Anda di halaman 1dari 343

V O C A B U L A R IO

CASTELLANO
GALLEGO
DE LAS

I R M A N D A D E S D A F A L A

PRIMERA EDICION
Vocabulario

Castellano-Gallego
DE LAS

Irmandades da Fala

Imprenta Moret - Galera, 48


LA CORUÑA
ADVERTENCIAS PRELIMINARES

Procuramos llevar a cabo la empresa de este V o­


cabulario C astellano -G allego— la primera de tal ín­
dole que se realiza—no sólo para utilidad de los escri­
tores gallegos y portugueses, sino para la de todos ios
amantes de los estudios filológicos que tengan relación
con las lenguas latinas.
Van incluidas en nuestro V ocabulario las palabras
de uso actual que creemos no constituyen barbaris-
mos, neologismos y maneras de dicción de influencia
ajena, especialmente castellana, excluimos éstas y aqué­
llos, lo mismo que los términos excesivamente co­
marcales. Pero, en cambio, procuramos esforzarnos en
consignar todos los vocablos que son netamente galle­
gos y que están inscritos en cuantos monumentos lite­
rarios existen de los pasados siglos, hasta el xvi, en
que, oficialmente, comenzó a imponerse el castellano.
Para conseguir esto de modo serio y autorizado,
consultamos concienzudamente una muy vasta y rica
literatura con absoluta escrupulosidad. Creemos, tras
lo dicho, que no se nos podrá censurar, como acaso
malintencionadamente pretendan hacerlo algunos, por

— 3
el uso de abundantes arcaísmos impropios para ios
tiempos actuales, pues, si nos hemos de atener a nues­
tros propósitos de hacer un trabajo de índole cultis­
ta, era necesariamente preciso que retornásemos al
momento en que dejó de ser cosa culta el empleo del
lenguaje gallego a consecuencia de las malhadadas dis­
posiciones de los Reyes Católicos. Es verdad que el
pueblo siguió hablando el gallego y sigue hablándolo
en la actualidad—sólo una ínfima minoría de conte­
rráneos habla aún hoy el castellano—con casi la mis­
ma pureza que hace cuatro siglos; pero, naturalmente,
como dejaron de usarse entonces los términos jurídi­
cos, marciales y de otra índole, sobre todo los rela­
cionados con cosas del señorío, que fueron trocados
por los castellanos, importa mucho ahora darlos a co­
nocer, tanto porque son de propiedad legítima de nues­
tra lengua, como porque demuestran de modo elo­
cuente y categórico el abolengo y la riqueza de la
misma.
No incluimos términos o palabras idénticos en es­
critura y en significación a los del castellano, pero
apuntamos, en cambio, muchísimas correspondencias,
giros y variaciones de más. de 15.000 vocablos del idioma
de Castilla.
Fuera del cuerpo del vocabulario, ofrecemos unas
listas de adverbios, conjunciones y preposiciones que
creemos de gran utilidad. Igualmente, por parecemos
útil, consignamos otra lista de determinadas palabras
que tienen distinto género en gallego y castellano. Mu­
chos refranes, proverbios, etc., referentes a voces in­
cluidas en el texto del V ocabulario, los hemos colo­
cado también en sitio aparte. Y completamos este
apéndice con una colección de nombres propios y con
diversas observaciones que se nos antojan pertinentes.
Entraba asimismo en nuestros propósitos vhacer

— 4 —
una relación de palabras portuguesas que no nos pare­
cían propias del idioma gallego, pero después de con­
sultar concienzudamente nuestros escritos de diversa
índole de los siglos xm, xiv, xv y xvi y de esculcar
de modo minucioso en el lenguaje hablado en la ac­
tualidad, hemos convenido en el abandono de tal ta­
rea por considerarla inútil e ilógica, puesto que llega­
mos al pleno convencimiento, comprobable por quien
quiera, de que no existe término netamente portugués
que no sea gallego, y viceversa; cosa que conviene sub­
rayar para que no la desconozca nadie. Las palabras
usadas hoy en Portugal que no pueden llamarse ga­
llegas, son algunas de origen árabe coincidentes con las
que emplean todos los españoles; muchos castellanis­
mos, bastantes galicismos y unos cuantos términos co­
loniales, incluyendo entre éstos los del Brasil. En cam­
bio tenemos que manifestar que el lenguaje actual­
mente usado por la mayoría de los portugueses aban­
donó infinidad de vocablos propios, castizos—lo que es
decir tanto como gallegos—para apropiarse de modo
lamentable de muchos extraños. Con razón Francisco
José Freire, en su libro “ Reflexoes sobre a lingoa por­
tuguesa” (pág. 6 y siguientes), combate tamaño defec­
to, doliéndose, como nosotros lo hacemos, de los nu­
merosos extranjerismos que se han introducido inne­
cesariamente en el idioma de su país.
Como nuestra obra no constituye especie alguna
de doctrina, ni tiene la pretensión de dar normas de
ningún género, sino que sencillamente aspira a expo­
ner lo que hemos hallado a través de cuidadosos estu­
dios y consultas, no entra en nuestros propósitos la
imposición de una determinada forma ortográfica, y
así acordamos, con respecto a este particular, lo si­
guiente: Seguir el ejemplo de los escritores de la se­
gunda mitad del siglo xix en todo aquello que nos pa-
rezca más popular, poniéndonos así a tono con la cos­
tumbre de los gallegos de las últimas generaciones. En
los términos científicos o técnicos que coincidan o casi
coincidan con los de las demás lenguas latinas, respe­
tamos la etimología, sobre todo en lo referente al uso
de la g y de la j. En cuanto a los vocablos encontra­
dos en los documentos antiguos, procuramos, en lo po­
sible, dejarlos como aparecen en ellos; salvo en los
casos que mueven a confusión. El uso de la g sólo lo
respetamos en las palabras antiguas de terminación en
ón, tan impropiamente cambiada en portugués por la
forma áo y que quita riqueza al idioma por incluirse
en ella las de ao, an y on, que se usaron y siguen usán­
dose en gallego. Refiriéndose a esto Antonio de Meló
da Fonseca en su libro “Antídoto da lingoa portugue­
sa”, editado en Amsterdam (capítulos xm y xiv), dice:
“ Nao ha razao para que nos descontentemos da nossa
lingoa; antes ha muitas e muito boas para que jus-
tissimamente a estimemos muito. Só a frequencia com
que usamos do ditongo ae (ao) nos deve ser odiosa,
e só deste triste vicio procede a facilidade com que
muitos engenhos cuidan que é mais formosa a lingoa
castelhana, sendo certo que, atendendo só a isto, nao
só a castelhana nos pode parecer melhor, mas tambén
muitas outras; pois en nenhuna vemos este ditongo
tao mal soante...” Y el Sr. Meló da Fonseca, después
de escribir otras cosas atinentes sobre el mismo tema,
Concluye que es de esperar que algún día se remedie
defecto tan lamentable.
En el uso de la c, z y s seguimos lo que es de cos­
tumbre en las demás lenguas latinas. En parte de
Galicia se pronuncian como en castellano, pero gene­
ralmente parece que tienden a confundirse la c y la z
con una i más o menos diferenciada, que llega en di­
versas comarcas a asemejarse casi por completo a la

— ó —
portuguesa. Creemos que en otros tiempos era esta
última la forma correcta (forma por cierto a la que
tienden todos los pueblos de España y de Hispano­
américa, con la sola excepción de los castellanos). Pero
el caso es que hoy existe esa dualidad de pronuncia­
ción, y nosotros la respetamos, aunque nos agrade muy
poco, por considerarla exótica.
Respecto a la b y la v, que se pronuncian confu­
samente en nuestra tierra como en casi toda España,
seguimos en su escritura la etimología y el uso.
Respetando la costumbre últimamente iniciada
en Galicia y que coincide con la portuguesa, hemos des­
terrado de nuestro trabajo el empleo de la y griega.
En cuanto a las vocales, creemos que, por lo me­
nos en la práctica, casi siempre se confunden en su
pronunciación con el castellano la a, i, u. No así la o
y la e, pues cada una de ellas tiene en gallego dos so­
nidos muy distintos, aparte de un sonido largo que se
registra a veces también en la a, i, u. (Por asociación
de ideas recordamos aquí de pasada lo que Carolina
Michaelis ha dicho tratando del portugués en el pró­
logo que puso al bello libro “ Amadis de Gaula” , de
Lopes Vieira: (“ El castellano tiene cinco vocales ex­
presivas. Por eso el portugués lo entiendo bien. En
cambio la lengua de Portugal tiene treinta vocales dife­
renciadas, que se les hacen muy difíciles de compren­
der a los de Castilla’’).
Atendiendo, pues, a lo que antecede, escribimos
la e cerrada sin acento, si no carga en ella la pronun­
ciación; en este caso ponérnosle el acento agudo; é.
La e abierta la escribimos siempre con acento grave é.
Igual sistema utilizamos en el uso de la o abierta y ce­
rrada. Y en todas las vocales empleamos, cuando con­
viene, el acento circunflejo.
Por las razones también antes apuntadas, no da-

7 —
mos preferencia determinada a las terminaciones ao,
an y au, todas muy gallegas. Las escribimos indistin­
tamente. lo cual no quiere decir que nos parezca me­
jor una forma u otra. Y lo mismo nos interesa mani­
festar respecto a los plurales en as, os, es, is, us, o en
ans, ens, ins, ons, uns. Sólo advertiremos aquí que la.
terminación on es igual para el masculino y femenino;
pero la ao y au hace el femenino en á. Lo cual da
más riqueza al idioma y coincide con la norma usada
en Portugal.
Respecto a la ortografía, bastante anárquica aún
en Galicia (lo que nada tiene de extraño si pensamos
que en el propio Portugal acontece algo de lo mismo,
habiendo muchos escritores lusos que hablan de poner
remedio a semejante defecto), numerosas observaciones
podríamos hacer; pero una sola exteriorizaremos aho­
ra: la de que todos estamos obligados a trabajar para
que, en un próximo futuro, se llegue a una unificación
lo más completa posible en la ortografía gallega por
parte de nuestros escritores, hasta conseguir incluso
identificarla con la portuguesa en la mayoría de ^os
casos, toda vez que se trata, al fin y al cabo, de una
misma lengua; pues si en la pronunciación, por infle­
xible ley humana, tiene que. haber diferencias natura­
les en idioma tan extendido por las cinco partes del
mundo, en las normas ortográficas deben desaparecer
casi totalmente. No creemos difícil que. de desearlo,
se llegue a un acuerdo en esto, que sería de inmenso
valor. “ Recuérdese, dice nuestro malogrado J. V. Vi-
queira en la página 165 de su obra postuma “ Ensa­
yos y Poesías” , la importancia que tiene en todos los
pueblos la fijación de la ortografía y los esfuerzos
que en ello ponen. Recuérdese que existieron casos
como el nuestro. Los flamencos usaban una ortogra­
fía diferente de los holandeses; sus lenguas eran tan

— 8 -
similares como el gallego y el portugués. Y llegó un
día en que los partidarios del idioma flamenco (hoy
cooficial con el francés en Bélgica) tuvieron que aban­
donar su ortografía y admitir la holandesa para hacer
más eficaz su idioma. Compárese una literatura galle­
ga comprendida solamente en Galicia con una litera­
tura gallega entendida en Portugal, en el Brasil, en
las colonias portuguesas y por todos aquellos que co­
conocen el portugués en el mundo y que tenga entrada
en las cátedras para enseñanza de dicho idioma, que
existen en multitud de pueblos cultos del orbe.”
Llegando ya al fin de estas líneas preliminares,
cúmplenos manifestar que no creemos haber hecho una
obra completa, ni mucho menos; peor sí el prístino
intento serio para la dignificación y fijación del ga­
llego, que hasta ahora solía perderse con harta fre­
cuencia por rutas dialestales orilladas de barbarismos
y artificiosidades. Los detractores de nuestro idioma
que hojeen este modesto V ocabulario, habrán de con­
vencerse de la riqueza y prestancia del mismo, salvo
el caso de que u ia profunda mala fe no les ciegue to­
talmente; como habrán de rectificar también el soco­
rrido yerro de creer ‘'aportuguesados” a los que es­
criben con relativa corrección la lengua materna. Por
lo que respecta a los portugueses, igualmente entende­
mos que les será útilísimo, obligándoles, entre otras
cosas, a tomar en serio nuestro vigoroso renacimiento
lingüístico.
Y advertimos, para concluir, que aun habiendo va­
rios Diccionarios gallegos, algunos ya de difícil adqui-'
sición, que suponen un plausible esfuerzo patriótico,
nosotros pensamos que se podrá prescindir de todos
poseyendo éste, en el que recogimos cuidadosamente
cuanto en ellos había de más interesante. Completara-
se, pues, nuestra obra en lo futuro por cuantos lo de­
seen confeccionando apéndices para añadir al presente
volumen, que puede ser la base del gran Diccionario
gallego en gallego—hasta ahora sólo hay los gallegos-
castellanos—que precisa el transcendental renacimien­
to literario a que asistimos y en el que colaboramos.

io —
*
Significado de algunas abreviaturas

m.................................................. masculino.
f ........................... ..................... femenino.
adv.............................................. adverbio.
loe. adv.......................... ' .......... locución adverbial.
adj......................... ...................... adjetivo.
pron............................................ pronombre.
art................................................ artículo.
interj........................................... interjección.
sust.............................................. sustantivo.
fig................................................. en sentido figurado.
en sent....................................... en sentido de.
según sig.................................... según significación.
esp. de......................................... especie de.
pop.............................................. popular.
fam .............................................. familiar.
vulg............................................. vulgar.
agrie............................................ agricultura.
bot............................................... botánica.
mar.............................................. marina.
v ................................................... véase.
ant............................................... antiguo.
ort. ant...................................... forma ortográfica antigua.
A. Primera letra vocal, co­ A ballestar . Baestar o bés-
mo en castellano, del al­ tar.
fabeto gallego. Es de gé­ A banderamiento. Emban-
nero masculino, como to­ deiramento.
das las letras. Diferencia­ A banderar. Embaiderar.
mos dos clases de a galle­ A bandonado. Abandoado,
ga: a (simple) y á (larga). deleixado.
A babol. Ababa (f.), Bot. A bandonamiento, v . Aban­
A bacial. Adj. Abadengo. dono.
A bad. Abade. A bandonar. Abandoar.
A badejo. Badejo. (Gadus A bandonarse. Abandallar-
morrhua. pollachius, etc.) se.
A badía. Abadía, mosteiro. A bandono. Abandono, de-
A bajadero. Baixada (f.) leíxo, deleixamento.
A bajamiento . Abaixamento, A banicar. Abanar.
abatemento, caimento, A banicazo. Abañadura.
baixeza, desacougo. A banico. Abano, abañador,
ventallo. (La última de­
A bajar . Abaixar.
nominación aplicable
A bajo . Adv. Abaixo, embai-
principalmente al abani­
xo, juso, ajuso (ant.)
co de madera con que
A balear . Cañar. Lugar en se aviva el fuego.)
donde se abalea o lim­ A ban,queo. Abanamento.
pian los cereales: ca- A baniquero. Abaneiro.
ñeira. A barcar. Abarcar, conter,
A baleador. Cañeiro. cinguir, abranguer.
A baleo. Cañamento. A barquillado. Enrolado.
A balizar . Balismar. A barquillar. Enrolar, en-
A balorio. Avelorio, dóa. canudar.
ABAR M— ABOG

A barraganarse. Embarra- ra del mar en la costa:


garse. arnéla.
A barrancar. Embarran­ A beto. Abieito.
car. A bierto. Abérto, acéso.
A barrotar. Acubular o acu- A bigarrado. Betado, listra-
gular. do.
A barrote. Cu bu lo o cu- A bigarrar. Betar, listrar.
gulo. A bismado. Afundado, mer-
A bastecer . Bastir. gullado, abisado.
A bastecido. Abastado. A bismar . Abismar o abisar,
A bastecimiento . Bastimen­ afundar, mergullar. ||
to, abastamento, bastece- Abater, apouvigar.
mento. A bismo. Abiso, vorage,
A basto. Bastimento, abas­ quenlle, ouco, sumidoiro,
tanza. algarbe.
A batanar. Abatanar, api- A bizcochado. Biscoiteado.
soar, cutir. A bizcochar. Biscoitar.
A batido. Abaixado, abafa- A blandamiento. Amoleci-
do, derrubado, engurra- mento, amolecenza, adoa-
do, atortubigado. mento.
A blandar. Amolecer, amo-
A batimiento . Abatemento, lentar, adondar o adoar,
caimento, abaixamento.. abrandar o abrandecer.
A batir. Abaten abaixar,
A bobado. Aparvado.
abafar, apouvigar, derru­ A bocado. Adj. Embocado.
mbar, engurrar. amesqui- A bocar. Embocar.
ñar. A bocinado. Abuguinado.
A bedul. Bot. (Betulla alba). A bocinar. Abuguinar.
Bidueiro, bedolo. Bos­ A bochornado. Abafado, aco­
que de abedules: biduído. rado, envergoñado.
A be ja . Abella. A bochornar. Abafar, aco­
A bejorro. Abellón. Esp. de: rar, envergoñar.
abesoiro. A bofetear. Esbofetear.
A beju ela . Abelluca. A bogado. Abogado, letera-
A bertura . Aberta, fenda, do, medianeiro. En sent.
fendecha, buco. Abertu­ de protección: abegoso.
ABOL — 15 — ABRI

Abogado de secano, mal , diar, desamar, enmiciar,


abogado o individuo que empenchar.
pretende ejercer o enten­ A borrecible. Aburríbel, de-
der de abogacía: aboga­ sameado.
do das silveiras. A borrecido. Aburrido, en­
A bolengo. Aboenza. fastiado.
A bolsado. Embursado. A borrecimiento. Aburri-
A bollado. Esmagado, amo- mento, xenreira, teima,
legado. empencha.
A bolladura. Amolgadura, A borto. Abortamento, abo­
esmagadura, crocada, ci- llo.
tra. 1A botonador. Abotoador.
A bollar. Amolegar, esma- A botonar. Abotoar, Agre.:
gar, crocar, amolar. abrollar.
A bombar (en sent. de rui­ A bovedado. Voutado.
do). Abouxa, aloutar. A bovedar. Voutar.
A bominable. Abominábel, A brasado. Aburado, cha­
ruin, cativo, amaldizoa- mizado, chascado.
do. A brasar. Aburar, chamizar,
A bominación. Abominaron chascar, afoguear.
(ort. an t.): abominanza. A brazadera. Cinguideira.
A bominar. Abominar, apos­ A brazado. Cinguido.
tar, arredar. A brazamiento. Cinguimen-
A bonar. Diversas acep., al to.
igual que en castellano: A brazar. Cinguir, abran-
Abonar. Abonar las tie­ guer, abrazar.
rras, adubar, estercar, es- A brazo. Aperta (f.)
trumar. A breviar. Abreviar, encur-
A bonaré. Pagamento. tar.
A bono. Abonamento, lou- A bridero. Bot. Pexego;
vor (según sig.) En Agrie. abrideiro, albérchego.
Adubo, estrume. A bridor. Bot. Pexegueiro,
A bordaje. Mar. Abalroada. abridoiro, albercheiro.
A bordar. Mar. Abalroar. A brigadero. Abrigadoiro,
A borrecer. Aburrir, ate- acochamento.
ABRI — ió ACAB

A brigado. Abrigado, acocha­ A bubilla (ave). Abubéla.


do. A buchear . Apupo, apupa-
A brigar. Abrigar, acochar, mento.
adargar. A buelo. A v ó ; fem., avoa;
A brigo. Abrigo, acochamen- fem. ant. avó. Diminu­
to, atafego. F ig .: agari- tivos: avoíño. avoíña.
mo, conchego. Muy usados: volito, vo­
A bril . Abril. V. refranes y lita. Muchos escritores
proverbios referentes a modernos escriben abó,
este mes. aboí ño, bolito, variando
A brillantar . Abrilantar, la ort. ant.
alutiar. A bultado. Arrumbado.
A brir . Abrir, deschoer. A. A bultamiento . Arrumba-
mucho los ojos: esboga- mento.
llar, arregalar. A las ce­ A bultar . Arrumbar.
rraduras: despechar o fes- A bundancia. Abondanza,
fechar. abastanza, ench e n t e ,
A brochar. Afivelar, abo- abastamento, ahondamien­
toar, agulletar. to.
A brojal . Abrollido. A bundante. Abondoso, d'
A brojo. Abrollo, estripe. ahondo. coudal. sobeio.
A brótano. Herba do boi. A bundantemente. Abonda-
A brumado. Asoballado. damente.
A brumar. Asoballar. A bundar. Ahondar.
A bsolución. Absolvic i ó n A burrido. Aballoado, en­
anti.: absolvigón). fastiado.
A bsolutamente (loe. adv.) A burrimiento . Aballoamen-
De todo en todo. to.
A bsolver. Absolver, asol­ A burrirse . Aballoarse, en­
tar. fastiarse.
A bsorber. Absorber, embe­ A cá. Adv., cá, acó.
ber, aglaiar, sorber, es- A cabado. Rematado, enle­
gotar. vado.
A bstraer . Abstrair. A cabar. Rematar, enlevar,
A bsuelto . Absolvido. finir, acabar. A. con los
ACAE — 1 7 — ACLO

animales dañinos: desin­ A cechar. Axexar, alucar,


zar. A. poco a poco una aseitar o aseiar.
llama, una vida, un rui­ A cecho. Axexo, alucamen­
do, etc.,: despecer. to.
A caecer . Aquêcer, acaicer. A cedera. Aceda.
A caecimiento. Aquêcimen- A cedía. Acía.
to. A ceituna . Aceituna. A. que
A calorar. Afervoar. no llega a madurar: ca­
A callar . Acalmar, acou­ rrasca.
gar. A. a un niño: acu­ A cémila . Acémela.
chiminar. A ceña . Acea, patarèlo.
A cariciador. Aloumiñador, A ceptar. Aceitar, agreer.
engaiolador, meigo, gari­ A cercamiento. Achegada,
moso. a c h e g a m e n to , acaroa­
A cariciar . Agarimar, alou­ menito.
miñar, enmeigar, afágar. A cercar. Achegar, acaroar.
A carrear . Carretar. A. mucho: conchegar.
A carreo. Carreto, carrexo. A cerado. Aceirado.
A castañado. Brunedo. A cerca. adv. En col.
A castillado. Castelado. A cero. A zo, aceiro.
A castillar . Acastelar. A certar . Achar, atinar.
A caudalado. Cabidado, ha­ A certijo . Adiviñanza.
beroso. A ciano. Bot. Cardafuso.
A caudalar. Cabidar. A cíbar. Acibre.'
A caudillar. Acaudel a r, A cibarado. Acibrento. Fig.:
acabdelar (a n t.), acou- mengurado, laiado, ma­
delar. goado.
A ccesorio. Apenso, adega­ A cicalar . Buir.
ño. ácido . Ácido. Como adj.:
A cción. Aición, feito. En acedo, amusiado.
sent. de ademán: aceno. A cierto. Acèrto.
A. mala: falcatrúa, mao A claración. Aclarecimen­
recado. to.
A cebo. Acibeira (f.) Bos­ A clarar . Clarexar, defin­
que de acebos: acebedo. cer, albiscar.
A cebuche . Zambuxeiro. A clocar. Chocar.
ACLU — 18 ACTO

A clucoria. Bot.. Leituga A congojar. Acorar, asalou­


dos porcos. car.
A cobardarse. Esmaiarse. A cónito. Bot. anapelo.
A cogedor. Acolledor, cobe­ A consejador. Consellador.
xento. A consejar . Aconsel l ar o
A coger. Acoller, aberxer, consellar.
acobexar. A contecer . Adergar, acon­
A cogida. Acollida, cobexa­ tecer, o contecer.
mento (m.) acollemento A contecimiento. A c a e c i­
(m.). mento.
A colchado. Acolchoado. A corralar. Acurrar, emba­
A colchar. Acolchoar. rrar.
A cometer. Comecer, abal­ A cortamiento. E n c u r t a­
doar. A. con ímpetu: de­ mento.
rrancar, derraniar o de­ A cortar. Encurtar, estrei­
derranjar. tar, encoller.
A cometida. Comecemento A cosar. Corricar.
(m.), achegada. bimbión A costado. Deitado.
(m.) A costar. Deitar, tombar.
A comodar. Acomodar, A costumbrado. A doitad o,
arranjar, dispôr, sediar. afeito, acostumado.
A un niño en la cuna: A costumbrar. Acostumar,
acuchiminar. adoitar. afacer, vezar.
A comodo. Acomodo, acou­ A cotación. Coutaçon (ort.
go, achego. ant.).
A comodado. A com odado, A cotar. Coutar o acoutar.
abastado (en s e n t . de A creedor. Crêdor.
acaudalado). A cribar. Peneirar.
A compañar. Acompanar. A crisolar. Encruxolar.
A condicionado. Aconchega­ A critud. Acritude, agreza.
do, arranjado. A ctitud. Aititude.
A condicionar . Aconchegar, A ctivo. Aitivo, a gu z o so ,
arranjar. afervoado.
A congojado. Acorado, asa­ A cto. Acto o aito.
loucado, cordido. A ctor. Actor o aitor.
ACUE 9— ADOR

A cuerdo. Acórdo. A. tar­ A derezo. Gisamento.


