ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ.

ΕΤΟΥΣ 2016-2017

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΙΣΤΟΡΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 06-05-2017
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΑΡΩΝΗ ΣΤΑΜΑΤΙΝΑ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΟΜΑΔΑ Α’

Α1. α) Όταν ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο, αύγουστο του ανατολικού

τμήματος του κράτους και έμεινε μονοκράτορας (324), αποφάσισε να ιδρύσει ένα νέο
διοικητικό κέντρο στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου, πόλης που είχε μοναδική
γεωπολιτική θέση, αφού βρισκόταν στο σταυροδρόμι της Ασίας και της Ευρώπης, του
Ευξείνου Πόντου και της Μεσογείου, και μεγάλη εμπορική σημασία.

Η απόφαση αυτή υπαγορεύτηκε από τους ακόλουθους κυρίως λόγους:

 Η Ανατολή διέθετε, σε αντίθεση με τη Δύση, ακμαίο πληθυσμό και

οικονομία.
 Οι Χριστιανοί, στους οποίους ο Κωνσταντίνος Α' στηρίχτηκε πολιτικά, ήταν
πολυπληθέστεροι στην Ανατολή.
 Οι μεγάλες πόλεις της Ανατολής υπέφεραν από θρησκευτικές συγκρούσεις.
 Από το Βυζάντιο μπορούσε να αποκρούσει ευκολότερα τους Γότθους (στο
Δούναβη) και τους Πέρσες (στον Ευφράτη).

β) Το 325 ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε στη Νίκαια της Βιθυνίας σύνοδο

(συνέδριο) επισκόπων απ' όλες τις επαρχίες του Οικουμενικού Ρωμαϊκού Κράτους. Γι'
αυτό η σύνοδος ονομάστηκε οικουμενική. Η Α' Οικουμενική Σύνοδος διατύπωσε τη
διδασκαλία της Εκκλησίας έναντι των αιρέσεων που είχαν ήδη εμφανισθεί. Έκτοτε
έγιναν πολλές τέτοιες σύνοδοι. Η σύγκλησή τους είχε σκοπό την ειρήνευση της
Εκκλησίας και, κατ' επέκταση την ειρήνευση της αυτοκρατορίας.

Α2.α) ΛΟΓΟΙ: Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός: (α) προσπάθησε με αυστηρούς

νόμους να περιορίσει τη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων των επαρχιών και
να προστατεύσει τους ελεύθερους αγρότες, που ήταν πολύ χρήσιμοι στην
κεντρική εξουσία, γιατί πλήρωναν φόρους.

(β) κωδικοποίησε το Ρωμαϊκό Δίκαιο, που ήταν το διαρκέστερο έργο του. Επειδή
το πλήθος και οι αντιφάσεις των νόμων δυσκόλευαν την ομαλή απονομή της
δικαιοσύνης, συνέστησε επιτροπή ειδικών για την αναθεώρηση του ισχύοντος
Δικαίου.

Σελίδα 1 από 8
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017

β) Μέσα σε μια πενταετία (529-534) εκδόθηκαν ο Ιουστινιάνειος Κώδικας

με τους πριν από τον Ιουστινιανό αυτοκρατορικούς νόμους, ο Πανδέκτης που
περιλάμβανε γνώμες ρωμαίων νομικών και οι Εισηγήσεις, εγχειρίδιο για τους
αρχάριους σπουδαστές της Νομικής. Το Ιουστινιάνειο Δίκαιο αποτέλεσε τη βάση
του Δικαίου της Νεότερης Ευρώπης.

Α3.α) Μετά τη μάχη της Άγκυρας η Οθωμανική Αυτοκρατορία βυθίστηκε στην

αναρχία. Ο σουλτάνος Μουράτ Β' (1421-51) επανέφερε την τάξη σ' αυτή και
ανανέωσε την επιθετικότητά της: κατέλαβε τα Γιάννενα και τη Θεσσαλονίκη (1430)
και κατανίκησε ένα σταυροφορικό στρατό στη Βάρνα (1444). Έτσι προετοίμασε
την πολιορκία της Πόλης, την οποία διεξήγαγε με επιτυχία ο διάδοχος του
Μωάμεθ Β' Πορθητής (1451-81).

