz. Jeśli wzmacniasz kogoś za kaŜdym razem, szybko staje się to nudne. Kiedy
wzorzec zachowania jest juŜ ustalony, o wiele skuteczniejsze dla jego podtrzymania jest
nagradzanie zmienne. Tak więc mniej więcej po miesiącu nagradzania siebie lub innych za
kaŜdym razem, zwolnij tempo. Udzielaj nagrody spontanicznie!

148
Zmienne wzmacnianie jest jednym z najpotęŜniejszych narzędzi warunkowania. Zastanów się na
przykład nad tym, co ciągnie ludzi do hazardu. Gdyby wygrywali za kaŜdym razem, początkowo
byłoby to podniecające, ale z czasem zaczęłoby przypominać pracę (ciągnij przez cały czas za
dźwignię „jednorękiego bandyty", a dostaniesz za to pieniądze). Niepewność co do nagrody
podnieca system nerwowy i zwiększa intensywność przyjemności w chwili otrzymania nagrody,
czyniąc z niej prawdziwie potęŜne wzmocnienie. To właśnie uzaleŜnia.
Dokładnie to samo dzieje się, kiedy po rzuceniu palenia sięgasz po „jednego" papierosa. Traktujesz
go jako nagrodę, wzbudzasz siłę zmiennego wzmacniania i zwiększasz uzaleŜnienie. Za wszelką
ceną unikaj tej pułapki!
39
 149
CZWARTA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Aby wdroŜyć trwałą zmianę, najlepiej połączyć dwie techniki:
1. Nagradzaj się w regularnych odstępach za określone działania (co znane jest jako stałe
wzmacnianie). Na przykład delfiny tresowane, by skakały dziesięć razy pod rząd, nagradzane
są_zawsze po dziesiątym skoku, a więc co dziesiąty raz. Jednak aby się upewnić, Ŝe nie nauczą się
one wkładania największego wysiłku właśnie w dziesiąty skok, nagradzane są teŜ i po innych
skokach, ale nieregularnie. Dzięki temu delfin zawsze skacze wysoko kierowany „ekscytującą
moŜliwością" nagrody.
2. Właśnie dlatego, jeśli warunkujesz siebie samego lub innych, nie zapomnij o przygotowaniu
specjalnej niespodzianki za specjalne wysiłki.
Czy pamiętasz to wspaniale uczucie, którego doświadczyłeś ostatnim razem po dodatkowej premii
w pracy? A moŜe po specjalnej pochwale w szkole lub na uczelni? Po niespodziance, którą
sprawił ci współmałŜonek?

150
PIĄTA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Jednym z najcenniejszych i najskuteczniejszych narzędzi warunkowania, tak w przypadku
delfinów, jak i ludzi, jest technika znana jako pula. Czasem treser daje delfinowi nagrodę nawet
wtedy, kiedy nie zachowuje się on dobrze, a więc, wydawałoby się, bez przyczyny. Często taka
niespodzianka stymuluje zwierzę do lepszych skoków.
Kiedy więc następnym razem poczujesz się przytłoczony kłopotami, moŜe pomoŜe ci właśnie
pula -jakiś specjalny rodzaj traktowania, na który nie trzeba było sobie specjalnie zapracować.
Pomaga to przerwać wzorzec pozbawiony inspiracji i skłania do zwiększenia wysiłków.
Równie waŜne jest udzielanie nagrody większej niŜ spodziewana. Przekonasz się, Ŝe spowoduje
to zwielokrotnienie wysiłków w przyszłości.
Czy znasz kogoś, kto zasługuje sobie na zagarnięcie puli juŜ dzisiaj? A moŜe komuś jest to bardzo
potrzebne?

151
NWA KROK SZÓSTY
Sprawdź się!
Wykorzystaj poniŜszą listę, aby przekonać się, Ŝe właściwie wykonałeś kaŜdy z poprzednich
pięciu etapów warunkowania neuroasocjacyjnego:
1. Upewnij się, Ŝe ilekroć myślisz o starym wzorcu emocjonalnym lub wzorcu zachowań,
natychmiast kojarzysz z nim cierpienie.
2. Sprawdź, czy łączysz przyjemność z nowym wzorcem. Czy myśląc o nowych zachowaniach i
uczuciach, wyobraŜasz sobie i czujesz rzeczy przyjemne zamiast przykrych?
3. Upewnij się, czy nowe zachowanie jest zgodne z tym, jak chcesz Ŝyć. Czy jest w zgodzie z
twoimi celami? przekonaniami? filozofią Ŝyciową?
4. Przekonaj się, czy utrzymane zostały korzyści płynące ze starego wzorca. Jeśli na przykład
sięgałeś po papierosa, aby się uspokoić lub zmniejszyć poziom stresu, twój nowy sposób
osiągania
tych celów musi być równie skuteczny. Czy jest? Czy nowe zachowanie pozwoli ci osiągnąć
korzyści i da poczucie przyjemności, które dawał ci stary wzorzec?
5. Wyobraź sobie siebie zachowującego się w ten nowy sposób w przyszłości. Wyobraź sobie coś,
co skłoniłoby cię w przyszłości do uruchomienia starego wzorca. Przekonaj się, czy potrafisz wy-
korzystać nowy wzorzec zamiast starego.
40
 Część szósta

Słownictwo sukcesu
Siła słownika sukcesu i metafor ogólnych

,, Słowa są kanwą, na której oplatamy nasze doświadczenie. "

- Aldous Huxley

152
Czy kiedykolwiek poruszyły cię do głębi słowa wielkiego mówcy? MoŜe wciąŜ brzmią ci w uszach
słowa jakiegoś mistrza tej miary co John F. Kennedy, Winston Churchill albo Martin Luther King,
Jr.? Dzięki potędze słów ludzie ci wpływali nie tylko na jednostki, jak ty czy ja, ale na całe narody i
nawet po śmierci potrafią wzruszać innych.
A czy kiedykolwiek zadałeś sobie trud, by zastanowić się nad siłą z jaką potrafisz się inspirować lub
niszczyć tylko za pomocą słów, których masz zwyczaj uŜywać? Czy słowa, których uŜywasz,
podnoszą cię na duchu, czy teŜ odwrotnie, deprymują? Czy niosą ci nadzieję, czy zwątpienie?
Jednym z największych twoich odkryć, jest poznanie siły, z jaką w jednej chwili potrafisz zmie-
niać swój nastrój i postrzeganie rzeczywistości, świadomie dobierając słowa, którymi opisujesz
swoje uczucia.

153
Słowa mają moc wywoływania wojen i tworzenia pokoju, niszczenia wszelkich związków i
umacniania ich. Nasze odczucia dotyczące wszelkich zdarzeń są kształtowane znaczeniem, które
tym zdarzeniom nadajemy. Słowa, które świadomie lub nieświadomie wybierasz, by opisać daną
sytuację, potrafią w jednej chwili odmienić jej znaczenie, a w ten sposób równieŜ twoje odczucia.
Czy poczujesz się inaczej, opisawszy sobie jakąś sytuację jako rujnującą, niŜ gdybyś nazwał ją
powodem twojego rozczarowania? Czy za nazwaniem czegoś katastrofą i problemem kryją się jakie-
kolwiek róŜnice emocjonalne? Co się stanie, jeśli powiesz mi o jakimś swoim przekonaniu, a ja
odpowiem, Ŝe nie masz racji? A jeśli powiem, Ŝe się mylisz? Gorzej jeszcze, jeśli zarzucę ci kłam-
stwo? Czy za kaŜdym razem odczujesz to samo? Czy będzie to miało wpływ na nasze wzajemne
kontakty?

154
Wiele lat temu dokonałem odkrycia, które na zawsze odmieniło moje Ŝycie. Byłem na spotkaniu w
interesach i towarzyszyli mi dwaj moi współpracownicy. Otrzymaliśmy wtedy wiadomość, która
musiała pociągnąć za sobą negatywne konsekwencje. A jednak kaŜdy z nas trzech zareagował na nią
z róŜnym natęŜeniem emocji. Co więcej, nie sposób było nie zauwaŜyć, Ŝe kaŜdy z nas opisywał tę
samą przecieŜ sytuację zupełnie inaczej. Ja byłem „zły", jeden z moich współpracowników
„wściekły", a drugi „trochę przejęty". Pamiętam, jak pomyślałem wtedy, Ŝe to bardzo głupie słowo do
opisania sytuacji. Nigdy nie czułem się „trochę przejęty". Zwrócił teŜ moją uwagę fakt, Ŝe nigdy nie
odczuwałem takiej emocji i nigdy nie uŜywałem słowa „przejęty", by opisać swoje uczucia.
Zacząłem się więc nad tym wszystkim zastanawiać. Czy moŜliwa jest zmiana wzorców
emocjonalnych tylko za pomocą zmiany słów, których uŜywamy?

41
 155
Po opisanym wyŜej spotkaniu postanowiłem sobie, Ŝe w ciągu dziesięciu dni przyjmę to głupie
słowo jako własne i będę je wykorzystywał w sytuacjach, w których normalnie uŜyłbym słów
„zły" albo „wściekły". Rezultaty były zaskakujące. Zmieniając tylko słowo, którego zwyczajowo
uŜywałem do opisania negatywnych uczuć, znacznie obniŜyłem intensywność tych uczuć. Samo
stwierdzenie: „Czuję się tym przejęty", łamało negatywny wzorzec. Niedługo potem przyjąłem
inne określenie: „Poniekąd budzi to moją irytację." Czy moŜesz sobie wyobrazić, Ŝe mówisz
komuś coś takiego z całkowicie powaŜną miną?
Wybierz słowa, których najczęściej uŜywasz dla opisania własnych negatywnych uczuć. Zastąp
dotychczasowe takimi, które przełamią negatywny wzorzec albo przynajmniej zmniejszą jego
intensywność.

156
Kiedy dla opisania jakiegoś doświadczenia uŜywasz słowa innego niŜ zwykle, nadajesz temu
doświadczeniu nową etykietkę. To jakbyś przyciskał zupełnie inny biochemiczny guzik w twoim
organizmie: nie zmieniasz niczego na poziomie intelektualnym, ale z pewnością wywołujesz inne
odczucia emocjonalne. Słowa są jakby spustem. Jeśli w to wątpisz, wyobraź sobie, Ŝe ktoś nazywa
cię pewnym czteroliterowym słowem. Najprawdopodobniej spowoduje to w tobie zmianę nie tylko
umysłową ale równieŜ i fizjologiczną.
Tę moc natychmiastowej zmiany emocji poprzez obniŜanie lub podwyŜszanie ich intensywności
nazywam Słownikiem Transformacji. Wystarczy, byś zmienił dotychczas uŜywane słowa do
opisywania emocji i doznań, a natychmiast zmieni się twój sposób myślenia i odczuwania, a więc
całe twoje Ŝycie. To jedno z najprostszych i najskuteczniejszych narzędzi pozwalających w jednej
chwili odmienić Ŝycie kaŜdego człowieka.

157
Większość z nas nieświadomie dobiera słowa, którymi nieustannie opisuje doświadczenia Ŝyciowe.
Często zaczęliśmy uŜywać określonych słów dla opisywania emocji, nie zastanawiając się nawet
nad potencjalnym wpływem, jakie mogą one wywierać na nas samych i innych. Słowa te stały się
częścią naszego nawykowego słownika i decydują o tym, co odczuwamy wobec siebie i innych.
Wielu ludzi uŜywa słów „depresja" i „poniŜenie" dla opisania dosłownie wszystkich
nieprzyjemnych doznań. Powiedz coś, co im się nie podoba, a będą poniŜeni albo wpadną w
depresję. Zakwestionuj ich punkt widzenia, a wywołasz ich depresję/poniŜenie. Wszystko
właściwie ich poniŜa i wpędza w depresję, poniewaŜ łączą te słowa niemal z kaŜdym
doświadczeniem. Jest bardzo waŜne, byś rozszerzył swoje słownictwo dotyczące emocji w taki
sposób, by dobierane słowa wywoływały stany emocjonalne, których poŜądasz i na które
zasługujesz.

158
Jak waŜny jest język w kształtowaniu naszych Ŝyciowych doświadczeń? Słowa, które łączymy z
doświadczeniami, po prostu same stają się rzeczywistym doświadczeniem.

159
Mark Twain powiedział kiedyś: „WaŜnym czynnikiem jest właściwe słowo. Ilekroć napotykamy jedno
z tych naprawdę właściwych słów... osiągamy rezultaty fizyczne i duchowe - i to z prędkością
błyskawicy."
42
Jakie słowa mają największy wpływ na ciebie? Czy są to słowa zachęty? epitety? wykrzykniki?
określenia przesadne?

160
Słownictwo większości ludzi zamyka się w kilku tysiącach słów. Jeśli uświadomimy sobie, Ŝe
angielski - największy język świata -zawiera pomiędzy pół a trzy czwarte miliona słów, stanie się
jasne, Ŝe na co dzień uŜywamy mniej więcej dwa procent naszego języka! Co gorsza, większość
ludzi dysponuje prawie tuzinem słów, a co najwyŜej dwudziestoma, do opisania własnych stanów
emocjonalnych. Z tej liczby połowa lub więcej to zwykle określenia negatywne.
Ilu słów uŜywasz dla opisania własnych odczuć - samemu sobie i innym ludziom? Ile mógłbyś
wypisać w tej chwili?

161
Czy denerwujesz się, kiedy przychodzi ci przemówić do większej grupy ludzi? Ściska cię w
dołku, czujesz bicie własnego serca i trzęsą ci się ręce? Te właśnie odczucia nie pozwalały Carly
Simon występować na Ŝywo przez całe lata. Jednak inni artyści odkryli, jak mogą obracać je na
swoją korzyść. Na przykład Bruce Springsteen określa dokładnie te same odczucia fizjologiczne
słowem „podniecenie" i uznaje je za naturalną część przygotowań do występu. Odczucia te
mówią mu, Ŝe za chwilę znów przeŜyje coś wspaniałego, da radość i zabawę tysiącom ludzi. W
jego przekonaniu przyspieszone bicie serca nie jest wrogiem, tylko sojusznikiem.
Następnym razem, kiedy skupi się na tobie uwaga wszystkich zebranych, spróbuj potraktować
swoje odczucia jako podekscytowanie raczej niŜ strach.

162
Wraz z przyklejeniem czemuś etykietki, wytwarzamy odpowiadającą jej emocję. Nigdzie chyba nie
sprawdza się to bardziej niŜ w przypadku chorób. Badania wykazały, Ŝe diagnoza raka i choroby
serca często wywołuje u pacjentów panikę, która prowadzi ich do poczucia bezradności i powoduje
depresję, co moŜe zmniejszyć skuteczność systemu obronnego organizmu. Ale badania wykazały teŜ,
Ŝe jeśli pacjenci uwolnią się od obaw i depresji wywoływanych etykietami słownymi i jasno
zrozumieją czego ich organizm potrzebuje, aby wyzdrowieć, ich system odpornościowy często
znacznie się poprawia.
Najlepiej ujął to dr Norman Cousins, kiedy rozmawialiśmy o Słowniku Transformacji: „Słowa
mogą wywoływać chorobę. Słowa mogą zabijać. Dlatego mądry lekarz będzie zawsze
ostroŜnie je dobierał w rozmowie z pacjentem."
OstroŜnie dobieraj słowa, którymi opisujesz swój stan zdrowia.

163
Ludzie o ubogim słownictwie prowadzą ubogie Ŝycie emocjonalne. Ludzie o bogatym słownictwie
dysponują olbrzymią paletą kolorów, którymi mogą odmalować Ŝyciowe doświadczenia nie tylko w
rozmowie z innymi, ale równieŜ z samym sobą.
Co moŜesz zrobić jeszcze dzisiaj, aby powiększyć swoją „paletę emocjonalną"? Jakie pozytywne i
budujące emocjonalnie elementy moŜesz dodać do swojego zwykle uŜywanego słownictwa? O ile
bogatsze i piękniejsze będzie twoje Ŝycie, jeśli zaczniesz tych nowych słów uŜywać regularnie?
Czy znasz kogoś, czyje Ŝycie jest wyjątkowo szczęśliwe i pełne pasji? Jakich słów uŜywa ten ktoś,
aby opisać swoje Ŝyciowe doświadczenia? UŜywaj tych samych słów i w ten sposób przejmij część z
tych szczęśliwych wzorców emocjonalnych.

43
 164
Czy postanowiłeś juŜ, Ŝe najwyŜszy czas, byś zaczął wykorzystywać siłę Słownika Transformacji
i zastąpić nawykowo uŜywane słowa, które cię obezwładniają, słowami, które będą ci dodawać
sił? Wykonaj więc następujące ćwiczenie:
1. Wypisz trzy słowa, których regularnie uŜywasz, gdy czujesz się podle.
2. Wprowadź się w radosny, moŜe nawet szalony stan. Zastanów się nad nowymi słowami, które
pozwolą przełamać negatywny wzorzec albo przynajmniej osłabić jego siłę. Wybierz słowa, które
są głupie, dziwaczne, a nawet zupełnie nie pasują do sytuacji, ale pozwolą ci się w porę opamiętać
i wywołają uśmiech. Jednym z powodów, dla których zamiast słowa „zły" uŜywam teraz słów
„poirytowany" albo „przejęty", jest fakt, Ŝe nie mogę ich wypowiedzieć z grobowo powaŜną
miną.

165
Siłę negatywnych emocji moŜna znacznie osłabić, uŜywając dodatkowych, modyfikujących
określeń. Po wyeliminowaniu słowa „zły" spróbuj, jak działają określenia typu „poniekąd", „w
pewnym sensie", „jakby mi to nie na rękę".

166
Jak rozmawiasz ze swoimi dziećmi? Często nie zdajemy sobie sprawy z wielkiego wpływu, jaki
wywierają na nie nasze słowa. Zamiast wrzeszczeć: „Jaka z ciebie niezdara!" i „Czy moŜesz się
zamknąć?" - zdania te mogą podwaŜyć poczucie własnej wartości dziecka - spróbuj wykorzystać
humor, by złamać negatywny wzorzec. Na przykład z uśmiechem na twarzy powiedz: „Jeśli
nadal będziesz się tak zachowywać, to zacznie mi to być nie na ręką! " Powiedz coś, co zmieni
przedmiot uwagi nie tylko dziecka, ale i twój i w ten sposób otworzy drogę do właściwszej
komunikacji i porozumienia. Dopiero później dodaj: „1 wydaje mi się, Ŝe jeśli zrobisz to trochę
inaczej, osiągniesz dokładnie, co chcesz".

167
Oto jak na przykład moŜna zachęcić się do regularnego stosowania Słownika Transformacji:
1. Powiedz trzem przyjaciołom, jakie słowa lub zwroty chcesz wyeliminować ze słownika i jakimi
nowymi je zastąpić.
2. Kontroluj się ściśle przez kolejnych dziesięć dni. Jeśli złapiesz się na uŜywaniu starego słowa,
natychmiast przełam ten wzorzec za pomocą nowego. Jeśli zauwaŜysz, Ŝe uŜywasz nowego słowa,
natychmiast je wzmocnij nagrodą.
3. Przyjaciele mają ci pomóc. Ilekroć zauwaŜą, Ŝe uŜywasz jednego ze starych słów, powinni
przypomnieć ci o powziętym postanowieniu. (Mogą na przykład pytać: „Czy jesteś na pewno
wściekły? MoŜe tylko trochę zdenerwowany?)

168
Czy zawsze musimy obniŜać natęŜenie negatywnych emocji? Oczywiście nie. KaŜda z ludzkich
emocji ma swoje miejsce. Na przykład czasem ludzie muszą odczuć prawdziwą złość, aby
podźwignąć się do działania i zacząć wprowadzać zmiany. Jednak z pewnością nie powinniśmy
sięgać po najbardziej negatywne stany w pierwszej kolejności w sytuacjach, gdy nie są one
konieczne albo są wręcz niewłaściwe. Celem Słownika Transformacji jest odczuwanie
mniejszego cierpienia i większej przyjemności.

44
 169
Słownik Transformacji nie tylko pomaga pozbyć się wzorców powodujących cierpienie, ale moŜe
równieŜ sprawiać nam większą przyjemność. Zacznij intensyfikację pozytywnych odczuć od
następującego ćwiczenia:
1. Wypisz trzy słowa lub zwroty, których zwykle uŜywasz do opisania pozytywnych stanów i emocji.
Czy nie są one zbyt mało inspirujące?
2. Wymyśl trzy nowe słowa, które wprawią cię w prawdziwy zachwyt.
3. Poproś trzech przyjaciół o pomoc. (Mogą cię na przykład pytać: „Czy jesteś tylko zadowolony, czy
moŜe pełen szczęścia! Czy tylko chcesz to zrobić, czy teŜ moŜe nic nie jest cię w stanie przed tym
powstrzymać?') Jeśli w ciągu kolejnych dziesięciu dni będziesz kontrolował uŜycie tych słów i
zwrotów, staną się one nawykiem i zaczniesz czerpać z nich korzyści.

170
Nie tylko pojedyncze słowa wpływają na nasze emocje. Wyjątkowo silne są zestawy słów, które
składają się na uŜywane przez nas metafory. MoŜesz na przykład powiedzieć: „Jestem wściekły na
Jana". Ale moŜesz teŜ uŜyć metafory: ,,Jan zadał mi cios w plecy. " Który z opisów niesie ze sobą
większe emocje? Nie ma wątpliwości, Ŝe myśl o ciosie w plecy bardziej cię poruszy.
Kiedy uŜywasz metafory, opisujesz swoje doświadczenia porównując z czymś innym. Często
uŜywane przez nas metafory są o wiele bardziej intensywne, niŜ wymagałaby tego sytuacja. Co
tak naprawdę zrobił Jan? MoŜliwe, Ŝe po prostu nie dotrzymał słowa. Czy przypadkiem nie róŜni
się to czymś od ciosu w plecy?
Jakich metafor uŜywasz dla opisania bolesnych i frustrujących doświadczeń?