dío: trasacòrdo. A dición. Engadeza, enga­
A cuestas . adv. As costas. dega.
A cuitar . Acoitar, coitar. A dicionar. Adizoar, adir,
A cullá . adv. Acolá. engadir.
A cunar . Embalar, arrolar. A diestramiento. Adestran­
Acuoso. Augacento. za.
A currucar . Acuruxar. A diestrar . Adestrar, afa­
A currucarse . Acuruxarse, cer.
acocharse. A dinerado. Endiñeirado,
A cusación. Acusanza, pos­ diñeiroso.
fa ço (ort. ant.). A diós, interj. Adéus.
A chacoso. Achacadizo, de­ A ditamento. Achega (f.).
soso. A divinación. Adeviñamen­
A chaque. Desa (f.). to, adeviñanza.
A chicoria. Chicòria. A divinanza. Adeviña nz a,
A dalid. Adail. ariola.
A damascado. Lamanisco o A divinar. Adeviñar, ario­
alamanisco. lar.
A darga. Adágara. A divino. Adeviño o adivi­
A delantar . Adiantar o ño, meigo, ariol, sortei­
adeantar, arrequecer, xur- ro, agoreiro, agoirador.
dir. A dmirar. Ademirar, espan­
A delante. A d i a n t e o
tar.
adeante, endeante, envan­
te. A dobado. Adubado, enzor­
A delanto. Adianto. zado.
A delfa . Bot. Loendro (m.), A dobo. Adubo, zorza (f.).
herba da sarna. A docenarse. A rr o a lla r s e ,
A demán. Aceno; demosa aduciarse.
(f.). Hacer ademán: ace­ A dolecer. Adoer.
nar, facer contienza. A donde. adv. Onde, aon­
A demás, adv. Ademáis, ase­ de.
made, orasme, desi, ar. A dormecer. Adormecer o
A derezar. Adubar, endre­ adormentar. A. un niño:
zar, afeitar. arrolar, amainar.
ADOR — 20— AFRE
A dormecimiento. Adormen­ A fianzar .Afiuzar o afeu-
ta mento. zar. Poiar o pojar.
A dormidera. Dormideira. A fición. Afeiçón (ort. ant.).
A dornar. Alindar, enfeitar. A ficionado. Afeizoado, ca­
A dorno. Enfeite, g o r n i­ roábel, amador.
mento. A ficionarse. Afeizoarse o
A dquirir. Adequirir. afiuzarse.
A dral. Caínzas. A filado. Afiado, amolado.
A ducir. Adoer, aducer. A filador. Afiador, amola­
A dulación. Adularía, afa­ chín.
go, chufa. A filadura. A f iadura, adoa­
A dulador. Gabador, lousi­ mento.
ñeiro. A filar . Afiar, adoar, amo­
A dular. Afagar, chufar. lar.
A dulón. V. Adulador. A firmar . Firmar o afir­
A dulteración. Adulte ira­ mar.
mento. A flicción. Constristamen-
A dulterar . Adulteirar. to, mágoa, acòro, coita,
A dulterio. Adultòiro, mal­ laio, marteiro, aficamen-
fairo. to.
A dulzar. Adozar. A fligido. Aflit o, amacela-
A dvenedizo. Vindizo. do, acorado.
A dversario. Aversario. A fligir . Amacelar, acoi-
A dvertir. Decatar. tar, acorar, marteirar.
A fanarse . Afotarse. A flojamiento . A fro u x a ­
A fanoso. Afoto. mento.
A fear . Afeocar. A flojar . Afrouxar. A . lo
A fectuosamente. A fe it a ­ que está muy apretado:
mente. desentalar.
A feitar . Enfeitar. A fluencia . Afluenza, pibè-
A feite . Enfeite. A. feme­ la.
ninos: bisallos. A fortunadamente. adv. En-
A feminado. Afeminado o debén.
afemiado, m ariq u eiro, A fortunado. Aventura do,
criqueiro. ben andante.
A feminar . Afemiar. A frecho. V. Salvado.
AFRE 21 A GRE
A frenta . Afronta, honta, gado, asoballado, abafa­
vilta. do.
A fuera . adv. Afora. A gobiar. Cangar, esmagar,
A fueras . Bisbarra. asoballar, abafar.
A gachadera. V. Becacina. A gobio. Abafamento, aso­
A gachadiza. V. Becacina. ballamento.
A gachar. Agachar, alapar. A gqnía. Agonía. En sent.
A galla. Bot. Bugallo (m.). fig .: acòro, marteiro, afi­
A galla. Zool. Guelra. camento.
A gárico. Bot. Cogorda (f).
A gonizante. Agoniante.
A garradero. Agarrada l l a
A gonizar. Agoniar.
(f.). A gorar. Agoirar.
A garrado. T anguido. Co­
A gorero. Agoireiro, sor­
mo adj.: cutre, etc.
teiro.
A garrar. Tanguer, aprei-
xar. A gosto. Agosto. V. refra­
nes y proverbios.
A garrotar. Agargolar.
A gasajado. Gasallado. A gostar. Azamelar, a b u ­
A gasajador. Gasalleiro. rar, alfear o alfar.
A gasajar . Gasallar. A gotar. Esgotar.
A gasajo . Agasallo, garrido. A gradable. Pagadoiro.
A gavanza. Bot. Silvo ma­ A gradablemente. adv. Sa­
cho (m.). borosamente.
A gavillar . Enfeixar. A gradar. Agradar, dar ge­
á g il . Lizgairo. ligeiro, nio, apracentar.
ágile.
A gradecer. Gradescer.
A gilidad. Agilidade, ligei­
A grado. Sabor.
reza, abriteza.
A grandar. Agrandjr, alon­
A gitación. Embalo.
A gitado. Abritado. gar.
A gitador. A le v a n ta d e iro , A gravar. Agravecer o gra­
enxarmante, armante, al­ vescer.
burgueiro. A graviar. Agravear
A gitar. Abritar, bulir, re­ A gravio. Agravamento, es­
bulir, abalar. catima, desaguisado.
A gobiado. Cangado, esma­ A gregación. Adiala.
AGRE 22 — AHOR

A gregado. Adido, engadido. A guijonear . Aguilloar, abe­


A gregar. Adir, engadir. lloar, aferretar.
A griarse . Agretoarse, amu­ A g u ja . Aguila. Pez aguja.
siarse. (Exos osseus. Velone vul-
A gridulce. Agredoce. garis): Aguila, espetón.
A grio. Agredoso, amusiado. A gujero . Burato, buraco,
A greste . Silvao o silván, al­ furado.
pestre. A guzanieve . (Motacilla al­
A gua. Auga. ant.: Ágoa || ba. L.) Lavandeira. En
A. sucia, detenida, o acu­ Port. Alveloa.
mulada: Agua enxumada. A guzar. Embicar.
A guacero. Chuveira (f.). A herrojar . Aferrollar.
A guado. Augacento. A hí . adv . Hi, ahí.
A guador. Augadeiro. A hijada . Aguillada.
A guanieve. V. Aguzanieve. A hijado, da. Afiliado, da.
A guantar. Atusar, termar, A hincar . Afincar.
pandar o apandar. A hinco. Afinco, afincamen­
A guardiente. Augardente. to.
A de caña: peloura. A. A hogado. Afogado.
Dulce, con agua y azúcar A hogar. Afogar, abafar. A.
quemado.: resólio. Apretando el pescuezo o
A guas que saltan al choque atragantándose. Esganar,
de la proa de un barco: oufegar.
Foula. Reparto de aguas: A hora, adv. Agora. Ahora
Adúa || Lugar en donde mismo: Arastora, orasme.
nacen las aguas: Sieiro. A hogo. Afógo, acoro, aper­
A guazal. Aguceiro. to.
A gudeza. Abelencia. A hondar. Afondar o afun­
A gudo. Agudo, lizgairo. es­ dar.
pilido. A horcado. Enforcado.
A güero. Agoiro. A horcar. Aforcar o enfor­
A guijón . Aguillón. En los car.
insectos: Ferrón o ferre­ A horcajadas, loc. adv. A es-
te. carranchapernas, esca­
AHOR A LBA

rranchado, a cachoupiño. A ju a r . Enxoval, alfaias.


A horrar. Aforrar, poupar, A ju ic ia r . Enjuizar.
A hornar. Entornar, A ju sta r . Canxar, acaer.
empetar. A la. Áa. Ala de un ejército,
A horrativo. Aforrón. mânda.
A horro. Aforro, poupa, A labadizo . Afagueiro, lou­
poupanza. veiro, gabanzoso, lousi­
A huchar . Empetar. ñeiro.
A huecar . Ocar. A labanza. Gabanza.
A humado. Afumado. A labar. Gabar, louvar. afa ­
A humar . Afumear. gar, chufar, alaudar.
A huyentar . Afuxe n t a r, A lacena. Lacena.
axocar, escorrentar, tor­ A lacrán. Alacrán o la­
nar. crán.
A ire . Ar. A lacha. Zool. (Clupea alo­
A ireado. Arexado, areado, sa parva). Lorcha. Espe­
areoso. cie de alacha: Trancho.
A irear . Arear, arexar, de­ A lambrada. Arameira.
loirar. A lambrado. Arameado.
A ireo. Arexo. A lambre. Arame o aramio.
A iroso. Areoso. A. de latón: Alquime.
A islamiento . Isoiamento. A lamo blanco. (Populus al­
A islar . Isolar. ba). Bidueiro.
A jada . Aliada, rostrido. Á L A M O NEGRO. (Populus ni­
A ja r . A maiar, murchar, gra). Lamigueiro.
azolar, enxovallar. A larde. Alardeamento.
A jed rez . Xadrez. A largado. Alangado.
A je n jo . Absinto. A largamiento. Alonganza o
A jen o . Alleo o alleio. El alongamento.
que prefiere lo ajeno: A largar. Alongar.
Alleeiro. A larido. Berro, alarido.
A jetreo . Bulimento. fosa­ A lazor. Bot. Cártamo.
lio. A labacea. Testamenteiro.
A jo . A llo. A lbañil . Albanel.
ALBA — 24—, ALEG

A lbañilería . Albanería o A lcahuetería . Alcaiotada,


albeñaría. alcovitada.
A lbaricoque. Albericòque. A lcaldía. Alcaldía, alcaida­
A lbaricoquero. Alberco­ ría (ant.).
queiro. A lcance. Acalzo, alcanzo o
A lbayalde. Albaialde. encalzo. Acadamento.
A lberca. Esgoto (m.), al­ A lcancía . Peto, mealleiro.
bercobo (m.) A lcantarilla . Sumidoiro
A lbérchigo. Albercho. ( m .)
A lbergar. Aberxer, cobexar. A lcanzar. Atinguir, abran­
A lbergue. Albergo, alber­ guer, acadar. A. Con la
gamento, pousada, alber­ vista: Aviscar.
garía. A. de pobres: Co­ A lcaravea. Bot. Carnavaza.
tarro. A lcázar . Alcázar o alcácer.
A lberja . Bot. Herbellaca. A lcoba. Alcoba, van.
A lbillo. Alvariño. A lcoholizado. Alcoholiza­
A lboroque. Enc a m a l l o, do. abufinado.
con rogo.
A lcornoque. Sobreira (f.)
A lborotador. A lro te iro ,
A lcurnia . Alcuña.
arrontado, lagu eireiro,
barulleiro. A ldaba. Argòla, adraba.
A lborotar. Al b ro ta r o A ldabonazo. Argolada, al­
abrotar. drabada.
A lboroto. Algueireo. A legar. Allegar.
A lbricias . Albízaras. A letato. Alleganza.
A lcabala. Alcabela. A legrar. Alegrar, arrufar,
A lcabalero. Alcabeleiro. asallar, reber, aledar.
A lcacel. Alcacer o alcacén. A legre. Alegre, ledo, riden­
A lcachofa. Alcachofra. te, arrufado, souril, asa­
A lcáfar . Alcafre. lioso.
A lcahuete . Alcaiote, alco­ A legría. Alegría, ledicia,
viteiro, burdeleiro. asallamento. Con alegría:
A lcahuetar . Alcaiotar, al­ Ledamente.
covitar. A legrón. Alegróte.
A LE J 25 ALIM

A lejado . Alongado, alonja­ A lga. Alga u olga. Especies


do. marinas muy frecuentes
A lejamiento . Alongamen­ en las costas gallegas: Ar­
to, alonjamento, arreda­ gazo, xebra, golfe.
m ento. A lgar. Algarve o algarbe.
A l e ja r . Alongar, arredar, A lgarabía. L iòrta.
afastar. A lgarada. V. Algazara y al­
A lelado. Aloleado. garabía.
A lelar . Alolear. A lgarroba. A lfarròba.
A lentar . Bafear, folguexar, A lgarrobo. Alfarrobeira (f.)
refolgar . A lgazara. Bòria, xolda, lior­
A leña . Bot. Alfaneiro (m.) na, algueirada.
Fiafeira, tilseira. A lgodonal. Algodoeiro (m.)
A lero. Aba (f.), areiro. A lguien . Alguén.
A letear . Aerar, latexar, es­ A lguno. Algún; fem., al­
voazar. gunha.
A leteo. Aramento o aera­ A lh aja . Alfaia.
mento. A lh ajar . Alfaiar.
A leve . Aleive. A lheña . Filseiro, alfanei­
A levosía. Aleivosía. ro (m.)
A levoso. Aleivoso. A lhóndiga. Alfóndiga.
A lfalfa . A lfòrfa. A lhucema . Alfucema.
A lfalfal . Alforfeira f.) A liaga. Especie de aliaga:
A lfaque. V. bajo. Toxo.
A lafarería . Olaría. A liaria. Herba do allo.
A lfarero. Oleiro. A liciente . Aliciamento.
A lfe izar. Peitoril. A liento . Alentó, fòlgo, ba-
A lfiler . A lfinete. fo o bòfo.
A lfilerazo . Alfinetada (f.) A ligerar. Aligeirar, espilir.
A lfilerero . Alfineteiro. bulir, alibrar.
A lfiletero . Alfineteiro, agu­ A ligastre. V. alheña. Fil­
lleiro. seira.
A lfolí. Alfolín. A limaña . Alimaría.
A lfoliero. Alfoliñeiro. A limentar . Almendar.
ALIM — 26 — ALRE

A limento. Condoito, man­ A lmidonado. Amidoado.


tênza, mantimento. A lmidonar . Amidoar.
A lindar. Abeigar o abeirar. A lmirante . Almiral.
A lineación. Aliñanza o ali­ A lmizcle . Almiscar.
ñamento. A lmizclero . Almiscareiro.
A linear . Aliñar, arringlei­ A lmirez . Almofariz.
rar. A lmófar. Almofre.
A lisar . Adoar o adondar, A lmohada. Almofada, cabe­
buir. zal (m.), traveseiro (m.)
A liso . Ameneiro o amiei­ Almohada pequeña: Fa-
ro. ceiroa.
A liviador. Aliviadeiro, ali­ A lmohadilla. Almòda.
viadoiro. A lmohadón. Chumazo, al­
A liviar . Aliviar, gorescer. madraque.
A livio. Alivio, acougo, co­ A lmoneda. Almoeda, lailán
norto. (ant.)
A ljaba . Aljaba, coldre. A lmorranas. Almorrâs.
A ljófar . Aljofre. A lmorzar. Almorzar, jan-
A lmáciga. Porral, alcoube. tar.
A lmádina. Almadiga. A lmud. Almude.
A lmadreña. Zoca, tamanca. A lmuerzo, Almorzo, jantar.
A lm e ja . Almeixa. Especies A locadamente. Doudamen-
de: Aróla, cadelucha. te, tolamente.
A lmena . Ameia, almea o A locado. Doudado, atola-
amena. da, aloucado.
A lmenado. Ameiado ó al­ A lomar. Alombar.
ineado. A londra. Labèrca. Alondra
A lmendra. Améndoa. cogujada: cotovía.
A lmendro. Amendoeira (f.) A lquilador. Alugador.
A lmez . Almaizo, lodeiro. A lquilar. Alugar.
Fruto del almez: Marou- A lquiler . Aluguer, aluga­
ba. mento.
A lmíbar . Almibre. A lrededor. Arredor, ende­
A lmidón. Amido. rredor, ao redor, á re­
A LR E — 27 — AMAN

donda, perto, á beira, aca­ mear. Med.: Alumbrar.


rón, rentes, encol. De al­ A lumbre . Alume.
rededor : Darredor. A lunarado. Aluado.
A lrededores. Abas, bisba- A lveolo de panal. Favo.
rra, arredores, aderredo- A lver ja . Hervella.
res. A lzacuello. Gola.
A ltanero. Soberveoso. A lzamiento. Alzamento, re-
A lteración. Alteramento. vòlta.
A lterar . Conturvar. A lzar . E rguer, alzar. Alzar
A lterado. Torvado. a Dios o alzar en misa:
A lterar . Demudar, afer­ Levantar a Deus.
voar. A llá . adv. Lá, aló, acolá.
A ltitud . Altitude, outura. A llanar . Achaar o acha­
A ltivez . Altiveza, alteira­ iar, estrar.
mento, grandeza. A llegado. Chegado.
A ltivo. Alteiroso, vizoso, A llegamiento. Achegamen­
esgrevio. to, achego.
A lto. Alto, outo, alteiro, A lleganza. Achegadura.
enfesto (según casos). A llegar. Achegar.
A ltozano. Altorèlo. A llende . adv. Alén, alem­
A ltura. Altura, outura, cu- parte.
me, cumprimento, altor, A llí . adv. Hi (ant.), alí.
alteza, outeiro. De allí: D’alí, di (ant.).
A lubia . Feixó. Desde allí: Dende.
A lucinación. Alucinaçón A mable. Amábel, garimoso.
(ort. ant.), erro, soño. A mago. Truza (f.), amea­
A lucinamiento . Alucina­ za (f.),
mento. V. alucinación. A mancebarse . Abarragarse.
A lumbrado . Alumado o alu ­ A manecer . Raiolar, lumbri­
meado, acèso. gar, ao abrente, pol-a ma­
A lumbramiento. Alumea­ ñanciña, a l b o r e x a r .
mento. Med.: Alumbra­ amaescer.
mento. A manerado. Axeitado, aque­
A lumbrar . Alumar o alu­ lado.
AMAN — 28 — Am e n-

A mansamiento . Amansía. A marillear . Amarelecer.


amansamento. A marillo. Amarélo, jalde o
A mante, (adj.) Amante, na­ jalne. Amarillo de oro:
morado, querendoso, ga­ Sil.
rimoso, entendedor, lou­ A martillar . Amartelar o
siñeiro, afagadeiro. Muy martelar.
usado el dimin. amantiño. A matista . Amatiste o ma­
A mante, (sust). Amante, tista o amatista.
barragá, mantida, enten­
dedeira. A mazacotar. Amazarolar.
A mbar. Ambre.
A manuense . Escriván.
A mañar . Amañar, arranjar. A mbarino. Ambriño, am­
breiro.
A maño. Amaño, amañamen­
to, aranjamento, choio, A mbición. Cobiza o cubiza.
andrómena. A mbicionar. Cobizar o cu­
A mapola. Mapoula o pa­
bizar, debecer.
poula, ababa. Fam.: Me­ A mbicioso. Cubizoso, debe­
cento.
xa na cama.
A mar. Amar, amorar, na­ A mbigüedad. Ambiguidade.
morar. A mbiguo. Ambiguo o am­
A maranto. Amaranto, frol bigo.
do amor. (Amaranthus re­ ámbito . Ámeto.
troflexus). A mbos. Ambos o amos; am­
A maroar> Amargar, mer­ bos a dous, a duas.
gurar, amarguexar. A mbulante . Ambula n t e
A margo. Amargo, mergu­ (adj.), moinante (sust.)
rado, amarguexado, mer­ A medrentar. Amedoñar,
gurento. aterrecer, e sp a v e n ta r ,
A margar. Merguramento, arrepiar.
amarguexo. A m elga . Sulco, rego, piar.
A margoso. V. Amargo. A menaza . Ameaza, meanza.
A margura. Mergura nz a . A menazar . Ameazar, mean-
F ig .: Tristura, acedume. zar.
A maricado. Mariqueiro. A meno. V. alegre.
AMIS — 29 — ANCL
A mistad. Amizade, druda­ usado el dimin. amorosi­
ría. ño.
A modomarse. Amaceirarse. A mortajar. A m o rta l l ar,
A mojonar. Alveirar, pôr al­ empanar.
veiros. A mortiguar. Amortecer.
A molador. Amolachín. A mparar . Termar, soster,
A molar. Amolar, dondar. acorrer, cobexar, agari­
V. afilar. mar.
A monedar. Amoedar. A mparo. Acorro, acougo,
A molnestación. Amoesta- achego, amparamento.
mento, munición. A mplitud. Bocaçón, largu­
A monestar. Amoestar. ra, cumprimento.
A montonadamente, adv. En A mpo de n ie v e . Folèrpa (f.)
moreas, arreo, a heito, A mpolla. Empola, bòsma o
a cubulo o a cugulo. bocha, vincha. A. de pus
A montonado. A m oread o, o vesículas en la piel:
acubulado. carapólas. Cubrirse la
A montonar. Amorear, acu- piel de ampollas: enca­
bular o acugular, acuru- rapolarse.
tar, aborguetar. A mueblar . Mobilar.
A mor. A m o r , namoro. A muleto. Figa (f.)
Amor propio: Filancia. A nade. Mergo (m.).
A nales . Anás.
A mor de hortelano. Bot.
A nálogo. Análogo, seme­
(Galium aparine), chapi­
zo. llante, parello.
A naquel. Andel.
A moratado. Cardoso. amo­
rado. A nca. Nádega, cadril.
A ncianidad. Ancianidade,
A morío. Amorico, namo­ ancianía.
riscamento.
A nciano. Ancián o anciao.
A morosamento. Amorosa­ Como adj.: Antergo, edo­
mente, garimosamente. so, anoso, vedraño.
A moroso. Amoroso, garimo­ A ncla . Áncora.
so, meigo, feiticeiro. Muy A n claje . Ancoraxe.
ANCH 30 — ANHE

A nclar . Ancorar. llòas. A. de cantero: Pa­


A ncho. Largo. . viola.
A nchoa. (Clupea enchrasi­ A ngel. Ange, anjo.
colus). Bucaréu, mocarte A ngosto. Estreito.
o bocarte. A n guila . (Murcena angui­
A nchura . Largueza. la.) Anguía o enguía. Es­
A ndador. adj. Andarengo. pecie de anguila grande:
A ndadores. Andadeiras (f). Anguiacho. Una especie
A ndamio. Andaime, baileo. muy abundante en algu­
A ndamiaje . Andaimería (f.) nas rías gallegas, como la
A ndana. Andaina, enfiada. de Betanzos, Sada, Jubia,
etcétera, se llama eiroa
A ndar. Andar. A. a paso
(en Portugal eirô). Pa­
largo: Alancar. A zanca­
rece ser que esta palabra
das: a alancadas. De aquí
procede de areola, dimi­
para allí: de cacho para
nutivo de area (arena),
testo. A gatas: a tatas,
debido a que se acostum­
às degateñas. A. cabizba­
braba a transportar en­
jo : con canga baixa.
tre arena mojada.
A ndariego. Andarengo. Las anguilas del río
A ndarillas. Andes . Miño, laguna de Sobra­
A ndarín. Andadeiro, anda­ do, etc., que se salan y
rengo. secan para la venta, se
A ndas. Andes. llaman cabos (m.)
A ndero. Andeiro. á n g u l o . Ango, anco. En
A ndrajo. Farrapo, torballo. sent. de rincón: Alcouce,
A ndrajosamente. Desfarra­ cornecho, curruncho o re­
padamente. cuncho.
A ndrajoso. Desfarrapaado. A ngustia . Anguria.
A negar. Mergullar, hala­ A ngustiado. Angurado.
gar. A ngustiar . Angurar.
ánfora . Ámboa. A nhelante . Oufegante, are­
A ngarillas. Cangallas, esca­ lante.
ños, angarélas, apare­ A nhelar . Oufegar, arelar,
ANHE — 31 — ANTI

degorar. Anhelar un ali­ becer, acaciar, cubizar, de­


mento: degoxar. gorar.
A nhelo. Arela (f.), anceio, A nsiedad. V. Ansia.
degòro. A nsioso. Aguzoso.
A nheloso. Areloso, anceio­ A ntaño. Antano, outrora.
so, degorante. A nte . prep. Perante.
A nillo . Anel o anèlo. A nteanoche. Antonte à noi­
A nimarse . Afiuzarse, enfou­ te.
tarse. A nteayer . Antonte.
á n im o . Azo. folgo, enfou ­
A nteanteayer . Nontronte,
tamento. trasantonte.
A nimosamente . Ardidamen­ A ntedicho. Devandito.
te. A nteiglesia . Antigrex a ,
A nimosidad. Xenreira.
adro.
A niñado. Anenado.
A nteojo. Anteollo o anti­
A niquilar . Nicar.
ollo.
A n ís . Anís. Planta del anís:
Fiuncho. A ntena de insectos. Corni-
ño.
A no. Anus, cú. A ntepasado. Avoengo.
A noche, adv. Onte à noite.
A ntepecho. Peitoril.
A nochecer . Anoitecer, en­ A nteponer. Antepôr, apre­
tre lusco e fusco, ao es­ sentar.
trelecer.
A nochecido. Pol-a noitiña, A ntepuerta . Antepòrta.
á boca da noite, a boca­ A ntepuerto. M art.: Ante­
noite. V. anochecer. porto. En sentido de des­
A notación. Anotamento, filadero o refiriéndose a
coutaçon o coutamento, montañas: engróba (f.).
ementa. A ntepuesto . Anteposto.
A notar. Contar. A ntérico. Bot. Ouropesa.
A nsia . Anceio (m.) Arela, A ntes , adv. Antes, enantes,
desejo, queimor. Ansia de denantes, aventes (ant.)
beber: Esligar. || Coita. A nticipar . Adeantar.
A nsiar . Anceiar, arelar, de- A ntifaz . Antiface.
ANTI — 32- APEL

A ntiguo. Antigo, vedraño, Espacio de años: Bimo.


edoso. A pacentar. Pasturar.
A ntipatía . Antipatía, ante- A paciguar. Abracar.
xo (m.) xenreira. A padrinar. Empadriñar.
A ntipático. Antipático, bi- A palear. Maliar, zorregar.
mento. A parato. Aparato, aparello
A ntisante oloroso. Lésta. (según sig.)
A ntojar . Antollar. A parcería. Parceiría.
A ntojo. Antollanza (f.) A parcero. Parceiro.
A parecer . Aparecer. A. de
A ntorcha. Tocha, tacho
nuevo: Remanecer.
(m.) A. de pajas para
alumbrarse en los cami­ A parejar . Aparellar.
nos- Fachico. pachuzo o A parejo . Aparello. (M art.)
fachuco. Especies de aparejos de
pesca: Asoeira, curricán,
A ntro. Espelunca (f.)
ardora u oscurada, xábe-
A nualidad. Analidade, anui-
ga, rupeta, traíña, etc., V.
dade, anada.
A nubarrado. Nevoente, bre-
estos nombres en diccio­
narios gallegos.
temoso, ennevoado.
A pariencia . Semellanza.
A nudar. Refumar, ennó-
A partado. Arredado, afasta-
doar.
do.
A nzuelo. Anzol, engado,
brinca, amacélo. A partar. Arredar, afastar,
A ñadidura. Engadeza o en- tirar, apartar.
gadega, adala o adíala. A pasionado. Apaixoado.
A ñadir. Engadir o engader, A pasionar. Apaixoar.
adir, enader. A pear . Apeonar, descabal­
A ñagaza. Engado (m.) gar.
A ñejo . Edoso, reséso. A pechugar. Apei tugar.
A ñicos. Fanicos. cachizos. A pedreado. Apedrexado.
A ñil . Añil. A pedrear. Apedrexar, ape-
A ño. Ano. A. bisiesto: bi- lourar, apedrar.
sesto. A. nuevo: aninovo. A pellido. Apelido.
APEN — 33 — APRE
A penar . Acoitar. A plomado. Apomelado.
A penas , adv. Apenas, adur A pocado. Encobado.
(ant.) A podar. Alcumar.
A péndice. Apenso. A podo. A leu me.
A peo. Apeonamento. A polillar. Descet r a n a r,
A percibido. Apercib i d o , apobelar, encomiar.
apercebudo (ant.y A porcarse. Encobarse.
A percibir . Perceber, aper- A portación. Aportamento.
ceber. A posento. Cabán. ban.
A pero. Trebello. aveño. A postar. Aventurar.
A pesadumbrar. Amorrifíar. A postillar. Apostelar.
A pestado. . Apestado, aba- A póstol. Apóstolo.
fado. A poyar. Encostar, poiar o
A pestar . Feder. pojar.
A pestoso. Fedendo, cheiren­ A poyo. Achego, acougo, ter-
to. madura.
A petecer . Debecer, cubizar, A preciado. Prezado.
degorar. A preciar . Prezar, avaliar.
A piadarse. Amercearse. A precio. Valimento.
A pilar . Empiar, amorear. A prehensión . Apreixamen-
A piñar . Apiñoar. to.
A pisonadora. Apisoadoiro A premiar . Aburar.
(m .) A prender. Deprender.
A pisonar. Apisoar, apatoar. A prendizaje . Aprendimen-
A placar. Apracentar. to.
A planarse . Alasar. A presuradamente. Apresa­
A plastar . Esmagar. mente.
A plaudir. Apraudir, louvar. A presurado. Aguzado, bu­
A plauso. Aprauso, louvor. le bule.
A plazamiento . Aprazamen- A presurar . Guzar, bulir.
to, adi amento. A pretar . Apertar, apremer.
A plazar. Aprazar, adiar. Apretarse o comprimirse
A plicar . Apricar, adicar, por el calor: Entalar,
apoer. entestecer, premer.
APRI — 34 ARBO

A prieto. Apretó o aperto. A rador de la sarna . Zool.