Προτού αρχίσει την πολιορκία, ο Πορθητής έχτισε στην ευρωπαϊκή ακτή του
Βοσπόρου το φρούριο της Ρούμελης, για να εμποδίσει τον επισιτισμό της Πόλης από
τον Εύξεινο. Η πολιορκία κράτησε 54 μέρες (6 Απριλίου - 29 Μαΐου 1453). Ο
γενναίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ' διέθετε ελάχιστες δυνάμεις. Η
υπεροχή των Τούρκων σε στρατιώτες και οπλισμό ήταν συντριπτική.

Οι Βυζαντινοί, αβοήθητοι από τα χριστιανικά κράτη, αγωνίστηκαν ηρωικά,

αλλά ο αγώνας ήταν άνισος. Η τελική έφοδος έγινε τη νύχτα της 29ης Μαΐου.
Κατόπιν σφοδρού βομβαρδισμού και συνεχών επιθέσεων οι γενίτσαροι πέρασαν από
τα ρήγματα των τειχών και έγιναν κύριοι της Πόλης.

Ο αυτοκράτορας έπεσε στο πεδίο της μάχης, κυκλωμένος από τους εισβολείς.
Όπως προέβλεπε ο θρησκευτικός νόμος, η Πόλη παραδόθηκε στους μαχητές. Οι
σφαγές και η λεηλασία διήρκεσαν τρεις ολόκληρες μέρες. Από την πρώτη κιόλας μέρα
ο Μωάμεθ μπήκε με πομπή στην κατακτημένη πόλη, προσευχήθηκε στην Αγία Σοφία
και ανήγγειλε ότι εφεξής πρωτεύουσά του θα είναι η Πόλη.

β) Οι συνέπειες:

α) Η Άλωση τραυμάτισε αρχικά την περηφάνεια των Ελλήνων που θρήνησαν τη

μεγάλη συμφορά σε όλους τους τόνους.

β) Σύντομα άρχισε να διαμορφώνεται η ελπίδα της Ανάστασης του Γένους.

γ) Το πνεύμα του Βυζαντίου μεταφέρθηκε από τους λογίους του στη Δύση.

δ) Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους δρόμους της Ανατολής, ωθώντας τους Ευρωπαίους

στις μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις.

Σελίδα 2 από 8
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017

Α4.

1. Σ
2. Λ Στη μάχη της Νινευί, κοντά στα Γαυγάμηλα, το στράτευμα του Ηρακλείου
πέτυχε να συντρίψει τους Πέρσες και να ανακτήσει όλες τις βυζαντινές
επαρχίες στην Εγγύς Ανατολή (627).
3. Λ Η πρώτη φάση της εικονομαχίας (726-787) τερματίστηκε με την Z’
Οικουμενική σύνοδο (787), η οποία συγκλήθηκε με πρωτοβουλία της
αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας και αποκατέστησε πανηγυρικά τις
εικόνες, διευκρινίζοντας ότι στις εικόνες απονέμεται μόνο τιμητική
προσκύνηση. Η δεύτερη φάση της εικονομαχίας (815-843) έληξε με την σύνοδο
του 843.
4. Σ
5. Σ
6. Λ Στο ζήτημα του εκχριστιανισμού των Σλάβων, ο ηγεμόνας αυτής της χώρας
Ραστισλάβος ζήτησε από το Βυζάντιο ιεραποστόλους, για να διδάξουν στον λαό
του τον Χριστιανισμό (862/3) ή στο ζήτημα του εκχριστιανισμού των
Βουλγάρων, ο βυζαντινός στρατός υποχρέωσε τον Βούλγαρο ηγεμόνα Βόρη να
δεχτεί τον Χριστιανισμό από την Κωνσταντινούπολη και να βαπτιστεί ο ίδιος
με ανάδοχο τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’ (864).
7. Λ Η σύνοδος της Φερράρας- Φλωρεντίας πραγματοποιήθηκε το 1438-9.
8. Σ

Α5. Στάση του Νίκα: Η εξέγερση των δήμων του Ιπποδρόμου Πράσινων και
Βένετων, που έμοιαζαν με αθλητικά σωματεία, αλλά είχαν και πολιτική ισχύ, και
του λαού της Κωνσταντινούπολης ονομάστηκε Στάση του Νίκα (532), την οποία
κατέστειλε με αποφασιστικότητα ο Ιουστινιανός σε συνεργασία με την ικανότατη
σύζυγό του Θεοδώρα.