171
Uczenie się polega na tworzeniu odniesień między czymś, co juŜ umiesz, i czymś nowym.
Jednym ze sposobów na osiągnięcie tego celu jest metafora.
Większość z nas, bez względu na własne przekonania religijne, przyzna, Ŝe Jezus Chrystus był
wspaniałym nauczycielem. Jak uczył? UŜywał metafor. Kiedy zwracał się do rybaków, nie uŜył
słów: „Chcę, byście poszli w świat i rekrutowali nowych chrześcijan." Prosił, by stali się „rybakami
ludzi". Wykorzystując w metaforze coś, co juŜ rozumieli (łowienie ryb), i łącząc to coś z nowym
pojęciem (szerzenie chrześcijaństwa), w jednej chwili nauczył ich, jak mają postępować. Metafora
moŜe w jednej chwili wyprowadzić cię z mroków niezrozumienia.
Kiedy następnym razem czegoś nie zrozumiesz, poproś rozmówcę, by wyjaśnił to za pomocą
metafory.

172
Nawet jeśli robimy to nieświadomie, ciągle uŜywamy metafor do opisywania róŜnych aspektów
naszego Ŝycia. Metafory kształtują więc jego perspektywę. Gdybym na przykład poprosił, byś powie-
dział mi, czym jest Ŝycie, mógłbyś opisać je jako bitwę, wyścigi, zabawę, egzamin albo taniec. Takie
metafory nazywamy globalnymi, poniewaŜ wpływają na wiele aspektów Ŝycia jednocześnie.
Jakie jest Ŝycie, jeśli podchodzisz do niego z przekonaniem, Ŝe jest ono bitwą? Jest na pewno
cięŜkie: moŜesz przegrać albo stracić Ŝycie. KaŜdy napotkany na ulicy człowiek moŜe się okazać
twoim wrogiem. A jeśli traktujesz Ŝycie jak grę? MoŜe się wtedy okazać całkiem przyjemne. A
gdyby Ŝycie było tańcem? MoŜe jest w nim wtedy jakiś rytm?

45
 173
Która metafora jest „właściwa"? Chyba kaŜda z nich moŜe się okazać przydatna w określonej
sytuacji. Czasem musisz spojrzeć na Ŝycie jak na zabawę, aby dostrzec w nim więcej radości. Innym
razem chcesz postrzegać je jako pielgrzymkę do miejsca świętego, aby doceniać błogosławieństwa i
dary, które od niego otrzymujesz dzięki przyjaciołom, rodzinie i pojawiającym się okolicznościom.
Czasem dobrze jest postrzegać Ŝycie jako egzamin albo wyzwanie, zwłaszcza w sytuacjach, które
wydają się nie mieć Ŝadnego pozytywnego znaczenia. Jeśli wybierzesz nowy sposób myślenia o
Ŝyciu, w jednej chwili zmienisz dawny sposób myślenia i odczuwania, dzięki czemu będziesz
reagował na doświadczenia w całkiem inny sposób.
Jak wielu pozytywnych metafor moŜesz uŜyć, aby opisać, co Ŝycie dla ciebie naprawdę znaczy?
Sporządź listę juŜ teraz.

174
Jak zmieniłby się poziom odczuwanego stresu, gdybyś patrzył na Ŝycie jak na „wspinanie się po
drabinie sukcesu" raczej niŜ „cięŜką walkę, by utrzymać się na powierzchni"? Czy inaczej
podchodziłbyś do egzaminu, gdybyś miał przezeń przepłynąć raczej niŜ przebrnąć? Czy twoje
postrzeganie czasu zmieni się, jeśli zamiast „wlec się" zacznie on „pędzić"? Oczywiście, Ŝe tak!
Jakich metafor uŜywasz dla opisania codziennych czynności? W jaki stan cię one wprowadzają?
Jakich nowych metafor mógłbyś do tego uŜyć, aby działać skuteczniej, zyskując jednocześnie
więcej przyjemności?

175
Metafory mogą dać nadzieję. Często skonfrontowani z beznadziejną sytuacją ludzie stwierdzają Ŝe
ciągnie się ona całą wieczność. A gdybyś ty przyjął inną metaforę i w podobnej sytuacji powiedział
sobie: „śycie teŜ ma swoje pory roku i właśnie teraz jest zima." Pamiętaj, Ŝe podczas gdy jedni
zimą marzną inni jeŜdŜą na nartach! Poza tym, co zawsze przychodzi po zimie? Wiosna! -i jest to
tak pewne jak dzień po nocy. Pojawia się słońce i moŜesz zasadzić nowe rośliny. Potem przychodzi
łato i w końcu jesień, kiedy zbierasz plony.
Czasem nie udaje się działać zgodnie z planem, jednak jeśli uwierzysz w cykl pór roku,
zrozumiesz, Ŝe w odpowiednim czasie zbierzesz plony z ziaren, które zasiałeś.

176
Jeśli czujesz, Ŝe „coś cię powstrzymuje" albo „nie moŜesz przebić się przez otaczające mury",
zastanów się nad metaforami, których uŜywasz. Często przekonasz się wtedy, Ŝe uŜywana metafora
nie pozwala ci sięgnąć po czekające na ciebie rozwiązania. Trudno bowiem poradzić sobie z wielkim
murem albo z czymś niewidzialnym, co cię powstrzymuje.
PoniewaŜ to ty sam dobierasz sobie metafory, równieŜ i ty moŜesz je z łatwością zmienić. Jeśli więc
czujesz, Ŝe „walisz głową w mur", moŜe powinieneś przestać walić, wziąć wiertarkę i zrobić w
ścianie dziurę? A moŜe przeskoczyć ją? Wspiąć się? Wykopać pod nią tunel? Potraktować jako
kamień milowy? Zmiana metafory pozwoli ci zmienić sposób reakcji dosłownie na wszystko
wokół.

177
Aby przypominać sobie o wielkiej sile wytrwałości, zastanów się nad porównaniem Ŝycia do pracy
kamieniarza. Jak dzieli on na dwoje olbrzymi głaz? Uderza weń najsilniej, jak potrafi. Pierwsze

46
uderzenie nie zostawia nawet rysy, ale on uderza po raz kolejny i jeszcze raz, i jeszcze setki,
tysiące razy.
Pracuje wytrwale, choć jego działania wydają się zupełnie bezowocne. Jednak wie on, Ŝe brak
widocznych rezultatów nie oznacza braku postępów. I rzeczywiście, po którymś kolejnym
uderzeniu kamień rozpada się na pół. Czy dokonało tego właśnie to ostatnie uderzenie? Oczywiście
nie. Kamień rozpadł się dzięki wytrwałości uderzeń.
Jak moŜesz wykorzystać tę metaforę, aby dodać Ŝyciu wytrwałej pasji?

178
Zmiana jednej metafory globalnej moŜe w jednej chwili odmienić cały twój sposób patrzenia na
Ŝycie. Podczas jednego z moich kursów, na widowni siedziała kobieta, której nic się nie podobało:
raz było za gorąco, raz za zimno, a to znowu osoba siedząca przed nią była za wysoka i tak bez
końca. Wielu słuchaczy uznawało, Ŝe tylko im przeszkadza. Ja jednak, wiedząc, Ŝe wszystkie
zachowania są warunkowane przekonaniami, szukałem przekonania lub metafory, która
kazała jej doprowadzać wszystkich do szału. I w końcu odkryłem: „Mały przeciek zatopi
największy nawet statek." Czy gdybyś ty był przekonany, Ŝe najmniejsze niedociągnięcie zatopi
twój okręt, nie zachowywałbyś się co najmniej pedantycznie, wyszukując kaŜdą usterkę?
Po przyjęciu nowej metafory kobieta ta zupełnie się odmieniła i stała się ulubienicą całego kursu.
Która z metafor ogólnych uŜywanych przez ciebie moŜe zatopić twój statek?

179
Często metafory uŜywane przez nas w jednym kontekście, na przykład w pracy, są
niewłaściwe w innym, jak choćby w intymnych związkach. Znałem kiedyś męŜczyznę, który był
tak wyobcowany emocjonalnie, Ŝe rodzina praktycznie nie miała z nim Ŝadnego kontaktu. Nigdy
nie okazywał prawdziwych uczuć i zawsze wydawał się tylko nimi kierować. Czy zgadniesz, jak za-
rabiał na Ŝycie? Był kontrolerem ruchu lotniczego! Jego praca wymagała zachowania całkowitego
spokoju, nawet w dramatycznych sytuacjach nie mógł angaŜować się emocjonalnie, aby nie alarmo-
wać pilotów, którymi kierował. I choć taka postawa była niezbędna na wieŜy kontrolnej, zupełnie
nie sprawdzała się w domu.
Czy którakolwiek z twoich metafor wymaga zastąpienia inną, bardziej adekwatną do sytuacji? Czy
tą wiedzą mógłbyś pomóc któremuś z przyjaciół?

180
Za pomocą poniŜszego ćwiczenia odkryj, jakimi metaforami się kierujesz, i przejmij nad nimi
kontrolę:
1. Wypisz kilka metafor, którymi opisujesz Ŝycie, a następnie przestudiuj swoją listę i zadaj sobie
pytanie: „Jeśli takie właśnie jest Ŝycie, to jakie uczucia we mnie wzbudza?" Jakie korzyści i jakie
straty przynosi ci kaŜda z tych metafor?
2. Wypisz wszystkie metafory, które łączysz z jedną lub dwiema waŜnymi dziedzinami Ŝycia, jak
rodzina czy praca. Czy metafory te dodają ci sił, czy teŜ cię obezwładniają? Świadomość ta pomoŜe
ci je zmienić.
3. Wymyśl nowe, umacniające cię metafory dla opisywania Ŝycia i wyliczonych przez ciebie
dziedzin.
4. Postanów Ŝyć z tymi metaforami przez najbliŜszych trzydzieści dni, na przykład ciągle
przypominaj sobie, jaki jest twój związek uczuciowy, twoja firma i tak dalej.

47
 181
Czasem metafora jest najlepszym sposobem, by komuś pomóc.
Kiedy mój syn Josh miał sześć lat, zmarł jeden z jego kolegów. Josh przyszedł do domu ze łzami w
oczach.
„Kochanie - powiedziałem - wiem, co czujesz, ale to dlatego, Ŝe wciąŜ jesteś gąsienicą." To złamało
negatywny wzorzec. Wtedy wyjaśniłem, Ŝe kiedy gąsienica owija się w kokon, wygląda jak martwa,
ale tak naprawdę...
„Zmienia się w motyla" - dokończył Josh.
„Właśnie tak. Zaczyna zupełnie nowe Ŝycie. Nie moŜesz spotkać się ze swoim przyjacielem,
poniewaŜ teraz fruwa on gdzieś nad tobą piękniejszy i mocniejszy niŜ kiedykolwiek przedtem. Je-
stem przekonany, Ŝe Bóg wie lepiej od nas, kiedy mamy zmienić się w motyla..."

48
 Część siódma
Jak wykorzystywać wezwania do działania
Emocje
„Nie da się zmienić ciemności w światłość ani apatii w ruch bez udziału emocji. "
- Carl Jung

182
To ty sam jesteś źródłem wszystkich twoich emocji. MoŜesz je tworzyć i zmieniać w dowolnym
momencie.
Dlaczego więc tak wielu z nas tego nie robi? Dla większości złe samopoczucie jest „naturalne", a
przecieŜ kaŜdy z nas ma z pewnością powody, by czuć się świetnie. Nie potrzeba ci Ŝadnych
wymówek, by poczuć się dobrze. MoŜesz w jednej chwili postanowić, Ŝe będzie ci dobrze po
prostu dlatego, Ŝe Ŝyjesz, dlatego, Ŝe chcesz się dobrze czuć. Nie musisz czekać na nikogo ani na
nic!

183
Jak najlepiej radzić sobie z negatywnymi emocjami? Jest kilka powszechnie stosowanych i zupełnie
nieskutecznych sposobów. MoŜesz zignorować emocje, ale oczywiście w Ŝaden sposób ich to nie
zmieni. MoŜesz je tłamsić, ale i tak pojawią się w tobie w takiej czy innej formie. MoŜesz się w
nich zapamiętywać i nieustannie sobie współczuć, ale to nie ulŜy ci w niczym. MoŜesz teŜ „konku-
rować" z innymi, próbując udowodnić kaŜdemu z osobna, Ŝe jesteś w o wiele gorszej niŜ on sytuacji.
Najlepszym rozwiązaniem jest oczywiście zmiana samych emocji poprzez odpowiednie
potraktowanie całej sytuacji, szukanie rozwiązań i wykorzystywanie własnych uczuć jako
czynnika zmieniającego Ŝycie twoje i Ŝycie wszystkich tych, z którymi masz przywilej się
stykać.

184
Musisz przede wszystkim zrozumieć, Ŝe wszystkie emocje są poŜyteczne. Te, które dotychczas
uznawałeś za emocje negatywne, są po prostu wezwaniem do działania. Jeśli na przykład od-
czuwasz frustrację (zajmiemy się tym dokładnie później), znaczy to, Ŝe jest źle, a ty wierzysz, iŜ
mogłoby być lepiej. Jest to wezwanie do działania informujące, Ŝe natychmiast musisz zrobić coś,
co poprawi sytuację. Ta „negatywna" emocja jest nie lada darem i musisz skutecznie ją
wykorzystać.
Począwszy od dzisiaj, ilekroć myślisz o czymś, co dotychczas nazywałeś „negatywnymi
emocjami", traktuj swoje uczucia jak przypomnienie o konieczności wzięcia się do pracy i
nazywaj to wezwaniami do działania.

185
Jeśli odczuwasz cierpienie, jest ono albo wynikiem sposobu, w jaki patrzysz na świat - twojej
percepcji (przedmiotu skupienia), albo teŜ rezultatem tego, co robisz (obecnego podejścia do Ŝycia
i podejmowanych w związku z nim działań), co będziemy nazywać procedurami.
Jeśli nie odpowiada ci sposób, w jaki się czujesz, zmień albo przedmiot koncentracji, czyli
percepcję, albo teŜ po prostu zmień to, co robisz, czyli procedury. Natychmiast odczujesz
nieprawdopodobną wręcz róŜnicę emocjonalną. Znajdź nowe sposoby Ŝycia obok partnera albo
komunikowania się z przełoŜonymi w pracy lub teŜ zmień przekonanie, Ŝe wszyscy oni muszą
zawsze podzielać twoje opinie i punkt widzenia.
49
 186
Ilekroć odczuwasz nieprzyjemne emocje, moŜesz wykorzystać pięć kroków, które pozwolą ci
bardzo szybko uczyć się od swoich emocji i wykorzystywać je jako wezwania do działania:
1. Przekonaj się, co naprawdę czujesz.
2. Uznaj i doceń swoje emocje wiedząc, Ŝe naprawdę cię wspierają. Przez cały czas pamiętaj, Ŝe na
jakimś głębokim poziomie emocje pomagają ci wprowadzać zmiany na lepsze, wzywając do
działania.
3. Bądź ciekaw tego, co mówią ci emocje. Zrozum, Ŝe emocje przekazują ci wiadomość, byś coś
zmienił. Czy musisz więc zmienić percepcję czy moŜe procedury?
4. Uwierz w siebie. Potrafisz z łatwością poradzić sobie z tymi emocjami i to w jednej chwili,
poniewaŜ robiłeś to juŜ w przeszłości. Przypomnij sobie sytuację, w której czułeś się podobnie, i
potrafiłeś sobie z tymi uczuciami poradzić. Postaraj się przypomnieć sobie, co wtedy zrobiłeś, i
wykorzystaj tę wiedzę teraz i w przyszłości.
5. Znajdź w sobie entuzjazm i przystąp do działania!

187
„Zaciekawienie się" własnymi emocjami moŜe być trudne, kiedy znajdujesz się w samym środku
wydarzeń. Oto cztery pytania, które pomogą ci dowiedzieć się czegoś od własnych emocji i wyko-
rzystać je jako wezwanie do działania:
1. Co naprawdę chciałbym teraz czuć?
2. Jakie są przekonania, które kazały mi odczuwać to, co dotychczas odczuwałem?
3. Co skłonny jestem zrobić, aby znaleźć jakieś rozwiązanie i zastosować je natychmiast?
4. Czego mogę się z tej sytuacji nauczyć?

188
By zyskać pewność co do własnych umiejętności opanowania negatywnych emocji, przypomnij
sobie, kiedy doznawałeś podobnych odczuć. Uświadom sobie, Ŝe z powodzeniem rozwiązywałeś
podobne problemy wcześniej. Czy pamiętasz chwilę, kiedy odczuwałeś depresję i pozbyłeś się jej?
Albo czułeś się przeciąŜony i przytłoczony, a mimo to odzyskałeś równowagę i kontrolę nad
sytuacją.
Skopiuj swój własny sukces z przeszłości. Które z podjętych wtedy działań sprawdziły się? Czy
zmieniłeś przedmiot skupienia umysłu? Czy zadałeś sobie lepsze pytanie? Czy przełamałeś wzorzec,
zmieniając swój wygląd, idąc na spacer, wprowadzając się w stan większego zrównowaŜenia.
Jeśli ponownie zaczniesz odczuwać te same negatywne emocje, zastosuj te same strategie
odwracania ich od siebie.

189
Przećwicz w wyobraźni sposoby radzenia sobie z potencjalnie trudnymi sytuacjami, gdyby miały się
pojawić w przyszłości. Zobacz, usłysz i poczuj, jak sam, bez pomocy, odwracasz trudną sytuację.
Ćwicz tak długo, jak długo nie uwarunkujesz poczucia pewności, Ŝe bez strachu i z całą siłą
poradzisz sobie ze wszystkim, co moŜe ci się przytrafić.

190
Moja filozofia brzmi: „Zabić potwora, póki jest jeszcze mały." Najlepszą porą na odwrócenie
negatywnych emocji jest pierwszy moment, kiedy zaczniesz je odczuwać. O wiele trudniej jest
przełamać w pełni rozwinięty negatywny wzorzec emocjonalny.
50
 191
PIERWSZE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Poczucie dyskomfortu, przejawiające się emocjami typu nuda, zniecierpliwienie, niepewność,
stres lub drobne zakłopotanie, przekazuje ci wiadomość, Ŝe coś jest nie tak. Być moŜe twój
sposób postrzegania zjawisk zewnętrznych lub podejmowane przez ciebie działania nie
przynoszą rezultatów, które chcesz osiągnąć. Rozwiązanie:
1. Wykorzystaj umiejętności, które posiadłeś podczas lektury części drugiej tej ksiąŜki, aby
natychmiast zmienić stan, w którym się znajdujesz.
2. Określ jasno, czego chcesz.
3. Podejmij odpowiednie do tego działania. Spróbuj podejść do wszystkiego trochę inaczej i
sprawdź, czy w ten sposób będziesz mógł zmienić swoje odczucia w danej sprawie lub osiągane
rezultaty.
Tak jak wszystkie emocje, którymi się nie zajmujemy, pierwszy sygnał do działania zyska na
intensywności i prawdopodobnie przerodzi się w drugi.

192
DRUGIE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Często, jeśli nie radzimy sobie z sytuacjami przynoszącymi poczucie dyskomfortu, przeradzają
się one w sytuacje wywołujące nasz strach. Uczucie strachu, obawy, niepewności, zmartwienie i
lęk wzywają do działania mówiąc ci, Ŝe musisz lepiej przygotować się do tego, co dzieje się
dookoła. Rozwiązanie:
1. Zastanów się dobrze nad tym, czego się boisz, i oceń, co musisz zrobić, aby się óo tego
przygotować umysłowo i fizycznie.
2. Opracuj działania, które musisz podjąć, aby jak najlepiej poradzić sobie z sytuacją która budzi
twój lęk.
3. Kiedy dobrze się do niej przygotujesz, postanów przestać się martwić, a następnie tak długo
wyobraŜaj sobie, Ŝe skutecznie radzisz sobie z tą sytuacją jak długo nie przyjdzie poczucie
pewności i wiary w siebie.

193
TRZECIE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Ból wywoływany jest poczuciem utraty czegoś, przy czym poczucie to jest często iluzoryczne.
Ten sygnał wzywa cię, byś zmienił percepcję lub zrozumiał, Ŝe twoje oczekiwania mogły być
zupełnie nierealne. Rozwiązanie:
1. Musisz zrozumieć, Ŝe w rzeczywistości najprawdopodobniej niczego nie straciłeś. Podniesiony
głos nie musi oznaczać, Ŝe nikt cię juŜ nie kocha.
2. Ponownie oceń sytuację: Czy to moŜliwe, Ŝe nie osiągając oczekiwanych celów, tak naprawdę
coś zyskałem? A moŜe oceniłem sytuację zbyt pochopnie?
3. Spokojnie i odpowiednio do sytuacji powiedz o swoich odczuciach komuś, kogo uznajesz za
ich źródło: „Wiem, Ŝe nie jestem ci obojętny. Czy moŜesz więc wyjaśnić, co naprawdę się stało?"

194
CZWARTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Złość, irytacja, oburzenie, wściekłość czy furia są bardzo silnymi stanami emocjonalnymi.
Wzywają nas one do działania, jeśli nie poradziliśmy sobie odpowiednio z bólem.
Te wezwania mówią nam, Ŝe któraś z naszych waŜnych Ŝyciowych reguł lub zasad została
złamana przez nas samych albo przez kogoś innego. Rozwiązanie:
51
1. Zrozum, Ŝe mogłeś całkowicie źle zinterpretować całą sytuację i Ŝe osoba, którą oskarŜasz o
„złamanie twoich reguł", mogła nawet nie wiedzieć, Ŝe je łamie.
2. Zrozum, Ŝe twoje zasady nie muszą przecieŜ być „jedynymi słusznymi zasadami" (czasem
cięŜko to osiągnąć).
3. Przełam złość, zadając sobie lepsze pytania: „Czy to prawda, Ŝe temu komuś na mnie zaleŜy?
Czego mogę się z tej sytuacji nauczyć? Jak mogę informować innych o własnych regułach i
standardach?