A prisa . Apresa, de presa, (Sarcoptes scabiei), inzón.
axiña, súpeto. A ragán. Lacazán.
A prisco. Covil. A rándano. Arandeira.
A probar. Agreer. A raña. Ará. Araña peque­
A provechamiento. Cobra­ ña : Arañizo. Tela de ara­
men to. ña: Arañeira.
A provechar. A proveitar, A raña (pez )gollionymus
abecer, abegar, prestar. dracunculus. Peixe ara­
A proximación. Ach e g a - ño.
mento. A raña de mar. ( Aranea
A proximar. Achegar, aca- crustata): Centola. Una
roar. especie parecida se deno­
A puesto. Lanzal. mina patero o parrulo da
A puntalar . Escorar. area. No deben confun­
A puntar . Aseitar, seitar o dirse estos crustáceos con
sistar. las meyas. V. Meya.
A punte . Apontamento. A rañar . Aruñar, rabuñar.
A purar. Bulir. A. un líqui­ Arañarse el rostro: Car­
do: Esgurruchar. pir.
A puro. Apreso. A rañazo. Aruñamento, ra-
A quejar . Arrexeigar. bufiadura (f.).
A quel, lla , llo. Aquel, A rar. Arar, besar. Arar al
aquéla, aquelo (pron.) través: a cadabullo; por
A quende, adv. Aquén. segunda vez: Asucallar.
A quí. adv. Aquí, eiquí, ca, A rbitraje . Albitramento.
acó. De aquí para allí: árbitro . Álbitro.
de cacho para cabazo. A rbitrio. Albitrio.
A quietar. Acougar. árbol . Árbore (f.) Echar
A quilón. Anguieiro. V. hojas los árboles: Fo-
Cierzo. llecer.
A rado. Arado, labega (com.) A rbolado. Arvoreda (f.)
Especies de arado: Besa- A rboladura. Mart. Arvore-
doiro, arábega. do.
ARBO — 35 — ARRA

A rbolar. Arvorar. A rdor de estómago. Escal­


A rboleda. Arvoredo (m.) dado.
A rca. Arca, arcace, tulla, A rduo. Ardego.
bucha. á r e a . Are.
A rcada o N áusea . Caimba. A rel . V. Criba.
A rcada. Arcada, arcaría, ar- A rena . Area o areia. sabré,
camento. saibro o xabre.
A renal . Areal, areosa.
A rcaico. Alcaico.
A renoso. Areento.
A rcaísmo. Alcaismo.
A renque. (Clupea haren-
A rce . Bot. Pedrairo.
gus), arengue.
A rcedianato. Arcediagado.
A rete . Ariño, brinco.
A rcediano. Arcediago.
A rgentado. Argenteado.
A rcilla . Argila.
A rgolla. Argola, arméla,
A rcilloso. Argiloso.
organel (m.)
A rcipreste . Alcipreste.
A rgoma. Bot. Xesta.
A rco iris . Arco da vella.
A risco. Sebeco. túzaro.
A rco. Arco, anzo.
A rmadijo . Esparrélo.
A rcón. Arcace.
A rmadura. Armadura. De
A rchivo. Arquivo. A. para caballo: Alcafre. De la
guardar document o s : parte superior de la pier­
Cartoiro. na: Coixa.
A rdentía. Ardencia. A rmario. Almario.
A rder. Arder. A. con mu­ A rmatoste. Calimbornio.
cha llama: Alabarear, A rmonio. Armonoia (f.)
alaprear. A. echando chis­ A rmuelle . Bot. Armóles.
pas: Faiscar. A rnero. Peneira (f.)
A rdid. Caxa (f.), retran­ A roma. Recen do, cheiro.
quera (f.), ardil o ardís. A rpía . Arpía, arpella.
A rdiente . Ardego, afervoa- A rpillera . Sarapilleira.
do. A rquear. Anzoar.
A rdilla . Arda. A rquero. Arqueiro.
A rdor. Ardor, ardencia, A rrabal. Arrabalde, bisba-
queimor. rra, axerquía, alfoz.


ARRA — 36 — ARRO

A rrabalera. Regateira. Arreos militares: Gorni-


A rrabalero, adj. Bairrista, mentos.
alfoceiro. A rrepentirse . Arrepentirse
A rracada. Arrecada. o repentirse.
A rrancar . Arrincar. conve- A rriba, adv. Riba, enriba,
lir, fosar. A. los cabellos: arriba, cima, acima; aju-
depenar, mesar. so, juso o asuso (ant.).
A rranque. Arrinco, arrinca- ¡A rriba ! interj. ¡E rte!
mento, arrouto. A rribar. Arribar, prender
A rrasar . Rasourar. porto (Mart.)
A rrastrando (loe. adv.) A A rriendo. V. Arrendamien­
sorro. to.
A rrastrar . Arrastar. A rriero. Arrieiro, arrochei-
A rrebatadamente. Derran- ro.
cadamemte. A rriesgado. Arriscado o
A rrebatar. Arrebatar, de- arrisgado.
rrancar. A rriesgar . Arriscar o arris-
A rrebatiña . Apafíota. gar.
A rrebato. Arroutada (f.) A rrimo. Achego.
A rrebol. Roibén. A rrinconar. Arrecunchar,
A rreglar. Arranjar, ama­ acantoar.
ñar, gabexar, aquelar, en- A rriscado. V. Arriesgado.
feitar. Turuleco.
A rreglo. Arranjamento. A rroba. Arroa.
A rremangar. Recachar. A rrobamiento. Enlevo.
A rrendajo. (Garrulus glan- A rrobar. Enlevar.
darius), rendajo. A rrodillarse . Ajoenllarse,
A rrendamiento. Ar renda- gionllarse.
mentó aluguer, aluga- A rrojar . Cimbrar, chim-
mento. par, alanzar, botar, dei-
A rrendar. Arrendar, alugar. tar, guindar, remesar, gol-
A rrendatario. Rendeiro. sar (según sign.)
A rreo. Arreio, enfeite. A rrojo. Ousadía, ousamen-

%
ARRO — 37 — ASPE
to, ousanga (ant.), afou- A sador. Espeto.
teza, ardimento. A samblea . Asuada.
A rrollar. Enrolar, entro- A sar . Rostir.
pelar o entrepelar. A saro. Bot. Bacariza (f).
A rropar. Enroupar. Asco. Noxo, fosquía.
A rroyar. Arriar. A sediar. Aseger.
A rroyo. Arroio, regato, re- A segurar. Segurar, asose­
gueiro. || Rua. gar, afiuzar, coutar, poiar
A rroyuelo . Regueirote, re- o pojar.
gueiriño. ■ A sentar . Abecer, abegar.
Asentar o caer bien una
A rruga. R u g a , enruga, prenda, la ropa, etc. •
arregaño (m.), brecadura. acaer.
A rrugado. Enrugado, engo- A sentimiento . Asenso o
rrobellado, arregañado. consenso.
A rrugar. Enrugar, -arrega­ A seo. Atibamento.
ñar, amarfañar, revellir. A serrín . Serrín, serradura.
A rruinar . Acañar, arruinar. A sestar . Seitar.
A rrullar . Arrolar. Así. adv. Así, asixa. Así co­
A rrullo . Arrólo. mo a s í: descomasí, esco-
A rrumacos. Afagos, f estas. masí.
A rte . Arte, engeño. A simismo . Asemade.
A rtefacto. Artefacto, apa- A siento . Asento, piar, ca-
rello. deira.
A rtejo . Nortello, artillo A sfódelo. Bot. Abrótega
(ant.) (Asphodelus L.).
A somar. Debruzar.
A rtemisa . Bot. Artemesón, A sombrar. Abraiar, chafu-
herba de Nosa Señora. car.
A rtero. Arteiro. A sombrarse . Aglaiarse.
A rtículo. Artigo. A sombro. Abra i a m e n t o,
A r veja . Arvellaca. aglaiamento.
A rzobispo. Arcebispo o ar- A somo. Sospeita.
cibispo. A sonada. Asuada.
A sa . Anca o anga, agarra- A specto. Contenente.
dalla. A spereza . Gravedume.
ASPE -3 8 - ATIS
A sperjar . Aspergir. A taúd. Ataúde, cadaleito.
áspero . Aspro, rispido, es­ A taviado. Enfeitado.
carolado. A taviar . Enfeitar.
A spersión . Aspergimento. A tavío. Enfeite, adobío, pi-
A sta . Aste, córna, masto, rifol, paramento.
asta, fuste. A tención . Femenca o fe-
A stilla . Acha, pítelo (m), menza.
tranzón. A tender . Atender, escoitar,
A strología. Estreología. ollar. A u n a persona,
A stronomía. Estrolomía. o cumplimentarla: dar
A stucia . Renartería, cón- sorte (loe. adv.).
chega, retranqueira, rapo- A tenerse . Atérse.
sería, artice, solercia, re­ A tentado. A uso (ant.), ten-
tranca. teamento.
A stuto. Arteiro, matreiro, A tentar . Tentear.
moina, renarteiro, retran- A tento. Cortés.
queiro. A terír . Aterecer o aterre­
A sueto. Bória (f.), folgan- cer.
za. A terrajar . Atarrachar.
A sunto. Asunto, chio. A terradq. Arrepiado, medo-
A sustar . Abroiar, chafu- ñento.
car. A terrar . Arrepiar.
A tacador. Atocha (f.). A tesorar. Entesourar, em­
A tacar. Atacar, combater. petar.
A tado. Atagido. A testado, adj. Ateigado,
A tadura. Atagenta. acubulado.
A tajar . Atallar. A testado, sust. Testemuño.
A tajo . Atalló. A testar . Ateigar.
A tar. Atager, atacar. A. A testiguar . Testemuñar.
con engeas (V. Cuerda): A tezado. Afeito, mourento.
engrear. A. el anzuelo a A tiborrar. Encher, acubu-
la caña de pescar: enca­ lar.
bar. A. con amalloas (V. A tinar . Atinar, acitar.
C orrea): amalloar. A tisbar . Espreitar, axexar.
A tascar. Atuar, alocar. alucar.
ATOC — 39 — AUNQ
A tocinar. Entouciñar. A tropello. Entropeiamen-
A tolladero. Atoleiro, alo­ to, asoballamento.
que, atoladizo. A tufar . Abufar.
A tontar. Aparvallar. A tún . Biza (f.)> adramán.
A tornillar . Parafusar. A turdido. Atordoado. A. a
A tracadero. Peirao. gritos: Abrouxado.
A tractivo. Atractivo, en­ A turdimiento. Torpor.
gado. A turdir . Atordoar, ataran­
A traer . Atraír. Atraer tar, abrouxar, atordir,
clientela: afreguesar. atordecer.
Atraer hacia sí: tanguer, A turrullado. Abrouxado.
engadar, aliciar. A udacia. Audeza, audacia,
A tragantarse. Engasgarse, afouteza.
A trapar . Acadarmar, lur- A udaz. Audaz o aucface,
esganarse, apedarse. afouto, destemido, ardi­
par. do.
A trás , adv. Trás, pos, após. A uge. Auge, cume.
A treverse . Afiuzarse, arri- A ugurio. Agoiro.
charse, afoutarse, atre­ A ulear . Oular.
verse. A ullar . Oubear.
A trevido. Arrichado, aíiu- A ullido. Oubeo.
zado, fardido, atrevido. A umentado. Aumentado,
A trevimiento . Afiuzamento, arrequentado, eíngadido,
atrevimento, fiducia. adido.
A tribulación . V. Aflicción. A umentar . Aumentar, acre­
A tribulado. V. Afligido. cer, requecer, recrescer,
A trincheramiento Abarrei- medrar, engader o en-
ranza (f.). gadir, adir.
A trincherar . Abarreirar. A umento. Aumento, acres-
A trio. Adro, adral. cemento, crecencia, acre-
A tropar. Entrepelar o en- centamento, adiantamen-
tropelar. to.
A tropellado. Atropelado. A ún . adv. Inda, aínda, iña
entropelado, asoballado. (fam.).
A tropellar. Entropelar o A unar. Aunar, coadunar.
entrepelar, asoballar. A unque, adv. Inda que,
AURO — 40 — AVIS
aínda que, anque (fam.), A vena . Avea o aveia. Pa­
macar (ant,), mager pilla de avena: afreitas,
(ant.), maxer (ant.). arrandas.
A urora. Aurora, abrente. A venencia . Avénza, avinga
A usencia . Ausencia, apar­ (ant.).
tamento. A venida. O corriente de un
A usente . Ausente, afasta- río. Dioibo.
do, arredado. A venidor. Avíndor.
A usteridad. Austeridade, A venir . Avir.
a usté reza-. A ventador. Cañeiro.
A ustero. Austero, rispido. A ventar . Cañar.
A utillo. V. Mochuelo. A ventura . Aventura, an­
A utor. Autor, despoedor danza, sorte.
(ant.). A venturero. Aventureiro,
A utoridad. Autoridade. vadio.
A uxiliar . Auxiliar, acorrer. A vergonzado. Envergoñado.
A uxilio . Auxilio, acorro. A vergonzar. Envergoñar.
A val . Aval, conta. A vería . Avairo (m.).
A vance. Avance o avanzo, A veriar . Avairar.
adiantamento. A veriguar . Averiguar, es-
A vanzar. Avanzar, adián- bigoar, esculcar.
tar. A versión . Aversión, xen-
A varicia . Avaricia, avare- reira, empecha, teima,
za, cubiza. fastio, noxo.
A varo. Avarento, cubizoso, A viar . Aviar, aguisar, dis-
cutre, ricaño, richado. pór.
A ve . Ave. Ave de poca A videz. Avidez.
pluma: cairenta. Ave de ávido . Ávido, anceioso, so­
rapiña: tortura-ña. fregó, cubizoso, areloso.
A ve fría . (Vanellus crista- A vieso . Aveso, catralvo.
tus.) Auganeta. A vispa . Vespa, véspora o
A vellana . Avelá. néspora.
A vellanal . Aveleiral, ave- A vispero. Vesporeiro o nes-
ledo. poreiro.
A vellano . Aveleira o ave- A vispón. Abábaro o vespe-
laira. rón.
AVI V 41 — BABl

A vivar. Avivar, avivecer A zorar. Envergoñar, en-


aviventar, atear o entear. vermellar.
A vizor. Axexado. A zotar. Azoutar, fostregar,
A vizorar. Axexar. apouvigar.
A vocar. Avocar, chamar,
A zote. Azouta (f.), fustán.
atrair. A zotea. Eirado (m.).
A vutarda. Avetarda.
A zúcar . Sucre o zucre o
A y e r . Onte.
azucre.
A yo. Aio.
A yuda. Ajuda, achega. A zucarado. Azucrento.
A yudante . Ajudante. A zucarar. Azucrar.
A yudar . Ajudar, abordelar. A zucarero. Azucreiro.
A yunar . Jejuar. A zucena . Azucea.
A yu n as , (en). En jejún. A zuela . Eixola.
A yuno . Jejún. A zufrado. Enxofrado, en-
A zabache. Acebeche, gár- xofrento, sulfuroso.
ga£e. A zufrar . Enxofrar.
A zada. Eixada o enxada. A zufre . Sofre o enxofre.
A zadón. Ligón o ligoña. A zul . Azul, azur, blau
A zar. Azaro. Alazar: ao (ant.).
chou. A zulado. Azulexento.
A zcona. Ascua. A zulear . Azulexar.
A zconada. Ascuada. A zuzar . Azurrar, encirrar,
A zogue. Azougue. apurrar, empiscar.

B aba. Baba, baballa. B abear. Babexar, baballar.


B abar. Babar, babuxar. B abero. Babeiro, babadoi-
B abaza. Babuxa. ro.
B abazas, adj. Baballas, ba- B abia. Estar en Babia. V.
buxento. Apéndice.
BABI 42 — BALI

B abieca, adj. V. Babazas. B ala . Bala, baluga, pela.


B abosa. Lamáchega o la- B aladrar. B radar, berrar.
gáchema. (Limax maxi- B aladrón. Fachendoso.
mus L., etc.). B aladronada. Fachenda.
B aboso. Baboso, babón, ba- B alance . Balanzo.
ballón. B alancear . Bamb a n e a r,
B abor. Couce. bambear, bam b o l e a r ,
B acalao. Bacallao. abanear, abalar, embalar,
B acín . Bañado, almofía, arfar.
orinol, ourinol, ouriñol. B alanceo. Bamboleo, bam­
B áculo. B á g o o , blago boneo, abalo, embalo. Ba­
(ant.). lanceo de un barco: ar­
B ache . Goio, rodeiro. fada o arfaxe.
B adajada. Badalada. B alancín . Bambol ei r o,
B adajear .- Badalar, baduar. bambán, embalad e i r á
B adajo. Badal.
(f,).
B adana. Pelica.
Balbucear . V. Balbucir.
B adulaque. Arloto, quei-
B albuceo. Gaguexo, balbó.
coa.
B agage. Bagagen o bagage. B albuciente . Balbo.
B ahía . Badía. B albucir . Gaguexar, bal-
B ailar . B a i l a r , bailar boar.
B aldado. Eibado.
(ant.).
B aldar. Eibar.
B a ja . Baixa.
B ajada . Baixada, descida. B aldaquino. Baldequín.
B ajamar . Baixamar, axu- B alde. En balde (loe. a d v .):
sante (ant.). V. Marea. en valuto, en balde.
B ajar . Baixar, descer. B aldeo. Baldeamento.
B a je l . Baixel. B aldío. Baldo o baldío,
B ajeza . Baixeza, baixa- maniño, ermo.
rnento. B aldón. Baldón, afronta,
B ajío . Baixío. V. Banco. doesto.
B ajo . Baixo, ajuso (ant.), B aliza . Balisma, baladoei-
so. || adj. Rafez. Bajo de: ra. Marcar con balizas o
so, asó. M uy bajo: a fun­ abalizar: baladoeirar. ||
do. || M ar.: Baixío. F ig .: sinal, termo.
BALO — 43 — BARB
B alón. Balón, balote, pe­ fuego en las casas de
la (según sig.). campo: chete. Banco pe-
B alsa. Balsa, lameira, jan­ queñito, para niños o pa­
gada. ra poner los pies: trabi-
B álsamo. Básmo. zo. De piedra, adosado
B alsar . Lameiro. a una ventana: pear. De
B allena .. Balea o baleia. piedra y adosado a la
B allenato . Baleóte, can- puerta de una casa: fa-
dorca (f.). ladoiro o conversadoiro.
B allenera .. Baleeira. Banco de tonelero: bai-
B allenero , adj. Baleeiro. xete.
B allesta . Baesta o bésta. B anco. Mar. de arena, bai-
B allestada. Baestada o bés- xío y brica. De piedra:
tada. cubérto, limpo. Banco
B allestera . Bésteiro (m.L de peces, cardume.
B allestería . Béstaría. B anda. Banda, fita.
B allestero , adj. Baesteiro B andeja . Bacío (m.).
o bésteiro. B andera. Bandeira, sinal.
B ambalina. Bambolina. B anqueta. Tallo (m.).
B anana .. V. Plátano. B anquete. Banquete, bó-
B anasta . V. Cesta y cesto. rio.
B anasteiro. Canasteiro. B añar . Bañar, asperger.,
B anasto. Canastro. V. Ces­ borrifar, alagar.
to. B araja . Baralla.
B anco. (Asiento). Grande y B aratija . Bufariña.
largo: mesa: Granae, con B aratura. Barateza.
respaldo, o de paseo y B arba. Barba. || V. Bar­
jardín: banco: Corriente billa.
o de regular tamaño: ta­ B arba cabruna. Bot. Barba
llo. Pequeño, con respal­ cab reira.
do: escaño. Individual, B arba de J úpiter . V. Pun­
con respaldo: cadeiro. El tera.
banco que forma con la B arbacana. Barvacá.
parte inferior una arque­ B arbada (gadus medite-
ta para la sal, etc., y rran). Con este mismo
que se coloca al lado del nombre se conoce a este
BARB — 44 — BATE
pez en gallego; pero hay B arrendero. Barredor o
una especie muy pareci­ basoireiro.
da propia de las costas B arreno.. Verrumón.
gallegas, que llaman ber- B arreño. Alguidar, copeta
torella. (f.), barcal.
B arbaridad. Barbaridade. B arrer . Barrer, basoirar.
Decir barbaridades: es- B arriada. Rueiro (m.), tu-
bardallar. rreiro (m.).
B arbechar. Cachar. B arrido. Barredéla.
B arbecho. Barbeito. B arrio. Bairro, rueiro,
B arbería. Barbearía. quinteiro. Dividir en ba­
B arbero. Barbeiro. rrios: abairrar.
B arbilla o mentón. Queixo. B arrizal . Barreira, barral,
B arbilampiño. Barbilimpo. lameira, brexo.
B arbotar. Aboquexar. B arro. Barro, lama (f.).
B arbudo. Barbazán. Poco B arroso. Barrento, lama-
:barbudo o poco viril o cento.
afeminado: barbuxas. B arrote. Barrote, travesei-
B arca. Barca. B. emplea­ ro.
da en el río Miño para Bártulos. Bértolos.
pescar: algarife. B asca. Caímbra.
B arco. Barco. Diminutivo ¡B asta ! interj ¡Abonda!
muy usado: barquete. B astar . Bastar, ahondar.
B ardana. Bot. Hierba do B astardo. Bastardo, filio
amor. de gaaza (ant.).
B arniz . Berniz. B asto. Basto, mesto, gro-
B arraca. Cafúa; so.
B arragana. Barragá o ba- B astón. Basitón. B. tosco o
rregá. fuerte, balóco.
B arranco. Baiuca (fem.), B asura . Ciscado (m.).
quenlle, algarve. B atacazo. Cambadéla.
B arredura. Basoirada, ba- B atahola. Bataióla.
rredéla. B atalla . Batalla, refería,
B arrena . Verruma, vin- briga, rixa, loita.
guilete. B atán . Batán, cutián.
B arrenar . Verrumar. B atea . Batel.
BATI — 45 BERR
B atir . Bater. B. los ani­ arangaño. (Hyoscyamus
males con los cuernos: niger, albus, etc., L.).
trucar. Aplic. fig. B elicoso. Batalloso.
B ato. Parvo. B elveder. Belbís.
B atuecas . V. Babia. B ellaco. Arloto.
B aúl. Baú. B ellaquería. Arlotía.
B autismo . Bautismo, bateo. B elleza . Beleza, beldade,
B autizar . Bautizar, batear. bonitura, fermosura.
B autizo. Bautizo, bateo. B ello. Bel bélo, bebdo.
B aya . Baga. B ellota. Landre.
B ayeta . Baeta. B. de re- B endecido. Abenzoado.
cién nacido: borullo B endecir. Abenzoar o ben-
(m.). zoar.
B azo. Bazo. Fam .: paxa- B endición. Bengón, beisón
réla. (ant.). benzón.
B azofia. Broullada, basu- Bendito. Bendito, bento,
llada. bieito.
B ebedero. Bebedoiro. ¡ B endito se a ! interj. ¡Be-
B ebedizo. Amavío, amadoi- nia!
ra (f.). B eneficiar . Benfacer.
B ebido. Bébedo. B eneficio . Benfeitoría (f.).
B ecacina. Narcexa. (Scolo- En beneficio (loe. ad v.):
pax Gallinago L.). A prol.
B ecada. Galiñola, arcea. B eneficioso . Benfeitoso.
(Scolapax rusticóla L.). Benéfico . Benéfico, bene-
B ecerro. Becerro. B. gran­ ficente.
de: terneiro; muy peque­ B en ju í . Benxoín.
ño: cuxo. Con dientes de B erbiquí. Berbiquín.
leche, mansóte; con dien­ B er en jena . Beringela. (So-
tes ya grandes: palletes. lanum melongena L.).
B e jí n . Bot. Fungo, cogu- B ergante. Bergallán, bir-
melo. (Lycoperdon cae- gante.
latum, pyriforme, gem- B erm ejear . Avermellar.
matum, etc.). B ermejo . Vermello.
B eleño . Bot. Meimendro. B errenchín . Berreiro.
BERR — 46 — BISA

B errera . Berrofemia. (Sium de, es el Sparus boojvs.


augustifolium L.). Existen aun otras espe­
B errido. Berro. cies de besugos q u e
B errinche . Berreiro. reciben diferentes nom­
B erro. Aigrón, cardama bres. (Buraz, pargo, et­
cardama (f.). (Natur- cétera.) y que se conocen
tium officinale.). en castellano por el nom­
B errocaria. Rabo de car- bre genérico de pajel. V.
neiro (Bot.). Bajel y Esparo.
B esalamano. Beixa a mao. B etún . Betume.
B esar . Beixar, bicar. Fam .: B ezo. Beizo.
chuchar. B iberón. Bule.
B eso. Beixo, bico. Fam.: B icho. Becho, bechoco.
chucho. V. notas al final B ien . Bén.
del vocabulario. ¡B ien h a ya : Ínterj. ¡Be-
B estezuela . B estol a. nia!
B esugo. (Sparus pagrus ru- B ienes o riquezas. Bes o
bescens o Sparus centro- béns, avenzás. (f.).
dontus o Pagellus centro- B ienestar . Bópasar.
dontus) Con igual nom­ B ienhablado. Benfalante.
bre en gallego, especie que B ienhechor. Bénfeitor.
no hay que confundir con B ien nacido. Béndado.
el ollomol (sparus eryth- B ienvenida. Boavinda.
rinus). Este último tiene B ienvenido, adj. Benvído.
el hocico más romo, los B ifurcarse . Cibarse.
ojos más grandes, iris B igardo, adj. Arlóte.
plateado, en vez de rojo B ígaro. V. Nerita.
y dorado, cuerpo más an­ B igornia. Bigórna.
cho. Otra especie de be­ B igote. Bigode.
sugo muy abundante en B igotudo. Bigodeiro.
Galicia es el llamado bo­ B illete . Bilete o bolete.
ga, de cuerpo pequeño, B iombo. Anteparo.
de vistosos colores ar­ B ir Lar . Biscar.
génteos, áureos y naca­ B irrete . Barrete.
rados, que, según Corni- B isabuelo. Bisavó, trasavó.
BISA 47 BOLS

B isagra. Balméla. baballán, babadas, ba-


B isarma . Bisarma. bión, apalbarda, parvo.
B isiesto . Bisésto. B oca. Boca. B. de río o de
B isojo. V. Bizco. canal: boqueirón. A pe­
BisoÑo. Acañado, novato. dir de boca: a tergo. Ha­
B izarría . Barileza. cerse la boca agua: de-
B izarro. Baril, lanzal. goxar.
Bizco. Tórto, virollo, bes- B ocacalle. Boca de rúa.
go, chosco, vizco (ant.). B ocanada. Bocalada, bafo.
B izcocho. Biscoito, lengo- Bocado. Bocado, dentada,
reta (f.). anaco.
B iznieto. Bisnéto. B ocina. Buguina, córna.
B lanco. Branco. bociña (ant.).
B lancura . Brancura, alou- B ochorno. Calmizo, calori-
ra. zo, caldelo.
B landir. Brandir. B ochornoso. Caldelento.
B lando. Brando, dondo, Bodega. Bodega o adega.
mol, Lezne. Bofes. Arraigadas.
B landón. Brandón, facha. B oga. Nombre aplicado a
B landucho. Molanqueiro. varias especies de espa-
B landura. Dondura, mole- ros, que se denominan en
cemento, macieza, mole- gallego boga, salpa, bu-
za. raz, etc.
B lanquear. Branquexar, al- B ohordar. Bufurdar.
bescar, desoibar, albar. B ohordo. Bufurdo.
B lanqueo. Branquimento. B o j . B uxo (buxus semper-
B lasfemar . Porfasar, amal- virens L.).
dizoar, arrenegar. B olas de nieve . Bot. V.
B lasón. Brasón. Viburno.
B londo. Louro. B olillo. Bilro.
B ledo. Bot. Beldro. (Ama- B olisa. Frangulla, faisca,
rantus Blitum L.). anaco (según sig.).
B obada. Babequía. babiola- B olsa. Bursa, algibeira, ca­
da. pacha, esmoleira (según
B obería. Bobería, bobaxe. clase). De cuero: fol,
B obo. Bobo, bobán, babón, burchaca. De cerrajero:
BOLS — 48 — BOTO

bória. Para joyas: bisa­ B orrajo. Borralla (f.). V.