Θέματα: Διοικητικές περιφέρειες με δικό τους στρατό. Στο θεματικό στρατό

υπηρετούσαν ελεύθεροι αγρότες, στους οποίους το κράτος παραχωρούσε
στρατιωτικά κτήματα ή στρατιωτόπια. Με τα έσοδά τους οι στρατιώτες
συντηρούσαν τις οικογένειές τους, αγόραζαν τον οπλισμό τους και κάλυπταν τα
έξοδα των εκστρατειών. Ο θεματικός στρατός αντικατέστησε τους παλαιούς
μισθοφορικούς στρατούς και αποτέλεσε ένα είδος εθνικού στρατού που
αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικός για την άμυνα της αυτοκρατορίας. Οι
ανάγκες της άμυνας εναντίον των Αράβων φαίνεται ότι παρακίνησαν τους
διαδόχους του Βασιλείου Β’ να εγκαθιδρύσουν στη Μ. Ασία στη διάρκεια του 7ου
αι. ένα νέο διοικητικό σύστημα που στηριζόταν στα θέματα.

Παιδομάζωμα: Η ανάγκη ενίσχυσης του στρατού των Οθωμανών οδήγησε στη

στρατολόγηση των χριστιανοπαίδων (ονομάστηκε παιδομάζωμα).
Σελίδα 3 από 8
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017

Επαρχικόν Βιβλίον: Οι έμποροι και οι βιοτέχνες ήταν οργανωμένοι σε

συντεχνίες ή επαγγελματικά σωματεία (συστήματα). Το ύψος της παραγωγής και
οι τιμές των προϊόντων ήταν προκαθορισμένες. Η λειτουργία των συστημάτων
στην Κων/λη καθοριζόταν από το Επαρχικόν Βιβλίον, συλλογή διατάξεων
των αρχών του 10ου αι.

Πρόνοια: Στο εσωτερικό οι Κομνηνοί στηρίχτηκαν στους ευγενείς, εφαρμόζοντας

το θεσμό της Πρόνοιας. Παραχωρούσαν, δηλαδή, ισόβια, αγροκτήματα και
φορολογικά έσοδα στους ευγενείς, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικών
υπηρεσιών. Οι ευγενείς αυτοί ονομάστηκαν προνοιάριοι ή στρατιώτες και
έγιναν η άρχουσα τάξη, ενώ οι απλοί αγρότες βυθίστηκαν στην αθλιότητα.

ΟΜΑΔΑ Β’

Β1. α) Οι σταυροφορίες ήταν μια κίνηση που εκδηλώθηκε στη Δύση τον 11ο αι.,
προήλθε από πρωτοβουλία των παπών και απέβλεπε στην απελευθέρωση του
Παναγίου Τάφου και των Αγίων Τόπων που είχαν κατακτήσει οι Σελτζούκοι (1077).
Παράγοντες, που επηρέασαν τη διαμόρφωσή τους, ήταν η φημολογία για τις
ωμότητες Αράβων και Τούρκων κατά των προσκυνητών, τα οικονομικά
προβλήματα της Δύσης και το κάλεσμα για βοήθεια που απηύθυνε ο αυτοκράτορας
Αλέξιος Α' Κομνηνός στους ηγεμόνες της.

β) Η πρώτη σταυροφορία (1096-1099) κηρύχτηκε από τον πάπα Ουρβανό Β' στην
Κλερμόν της Γαλλίας (1095). Αν και τα οικονομικά προβλήματα (υπερπληθυσμός και
έλλειψη γης) έπαιξαν κάποιο ρόλο, η πρώτη σταυροφορία είχε κυρίως θρησκευτικό
χαρακτήρα. Διακρίνεται σε μια λαϊκή και μια φεουδαρχική σταυροφορία. Οι
ανοργάνωτες λαϊκές μάζες προηγήθηκαν, αλλά εξολοθρεύτηκαν από τους Τούρκους.
Ακολούθησε εκστρατεία των φεουδαρχών που νίκησαν τους Τούρκους και έτσι
ανέκτησαν και παραχώρησαν στο Βυζάντιο βάσει συμφωνίας τα εδάφη της δυτικής
Μ. Ασίας. Οι φεουδάρχες ίδρυσαν ακολούθως μια σειρά από ηγεμονίες και αυτοτελή
κρατίδια στη Συρία και την Παλαιστίνη. Οι στρατιώτες τους έδειξαν σ' όλη τη διάρκεια
των συγκρούσεων μαχητικότητα μέχρι αυταπάρνησης και γνήσιο θρησκευτικό πάθος.