195
PIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Frustracja oznacza, Ŝe mimo obecnych niepowodzeń jesteś w głębi ducha przekonany, Ŝe
mógłbyś radzić sobie o wiele lepiej, niŜ czynisz to obecnie, i osiągać o wiele lepsze rezultaty.
Frustracja jest wezwaniem mówiącym ci, Ŝe musisz zmienić swoje działania i wtedy moŜesz
osiągnąć to, czego chcesz. Rozwiązanie:
1. Bądź elastyczny! Zrozum, Ŝe frustracja jest twoim przyjacielem, i zrób wszystko, by znaleźć
inne sposoby osiągnięcia celu.
2. Poszukaj sobie jakiegoś wzoru do naśladowania, kogoś, kto znalazł sposób na osiągnięcie tego,
co chcesz osiągnąć ty.
3. DostrzeŜ wielką motywację płynącą z faktu, Ŝe to, czego się nauczysz, pomoŜe ci nie tylko
dzisiaj, lecz równieŜ i w przyszłości. Uwierz, Ŝe nie wymaga to wiele czasu i wysiłku, a daje duŜo
radości.

196
SZÓSTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Rozczarowanie to niszczące poczucie, Ŝe ktoś lub coś cię zawiodło, oparte na przekonaniu, Ŝe
będzie ci czegoś brakowało juŜ do końca Ŝycia. To wezwanie do działania mówi ci, Ŝe powinieneś
zmienić swoje oczekiwania. Rozwiązanie:
1. Zastanów się nad wnioskami płynącymi z całej sytuacji, albo zmień swoje oczekiwania.
2. Wyznacz sobie nowy cel, coś bardziej jeszcze inspirującego, coś, co pozwoli ci poczynić
natychmiastowe postępy.
3. Zrozum, Ŝe być moŜe twoje sądy są przedwczesne. Często problemy, które powodują nasze
rozczarowanie, są tymczasowe.
4. Bądź cierpliwy! Raz jeszcze oceń, czego naprawdę chcesz, i zacznij opracowywać skuteczniejszy
plan osiągnięcia tego.
5. Podtrzymuj w sobie pozytywne oczekiwania na przyszłość, bez względu na to, co miało miejsce
w przeszłości.

197
SIÓDME WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Poczucie winy informuje cię, Ŝe złamałeś którąś ze swoich najwaŜniejszych zasad i natychmiast
musisz coś zrobić, by naprawić sytuację i nie dopuścić, by powtórzyło się to kiedykolwiek w
przyszłości. W taki właśnie sposób utrzymujemy wewnętrzną spójność. Rozwiązanie:
1. Przyznaj sam przed sobą Ŝe złamałeś jedną ze swoich najwaŜniejszych zasad postępowania.
2. Dokonaj postanowienia, Ŝe nigdy więcej to się nie powtórzy. Gdyby jednak podobna sytuacja
powtórzyła się znowu, zastanów się, jak poradziłbyś sobie z nią, nie łamiąc Ŝadnych swoich zasad.
3. Nie pogrąŜaj się w winie. Kiedy wykorzystałeś ją by przywołać się do porządku, przestań czuć się
winny. Samobiczowanie nie pomoŜe poczuć się lepiej ani tobie, ani nikomu wokół.

52
 198
ÓSME WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Niska samoocena mówi ci, Ŝe obecnie nie posiadasz informacji, strategii działania lub pewności
siebie potrzebnych do wykonania zadania. Jest to wezwanie do zebrania dodatkowych
potencjałów. Rozwiązanie:
1. Być moŜe zastosowałeś wobec siebie zupełnie niewłaściwe kryteria. Zadaj sobie pytanie: „Czy
rzeczywiście do niczego się nie nadaję, czy teŜ jest to tylko mój sposób postrzegania zjawisk ze-
wnętrznych?"
2. Jeśli dojdziesz do wniosku, Ŝe rzeczywiście nie dysponujesz wymaganymi umiejętnościami, bądź
wdzięczny za sygnał przesłany ci przez poczucie braku wartości.
3. Znajdź wzór, kogoś, kto odnosi juŜ sukcesy w dziedzinie, w której ty się czujesz
niedowartościowany, i zacznij uczyć się od niego prostych strategii, które moŜesz zastosować
natychmiast, aby podnieść swoją wiedzę lub umiejętności w danej dziedzinie.

199
DZIEWIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Przytłoczenie lub przeciąŜenie to wezwanie do działania przy takich emocjach jak smutek, depresja i
bezradność. Często pojawiają się one, gdy zastanawiamy się nad wszystkim tym, co przydarzyło nam się w
Ŝyciu całkiem poza naszą kontrolą.
Musisz podzielić całą sytuację na proste kroki. Rozwiązanie:
1. Zdecyduj, na czym spośród wszystkich wykonywanych obecnie rzeczy musisz się koniecznie
skoncentrować, co jest dla ciebie najwaŜniejsze.
2. Zyskaj poczucie panowania nad sytuacją po prostu wypisując na kawałku papieru kolejne posunięcia,
które musisz podjąć, by poczynić postępy.
3. Natychmiast zajmij się realizowaniem pierwszej pozycji na sporządzonej liście.
4. Rozwiązując problemy wynikające z tak wszechogarniających emocji jak smutek, koncentruj się na
tym, nad czym moŜesz zapanować. Zrozum, Ŝe wydarzenia muszą nieść ze sobą coś, co cię umacnia.
Pamiętaj, Ŝe nic w Ŝyciu nie dzieje się bez przyczyny i wszystko w nim ma ci jakoś słuŜyć.

200
DZIESIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Samotność jest wezwaniem mówiącym ci, Ŝe potrzebujesz związku z innymi ludźmi, Ŝe naprawdę
zaleŜy ci na nich i kochasz ich towarzystwo. To wezwanie, byś wyciągnął dłoń. Rozwiązanie:
1. Przede wszystkim zrozum, Ŝe w kaŜdej chwili moŜesz nawiązać z kimś kontakt i w ten sposób
skończyć z samotnością. Dobrzy ludzie są wszędzie.
2. Zidentyfikuj rodzaj kontaktów, których potrzebujesz. Czy są to kontakty intymne? MoŜe
potrzebujesz przyjaźni? Ŝyczliwego ucha?
3. Natychmiast podejmij starania, by spotkać kogoś i zawrzeć z nim znajomość.

201
Co zrobić, abyś zawsze miał przed sobą wszystkie wezwania do działania i w ten sposób pomagał
sobie przełamać negatywne wzorce? Wypisz je wszystkie na małej kartce i noś ze sobą wszędzie.
Kiedy pojawi się niepokojąca sytuacja, skoncentruj się na znaczeniu, jakie naprawdę przekazują ci
twoje emocje, i na działaniach, które musisz podjąć, aby je wykorzystać. Przymocuj teŜ kartkę z
wezwaniami do działania do deski rozdzielczej w samochodzie, abyś mógł codziennie je sobie
przypominać, zwłaszcza kiedy utkniesz w korku!
Poznamy teraz dziesięć emocjonalnych składników siły, które moŜesz wykorzystać, by natychmiast
przełamać jakikolwiek negatywny wzorzec.
53
 202
PIERWSZY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Kultywuj uczucia miłości i ciepła. Dołącz do swoich podstawowych przekonań piękne zdanie z
ksiąŜki A Course in Miracłes: „KaŜda próba porozumienia się jest albo pełną miłości
odpowiedzią, albo wołaniem o pomoc." Jeśli ktoś przychodzi do ciebie w stanie złości albo
cierpienia, a ty odpowiesz mu miłością i ciepłem, jego emocje opadną i w końcu się zmienią.

203
DRUGI EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Kultywuj uczucia uznania i wdzięczności. To chyba najbardziej uduchowione uczucia, jakie dane
nam jest posiąść, i wzbogacają one nasze Ŝycie bardziej niŜ cokolwiek innego. śyj z wdzięczno-
ścią!

204
TRZECI EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Kultywuj ciekawość. Jeśli naprawdę chcesz się rozwijać, naucz się dziecięcej ciekawości. Kiedy
jesteś ciekawy, nie ma rzeczy nudnych. śycie ludzi ciekawych jest nie kończącym się studium
radości.

205
CZWARTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Kultywuj uczucia podniecenia i pasji. Potrafią one zmienić kaŜdy problem w nowe moŜliwości i
dać nam nieokiełznaną siłę, która posuwa Ŝycie naprzód w nigdy wcześniej niespotykanym tempie.
Wzbudzaj w sobie pasję, wykorzystując własną fizjologię: mów Ŝywiej, szybciej posługuj się
wyobraźnią i popychaj własne ciało w tym kierunku, w którym chcesz zmierzać.

206
PIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Determinacja sprawia, Ŝe światło podjętej decyzji nie oślepia cię, lecz oświetla twoją drogę! Nie
pomoŜe samo „zaganianie się" do pracy. PomoŜe natomiast wprowadzenie się w stan determinacji.

207
SZÓSTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Stań się elastyczny. Jeśli którakolwiek z umiejętności jest w stanie gwarantować sukces, z
pewnością będzie nią umiejętność zmiany własnego podejścia. PrzecieŜ kaŜde z wezwań do
działania mówi nam, byśmy stali się bardziej elastyczni. Przez całe Ŝycie będziesz napotykał
sytuacje, nad którymi nie jesteś w stanie zapanować. Umiejętność zachowania elastyczności
własnych reguł, znaczenia przypisywanego róŜnym zjawiskom oraz elastyczność działania
zadecydują o twoim sukcesie bądź poraŜce, Ŝe nie wspomnę o radości Ŝycia.

208
SIÓDMY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Nieprzerwanie doznawaj pewności i wiary w siebie. Jeśli kiedykolwiek odniosłeś sukces, moŜesz go
powtórzyć. Dzięki potędze wiary moŜesz zachować pewność nawet w otoczeniu, w którym nie

54
znajdowałeś się nigdy wcześniej, w zupełnie nowych sytuacjach. JuŜ teraz wyobraź sobie z całą
wiarą w siebie emocje, na które sobie zasługujesz. Nie czekaj, aŜ same pojawią się pewnego dnia.

209
ÓSMY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Radość wzmacnia twoją samoocenę, odmienia całe twoje Ŝycie i powoduje, Ŝe szczęśliwszy jesteś
nie tylko ty sam, ale i ludzie wokół ciebie. Poczucie radości nie oznacza, Ŝe śmiejesz się ciągle jak
głupek albo patrzysz na świat przez róŜowe okulary i nie dostrzegasz problemów. Radość oznacza,
Ŝe jesteś mądry, poniewaŜ zrozumiałeś, Ŝe jeśli Ŝyjesz w stanie przyjemności tak intensywnej,
iŜ pozwala ci ona dawać to poczucie innym wokół, masz dość siły, by przeciwstawić się
dowolnie trudnemu problemowi na swojej drodze.

210
DZIEWIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Zadbanie o własną witalność jest sprawą kluczową. Jeśli nie dbasz o swoje ciało, trudniej ci cieszyć
się pozytywnymi emocjami. Wbrew powszechnemu przekonaniu, brak ruchu nie oszczędza energii.
System nerwowy człowieka potrzebuje ruchu, by mieć energię. Kiedy się poruszasz, przez twój
organizm przepływa zwiększona ilość tlenu i fizyczny poziom zdrowia wytwarza emocjonalne
poczucie witalności, które pomaga ci zwalczyć dosłownie kaŜdy Ŝyciowy problem.

211
DZIESIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Nie znam bogatszych emocji niŜ poczucie wkładu w Ŝycie innych. Nie znam w Ŝyciu większego
bogactwa niŜ poczucie, Ŝe to, kim jesteś, co powiedziałeś i co zrobiłeś, dało korzyść nie tylko tobie
samemu, lecz w taki czy inny sposób wzbogaciło doświadczenie innych ludzi. Sekretem Ŝycia jest
dawanie.

212
Przez kolejne dwa dni, ilekroć odczujesz obezwładniające cię emocje, pamiętaj, by przysłuchać się
wiadomościom, które ci przekazują. Wykorzystaj dziesięć emocjonalnych składników siły jako
antidotum. Wykorzystaj rozwiązania, które zawarte są w kaŜdej „negatywnej" emocji.

55
 Część ósma

Podejmij dziesięciodniowe wyzwanie

Wyzwanie dla umysłu i nadrzędny system oceny

,, Umysł ludzki sięgający do poziomu nowej idei nigdy nie cofa się do poprzednich wymiarów.
- O1iver Wendell Holmes

213
Oznaką prawdziwego mistrza jest konsekwencja. W końcu kto chce osiągnąć dobre wyniki tylko
raz? Kto chce czuć się wspaniale tylko przez chwilę i jedynie od czasu do czasu uzyskać maksi-
mum własnych moŜliwości? Chcemy konsekwentnie doświadczać wszystkich emocji, które
czynią Ŝycie wartym zachodu.
Jak więc wyrobić w sobie tę konsekwencję? Wszystko opiera się o twoje nawyki. Nie wystarczy
wiedzieć, co robić. Musisz to zrobić.

214
Ten sam rodzaj myślenia, który doprowadził nas do obecnej pozycji, z pewnością nie zabierze
nas tam, dokąd chcemy
dojść. Zmiana jest naszym największym sojusznikiem, jednak tak wielu jej się opiera. Jednostki,
przedsiębiorstwa i całe społeczeństwa usprawiedliwiają stosowane przez siebie strategie działania,
wskazując na sukces, którym obecnie się cieszą. A przecieŜ dla stworzenia kolejnego, wyŜszego
poziomu sukcesu osobistego i zawodowego moŜe być niezbędne zupełnie nowe podejście.

215
Czy kupiłbyś nowe ferrari tylko po to, by stało w garaŜu? Czy kupiłbyś komputer najnowszej
generacji tylko po to, by schować go do szafy?
Jestem pewien, Ŝe w obydwu wypadkach twoja odpowiedź to zdecydowane nie. A więc czy warto
byłoby przeczytać tę ksiąŜkę i nie uŜyć nigdy zawartych w niej skutecznych narzędzi i metod?
Przypuszczam, Ŝe nie. Dlatego właśnie w tej części proponuję ci prosty plan działania, który pozwoli
przełamać ograniczające cię wzorce myślenia, odczuwania i zachowania oraz pokaŜe ci, jak w
jednej chwili wykorzystać nowe, umacniające strategie, których nauczyłeś się do tej pory.
Gwarantuję, Ŝe jeśli zastosujesz ten plan co do szczegółu, będziesz mógł konsekwentnie
doświadczać nowych wzorców emocjonalnych!

216
Tak, to prawda. Nie potrafimy panować nad wiatrem, deszczem i innymi siłami przyrody. Ale
moŜemy ustawić nasze Ŝagle tak, by wiatr popychał nas w poŜądanym kierunku.

217
KaŜdy człowiek sukcesu, którego znam, posiada umiejętność zachowania spokoju i skupienia nawet
w największej nawałnicy emocjonalnych „burz". Jak moŜna to osiągnąć? Odkryłem, Ŝe niemal
wszyscy ludzie sukcesu kierują się jedną podstawową regułą: Nigdy nie wolno poświęcać więcej
niŜ dziesięć procent własnego czasu samemu problemowi. A pozostałe dziewięćdziesiąt procent
naleŜy przeznaczyć na wynajdywanie rozwiązań tego problemu.
 218
Jak moŜesz przejąć natychmiast kontrolę nad własnymi wzorcami emocjonalnymi i umysłowymi?
Za chwilę poznasz jedną z najskuteczniejszych strategii, mieszankę optymizmu i realizmu. Wiele
lat temu pozytywne myślenie nie znajdowało się wysoko na liście moich priorytetów. Sądziłem,
Ŝe nie godząc się na postrzeganie rzeczy lepszymi, niŜ rzeczywiście są zachowuję się mądrze i
roztropnie.
Prawda jest jednak inna: Ŝycie wymaga równowagi. Jeśli nie chcemy dostrzegać chwastów, które
zakorzeniają się w naszym ogrodzie, nasze złudzenia z pewnością nas zniszczą. Jednak równie
niszczące jest postrzeganie naszego ogrodu jako całkowicie opanowanego przez chwasty. Liderzy
kroczą drogą równowagi.
1. Postrzegaj sytuacje taką, jaka jest (nie próbuj dowodzić, Ŝe jest gorsza).
2. Odmaluj sytuacje w róŜowych barwach.
3. Dostosuj sytuację do skonstruowanego obrazu!

219
NajwaŜniejszym krokiem w odchwaszczeniu ogrodu naszego Ŝycia jest przełamanie
ograniczających wzorców. A najlepszym sposobem na osiągnięcie tego jest przyjęcie
dziesięciodniowego wyzwania, dzięki któremu zaczniemy świadomie kontrolować własne myśli.
Proces ten daje ci wspaniałą okazję wyeliminowania negatywnych, destrukcyjnych wzorców.
A oto na czym polega wyzwanie: Przez kolejnych dziesięć dni poczynając od dzisiaj świadomie
kontroluj wszystkie swoje władze emocjonalne i umysłowe. Postanów w tej właśnie chwili, Ŝe nie
będziesz oddawał się Ŝadnym bezuŜytecznym myślom przez dziesięć kolejnych dni.

220
DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE
Witam u progu doświadczenia, którego nigdy wcześniej nie przeŜyłeś. To będzie dziesięć dni
takich jak nigdy przedtem.
Oto reguły gry:
1. W ciągu najbliŜszych dziesięciu dni nie dopuszczaj do siebie Ŝadnych bezproduktywnych myśli
ani uczuć. Nie pozwalaj sobie na zadawanie odbierających ci siły pytań ani teŜ stosowanie osła-
biających twoją witalność słów i metafor.
2. Kiedy złapiesz się na tym, Ŝe koncentrujesz się na czymkolwiek negatywnym, natychmiast
wykorzystaj którąkolwiek z technik, których nauczyłeś się dotychczas. Jako pierwszą broń stosuj
przede wszystkim pytania pomagające ci rozwiązywać problemy.
3. W ciągu tych dziesięciu dni nastawiaj się na sukces, zadając sobie pytania poranne.

221
DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE (ciąg dalszy)
4. Przez najbliŜsze dziesięć dni skupiaj się wyłącznie na rozwiązaniach, a nie na problemach. W
chwili gdy dostrzeŜesz moŜliwość pojawienia się jakiegokolwiek problemu, zacznij natychmiast
zastanawiać się nad jego rozwiązaniem.
5. Jeśli złapiesz się na bezproduktywnych myślach i uczuciach, nie potępiaj się za to. Nie stanowi
to Ŝadnego problemu, pod warunkiem, Ŝe natychmiast zmienisz swoje nastawienie. Gdyby jednak
miało się okazać, Ŝe będziesz się skupiał nad czymś negatywnym przez dłuŜszy czas, musisz
odczekać do kolejnego ranka i zacząć dziesięciodniowy cykl od początku.

57
 222
Czy gotów jesteś przyjąć zupełnie nowe podejście do Ŝycia? Nie zaczynaj tego dziesięciodniowego
wyzwania, jeśli nie jesteś całkiem pewien, Ŝe zamierzasz Ŝyć zgodnie z jego regułami przez cały czas.
To nie jest wyzwanie dla ludzi słabego ducha. SłuŜy ono tylko tym, co naprawdę chcą warunkować
własny system nerwowy dla osiągnięcia nowych, umacniających wzorców emocjonalnych, które
pozwolą im odnieść sukcesy. To wyzwanie dla tych, którzy rzeczywiście chcą zmienić dotychczas
nabytą wiedzę -NWA, pytania, Słownik Transformacji, metafory, zmiana przedmiotu skupienia i
fizjologii - w jeden ze stałych elementów codziennego Ŝycia.

223
W jaki sposób zyskać dodatkową motywację do działania, która zapewni, Ŝe przez dziesięć dni nie
złamiesz reguł wyzwania? Powiedz przyjaciołom, rodzinie i współpracownikom, co robisz, i
poproś ich o wsparcie. Albo jeszcze lepiej, znajdź partnera, który będzie chciał podjąć
dziesięciodniowe wyzwanie razem z tobą
Dobrym pomysłem jest równieŜ prowadzenie dokładnego dziennika przez cały czas
dziesięciodniowego wyzwania. Zapisując, jak skutecznie radzisz sobie z nieproduktywnymi
wzorcami, będziesz tworzył bezcenną mapę, która w przyszłości przyda się, ilekroć zaczniesz
zbaczać z kursu.

224
Wiele lat temu uzaleŜniłem się od nawyku, który okazał się jednym z najcenniejszych w moim
Ŝyciu: czytanie przez co najmniej pół godziny dziennie. Jeden z moich nauczycieli, Jim Rohn,
przekonał mnie, Ŝe czytanie czegoś wartościowego, czegoś, co odŜywia i uczy, jest waŜniejsze niŜ
jedzenie. „MoŜesz zapomnieć o posiłku, ale nie zapominaj o lekturze" - mówił.
Tak więc gdy podejmujesz dziesięciodniowe wyzwanie i oczyszczasz swój system nerwowy,
odŜywiaj go lekturą, która nauczy cię czegoś wartościowego i pozwoli opracować strategie dla
nowego stylu Ŝycia. Pamiętaj: lektura czyni lidera.