do (m.). Ceniza.
B olsa de pastor. Bot. Her- Borrar. Emboutar.
ba dos denles. (Bursa Borrasca. Careifa, procéla,
pastoris L.). orago u orage.
B olsillo. Peto, algibeira, B orrascoso. Proceloso, ora-
faldriqueira, f a l c h ó c a joso.
(según clase). B orrego. Año.
B onachón. Boizán. B orrico. Burriño. adj. Bu-
B ondad. Bondade. rrán.
Bonijo. Bagazo. B orrón. Borrancho.
B onito. Bonito, boniteiro. B orroso, adj. Borrento.
B onito o atún . Biza (f.).. Bosque. B osco, lubre (ant.).
(Thynnus pelamys). B. de robles: carballei-
B oñiga. Boga, bosta ra, reboredo, fraga. B.
B oquerón. (Engraulis en- de castaños: souto. B. de
crasicholus L.) o especie pinos: piñal. B. de al­
parecida: bocarte. cornoques: sobral o so­
B oquete. Boqueixo. bredo. B. de abedules:
B oquilla. Boquín (m.). ibiduido. B. de sauces:
B orbollar. Ferver a ca­ salgueiral. V. las demás
chos. clases de bosques en los
B orbollón. Cachón, gorgo- respectivos nombres de
gada (ant.). los árboles.
B orbotón. V. Borbollón. Bostezar. Boquexar, boce-
Hervir a'borbotones: fer­ xar. B. exageradamente:
ver a cachos. desqueixar.
B orceguí. Baluga (f.). B ostezo. Boquexo. bocexo.
B ordado. Bordado, brosla- B otarate. Queicoa, estou-
da (f.). vado, home de pouco si­
B ordad. Broslar. so.
B orde. Beira. B otijo . Botejo. Especie de:
Bordear. Abeirar. peruleira (f.).
B ordo. Bordo, borne. B otón. Bróco, botón. B. o
B orracho. Bébedo. brote de los árboles: ger-
B orrador. Borrancho. mólo.
BOTO 49 BRIL
Botonadura. Abotoadura. gún sig.). Breva tempra­
B óveda. Vouta. na (fru ta): bacoriño.
B oya. Bourel (m.). B rezal . Brexo o breixo.
B ozal. Bocal, buzo. B. pa­ B rezo. Este nombre refe­
ra bueyes: betelo. rente a una clase de ma­
B raga. Cocélo, coeiro. (m.). tas o arbustos de los gé­
B ragazas. Bragailoas. neros Erica y Calluna L.,
B raguero. Bragueiro, aper- comprende gran variedad
tadeiro. M ar.: vergueiro. de nombres gallegos, que
B ramante. Barbante. unas veces son aplicados
B ramar. Brádar, herrar, a una misma especie o,
bruar. probablemente, a espe­
B ramido. Brádo, berro, cies distintas. Tales son:
brúo, bruamento. uz (urce), carpaza, quei-
B ravio. Chatún. Olor a roa, brexd, etc. Las car-
bravio: braón. quesias (carqueixas) que
B ravo. Bravo, féro, bravo­ vulgarmente se suelen co­
so, barudo. locar junto a las referi­
B ravura. Bravura, braveza, das especies, correspon­
barileza. den a otro género (Cy-
B razo. Brazo. Llevar en tisus L.). V.
brazos: levar no cólo. Los lugares sin culti­
Con los brazos abiertos: vo que producen brezos
da porta e a arca. en abundancia se deno­
B rea . Breu (m.). minan brexos o breixos,
B rebaje . Beveragen. términos aplicables tam­
B reca. V, Pajel. bién a las tierras húme­
B recha . Abérta, fenda. das o pantanosas.
B rega. Breiga, briga, loi- B riba. Vagar, preguiza.
ta, refería. B ribón, adj. Bergallán, lam-
B regar. Breigar, brigar. pantín, larpeiro.
B ren . V. Salvado. B rida. Freía.
B resca . Entena, favo (m.). B rillante . Brilante (sust. y
B reva. Breva, beberá, fo- adj.). Lucidlo adj.
guete, charuto, figo (se­ B rillantez . V. Brillo.
BRIL — 50 — BUEN

B rillo. Brilamento, escin- B r ú ju la . Búsola.


tileo. B ruma . Brétema.
B rincar . Brincar, salvar, B rumoso. B retemoso, ne-
choutar, dar pulos. voento.
B rinco. Brinco, brincamen- B rúñela . Bot., Brúñela, '
to, chouto, pulo. V. en herba das feridas. (Brune-
apéndice. 11a vulgaris).
B rindar. Brindear. B ruñido. Bronimento.
' B rindis. Brindis, brinde, B ruñidor. Bronieiro.
caraús (fam.). B ruñir . Bronir, adoar. .
B río. Brío, pulo. B rusco. (B uscus aculeatus).
B rionia. Bot. (Tamus com- Gilbarbeira.
munis) saltasebes Bu. V. Coco.
B rizna . Garapapallo, lixo, B uba. Bouba (fam.)
rafa. B ubón. Farxácola (f.)
B rocal. Parapeito, peitoril. B ucardio. V. Cardio.
B roche. Broca (f.) , firmal. J ícaro. Vasélo.
B roma. Enredo, joguetes B ucear. Mergullar.
(ant.), jogo. B ucle . Bubre.
B rotar. Brotar, abrotar,
B uche . Pochecho, grólo o
rebentar, xurdir, abrollar,
groulo.
brochar, emergullar (se­
gún sig.). B udión. (Labrus papo.), pin­
B rote. Brocho, germólo. to o merlón. Una especie
B rozno. Hirto. de budión o tordo muy
B ruces . Beizos, bruzos. De común en las costas de
bruces: debruzado. Galicia se conoce con el
B r u ja . Bruxa. meiga. crou- nombre de maragot*» V.
> cha. antaruxa, lurpia, fei- T ordo.
ticeira. B uen , adj., sinc. de bue­
B ru jear . Bruxear, mei- no. V.
guear. B ueno, n a . B ó o bon; fem.,
B ru jer ía . Bruxaría, mei- boa.; plur., bós o bons;
euería, feitizo. fem., boas. Bueno o de
B rujo . Bruxo, meigo, sor- buenas cualidades, refi­
teiro. riéndose a persona: baril.
BUEY 5 »— BUZO

B u ey . Boi. E l buey suelto B urbujear . Borbullar.


bien se lam e: o boi ceibe B urdel. Bordólo.
de seu se lambe. Buey de B urdo. Burdo, burdallo.
media cría: almallo. B urgués. Burcés.
B ufo. Choqueiro. B urguesía . Burceiría.
B ufón. Bufón, choqueiro, B uril . Barín.
fufarifíeido. B urjaca . Burchaca. V. Bol­
B ufonada. Choqueirada. sa.
B uharda. Bufardo (m.), ga- B urla . Bulra.
teira. B urlar . Bulrar, mocar.
B uho. Moucho (Bubo má- B urlesco. Bulreiro.
ximus. etc.). B urlón. Bulrista.
B uhonero. Bofañeiro. B urujón . Croque.
B uitre . Bóitor. B usca . Busca, percura, pro­
B u je . Bucha (f.) cura, procuro, procura-
B ujedal . Buxal. mento.
B ujedo. Buxal. B uscar. Buscar, procurar o
B ula . Buida. percurar, catear, cachear.
B ulero. Buldeiro.
Buscarle tres pies al ga­
B ulbo. Bolbo.
to: armar o merlo.
B ulto. Bulto. A bulto:
B úsqueda. Precura.
arreo, a eito, a rafez (ant.)
B ute . V. Coco.
B ulla . Boureo, rixa, balbur-
dia. bulla. B utiondo, adj., fedento. ||
B ullicio . Boureo, rebum­ Godalleiro.
bio. B uyador. Latoeiro.
B ullicioso. Boligante, bu­ B uyo. Pimenta.
llen to. B uzón. Buzón. || Agr., can-
B ullir . Bulir, buligar, bu- le, esgoto.
lecer, axirxilar. B uzonera. Sumidoiro.
B u rbuja . Borbolla. Buzos (de). V. Bruces.
CABa 52 — CABE

C abaco. Maraballa (f.) C aballete . Cabálete.


C abal, adj. Cabal, cabeoso, C aballito de mar. (Hippo-
cabeato. campus antiquorum). Ca-
C abalgar. Encabalgar. baliño.
C abalgata. Cabalgada. C aballo. Cabalo. Este nom­
C aballa o especie de pez bre y sus derivados escri­
parecido-xarda (Scomber tos también con v. C. Or­
scomber). Las crías de la dinario: barrufeiro.
caballa reciben el nombre C aballo del diablo. V. L i­
de macaréus. El macho: bélula.
rinchón. C. pequeñas: pí­ C aballón, (aum.) Cabalazo.
fanos, rinchos. C aballuelo . (dim.) Cabali-
C aballerescamente . Caba- fio.
leirescamente. C abaña. Cabana, cachoupa.
C aballeresco . Cabaleiroso. C abañero. Cabaneiro.
C aballerete . Cabaleiróte. C abecear. Escabezar, cote-
C aballería . Cabalaría. lear. taconear. || M ar.:
C aballerizo. Cabalarizo. arfar.
C aballero. Cabaleiro. C abeceo. Coteleo.
C aballerosamente. Cabalei- C abecera. Cabeceira. C. de
rosamente. lecho: espadoeira o espal-
C aballerosidad. Cabaleiro- deíra.
sidade. C abecero. Cabezaleiro.
C aballeroso. Cabaleiroso, C abecil . Molido (sust.)
cabalarioso. C abellera . Cabeleira, ca-
C aballerote. Cabaleiróte. chonceira.
C aballeta. V. Langosta, in­ C abello. Cábelo. Pinisco, en
secto. frases como: colleuno
CABE — 53 — CABR

pol-os piniscos; por un C abezudo. Cabezudo, cacho-


pinisco non morréu. || ludo, cacholas.
Caer el cabello: escabelar. C abezudo. (Pez), escalo.
C abelludo. Cabeludo (adj.) C abida. Cabida, cabimento.
C abelluelo . Cabeliño (dim.) C abildo. Cabidoo.
C aber . Caber, ter cabimen­ C abizbajo . Cabisbaixo, ca-
to, conter, atingir. biscaído, encotomiñado.
C abestrar . Encabestrar. C abiztuerto. Cabistórto.
C abestrero. Cabresteiro. C able . Calabrer.
C abestrillo . (Llevar el bra­ C abo. Cabo (geog.), couce,
zo o la mano enfermos termo. || de vela: coto. Al
en) levar ao colo. (loe. cabo: asomade (adv.)
adv.) C abotaje. Cabotagen.
C abestro. Cabresto. C abra. Cabra o eraba. C.
C abete . Couce, punteira. montés (capra pyrenaica
C abeza. Cabeza, testa. En lusitana). Cabra féra.
sent. burlésco o fam .: Fam.: cabuxa. C. (pez):
cróca. C. de cerdo sala­ locha.
da: cachóla, cachucha, ca- C abreriza. Cabral, cabreira.
cheira. En sent. de altura, C abrerizo, (adj.) Cabruno.
prominencia, etc.: cabezo C abrero. Cabreiro.
(m.), cume. Mala cabeza C abria. Cábrea (mar). Saré-
(loe. a d v.): cacholiñas. De lo (mee.)
cabeza: de capitón. Gol­ C abrilla . (Pez) cabriña. Ca-
pe en la cabeza: croque. breia (mee.)
Tapa de cabeza: testo. C abrillear . (El mar, etc.)
V. Cabecera. Facer carneiros.
C abezada.. Cabezada, croca- C abrillo. Queixo de leite
dura. de cabra.
C abezal . Cabezal, travesei- C abrina. Pelica de cabra.
ro. C abrío. Cabrún (adj.) Ma­
C abezalero. Cabezaleiro, cho cabrío: bode, seixo.
testamenteiro. C abriola. Esbrinzo (m.)
C abezazo. V. Cabezada. C abriolar. Esbrinzar.
C abezota. Cacholiñas. C abritilla . Pelica.
CABR 54 CAJO

C abrito. Cabirto, cabuxo, C adalso. Cadafalso.


bodeixo. C. de leche: cur- C adañera (sust.) Cadaneira.
cio, añagoto. C adañero, (adj.) Aneiro.
C abrón. V. Cabrío (macho). C adáver. Cadavre, arcabou-
C abronada. Cabronada. |¡ zo (ant.)
Vilta. C adejo. Cadexo.
C abruno. Cabrón (adj.) C adena. Cadea o cadeia
C acarañado. Cacarañado,be- C adera. Cadril (m.)
xigoso. C ado. Covil.
C acareador. Cacarexador. C aducar. Caducar, caidear.
C acarear. Cacarexar. C aduco. Caduco, caideiro.
C acareo. Cacarexo. C aedizo. Caideiro.
C acarizo. Cacarañado. C aer . Caír, tombar. ¡| Lem-
C acera. Regueira. brar, recordar. || Fig.:
C acería . Cazada. morrer.
C acerola. Cazóla, pota. C afetera . Caíeteira.
C achalote. Alcandorca (f.) C afeto. Bot. Cafeeiro.
C achar. Esnaquizar. C áfila . Grea.
C acharro. Cachafulla (f.) C agachín. Caguiñas.
C achaza. Foupa. C agafierro. Escumallo.
C achazudo. Foupeiro. C agajón. Cagallón.
C achear . Canear. C agalera. Cagar reira.
C achemir . Cachemira. C agarruta. Cagalla.
C achera. Cacheira. C agón. Cagón, caguiñas.
C achete . Lampada, turdión. C aída. Caída, queda, cai-
C achimba. Cachimbo (<m.) mento.
C achiporra. Moca. C aireles . Abarazas (f.)
C achiporrazo. Mócázo. C airelar . Abeirar.
C achivache. Cachi vallo, C aja . Caixa.
t rebello. C ajero . Caixeiro.
C acho. Cacho, anaco, to­ C ajeta . Caseta (ant.), cai-
ro, torada (f.) xifia.
C achón. Torada (f.) C a je t ín . Caixotín.
C achorro. Cadélo. C a jist a . Caixista.
C adahalso. Cadafalso. C ajón . Caixón.
CAJU — 55 — CALD

C a ju ela . Caixiña. C alamitoso, (adj.) Calami­


C al . Cal (mase.) toso, desditoso, malfada-
C ala, Cala, caladura. || Fu­ do.
ro. C alamorra. Crocadura.
C alabacera. Cabaceira. C alamorrada. V. Calamo­
C alabacín . Cabaciña (f.) rra.
C alabaza. Cabaza y cabazo C alandrajo. Farrapo.
(m.) (Lageiiariu vulgaris.) C alandria. Labérca (Mela-
Calabozo. Cabozo. Muchos nocorypha calandra.)
nombres comarcales pop., C alaña. Costume, sinal, xei-
como falcona, cagarrón, to, maneira.
rateira, etc. C alapatillo . (Insecto). Gor-
C alabrina . Cabana. gollo.
C alabrote. Calavrer o cala- C alar . Según sig.: calar, fu-
brer. rar, mollar, enxercar. bros-
C alada. Caladura. || Vóo lar, entender, albiscar, en-
das aves. choupar.
C alado. Calado. || Entallo. C alavera. Cáveira. || Mu-
C alador. Entallador. lleireiro, moceiro, de pou-
C alafate . Garafate. co siso.
C alafateador. Garafate. C alaverada. Tolada, doudi-
C alafatear . Garafatar. ce, troulada.
C alafateo. Garafatamento. C alaverear . Troulear.
C alamar . Lula (Scepia loli- C alavernario. Oséira.
go (f.) Esp. de: anamus­ C alcatrife . Recadeiro, man-
co.) dadeiro.
C alambre . Cambra o caim- C alcetines o cualquier
bre, breca. abrigo del pie. V. Pie.
C alamidad. Calamidade. C alcular . Calcular, asmar,
C alaminta . Planta del gé­ tasmiar.
nero Calamintha o Me- C álculo. Cálculo, tasmia-
lissa de L., muy abun­ mento. || M ed.: bezoar,
dante en Galicia y cuyo pédra.
nombre más común es el C alda. Calda, burga.
de néveda. C aldear. Aquecer, quentar.
CALO — 56 - CALV

C aldera. Caldeira. C aleta . Angra, peirao (m.)


C alderada. Caldeirada. C aletre . Siso.
C alderería. Caldeiraría. C aleza . Siso.
C alderero. Caldeireiro. C alidad. Calidade.
C aldereta. Caldeiriña, pó- C álido. Cálido, quénte.
técha. C aliente . Quénte.
C aldero. Caldeiro. C alígene . Caligen.
C aldillo. Mollo, prebe. C aliginoso. Caligen.
C aldo. Caldo, bullón. C. o CÁLiGO. Caligen.
salsa de guiso: mollo pre­ C alina . Brétema, névoa.
be. C. de sustancia de C alinoso. Brétemoso, né-
carne: caldo limpo. C. voento.
que daban a los pobres C alofrío. Calafrío.
en los conventos: brodio. C alor. Calor, quéntura,
C. de poca sustancia: caentura (ant.) || Arden-
chirle. C. que se hace pa­ cia, afervoamento, pai-
ra enfermos: apisto. xón, acometividade (fig.)
C alducho. Chirle. Hacer calor: sésta
C aleadura. Caidéla. C alostro. Ref. a hembras
C alear . Caiar. V. Enjabel- de animales: apoxo. C. de
gar. mujer: formigos (en
C alecer . Aquecer. plur.)
C alentador. Esquentador. C alumnia . Caloña, posfazo.
C alentamiento. Aquecimen- C alumniador. Caloñador,
to, quéncimento. posfazador.
C alentar . Quéntar, aquecer. C alumniar . Caloñar o aca­
C alentito. (adj.) Quéntiño. loñar, posfazar.
C alentón. Quentadéla (f.) C alumniosamente . Calofio-
C alentura . Quéntura, quén­ samente
cimento. j| Fébre. C alurosamente . Ardida­
C alera . Lugar donde hay mente. ardentemente.
cal u horno de cal: caeira. C aluroso. Caloroso, arden­
C alero. Dueño o vendedor te.
de cal: caeiro. C alva. Calva. || Clareira.
CALV — 57 CAM1

C alvero. Cálvelo, chaveira, o camariñeira. Lugar


clareira o clareiro. abundante en camariñei-
C alvez . Calveza. ras: camariñal, o, por
C alvicie . Calveza . transp., caramiñal.
C alvijar . V. Calvero. C amariñera . Nombre acep­
C alzado. Calzado. C. de sue­ tado recientemente en
lo de madera: zoco, chan­ castellano, del gallego ca­
ca. C. todo de madera: mariñeira. V. Camarina.
zoca. C amastro. Camacho.
C alzado, (adj.) Calzo. C ambera. (Red para cama­
C alzador. Calzadeira (f.) rones. cangrejos, etc.) Ca-
C alzar . Calzar. || C. o po­ maroeiro. V. Red.
ner cuñas: encamar C ambiar. Cambear, cham-
C alzonazos, (adj.) Calzupei- bar, trocar, virar.
ro. C ambio. Cambéo. chamba,
C alzoncillos. Cirólos. troco. || En cambio (a d v):
C allada. Calada. a pos d’eso. en troques.
C allado, (adj.) Calado. C ambrón. V. Cambronera.
C allandito. Silandeiro. C ambronal. V. Cambronera.
C allar . Calar. C ambronera. Mata o arbus­
C alle . Rúa, cale (ant.) to de los géneros Lycium
C a llejear . Ruar. y Corema, una de cuyas
C allejero , (adj.) Ruadeiro. especies la constituye la
C allo. Calo, bocho. camariña o camariñeira,
C allosidad. Calosidade. de cuyos nombres se deri­
C alloso. Caloso (adj.) van los castellanos cama­
C ama. Cama, leito rina y camariñera. V.
C amada. Niñada. || Camba­ C amellero . Cameleiro.
da. C amello. Camelo.
C ámara. Cámara. Dim.: ca­ C amilla . Camiña.
mareta. C aminada. Camiñada.
C amarina . Especie de em- C aminador. Camiñador, an-
oetráceas, muy abundan­ darego.
te en Galicia y Portugal. C aminante . Camiñante.
(Coreana alba) : camarina C aminar . Camiñar.
CAMI 5 8 - CANC

C aminero. Camiñeiro (adj.) C ampesino. Paisán o paisa­


|| Peón caminero: legoei- no.
ro. C ampillo . Campelo.
C amino. - Camiño. C. real: C ampiña . Campía.
brea. C. profundo: córga. C ampo. Campo. C. sin culti­
C. de carro: carral. C. de vo: campón, camposa.
carro, y generalmente C amuesa . Camoesa.
hondo, corredoira y con- C ana . Caña.
gostra. C. tortuoso: an- C anal . Canle, quella (f.),
froito. C. estrecho: carrei- cano, caal (ant.), golada.
ro, vieiro, etc. C. por donde corren aguas
C amisa . Camisa. Parte su­ de lluvia o de río: canei-
perior de la c.: eos. Par­ ro.
te inferior o falda: aba. C analeta . Cangalleira.
C amisería . Camisaría. C analización. Encanamen-
C amisero. Camiseiro. to (m.)
C amorra. Rixa, briga. C analón. Caneiro.
C amorrista. Rixoso. C anasta . Canastra. paxe,
C ampamento. Acampamen­ paxeta, goxo (según cla­
to, raial o arraial. se).
C ampana. Sino (m.), cam- C anastero. Canastreiro.
pá o campana. C anastilla . Para recién na­
C ampanada. Badalada. cido: brullón (m.) C. de
C ampanario. Campanario, mimbres: carabela
clochel. C anasto. De esparto o mim­
C ampanero. Campaneiro, si- bres: cofiño. Otros: V.
neiro. 'cesto.
C ampanil . Clochel. C ancel . Anteparo.
C ampanilla . Campaíña. C ancelar . Chancelar.
C ampante. Rufo. C anciller . Chanceller.
C ampanudo. Empolado. C anción. Cangón (ort. ant.),
C ampar. Campar, sobresaír. cantiga. V. Canto.
C ampear. V. Campar. C ancionero. Cancioneiro.
C ampechano. Rufo, paagao C ancioneta. Cantiga, can-
(ort. ant.) zoneta.
c it íb — 59 CANT

C andado. Cadeado. (f.), ruzo, cañudo.


C andeal. Candial. C anonesa. Cónega.
C andela. Candea. C anongía. Coengía.
C andelaria . Candelaria o C anónigo. Coengo, cónega
candelória. V. Febrero C anoso. V. Cano.
(refranes) C ansado. Canso, laso, can­
C andelero. Candieiro. sado.
C andelilla . Candeíña. C ansancio . Canseira, fadi-
C andil. Candil, candélo. ga.
C andileja . Candélo (m.) C ansar . Cansar, afaticar,
C andilejo . Candélo. randar.
C andor. Candor, candura. C antar . Cantar, cantiga.
C anesú . Cós. Cantar como los ángeles
C anecillo Canicélo. (loe. a d v.): cantar que da
C anilla . Billa. génio. Amigo de cantar:
C anilla , (anat.) Canela. cantadeiro (adj.) V. Can­
C anillazo . Canélada. to y Canción.
C anino, (adj.) Caíño. || C C antar (verbo). Cantar,
(diente). V. Diente. trovar.
C angrejo . Cangrejo o ca- C antarín . Cantareiro, can­
ranquejo o caranqueijo; tadeiro.
los últimos nombres más C antazo. Croiazo, callouba-
usados en Portugal. Espe­ zo, peíourazo.
cies muy frecuentes en C antera . Canteira, pedrei-
Galicia y Portugal: hu­ ra o pedraira, cabouco. C.
rón, bicáncora, nécora o de pizarra: chanteira.
noca, centola, boi de C antería . Cantaría.
Franza, patexo (Rías Al­ C antero. Canteiro, pedrei-
tas), rebasca. Algunas ro, orguiá.
hembras de cangrejos: fó- C ántico. Cantiga. V. Canto.
les. C antidad. Cantidade. soma,
C a n je . Chambo, troco. contía.
C an jear . Chambar, cam- C antimplora. Cantil (m.)
bear, trocar. C anto. Canto, callóu, pelou-
C ano, (adj.) Cao (m.), cá ro, seixo, croio.
CANT — 60 — Ca r a

C anto . (Esquina, ángulo), C añón. Cañón. C. de chi­


anco. menea : fumeiro.
C anto . Cántega, cantiga. C. C añoneado . Acañoado.
de Nochebuena: panxoli- C añonear . Acañoar.
ña. C. de peregrinos: ul- C añuto . Canudo.
treia. C. de segadores:
marélas. C. de los mari­ C apa. Capa, chota. C. anti­
neros: zaloma. C. típico gua: gas al lado. C imper­
de Galicia: alalá. Otros meable: augadeira. De
muchos cantos reciben paja, que usan algunos
nombres alusivos: de xol- campesinos: caróza.
da, de ruada, de regueifa, C apacete . Camal.
fiada, desafío, magosto, C apacidad. Capacidade, ca-
• vendima, etc. leza.
C antonera . Angueira, anco C apador. Capador, castroei-
(m .) ro, castrador.
C antor . Cantor. C. de a ca­ C apaz . Capaz. Ser capaz:
ballo: segler. reger.
C antueso . (Lavendula Stoe- C a p el lin a . Capeliña.
chas, etc.) Arzaia (f.) ros- C aperu za . Capucha, carapu­
maniño. cho (m)
C an tu rrear . Cantarolar. C a p ill a . Capéla. C. mayor
C anuto . Cánudo. de una iglesia: ousca.
C aña. Cana. C. brava: ca- C apirote . Capeirete, capuz,
naveira, cañizo (m.) carapucho.
C añada . Quenlle, valgada.
C apitán . Capitán, cabeceira.
C añ averal . Canaval.
C apítulo . Capítulo o capí-
C añ er ía . Encanamento. Sis­
tema o distribución de tolo, capítol, cabídoo.
C apote . Cambaí.
cañerías: caneirado.
C a ñ iza l . Canaveira. C apricho . Petadura (f.)
C año. Cano. C. pequeño: C apullo . Casillo, cadarso.
canigóte. De fuente: pi­ C árabo . Insecto (Carabus
cho. C. grande: bueiro, L.), escaravello.
caneiro. C árabo . Ave (Syrmium alu-
CARA 61 — CARG

co), paxaro da morte, de berberecho. (Cardium


moucho. V. Mochuelo. edule), siendo menos usa­
C aracol. Caracol. C. de do en Galicia, pero más
mar: V. Nerita. en Portugal, el de berbi-
C aramillo . Charaméla (f.), gon o berbigao.
caramel. Una especie que los na­
C aramuyo. V. Nerita. turalistas diferencian del
C arbón. Carbón. C. de los cardio edule es el tuber-
cereales (hongo): mou- culatum (L.), que corres­
rón. ponde al que lleva el
C arbonera. Carboeira. nombre de carnéiro; pero,
C arbonero. Carboeiro. Ave: 'vulgarmente, berberecho
V. Paro. o berbigao y carnéiro se
C arbunclo. Carbúnc o 1 o confunden, usándose más
(esp. de rubí). M ed.: car­ del último nombre en las
bunclo, nacida (pop.) rías del norte de Galicia.
C arcaj . Carcán. También existe otro car-
C arcajada. Gargallada. dio de mayor tamaño
C árcel . Cárcere (m.), ca- (C. erinaceum Lam.), co­
dea. nocido por marólo. To­
C arcelero. Carcereiro. dos estos nombres galle-
C arcoma. Couza. g js se van introduciendo
C arcomer. Roer, apodrecer. en el léxico castellano.
C arcomido. Couzado, co~ C ardo. (gén. Carduus).
mesto. Arrafiz.
C ardar. Erxilar. C areo. Ácareagón (ort. ant.)
C ardenal. Cardeal. C arero. Careiro.
C ardenalato. Cardealado. C arestía . Careza.
C ardenillo. Balor. C arey . V. Tortuga.
C árdeno. Cárdeo, cardoso. C arga. Cárrega. C. molesta:
C ardio. (Cardium. L.) Mo­ canga, encango (m.)
lusco lamelibranquio, que C argadero. Cargadoiro.
comprende varias espe­ C argado. Carregado. C. de
cies, cuyo nombre más deudas: alorado. C. de es­
universal en gallego es el paldas: alombado.
CARG — 62 — CASA

C argador. Carregador. C arnero. Carneiro.