Το κείμενο αναφέρεται στην επιδεξιότητα και στην έξυπνη κίνηση του Αλέξιου
Α’ να πείσει τους Ιταλούς να συμμαχήσουν, ώστε να σηκώσουν μαζί το βάρος του
πολέμου. Συγκεκριμένα, ο Αλέξιος Α’ χρησιμοποιεί επιχειρήματα τα οποία
σχετίζονται με την θρησκεία. Δηλαδή, πείθει τους Λατίνους πως είναι απαράδεκτο οι
Τούρκοι να ελέγχουν τα Ιεροσόλυμα και τον τάφο του Σωτήρα Χριστού, στέλνοντας
πρεσβείες στον επίσκοπο της Ρώμης και στους βασιλείς και ευγενείς της Δύσης.
Βεβαιώνεται, επομένως, σύμφωνα με το κείμενο, ο θρησκευτικός χαρακτήρας της
πρώτης Σταυροφορίας, καθώς σκοπός των Παπών της Δύσης είναι η απελευθέρωση
Σελίδα 4 από 8
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017

του Πανάγιου Τάφου και των Αγίων Τόπων από τους Τούρκους. Ο Αλέξιος Α’ με την
παραπάνω τακτική κατάφερε: α) να συνάψει συνθήκες και να συμμαχήσει με τους
Ιταλούς β) να εκστρατεύσει στην Ανατολή γ) να αναγκάσει τους Πέρσες να
εγκαταλείψουν τις περιοχές των Ρωμαίων δ) να αποκαταστήσει τη Ρωμαϊκή δύναμη
στην Ανατολή. Επομένως, η εξωτερική πολιτική του ήταν επιτυχής, εφόσον
εκμεταλλεύτηκε επιδέξια τις επιχειρήσεις των Σταυροφόρων στη Μ. Ασία.

Β2. α) Από τις αρχές του 8ου ως τα μέσα του 9ου αι. το Βυζάντιο συγκλονίστηκε από
τη διαμάχη της Εικονομαχίας, πνευματικής κίνησης που συνδέθηκε στενά με το
ακόλουθο ερώτημα: Είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας ή όχι η λατρεία
των εικόνων;

Πρωτεργάτες της εικονομαχικής κίνησης υπήρξαν οι αυτοκράτορες Λέων Γ'

(717-741) και Κωνσταντίνος Ε' (741-775). Ο Λέων, ο οποίος καταγόταν από την
Γερμανίκεια της Β. Συρίας, και ο γιος του φαίνεται ότι είχαν επηρεαστεί από τις
ανεικονικές (αντίθετες στη λατρεία των εικόνων) αντιλήψεις της ιουδαϊκής και της
ισλαμικής θρησκείας και γι' αυτό απέρριπταν τη λατρεία των εικόνων ως εκδήλωση
ειδωλολατρική.

Οι παράγοντες που επηρέασαν τους Ισαύρους: Οι ανεικονικές αντιλήψεις

ήταν πολύ διαδεδομένες στους αγρότες της γειτονικής με το Ισλάμ Μ. Ασίας, που
σήκωναν το κύριο βάρος της άμυνας κατά των Αράβων. Οι Ίσαυροι είχαν κάθε λόγο
να ευνοήσουν τους πληθυσμούς αυτούς.

Άλλοι παράγοντες που οδήγησαν στην απαγόρευση των εικόνων ήταν πιθανώς
οι δεισιδαιμονίες και οι υπερβολές, που είχαν εκδηλωθεί γύρω από τη λατρεία των
εικόνων, η επιθυμία των Ισαύρων να περιορίσουν την επιρροή των μοναχών και η
ιδέα ότι οι επιτυχίες των εχθρών του Βυζαντίου, προέρχονταν από τη δίκαιη οργή
του Θεού για ό,τι συνέβαινε στο χώρο της λατρείας.

Τα δύο κείμενα αναφέρονται στο ζήτημα της εικονομαχίας. Συγκεκριμένα, το

πρώτο κείμενο παρουσιάζει τα επιχειρήματα των εικονολατρών, δηλαδή πως από τη
στιγμή που αποδίδουν σεβασμό και προσκυνούν τον Σταυρό, τιμώντας τον Κύριο, ο
οποίος θανατώθηκε από τους Ιουδαίους, θα ήταν σύμφωνο να τους επιτρέπεται να
προσκυνούν και την εικόνα του Χριστού. Με αυτόν τον τρόπο δε θίγουν τα ιερά,
αντιθέτως αναβιώνουν τις αναμνήσεις των παθημάτων του Ιησού. Μάλιστα,
δηλώνουν πως γνωρίζουν ότι ο Σταυρός είναι κατασκευασμένος από ξύλο, όμοια κι οι
εικόνες. Δύνανται, δηλαδή, να καταστραφούν. Επομένως, σημασία έχει η πρόθεση να
τιμήσουν τον Ιησού και όχι το υλικό κατασκευής των εικονισμάτων. Το δεύτερο
κείμενο, από την άλλη, παρουσιάζει τα επιχειρήματα των εικονομάχων. Θεωρούν πως
οι εικόνες αποτελούν είδωλα και πως ο θεϊκός νόμος δεν ορίζει να προσκυνάμε
ομοιώματα και είδωλα. Επομένως, οι εικόνες πρέπει να καταστραφούν.