225
Jakie korzyści da ci dziesięciodniowe wyzwanie?
1. Uświadomi ci wyraźnie, które twoje najczęstsze wzorce umysłowe są szkodliwe.
2. Zmusi cię do znalezienia umacniającego wyjścia alternatywnego.
3. Da ci wielką wiarę w siebie, ilekroć przejmiesz kontrolę nad własnym procesem myślowym i
zmienisz sytuację na własną korzyść.
4. NajwaŜniejsze jednak jest to, Ŝe dzięki dziesięciodniowemu wyzwaniu wytworzysz w sobie nowe
nawyki i nowe oczekiwania, które pozwolą ci w pełni czerpać z Ŝyciowego bogactwa.
Sukces jest procesem i bierze się z szeregu drobnych posunięć. Ćwiczenie to pozwoli ci zostawić
za sobą stare wzorce, nabrać sił dzięki nowym i ruszyć do przodu z niespotykaną wcześniej siłą.

226
Czy to tylko dziesięciodniowe ćwiczenie? Oczywiście nie. Nie musisz wracać do starych,
negatywnych wzorców, jeśli tego nie chcesz. Ćwiczenie to bowiem daje ci moŜliwość
„uzaleŜnienia się" od pozytywnego myślenia na resztę Ŝycia.
Jeśli po pozbyciu się wszystkich negatywnych wzorców będziesz chciał do nich wrócić, wróć
najpierw do mnie. Jednak wierzę, Ŝe kiedy dostrzeŜesz nowe moŜliwości, powrót do starych
ograniczeń będzie cię napawał wstrętem. Pamiętaj, Ŝe jeśli zdarzy ci się zboczyć z drogi, wiesz, jak
58
wykorzystać wiele strategii i technik, które z powrotem zawiodą cię na właściwy szlak. 1 to w
jednej chwili.
Najbardziej lubię odkrywać tajemnicę ludzkich zachowań i dawać innym rozwiązania, które
prawdziwie i trwale odmienia ich Ŝycie. Sięgam głęboko, by odkryć główne czynniki zmiany -
przekonania ogólne, metafory i tak dalej. Codziennie odgrywam rolę Sherlocka Holmesa, składając
porozrzucane kawałki układanki ludzkich emocji.
Niektóre fakty w tym poszukiwaniu są tak oczywiste, jak dymiąca lufa pistoletu. Jednak inne są
trudniejsze do odkrycia i wymaga to wielu poszukiwań. Ale w końcu wszystko sprowadza się do
określonych elementów kluczowych. Ludzie róŜnią się między sobą sposobem rozumowania. To, jak
podejmują decyzje o znaczeniu poszczególnych wydarzeń oraz o koniecznych do wykonania
działaniach, nazywam nadrzędnym systemem oceny.

228
Wielkie znaczenie zrozumienia ludzkich zachowań dobrze ilustruje następująca historia. Wyobraź
sobie człowieka stojącego nad brzegiem rzeki. Nagle słyszy on wołanie o pomoc i dostrzega
tonącego. Skacze do wody i ratuje go. Kiedy próbuje złapać oddech, słyszy kolejne rozpaczliwe
wołanie. Znów skacze do wody i tym razem ratuje dwoje ludzi. Zanim jednak ma czas, by zrozumieć,
co się stało, słyszy kolejne cztery wołania o pomoc.
Resztę dnia spędza, wyciągając z wody kolejne ofiary, jedną po drugiej. A gdyby poszedł kawałek w
górę rzeki, odkryłby z pewnością dlaczego wszyscy ci ludzie wpadają do wody.
Jak wielu wysiłków zaoszczędziłbyś sobie, zajmując się przyczynami problemów, a nie ich
skutkami'?

229
Kiedy zrozumiesz, jak działa system nadrzędny, zyskasz lepsze moŜliwości wpływu na zachowania
własne i innych. Sposób, w jaki oceniasz problemy i moŜliwości Ŝyciowe, jest dokładnie opisany
przez naukowców. Zrozumienie komponentów systemu podejmowania decyzji pomoŜe ci nie
tylko zrozumieć własne zachowanie, ale równieŜ przewidzieć, co będzie cię odpychało, a co
ciągnęło ku sobie. Jak za chwilę się przekonasz, pięć elementów wpływa na kaŜdą dokonywaną
przez ciebie ocenę i podejmowany wybór - od zestawu dań na obiad po zawarcie bądź niezawarcie
małŜeństwa.
W kaŜdym z nas elementy te łączą się w unikalną kombinację i właśnie dlatego Ŝycie kaŜdego z
nas jest wyjątkowe.
CzyŜ nie byłoby wspaniale zrozumieć zachowanie ludzkie tak, aby móc natychmiast naprawiać
wszelkie zerwane więzy? Zwłaszcza w małŜeństwie waŜne jest rozumienie codziennych stresów i
wzajemnych zachowań, aby moŜna było podtrzymywać i wzmacniać więź, która kiedyś was
połączyła. Jeśli współmałŜonek odczuwa stresy związane z pracą i swoim zachowaniem daje upust
frustracjom, nie znaczy to, Ŝe małŜeństwo się skończyło. Ale z pewnością znaczy, Ŝe musisz stać się
uwaŜniejszy i bardziej koncentrować się na wspieraniu osoby, którą kochasz. Nie oceniałbyś sytuacji
na giełdzie na podstawie tylko jednego dnia, kiedy indeks spadł o trzydzieści punktów. Dokładnie
tak samo nie da się ocenić charakteru człowieka na podstawie tylko jednego zdarzenia. Ludzie nie
są tacy jak ich zachowanie. Zrozum, co nimi kieruje, a poznasz ich naprawdę.
Pośród rzeczy, których nauczyłem się i które zaobserwowałem podczas badań nad strategiami
i przekonaniami wspólnymi dzisiejszym liderom, z pewnością jedną z najwaŜniejszych jest ta,
Ŝe doskonałe oceny tworzą doskonałe Ŝycie. Na przykład ci, którzy odnoszą sukcesy finansowe, z
pewnością znają lepsze sposoby oceny potencjalnego ryzyka, zysków i strat. ChociaŜ wszyscy mamy
mniej więcej taki sam dostęp do informacji, rekiny finansowe osiągają przewagę dzięki lepszemu
systemowi nadrzędnemu, który podpowiada im lepsze rozwiązania. Ludzie znajdujący się w
trwałych związkach doskonale wiedzą jak reagować na stresowe sytuacje partnera. Ludzie
szczęśliwi mają zwykle lepsze i skuteczniejsze sposoby oceny Ŝyciowych „problemów". Z
59
pewnością ucieszy cię wiadomość, Ŝe moŜesz zaoszczędzić sobie lat cierpienia, wzorując się na
strategiach tych spośród nas, którzy juŜ odnoszą sukcesy.

232
Jeśli nie przejmiemy kontroli nad własnymi procesami oceny, mogą nas one wprowadzić na
drogę kwestionowania naszych umiejętności i moŜliwości. Wyobraź sobie, Ŝe grasz w tenisa i
właśnie kiepsko zaserwowałeś. Jak się zachowasz? Bardzo często ludzie zaczynają w takich
sytuacjach czynić uogólnienia, które odbierają im siły. Stwierdzenie: „Co za okropny serw!",
zmienia się w: „Nie mógłbym dzisiaj grać o własne Ŝycie!" Nie daj się złapać w tę pułapkę
samozniszczenia!
Przypomnij sobie w tej chwili co najmniej jedną sytuację, w której przesadziłeś z negatywną
oceną. Czy dotyczyło to twojego małŜeństwa? pracy? moŜliwości fizycznych? zdolności?
Postanów przełamać ten negatywny wzorzec. Kiedy pojawi się następnym razem, wrzaśnij:
„Wynocha!", i skup się na tym, co chcesz osiągnąć. Zobaczysz, jak wiele dzięki temu się zmieni!
Wspólną cechą ludzi sukcesu jest to, Ŝe wszyscy oni potrafią dokonywać doskonałych ocen.
Gwiazda hokeja Wayne Gretzky nie jest tu Ŝadnym wyjątkiem. Czy jest największy, najsilniejszy,
najgrubszy w lidze? Sam przyznaje, Ŝe nie.
Kiedy spytałem go o źródło jego nieprawdopodobnej skuteczności, powiedział, Ŝe podczas gdy
większość graczy jedzie tam, gdzie jest krąŜek, on sam zmierza w kierunku, w którym krą-
Ŝek się porusza. Jego umiejętność przewidywania - szybkości i kierunku ruchu krąŜka oraz
strategii i determinacji innych zawodników - pozwala mu umieścić się na najlepszej pozycji do
zdobycia punktu.
Czy potrafisz dostrzec, jak bardzo zmieniłaby się twoja obecna sytuacja, gdybyś mógł choć trochę
przewidzieć bieg wydarzeń?

234
Czy znalazłeś się kiedyś w sytuacji, gdy czyjeś słowa doprowadziły cię do łez, chociaŜ innym
razem te same słowa wywołałyby twój śmiech? Najprawdopodobniej reakcja ta daje się
wytłumaczyć stanem emocjonalnym, w którym wtedy się znajdowałeś. Stan umysłowy czy
emocjonalny jest pierwszym elementem systemu nadrzędnego.
Jeśli znajdujesz się w stanie wiary w siebie i pozytywnych oczekiwań, podejmowane przez
ciebie decyzje są zupełnie róŜne od tych, które podejmujesz kierowany strachem i poczu-
ciem bezradności. Podczas gdy w jednych sytuacjach ostroŜność jest wskazana, w innych moŜe
cię obezwładnić. Dlatego w chwilach podejmowania decyzji i oceny znaczenia poszczególnych
wydarzeń powinieneś znajdować się w stanie kreatywnym raczej niŜ nastawionym na
przetrwanie.

235
Pytania są drugim elementem systemu nadrzędnego. Zanim zrobisz cokolwiek, musisz dokonać
oceny: „Co to dla mnie znaczy? Co muszę w tej sytuacji zrobić, by uniknąć cierpienia lub zyskać
przyjemność?"
Fakt, czy podejmiesz jakiekolwiek działania, czy pozostaniesz bezczynny, w duŜej mierze
zaleŜy od pytań, jakie sobie zadajesz. Czy kiedy masz się z kimś umówić na randkę, bezustan-
nie dręczysz się pytaniami: „A co jeśli mnie ten ktoś odrzuci albo obrazi się, kiedy zaproponuję
spotkanie?" Jeśli tak, najprawdopodobniej doprowadzisz się do dokonania serii ocen, które kaŜą
ci stracić tę szansę. Jeśli jednak zadasz sobie pytania typu: „Czy nie byłoby wspaniale poznać tę
osobę? Ile radości zyskam zbliŜając się do niej?", to z pewnością uchwycisz właściwy moment.

60
 236
Wszyscy chcemy odczuwać więcej przyjemności i mniej bólu, jednak kaŜdy z nas nauczył się inaczej
oceniać, co prowadzi do przyjemności, a co powoduje ból. W rezultacie kaŜdy z nas ceni so-bie
pewne emocje wyŜej niŜ inne. Na przykład niektórym z nas przyjemność kojarzy się z poczuciem
bezpieczeństwa, podczas gdy inni wiąŜą ją z przygodą. Twoja hierarchia wartości, trzeci element
systemu nadrzędnego, jest po prostu listą stanów, które we własnym przekonaniu powinieneś
przywoływać (stany przynoszące przyjemność) i tych, których chcesz unikać (poniewaŜ powodują
ból). KaŜda twoja decyzja kierowana jest podświadomym dąŜeniem do przyjemności i unikaniem
cierpienia. Jeśli na przykład cenisz sobie miłość, ale za wszelką cenę chcesz unikać konfliktów, czy
wpłynie to na twoją uczciwość w kontaktach z partnerem?

234
Czwartym elementem systemu nadrzędnego są przekonania.
Przekonania ogólne warunkują twoje oczekiwania wobec samego siebie, innych ludzi i całego
Ŝycia. Często decydują one o tym, co w ogóle poddajesz ocenie. Specjalną kategorią przekonań są
reguły. Mówią ci one, co musi się zdarzyć, abyś poczuł, Ŝe zrealizowane zostały twoje wartości.
Niektórzy ludzie wierzą na przykład, Ŝe jeśli ktoś ich kocha, nigdy nie podnosi głosu w rozmowie
z nimi. Reguła ta spowoduje, Ŝe człowiek taki oceni podniesiony głos jako dowód braku miłości,
nawet jeśli jest to ocena nie mająca potwierdzenia w faktach.
Czy potrafisz wskazać regułę lub inne przekonanie, którym kierujesz się w swoim związku? Czy
pomogła ci, czy teŜ odwrotnie?

238
Jak konstruujemy przekonania? Piątym elementem systemu nadrzędnego są odniesienia -
mieszanina doświadczeń i informacji przechowywanych w gigantycznym segregatorze, jakim jest
twój mózg. To surowiec, którego uŜywasz do konstruowania przekonań, które kierują twoimi
decyzjami. Dysponujesz nieograniczonym doświadczeniem (odniesieniami), na którym
moŜesz się opierać. Dokonany przez ciebie wybór określi znaczenie, jakie przypisujesz
poszczególnym doświadczeniom, ukształtuje twoje odczucia w związku z tymi doświadczeniami
oraz zadecyduje, jakie działania podejmiesz.
Zastanówmy się nad jednym tylko przykładem wielkiego znaczenia odniesień. Czy potrafisz
wyobrazić sobie róŜnicę między zachowaniami człowieka, który dorastał w przekonaniu, Ŝe jest
ciągle wykorzystywany, a zachowaniami kogoś, kto wychowywał się w bezgranicznej miłości?
Jak wpłynęłoby to na oceny ludzi, Ŝycia i moŜliwości?

239
Aby zachęcić cię do zastanawiania się nad zasadą działania systemu nadrzędnego, zadam ci
pytanie: Jakie jest twoje najcenniejsze wspomnienie?
Co zrobiłbyś, by odpowiedzieć na to pytanie? Najprawdopodobniej pierwszym krokiem byłoby
powtórzenie pytania. Potem pewnie sięgnąłbyś do swoich odniesień, by spośród milionów do-
świadczeń wybrać to jedno.
Ale moŜe nie chciałeś wskazać na jedno wspomnienie, poniewaŜ kierujesz się przekonaniem, Ŝe
wszystkie Ŝyciowe doświadczenia są cenne i wybór jednego tylko ubliŜałby innym. A moŜe masz
kłopoty z przypomnieniem sobie nie tylko najcenniejszego doświadczenia z przeszłości, ale w
ogóle czegokolwiek, poniewaŜ uczucia, które kojarzysz z „odgrzebywaniem przeszłości", są dla
ciebie wartościami unikanymi.

61
Czy potrafisz wskazać, w jaki sposób system nadrzędny określa nie tylko, co i jak oceniasz,
ale nawet i to, co chcesz ocenić?

240
Co tworzy mistrzostwo? Mistrzowie to niezmiennie ci, którzy dysponują większą niŜ inni ludzie
ilością odniesień do przyczyn sukcesu i frustracji w danej dziedzinie Ŝycia. KaŜdy dzień niesie nowe
moŜliwości zebrania odniesień, które wspierają nasze przekonania, precyzują wartości, kaŜą zadawać
nowe pytania i mogą popchnąć nas w poŜądanym kierunku.

241
MoŜesz w jednej chwili dokonać całościowych zmian, które wpłyną na twoje uczucia i sposób
działania w wielu dziedzinach Ŝycia jednocześnie. Jak? Wystarczy zmienić ustawienie
któregokolwiek z pięciu elementów systemu nadrzędnego.
Na przykład zamiast nastawiać się, by inaczej reagować na odrzucenie przez innych, moŜesz przyjąć
nowe przekonanie ogólne, jak choćby: „Ja jestem źródłem wszystkich moich emocji. Nikt i nic
oprócz mnie samego nie moŜe zmienić mojego samopoczucia. Jeśli dostrzegę u siebie jakąkolwiek
reakcję niepoŜądaną mogę ją zmienić w jednej chwili."
Czy rozumiesz, jak przekonanie to wpłynęłoby na twoje Ŝycie, gdybyś przyjął je za własne?
Wyeliminowałoby ono nie tylko poczucie odrzucenia, lecz równieŜ poczucie strachu i niedostosowa-
nia. W jednej chwili stajesz się panem swojego przeznaczenia.

242
Innym sposobem natychmiastowego przełamania lęku i poczucia niedostosowania jest zmiana
hierarchii wartości, na przykład przesunięcie wdzięczności i wkładu w Ŝycie innych na pierwszą
pozycję. Wtedy, jeśli ktoś cię odrzuci, nie będzie to miało dla ciebie znaczenia. Zamiast skupiać
się na wynajdowaniu własnych niedociągnięć, skoncentrujesz się na znalezieniu sposobów, które
w nowej sytuacji nadal pozwolą ci pomóc drugiemu człowiekowi. Albo będziesz tak wdzięczny
Ŝyciu, Ŝe poczucie odrzucenia po prostu nie będzie miało na ciebie wpływu. Nie będziesz nawet
postrzegał Ŝadnej sytuacji w kategoriach odrzucenia czy akceptacji. Emocje te sprawią bowiem,
Ŝe będziesz przepełniony poczuciem radości i powiązania z innymi ludźmi.
Wystarczy zmienić którykolwiek z pięciu elementów systemu nadrzędnego, aby w jednej chwili
odmienić dowolny aspekt Ŝycia.

243
Czy kiedykolwiek miałeś kłopoty z dotrzymaniem danego sobie słowa w najprostszej nawet
sprawie, jak choćby regularna gimnastyka? Najprawdopodobniej zbytnio komplikowałeś sobie
wtedy Ŝycie, skupiając się na dziesiątkach rzeczy, które musisz w związku z tą sprawą zrobić.
Mówiłeś sobie, Ŝe to zbyt wiele zachodu: musisz dojechać na miejsce, zaparkować samochód,
dojść do szatni, znaleźć wolną szafkę, przebrać się, zacząć ćwiczyć, potem wziąć prysznic i tak
dalej.
A przecieŜ kiedy myślisz o rzeczach, które są łatwe, zupełnie inaczej postrzegasz czynności
niezbędne do ich wykonania. Chcesz coś zjeść? śaden problem. Na plaŜę? W jednej chwili! Co
trzeba zrobić? Po prostu wsiąść do samochodu i pojechać!
RóŜnica nie polega na rodzaju samego zadania, ale na sposobie, w jaki kaŜde z tych zadań
oceniasz. Zmień system oceny, a natychmiast zmienisz całe swoje Ŝycie!

62
 Część dziewiąta

Twój Ŝyciowy kompas

Wartości i reguły

„ Wszystkie wspaniałe rezultaty, jakie kiedykolwiek osiągnął człowiek, moŜliwe były dzięki temu,
iŜ uwierzył, Ŝe coś w nim samym jest wyŜszego nad zewnętrzne okoliczności. "
- Bruce Barton

244
Jeśli chcemy najgłębszego Ŝyciowego spełnienia, moŜemy osiągnąć je tylko w jeden sposób:
decydując, czego poŜądamy w Ŝyciu najbardziej -jakie są nasze najwyŜsze wartości -oraz
postanawiając, Ŝe kaŜdy dzień przeŜyjemy w zgodzie z tą naszą decyzją.

245
Kim są powszechnie podziwiani w naszej kulturze ludzie? CzyŜ nie są to ci, którzy niewzruszenie
trzymają się własnych wartości, którzy nie tylko je głoszą lecz równieŜ Ŝyją zgodnie z nimi?
Wszyscy szanujemy ludzi, którzy potrafią bronić tego, w co wierzą, nawet jeśli nie
zgadzamy się z ich pojęciem o tym, co dobre, a co złe. śycie ludzi, dla których filozofia i
działanie są zawsze tym samym, niesie w sobie niezaprzeczalną siłę.
Uczyń taką spójność swoim celem. Czy któraś z rzeczy, które obecnie robisz, nie jest zgodna z
czymś, w co wierzysz? Jeśli tak, natychmiast podejmij działania, by to poprawić. Zastanów się, ja-
ka wartość jest najwaŜniejsza w twoim Ŝyciu i w jaki sposób cię umacnia?

246
W filmie Stand and Deliver Jaime Escalante niezbicie udowadnia, jak wielką siłą dysponują ci,
którzy dokładnie wiedzą, co jest dla nich najwaŜniejsze, czego będą bronić za wszelką cenę.
Przekazał on uczniom pasję uczenia się nie dzięki lekcjom, lecz dając im przykład. Uczył pokolenie
uznane za stracone i nauczył nie tylko, jak rozwiązać test z rachunków (czego wcześniej z pew-
nością by nie zrobili), lecz równieŜ jak cenić się nawzajem, jak szanować swoją latynoską
spuściznę. Dał im siłę pozwalającą uczyć się, jak na zawsze odmienić własne Ŝycie. Jego całkowite
poświęcenie się wielkim ideom odmieniło tych młodych ludzi.
Co ty mógłbyś osiągnąć, gdybyś całkowicie poświęcił się swojej najwyŜszej Ŝyciowej wartości?