C argar. Carregar, cangar. C arnicería . Carnicería. ||
C. con las molestias o res­ Mortandade.
ponsabilidades: apeitar. || C arnicero. Carniceiro, bu­
Carregar coa pandota; xéu. || Carnazal (adj.)
sel-o matalote (loe. adv.) C arnoso. Carnudo.
C argo. Cárrego, carrega- C aro. Caro, caramente.
mento, emprego. Hacerse C arpintero. Carpinteiro. C.
cargo, darse cuenta: de­ malo: de baloira.
catarse. . C arquesia. Mata del género
C aricia. Caricia, criamento, Cytisus L., que compren­
aloumiño. afago, agarimo. de muchas especies, y cu­
C aricioso. Caricioso, gari- yo nombre más común en
moso, aloumiñador. gallego es el de carqueixa.
C aridad. Caridade. C arrera . Carreira.
C ariño. Cariño, agarimo. C arrero. Carreteiro. || Ca-
C ariñoso. Cariñoso, gasa- r reir o, vieiro.
lleiro, falangueiro, cari- C arretera . Estrada.
ñento. C arretilla . Brueta.
C aritativo. Caridoso. C arretón. Brueta (f.)
C armesí. Carméso. C arrillo. Fazula, meixela,
C arnada. Engado. faceira, froia.
C arnal . Carnal. Ref. a pa­ C arro. Carro. Parador pa­
rientes: entregue. T ío car­ ra carros: carral. Camino
nal: tío entregue.. Primo para c .: carral. Carro sin
carnal: primo entregue o herrar: lampo.
curmao. C artabón.. Chazarélo.
C arnaval. Carnaval, antroi- C artapacio. Carta fol.
do. C artera . Carteira.
C arnavalada. Antroidada, C artero. Carteiro.
choqueirada. C artílago. Cartilage.
C arne . Carne. El qüe ven­ C asa . Casa, cas (cont.) ||
de carne: buxéu. Ponerse Eido, lar. |¡ C. solariega,
carne de gallina: arrepui- real, de nobles, de hidal­
ñar. gos, casa suntuosa: pazo.
CASA — 63 — CAST

C. solariega de menos im­ to. || Casualidade. Hacer


portancia, con dependen­ caso (loe. a d v.): dar sor-
cias: casal. C. de campo te.
con heredad: masada. C. C asorio. Casoiro.
vieja, medio destruida: C aspa . Carépa.
pavoeiro, pardiñeiro. C asposo. Carepento.
C asaca. Farda. C asquete. Carapucho.
C asado. Casado, uniado. C asquijo . Cascabullo, pe­
C asamentero . Casamentei- dregullo, entullo.
ro, chufón. C asquillo. Ponteira, facei-
C asamiento . Casamento. ra (f.)
C asarse . Casar. C. sin tener C asta . Caste. liñagen (f.)
medios: casar á mioca. C astaña . Castaña, cagóxa.
C asca nueces . Québra no­ C. que madura en el eri­
ces. zo: desgraida. C. que no
C ascabel . Ajóujere. ha madurado: bolérca. C.
C ascabelear . Ajoujear. muy madura: degara. C.
C ascabelero. Ajoujeiro. seca: cróca. C. pilonga:
C ascada. Cadoira, fervenza, maia, maiola. C. asada:
breixa, abanqueiro (m.) couchón, bulló. C. cocida
C ascado. Choco. con monda: zoncho, ma­
C ascajo . Cascabullo. niota. C. sin monda: bur-
C áscara. Casca, cortiza. gazo. C. seca hervida en
C asco. Borguiñota, (f.), cas­ el pote con grasa: caldu-
co. elmo. da.—Caer las castañas:
C aserío . Rueiro. casal. desgrair. Sacar las casta­
C asero. Casañeiro (adj.) ñas de los erizos: pete-
Dono de casa. lear; y palo para esta ac­
C asi , (adv.) Casi, case, cá- ción : petélo. Lugar donde
seque, casemente. se recogen las castañas:
C asilla . Casifia. || Aparta­ corripa. Fiesta de la re­
mento. colección de las castañas:
C asillero . Aoartamento. magosto.
C asimir . Casimira. C astañal . Castañeira, sou­
C aso. Caso. || Acontecimen- to.
CASI •— 64 — CAUT

C astañar . V. Castañal. C astor. Castor, befre.


C astañedo. V. Castañal. C astración. Castramento,
C astañero. Castañeiro. capadura.
C astañeta . Castañóla, cas­ C astrar . Castrar, capar.
tañeta. V. Reyezuelo. C astro. Castro. Dim: cás­
C astañetear . Castañolear. trelo.
C. los dientes: chaveal-os C asucha . Casarello (m.)
dentes. C atabejas . V. Paro.
C astañeteo . De dientes: C atadura. Catadura, ace­
chaveamento. no (m.)
C astaño, (color). Castaño, C atalina , (nom. pr.) Cata­
brun. rina. Fam .: Catuxa.
C astaño. Castañeiro, casti- C ataplasma Bisma.
ñeiro, castiro. C. de tron­ C atapucia. V. Euforbio.
co muy grueso y hueco: C atapulta. Mangóla, trabu­
cañota (f.) C. nuevo sin quete (m.)
injertar: pagá. Plantío de C atarata. Freixa. V. Cas­
c .: bravádigos. Bosque de cada. || Med.: belida.
castaños: castañeira. sou­ C atarro. Catarro. C. del pe­
to. Flor del castaño: can- cho: peitogueira.
dea, enceño. C átedra. Cátedra, cadeira.
C astañuela . Castañóla. C aterva. Fato (m.). grea.
C astellano , (de Castilla), C auce. Regueiro. C. de río:
castelán o castelao. || Cas- leito
teleiro (dueño o guarda C auda. Cauda, aba, extre-
de castillo). midade, couce (m.)
C astellar . (Androscemum C audal. Cadal, cabedal.
officinale), avelao. C audaloso, (adj.) Coudal.
C astidad. Castidade. C audillo. Coudel, coldel,
C astigar. Comear, punir. cabedel, adail, guiador.
C astigo. Cómeamento, pu- C ausa . Causa, piquer. Por
nimento. causa de: por mor de (loe.
C astillejo . Castelete. adv.)
C astillete . Castelete. C autela . Coutedade.
C astillo . Castelo. C autivado. Cativado.
CAUT 65 - CEGA
A
C autivar . Encativar. C ebolleta. Ceboliño (m.)
C autividad. Cautividade. C ebollino. Cebolo.
C autivo. Cativo. C eca. De la Ceca para la
C ava. Adega, cóva. Meca: de cacho para ca-
C avar. Cavar, C. para bus­ bazo (loe. adv.)
car o recoger ciertos pro­ C ecear . Zacear.
ductos, como patatas, et­ C eceo. Zaceo.
cétera: cachear. C eceoso. Zarabeto, zazo, za-
C averna . Algarve, fuma, be-
ramelo.
llóca.
C ecina . Chaciña.
C avidad. Cavidade, buquei- C edacero. Peneireiro.
ra, óco, cóva. C edazo. V. Criba.
C ayado. Cajado, bágoo.
C eder. Ceder. Sin.: dar, do­
C ayo. Penedo, con.
nar, deixar, abaterse, Ten­
C aza. Caza (ort. ant., caga).
derse.
F ig .: Precura.
C edicio. (adj.) Murcho. ||
C azador. Cazador (ort. anti.:
Podre.
cagador).
C azuela . Cazóla, tijéla. C edoaria. (Planta amomá-
C azurro. Béiro, torvo, ca­ cea del gén. cúrcuma),
rrancudo. cedoeira.
C édula. Ceula.
C eba. Ceba, mantenza.
C ebada. Cebada, orgo (m.) C éfalo. (Cyprinus cepha-
Plantación de cebada: or- lus.) Pez muy común en
jal, orgeira. el Miño y otros ríos de
C ebadera. Cibeira, maseira. Galicia, en donde recibe
C ebadero. Cebadoiro. varios nombres, ya sea
C ebar. Cebar, encebar. aplicados a la especie in­
C ebo. Cibo, engado, galato, dicada o a otras análo­
bezo. gas: peixe, escalo, cabezu­
C ebolla. Cebóla, Hojas de do, rebalo.
la c .: porretos. C éfiro. Céfiro. V. Viento
C ebollada. Cebolada. del poniente.
C ebollar. Ceboleira. C egar . Cegar, ceguedar. C.
C ebollero. Ceboleiro. a medias: amusgañar.
CECA — 66 — CEN T

C egato. Cegallón, amusga- C ellenco * (adj.) Canso, fe­


ñado. ble.
C eguedad. Ceguidade, ce- C ementerio . Cemiterio.
gueira, cegamento. C ena . Cea o ceia. Lo que
C e ja . Celia* se come después de la c .:
C e ja r . Cellar o cear, || Re- sobrecea.
cuar, afrouxar. C enador, Ceador.
C ejo . Nevoeiro, brétema. C enagal. Atoleiro, lameiro.
C ejudo. Cellán. C enagoso. Lamacento.
C elada. Ciada, garamelo C enar . Cear.
(m.) C e n c e r r a d a . Chocallada.

C elador. Celareiro. C encerrear . Chocallar.


C e l a je . Celagen. C encerreo. Chocallada.
C elarse . Ciarse. C encerro. Chocallo.
C elda. Cela. C enicero. Cinceiro.
C elebrar . Celebrar. || Ga- C eniciento . Cincento.
bar, louvar. C eniza . Cinza, cendra (ant.),
C elebridad. Celebridade, so- borralla. Mancharse de
na. ceniza: aborrallarse. Abo­
nar las tierras con ceni­
C elem ín . Ceramín, ceramí.
za: aborrallar.
C élibe . Célibe, ceibe.
C elidonia. (Chelidonium C ensura . Censura, deslou-
majus L.) Ceruda. vor (m.)
C elo. (Deseo sex. en los C ensurar . Censurar, couse-
anim.) Cío. En el macho cer.
cabrío: arroallo, godallo. C entaura . Planta de la fam.
En el gato, y por ext. a de las compuestas, gén.
otros anim.: janeira centauru. C. mayor. (C.
(fam.) centaurium): casida, fel
C elo. (Cuidado, atención). da térra. C. menor (Ery-
Zaluto. thraea Centaurium ): es-
C elos. C íos o ciumes. curripa. C. de jardín u
C eloso. Cioso, ciumento. olorosa (Calliopsis tincto-
C elosamente. Ciosamente. r ia ) : fror do gran señor.
C elsitud . Celsitude. C entella . Centelga.
CEN Í — 67 — CERN

C entelleados Escindíante. C ercenador. Cerceador


C entelleamiento . Escinti- C ercenadura. Cerceadura,
leo. rabenamento.
C entellear . Escintilar. C ercenamiento . Cerceamen-
C entelleo . Escintileo. to, rabenamento.
C enteno. Centeo o centeio. C ercenar . Cercear, acaroar,
C entinela . Centinela, vela. rabenar, arrentar.
C entolla. Centola (del nom. C ercera. Bufarro (m.), lu-
gall. se derivó el cast.) V. mieira.
Araña de mar. C erciorar. Cerciorar, fir­
C enturia . Centuria. V. Si­ mar, afirmar, segurar, sei-
glo. tar.
C eñido. Cinguido, cinguidei- C erco. Cerco. || Cinguimen-
ro (adj.) to. || Curro.
C eñidor. Cinto, cidoiro. cin- C erda. Serda.
guidoiro, apertadoiro. C erdada. Porcallada.
C eñiglo. V. Quenopodio. C erdo. Pórco, cocho. C. sin
C eñir . Cinguir o cingir. castrar: barrón. C. de
C eño. Ceño, arrufo. mala casta: canivés. C.
C eñudo. Ceñudo, beiro. castrado: farropo. Prue­
C epa . Cepa, cepeira. ba de cerdo: olada. Nom­
C epo. Cepo, toro, cachou- bre usado para llamar a
pa (f.) los c .: quino.
C era . Cera. Comerciante en C erdoso. Serdoso.
cera: borreiro. C ereal . Cereal. Cantidad o
C era. Cerca, balado, mota. porción de c. eirada.
C erca, (adv.) Cerca, junto, C erebro. Cerebro. Meolo,
perto, adeparte, rentes, a miolo (pop.)
rentes, á beira. C eremonia. Ceremonia, so-
C ercado. Cercado, balado. lemnidade, comprimento.
C ercanía . Arredor. C erero. Cereiro, borreiro.
C ercano. Perto. . C ereza . Cereixa. C. silves­
C ercar. Cercar, circundar, tre: marouca.
cinguir. C erezal . Cereixeira.
C ercén . (A cercén), a ren­ C erezo. Cerdeira. cereixo.
tes (loe. adv.) C ernada. Cernada, borralla.
CERN — 68 — C IE R

C erner . V. Cernir. || Chu- C ertitud . Certitude, certi­


visnar. dume.
C ernícalo. Ave rapaz del C erviz . Cervice.
gén. Tinnunculus, que re­ C esar . Cesar, cedesar, acou-
cibe en Galicia muchos gar.
nombres comarc.: fran- C esión. Ceso, cedencia.
cello, buxarélo, lagarteiro C ésped . Céspede. C. seco:
o lagarteira, etc. panasco, leiva (f.)
C ernidor. V. Criba. C esta . Cesta. Esp. de cesta:
C ernir . Peneirar. paxeta, corbellón (m.),
C errado. Pechado o fecha­ panel (m.), patela. C. pa­
do. ra frutas: corbella.
C erradura. Pecho, pecha- C estero. Cesteiro, corbeiro.
dura o fechadura. C esto. Cesto, queipo, ga-
C errajería . Serralleiría o naxo, cabaz camistrélo,
ferralleiría. galleiro (según clase). M e­
C errajerillo . V. Reyezue­ dida hecha por cestos:
lo. córbe. Medir por cestos:
C errajero . Serralleiro o fe- corbear.
rralleiro. C icatear. Mesquiñar.
C errar . Pechar o fechar C icatería . Mesquiñeza.
(esp. las cerraduras). C icatero. Mesquiño.
Choer. C. con cerrojos: C icuta. Cegude, altasebe.
aferrollar, enferrollar. C. C iegamente . Cégamente, ás
con clavijas: acaravillar. toas.
C. con trancas y palos: C iegas, (a) ás toas.
achousar. C iego. Cegó. Medio ciego:
C errazón. Brétema, nevoei- cegoño, amusgañado.
ro. C ielo. Céo.
C erril . Cerril, beiro. C ien . Cén.
C erro. Petouto, lombada. C iénaga. Lameiro (m.)
C errojo. Ferrollo. C ieno. Lama (f.)
C ertero. Cérteiro, cérto. C iento. Cénto.
C erteza . Certeza, seguran­ C ernes (en)—loe. adv.—No
za, certidume. comenzó, sen logro.
C ertidumbre. Certidume. C ierre . Pecho.
C IE R C IT I

C iertamente . Certas, certa- C incel . Cicel.


mente, miánicas (adv.) C incha . Cenlla, atafal.
C ierto. Cérto. C inchar . Cenllar.
C iervo. Cérvo. C ini . (Serinus hortulanus)*
C iervo volante. (Insecto), Sirín.
vacaloura (f.), escorna- C lN C L O O M IRLO DE AGUA O
bóis. TORDO DE (CincluS
AGUA.
C ierzo. Carazo, coriseo. aquaticus), merliao.
C igarra. La especie frecuen­ C inta . Fita, abaraza. C. del
te en Galicia es la Ephi- pelo: erica. C. para atar
ppigera Bolivari Seoane las aves: calza.
y E. Seoanei, que abun­ C intura . C ós, ban.
da en los tojos, carquei- C iprés . Alcipreste, o, más
xas, queiroas, etc., siendo prop., cipreste.
también muy frecuente la C ircular . Circular, cerquei-
Cyrtaspis seutata en los ro (adj.)
castaños. Los nombres ge­ C írculo. Círculo, cerqueiro.
néricos vulgares más co­ C ircunloquio. Requilório. ^
nocidos son: rá alvariña, C iruela . Ameixa. E sp . : bui-
carricanta, barbantesa y ña, abruño, cerollo, níxa-
canturifia. ro. C. de S. Juan: san-
C igarrillo. Cigarro. Pop.: joaniña. C. claudia: fa-
pito. tón. C. pasa: briñola.
C igarro puro. Charuto. C iruelo. Ameixeira, cero-
C igüeña . Cégoña, acizoe. lleiro. fatoeiro (según cla­
C illero. Celeiro. se). C. silvestre: endino.
C ima. Cima, cimo, cume, C irugía. Cirurgía. A nt.: so-
cumieiro. C. de un mon­ lergía, sel orgía.
te: cabezo. C irujano . Cirurján o cirur-
C imbreante . Bringuélo. jao.
C imbrear . Abanear. C ister . Cistel.
C imera . Cimeira. C isto. Queiróa, carpaza.
C imero. Cimeiro. C itar. Aducer. nebrar o
C imientos. Cimentos. F ig .: nembrar.
fundamentos, alicerces. C ítara. Citóla, cedra.
CITO 70 COAG

C ítiso. (Cytisus). Codeso C lavazón. Cravadura, cra-


nombre genérico de mu­ vamento.
chas <esp.) C lave . Trave.
C ítola. Citóla, tangedoiro. C lavel . Cravo, caravel.
C iudad. Cidade, burgo. C lavellina . Caraveliño (m.)
C iudadano. Cidadao, cida- C lavija . Caravella, caravi-
dán. 11a.
C lavo. Cravo, prego. C. de
C iudadela. Cidadéla.
cabeza dorada: belmaz.
C lamar. Bradar.
C. de herradura: rebegón.
C lamor. Brádo.
C lemátide. Planta ranuncu-
C lamorear. Clangorexar. lácea del gén. Clematis
C laraboya. Claraboia, bu- L . : herba dos pobres. (C.
forda, lumieira. vitalba.)
C laramente . Descuberta- C lerecía . Créría.
mente. C lérigo. Crego.
C larear . Crarexar. C lérigo. (Cottus scaber),
C lareo. Cora (f.) Lugar crego. Unas varied. de
donde se clarea: coradoi- este pez conócense por
ro. fondegas y escachos. V.
C laridad. Craridade, cra- Cuclillo.
ror, crareza, crarenza, lu- C lica . Nombre que dan en
cencia. (También con 1: Levante al cardio. V.
claridade, etc.) C liente . Sareiro.
C limeno . V. Castellar.
C laro. Claro o craro, cra- C loaca. Esgoto, sumidoiro.
raxento. Adj., en sent. de C locar. Chocar
comprensible: cadimo. || C loquear. Cacarexar a ga-
Claro de bosque: clareira.
liña choca.
C laudia. V. Ciruela. C loqueo. Cacarexo da gali-
C laustro. Caustra (f.) ña choca.
C lavado. Cravado, chanta­ C loquera. Choco (acción de
do, espetado. la gallina clueca).
C lavar. Cravar, pregar, C lueca . Choca.
chantar, espetar, fitar, fin­ C oagular. Callar.
car. C oágulo. Callo, calladura.
COSA — 7i — COGO

C obardía. Cobardía, cobar- C odazo. Cobadazo, cotove-


dice, acobardamento. lada.
C obertizo. Alboio, alpendre, C odear. Acotovelar. || Fa-
pendello. larse, tartarse.
C obertor. Cobertor. C. or­ C odeso. V. Cítiso.
dinario: alfamare. C ódice. Códex.
C obijar . Cobexar. C odicia. Cobiza o cubiza.
C obijo . Cobexo, cobexamen- C odiciable. Cubizábel.
to, atafego. CODICIADOR. CubÍZOSO.
C obrar. Cobrar, comear. C odiciar. Cobizar o cubizar.
C ocear Coucear o coucexar. C odo. Cóvedo, cotovelo.
C ocer. Cocer. A medio co­ C odo, (medida). Ulna (f.)
cer: engrolar (esp. el cal­ C odorniz. (Coturnix co>m-
do). munis). Paspallá (m.)
C ocido, (adj.) Cocido. C. en C ofia. Cófea, coifa, cápele^
demasía: descocho. Poco xo (m.), gonella (ant.)
c. o a medio c .: engrela- C ofrade. Confrade, irmao.
do. Mal c. esp. el pan.: C ofradía. Confraría, irman-
m agoto. dade
C ocimiento. Cocimento. C ogedero. Colledoiro.
C ocina. Cociña. C oger. Coller, acadar, apa­
C ocinar. Cociñar. ñar, recadar, filiar, toller,
C ocinero. Cociñeiro. atérse. C. a mano: coller
Coco. Cocón, papón (el que a térgo. C. lo que está al
mete miedo a los niños). alcance de la ma^no:
C ochambre. Porcallada. abranguer. Cogerlas al
C ochinada. Porcallada, go- vuelo (loe. ad v.): apa-
dallada. || Baixeza, vilta, ñal-as no ar. Cogerse:
falcatrúa, falcatruada. aprenderse.
C ochinear. Emporcallar. C ogermano. C. Cohermano,
C ochino. V. Cerdo. || A dj.: no.
pórco, cocho, godalleiro. C ogida. Collida. || Colleita.
H Baixo, vil. C ognombre. Sobrenome, al-
C ochiquera. Cochoeira, cor- cume.
tello dos pórcos. C ogollo. Cimón, fruncía (f.)
COGO — 72 COLG
C ogote. Coliga (f.) C ola. Coa, cauda (de ani­
C ogulla. Cogula. mal, vestido, etc.) || Co­
C ogujada. (Galerita crista- la (de pegar).
ta), especie de páj. pare­ C olada. Coada.
cido a la alondra (alau­ C oladera. Coadeira.
da), cuyo nombre más co­ C oladero. Coadeiro.
mún en Gal. y Port. es el C olador. Coador o coadei­
de cotovía. Recibe otros ro. C. de mimbres para el
nombres com. como: co- vino, aviñadoiro.
chicho, cuturlio, lodiola. C oladura. Coadura.
C ohecho. Soborno,.peita (f.) C olar. Coar.
C oheredero. Coherdeiro. C olcha. Colcha, almocalla
C ohermano. Curmao, cur- (ant.)
mán. V. Primo. C olchón. Colchón. C. de la­
C ohetazo. Estoüpo, estou- na : cócedra (f.) C. de pa­
pada. jas, de hojas: enxerga(f.)
C ohete. Foguete. C olchonero. Colchoeiro.
C ohetería . Traballo, arte, C olear. Caudear, colan-
taller de fogueteiro. drear.
C ohetero. Fogueteiro. C olegiata. Colegiada.
C ohibición. Reoresa. repre- C oleta. V. Melena. || En-
sadura. freio. gadega.
C ohibir. Reprimir, conter,
C oleto. O carpo (do home).
refrear.
Fam .: echarse algo al co­
C oima. Barregá, mantida.
leto : botar ao calleiro,
C ojear . Coxear. coxelear,
botar un goto, grolear,
rangueiar. anear, darse.
C ojera . Coxeira, rangueira,
botar un grolo.
ancamento. C olgado. Colgado, «manga­
C o jín .Cbumazo. nlmadra- do. pendurado.
nue. C olgador. Mangadoiro. C.
C oto Coxo raneado, anca- hecho con palos: caravi-
deiro. lleiro. Esp. de c .: pendu-
Coi. Col o couve. Tallo reiro.
de col: cañoto. C olgadura. Cortinado.
COLG — 73 — COME

G olgajo. Colgarexo, pendu- llar. Cosa que colorea:


ricallo. || Farrapo. coradoiro.
C olgante. Pendurado. C olumbrar. Enxergar, axe-
C olgar. Colgar, pendurar, xar.
mangar. || Enforcar. || De­ C olumna. Caloña, esteo(m.)
bruzar. C olumpiar. Arrandear, ren-
C oligar. Coligar, engader. rear, empurrar, abalar.
C olina. Cotarélo, outeiro, C olumpio. Rándea (f.)> ren-
beán. rea (f.) abaloiro.
C ollado. Quenlle.
C olmar. Encher, ateigar, C ollado. (Saxícola rubico-
acumular o acugular. la), chasco.
C olmena . Colmea o col- C ollar Colar.
meia, albariza o abellariza, C ollera . Papada.
. cobo (m.) C. de corcho: C omadre. Comadre. || Me-
cortizo. xeriqueira.
C olmenar. Colmear, abellei- C omadrear. Mexericar.
ral. C omadreja. Doniña, donicé-
C olmenero. Colméiro. la, adoluciña.
C olmillo. Cólmelo. Mostrar C omarca. Comarca, térra,
los colm illos: regañal-os arredor, bisbarra.
dentes. C omarcante. Veciñante, ex-
C olmo. Cugulo. tremeiro.
C olocar. Colocar, por, pou- C omarcar. Comarcar, con­
sar. || Empregar, acomo­ testar, confinar.
dar, arranjar. C omba. Cóma.
C olono. Caseiro, rendeiro. C ombar. Cómar. C. la ma­
C olor. Cor (f.) dera: amolecer.
C olorín. V. Petirrojo. C ombate. Combate, loita,
C olorado. Corado, verme- refería.
lio. Ponerse colorado: en- C ombatidor. Combatedor,
vermellecer. loitador. combatente.
C olorante. Corante, córa- C ombatir. Combater, loitar.
deiro. C omedera. Maseira.
C olorar. Corar. C omedero, (sust. y adj.) Co-
C olorear. Corar, averme* medoiro.
CO M E — 74 COMI
i
C omediante. Comediante. C. mantimento. C. de medio
malo que trabaja en las día: jantar. C. de la tar­
ferias: afeiroado (cómico de o noche: cea. C. de la
de la legua). mañana: almorzó. C. en­
C omedor. A dj.: comillón, tre amigos: comedéla. C.
larpeiro; este último abundante entre los tra­
aplic. sobre todo al que bajadores: galloufa. C.
gusta de golosinas. que se mandaba a los es­
C omedor, (sust.) Sala de tudiantes: caravéla. C. de
jantar. la recolección de las cas­
C omendador. Comendador. tañas: magosto. (V. Cas­
Fem.: comendadeira. tañas). Otras comidas lle­
C omenzar. Comezar, ence- van el nombre de la fies­
tar. ta, labor, etc., que le sirve
C omer. Comer, coumer de pretexto: fiada, tasca,
(ant.), gandir. C. a pe­ do ramo, d’antroido, etc.
queñas porciones: depi- C. delicada: piperete. C.
nicar. C. con la boca lle­ en que predominan golo­
na: alarbiar. C. a dos ca­ sinas: larpeirada. C. que
rrillos: alarbiando. C. de da el porpietarío o con­
medio día: jantar. tratista de un edificio a
C omerciar. Comerciar, mer­ los obreros: xeste. Aficio­
car (ant.) nados a las buenas comi­
C omercio. Comercio, trato, das: pipereteiros, larpei-
troco, trafégo.
ros. Aficionados a comi­
C omestible . Comest í b e 1
das abundantes: gallou-
(adj.) || Mantimento, con-
feiros. Aficionados a co­
doito.
midas abundantes y mal
C ometido. Cometimento.
aderezadas: basulleiros.
C omezón. Comichón.
C omible . Comibel, gandi- C omidilla. Coméca. Como
beiro. dim.: comedéla.
C ómico. Cómico. C. de la ! C omido. Comido, farto. C.
legua: afeiroado. de los bichos, gusanos, et-
C omida. Comida, condoito, I cétera: comésto.
COMI — 75 COMP