Σελίδα 5 από 8
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017

β) Συνέπειες Εικονομαχίας: Η Εικονομαχία δίχασε τον βυζαντινό λαό και είχε

ολέθριες συνέπειες στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και του πολιτισμού. Η
Εκκλησία της Ρώμης δυσαρεστημένη από τους εικονομάχους αυτοκράτορες, "γύρισε
την πλάτη" στο Βυζάντιο, απομακρύνθηκε από αυτό και αναζήτησε στήριξη στους
ηγεμόνες των Φράγκων, αναδυόμενη τότε πολιτική δύναμη της Δυτικής Ευρώπης.

Στη διάρκεια της εικονομαχίας απαγορεύτηκε η αναπαράσταση θείων

προσώπων στους τοίχους των εκκλησιών και η ανάρτηση εικόνων και διατάχθηκε η
καταστροφή τους. Πολλά έργα τέχνης καταστράφηκαν τότε και οι εκκλησίες
διακοσμήθηκαν με ζώα, φυτά και διακοσμητικά μοτίβα. Συγχρόνως υποχώρησε η
ενασχόληση με τα γράμματα, ενώ, μετά τη νίκη των εικόνων, καταστράφηκαν πολλά
σημαντικά κείμενα των εικονομάχων.

Β3. α) Με τους νόμους αυτούς οι Μακεδόνες αυτοκράτορες επέβαλαν ή πέτυχαν τα

εξής:

1. Να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες και οι συγγενείς, όταν πουλιόταν

ένα κομμάτι κοινοτικής γης.
2. Να αποδίδονται τα χωράφια που είχαν σφετεριστεί οι δυνατοί στους
προηγούμενους φτωχούς ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση.
3. Να απαγορεύεται η πώληση και η αγορά στρατιωτικών κτημάτων. Όποιος
διέθετε τέτοια κτήματα ήταν υποχρεωμένος να στρατεύεται.
4. Να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, και
5. Να πληρώνουν οι δυνατοί τους φόρους των φτωχών του χωριού (1002), μια
υποχρέωση που βάραινε παλιότερα την κοινότητα συλλογικά (αλληλέγγυον).

Αλληλέγγυον: φόρος που καθιερώθηκε από τον Βασίλειο Β΄. Με αυτόν υποχρέωσε
τους «δυνατούς», τα μοναστήρια και τους εκκλησιαστικούς άρχοντες να
πληρώνουν τους φόρους που βάραιναν τα μικρά κτήματα και οι ιδιοκτήτες τους
δεν μπορούσαν να πληρώσουν.

β) Το παρακάτω κείμενο αποτελεί απόσπασμα από την Νεαρά του 934, δηλαδή,
νέος νόμος που απέβλεπε στον περιορισμό της μεγάλης γαιοκτησίας και ψηφίστηκε
κατά την Δυναστεία των Μακεδόνων. Συγκεκριμένα, το απόσπασμα μας πληροφορεί
για την αρπακτική και δυσβάσταχτη συμπεριφορά των δυνατών εναντίον των
φτωχών αγροτών, καθώς οι μεγαλογαιοκτήμονες προκαλούσαν βίαιες επιθέσεις,
διώξεις, αγγαρείες και στενοχώριες στους υπηρέτες και στους μικροκαλλιεργητές.
Καταλήγει ο νόμος στο συμπέρασμα πως οι μικροκαλλιεργητές πληρώνουν φόρους
στο κράτος και αποτελούν τη στρατιωτική δύναμη του κράτους, συνεπώς επιβάλλεται
η προστασία τους από τους νόμους της διοίκησης. Σύμφωνα με τις ιστορικές μας
γνώσεις, οι οποίες επιβεβαιώνονται βάσει των πηγών, οι Μακεδόνες αυτοκράτορες

Σελίδα 6 από 8
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017

προσπάθησαν να προστατέψουν την τάξη των ελεύθερων αγροτών και αγωνίστηκαν

κατά των δυνατών για τους εξής λόγους:

(α) Οι δυνατοί επιδίωκαν να ιδιοποιηθούν τη γη των φτωχών, να αποσπάσουν

προνόμια και να κατακτήσουν την πολιτική εξουσία.