247
Jeśli miłość, sukces lub uczciwość są dla ciebie waŜne, stanowią one część twojego systemu
wartości. Wartość jest stanem emocjonalnym, którego we własnym przekonaniu koniecznie
musisz doświadczać (poniewaŜ wierzysz, Ŝe niesie to ze sobą przyjemność) albo unikać
(poniewaŜ łączysz z nim cierpienie).
Wszystkie nasze decyzje motywowane są tymi przekonaniami. W jaki sposób podejmowane
działanie przybliŜy nas w kierunku wartości przyjemnych? Czy pomoŜe nam uniknąć wartości
nieprzyjemnych albo przynajmniej odsunąć je od siebie?
Które z przyjemnych emocji są dla ciebie najwaŜniejsze? Których przykrych emocji najbardziej
pragniesz uniknąć?
 248
Wartości przyjemne znane są teŜ jako wartości przyciągane. Mieszczą się w nich takie emocje, jak
miłość, radość, wolność, bezpieczeństwo, pasja i spokój umysłu.
Wartości nieprzyjemne (na przykład poczucie odrzucenia, depresja, samotność) znane są teŜ jako
wartości odpychane. Kiedy podejmujemy decyzję, bierzemy pod uwagę fakt, czy konsekwencją
naszego działania będą stany przyjemne, czy teŜ nieprzyjemne.
W ciągu kilku najbliŜszych dni zaczniesz nie tylko jasno określać stany emocjonalne wpływające na
twoje decyzje, lecz równieŜ hierarchię ich waŜności. MoŜesz na przykład cenić sobie i bezpie-
czeństwo, i przygodę. Ustalenie, co z nich jest dla ciebie waŜniejsze, pomoŜe ci skuteczniej
podejmować decyzje prowadzące do osiągnięcia szczęścia.

249
Obok wartości przyciąganych i wartości odpychanych są jeszcze wartości docelowe i wartości
pośrednie.
MoŜesz na przykład cenić swój samochód, ale jest on tylko środkiem do osiągnięcia jakiegoś
celu. I odwrotnie, docelową wartością moŜe być dla ciebie stan emocjonalny taki jak ekscy-
tacja (pontiac), prestiŜ (mercedes) lub bezpieczeństwo (volvo).
Pamiętaj, Ŝe potrzeba spełnienia wartości docelowych jest główną siłą kierującą podejmowanymi
przez nas decyzjami. Niestety, ludzie często podejmują decyzje z chęci osiągnięcia wartości
(celów) pośrednich, a nie udaje im się osiągnąć najwaŜniejszego: wartości docelowych, czyli
głównej siły emocjonalnej.

250
Czy znalazłeś się kiedyś w sytuacji, gdy powiedziałeś sobie: „Muszę się z kimś związać!", a później,
kiedy juŜ to nastąpiło, zrozumiałeś, Ŝe nie chcesz tego związku? Powodem był z pewnością fakt,
Ŝe związek potrzebny był ci tylko jako środek do osiągnięcia celu. Tak naprawdę chciałeś czegoś, co
związek ten miał ci w twoim przekonaniu dać: docelowe wartości typu miłość, przyjaźń, intymność.
Tymczasem same związki nie muszą automatycznie do tych wartości prowadzić. Powinieneś więc
wiedzieć, Ŝe wartości właśnie są twoim prawdziwym celem, i konsekwentnie ich poszukiwać.
Pamiętaj, Ŝe osiągnięcie celów pośrednich (pieniądze, stanowisko, tytuł, dzieci, związki) nie
gwarantuje ci szczęścia. Tak długo, jak długo nie zaczniesz Ŝyć w całkowitej zgodzie z twoimi
najgłębszymi wartościami (docelowymi), nie osiągniesz prawdziwego spełnienia, nawet jeśli
odniesiesz sukcesy.

251
Choć jest wiele stanów emocjonalnych, które uznajemy za nasze wartości, niektóre z nich są nam
droŜsze niŜ inne. Te, dla których osiągnięcia zrobimy najwięcej, to, jak pamiętamy, wartości
przyciągane: miłość, sukces, swoboda, intymność, bezpieczeństwo, przygoda, siła, pasja,
komfort, zdrowie.
Teraz, gdy określiłeś juŜ swoje wartości, moŜesz sięgnąć głębiej i odkryć hierarchię, w jaką
się układają. Którą z wyliczonych wartości cenisz najwyŜej?
Poświęć chwilę, by uporządkować te wartości, od najwaŜniejszej począwszy. Przypisz kaŜdej
odpowiednią pozycję od pierwszej do dziesiątej:

64
Wartość Pozycja Wartość Pozycja
Miłość Przygoda
Sukces Siła
Swoboda Pasja
Intymność Komfort
Bezpieczeństwo Zdrowie

252
Podobnie jak w przypadku wartości przyciąganych, mamy teŜ hierarchię stanów, których za
wszelką cenę chcemy unikać.
Niektóre z najczęściej wymienianych wartości odpychanych to: odrzucenie, złość, samotność,
depresja, niepowodzenie, poniŜenie i wina.
Uporządkuj teraz te wartości, nadając im numery od jednego do ośmiu, przy czym pierwsza to
wartość, której chciałbyś unikać najbardziej.
Wartość Pozycja Wartość Pozycja
Odrzucenie Depresja
Złość Niepowodzenie
Frustracja PoniŜenie
Samotność Wina

253
Gdybym zaproponował ci akrobację w powietrzu, czy przyjąłbyś zaproszenie? ZaleŜałoby to między
innymi od dynamiki twojej hierarchii wartości. Jeśli na przykład na pierwszym miejscu twoich
przyciąganych wartości jest bezpieczeństwo, a twoją najbardziej odpychaną wartością jest strach,
pewnie odmówiłbyś zdecydowanie.
Jednak jeśli na pierwszej pozycji twoich wartości odpychanych znajduje się odrzucenie, a ty byłbyś
przekonany, Ŝe twoi przyjaciele odrzucacie, jeśli nie przyjmiesz mojej propozycji? PoniewaŜ ludzie
skłonni są zrobić o wiele więcej dla uniknięcia cierpienia niŜ dla zyskania przyjemności, potrzeba
uniknięcia odrzucenia mogłaby przewaŜyć nad chęcią zachowania bezpieczeństwa.
Czy kiedykolwiek czułeś, Ŝe jedna wartość kaŜe ci coś zrobić, a inna powstrzymuje przed tym?
Podejmowanie decyzji to nic innego jak rachunek wartości.

254
Jednym z najwaŜniejszych powodów, dla których powinieneś jasno określić własną hierarchię
wartości, jest konieczność odkrycia ewentualnych konfliktów wartości, które mogą znacznie
hamować twoje działania. Czy potrafisz wyjaśnić, jaki konflikt powstaje, kiedy twoją
najwaŜniejszą wartością przyciąganą jest sukces, a na pierwszym miejscu listy wartości odpychanych
znajduje się odrzucenie? Próby osiągnięcia przyjemności sukcesu bez ryzykowania przykrości
związanej z odrzuceniem nie mogą się udać! W takiej sytuacji sabotowałbyś
najprawdopodobniej kaŜdy swój sukces, zanim jeszcze byś go osiągnął, poniewaŜ strach przed
odrzuceniem nie pozwalałby ci podejmować ryzyka niezbędnego do osiągnięcia jakichkolwiek
znaczących sukcesów.
Rozwiązanie, które proponuję ci w tej ksiąŜce, to dwustopniowy proces świadomego
podejmowania decyzji.

65
 255
ETAP 1A: ŚWIADOMOŚĆ WARTOŚCI
Jeśli chcesz odkryć własne wartości przyciągane, wystarczy, byś zadał sobie pytanie: Co jest dla
mnie najwaŜniejsze w Ŝyciu?
Zastanów się dobrze nad odpowiedzią i pamiętaj, Ŝe chcesz odkryć własne wartości końcowe,
stany emocjonalne, których poŜądasz najbardziej.
Po sporządzeniu listy wartości przyciąganych uporządkuj je według waŜności, na przykład numer
1 na liście to stan, którego poŜądasz bardziej niŜ wszystkich innych, i tak dalej.

256
ETAP IB: ŚWIADOMOŚĆ WARTOŚCI
Aby odkryć własne wartości odpychane, zadaj sobie pytanie: Jakich emocji chcę za wszelką cenę
unikać w moim Ŝyciu? Zastanów się, dla uniknięcia których odczuć zrobiłbyś niemal wszystko.
Po sporządzeniu listy wartości odpychanych uporządkuj je według waŜności, to jest na pierwszym
miejscu listy umieść emocję, której chcesz unikać najbardziej (największy potencjalny ból), i tak
dalej.

257
ETAP 2: ŚWIADOMOŚĆ DECYZJI
Odkrywając hierarchię własnych wartości, odkryłeś, jakie priorytety zostały uwarunkowane w
twojej świadomości. Dowiedziałeś się, jaki system przyjemności i bólu kieruje twoimi działa-
niami. Jednak jeśli chcesz odegrać aktywną rolę w kształtowaniu własnego Ŝycia, nawet jeśli
trzeba byłoby zacząć wszystko od początku, musisz powziąć kilka nowych decyzji juŜ
dzisiaj. Odpowiedz na pytania:
1. Jakie muszą być moje wartości, aby mogły stworzyć moje ostateczne przeznaczenie, abym
mógł stać się najlepszy, jak moŜliwe, abym w jak największym stopniu mógł panować nad
własnym Ŝyciem?
2. Jakie wartości muszę dodać do mojej listy?

258
Co osiągnąłeś dzięki odkryciu własnej hierarchii wartości? Czy nie jest to tylko garstka słów na
kawałku papieru?
Odpowiedź brzmi tak -jeśli nie nastawisz się do wykorzystywania tych wartości jako Ŝyciowego
kompasu. Jeśli jednak to zrobisz, system wartości pomoŜe ci Ŝeglować po spokojnych wodach i
unikać wielkich burz, pozwoli obrać kurs wprost na przeznaczenie, które dla siebie wybrałeś.
Zawsze miej tę listę przy sobie. Daj jej kopię przyjaciołom, aby pomogli ci trzymać się obranej drogi.
Oczami wyobraźni zobacz korzyści płynące z Ŝycia w zgodzie z tymi wartościami. Zobacz je i
poczuj tak intensywnie, by oczekiwanie emocjonalnej nagrody nastawiło cię do uczynienia z listy
wartości części twojego Ŝycia.

259
Co musi się stać, abyś dobrze się czuł? Czy trzeba ci do tego uścisku, seksu, słów uznania i szacunku?
A moŜe miliona dolarów, gry w golfa, pochwały ze strony szefa? Dobrego samochodu? Duchowego
oświecenia? Dobrego towarzystwa? Radości z pięknego zachodu słońca?

66
Prawda tymczasem brzmi: nic nie musi się stać, abyś poczuł się dobrze. MoŜesz czuć się
świetnie natychmiast - jeśli to właśnie wybierzesz. W końcu kto, jeśli nie ty sam, uczyni cię
szczęśliwym po spełnieniu wszystkich tych warunków?
Dlaczego więc czekać? Jedyną rzeczą powstrzymującą cię jest twoja własna reguła (przekonanie),
która kaŜe ci wierzyć, Ŝe abyś był szczęśliwy, muszą wydarzyć się wszystkie te rzeczy. Odrzuć te
umowne reguły i ciesz się radością na jaką zasługujesz!

260
Jeśli masz zamiar przyjąć jakąkolwiek regułę szczęścia, to przyjmij następującą: Nic nie musi się
wydarzyć, abym czuł się świetnie! Czuję się dobrze, poniewaŜ Ŝyję! śycie jest darem i to jest
moje szczęście.
Abraham Lincoln powiedział kiedyś: „Większość ludzi jest tak szczęśliwa, jak chce być." Historia
jego Ŝycia, podobnie jak historia Ŝycia wielu innych ludzi, którzy przezwycięŜyli własne tragedie,
przypomina nam o tym, Ŝe to my kontrolujemy sytuację.
Przyjmij tę regułę i zdecyduj, Ŝe postawisz jak największe wymagania tej jednej jedynej rzeczy, nad
którą masz całkowitą władzę: sobie samemu. Będzie to oznaczać, Ŝe postanowiłeś być na tyle
pomysłowy, elastyczny i mądry, by zawsze znaleźć sposób patrzenia na własne Ŝycie tak, by
wzbogacać swoje doświadczenia.

261
Skąd masz wiedzieć, czy Ŝyjesz w zgodzie ze swoimi wartościami? ZaleŜy to całkowicie od twoich
reguł, przekonań o tym, co musi się stać, byś odniósł sukces łub poczuł się szczęśliwy i zdrowy.
To tak, jakby w naszym mózgu zasiadała ława przysięgłych złoŜona z naszych własnych reguł.
Ona właśnie wyrokuje, czy nasze działania spełniły kryteria niezbędne, byśmy mogli zacząć
świętować osiągnięcie jakiejś wartości. Ona postanawia, czy czujemy się dobrze, czy teŜ źle w danej
sytuacji, czy sprawiamy sobie przyjemność, czy ból.

262
Jeśli w Ŝyciu nieprzerwanie odczuwamy ból, powinniśmy odpowiedzieć sobie na następujące
pytanie: „Czy moje cierpienie jest wynikiem mojej sytuacji, czy teŜ reguł mówiących mi, jak mam tę
sytuację oceniać? Czy moje złe odczucia w jakikolwiek sposób polepszają sytuację? Jaką regułą
(przekonaniem) muszę się kierować, skoro czuję się źle w tej sytuacji?"
Kluczową sprawą jest analiza naszego systemu reguł i sprawdzenie, czy są one właściwe i
rozsądne. Niektórzy ludzie kierują się regułą Ŝe aby czuli się dobrze, ich dzieci muszą dostawać w
szkole najlepsze stopnie, oni sami muszą być najlepsi w pracy, nigdy nie wolno im tracić
równowagi i poddawać się stresom oraz koniecznie muszą zachowywać szczupłą sylwetkę! Czy
moŜesz sobie wyobrazić, ilu ludzi z takimi regułami czuje się dobrze?
Zbadaj dokładnie własne reguły. Upewnij się, Ŝe ci słuŜą!

263
To zaskakujące, jak wielu ludzi wypracowało sobie niezliczone sposoby na złe samopoczucie
(odczuwanie cierpienia) przy kilku zaledwie sposobach na dobre samopoczucie (odczuwanie
przyjemności).
Właśnie w tej chwili zdecyduj o przyjęciu reguły, która pozwoli ci częściej czuć się kochanym. Nie
pozwól, aby twoja reguła w tym względzie brzmiała: „Jestem kochany, tylko jeśli ktoś ciągle
powtarza mi, Ŝe mnie kocha... kupuje mi kosztowne prezenty... zabiera mnie w egzotyczne podróŜe...
ciągle mnie dotyka... skłonny jest robić dla mnie rzeczy, których nienawidzi, tylko po to, aby mnie
uszczęśliwić." Kierując się taką regułą, w oczywisty sposób nie moŜesz często czuć się kochanym.
67
Zamiast tego spróbuj prostszej reguły: „Odczuwam miłość, ilekroć myślę o miłości lub wyraŜam
miłość i ciepło w kontaktach z ludźmi."

264
Czy reguły, które dzisiaj rządzą twoim Ŝyciem, są jeszcze odpowiednie dla tego, kim się stałeś? Czy
trzymasz się reguł, które choć pomagały w przeszłości, dzisiaj cię ranią? Na przykład na
pewnym etapie twojego Ŝycia najwłaściwsze mogło być powstrzymywanie się przed okazywaniem
uczuć i zachowanie postawy „twardziela". Ale ta reguła, która pewnie pomagała ci na szkolnym
podwórku, moŜe być bardzo nieskuteczna w tworzeniu trwałego związku z partnerem.
Jeśli jesteś na przykład prawnikiem, bardzo uwaŜaj, by nie przenosić metafor określających twoją
pracę - i powiązanych z nimi reguł - na grunt domowy. Jeśli się przed tym nie ustrzeŜesz, będziesz co
rano przesłuchiwał współmałŜonka!
Jakich reguł z przeszłości moŜesz się dzisiaj pozbyć?

265
Skąd wiesz, Ŝe odniosłeś sukces? Na jeden z moich kursów uczęszczało dwóch męŜczyzn
kierujących się odmiennymi regułami. Jeden z nich zajmował wysokie stanowisko w biznesie i
miał wszelkie powody, by czuć się wspaniale: szczęśliwe małŜeństwo, piątka wspaniałych dzieci,
siedmiocyfrowe dochody i ciało wyrzeźbione biegami maratońskimi. A jednak czuł się jak ostatni
nieudacznik. Dlaczego? Miał zupełnie bezsensowne reguły.
Drugi z męŜczyzn stanowił zupełne przeciwieństwo. Choć nie miał Ŝadnej z wymienionych
„przewag", był całkiem szczęśliwy. Kiedy spytałem, co musi się stać, by był szczęśliwy,
odpowiedział: „Muszę po prostu obudzić się rano i spojrzeć w dół, by zobaczyć, "Ŝe jestem nad
ziemią. KaŜdy dzień spędzony nad ziemią to wspaniały dzień!"
Który z tych dwóch ludzi odniósł twoim zdaniem większy sukces ?

266
Z pewnością musimy wykorzystywać siłę tkwiącą w celach, w myślach o kuszącej przyszłości, aby
iść naprzód. Jednak musimy teŜ być pewni, Ŝe za celami kryją się reguły, które pozwolą nam
być szczęśliwymi, ilekroć tego chcemy.
Co musi się stać, abyś ty poczuł szczęście? sukces? miłość?

267
Skąd wiesz, czy reguła cię obezwładnia i czy w związku z tym musisz ją zmienić? OtóŜ reguła
odbiera ci siły, jeśli:
1. Nie jest moŜliwe, by jej sprostać (jeśli kryteria są tak skomplikowane, liczne i sztywne, Ŝe nigdy
nie wygrasz gry z Ŝyciem).
2. Jeśli o spełnieniu warunku decyduje coś, na co nie masz wpływu (na przykład jak ludzie
muszą reagować na ciebie i twoje słowa, jeśli masz być szczęśliwy).
3. Daje ci tylko kilka sposobów na odczuwanie pozytywnych emocji i mnóstwo sposobów na
odczuwanie negatywnych (czujesz się dobrze tylko wtedy, gdy wszystko wokół dokładnie spełnia
wyliczone warunki, a w kaŜdym innym wypadku czujesz się źle).

268
Od zaraz zacznij panować nad własnymi regułami. Odpowiedz na poniŜsze pytania
najdokładniej, jak potrafisz:
1. Czego trzeba, abyś poczuł, Ŝe odniosłeś sukces?
68
2. Czego trzeba, byś czuł się kochany? przez dzieci? współmałŜonka? rodziców? kogokolwiek,
kto jest dla ciebie waŜny?
3. Czego trzeba, byś wierzył w siebie?
4. Czego trzeba, byś czuł się doskonały w dowolnej dziedzinie Ŝycia?

269
KaŜda przykrość, która spotkała cię dotychczas w kontaktach z innymi, wynikała z reguł. Nie czułeś
Ŝalu do człowieka. Nie sam człowiek sprawiał ci przykrość, ale fakt, Ŝe złamał on twoje reguły albo
pogwałcił jedno z twoich standardowych przekonań o tym, jak powinien wyglądać świat. Albo teŜ to
ty sam pogwałciłeś jedną z własnych reguł zachowania, myślenia lub odczuwania.
Kiedy następnym razem zdarzy się przykra sytuacja w twoich kontaktach z kimkolwiek,
pamiętaj, Ŝe to nie ten człowiek sprawia ci przykrość. Reagujesz po prostu na własne reguły
związane z daną sytuacją. 1 zadaj sobie pytanie: „Co jest waŜniejsze: moje reguły czy moje kontakty
z tym człowiekiem?"
Wykorzystaj ten sposób przełamywania wzorca, aby skupić się przede wszystkim na serdecznej
komunikacji, a przekonasz się, jak szybko potrafisz zaŜegnać kaŜdy konflikt.

270
Nie oczekuj, Ŝe ludzie będą stosować się do twoich reguł, jeśli jasno nie powiesz im o nich. Nie
spodziewaj się teŜ, Ŝe ktokolwiek będzie przestrzegał twoich reguł, jeśli ty sam nie jesteś skłonny do
kompromisu oraz przestrzegania reguł innych.
Pamiętaj teŜ, Ŝe nawet jeśli jasno przedstawiłeś komuś swoje reguły, wciąŜ mogą się pojawić
nieporozumienia. Dlatego właśnie tak waŜna jest nieprzerwana komunikacja. Nigdy nie zakładaj
niczego, gdy idzie o reguły. Rozmawiaj z innymi.

271
Niektóry reguły są silniejsze od innych. Pomyśl o regułach rządzących twoim stosunkiem do
własnego zdrowia, których nigdy nie łamiesz. Jakich słów uŜywasz, by opisać taką
„nienaruszalną" regułę? Wielu ludzi wśród tych słów umieści „nie wolno mi". Jak natomiast
formułujesz regułę, którą czasem łamiesz, choć zawsze później tego Ŝałujesz? Pewnie brzmi ona
na przykład tak: „Niepowinienem jeść niezdrowych pokarmów."
Poznawszy reguły tysięcy ludzi mogę cię zapewnić, Ŝe prawie nigdy nie złamiesz reguł, które
wyraŜasz za pomocą frazy „nie wolno mi". Często natomiast będziesz łamał reguły
wyraŜone za pomocą frazy „nie powinienem". Te pierwsze nazywam regularni progowymi.
W jaki sposób moŜesz natychmiast zmienić ,,nie powinienem" w „nie wolno mi" i „powinienem" w
„muszę"? Jakie natychmiastowe korzyści ci to przyniesie?

272
Zbyt liczne reguły mogą uczynić Ŝycie nieznośnym. Kiedyś oglądałem program telewizyjny, w
którym przedstawiano dwadzieścia rodzin pięcioraczków. KaŜdemu z rodziców zadano pytanie: „Co
jest dla państwa najwaŜniejsze, Ŝeby nie dać się zwariować?" Niemal w kaŜdej odpowiedzi
powtarzało się stwierdzenie: „Nie wolno narzucać zbyt wielu reguł." Dlaczego? Przy tak licznej
rodzinie nieuniknione jest, Ŝe jeśli rządzi nią zbyt wiele reguł, ktoś będzie łamał jedną z nich średnio
co godzinę. A to prowadziłoby do ciągłych stresów.
Czy nie byłoby więc lepiej wybrać kilka reguł, tych najwaŜniejszych, które mają rządzić twoim
związkiem? O jednym mogę cię zapewnić: im mniej reguł w intymnych związkach, tym te związki są
szczęśliwsze.