C omienzo. Comézo (ort. ción : en comparanza,


ant.: comego). contra, escontra.
C omilón. Comellón, lam­ C omparecer . Comparecer,
bón, larpeiro, 'basulleiro, apresentarse.
galloufeiro. V. Comida. C ompartimiento. Comparto.
C omilona. Lupanda, garula, C ompartir. Compartir, com-
enchente. V. Comida. partillar.
C ominear . Collicar, mexeri- C ompás. Compaso.
car. C ompasión. Compaixón, do,
C ominero. Colliqueiro, ma- dór, magoa, sentimiento,
riqueiro, mexeriqueiro. piedade, amarceamento.
C omino. Comiño. C ompasivo. Compás i v o ,
amarceador.
C omisión. Comisión, man­
C ompatriota. Compatriota,
dado, facultade. compatriano.
C omité. V. Junta.
C omplacencia. Comprace-
C omitiva. Acompañamento,
mento, gosto, bondade.
compaña. C omplacer. Compracer, re-
C omo. (adv. y conj.) Como, ber.
coma. || Do mesmo xeito C omplaciente. Compracen-
que, ao xeito de. || Interr.: te, compracedeiro.
¿o que? ¿e- logo? C ompletar. Compretar, re­
C ompadecer. Condoer, amer- matar, ajustar, encher,
cear, adoer, acaridar. aperfeizoar.
C ompaginar. Acompangar o C ompleto. Compreto, ca-
compangar. beato.
C ompañero. Compañeiro, C ómplice. Cómplice, parcei-
paroeiro (ant.) ro (ant.)
C ompañía. Compañía, com­ C omponedor. Componedor.
paña. C omponer. Compór, com-
C omparable. Comparabel, poñer.
somellante. C ompra. Compra, merca.
C omparación. Comparanza, C omprar. Comprar, mercar.
confronto, confron t a - C omprender. Comprender.
mentó. || En compara­ || Abranguer, conter.
COMP — 76 — CO N D

C omprimr. Compremer, pre- C oncernir. Concerner, per-


mer, atochar. téncer.
C ompuerta. Comporta. C oncertar. Concertar, dis-
C ompuesto. Compósto. pó, pórse, d'acordo, prei-
C ompunción. Remórso. tear.
C omputar. Computar, con­ C oncesión. Preitesía.
tar. C oncierto. Concertó, acor­
C ómputo. Cómputo, conta. dó.
C omulgante. Comungante. C onciliar. Concelar.
C omulgar. Comungar. C oncilio. Concilio. || Conse­
C omulgatorio. Comungato- llo.
rio. C oncluir. Concluir, rema­
C omunal. Comunal. Terre­ tar, finar.
no comunal: abertal, bar- C oncluyente . Concludente
xa, barcéla, barazal. o concluinte. .
C omunidad. Comunidade. C oncubina. Concubi n a ,
cal h o. m d:au¿rTi“ m mantida, barragá.
C on. (prep.) Con. Ante vo­ C oncupiscencia . Concupis­
cal o h muda: co (m.), cencia, cuspideza, sensua-
bien c\ lidade.
C onato. Proieito, empeño, C oncurrencia '. Concurren-
esforzó. za, concurranza, encon­
C oncatenación. Encadeia- tró, ajuntamento.
mento. j C oncusión. Concusión, fina­
C oncatenar . Encadear. mente, acabmento. re­
C oncebir. Conceber, perce- ñí atamento, abalo.
ber. C oncha. Cuncha, cónchega.
C oara acompañar los
C onceder. Conceder, donar, cantos: caronceiras.
outorgar. C onchíceo. Concheiro o
C oncejal . Concellal. cuncheiro.
C o ncejil , (adj.) Concellío. C ondensar. Condensar, en-
C oncejo . Concello. mestezar.
C oncerniente . Concemente, C ondimentar. Adobar, tem­
respeitante, tocante. perar.
CO N D 77 — CO N J

C ondimento. Adobío, tem­ C onfinar. Afrentar, contes­


pero. tar. || Confinar.
C ondolencia. Condoimento C onfirmación. Revor.
(m.) C onfirmar. Revorar.
C ondolerse. Adoerse, con- C onfitar. Confeitar.
doerse, amercearse. C onfite. Confeito, doce.
C onducción. Aducemento. C onfitera. Confeiteira.
C onducir. Aduguir, aducer, C onfitería . Confeitaría.
menar. C onfitero. Confeiteiro.
C ondumio. Condoito. C onfitura. Confeito (m.)
C onejo . Coello. C. de In­ C onfort. Conchego.
dias í cuín. C onfortación. Conforto, al-
C o nejal . Coelleira. bendramento
C onejar . Coelleira.
C onfortar. Confortar, al-
C onejear . Coellexar (aga­
bendrar.
charse con miedo como
los conejos). C onfundir. Confundir, mis­
C onfección. Confeició n , turar, trabucar. Confun­
confeÍQÓn (ort. ant.), con- dirse hablando: agarga-
feitamento (m.) llar.
C onfeccionar. Confeitar. C onfusamente , (adv.), á
C onfederar. Confederar, «barata.
coadunar. C onfusión. Mezclamente,
C onferir . Aferir. mezcladura.
C onfesión. Confesión, con­ Ginzar.
C o n g e n ia r .
fesa. C ongoja. Anguria, desleixo,
C onfesionario. Confesoiro. dór, mágoa
C onfianza. Fenza, fínza, C ongregación. Congreganza,
fianza, afiuzanza, comen- asuada. C. de religiosos,
da. freiría. || Irmandade, con-
C onfiar. Fiar, afiuzar, en­ fraría.
comendar, fijar. C ongregar. Congreg a r ,
C onfidencia. Confidenza. asuar.
C onfín . Confín, raia, térmo. C ongrio. Congro (Muraena
C onfinante . Confinante, ex- Conger. L.)
tremeiro, fronteiro. C onjunto , a d j.: adido, en-
CONJ — 78 — CONS
í
gadido, justo. Eri conjun­ C o n seja . Conto.
to (ad v.): arreo, aheito. C onsejero . Conselleiro.
C onj uro. Esconjuramento, C onsejo . Consello.
conjuro, esconjuragón C onsenso. Consenso, asen­
(ant.) so, acórdo.
C onocer. Conoscer, coñecer. C onsentí miento . V. Con­
|| Conoscer: tener contac­ senso. Consentimento, ou-
to carnal. torgamento.
C onocimiento. Conoscimen- C onsentir . Consentir, ade­
to, coñecimento, conos­ mitir.
cencia. Siso. || Con cono­ C on serje . Pórteiro.
cimiento de causa (loe. C onservar. Conservar, man­
a d v.): a cíente. ten
C onque, (conj.) Conque, lo­ C onservero. Conserveiro.
go, de xeito. C onsideración. Considera­
C onquista. Conquista, con- ción. Sin consideración
querimento. loe. adv.) Atreu.
C onquistador'. Conqueridor. C onsiderar. Considerar, as­
C onquistar. Conque r e r , mar, cousir.
conquerir.
C onsabido, (adj.) Dito, ja- C onsigo, (pron. pers.) Con­
dito, devandito. sigo, sigo (ant.)
C onsagración Consagrazón C onsolar. Consolar, confor­
(anti.: gon,) adicanza. tar, albendrar, dar azos.
C onsagrar. Sagrar, consa­ C onstancia. Constanci a ,
grar. || Adicar. afirmanza.
C onsanguinidad. Consangui- C onstreñir . Constranger o
nidade. constrangir.
C onsecución. Consecución, C onsuelo. Consólo, confor­
conseguimento. to, conorto.
C onsecuencia. Consecuen­ C onsumido. Estarigado, des-
cia, seguimento. guastado.
C onsecutivamente, (adv.) C onsumir . Estusigar, defi-
Consecutivamente, arreo. ñar. Consumirse por enf.
C onseguir. Conseguir, aca- o disgustos: chucharse.
dar, obter. C onsunción. Defiñamento.
CONT — 79 — CONV

C. de una persona: chu- C ontra, (prep.) Contra, es-


ch amento. contra.
C ontagio. Contagio, colleiti- C ontradecir. Contradicen
zo (fam.) contrallar, atricar, trariar.
C ontagioso. Contagioso, co- C ontradicción. Atricamen-
lleitizo (fam.) to, atrico, contrárea.
C ontemplación. Contempla­ C ontraer. Contrair, con­
ción, contemplanza. franguer. C. deudas: alo­
C ontender. Contenciar. rarse, trariar.
C ontendente. Contendente. C ontrafuerte. Contrafórte.
C ontener . Conter. arraiar, C ontrariar. Contrallar, ave-
termar. sar.
C o n t r a r i e d a d . Contrarieda-
C ontento. Contento, con-
tentamento, pagamento. de, contralla.
C ontera. Ferrollo (m.), cou- C ontrario. Contrario, opós-
ce (m.) to. Al contrario: ás ave-
C ontienda. Contenda, con­ sas. De lo contrario: en-
trasta. denón. (Loes, advs.)
C ontigüidad. Contiguidade, C ontrastar. Aferir, avinzar.
achegamento. C. pesas y medidas: afe­
C ontiguo. Entestado. rir pesas e medidas.
C ontinente . Contenente. C ontraste. Contrasta (f.),
C ontinuado. Continuado, avinzamento.
aturado. C ontratista. Contratante.
C ontinuamente , (adv.) Aco- C. de siegas y otros traba­
tío decote, arreo. jos agrícolas: manaxeiro.
C ontinuar. Continuar, atu­ C ontrato. Contrato, pleite­
rar. sía o preitesía.
C ontinuidad. Continuidade. C ontribuyente . Contribuin-
C ontinuo. Continuo, conti­ te.
no (ant.) C ontroversión. Retesía.
C ontorcer. Confranguer. C ontumacia. Teima.
C ontorno. Redor, arredor. C ontumaz. Teimoso.
C ontorsión. Confrangimen- C ontundir. Moer, amolgar.
to. C onveniencia . Comenencia.
CONV — 80 — CORD
C onveniente . Conveninte, C orambre. Coiramia.
con venal. C oraza. Couraza.
C onvenio. Avimento, aven­ C orazón Corazón o cura-
ga, (ort. ant.), postura. zón (ant.: curagón), cor
C onvenir. Convir, condicir, (ant.) C. de las frutas:
avinzar. carozo. C. de las mazor­
C onvento. Convento, mos- cas de maíz: carolo. C. o
teiro. centro de los árboles:
C onversación. Conversa, arro.
paróla, fala. C orazonada. Latexo, pulo,
C onversador. Conversador, corazoada.
talador. C orbacho. Vergallo.
C onvertir. Con verter, tro­
car. C orbata. Gravata. (Varías
formas dialéct.)
C onvicción. Convencimen-
to. C orcho. Cortiza (f.)
C ordaje. Córdáme.
C onvidar. Convidar, atrair, C ordal. V. Diente.
chamar. C ordel. Atadeira, vencello.
C onvite. Convite, bório. V. C. de pesca: palangre.
Comida.
C onvocación. Chamamento. C ordelazo. Córdoáda, cór-
V. Asamblea. deiráda.
C ooperación. Ajuda, acorro. C ordelería. Córdoaría.
C ooperador. Ajudador. C ordelero. Córdéiro, cór-
C ooperar. Ajudar, termar. doeira córdaneiro.
C oordinación. Arra n j o , C ordero. Cordeiro, año. C.
acompañamento. mamón: baxélo, raxélo.
C oordinar. Dispór, arran­ C. que no pasa de un
jar, acompangar. año: añagoto. Esp. de c.:
C opla. Copra, aloia (com.), brexo.
cantiga. C. para ser can­ C ordón. Cordón. C. que cie­
tada al son de la flauta: rra una bolsa: cerradoiro.
frauteira. C. um bilical: cadilo.
C opo de nieve . Folérpa (f.) Adornado con cordones:
C oraje . Carraxe (f.) encordoado.
CORD — 81 — GORT

C ordonería. Cordoaría. En C orrección, Corregemento.


Portugal: serigueiría. C orrecto. Escorreito.
C ordonero. Cordoeiro. En C orregir. Correger.
Portugal, serigueiro. C orregüela, o correhuela.
C ornamenta. Cornadura. V.
C ornear. Turrar. C orrehuela . (Polygonum
C orneja . (Corvus cornix. aviculare o maritimum).
L. o corone L ) Choia, Correóla o corregóta.
gralla. \ C orreoso. Correento.
C ornejo . Cornejo hembra. C orrer. Correr, agillar.
(Cornus sanguínea) : san- C orretear. Corricar.
guiño, sanguiñeiro, sango- C orreveidile, Conteqüeiro,
miño. C. macho. C. mas). cismeiro.
corneira (f). C orrida. Corrida, corrimen-
C ornezuelo. (Claviceps pur­ to, carreira.
púrea). Cornizólo, carun- C orriente. Corren te, co­
cho. rrentio. C. de un río : co-
C o rnijal . Anco, recuncho. rrenteza.
C orona. Coróa. C orro. Roda.
C orromper. Corromper, es­
C oronar. Coroar.
tragar, apodrecer. || Per-
C oronaria. (Lychnis coro­ verter.
naria). Herba do becho. C orrupción. Corrempemen-
C oronilla. Dim. de corona. to.
C. de la cabeza: curu- C orructor. Corrempedor.
to (m.) C orrusco. Codecho, codia.
C orpulencia. Almacía, en- C orsé. Colete.
corpadura. C ortadillo. Vasiño, vasete.
C orpulento. Almazón, en- C ortador. Cortador, carni-
corpado. ceiro. || V. Sastre.
C orpúsculo. Lixo, aruma, C ortafrío. Cortaferró.
aresta, argueiro. C ortaplumas. Cañivete.
C orral. Curro, curral, quin - C ortar. Cortar, tallar. ||
teiro. Atallar, encurtan || Tor-
C orrea. Correa o correia. varse. || C. en trozos: to-
C. para zapatos: amalloa. rar.
COR I — 82 — COST

C orte. Corte, fío, gume. nombre en ambas lem


C ortedad. Curteza. guas.
C ortejar . Doñear, ñamo- C osa. Cousa. ren. C. despre­
rar. ciable o sucia: buzara.
C ortejo . Cortejo, acompa- || Otra cosa: en (adv.).
ñamento, compaña, com­ C. buena: testo. De otra
pañía. C. de amor: gar­ cosa: dal.
zonía. C oscar. Comichar.
C ortesía . Benser (m.), buz C oscorrón. Croque.
(m.) C osecha. Coseita, colleita,
C orteza. Casca. C. de pan, anada.
queso, etc.: codia. La cor­ C osechar. Colleitar.
teza terrestre: cortiza. C. C oser. Coser. C. haciendo
de árboles, esp. de alcor­ arrugas o pliegues: c. a
noque (corcho): cortiza. ganduxo.
C. del castaño: pariza. C osido. Cosido, coseito.
|| Pela. Coso. Couso.
C ortijo. Nombre de cierta C osquillar. Cogar (ort.
vivienda con heredad, en ant.)
el sur de España, equiv.
al gallego casal. V. Casa. C osquillas. Cóchegas cóxe-
C ortina. Cortina, paño, veo. gas, suligras, ñáñaras o
C ortinaje . Cortinado. ñigas. Hacer cosquillas:
C orto. Curto. C. de genio: cogar (ort. ant.)
encobado. C osquillear. Cocheguexar,
C oruscación. Escintileo. cogar (ant.)
C oruscante. Chamexante, C osquilleo. Cocheguexo.
escintilante. C osquilloso. Cocheguento.
C oruscar. Chamexar, escin- || Aquelado.
tilar. C osta. Costa. || Custo.
C orva. Ofrage (m.) C ostado. Costado, costas.
C orvina. (Scicena lepisma.) C ostal. Fól.
Pez muy frecuente en las C ostalejo . Fólécho.
costas gallegas, especial­ C ostalero. Carregador.
mente en la desemboca­ C ostanero. Cóstéiro, cósta-
dura del Miño. Con igual néiro.
COST — 83 — C R IA

C ostanilla . Encósta, arram- C otidiano, (adj.) de cotío.


padoiro. C otización. Taxamento.
C ostar. Custar. Costar Dios C otizar. Taxar.
y ayu da: custar ferro e C oto. Couto, coutada, cou­
fariña. so, pardina.
C oste. Custo. C ovacha. Córga.
C ostear. En sent. m arit.:
C oyuntura . Juntura, con­
cóstéár. En sent. de pa­
juntura. || Oportunidade.
gar: custear.
Coz. Couce (m.)
C osteño. Cóstéiro.
C recedero. Crecedizo.
C ostero. Cóstéiro.
C recer . Crescer, medrar.
C ostilla . Costóla. La cos­
C recida. Crescente, cresci-
tilla más pequeña: memi-
ña. mento.
C reciente . Crescente. || En-
C ostillado. Costeleiro.
chente. || Abalo. Cuarto
C o stillaje . Costelada.
creciente. V. Luna. C. de
C osto. Custo.
un río: endiente.
C ostra. Codia.
C rédito. Créto, crénza
C ostumbre.. Costume (m.),
crenga (ort. ant.)
soeira. Perder una mala
costumbre: desbezar. C redulidad. Credulidade,
crénza.
C osturera. Costu reira.
C rédulo. Crédeiro, boizán.
C osturero. Costu reira (f.)
C reencia . Crénza, coida.
(mueble). |[ Costureiro. V.
C reer . Crér, coidar, acre­
Sastre.
ditar.
C osturón. Alpórca.
C ota. Cota. Esp. de cota de C reíble . Crédoiro.
malla: xaco. C remallera . Cremalleira.
C otarro. Pousada. || Choio. gramalleira.
C otejar . Confrontar, com­ C repúsculo . Crepúsculo,
parar. ao estrelecer, entre lusco
C otejo . Confronto, compa- * e fusco, á noitifia.
ranza. C resta . Crista.
C otidianamente. Acó t í o C reyente . Creínte, crénte.
(adv.) C riadero, criadoiro.
,CRIA — 84 — CUAN

C riatura. Criatura, crianzo C ruel . Crudel, férido.


C rueldad. Crudelidade,
(m .)
C riba. Criba o cribo, penei- crueza, crúor (m.)
ra. C. de cerdas: barutó C ruelmente . Cruamente.
(m.) C. de piel: bárrelo. C ruento. Cruento, sangui-
C. de cerdas de seda o ta­ ñento.
miz: bertel o bersel. V. C rujido . Rangido, Rogido.
Tamiz. C r u jir . Ranger, rogir.
C ribar. Peneirar. C ruzada. Cruzada. || En-
C rimen . Crime. crucillada.
C riminal . Criminoso, crimi­ C r u z a m ie n t o . Encruzamen-
nal. to.
C uadra. Corte.
C rin . Quina. C uadrante. (Almohada).
C riollo. Crioulo.
C risantemo. Crisantemo, Faceira (f.)
C uadrilla. Colla.
olio de boi. C uadrillero. Collantre.
C r isis . Crise.
C uajuado. Callado.
C risol. Cruxol.
C uajar . Callar (verbo). ||
C risólito. (Piedra precio­
Calleiro (sust.), presoiro.
sa). Crisorito.
C uajadura . Calladura, ca-
C ristiano , (adj.) cristiao llamento.
(mase.), cristiá (fem.T o C uajamiento . Callamento.
cristián para los dos gén. C uajaron . Cadullo.
C rítica . Crítica, alpurna, C uajo . Presoiro.
posfago (ort. ant.) C ual . (pron. relat.) Cal,
C riticar . Criticar, alpurnar, que. El cual, lo cual: o
cismar o escismar, bras- que. La cual: a que.
mar, posfazar. ¿Cuál?: cal? o que? hu-
C riticón. Alpurneiro, cis- lo? o huía?
meiro. C ualidad. Cualidade.
C roar. Croar, croaxar a rá. C ualquier. C u alq u ier.a
C rónica. Crónica, calónica (pron. indef.) calquer, cal-
(ant.) quera, uquer
C rudeza. Crueza. C uan. (adv.)'can (ant.)
C rudo. Crú. C uando, (adv.) cando, acan-
CUAN . 85 - CUCH

do. Aún cuando: aínda C ubierta. Cobérta. C. de


que. Cuando uno, cuando barco: combés (m.) Co­
o tro : quer un, quer outro. bertura.
¿Cuándo?: cando? C ubierto. Cobérto, acocha­
C uantía . Contía. do (adj.) Estrado. C. de
C uantioso. Contioso. mesa, cobérto.
C uanto, a . (adj): canto, a. C ubil . Covil, furna.
A d v .: en canto. En cuan­ C ubo. Cubo, cúbelo.
to que: en ponto. C ubrir. Cobrir, cobexar,
C uarenta , (adj. num. card.) acochar, atastullar, em-
Coarenta, corenta. brullar.
C uarta, (medida). Coarta. C ucaña. Cucaina.
C uartago, (esp. de cabajlejo C ucaracha. Cascuda.
muy abundante en Gali­ C uclillas , (en): de creque-
cia) : coxe. nas. Ponerse en c .: escre-
C uartana, (fiebre). Coartá. quenarse.
C uartel . Coartel, quarteiro C uclillo. (Cuculus caño-
(ort. ant.) rus.) Cuco.
C uartilla . Coártela. C uclillo . (Pez: Trigla gar-
C uartillo. Coartillo. nardus.) Escacho. Esp. de
C uarto, (adj. num. ord.) la misma fam. son el pir-
Coarto. Moneda: carto. lo, alfóndega o fóndega y
H abit.: coarto, van, so­ la garoupa, nombres co­
brado. C. creciente.: V. nocidos solamente en Ga­
Luna. licia y Portugal.
C uarzo. Seixo. Pequeña pie­ Cuco. V. Cuclillo. A dj.: as­
dra de cuarzo: brello tuto, astucioso, arteiro,
C uarzoso. Seixal. raposo, raposeiro.
C uatro, (adj. num. card.) C uchara. Culler.
Catro. C ucharada. Cullerada.
C uatrocientos (adj. num. C ucharero. Cullereiro.
card.) Catrocentos. C ucharilla . Culleriña.
C uba. Cuba, cópéta. C ucharón. Cullerón. C pa­
C ubeta. Cópéta, celia. ra el pote: garféla. C. pa­
C ubicar. Cubar. ra sacar agua: ferrada.
CUCH — 86 — C U ID

C uchilla . Coitela. C uerdamente. Córdaménte.


C uchillada. Coitelada, es­ C uerdero. Córdéiro.
padada. C uerdo. Córdo.
C uchillazo. Coitelada. C uerna . Córna.
C uchillero . Coiteleiro. C uerno. Cómo.
C uchillería . Coitelería. C uero. Cóiro. E n cueros:
C uchillo. Coitélo. C. vie­ en pelico. Objeto forrado
jo : chanfallo. de cuero: encoirado.
C uello. Cólo, pescozo. C. C uerpo. Corpo. C. ligeros,
descubierto: desgorxado. que se pegan a los vesti­
C. de vasija, botella, etc.: dos, como hilos, pelos,
vinca. plumas, etc.: lambizos.^C.
C uenca. Cunea. extraños muy pequeños
C uenco. Cunea. que se meten en los ojos,
C uenta . Conta. C. de vi­ nariz, etc., o que empa­
drio, metal, madera, ám­ ñan o manchan los obje­
bar, etc.: doa. Darse cuen­ tos: lixos.
ta: decatarse. C uerva G rail a.
C uento. Conto. C. o fanta­ C uervo . (Corvus corax L.)
sía: andrómena. Andar Corvo.
con c.: andar con andró- C uervo marino . (Phalacro-
menas. Venir con c .: vir corax criotatus y pygrr
con comécas. mceus, carolo.
C uerda. Corda, adibal, ba-
C uesco . Carozo, carambu-
razo. C. de esparto: en-
ña. Peído.
grea. C. para sujetar a los
C u estión . Cuestión. Per-
animales: cábramo. C. pa­
gunta. Piquer.
ra sujetar objetos: anda-
rubel. C. para arriar re­ C ueva . Cóva, espelunca, al-
des: seneira. C. pequeña, garve. C. para conservar
gener. de esparto: tamiza. frutos: siró (m).
C. para .remolcar naves: C uidado Coidado, cura, re­
toa. C. de lino: riosta. C. guardo. guardamento, coi­
guía para atar cabos: xis- do, atilamento. Con cui­
ga. dado : a mddo.
CU ID — 8' CURI

C uidadoso. Senlleiro. V. Ce­ C umplir . Comprir. C. con


loso. un deber: arrellar.
C uidar. Coidar, curar. C. C úmulo. Cume.
las cosas de una casa: C una . Berce (m.). Esp. de
gabexar. c .: bárrelo, brecolo.
C uita . Cóita. C unar o acunar . Abalar,
C uitado. Coitado, coitoso. arrolar.
C u ja . Coixa. C undir. Render.
C ulebra . Cobra. C. peque­ C uneta. Gávea.
ña: cóbrega. C. muy ve­ C uña . Forra, calce (m.), so-
nenosa: bichorro (m.) fico (m.), encama.
C ulebrear . Cobreguexar, C uñado. Cuñado (ant. : cu­
serpeiar. nado).
C ulebrina . Colubrina. C uñar . Forrar, encamar.
C ulera . Cueira. C uotidianamente. A rreo,
C ulero. Cueiro. acotí o, decote.
C ulo. Cú. Pop.: cenzo, ce- C uotidiano. De decotío.
rello, ato, etc. Con el culo C ura. Cura, guarimento.
al a ire: ao recacho. Cura, crégo.
C ulpa . Culpa, erro, tacha- C uración. V. Cura.
mentó. C uradero. Curadoiro.
C ulpado.. Culpado, atacha­ C urandera. Sábia, V. Cu­
do. randero.
C ulpar . Culpar, tachar o C urandero. Menciñeiro. C.
atachar. que compone brazos o re­
C ultivar . Cultivar, arrotar. duce fracturas: compos­
C. un campo yerm o: des- tor.
hermar. C urar. Curar, guarecer,
C umbre . Cume o cumio (m.) guarescer o guarir. C. por
C. de un monte: curuto, medio de bendiciones o
picouto, cabezo. Píncaro, exorcismos: bencer. C. las
enfesta. cosas comestibles: curar.
C umbrera. Cumieiro, cu- C urioso. Curioso, cursidoso.
meiro (m.) V. Celoso.
CURR — 88 — CHAB

C urruca. (Sylvia curruca), C uscuta . (Guscuta L.) Va­


papuda, carriza. rias esp. de este gén. de
C urtidero. Ataneiro. plantas: górga, barba do
C urtidor. Coireiro, pelitei- raposo o barba do frade,
ro. etcétera.
C urtiduría. Atán. C úspide. Curuto. V. Cum­
C urtir . Atanar. Pozo o es­ bre.
tanque para curtir: cór- C uyo. (pron. relat.) Cuio,
go. a; cujo, a (ant.); o que,
C urvar. Acambar. a que.