Το Βυζαντινό Κράτος δεν μπορούσε να ανεχθεί αυτές τις επιδιώξεις. (β) Οι

ελεύθεροι αγρότες υπηρετούσαν στους στρατούς των θεμάτων, ενώ οι φόροι που
πλήρωναν αποτελούσαν την κύρια πηγή κρατικών εσόδων. Αυτό σημαίνει ότι η
άμυνα και η οικονομία του Βυζαντίου ήταν αδιανόητα χωρίς τη μικρή και
μεσαία αγροτική ιδιοκτησία. Γι' αυτό επί 80 ολόκληρα χρόνια (922-1002) οι
αυτοκράτορες προσπάθησαν με τις Νεαρές τους να προστατεύσουν την αγροτική
κοινότητα και τους ελεύθερους καλλιεργητές από τις καταχρήσεις των δυνατών.

Β4. α) Το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών

Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Θ' η παλιά αντιπαράθεση Ανατολής-Δύσης, που

αφορούσε ουσιαστικά το ζήτημα της κυριαρχίας επί της χριστιανικής οικουμένης,
οδηγήθηκε στη ρήξη. Οι σχέσεις μεταξύ των πατριαρχείων Ρώμης και
Κωνσταντινούπολης, με το οποίο συμπαρατάχτηκαν τα πατριαρχεία Αντιοχείας,
Ιεροσολύμων και Αλεξανδρείας, διακόπηκαν πλήρως. Το γεγονός αυτό είναι γνωστό
ως Σχίσμα των δύο Εκκλησιών και έγινε υπό τις ακόλουθες συνθήκες: Παπική
πρεσβεία με αρχηγό τον καρδινάλιο Ουμβέρτο επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη,
για να συζητήσει με τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο την επίλυση των
λειτουργικών και δογματικών διαφορών που υπήρχαν ανάμεσα στα δύο πατριαρχεία.
Ωστόσο, δεν λύθηκαν τα ζητήματα και υπήρξε ρήξη. Σύμφωνα με την πηγή που μας
δίνεται, η οποία είναι μια επιστολή του Μιχαήλ Κηρουλαρίου, επί της πατριαρχείας
του οποίου έγινε η οριστική ρήξη, προς τους Λατίνους, αναφέρονται οι λόγοι και οι
διαφορές των δύο εκκλησιών. Συγκεκριμένα, οι διαφορές εντοπίζονται σε
τελετουργικό επίπεδο, δηλαδή αφορούν τελετουργικές συνήθειες όπως τα άζυμα, την
προσθήκη των Λατίνων ‘’και εις το Πνεύμα το άγιον, το εκ του Πατρός και Υιού
εκπορευόμενον’’, τα δαχτυλίδια τα οποία φορούσαν οι επίσκοποι αλλά και σε ηθικό
επίπεδο, καθώς η συμμετοχή των επισκόπων της Δύσης στον πόλεμο και σε μάχες
έρχονται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις του Πατριάρχη Κηρουλαρίου, ο οποίος
τονίζει πως οι χριστιανοί πρέπει να απομακρυνθούν από τέτοιου είδους πρακτικές.

β) Οι διαφορές δεν ήταν αγεφύρωτες, αλλά η αλαζονεία των διαπραγματευτών

οδήγησε σε οριστική ρήξη μεταξύ των δύο πατριαρχείων, τα οποία στο εξής
αντιπροσωπεύουν δύο χωριστές χριστιανικές εκκλησίες (την Ορθόδοξη και τη
Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία). Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε μεγάλη αντιπαλότητα και
μίσος μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Διαβάζοντας την πηγή, συνειδητοποιούμε πως το
ειρωνικό, αυστηρό και αμείλικτο ύφος του Κηρουλαρίου, δεν αποτελεί την βάση, ώστε
Σελίδα 7 από 8
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017

να υπάρξει ένα κλίμα διαπραγμάτευσης, συνεπώς η αλαζονεία των εκπροσώπων των

δύο εκκλησιών επέφερε το Σχίσμα. Οι σύγχρονοι δεν αντιλήφθηκαν τη σημασία των
γεγονότων, που ωστόσο έμελλαν να έχουν ανυπολόγιστες επιπτώσεις στις τύχες της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Σελίδα 8 από 8