69
 273
Aha, mam jeszcze dla ciebie regułę: kiedy pracujesz nad regułami swojego nowego Ŝycia, baw się
przy tym jak najlepiej! Przekraczaj bariery, rozwaŜaj wszelkie skrajności. Łam stare reguły i wśród
nowych umieść kilka szaleństw Przez całe dotychczasowe Ŝycie uŜywałeś reguł, by się
ograniczać i powstrzymywać. Dlaczego nie miałbyś się teraz z nich pośmiać? MoŜe, aby poczuć
miłość, musisz tylko poruszyć małym palcem u ręki? Brzmi dziwacznie, ale w końcu, czy cokolwiek
daje mi prawo decydować, co ma sprawiać ci przyjemność?

70
 Część dziesiąta

Klucz do rozwoju
ToŜsamość i odniesienia

„ Gdybyśmy wszyscy robili to, co potrafimy robić, zadziwilibyśmy

samych siebie. "
- Thomas A. Edison

274
Co odróŜnia cię od wszystkich innych ludzi na całej ziemi? Jednym z najwaŜniejszych źródeł
twojej odrębności są doświadczenia. Wszystko, cokolwiek robiłeś w Ŝyciu, zapisane jest nie
tylko w twojej świadomej pamięci, ale równieŜ i w systemie nerwowym. Wszystko, cokolwiek
widziałeś, słyszałeś, czego dotknąłeś lub posmakowałeś, jest przechowywane w
gigantycznym katalogu twojego umysłu.
Te świadome i nieświadome wspomnienia nazywamy odniesieniami. Właśnie polegając na tych
doświadczeniach, jesteśmy pewni, w co wierzyć, włącznie z najwaŜniejszymi przekonaniami o
tym, kim jesteśmy i co potrafimy.

275
Jakie doświadczenia wywarły największy wpływ na twoje Ŝycie? Przed pierwszymi zajęciami
jednego z moich kursów słuchacze wypełniają bardzo szczegółowy kwestionariusz. Między
innymi jest tam prośba o podanie pięciu doświadczeń, które w przekonaniu odpowiadającego,
najmocniej ukształtowały jego Ŝycie. Fascynujące jest to, Ŝe wielu ludzi przeŜyło te same
doświadczenia (odniesienia), jednak ich interpretacja jest radykalnie róŜna. Dlatego właśnie
Ŝycie kaŜdego z nich jest dzisiaj inne.
Dwaj męŜczyźni w bardzo młodym wieku stracili rodziców. Jeden wykorzystał to
doświadczenie jako powód do odcięcia się od wszelkich bliskich kontaktów z innymi, podczas
gdy drugi właśnie dlatego stał się najwraŜliwszym i najbardziej otwartym z ludzi.
Kształtują nas nie tylko odniesienia, ale teŜ znaczenie, jakie im przypisujemy.

276
Czy z tego korzystasz, czy nie, jesteś głównym architektem własnego Ŝycia. Pomyśl o
wszystkich swoich doświadczeniach jak o olbrzymim arrasie, który moŜesz utkać dokładnie
w taki sposób, w jaki chcesz. Codziennie dodajesz do osnowy jednanie...
Czy przędziesz zasłonę, którą oddzielasz się od Ŝycia, czy moŜe magiczny dywan, na którym
wzniesiesz się na wyŜyny? Czy świadomie pracujesz nad jego wzorem tak, aby na samym środku,
w najbardziej widocznym miejscu znajdowały się wspomnienia, które dodają ci sił?

277
Zastanów się teraz chwilę i wypisz pięć doświadczeń, które w największym stopniu
ukształtowały twoje Ŝycie i wpłynęły na to, kim jesteś.
Podaj nie tylko opis wydarzenia, ale i sposób, w jaki na ciebie wpłynęło. Jeśli natrafisz na coś,
co wydaje się mieć wyłącznie negatywne znaczenie, natychmiast zmień swoją interpretację

71
tego wydarzenia, bez względu na sposób, jakiego uŜyjesz. MoŜe to wymagać od ciebie wiary,
a moŜe zupełnie nowego spojrzenia, którego nigdy wcześniej nie próbowałeś. Pamiętaj, Ŝe
wszystkie ludzkie doświadczenia mają swoją wartość.

278
Aby cokolwiek osiągnąć, musisz mieć poczucie pewności. Odniesienia pomagają nam wytworzyć
ten jakŜe waŜny stan. Jeśli jednak nie masz Ŝadnego doświadczenia (odniesień) w wykonywaniu
danej czynności, jak moŜesz mieć co do niej poczucie pewności? OtóŜ musisz zrozumieć, Ŝe
nie jesteś ograniczony do rzeczywistych doświadczeń. Wspierających cię odniesień moŜe
dostarczać równieŜ wyobraźnia.
Pamiętasz jak było z Rogerem Bannisterem? Kiedy bił rekord w biegu na milę, osiągnął sukces
głównie dzięki temu, Ŝe wyobraził sobie siebie odnoszącego ten sukces. PoniewaŜ często stawiał
sobie przed oczami to wyobraŜenie, zyskał odniesienia, a wraz z nimi pewność, która pozwoliła
mu uruchomić największy tkwiący w nim potencjał.
Ile barier mógłbyś pokonać, gdybyś tylko uŜył siły własnej wyobraźni, by zyskać odniesienia i
pewność, Ŝe moŜesz je pokonać?

279
Twoja wyobraźnia jest dziesięciokrotnie silniejsza od siły woli. Uwolnienie tej siły daje
poczucie pewności i spójną wizję przewyŜszającą znacznie wszystko, co wydarzyło się w
przeszłości.
Andre Agassi powiedział mi ostatnio, Ŝe tysiące razy wygrywał zawody na kortach w
Wimbledonie, zanim jeszcze skończył dziesięć lat... w wyobraźni. Konsekwencja w wyobraŜaniu
sobie zwycięstwa dała mu poczucie wewnętrznej pewności, które w końcu latem 1992 roku
zmieniło marzenia w rzeczywistość.
Jakie marzenia mógłbyś spełnić dzięki konsekwentnemu wykorzystywaniu wyobraźni?

280
Łatwym sposobem natychmiastowego rozszerzania „biblioteki twoich odniesień" jest
odkrywanie bogactwa literatury: powieści, poezji i mitów, a takŜe muzyki, która jest dokoła
ciebie. Czytaj ksiąŜki, oglądaj filmy, bywaj w teatrze, rozmawiaj z nieznajomymi. Siła tkwi
w kaŜdym odniesieniu i nigdy nie wiesz, które z nich moŜe odmienić całe twoje Ŝycie.

281
Siła lektury kryje się w fakcie, Ŝe zaczynasz myśleć tak jak autor ksiąŜki. W magicznych
chwilach, kiedy otoczą cię lasy Ardenu, stajesz się Wiliamem Szekspirem. Kiedy znajdujesz się
we wraku na Wyspie Skarbów, jesteś Robertem Louisem Stevensonem. Kiedy kontaktujesz się z
naturą w Walden, stajesz na miejscu Henry'ego Davida Thoreau. Zaczynasz myśleć tak jak oni,
czuć jak oni i wykorzystywać wyobraźnię w taki właśnie sposób, jak czyniliby to oni. Ich
odniesienia stają się twoimi własnymi i zostają one z tobą jeszcze długo po tym, kiedy
przewrócisz ostatnią kartkę ich ksiąŜek.
Jakie fascynujące przygody moŜesz przeŜyć dzięki wspaniałej ksiąŜce, dobrej sztuce albo
inspirującemu utworowi muzycznemu?

282
72
A gdybyś przyjął przekonanie, Ŝe nie ma złych doświadczeń? W końcu czy nie jest prawdą, Ŝe
bez względu na to, przez co musisz w Ŝyciu przejść - rzeczy trudne i łatwe, bolesne i
przyjemne -kaŜde doświadczenie niesie ze sobą coś wartościowego, jeśli tylko chcesz to coś
dostrzec?
Zastanów się przez chwilę nad swoimi ,,najgorszymi" doświadczeniami. Siła kształtowania
własnego Ŝycia bierze się z umiejętności zmiany znaczenia, jakie przypisujesz doświadcze-
niom. Czy patrząc na nie dzisiaj, potrafisz dostrzec pozytywne znaczenia, które niosły ze sobą?
MoŜe padłeś ofiarą poŜaru, moŜe cię obrabowano albo uczestniczyłeś w wypadku
samochodowym, ale z tego doświadczenia wyniosłeś w końcu nową wraŜliwość na innych
ludzi, nowe uczucia, które rozwinęły twoją osobowość i wymiernie zwiększyły zdolność
wnoszenia dobra w Ŝycie innych.

283
Ograniczone doświadczenia tworzą ograniczone Ŝycie. Jeśli chcesz wzbogacić Ŝycie i
rozwinąć się, musisz wzbogacić swoje odniesienia, gromadząc pomysły i doświadczenia, które
nie stałyby się częścią twojego Ŝycia, gdybyś świadomie ich nie szukał. Wspaniałe pomysły
rzadko same stają na twej drodze. Musisz ich szukać.
Czy jest coś, czego nigdy wcześniej nie brałeś pod uwagę, a dzięki czemu mógłbyś otworzyć
sobie bramy zupełnie nowego świata?

284
Poszukaj doświadczeń, których nigdy przedtem nie przeŜywałeś. Weź się za nurkowanie i badaj
tajemnice podwodnego świata. Przekonaj się, jakie jest Ŝycie w całkiem nowym otoczeniu. Wy-
bierz się do filharmonii, jeśli dotychczas tego nie robiłeś, albo idź na koncert rockowy, jeśli tego
właśnie z zasady unikałeś przedtem. Odwiedź szpital dziecięcy... Zanurz się w innej kulturze i
spróbuj popatrzeć na świat cudzymi oczami.
Pamiętaj, Ŝe jeśli są w twoim Ŝyciu jakieś ograniczenia, najprawdopodobniej wynikają one z
ograniczonych odniesień. Poszerz swoje odniesienia, a natychmiast poszerzysz całe Ŝycie.

285
Jakie nowe doświadczenia są ci potrzebne? Dobrze jest zadać sobie pytanie: „Jakie odniesienia
muszę zdobyć, aby osiągnąć to, czego naprawdę chcę?"
Zastanów się, jakich odniesień związanych z zabawą i przyjemnościami ci brakuje. Pomyśl o
tym, co mogłoby dostarczyć ci rozrywki albo po prostu sprawić przyjemność.
Kiedy juŜ sporządzisz listę nowych odniesień, wyznacz maksymalny czas na zdobycie kaŜdego z
nich. Postanów, Ŝe zdobędziesz je wszystkie. Kiedy nauczysz się hiszpańskiego, greckiego
albo japońskiego? Kiedy wybierzesz się w podróŜ balonem? Kiedy odwiedzisz dom starców,
by pośpiewać kolędy razem z jego mieszkańcami? Kiedy zrobisz coś niezwykłego, coś
zupełnie nowego?

286
Jednym z najwspanialszych odniesień, które dzielę z moim synem, jest doświadczenie, które
przeŜyliśmy kiedyś razem w dniu Święta Dziękczynienia. Zachęciłem mojego wtedy
czteroletniego syna, by podsunął koszyk z jedzeniem człowiekowi, który spał w drzwiach
publicznej toalety. Ku mojemu zaskoczeniu Jairek chwycił go za ramię i powiedział:
„Wszystkiego najlepszego!" Nagle męŜczyzna wyprostował się i chwycił mojego syna za rękę.
Serce podeszło mi do gardła i dokładnie w chwili, kiedy chciałem rzucić się do przodu,

73
męŜczyzna przyciągnął dłoń Jairka do ust i pocałował mówiąc: „Dziękuję za troskę..."
Zastanawiam się, czy jest wspanialszy dar, jaki ktokolwiek mógłby złoŜyć czterolatkowi na
Święto Dziękczynienia.
Jakie wzruszające doświadczenia mógłbyś dzielić z kimś, kogo kochasz?

287
Nie musisz jechać na safari, aby rozszerzać swoje odniesienia. MoŜesz pomóc komuś, kto
mieszka tuŜ za rogiem. Wraz z dodaniem nowego odniesienia otwierają się przed nami nowe
światy. MoŜe to być nowe słowo, które poznajesz, rozmowa, kurs, na który się zapiszesz, albo
coś, co przeczytasz na kolejnej stronie. Nigdy nie wiesz, kiedy to się zdarzy.
Zejdź z ławki dla rezerwowych i przyjmij pełny udział w grze Ŝycia. Pozwól wyobraźni bez
Ŝadnych ograniczeń podsuwać ci moŜliwości wszystkich tych doświadczeń, które mógłbyś
przeŜyć. Zacznij natychmiast!
Jakie nowe doświadczenie, które zmieni twoje Ŝycie, moŜesz zdobyć juŜ dzisiaj? Jakim
człowiekiem dzięki temu się staniesz?

289
Jest siła, która kształtuje twoje Ŝycie. Decyduje ona o tym, co uznajesz za moŜliwe, a co za
niemoŜliwe, czego będziesz unikał, jak myślał i kontaktował się z innymi. Ta siła to twoje
własne przekonanie, kim jesteś: twoja toŜsamość.
KaŜdy z nas ma przynajmniej podświadomy sposób definiowania siebie i ta definicja wpływa na
kaŜdy aspekt Ŝycia. Jeśli na przykład postrzegasz siebie jako konserwatystę, będziesz myślał,
poruszał się i działał zupełnie inaczej, niŜ gdybyś uwaŜał się za człowieka szalonego. Jakaś
zmiana w definicji samego siebie natychmiast ujawnia nasze nowe talenty, nowe zachowania i
nowe aspiracje. Jest filtrem, przez który przechodzi kaŜda decyzja, najwaŜniejszym
przekonaniem, za pomocą którego interpretujesz wszystkie Ŝyciowe doświadczenia.

290
Czy zdarzyło ci się kiedykolwiek powiedzieć: „Nie, ja tego nie zrobię. To nie ja!" Jeśli tak, to
wypowiadając te słowa, osiągnąłeś granicę tego, jak definiowałeś samego siebie w przeszłości, i
wpływasz na jakość twojego obecnego Ŝycia. Zadaj sobie pytanie: „Skąd wziąłem wszystkie
przekonania o tym, kim jestem? Jak stare są te przekonania?" MoŜe nadszedł czas, byś
zaktualizował swoją toŜsamość? Czy wybrałeś ją świadomie, czy moŜe jest sumą tego
wszystkiego, co inni ludzie mówili ci na twój temat, znaczących wydarzeń w twoim Ŝyciu i
innych czynników, które miały miejsce bez twojego udziału i bez twojej zgody?
Gdybyś miał teraz zacząć od nowa definiować swoją toŜsamość w sposób, który by cię
umocnił, jak opisałbyś osobę, którą chcesz się stać?

291
Wszyscy musimy ciągle rozszerzać swój pogląd na to, kim jesteśmy i na co nas stać. Musimy
zadbać, by etykietki, które sobie przyklejamy, nie ograniczały nas, lecz umacniały. Musimy
nieustannie dodawać nowe do tego, co jest w nas dobre. UwaŜaj: Jakkolwiek kończysz
zdanie „Ja jestem...", stanie się to rzeczywistością. Czasem na przykład ludzie ciągle
powtarzają: „Jestem leniwy", gdy tymczasem moŜe nie są leniwi, a tylko mają mało in-
spirujące cele.
Czy definiujesz samego siebie w sposób, który cię ogranicza? Czy ograniczenia te
zmieniają się w samospełniające przepowiednie? Jeśli tak, odrzuć je natychmiast!

74
 292
Ilekroć zmieniamy coś w naszym Ŝyciu, ludzie znajdujący się wokół nas będą nam albo pomocą
albo zawadą w ciągłym czynieniu postępów. Jeśli bowiem będą o nas myśleć tak, jak myśleli w
przeszłości, ich poczucie pewności (przekonania) co do naszej toŜsamości moŜe stać się zbędną
kotwicą która utrudni nam oderwanie się od starych przekonań i wzorców, będących kiedyś
częścią naszej toŜsamości.
Musimy być świadomi faktu, Ŝe to my sami definiujemy, kim jesteśmy. Nasza przeszłość
w Ŝaden sposób nie określa ani teraźniejszości, ani przyszłości. Zabierz się do dzieła i
począwszy od dzisiaj sięgnij po swoją nową toŜsamość.

293
Jeśli w przeszłości bezskutecznie starałeś się zmienić się na lepsze, prawdopodobne jest, Ŝe
próbowałeś przestawić się na zachowania niezgodne z własnymi przekonaniami o tym, kim
jesteś. Aby osiągnąć szybką i istotną poprawę jakości Ŝycia, musisz zmienić częściowo lub
całkowicie swoją toŜsamość.
Na przykład zamiast próbować powstrzymać zachowania takie jak nadmierne picie
alkoholu, mógłbyś zmienić swoją toŜsamość i uznać się za człowieka pełnego zdrowia i
witalności, który osiąga w Ŝyciu najwyŜsze cele. Naturalną konsekwencją tej decyzji będzie
uznanie naduŜywania alkoholu za coś, co zupełnie do ciebie nie pasuje.

294
Co to jest kryzys osobowości? Najlepszą chyba definicją tego dość częstego zjawiska jest
stwierdzenie, iŜ ma ono miejsce, gdy ludzie działają niezgodnie z własnym przekonaniem o tym,
kim są skutkiem czego zaczynają kwestionować wszystko w swoim Ŝyciu. Ale czy ktokolwiek z
nas do końca wie, kim jest? Wydaje mi się, Ŝe nie.
ToŜsamość powiązana z wyglądem lub wiekiem musi prowadzić do cierpienia i kryzysu w
przyszłości. Bo w końcu te czynniki muszą się zmienić. Jeśli jednak dysponujemy szerszym
poczuciem własnej toŜsamości, moŜe nawet definicją duchową nasza toŜsamość nigdy nie
moŜe być zagroŜona.
Z pewnością jesteśmy czymś więcej niŜ nasze fizyczne ciała. Co więc czyni ciebie
wyjątkowym?

295
Poświęć teraz chwilę na określenie, kim jesteś. Postanów, Ŝe na pytanie: „Kim jestem",
odpowiesz sobie z całą ciekawością i radością na jakie cię stać.
Czy definiujesz siebie pod kątem przeszłych, teraźniejszych lub przyszłych osiągnięć? A
moŜe uŜywasz do definicji wykonywanego zawodu? osiąganych dochodów? roli odgrywanej w
Ŝyciu? przekonań? wyglądu zewnętrznego i cech fizycznych? A moŜe znajduje się w tej definicji
jakiś element, który przekracza wszystkie te kategorie?

296
Gdyby twoje nazwisko znalazło się dzisiaj w encyklopedii, jak brzmiałoby to hasło? Czy
wystarczyłyby trzy słowa, czy teŜ moŜe trzeba by było całej strony, by opisać historię
twojego Ŝycia? A moŜe zaŜądasz dla siebie odrębnego tomu?

75
 Napisz teraz definicję, którą znalazłbyś w encyklopedii pod swoim nazwiskiem.

297
Gdybyś miał wystawić sobie teraz dokument stwierdzający twoją toŜsamość, to kim
naprawdę jesteś, co byś zapisał, a które informacje opuścił? Czy zamieściłbyś w nim
fotografię i opis wyglądu zewnętrznego, czy teŜ uznałbyś te informacje za nieistotne? Czy
wyliczyłbyś swoje osiągnięcia? stan zdrowia? wartości? emocje? przekonania? aspiracje?
motto?
Poświęć teraz chwilę na opracowanie dokumentu stwierdzającego twoją toŜsamość,
bardzo osobistej identyfikacji samego siebie, którą mógłbyś wykorzystać, by pokazać komuś,
kim naprawdę jesteś.

298
Jeśli pewne aspekty twojej toŜsamości sprawiają ci ból, dlaczego masz się ich trzymać? Są
one tylko tym, z czym chciałeś się do chwili obecnej identyfikować.
Spróbuj wzorować się na cudownej wyobraźni przepełniającej serce i umysł kaŜdego
dziecka. Jednego dnia jest ono Zorrem, poskramiaczem zła. Następnego zmienia się w
Herkulesa, najsilniejszego człowieka na ziemi. Jeszcze kiedy indziej staje się bohaterem
prawdziwego Ŝycia i odgrywa rolę własnego dziadka. Zmiany toŜsamości mogą przynosić
najradośniejsze doświadczenia Ŝyciowe. Mogą nas umacniać i uwalniać w prawdziwie ma-
giczny sposób. W jednej chwili moŜemy zmienić definicję samych siebie albo po prostu
pozwolić ujawnić się naszemu prawdziwemu ja, odkrywając wielką osobowość,
przewyŜszającą naszą przeszłość i nie pasującą do Ŝadnych etykietek, które przyklejaliśmy
sobie dotychczas.

299
Gdybyś mógł stać się tym, kim chcesz być, jaka byłaby twoja toŜsamość? Dzisiaj sporządź
listę wszystkich elementów, które chciałbyś w tej toŜsamości znaleźć. Kto ma juŜ cechy, które
ty chciałbyś mieć? Czy ludzie ci mogą stać się twoim wzorem? Wyobraź sobie siebie z tą
nową toŜsamością. Poczuj swój oddech. Jak będziesz chodził? Jak będziesz mówił? Jak
myślał? Jak będziesz się czuł? Skorzystaj natychmiast z siły, którą dysponujesz, by zmie-
nić dowolną część własnej osobowości, po prostu podejmując taką decyzję.