C habacanada. Estouvada, C haflán . Chanfro (m.)


parvada, ridicularía. C haflanar . Chanfrar
C habacanería. V. Chabaca­ C haleco. Chaleque, cóléte.
nada. C hamarilero. Chambón.
C habacano. Estouvado, par­ C hambergo. Chapéu.
vo, ridículo. C hamicera. Chamiceira.
C habasca. Ramallo. C hamiza. B o t.: restollo (m.)
C hABETA. Siso, juizo. C hamizo. Chamizo, guizo,
C hacota. Bulra, engano, alforra.
trapaza. C hamuscar . Chamuscar,
C hacuago. Groseiro, vilao. chascar, enqueirar.
C hachara. Paróla, conver­ C hamusquina. Chascadéla.
sa, paira. C hanza. Bulra, trapaza, jo-
C hacharero. Lareto, len- guetes.
guateiro, palreiro. C hapa. Chapa, capa, folla,
C hafar . Amarfañar, esma- cobertura, revestimento.
gar. C haparrón. Chuvefro.
CHAP — 89 — CHIQ

C hapotear. Batuxar. churus.) Este nombre vul­


C hapucear . Chafallar, es- gar de la costa cantábrica
frangallar. equivale al de xurélo
C hapucero. Chafalleiro, (Rías Norte de Galicia),
chafulleiro. escrivao y carapau. (Rías
C hapuzada. Chafallada. Sur y Portugal).
C harca. Esgoto. C hicharrón. Roxón.
C harco. Poza, encoro. C hichón. Croque, crocáda.
C harla . Chaira, conversa, C hifla . Asubiada.
parola. Leria. C hifladura. Tolice, toleira,
C harlador. Paroleiro. doudice.
C harlar . Chairar, parolar, C hiflar Asubiar.
baduar, agargallar, lare- C hiflarse . Tolear.
tar, pairar. C h ifle . Asubío.
C harlatán . Charlón, galrón, C hiflido. Asubío.
badueiro, lareto, lengua- C hillador. Chiador.
teiro, badallócas. C hillar . Chiar, berrar.
C harnela . Pálmela, marta- C hillido. Chido, chío, be­
béla. rro.
C harol. Charo. C hillón . Chión.
C harolar. Charoar. C himenea . Chaminé, chami-
C harta. V. Reyezuelo. nea. Ch. de horno, ch.
C hasco. Chasco, bulra, en­ grande: parromeira.
gano, biscada. C hina . Peletre (m.)
C hasquear. Chasquear, bis- C hinazo. Pelouro, Callou.
car. C hinazo. Pelourazo.
C hato. Chato, chao. Nacho, C hinche . Chincha.
carismócho. C hinela . Chalanea.
C hepecha . V. Reyezuelo. C hiquero. Cortello.
C hico. Pequeño, cativo. Ne- C hiquillada. Nenada, cousa
no. rapaz, rapaceio. V. de rapaces.
Niño. C hiquillería . Rapacería.
C hicharra . V. Cigarra. Ta- C hiquillo. Dim. de Chi­
garelo (juego). co. V.
C hicharro. (Trachurus tra- C hiquitín . Pequecho, pe-
CHIQ — 90 — CH U P

querrecho, pequeniño, ca­ en o ingeñosidade, donai­


tivo, cachifo, crianzo. roso.
C hiquito. Pequeniño, pe- C hocar. Chocar, bater, to­
quechiño. par.
C hirimbolo. Trebello. C hocarrero. Choqueiro,
C hirivía . Bot. (Pastinaca chocalleiro.
sativa), chiruméla, chi- C hocha. (Scolopax rusticó­
rouvea, A ve: V. Aguza- la L.) Galiñóla.
nieve. C hocho. Tarouco; faneco.
C hirriar . Chiar o chirrar. C hopea. (Melanurus ocello.)
C hirrido. Chío, chirro. Chepa o curuta.
C hism e . Barafulla, mexeri- C hopo. V. Alamo.
co, euzona, xisma. C hoque. Topada.
C hismear . Barafullar, cis­ C horizo. Chourizo. Ch. pe­
mar o escismar, mexeri- queño: pitarro.
car. C horlito. (Charadrius L.)
C hismoso. Barafullas, cis- Zarr,apico.
meiro, meteiro, mezcra- C horrear. Arreitar, pingar,
dor. gotexar.
C hispa . Faisca, charamusca, C horro. Xorro, torno.
moxena, lóstrego, centel- C hoza. Cabana, choupana,
ga. cachoupa. Ch. con techo
C hispazo. Lostregada. de pajas: palloza (esp. las
C hispeante . Escintilante. del Cebreiro). Ch. con te­
C hispar . Escintilar. cho de terrones: cafúa.
C hispeo. Escintileo, escinti- C hubasco. Chuvasco, chu-
lexo. veira.
C hispero . Faisqueiro. Fe- C huchería . Barafulla.
rreiro. C hufa . (Cyperus esculen-
C hisporrotear. Faiscar, es- tus.) Chufa. V. Chanza.
moxicar. C hupado. Chuchado.
C hisporroteo. Faiscamento. C hupador. Chuchón.
C histe . Chiste, agudeza, in­ C hupadura. Chuchadéla,
genio, ingeñosidade. chucho.
C histoso. Chistoso, agudo, C hupar . Chuchar, zugar.
CHUR — 9i DEBA

la (sust.) Chuchón, zu- C hurumo. Chorume, zume.


gón (adj.) C huscada. Chocallada.
C hurumbela . Craméla, V. C husco. Adivertido, ledo,
Caramillo. donairoso.
C hupón. Chucho, chuchade-

D ádiva. Dádiva, doa. D ardear. Dardexar, bofor-


D aga. Adaga. dar.
¿D ale , d a l e ! (interj.): Da­ D ardo. Dardo, bofordo.
lle! Boura, boura! D ársena . Parróte (m.)
D almática . Almátega.
D átil . Dátile.
D átilo. (Solen dactylus).
D allador. V. Segador.
Molusco abundante en las
D alle . Fouce.
costas gallegas: longuei-
D ama. Dona. M i dam a : mi­
rón.
ña namorada, meu namo­
D ato, Dato.
ro.
D e . (prep.) de, d\ Cont, de
D amajuana . Garrafón. la prep. de y del art. o:
D añado. Dañado. do. De la prep. de y del
D añar . Dañar, nucir, em- art. a; da. De la prep. de
pescer y del pron. ello: dal (ant.)
D añino. Daniño. De que manera: en co­
D año. Daño, enxeco, tórto, mo. De través: en través.
desfacemento, empesce- De hecho: de feito.
mento. D ean. Daián.
D añoso. Dañoso. D ebajo , (adv.) Debaixo, so,
D ar . Dar, doar, outorgar. soo.
DEBA 92 — DELA

D ebatir. Debater. D édalo. Dédalo, enredo, en­


D eber . Deber, necesidade, gano, mexerico.
preceito. D edicación. Adicanza.
D ébil . Débil, febre, fraco. D edicar. Adicar.
D ebilidad. D e b ilid a d e , D edicatoria. Adicamento.
afrouxaimento (m.) D edil . Capizo.
D ebilitar . Afrouxar, afa- D edo. Dedo. No poder jun­
ticar. tar los dedos con el frío:
D ébito. Débedo. non ter tentos.
D ecadente. Decaínte. D efecto. Bezo, eiva (f.)
D ecaer . Decair, debalar. D efectuoso. Baldo, aballe.
D ecaimiento. Caimento, de- D efensa . Defesa, defensa,
caimento. defenson, defendemento.
D ecidir. Decidir, julgar, re­ D efinir . Defmcer.
matar. D eformidad. Deformidade,
D ecidor. Dicidor.
aleixamento.
D ecir . Dicer. Se dice (loe.
D egollación. Dególaménto.
a d v.): disque.
D egolladero. Dególadóiro.
D ecires . Díceres.
D egollar. Dególár.
D ecisión. Decisión, acórdo,
D egollina. Dególaménto,
aresto.
mortandade.
D eclaración. Declaración,
despoimento, testemuño. D egüello. Dególaménto,
D eclarar. Declarar, no- dególadúra.
mear, expór, frontar. D egustación. Prova.
D eclive . Encósta, arrampa- D ehesa . Devesa.
doiro, descida. D eidad. Deidade.
D ecolorar. Descórar. D ejación . V. Dejadez.
D ecrecer . Debalar. D ejadez . Desleixamento.
D ecrecimiento . Debalo. D ejado. Desleixado, pregui-
D ecrépito. Decrépito, edo- zoso.
so. D e ja r . Deixar.
D ecúbito. Ventral: de hor­ D ejillo . V. Dejo.
cos. D. supino: de sócato. D ejo . Deixo, saibó.
D edal. Alferga. D. de sas­ D el . (cont) do.
tre: adega. D elantal . Aba, avantal, le-
PELA — 93 — DENT

lio. D. de . campesina: D emandadero. Mandadeiro,


, mantelo. encomendeiro.
D elante , (adv.), diante, D emás , (adv.) Por demás:
adiante, contra, escontra. en baluto, sobeio.
D elantera . Dianteira. D emasía . Abondamento. En
D elantero , (adj.), diantei- demasía: d’abondo (adv.)
ro. D emasiado. A dj.: demasia­
D eleitar . Deleitar, lediciar, do, d’abondo. A d v .:
reber. d’abondo.
D eleite . Deleito. D emencia . Demencia, lou-
D elfín . (Delphinus phocce- cura, folia, doudice, tole-
na), golfiño, touliña, or­ ría, loucura.
ea, arroaz, capelo. D emente . Demente. V. Lo­
D elgadez. Delgadeza, acha­ co.
za, achacía. D emoler. Demoer, derru-
D elgado. * Delgado, delga- bar.
deiro, achacío. Compara­ D emoníaco. Endiañado, en-
tivamente se dice: delga­ demoñado.
do como un bimbio, un D emonio. Demo. V. Diablo.
espeto, un guizo, un júre­ D emontre, (fam.), diaño.
lo, un cañivete, un cañi­ D emoñuelo. Demochiño.
zo, un rabo de bacallao, D emora. Adi amento, delon-
un guicho, un esperpen­ gamento.
to, un esbirro, un fío, D emorar. Adiar, delongar.
unha cadéla, unha esta- D emostración. Demostran-
dea. za, sembrante, demostra­
D eliberación . Delibranza, ron (ort. ant.)
deliberaron (ort. anti.) D emudación. Demudamen-
D elicado. Dondo. to.
D elicia . Delicia o ledicia, D enostado. Doestado.
deleito. D enostar. Doestar o deos-
D elirante . Deliroso. tar.
D elirar . Delirar, devanear. D enso. Mésto,
D elirio . Deliramento, deli­ D entadura. Dentadura. D.
rio. artificial: dentamía. D. de
D E N T — 94 — DESA

los animales (pop.): fe- D erecha . Dereita. A dere­


ramenta. chas: adereito, ao dereito.
D entar . Adentar. D erecho. Dereito, destro,
D entellada. Dentada. circio, jur.
D entera . Denteira, arrepío D erechos. Dereitos, derei-
de dentes. turas (f.)
D entición. Dentición. Epo­ D erechura . Dereitura. En
ca de la d. en las caballe­ derechura: ao dereito.
rías: despecha. D erivar . Derivar, devalar.
D entón. Pez (Sparus den- D erogación. Derogación,
te x ): pancho, buraz. confrangimento.
A dj.: dentudo. D erogar. Derogar, confran­
D enuedo. Denódo, afoute-* gir o confranguer.
za. Con denuedo: deno­
D erramar . Verter, espallar,
dadamente; con afouteza.
espargir, arreitar. Derra­
D enuesto . Doesto o deósto,
deñosto. marse del todo: escoarse.
D errame . Vertimento, es-
D enuncia . Denuncia, de-
pargimento, arreitamento.
nunciamento.
D erretir . Derreter.
D enunciante . Malsín, de­
nunciante. D erribar . Derrubar, tom-
D enunciar . Malsinar, de­ bar, abater, abaixar.
nunciar. D erribo. Derrumbamento.
D eparar. Deparar. En algu­ D errota . Derrota, desfeita,
nos acep.: cangar, como: segueira.
cangoumo o demo (me lo D errotero. Roteiro.
deparó el demonio). D errumbadero. Quenlle, fo-
D eplorar. Deplorar, laiarse. chanca.
D eponer. Depór. D errumbamiento. Derrum­
D epositar. Depositar, des- bamento.
acougar, abaixar. D errumbar . Derrubar.
D epuración. Depuramento, D esabor. Sensaboría (f.)
depuraron (ort. ant.) D esabrido. Desaborgado.
D epurado. Depurado, esqui- D esabrigar. Desabrig a r ,
mado. desacochar.
D epurar . Depurar, alimpar. D esabrochar. Desbotoar.
D ESA — 95 — D ESA

D esaconsejar . Desaconse- D esahogo. Desafogo, acou-


llar o desconsellar. go, folgo.
D esacordar. Destoar. D esahumar . Desfumar.
D esacostumbrado. Desafei­ D esairar . Desairar o desa­
to, desacostumado. rar.
D esacostumbrar. Desafacer, D esaire . Desdouro, desar,
desacostumar. axe.
D esacotar. Descontar. D esajustar . Desaxeitar.
D esacuerdo. Desacó r d o , D esalentar . Desazar.
trasacórdo. D esaliento . Desconfórto,
D esafición . Desafeigón (ort. derazo.
ant.) D esaliñar . Desarranjar,
D esaficionar . Desafeizoar. desamañar.
D esafilar . Desafiar. D esaliñado en el v est ir :
D esafinación . Desentoa - brególas. V. Descuidado.
mentó. D esalmado. Desalmado, cru-
D esafinar . Desentoar. del, xurafaz.
D esafío . Desafío, briga, loi-
D esalquilar . Desalugar.
ta, refería.
D esamontonar. Desamorear.
D esafortunado. Desafortu­
D esamparado. Desampara­
nado, fortunoso (ant.) do, desagarimado.
D esafuero . Desaforo, falca-
D esamparar . Desamparar,
trúa. desagarimar.
D esaganar. Desapreixar.
D esagradar. Despracer. D esamparo. Desampa r o ,
D esaguar . Desaugar, esgo- desagarimo.
tar. D esamueblar . Desmobilar.
D esagüe . Desaugadeiro, es- D esandar. Desandar. D. los
coamento. carros su camino: desron­
D esaguisado. Desarrasoa- cear.
mentó, afronta, falcatrúa. D esangrar. Desangrar. D.
D esahogado. Desabafado, del todo: escoar.
desafogado, desenvergo- D esanimado. Anucido, desa­
nado. zonado, desconfórtádo.
D esahogar. Desafogar, de- D esánimo. Desconforto.
sabafar. D esapacible . Destemperado.
D ESA — 96 D E SC

D esaparecer . Desaparecer D esatar . Dasatar, ceibar. D.


o desaparescer. un nudo: desdar o des-
D esaparejar . Desaparellar. noar.
D esapasionar. Desapaixoar. D esataviar . Desenfeitar.
D esapolillar . Desacouzar. D esatino . Desatino, desacer­
D esaprovechar. Desapro- tó, folia.
veitar. D esatrancar . Desachousar.
D esapuntar . Desapontar. D esavenencia . Desavénza o
D esarenar . Desareiar. desavinza.
D esarmar . Desarmar, de­ D esavenido. Desavido o de-
sentesar. saviudo.
D esarme . Desarmamento. D esbaratar. Desbarat a r ,
D esarraigar. Desarraizar. desmanjar.
D esarraigo. Desarraizamen- D esbarrar . Esbardallar.
to. D esbastado. Cospéito.
D esarrapado. Desfarrapa- D esfastar . Cosperir.
do. D esbordar. Arreitar.
D esarreglado. Desarranja­ D esbrazar . Bracexar.
do, desamañado. D escalabrado. Escalabrado.
D esarreglar . Désarranjfer D escalabrar. Escalabrar.
o desarrajar, desamañar, D escalabrinar . Estapinar.
aforfallar, afarullar, des­ D escalabro. Daño, pérda,
manjar o desmanchar. segueira.
D esarreglo. D esarranjo, D escambar. Descambear,
desmancho. destrócár.
D esarrollo. Desenrolo, de- D escamisado. Cirolán.
senrolamento. D escansar . Pousar, apou-
D esarropar. Desacoohar. sar, folgar, acougar.
D esarruga. Desenruga. D escanso. P ouso, apouso,
D esarticular . Esguizar. folganza, folgura, acougo,
D esasimiento . Desatamen- soj ornamento.
to. D escarado. Faceiro.
D esasir . Soltar, desapegar, D escarga. Descarga. Agrie.:
ceibar. estrumeira. Lluvia: chu-
D esastre . Caión. veiro.
D esatacar. Desatuar. D escargar. Descarregar.
D ESC 97 D ESD

D escarnado. Escarnizado. D esconfiar. Desafiuzar, de-


D escaro. Descaro, descara- fiar.
mento, fachenda. D escontento. Despagado.
D escascarillar . Descascar. D esconyuntado. Desarcado.
D escebar . Escibar. D esconyuntar . Desarcar,
D escender . Descér, debalar. desmanchar.
D escenso . Descida, desci­ D escorazonamiento. Desa-
miento, débalo, abaixa- zo, descorzoamento.
mento. D escorazonar. Desazar, des-
D esceñir . Descinguir. corzoar.
D escerrajar . Desaferrollar, D escorrer. Escorrer.
desfechar. D escostillar . Derrear, de-
D esclavar . Descravar, des­ sancar, quebrar as costé-
pregar. las.
D escolgar. Dependurar. D escrédito. Descréto, deci­
D escoloramiento. Descóra- mento.
mento. D escreer . Descrér.
D escolorar. Descórar. D escreído. Descrido, des-
D escolorido. Descórado, crénte, descriudo.
macio. D escribir . Descreber.
D escollar . Sobresair. D escuajar . Surribar (agri.)
D escombrado. Desentullado. Descallar.
D escombrar. Desentullar. D escuartizar . Escuartexar.
D escompaginar. Descom- D escubrimiento . Descobér-
pangar. ta, descubrimento.
D escomponer. Descompór. D escubrir . Descobrir.
D escomposición. Descom­ D escuento . Descontó.
posición, desarranjo. D escuidado. Descurado, des-
D escompuestamente . Desa- leixado.
póstadamente. D escuidar . Descurar.
D escompuesto. Descompós- D escuido. Descuranza (f.),
to, desapostado. mao recado.
D esconcertar. Estapinar. D esde (prep.) desde, dende,
D esconfiado. Desafinzado. des. Desde cuando: des-
D esconfianza. Defianza. cantá. Desde luego: desi.
D ESD 98- D ESE

Desde que: desque. Des­ D ese n ca ja d u r a . Desencai-


de aq u í: desaquí. xamento.
D esd ecir . Desdicer. D e s e n c a ja r . Desencaixar.
D esd én . Desdeño, abafallo, D e s e n c a je . Desencaixo.
desarrazoada. D ese n ca jo n a r . Desencaixo-
D esdeñador . Desdenador. tar.
D esd eñ ar . Desdeñar, desa- D esen ca n t a r . Desenfeitizar.
rrazoar. D esencanto . Desfeitizo.
D esd icha . Desdita, caión D e s e n c l a v ija r . Desencara-
(m.), mócela. villar.
D esdoro. Desdoiro, blasmo. D ese n f r e n a r . Desenfrear o
D ese a r . Deseiar o desejar, desenfreiar.
hosmar. D. con vehemen­ D esen fr en o . Desenfreamen-
cia: degorar. to o desenfreiamento. ..
D eseo . Deseio o desejo, de- D esen gañ ar . Desengañar.
goro. D esengaño . Desengaño.
D esech ar . Desbotar, refu­ D e se n la c e . Desenlazamen-
gar. to, desfecho.
D esech o . Desfeito, refuga- D e s e n ja u l a r . Desengaiolar.
11o, refugo . D esen lo sar . Desenlousar,
D esembaldosar . Desenlajar. deslajear.
D esem barazar . Desenlear. D esen m a r a ñ a r . Desember-
D esem barazo . Desenleiro. cellar, desenguedellar.
D esembocadura de r ío : D esen m ascar ar . Desmasca-
foz. rar.
D esem brollar . Desember- D esen red ar . Desenredar,
cellar. desencerellar, desengrillar.
D e se m b r u ja r . Desenfeiti- D esenredo . Desfeixo.
zar, desenmeigar. D e se n t e r r ar . Desoterrar,
D e s e m e ja r . Desasemellar. desenterrar.
D esem pedrar . Deslajear o D esen to n ar . Destoar, desa-
deslajar. quecer.
D esem polvar . Desempoar, D e se n t u m ec er . Desengou-
desempoeirar. mear.
D esen cad en ar . Descadear. D ese n v a in a r . Desenvaiñar.
desagrilloar. D esen vo lver . Desenrolar,
D ESE 99 — D ESH

desenvolver. D. lo que D esgajar . Esgazar.


guardan paños o pañue­ D esgana. Fastío, noxo.
los: desempanicar. D esganado. Biqueiro.
D esenvuelto . Desenvólto. D esgaritarse . Esganizarse.
D eseo. Deseio o desejo, sa­ D esgarbado. Escanaveirado.
bor (ant.) D esgarrar. Rachar.
D eseoso. Deseioso o desejo- D esgarro. Rachadura.
so. D esgarrón. Rachadura, ra-
D esescamar . Escamar. chadéla, farrapo.
D esescombrar. Desentullar. D esgastado. Luido.
D esescombro. Desentullo. D esgastar . Luir.
D esesperación . Desespero, D esgracia. Desgraza, (ort.
desesperanza. ant.: desgrana), desdita,
D esesperado. Desasperado mecela. D. imprevista:
o desesperado. azaro (m.)
D esesperar . Desesperar, D esgraciada, (sust). mecela
despeitarse. o mesela.
D esespigar . Debullar. D esgraciadamente. Ende-
D esespigo. Debulla (f.) mal.
D esfa ja r . Desfaixar. D esgraciado, (adj.), malfa-
D esfachatez . Descaramen- dado, mesquiño, malan­
to, fachenda. dante.
D esfallecer . Defcfalescer, D esgranar. Debullar.
alangrear, defalecer. D esgranamiento. Debulla
D esfallecido . Desfalecido, (f.)
alangreado, caído, frou- D esgreñar . Desguedellar.
xo. D esguarnecer . Desguarnir.
D esfallecimiento . Desfales- D eshacer . Desfacer, de­
cimento, caimento, deslei- moer, esquizar. D. un ovi­
xo. D. gradual: despere- llo: desnovelar.
cimento. D esharrapado. Esfarrapa-
D esfigurar . Demudar. do.
D esfiladero . Engróba (f.) D eshebillar . Desfivelar.
V. óarganta. D eshebrar . Desfiar.
D esgaire . Desleixo. A l des­ D eshecha , (sust), desfeita.
gaire: a balbamto D eshecho , (adj.), desfeito.
D E SH ioo — D ESN

D eshelar . Degélár, desla­ D esinterés . Desintrés.


zar. D esinteresado . Desintresa-
D e s h e r e d a m ie n t o . Desher- do, desintreseiro.
damento. D esleal . Desleal, desleiga-
D esh ered a r. Desherdar. do.
D esherrar . Desferrar. D eslealtad . Deslealdade,
D eshielo . Degélo. desleigamento.
D eshilachar . Desfiar, des- D esleír . Delir.
fiañar. D eslenguado. Lenguateiro.
D eshilar . Desfiar. D eslinde .' Apeo.
D e s h il v a n a r . Desaliñavar. D esliz . Deslice (f.)
D eshinchar . Desinchar, de- D eslizar . Escorrer, collar.
sencher. D eslomar. Derrear.
D eshojado. Desfollado, des- D eslumbramiento . Deslu-
folloso, esfollado. meanza, escintileo.
D eshojar . Esfollar. D. las D eslumbrar . Deslumear, es-
espigas del maíz: esbra- cintilar.
gar. D esmadejado. Amacelado,
D eshoje . Esfolla (f.) fandélo.
D eshollinador. Limpa cha- D esmadejar . Amacelar, des-
mineas. leixar, abater.
D eshollinar . Desfeluxar. D esmán . Desmando, empe-
D eshonor. Deshonor, vilta,
cimento.
honta.
D eshonra. Deshonramento, D esmayar . Esmaiar.
honta. D esmayo . Esmaiamento.
D eshonrado. Deshonrado, D esmentido. Desdito.
ahontado. D esmentir . Desdicer.
D eshonrar. Deshon r a r , D esmenuzar . Esmiuzar.
ahontar, viltar, aviltar. D esmigajar . Esmigallar, es-
D eshuesado. Desósádo. imiolar.
D eshuesar . Desósár. D esmontar (de una cabal­
D esidia . Moleza, perguiza. gadura), apeonar.
D esierto . Deserto, énmo D esnaturalizar . Desnatu­
(sust. y adj.) rar.
D esinfestar . Desinzar. D esnudado. Desnuado.
D ESN io i D ESP

D esnudar. Desnuar, espir, D espedazar. Cachizar, esna-


desvestir. quizar, escachar, escachi-
D esnudez . Denuament o , zar, espedazar, espezar,
nueza. despezar.
D esnudo. N ú, espido, en­ D espedida. Espedimento.
coi ro, desnuado. D espedir . Espidir. Chimpar.
D esoír . Desouvir. D espegar. Desapegar.
D esolar. Desolar, asolar. D espego. Desapego.
D esollador. Esfolador. D espeinar . Despeitear.
D esolladura. Esfoladura. D espeluzar . Despenica r ,
D esollar . Esfolar. desguedellar.
D esordenadamente. Desa­ D espellejar . Esfolar. D.
rrancadamente. D espeñadero. V. Abismo.
D esordenado. Delabazado. D espeñar . Despenar.
D esordenar. Atrafaliar. D espepitarse . Esganizarse
D esorejar . Desorellar. (hablando).
D esoxidar. Desoxidar, des- D esperdiciar . Desperdizar.
enferruxar (fam.) D esperdicio. Desperdizo,
D espacio, (adv.), amódo, goldracha.
paseniño, devagar. D esperezar . Desperguizar.
D espachurrar . Espar ran­ D esperezo . Desperguiz a -
ear, espaturrar. D. ha­ mentó.
ciéndose daño en la na­ D espertar . Despertar, es­
riz: esnafrar. pertar, acorolar. V. Apén­
D esparpajo . Atrevimento, dice.
facilidade, dondeza. D espierto . Despertó, espér-
D espaturrar . V. Despachu­ to, espilido.
rrar. D espiojar . Espiollar.
D espechado. Espéitádo, des- D esplegar . Despregar, des-
péitóso. fraldar.
D espechar . Espéitár. D esplomar. Derrubar.
D especho . Despéito. D esplumar . Depenar.
D espedazado. Peceado (y D espoblación. Despovoa -
otros part. derv. de las mentó.
div. trad. de Despeda­ D espoblado. Despovoado,
zar. V.) érmo.
D ESP 102 D EST

D espoblar. Despovoar. D est e je r . Destecer.