300
Jeśli naprawdę chcesz zmienić swoją osobowość - a więc i swoje Ŝycie - świadomie postanów,
kim chcesz być. Raz jeszcze stań się dzieckiem i z całym podnieceniem opisz szczegółowo,
kim jesteś dzisiaj zgodnie z twoją nową decyzją.
Poświęć teraz chwilę na sporządzenie dokładnej listy — i niczym się nie ograniczaj!

301
Ludzie, z którymi spędzamy większość czasu, mają znaczący wpływ na to, jak postrzegamy
samych siebie. Kiedy więc będziesz pracował nad planem działań mających wspierać
twoją nową toŜsamość, zwróć szczególną uwagę na ludzi, którymi chcesz się otaczać. Czy
twoja rodzina, znajomi i współpracownicy wzmocnią twoją nową toŜsamość, czy teŜ zechcą ją
zniszczyć?

76
 302
PowiąŜ się ze swoją nową toŜsamością, informując o niej kaŜdego wokół. Jednak
najwaŜniejsze jest poinformowanie samego siebie. Codziennie opisuj sobie na nowo, jak
wygląda twoja nowa etykietka, a w ten sposób ją przystosujesz.

303
W tej właśnie chwili moŜesz zacząć Ŝycie z toŜsamością, którą sobie wybrałeś. Zadaj sobie
pytanie: „Kim jeszcze mogę być? Kim jeszcze będę? I kim się właśnie staję? "
Postanów sobie, Ŝe bez względu na okoliczności, będziesz zachowywał się tak, jakbyś
osiągnął juŜ cele, które sobie wyznaczyłeś. Oddychaj w taki sposób. Poruszaj się w taki
sposób, Reaguj na innych tak, jakbyś był takim właśnie człowiekiem. Traktuj ludzi z
szacunkiem, szlachetnością współczuciem i miłością jakie dałby im ktoś, kto osiągnął juŜ
twoje cele.
Jeśli tylko postanowisz zachowywać się i myśleć jak ktoś, kim chcesz być, staniesz się tym
człowiekiem.

304
Stoisz na rozstaju dróg. Zapomnij o przeszłości. Kim jesteś teraz? Nie myśl o tym, kim
byłeś do dzisiaj. Kim postanowiłeś być? Podejmij tą decyzje świadomie. Podejmij ją ostroŜnie.
Podejmij z całą mocą. A później działaj kierując się nią!

77
 Część jedenasta

Jak wszystko pozbierać

Zdrowie, finanse, kontakty z innymi i kodeks zachowań
,, Zmieniaj własne credo we własne czyny. "
Ralph Waldo Emerson

305
Zacznij zbierać owoce niektórych strategii i narzędzi opanowanych w codziennych
lekcjach samodoskonalenia. Czytając kaŜdą stronę tej części ksiąŜki, będziesz się skupiał na
kilku kluczowych obszarach, jak zdrowie, finanse i kontakty z innymi, i wypracujesz metodę,
która zapewni ci Ŝycie zgodne z najwyŜszymi standardami na co dzień.

306
Nauczyłeś się warunkować system nerwowy po to, aby angaŜować się w takie działania, które
dadzą poŜądany skutek. Twoje przeznaczenie, gdy idzie o zdrowie i kondycję fizyczną, w
podobny sposób zaleŜy od tego, jak warunkujesz metabolizm i mięśnie,
by wytwarzały potrzebny ci poziom energii i sprawności.
Co robisz regularnie, aby dbać o swoje ciało i zapewnić sobie stan zdrowia, jakiego
pragniesz?

307
Co powoduje, Ŝe ludzkie ciało funkcjonuje w szczytowej formie? Niewiarygodne osiągnięcie
Stu Mittlemana ilustruje, jak skuteczne są pewne podstawowe zasady. Mittleman pobił rekord
świata w biegach długodystansowych przebiegając ponad tysiąc mil w jedenaście dni i
dziewiętnaście godzin, co daje średnio osiemdziesiąt cztery mile dziennie. Bardziej jednak
zaskakuje fakt, Ŝe zgodnie z relacjami świadków wyglądał o wiele lepiej po tym biegu niŜ w
dniu, kiedy go zaczynał. Nie uległ Ŝadnej kontuzji - nawet jednego odparzenia!
Co pozwoliło mu wytęŜyć ciało do maksimum moŜliwości, nie raniąc go przy tym? Przede
wszystkim lata treningu fizycznego i umysłowego pozwoliły Mittlemanowi udowodnić, Ŝe
moŜemy dostosować się do wszystkiego, jeśli nieustannie stawiamy sobie coraz większe
wymagania.

308
Co jeszcze pozwoliło Stu Mittlemanowi ustanowić nowy rekord w biegach
długodystansowych? Świadomość, Ŝe zdrowie i sprawność to nie to samo.
Czym jest sprawność fizyczna? Według dra Philipa Maffetone, to „fizyczna zdolność do
aktywności sportowej". Zdrowie definiuje się o wiele szerzej, jako „stan, w którym wszystkie
układy i systemy ciała... pracują w sposób optymalny". Wielu ludzi sądzi, Ŝe sprawność fizyczna
implikuje zdrowie, tymczasem w rzeczywistości jedno nie musi iść w parze z drugim. Jeśli
bowiem osiągniesz sprawność kosztem zdrowia, moŜe się okazać, Ŝe umrzesz, zanim jeszcze
dane ci będzie cieszyć się swoją spektakularną tęŜyzną fizyczną.

78
 Co jest dla ciebie waŜniejsze? Czy wypracowałeś sobie równowagą między zdrowiem i
sprawnością?

309
Jak więc maksymalnie zwiększyć swoje zdrowie? Najlepszy sposób to zrozumieć róŜnicę
między ćwiczeniami aerobicznymi i anaerobicznymi, to jest między wytrzymałością a
siłą. Aero-biczny znaczy „z tlenem" i odnosi się do umiarkowanych ćwiczeń wykonywanych
w jakimś czasie. Jeśli wzmacniasz wytrzymałość za pomocą ćwiczeń aerobicznych, spalasz
przede wszystkim tłuszcz.
Anaerobiczny znaczy „bez tlenu" i odnosi się do ćwiczeń, które wywołują krótkie
wybuchy siły. Ćwiczenia anaerobiczne spalają przede wszystkim glikogen i powodują Ŝe
ciało gromadzi tłuszcz.
Czy uznajesz się za człowieka zdrowego? sprawnego? Ani zdrowego, ani sprawnego?

310
Dlaczego tak wielu Amerykanów uskarŜa się na zmęczenie? Z chęci osiągnięcia jak najlepszych
rezultatów w jak najkrótszym czasie wielu z nas prowadzi anaerobiczny, pełen stresów tryb
Ŝycia, a sytuację dodatkowo pogarszają wykonywane przez nas ćwiczenia fizyczne. Ćwicząc
anaerobicznie, pozbawiają organizm glikogenu, a wtedy proces metaboliczny zaczyna traktować
cukier we krwi jako dodatkowe paliwo. Powoduje to zmęczenie, bóle głowy i inne problemy.
Jak przestawić się z ćwiczeń anaerobicznych na aerobiczne? Musisz po prostu zwolnić tempo.
Według dra Philipa Maffetone'a większość ćwiczeń, jak choćby spacer, bieg, jazda na rowerze czy
pływanie, moŜe być albo aerobiczna, albo anaerobiczna. Przy mniejszym obciąŜeniu serca
uaktywniają one system aerobiczny, a przy większym anaerobiczny.
Czy musisz zwolnić tempo? W przypadku ćwiczeń? W codziennym Ŝyciu?

311
Aby zmienić ciało w maszynę spalającą tłuszcz, musisz ćwiczyć swój metabolizm, by
nieustannie działał w sposób aerobiczny. Dr Maffetone proponuje tylko aerobiczne
ćwiczenia przez okres od dwóch do ośmiu miesięcy. Dla osiągnięcia równowagi między
zdrowiem a sprawnością moŜesz po tym okresie włączyć do codziennych zajęć ćwiczenia
anaerobiczne, od jednego do trzech razy w tygodniu.
Czyjej rady musisz zasięgnąć, aby maksymalnie zadbać o własne zdrowie? Do jakich źródeł
moŜesz się odwołać?

312
Brytyjski filozof Ludwig Wittgenstein napisał: „Ludzkie ciało jest najlepszym obrazem
ludzkiej duszy."
Co twoje ciało mówi o twojej duszy?

313
Tlen jest chyba najwaŜniejszym dla zdrowia elementem. Bez niego komórki stają się słabe i
umierają.
Aby uniknąć pozbawiania organizmu tlenu podczas ćwiczeń fizycznych, musisz
wiedzieć, czy przekroczyłeś granicę ćwiczeń aerobicznych.

79
 Odpowiedz na następujące pytania: l.Czy moŜesz swobodnie rozmawiać w trakcie
wykonywania ćwiczeń (aerobik), czy teŜ jesteś zbyt spięty (anaerobik)?
2. Czy twój oddech jest spokojny i słyszalny (aerobik), czy teŜ oddychasz z trudem
(anaerobik)?
3. Czy ćwiczenia, nawet jeśli męczące, sprawiają ci przyjemność (aerobik), czy teŜ zmuszasz
się, by je wykonywać (anaerobik)?
4. W skali od zera do dziesięciu, gdzie zero oznacza minimalny, a dziesięć maksymalny
wysiłek podczas ćwiczenia, zaznacz swój wynik. Ideałem jest wynik między sześć a siedem.
Jeśli przekroczyłeś poziom siedmiu, ćwiczysz anaerobicznie.

314
Oto w jaki sposób wprowadzić przyjemność ćwiczeń fizycznych do codziennego Ŝycia:
1. Ustal, czy regularnie wykonywane przez ciebie ćwiczenia są aerobiczne, czy
anaerobiczne. Czy budzisz się rano z poczuciem zmęczenia? Czy czujesz się głodny po
ćwiczeniach fizycznych? Czy po ćwiczeniach doświadczasz gwałtownych huśtawek nastro-
jów? Mimo wysiłków pozostaje zbędny tłuszcz? Jeśli twoja odpowiedź brzmi „tak",
prawdopodobnie ćwiczysz anaerobicznie.
2. Spraw sobie przenośny aparat do pomiaru pracy serca. PomoŜe ci ćwiczyć na
optymalnym poziomie aerobicznym. To jedna z najlepszych inwestycji w twoim Ŝyciu.
3. Opracuj plan warunkowania własnego metabolizmu do spalania tłuszczu i wytwarzania
stałych poziomów energii. Trzymaj się tego planu przez co najmniej dziesięć dni.

315
Niewiele jest rzeczy waŜniejszych od kontaktów z innymi ludźmi. Sukces nie ma Ŝadnej
wartości, jeśli nie mamy kogoś, z kim moŜemy się nim podzielić. Najbardziej poŜądaną przez
ludzi emocją jest poczucie związku z innymi istotami ludzkimi. W ciągu najbliŜszych kilku
dni zastanowimy się nad sześcioma najwaŜniejszymi zasadami, które są podstawą sukcesu we
wszystkich związkach z innymi ludźmi, zwłaszcza w miłości.
Przede wszystkim musisz poznać wartość, jaką mają reguły dla osoby ci bliskiej. Nie
jest waŜne, jak bardzo kogoś kochasz, jak głęboki jest wasz związek, jeśli będziesz stale
łamał reguły swego partnera, doprowadzisz go do wyczerpującego i niszczącego stresu.
Jeśli nie znasz (albo zapomniałeś) reguł swojego partnera, odkryj je. Nie rozmawialiście
o nich przez jakiś czas, moŜe więc powinniście porozmawiać o nich teraz?

316
Jedyny sposób na trwały związek to postrzeganie go jako miejsca, w którym moŜesz coś
dać, a nie jako miejsca, do którego udajesz się, by coś wziąć.
Jaką najcenniejszą rzecz dajesz partnerowi w waszym związku'

317
Dbałość o związek wymaga, byś zwrócił baczną uwagę na jakiekolwiek sygnały
ostrzegawcze, które mogą się pojawić. Ich dostrzeŜenie i podjęcie natychmiastowych
działań pozwala wyeliminować problemy, zanim jeszcze wymkną się nam z rąk.
Czy w twoim związku pojawiają się jakieś sygnały ostrzegawcze, na które musisz zwrócić
uwagę? Jakie działania moŜesz podjąć juŜ dzisiaj, aby „zabić potwora, póki wciąŜ jest mały",
zanim wyrośnie na stwora, nad którym nie będziesz w Ŝaden sposób potrafił panować?

80
 318
Tak wiele razy związki między dwojgiem ludzi rozpadają się, a oni nie wiedzą co było nie tak.
NajwaŜniejszym czynnikiem zapewniającym sukces wszelkim związkom jest jasne komunikowa-
nie własnych reguł. Spraw, by wasze reguły były znane i przestrzegane.
Wspólnie z partnerem opracujcie sposoby przełamywania negatywnych wzorców. Pozwoli wam
to uniknąć kłótni, w których nie pamięta się juŜ przedmiotu sporu, a chodzi jedynie o to, by wygrać
sam spór.
Wykorzystaj Słownik Transformacji, by uniknąć przesadnego rozdmuchiwania problemów.
Zamiast mówić: „Nie znoszę, kiedy to robisz", powiedz: „Wolałbym, Ŝebyś robiła co innego."

319
Czy związki z bliskimi są jednym z twoich najwyŜszych Ŝyciowych priorytetów? Jeśli nie, oddasz się
bez pamięci wszystkim innym rzeczom, które na co dzień wydadzą ci się pilniejsze, a wtedy pasja i
uczucie stopniowo zgasną.
Nie pozwól sobie, by wielkie podniecenie i wdzięczność za to, Ŝe w twoim Ŝyciu pojawił się
ktoś specjalny, stało się tylko przyzwyczajeniem.

320
Jeśli chcesz, by twój związek się utrzymał, nigdy nie zagraŜaj jego istnieniu. JuŜ samo stwierdzenie:
„Jeśli to zrobisz, odejdę", otwiera tę moŜliwość. Skoncentruj się na tym, jak na co dzień ulepszyć
wasz związek.
KaŜda ze znajomych mi par, która przeŜyła ze sobą długie lata, swoją podstawową zasadą
uczyniła to, by bez względu na ogrom złości lub poczucia doznanej krzywdy, nigdy nie zastanawiać
się nad tym, czy związek ma trwać dalej, czy teŜ nie.

321
Najpiękniejszym doświadczeniem codziennego Ŝycia jest przeŜywanie wciąŜ od nowa własnej miłości
do człowieka, z którym łą-czącię jakieś związki. Wzmacniaj poczucie tych związków, wciąŜ od nowa
pogłębiaj kontakty intymne i poczucie fascynacji drugą osobą. Zadawaj sobie pytanie: „Skąd miałem
tyle szczęścia, by spotkać cię na mojej drodze?" Nigdy nie przestawajcie szukać sposobów na
zaskakiwanie się nawzajem. Nie uznawaj miłości za pewnik! Szukaj i sam twórz te chwile, które
pomogą przekształcić wasz związek w legendarny wręcz wzór.
Co moŜesz zrobić dzisiaj dla kogoś, kogo kochasz?

322
Czy postanowiłeś juŜ, Ŝe codzienność twojego związku dorówna marzeniom? Oto kilka
podstawowych zasad:
1. Porozmawiaj z partnerem i dowiedz się, co w waszym związku jest najwaŜniejsze dla
kaŜdego z was. Jakie są najwyŜsze wartości waszego Ŝycia razem i co musi się stać, byście
poczuli, Ŝe wartości te są spełnione?
2. Postanów sobie, Ŝe bardziej zaleŜy ci na tym, by być kochanym, niŜ by mieć rację. Jeśli
kiedykolwiek złapiesz się na tym, Ŝe obstajesz, iŜ to właśnie ty masz rację, natychmiast zniszcz
ten wzorzec. Jeśli to konieczne, przestań się upierać i wróć do rozmowy później, kiedy
znajdziesz się w lepszym stanie, pozwalającym rozwiązać konflikt.

81
 323
KILKA INNYCH REGUŁ DOBREGO ZWIĄZKU
3. Opracujcie wspólnie sposób przełamywania niekorzystnych wzorców, którego obydwoje
zgodzicie się uŜywać w trudnych sytuacjach.
Wykorzystajcie w tym celu najgłupsze i najdziwniejsze moŜliwe zachowania. Wymyślcie wasz
własny, prywatny dowcip, do którego zawsze moŜna się odwołać.
4. Kiedy czujesz opór, powiedz o tym w delikatny sposób, jak
choćby: „Wiem, Ŝe to moje dziwactwa, ale kiedy tak się zachowujesz, to aŜ mnie w dołku ściska."
5. Regularnie planujcie nocne randki, najlepiej raz w tygodniu, ale przynajmniej dwa razy w
miesiącu. Wymyślajcie najbardziej romantyczne i jak najprzyjemniejsze spotkania.
6. Nie wolno wam zapomnieć o codziennym, długim i namiętnym pocałunku!

324
Wielu ludzi popełnia ten błąd i myśli, Ŝe wszystkie problemy zniknęłyby z ich Ŝycia, gdyby
mieli dość pieniędzy. A przecieŜ samo zarabianie pieniędzy rzadko czyni ludzi wolnymi.
Jednak równie śmieszne byłoby twierdzenie, Ŝe większa swoboda finansowa i większe
panowanie nad własnymi finansami nie dadzą ci większych moŜliwości rozwoju i
tworzenia wartości dla siebie samego i innych.

325
Samo tworzenie bogactwa jest proste. Jednak wielu ludzi nigdy tego nie robi, poniewaŜ mają oni
„dziury" - konflikty wartości i reguł - w swoich finansowych podstawach. Najczęstszym
powodem, dla którego sukces omija ludzi, jest fakt, Ŝe mają oni mieszane odczucia na
temat pieniędzy. Mogą oczywiście cenić wszystko to, co dają pieniądze, ale jednocześnie są
przekonani, Ŝe wymagałoby to zbyt cięŜkiej pracy albo niemoralnego zachowania, albo
wykorzystywania innych i oddania się w niewolę pieniądza.
Innym częstym powodem jest przekonanie, Ŝe zarabianie pieniędzy jest zbyt
„skomplikowane" i powinno sieje zostawić „ekspertom". Oczywiście porada eksperta nigdy nie
zaszkodzi, jednak wszyscy musimy nauczyć się odpowiedzialności za nasze decyzje finansowe.
Musimy zrozumieć ich konsekwencje.

326
Po latach studiowania Ŝycia największych ludzi sukcesu w naszej historii, odkryłem pięć kluczy
do mistrzostwa finansowego. Pierwszym kluczem do bogactwa jest umiejętność jego
tworzenia. Jeśli potrafisz znaleźć sposób, który sprawi, Ŝe to, co robisz, stanie się więcej warte
dla innych ludzi, bez kłopotów zwiększysz swoje dochody.
Zacznij od pytania: „Jak mogą być więcej wart dla mojej firmy?" Jak mogę przyczynić się
do osiągania większych zysków w krótszym czasie? W jaki sposób mogę przyczynić się do
obniŜenia kosztów przy jednoczesnym zwiększeniu zysków i jakości? Jakie nowe systemy mogę
wprowadzić? Jaką nową technologię wykorzystać, by zwiększyć konkurencyjność mojej firmy?

327
Drugim kluczem do bogactwa jest umiejętność jego utrzymania. A jedynym sposobem na to
jest wydawać mniej, niŜ się zarabia, i inwestować róŜnicę.

82
 328
Oszczędzanie to dobry cel, ale ono samo nie przyniesie ci bogactwa. Trzecim kluczem do
finansowego sukcesu jest pomnaŜanie własnego bogactwa. Musisz więc wydawać mniej,
niŜ zarabiasz, róŜnicę inwestować, a następnie zyski z tej inwestycji przeznaczyć na kolejną,
aby zwielokrotnić swój majątek. W ten sposób twoje pieniądze pracują na ciebie i moŜesz je
pomnoŜyć. Tempo osiągnięcia niezaleŜności finansowej jest wprost proporcjonalne do chęci
reinwestowania - a nie wydawania - osiągniętych zysków.

329
Nikt nie chce stać się ofiarą. Czwartym kluczem do sukcesu finansowego jest ochrona
własnego bogactwa. W dzisiejszych czasach wielu bogatych ludzi czuje się mniej
bezpiecznie niŜ dawniej, kiedy mieli oni znacznie mniej pieniędzy. Dlaczego? Wiedzą, Ŝe w
kaŜdej chwili mogą zostać podani do sądu - i to czasem z błahych powodów albo i bez
powodu. Jednak pamiętaj, Ŝe są prawne sposoby ochrony twojego majątku, które moŜesz
wykorzystać, jeśli tylko nie jesteś obecnie stroną Ŝadnego procesu sądowego.
Czy musisz zastanowić się nad sposobami ochrony twojego majątku? Nawet jeśli nie
zastanawiałeś się nad tym dotychczas, najwyŜszy czas, byś zasięgnął rady specjalistów. Weź
przykład z mistrzów, podobnie jak w kaŜdej innej dziedzinie Ŝycia.

330
Nie czekaj zbyt długo, by zacząć cieszyć się tym, co mogą ci dać pieniądze. Piątym kluczem do
sukcesu finansowego jest czerpanie radości z własnego bogactwa. Większość ludzi czeka z
tym, aŜ uda im się zebrać określoną ilość pieniędzy. Jednak dopóki nie połączysz przyjemności z
zarabianiem pieniędzy, nie będziesz potrafił zarabiać ich w długim czasie. Spraw więc sobie od
czasu do czasu niespodziankę (pula).
Zastanów się teŜ nad moŜliwością dzielenia się własnym majątkiem z potrzebującymi.
Oddając im część zarobionych pieniędzy, moŜesz sobie pokazać, Ŝe masz więcej, niŜ ci
potrzeba. Prawdziwe bogactwo to emocja: poczucie całkowitego dostatku. Pieniądze nie mają
wartości, dopóki nie podzielimy się ich pozytywnym wpływem z tymi, którzy są nam bliscy.
Odkrywając sposoby przekazania części naszego majątku innym, znajdujemy jedną z praw-
dziwych radości Ŝycia.

331
JuŜ dziś zacznij kontrolować swoją finansową przyszłość.
1. Przyjrzyj się dokładnie swoim przekonaniom na temat pieniędzy. Pozbądź się tych,
które cię ograniczają, i wzmocnij te dodające sił. Wykorzystaj sześć kroków techniki NWA.
2. Zastanów się, jak moŜesz dodać wartości w swoim miejscu pracy, bez względu na to,
czy dostajesz za to pieniądze, czy teŜ nie. Co najmniej o dziesięć procent zwiększ wartość
tego, co obecnie produkujesz.
3. Postanów, Ŝe będziesz odkładał co najmniej dziesięć procent własnych dochodów i
inwestował je w starannie zaplanowany sposób.
4. Znajdź sobie doradcę, który pomoŜe ci podjąć rozsądne decyzje o inwestycji twoich
pieniędzy.

83
5. Wyznaczaj małą pulę nagród, które pomogą ci łączyć przyjemność z sukcesem
finansowym. Dla kogo mógłbyś zrobić coś specjalnego? Jak moŜesz się nagrodzić za to, Ŝe
zaczniesz juŜ dzisiaj?

332
Wspaniale jest mieć hierarchię wartości, której jesteś całkowicie oddany. Jednak skąd masz
wiedzieć, czy rzeczywiście na co dzień Ŝyjesz zgodnie z własnymi regułami i wartościami? Jeśli
na przykład twoją naczelną wartością jest wkład w Ŝycie innych, jak konsekwentnie tę wartość
realizować. Na twojej liście być moŜe znajduje się miłość, jednak ile razy zabrakło jej w twoim
zachowaniu? Rozwiązanie jest proste: stwórz własny kodeks zachowania. Jak? Dowiesz się
jutro.

333
Czy pamiętasz, kiedy ostatnio byłeś całkiem pewien, jak postąpić w danej sytuacji, bez względu
na konsekwencje twojego zachowania? Większość z nas nie odczuwa tej pewności tak długo,
jak długo nie ustali sobie listy wartości, którą chce stosować w codziennym Ŝyciu. Sporządzenie
takiej listy, stworzenie własnego kodeksu zachowania to opracowanie mapy, która pozwala
poruszać się po kaŜdej drodze Ŝycia.
1. Zrób spis stanów emocjonalnych, których postanawiasz doświadczać kaŜdego dnia, aby
Ŝyć w zgodzie ze swoimi najwaŜniejszymi wartościami i zasadami. Twój spis powinien być
na tyle długi, by zapewnić twojemu Ŝyciu bogactwo i róŜnorodność, na jakie zasługujesz, a przy
tym wystarczająco krótki, byś naprawdę zdołał doświadczyć wszystkich tych stanów kaŜdego
dnia.

334
TWÓJ KODEKS ZACHOWANIA(ciąg dalszy)
2. Obok kaŜdego z wymienionych stanów zapisz regułę określającą, skąd masz wiedzieć,
Ŝe osiągnąłeś dany stan. Na przykład: „Jestem radosny, kiedy uśmiecham się do ludzi", albo:
„Kieruję się wdzięcznością, kiedy przypominam sobie o wszystkich waŜnych rzeczach, które
zdarzyły mi się dotąd w Ŝyciu."
3. Postanów, Ŝe kaŜdej z tych emocji będziesz doświadczał co najmniej raz dziennie. Być
moŜe będziesz chciał napisać swój kodeks zachowania na małej kartce i mieć go przez cały
czas przy sobie albo umieścić na biurku lub przy łóŜku. Raz na jakiś czas w ciągu dnia
popatrz na swoją listę i zadaj sobie pytanie: „Które z tych stanów juŜ dzisiaj przeŜyłem?
Których jeszcze nie doświadczyłem i jak uda mi się to zrobić przed końcem dnia?"

84
 Część dwunasta

Najpiękniejszy dar
Wkład w Ŝycie innych
„Pewnego dnia, kiedy opanujemy juŜ wiatry, fale, przypływy i grawitację, sięgniemy po
boskie siły miłości. Wtedy, po raz drugi w historii świata, człowiek odkryje ogień. "
Teilhard de Chardin

335
Od ponad dziesięciu lat mam wyjątkowy zaszczyt pracować z ludźmi wykonującymi
wszystkie dosłownie Ŝyciowe profesje - od najbardziej uprzywilejowanych po
najbiedniejszych. I jedno jest dla mnie całkowicie jasne: bez względu na pozycję Ŝyciową
tylko ci, którzy nauczyli się potęgi szczerego i bezinteresownego wkładu w Ŝycie innych,
doświadczają największej radości Ŝycia - prawdziwego poczucia spełnienia.

336
KaŜdy z nas zetknął się kiedyś z uczuciem bezinteresownego pomagania innym: wsparcie
udzielone przyjacielowi, pomoc dziecku w rozwiązaniu jakiegoś problemu, pomoc koledze z
pracy w wykonaniu trudnego zadania albo choćby sprowadzenie kogoś starszego z zawrotnej
wysokości schodów. Doświadczenia te stają się chwilami uniesienia, w których potrafimy
znaleźć sens naszego prawdziwego ja. One właśnie kaŜą nam podziwiać tych, którzy całe
swoje Ŝycie poświęcili innym.
Ta część jest zaproszeniem, byś i ty wnosił stały wkład w Ŝycie innych, dołączył do ludzi
wielkiego serca, którzy postanowili dzielić się własnymi moŜliwościami, by pomóc innym
ulepszyć własne Ŝycie.

337
Jeden odwaŜny człowiek poruszył sumienie całego narodu.
Kiedy Sam LaBudde zaciągnął się na „Marię Luisę" jako tymczasowy członek załogi, ryzykował
Ŝycie, by sfilmować wielkie okrucieństwo, z jakim poławiacze tuńczyka traktują delfiny.
W 1991 roku, zaledwie czteiy lata później, firma Starkist największy na świecie producent
tuńczyka w puszce, ogłosiła, Ŝe nie będzie juŜ przetwarzać tuńczyka łowionego włókiem. Inni produ-
cenci złoŜyli podobne oświadczenia zaledwie kilka godzin później. Walka trwa nadal, jednak wkład
tego człowieka w wysiłki ocalenia delfinów niewątpliwie przyczynił się do częściowego choćby
zachowania równowagi w ekosystemie wodnym.
Jak ty mógłbyś wykorzystać własną pomysłowość i odwagą, by zrobić coś dla innych łudzi - moŜe
nawet dla całego świata?

338
Czy rozwiązanie problemów świata wymaga nadludzkiego wysiłku? Nic nie moŜe być dalsze od
prawdy! Wszystkie doświadczenia naszego Ŝycia są rezultatem niezliczonych drobnych
decyzji, które podejmujemy jako jednostki, rodziny, społeczności i narody.

85
 Wielkie rozwiązania zaczynają się od jednostek, które rozpoczynają drobne, lecz
konsekwentne działania zmierzające do ulepszenia świata.

339
KaŜdy z problemów, na skalę państw i całego świata, z którymi musimy się dzisiaj mierzyć,
zaczął się od pojedynczego ludzkiego zachowania. Tak więc skoro to nasze zachowanie stało się
przyczyną problemów, to my moŜemy je rozwiązać! KaŜdy z nas, w domu, w pracy i własnej
społeczności moŜe podjąć wysiłki, które spowodują łańcuch zmian. Jedynym ograniczeniem
są tu niedostatki naszej wyobraźni i chęci do działania.

340
Jak jeden człowiek ma coś zmienić? Historia świata jest po prostu kroniką czynów garstki
zwykłych ludzi, których cechowało olbrzymie zdecydowanie. Tych właśnie ludzi, którzy mieli dość
siły, by zmienić jakość naszego Ŝycia, nazywamy bohaterami. Kim są twoi bohaterowie?

341
Głęboko wierzę, Ŝe i ty, i ja, i kaŜdy człowiek, którego napotykamy na naszej drodze, nosi w
sobie bohatera i moŜe podejmować wielkie, odwaŜne i szlachetne działania, by polepszyć
Ŝycie innych, nawet jeśli miałoby się to odbyć jego kosztem.
Zdolność robienia rzeczy prawych, odwaga, by odmienić świat, jest w tobie cały czas.
Pytanie tylko, kiedy nadejdzie chwila, w której przypomnisz sobie, Ŝe jesteś bohaterem, kiedy
bezinteresownie wesprzesz tych, którzy twojego wsparcia potrzebują.

342
Pokonywanie trudności jest tyglem, w którym wytapiają się ludzkie charaktery.

343
Być moŜe sądzisz, Ŝe Matka Teresa przyszła na świat z wrodzonym bohaterstwem. Tymczasem jako
nauczycielka w bogatej dzielnicy Kalkuty przez wiele lat nie zagościła w biedniejszych częściach
miasta. Pewnego wieczoru usłyszała kobietę wzywającą pomocy. Ruszyła jej więc na pomoc i resztę
nocy spędziła na bezskutecznych próbach umieszczenia jej w szpitalu. Kiedy kobieta w końcu zmarła
w jej ramionach, Matka Teresa doznała przemiany. W jednej, decydującej chwili, moŜe nawet chwili
świętej, postanowiła, Ŝe nikt wokół niej nigdy więcej nie umrze pozbawiony godności i miłości.
Czy w swoim Ŝyciu moŜesz wskazać na wydarzenie, które stało się w nim decydującym
momentem?

344
Co czyni bohatera? Bohater to człowiek, który z odwagą niesie pomoc innym, bez względu na
okoliczności. Bohater to człowiek, który kieruje się bezinteresownością i wymaga od siebie więcej,
niŜ oczekują inni. Bohater to człowiek, który walczy z przeciwnościami robiąc to, co uznaje za
słuszne, bez względu na strach.

86
 345
Bohater nie jest „doskonały". Gdyby taki był warunek, nie mielibyśmy bohaterów. KaŜdy z nas
popełnia błędy, ale nie umniejszają one naszego wkładu w Ŝycie innych. Doskonałość nie jest
bohaterstwem. Bycie człowiekiem jest.

346
Jak moŜemy poradzić sobie z olbrzymimi problemami społecznymi? Wiedz, Ŝe w kaŜdym z nas
drzemie iskra bohaterstwa, która w kaŜdej chwili moŜe przerodzić się w wielki płomień. Aby
tak się stało, musimy przede wszystkim wymagać od siebie więcej.

347
Kiedy problemy społeczne wydają się nas przytłaczać, moŜemy natychmiast przejąć kontrolę,
zmieniając własne przekonania. I co najwaŜniejsze, nie wolno nam postrzegać problemów
wokół nas jako wszechogarniających i trwałych. Nie wolno sądzić, Ŝe działania jednostki
niczego nie zmienią. Czy Gandhi poddał się, choć był sam jeden? Czy Matka Teresa
zarzuciła swoją pasję, choć samotnie walczyła z cierpieniem biednych? Czy Ed Roberts ustą-
pił, choć samotnie musiał walczyć o prawa niepełnosprawnych?
Zrób coś juŜ dzisiaj, aby udowodnić, Ŝe twoje działania mogą zmienić świat. Zgłoś się do
pomocy w miejscowym szpitalu... Podawaj obiady w schronisku dla bezdomnych... Pomagaj
dorosłym uczyć się czytać... Ucz rodzicielskich umiejętności nastoletnie matki... Zanieś
drobny prezent do domu starców...

348
Co stałoby się, gdybyś zaprzyjaźnił się z bezdomnym i umoŜliwił mu przeŜycie czegoś, czego nie
przeŜył od dawna, a moŜe nawet nigdy w Ŝyciu? Jak człowiek mieszkający na ulicy poczułby się,
gdybyś zabrał go do kina albo do salonu piękności? Poczułby się kimś specjalnym? Kochanym?
Wartościowym? WaŜnym? Pamiętaj, Ŝe nowe odniesienia są osnową nowych przekonań i nowej toŜ-
samości. Pamiętaj teŜ, Ŝe małe wysiłki mogą złoŜyć się na wielkie rezultaty.
Zrób coś dobrego w tym tygodniu. W tej chwili postanów, co zrobisz, zaplanuj swoje działania i
zrealizuj je! Gwarantuję, Ŝe poczujesz się nagrodzony w stopniu znacznie przewyŜszającym wszelkie
wysiłki, które w to włoŜyłeś.

349
Nasze codzienne decyzje ukształtują świat, który przekaŜemy przyszłym pokoleniom. Co
znajduje się na twoim talerzu? Jakich kosmetyków uŜywasz? Jakie produkty kupujesz?
Takie właśnie codzienne wybory nieznacznie, ale zdecydowanie kształtują wiele faktów
naszego Ŝycia, jak choćby ilość dwutlenku węgla wydzielanego do atmosfery albo liczba
zwierząt i roślin zabijanych kaŜdego dnia.
Na tej samej zasadzie podejmowane przez ciebie na co dzień decyzje mogą pomóc w
zatrzymaniu kwaśnych deszczy, przywróceniu równowagi ekosystemu, stworzeniu świata
nadziei dla przyszłych pokoleń.

87
 350
Jak moŜesz zmienić przyszłość swoich dzieci? Przede wszystkim moŜesz przyjąć czynną rolę
w ustaleniu poziomu ich wykształcenia.
Czy nauczyciele twoich dzieci mogą skorzystać z tego, czego ty nauczyłeś się w tej ksiąŜce?
Pomyśl o sile pytań, metafor ogólnych, Słownika Transformacji czy nauki warunkowania
neuroasocjacyjnego. Dzieląc się swoją wiedzą, moŜesz wpłynąć na świat.

351
Niewiele jest rzeczy tak niebezpiecznych, jak dopuszczenie do tego, by twoje dzieci nabrały
przekonania o braku wartości własnych działań. Naucz je konsekwencji i odpowiedzialności
za własne czyny. PokaŜ, Ŝe nawet najdrobniejsze decyzje i działania mogą mieć dalekosięŜne
skutki, jeśli podejmowane są konsekwentnie.
W jaki sposób moŜesz stać się wzorem dla swoich dzieci? Jak moŜesz je nauczyć oddania,
uczciwości, poświęcenia? Jak moŜesz im pokazać, co jest moŜliwe?

352
Aby zmienić świat, nie musimy czekać, aŜ przyjdzie nam do głowy wielki plan. MoŜemy
wywrzeć swój wpływ w jednej chwili drobnymi działaniami, decyzjami, które wydają się
mało znaczyć. To prawda, Ŝe większość współczesnych bohaterów ukrywa się za
konsekwentnymi działaniami, które mogą się wydawać małe. Rozejrzyj się! Bohaterowie są
wszędzie.

353
Jak poczułbyś się, gdyby ktoś wokół ciebie doznał ataku serca, a twoja wiedza i umiejętności
pozwoliłyby ci udzielić mu pomocy? A gdyby twoje wysiłki uratowały temu komuś Ŝycie?
Poczucie wkładu w Ŝycie innych ludzi, które zyskałbyś w konsekwencji takiego
wydarzenia, dałoby ci najprawdziwszą, najgłębszą i największą radość twojego Ŝycia -
większą niŜ jakiekolwiek uznanie czy podziękowanie, większą niŜ największe nawet pieniądze,
większą od wszelkich innych moŜliwych sukcesów i osiągnięć.
JuŜ dzisiaj zapisz się na kurs ratowników drogowych, abyś mógł udzielić pomocy, jeśli
ktoś będzie jej potrzebował.

354
Nawet zwykły uśmiech moŜe wnieść radość w czyjeś Ŝycie. Co stałoby się, gdybyś następnym
razem robiąc zakupy w supermarkecie, zamiast łazić bez celu między cukinią a bakłaŜanami
zauwaŜył kaŜdego z ludzi wokół siebie i docenił uśmiechem jego obecność? A gdybyś
powiedział jakiś komplement komuś nieznajomemu? MoŜe dzięki temu zmieniłbyś jego
stan emocjonalny i w ten sposób twój uśmiech i miłe słowa zostałyby przekazane kolejnej
osobie? Czy to jedno działanie mogłoby wywołać reakcję łańcuchową?
Jak działania te wpłynęłyby na twój stan emocjonalny i umysłowy - na twoją toŜsamość?

88
 355
A moŜe powinieneś zdecydować, Ŝe w drodze z pracy do domu zajedziesz na chwilę do domu
starców albo klubu emerytów i porozmawiasz z którymś z nich? Jak poczują się ci ludzie,
kiedy ich zapytasz: „Czego nauczyło cię Ŝycie?" ZałoŜę się, Ŝe wiele mają ci do
powiedzenia!
A gdybyś zajechał do miejskiego szpitala i porozmawiał z jednym z pacjentów? MoŜe
miałby wtedy lepszy dzień? Co dla samotnej duszy znaczyłaby troska obcego człowieka? Jak
wpłynęłoby to na samopoczucie tej osoby?
I równie waŜne: jak poczułbyś się ty? Jak myślałbyś o sobie i o wielkim darze Ŝycia?

356
Dlaczego tak wielu ludzi obawia się podejmowania nawet najmniejszych wysiłków, by pomóc
innym? Jedną z najczęstszych przyczyn jest skrępowanie i zakłopotanie. Boimy się, Ŝe zostanie-
my odtrąceni albo wyjdziemy na głupców. Ale wiesz co? Jeśli chcesz w Ŝyciu wygrać, musisz
sięgać po pełną stawkę. Musisz chcieć wyjść czasem na głupca, chcieć spróbować czegoś, co
moŜe się nie sprawdzić. Jak inaczej wymyślić coś nowego, rozwijać się, odkrywać, kim
naprawdę jesteś?

357
W głębi ducha wszyscy chcemy robić rzeczy dobre i prawe, prześcignąć samych siebie,
poświęcić czas, energię, emocje i pieniądze wspaniałym celom. Jest to nie tylko
psychologiczna potrzeba, ale moralna konieczność, by stać się lepszym i zrobić więcej,
niŜ oczekują od nas inni. Nic nie da większej satysfakcji niŜ wkład w Ŝycie innych łudzi.
W jaki sposób bezinteresownie pomagasz innym?

358
Czy zdajesz sobie sprawę z faktu, Ŝe gdyby kaŜdy w tym kraju (z wyjątkiem dzieci i starców)
miał poświęcić dla innych tylko trzy godziny w tygodniu, nasz naród zebrałby owoce trzystu
dwudziestu milionów godzin pracy ludzi tak potrzebnych w wielu organizacjach
wspierających wielkie sprawy? Pięć godzin w tygodniu podniosłoby tę liczbę do pół miliarda
godzin, co przekłada się na biliardy dolarów wartości pienięŜnej!
Jakie społeczne, polityczne albo zdrowotne problemy moglibyśmy pokonać tego typu
działaniami?

359
Nie szukaj bohaterów - bądź jednym z nich!

360
śycie jest równowagą między dawaniem i otrzymywaniem,
między dbaniem o siebie i dbaniem o innych.
Kiedy więc następnym razem dostrzeŜesz wokół siebie kogoś potrzebującego pomocy, zamiast
przejść obok lub czuć się winnym, zastanów się, jak moŜesz mu pomóc. Być moŜe moŜesz
zaoferować coś tak prostego, jak dobre słowo albo uśmiech, który pozwoli temu komuś

89
pomyśleć o sobie w inny sposób? MoŜe pomoŜesz komuś takim odruchem poczuć się
kochanym i docenianym?

361
śyj pełnią Ŝycia, dopóki Ŝyjesz. Spróbuj wszystkiego. Zatroszcz się o siebie i przyjaciół. Baw
się, bądź szalony. JuŜ zaraz zrób z siebie idiotę! W końcu i tak tego nie unikniesz, więc dlaczego
nie miałbyś się przy tym dobrze bawić? Korzystaj z okazji, by uczyć się na własnych błędach.
Znajduj przyczynę problemu i eliminuj ją z Ŝycia. Nie próbuj być doskonały. Bądź po prostu
dobrym przykładem człowieka.

362
Największym chyba darem, jaki otrzymaliśmy od Stwórcy, jest dar oczekiwania i dar napięcia. Jak
nudne byłoby Ŝycie, gdybyśmy wiedzieli wszystko z góry! W ciągu najbliŜszych kilku minut moŜe
mieć miejsce coś, co zmieni kierunek całego twojego Ŝycia w jednej chwili. Musimy nauczyć się
kochać zmiany, poniewaŜ są one jedyną pewną rzeczą.

363
Co moŜe zmienić twoje Ŝycie? Wiele rzeczy: chwila głębokiego zamyślenia i podjęcie kilku
decyzji po skończeniu lektury tej ksiąŜki być moŜe zmienią dosłownie wszystko. Zmianę
moŜe przynieść rozmowa z przyjacielem, kurs, taśma, film albo powaŜny „problem", który
pozwoli ci rozwinąć się i stać kimś więcej. Takiego właśnie przebudzenia pragniesz. śyj,
kierując się postawą pozytywnych oczekiwań, wiedząc, Ŝe wszystko, co niesie ci Ŝycie, w
jakiś sposób działa na twoją korzyść. Wiedz, Ŝe podąŜasz drogą nie kończącego się rozwoju,
nie kończącej się nauki i miłości trwającej wiecznie.

364
Pamiętaj, byś spodziewał się cudów... bo sam jesteś jednym z nich.

365
Bądź źródłem światła i siłą dobrego. Dziel się swoimi darami
Dziel się swoją pasją 1 niech cię Bóg błogosławi.
Mam nadzieję, Ŝe pewnego dnia będziemy się mogli spotkać i to niebawem.

Z miłością i szacunkiem

Anthony Robbins

90
91