D espojar . Desapoderar. D estello . Escintileo.
D espojo. Tomadla (f.) D estemplado. Desatempe­
D espolvar. Desempoar. rado.
D esposeer . Desapoderar. D estemplanza . Destempe-
D espotricar. Esbardallar. ranza.
D espreciar . Desprezar, al- D estemplar . Desatemperar.
draxar, deslouvar, desami- D estem ple . Destemper o ,
rar. destemperanza.
D esprecio . Desprezo, axe, D esteñir . Destingir.
abafallo . D esternillarse (de risa),
D esprender . Desafivelar. escarelarse, escacharse.
D esproporcionado. Desagui­ D esterrar . Desterrar, este-
sado, desguisado. rrar, banir.
D esproveer. Desprover. D esterronar. Desterroar.
D esprovisto. Despróvido. D estetar . Desleitar.
D espués , (adv.), depóis, des- D estete . Desleito.
póis, após. desi, apr)és, D estierro . Desterro, degre­
acabo. do, banizón o banigón
D espuntar . Depenicar. (ort. ant.)
D esquebrajar . Sachar, fen- D estilar . Distilar, gotexar,
der, escachar. pingar.
D esquiciar . Desencaixar, D estinar . Destinar, adicar.
desarranjar. D estino . Destino, fado, sór-
D esquitar. Desformar, des­ te, emprego, oura.
picar. D estocar. Destoucar.
D esquite. Despique, desfo­ D estreza . Habilidade, xeito.
rra (f.) D estripar . Estripar.
D estajo . Empreitada (f.), D estrizar . Esimigallar, es-
repartimento, estaxo. A miuzar.
destajo: arreo. D estrozado. Esnaquizado,
D estapar . Desatafegar. desmentido (ref. a pers.)
D estechar . Destellar, des- D estrozar. Esnaquizar.
teitar. F ig .: desagarimar, D estrucción . Desfacemen-
desacochar. to, astragamento.
D esteja r . Destellar. D estruir . Destruir, desfa-
D ESU — 103 — D IA B

cer, derrubar, estragar, D etenido. Detido, deteudo,


moquenar. aquedado.
D esuello . Esfoladura. D etentador. Detér, retér.
D esunir . Desunir, descon- D etergente . Deters ó r i o
chegar. (adj., verbo y sust.)
D esvalorización. Desvalori- D eterger . Detergir.
mento. D etonación. Detonadura,
D esvalorizar . Desvaler. estoupada.
D esván . Faiado. D etractor. Detraedor.
D esvanecer . Esvaír, embou- D etrás (adv.), detrás, após,
tar. ao derradeiro, ao dereito
D esvanecimiento . Esvai— de, trás.
mentó, testabán. D etrimento. Detrimento,
D esvariar . Desvairar. daño, enxeco.
D esvarío. Desvairamento. D euda. Déveda o divida.
D esven cijar . Estresillar. D eudo. Dé vedo.
D esventura . Desventura, D eudor. Devedor.
mesela, desdita. D evanadera. Devandoira,
D esventurada . Mesela bulideira, dovadoira, sa­
(sut.) rillo (m.), argadélo.
D evanador. Dovador.
D esventurado. Desditoso,
D evanar . Dovar.
malfadado, malpocado, D ía. Día. Al abrir el día:
desaventurado. ao abrente; al terminar o
D esvergonzado. Desvergo-
morir el día: ao estrele-
ñado. cer, entre lusco e fusco.
D esvergüenza . Desvergoña. Todos los días: a cotío.
D esviación. Desviamento, D iablear. Endiañar.
arredamento. V. Desvío. D iablo. Diabro, diaño, de­
D esviar . Deviar, arredar, fío y otras denominacio­
afastar. nes pop., como demon­
D esvío. Desvío. Alonga- che, demoro, perello, pe-
¡mento. rete. perecho, cachán, ra­
D etención. Deténza, deté- budo. Diablo que entra
mento, detardanza. en el cuerpo de las per­
D etener . Detér, empezar. sonas y que hace a éstas
D IA B — 104 — D IE N

hablar cofias sucias en D iablura. Diabrura, tras­


castellano: o sucio. Dia­ nada (en sent. de trave­
blo que penetrando en el sura).
cuerpo de las personas D iadema. Bandilo (m.)
hace a éstas dar gritos, D iariamente . (adv.), a co-
convulsiones y otras ma­ tío, a treu (ant.)
nifestaciones histéricas: D iario, (adj.), dial (los dos
ramo cativo. Diablo que gén.) A diario (ad v.) : a
sale del cuerpo de un en­ cotío, a treu.
demoniado mediante exor­ D iarrea. Correnza, foira.
cismos, y que hace dar D iaspro. Diaspe.
gritos al enfermo, acom­ D ibujado. Debuxado.
pañados de espumarajos D ibujar . Debuxar.
y pelos por la boca: mei- D ibujo . Debuxadura.
gallo. Diablo o especie D iciembre . Decembro. V.
parecida, que anda por el Apéndice.)
campo, vestido de señor, D iciendo. Loe adv.: y así
con gorra de visera, ha­ diciendo; y como íbamos
bla en castellano y per­ diciendo: ecTaquela.
sigue a las mozas para D icha. Dita.
violarlas: rabeno. Diablo D icharachero. Falangueiro.
que se presenta en una D ichoso. Di toso.
forma imprecisa, a veces D ieciseis . Diecisiete, diecio­
de animal, aficionado a cho, diecinueve (adjs.
cometer travesuras: tras- nums. card.), dezaseis o
no. Muchas otras deno­ dazaseis, dezasete o daza-
minaciones referentes al sete, dezaoito o dazaoito,
diablo o a supersticiones dezanove o dazanove.
que con él se relacionan D iente . Dente. D. incisivos
podrían señalarse, pero (fam .): chavellas. D. pre­
alargaría en demasía este molares: dentiqueiros, ar-
artículo, lo que sería im­ nélas. D. molares: V.
propio de la índole de Muela. Enseñar los dien­
este trabajo. tes (amenazando): rega­
D iablo de mar. Ave (Gallí­ ñados dentes. Castañetear
nula utra), focha. los dientes: chaveal-os

)
D IE S — 105 — D IR I

dentes. Hablar entre dien­ D igerir . Digerir, abagar.


tes : aboquexar. D. des­ D igestión. Digestión. Ha­
iguales: dentes d*anga^o. cer la dig. las aves: esmo-
D iestra . Déstra, deréita. ver.
D iestramente , (adv.), «ao D igital. (Digitalis purpu­
dereito. rea.) Abrula, aveluria.
D iestro. Déstro, dereito. Muchos nombres popula­
A diestro y siniestro: a for- res: dedaleira, campaíñas,
to e dereito. chuchamel, melicróques,
D iez . (adj. num. card.), déz. estralóques, bilitróques,
D iezmo. Dirimo. D. de ga­ bilincróques, y otro sin
nados: avinza. fin de términos com. que
D iferencia . Diferénza, es- se refieren al estallido de
tremanza. las flores.
D if e r e n c ia r . Diferenzar. D ignificar . Dignificar, adi-
Sin diferenciar, clasificar nar. ,
o calcular: a eito. D igno. Digno, adino, esgre-
D iferente . Diferente, desa- vio.
variado. D i j e . Berlóque.
D ifícl . Difícil, enfesto, ca- D ilación. Delonga, prolon­
ristioso. Lo que es difícil ga, prolonganza, demo­
de comprender: empeiti- ranza, inducía.
zo. D iluvio. Deluvio.
D ificultad . Dificuldade. D ineral . Diñeirada (f.)
Con d if.: adur o aduro o D inero. Diñeiro.
deduro. D intel . Lumiar, sobrelume,
D ificultar . Dificultar, em­ capealso, cargadeiro, pa-
pechar. dieira (f.)
D ifluir . Espargir o espar- D iócesis. Diócese.
guer. Dios. Deus.
D ifundir . Espargir, espar- D iosa. Deusa.
guer, espallar. D iosear. Endeusar.
D ifunto. Defunto, falesci- D ique. Doca (f.)
do, mórto. D irección. Dirección, ende­
D ifusión . Espargimento, es- rezo, rota.
pallamento. D irigir. Dirigir, encamiñar,
D IS C — io6 — D 1V I

enderezar, tender, regen D ispepsia , (fam.), acia.


D iscernimiento . Discerni- D isponer. Dispór, dispoñer,
mento, juizo, siso, enten- guisar, aguisar, arranjar.
demento. D isposición o habilidad pa­
D iscernir . Discernir, coñe- ra los trabajos . Airela,
cer, ajuizar, cousir. D ispuesto . Dispósto, pres­
D iscordancia. Discordancia, tes, presto.
destoanza. D isputa . Entersón, retería,
D iscordar. Discordar, des­ interquinencia, gurra.
toar, descordar, desacor­ D isputar . Contenciar, gu-
dar. rrar, interquinar, retesiar,
D iscordia. Discordia, des- entenzoar.
cordanza, destoanza. D istinguido. Distinto.
D iscrepar . Discrepar, des- D istinguir . Distinguir, es-
convir. tremar.
D isculpa . Disculpa, adaxe. D straer . Distrair.
D iscurrir . Discorrer. D istribución. Comparto.
D iseñar . Deseñar. D istribuir . Destranxer.
D iseño. Deseño. D isturbio. Revólta. Causar
D isfraz . Disfrace. disturbios: revolver.
D isfrutar . Desfroitar. D iverso. Desvariado.
D isfrute . Desfroito. D iversión . Bória, xólda, qui-
D isgustado. Desgostoso, rola, adivertimento, fol-
despagado. guedo. D. de campesinos:
D isgustar . Desgostar. rúa, ruada.
D isgusto. Desgosto. D ivertido. Boreante, adi­
D isipar . Disipar, emboutar. vertido.
D isleir . Delir. D ivertir . Adivertir, ruar.
D islocar. Escordar, desen- D ividir. Dividir, divisar. D.
caixar. en trozos, atorar, torar,
D isminución . Debalo. capolar. Departir.
D isminuir . Debalar, abai- D ivieso. Carafuncho. Expri­
xar. D. el caudal de un mir o reventar un d .: es-
río: avadar. Degaxar. furunchoar. D. de la na­
D isolver. Delir. riz: nafuncho. D. del pár­
D ispendio. Despeza (f.) pado, tirizó. V. Orzuelo.
D ivinidad. Divindade. D onar. Doar.
D ivisa . Divisa, sinal. D oncella. Dontéla.
D ivisar . Divisar, enxergar, D oncella. (Pez: Ophidium
• albiscar. imberbe), rubióca. En la
D ivisión. Divisón. ría de Arosa: Julia.
D obla, (moneda ant.), do- D oncellita o pez parecido.
bra. (Ophidium barbatum),
D oblar. Dobrar, domear. lorcha (Conide).
D. los árboles con el peso D onde, (adv.), onde, donde,
de los frutos: esmiñan- aonde, ú, adú. ¿Dónde?:
car. hulo? (m.), huía ( f ), hu.
D oble. Dobre, dobro (adj.) ¿En donde? o ¿de don­
D oblegar. Abaixar. de?: du, dulo. V. Apén­
D oblez. Dobra, dobreza. dice.
D ocena. Ducia. D ondequiera, (adv.), ú ohú,
D ócil. Dócil, jangal. quer que.
D octo. Docto, leterado. D ones. Dons o does.
D octor. Doutor. D onoso. Donoso, donairoso,
D octrina. D outrina. gasalleiro, churrusqueiro.
D ogal. Sogueira. D onosura. Doaro (m.)
D olenca. Doencia. D oñear. Doñear.
D oler. Doer, adoicir, ma- D oquier, (adv.), doqueira.
goar (fig.) D oquiera. V. Doquier.
D oliente . Doente (sust.), D orada. (Sparus aurata).
doentío (adj.) Pez abundante en las cos­
D olor. Dór (f.) Fig. mágoa. tas gallegas, y con fama
D. de huesos: moemento. de muy exquisito el de la
D oloridamente. Dóridamen- ría de Santa M arta (Cor-
te. nide): dourada.
D olorido. Dórido, cordido, D oradilla. B o t.: cerbúa
Fig.: magoado, angurado. (Ceterach offinarum).
D oloroso. Do roso, dooro D orado. Dourado.
(ant.) D orado. Dou rador.
D omar. Coutar. D oradura. Douradura.
D onación. Doazón. D orar. Dourar.
D onaire. Doaro o donairo. D ormilón. Dunmiñán.
í)ORM — 108 DURM

D ormir . Durmir. D ueño. Dono.


D ormitar. Dormentar, dur- D ulce . Doce. Dulce o ama­
miñar. ble (ref. a pers.): Jan-
D ormitorio. Durmidoiro. gal.
D ornajo. Maseira. D ulcera . Doceira.
D orso. Dorso, costas, lom- D ulcero. Docéiro.
bo. D ulcemente . Docemente.
Dos. (adj. aum. card.) Dous D ulzón. Docicallo (adj.)
(m.), duas (f.) D ulzaina . Dozaina.
Dosis. Dose . D ulzura . Dozura, melura.
D ote. Dote (m.). D una . Cabedélo.
D roga. Amavía. D uodécimo. (adj. num.
D ualidad. Duídade. ord.): Doceno.
D uda. Dúvida, dulta, dul- D uración. Dura, duranza,
tanza. enxeco. No tiene aturada, rendemento.
duda: non ten madía. D urar. Durar, render.
D udar. Duvidar, dultar, D uras . A duras penas. De
duldar, hesitar. duro.
D udoso. Duvidoso, dulto- D uraznero. Pexegueiro.
so. D urazno. Pexego.
D uelo. D o. F ig .: Dór, ma- D ureza . Dureza. D. de co­
goa. razón: callo.
D ueña. Dona. D urmiente . Durmente.

¡ E a ! (interj.). Eia! Ei! E conomía. Economía, pou-


E brio. V. Borracho. panza. aforro.
E bullición . Fervura, fer- E conómico. Económico,'
vedura. poupado.
Eco. Eco, son. E qonomizA r . Economizar,
— 109 — EM BA
1ECH AD
poupar, empetar, aforrar. palabras como señor,
E chado. Botado, deitado. rey: el
E l (pron.) El o il. Menos
E chadura. (De huevos pa­ usado en Galicia, pero
ra incubar). Deitadura. más en Portugal: ele.
E char . Botar, deitar, por, E léboro (gén. Helleborus
chimpar (según sig.). E. L.). Elébor, herba do
a correr: arripiolar. E. gando.
agua de socorro a un re­ E lección . Eleición (ant.:
cién nacido: exemprar. esleegon), escolma.
E charse . Deitarse, tombar- E lecto. Eleito.
se, botarse. E legancia . Elegancia, ga-
E dad. Edade o idade. Per­ rrideza.
sona de edad: edosa, en- E legido. Esleito, escollido,
terga o entrega. escolleito.
E dredón. Chumazo. E legir . Eslér, escoller, es-
E ducación. E d u c a c ió n, colmar.
crianza, ensino. E leuterio (nom. prop.).
Outél u outélo.
E ducado (mal). Desensina-
E levar . Alar, erguer. V.
E ducar. Educar, ensinar.
Levantar.
E goísta. Egoísta, comenzu-
E locuente. Elocuente, fa-
do. lante.
¡ E h / (ínterj.). Eh! ei! ou- E logio. Louvor.
ga! E lla (pron.) Ela.
E j e . Eixo. E llo (pron. pers.): Elo.
E jecu tar . Executar. Pron. demost.: iso, aque-
E jem pla r . Exemplar. lo. De ello: dal (ant.)
E jem plo . Exemplo.
E mbajada. Embaixada.
E jer c er . Exercer.
E mbajador. Embaixador,
E jercicio . Exercicio.
mandadeiro (ant.).
E jercitar . Exercitar.
E jército . Exército. E mbalador. Enfardelados
E jido . Eixido. E m balaje . Enfardeladura.
E l (art.) O. A voso, ante E mbalar. Enfardelar.
EMBA i io — ETMPA
E mbaldosado. Lajeado o E mbreadura. Breadura.
lajedo. E mbrear. Brear.
E mbaldosar. Lajear. E mbreñar . Embouzar.
E m balijar . Enmalar. E mbriagado. V. Borracho.
E mbalsamar. Balsamar. E mbrión. Embrión. E. de
E mbarazado. Embaratado. rana: V. Renacuajo.
E mbarazadura. Brazal. E mbrollar. Embrullar, em-
E mbarazar . Embrazar, em­ bercellar, atrafallar, en-
bargar. fondar, agargallar (ha­
E mbarcadero. Embarcadoi- blando).
ro, peirao. E mbrollo. Embrullo, en-
E mbaucador. Fachuqueiro. fondura.
E mbaucar. Enchouchar. E mbrollón. Embrullador,
E mbelesar . Embaír, enle­ atrafalleiro.
var. E mbrujamiento . V. Bruje­
E mbeleso. Embaimento, en- ría.
lévo. E mbrujar . Embruxar, en-
E mbellecer . Embelescer, meigar, enfeitizar.
alindar, aformosear. E mbudo. Fonil.
E mbellecimiento . Embele- E mbuste . Álburgada, arga­
zamento, aformoseamen- llada, andrómena.
to. E mbustear . V. Mentir.
E mbestida. Bimbión, topa­ E mbustero. Mentireiro, al-
da. burgueiro, aldrabón, bar-
E mbestir . Comecer. dalleiro, cambuceiro.
E mbiste . Comecemento. V. E merger. Emergir.
Embestida. E mi-nencia . Cume, cumiei-
E mbetunar . Betumar. ro, facho.
E mbocar. Embicar. E molumento. Gaxe.
E mbolsar. Embursar, em­ E mpadronador. Empadroa-
petar. dor.
E mboscada. Ciada. E mpadronamiento. Empa-
E mbotellar. Embotillar. droamento.
E mbozar. Embuzar. E mpadronar. Empadroar.
E mbozo. Embuzo. E mpajar . Empaliar.
EM PA — 11 EM U L

E m p a l iz a d a . Estacada. E mplumar . Empeñar.


E mpalmar. Engader, ajun- E mpobrecer. Arrequeixar,
tar. empobrecer.
E mpalme . Engadega. E mpobrecido. Acañado, em­
E mpanada. Empanada, pa- pobrecido.
terexa (com.). E mpolvar. Empoar, apoei-
E m pantu anar. Alagar, De- rar, apovellar, empoei-
ter, empantonar. rar.
E mpanar. Empanar, enfai- E mpollar. Chócár.
xar. Embazar, embafe- E mponzoñado. Pezoado.
xar. E mponzoñar. Empezoñar,
E mpapar. Empapar, embe­ embafar.
ber, enchoupar. E mporcar. Emporcallar,
E mparejar . Emparedar. chafurdar.
E mparentado. Parentado. E mprender. Troutar, co­
E mparentar . Emparentar, mezar, tentar, tencionar.
parentar. E mpresa . Empresa. E.
E mparrado. Alparrada. arriesgada: auso.
E mpeine . Empeña (f.). E mpujar . Empuxar, puxar,
E mpellón . V. Empujón. empurran
E mpeñarse . Empeñarse, pu- E mpujón . Empuxo, empu-
nar o puñar. xada, empurramento, ga-
E mpeño. Teima, puna, pu- rapaldo.
ña, demanda. E mpuñadura. Empuñadura,
E m p e r i f o l l a r s e . Alindarse. puño.
E mpero (conj. adv.). Em- E mpuñar . Empuñar, puñar,
poriso, porén. apuñar.
E mpezar . Comezar. E mulación. Emulación, be­
E mplasto. Estopada, bis- zo. V. Celo.
ma. E mular . Emular, parellar-
E mplazar. Emprazar. se, semellarse.
E mpleado. Empregado. É mulo. Émulo, contendor,
E mplear . Empregar. concurrente.
E mpleo. Emprégo. E n (prep.). en, n\ En el:
E mplomar. Chumbar. no. En la: na. En los:
EN AJ I 12 E'NCA

nos. En las: ñas. En otra E ncadenamiento. Encadea-


parte, en todas partes: mento.
allur. En algún.sitio: en E ncadenar. Encadear, en-
algures, n’algures. En cadeiar. En. con grillos
cuanto, no: de mentre. (grillóns): agrilloar.
En mala ocasión: caión. E ncajar . Encaixar, enca­
En balde, en vano: en char.
valuto. En otro tiempo: E n caje . Encaixe, pontil. En-
outrora, n’outrora. En cuchamento.
cuclillas: en crequenas, E ncajonamiento . Encacha-
a cachoupiño. mento, encacho, encai-
E najenación . Alleamento. xoamento.
E n ajenar . Allear, enallear. E ncajonar . Encaixoar, en-
E naltecer . Adinar. caixotar.
E namorado. N a m o r,a d o E ncalabrinar . Atordoar.
amor, amigo, namóro, E ncalador. Caiador.
entendedor. E ncalar. Caiar.
E namoramiento. Namóro, E ncalmarse . Acalmarse,
namoramento, namoran- acougar.
za. E ncalvecer . Calvexar.
E namorar. N amorar, do­ E ncallecer . Calexar.
ñear, enchoiar (com.) E ncamar. Acamar.
E namoricar. Namoricar. E ncaminar . Encamiñar.
E nano. Enao (fem., ená); E ncanalar . Encañar, canei-
anao (fem., ana). rar.
E narbolar. Arvoar, erguer, E ncandilar. Encandiar, en-
enarvonar. tear, engaiolar, aparvar.
E nardecer. Acender, boli- V. Deslumbrar.
zar. E ncanillar . Encanelar.
E nardecimiento. Bolizo. E ncantado. Encantado, fa-
E narenar . Areiar. dado, enfeitizado.
E ncabalgar. Cabalgar. E ncantador. Encantador,
E ncabellecer . Encabelar. feiticeiro, meigo (sust. y
E ncabritarse. Encabuxar- adj.).
se. E ncantamiento. Encanta-
ENCA 1 13 — EN C O

mentó, encantaron (f.) gueras: afogueirar, alu-


ort. ant.. rneirar. E. con llamas:
E ncantar . Encantar, enfei- aflamar, alaprear.
tizar. E ncedido. Aceso.
E ncanto. Encanto, encan­ E ncendimiento. A c e n d i -
tamento, feitizo, encanta, mento, ardencia.
cón (f.) ort. ant. enle­ E ncenizar . Encinzar.
vo, enlevamento. E ncerar . Enceirar.
E ncañada. Regueira. E ncerrar . Encerrar, -pe
E ncañado. Canizado. char o fechar (esp. con
E ncañar . Encañar, canei- cerradura).
rar, cañizar. E ncía . Gengiva o engiva.
E ncañonar. Encañar, enca- E ncierro. Encerró.
nudar. E ncima (adv.) Acima, cima,
E ncapillar . Encapelar. encol, asuso, enriba, ade­
E ncapirotar. Caparuchar. suso.
E ncaramar. Aganchar. E ncina. Aciñeiro (m.).
E ncarar. Defrontar. E ncinar . Aciñal.
E ncarcelar . Encarcear, en- E ncintar . Enfitar.
cadear, agrilloar. E ncizañar . Encirrar.
E ncarecer . Encarir. E nclavar. Encravar, chan­
E ncarecidamente. Ainada­ tar.
mente. E nclenque. Adoentado, en-
E ncargado. Encarregado. gurrado, esgurriado.
E ncargar. Encarregar. E nclocar. Chócár.
E ncargo. Encargo, cárrego, E ncoger. Encoller, embe­
emprego. ber. Encogerse las per­
E ncariñar . Agarimar. sonas: amaceirarse, en-
E ncarnado. Encarnado, ver- gruñarse, encobarse.
mello, vis, corado. E ncogido. Encollido, engou-
E ncarnadura. Carnadura. mado o engruñado.
E ncauzamiento . Birtamen- E ncoladura. Colage.
to. E ncolar. Colar.
F ncauzar. Birtar. E ncomendar. Coméndar,
E ncender. Acender. E. ho­ acomendar.
EN C O — 1 14 — H N EB

E ncomienda. Coménda. E ndemoniar. Endemoñar,


E ncono. X en reira, arreda- empecer.
mento. E ndentecer. Dentecer.
E ncontrar. Encont r a r , E nnderezar. Endereitar.
achar, topar. E ndiablado. Endiañado.
E ncopetado. Fachendoso. E ndiablar. Endiañar.
E ncorvado. Recurv a d o , E ndilgar. Endergar.
apremido, alombado. E ndiosar. Endeusar.
E ncorvar. Recurvar, co- E ndrina. Abruño (m.).
mar, alombar. E ndrinal. Abruñal.
E ncrespar . Encrechar. E ndrino. (Prunus spinoso).
E ncrucijada . Crucillada o Este arbusto o pequeño
encrucillada. árbol que tiene en caste­
E ncuartar. Abordelar. llano varios nombres co­
E ncuadernar. Encadernar. marcales (arto negro, ma-
E ncubierto. Encóberto. rañón, arañón. briñón);
E ncubrir . Encobrir, atafe- en catalán, burruñolé,
gar. abreñoné, arañó y esca-
E ncuentro. Encontró, re- ñagats, y en vascuence,
contro, refería, briga o lorribeltza y arantza; es
breiga, topada (según tan escaso en el medio­
sig.). día de España, como
E ncumbrar. Encumear, cu- abundantísimo en el nor­
mear. te, sobre todo en Gali­
E ncurtido. Encortido. cia y Portugal galaico,
E ncharcado. Alagoadizo. en donde se conoce por
E ncharcamiento. Encora- abruñeiro.
mento. E ndulzadura. Adozamen-
E ncharcar . Aiagoar, enco­ to.
rar. E ndulzar. Adozar o endo-
E ndecha. Endeixa. zar.
. E ndemoniado. Endemoña- E ndurecer. E n d u r e c e r ,
do, endiañado, empecido. entestecer.
Mujer endemoniada: E nebral . Simbral. simbei--
arramada. ra.
ENEB — 1 15 — EN FL

E nebro. (Juniperus com- E nfadadizo. Enfadadizo,


munis). Este árbol co­ agastadizo, tornadizo,
nocido en castellano por tar, abufar, amuar.
infinidad de nombres co­ E nfado. Enfado, enfada-
marcales (grojo, ipuro, mento, agastamento, abu­
orrea, jabino, sabino, ca­ fo, arrufo, abufamento,
ra, cada, broja, buto), amuomento.
también recibe varios en E nfadar. Enfadar, agastar,
gallego, aunque por no abufar, amuar.
estar seguros de que per­ E nfangarse . Enlamearse.
tenezcan a la misma es­ E nfardar. Enfardar, afar-
pecie todos, apuntamos delar.
el más común en Gali­ E nfermar . Enfermar, ama­
cia y Portugal, que es lar, adoentar, adoecer
el de simbro. (esp. enfermar de rabia).
E nemiga .' Nemiga. E nfermedad. Enfermidade,
E nemigo. Inimigo, imigo, doenza, mal.
(ant.). E nfermería . Enfermaría.
E nemistad . Inimizade, des­ E. de leprosos: malata-
amor. ría.
E nemistar . Inimistar, en- E nfermero. Enferméiro.
miciar. E nfermizo . E n f e r m i z o ,
E nergía. Energía, forza. doentío.
E nérgico. Enérgico, forte, E nfermo. Enfermo, ma,
irtio. mao, malado, adoenta-
E neriz amiento. Arrepia- do, amalado, doente (esp.
mento do cábelo. enfermo de rabia).
E nerizar . Arrepiarse os cá­ E nfervorizar. Afervoar.
belos. E nfiladas. Enfiadas.
E nero. Janeiro. V. Apén­ E nfilamiento . Enfiadura.
dice. E nfilar . Enfiar.
E nertarse . Pórse hirto. E nflaquecer. Enfraquecer,
E nervación. Enervamento. afracar, afolar.
E nervar . Enervar, abater, E nflaquecimiento . Enfra-
apoucar. 1 quecimento.
EN FR i ió — E N JA

E nfrenar . Enfrear. E ngolosinar. Enlarpeirar.


E nfrentar . Enfrontar, de- E ngrandecer. Grander, me­
frontar. drar, alar.
E nfrente (adv.). En fren­ E ngreimiento. Orgullo, vai-
te, de fronte, contra, es- dade, entono, ufanía.
contra. E ngreírse . Entonarse, em-
E nfriadero. Enfriadoiro. polarse, enfoncharse.
E nfriamiento . Enfriamen- E ngrudar. Grudar.
to, arrefecimento. E ngrudo. Grude, grudo, en-
E nfriar . Esfriar. grudido.
E nfullar . Rañar no jógo. E nguantar. Enluvar.
E nfundar. Embrullar. E nguedejado. Enguedella-
E nfurruñar . V. Enfadar. do, guedelludo.
E ngalanar. Enfeitar, ornar. E nguedejar . Enguedellar.
E ngallado. Dereito, ergui­ E ngullir . Engulir, enguli-
do. par.
E ngañador. Enganador, de­ E nharinar . Enfariñar.
lusorio, adroleiro. E nhebrar . Enfiar.
E ngañar . Enganar, deludir, E nhestar . Enféstár, por no
decebir. alto.
E ngaño. Engano, entinta, E nhebrar . Enmarañar.
andrómena, caxa, adróla. E nhiesto . Enfésto, erguido.
E ngañosamente. Enganosa­ E nhilar . Enfiar.
mente. E nhorabuena. En boa ho­
E ngañoso. Enganoso. ra, noraboa, endebén.
E ngarabatar. Engancar. E nhoramala. En mala ho­
E ngarbarse. Empoleirarse. ra, noramala, endemal.
E ngarce. Encadeamento, E nhornar. Enfornar.
engadega. E njabonadura. Enxabroa-
E ngarzar. Engranzar. en­ déla.
fiar. E njabonar . Enxabroar.
E ngastar. Engastar, im­ E njabelgador. Caidor.
buir, encaixar. E njabelgadura. Caidura.
E ngatusar. Engaiolar, en- E njabelgar . Caiar, albei-
chouchar. gar.
E N JA 17 ENRE

E n jalm a . Enxalmo. E nmendar. Eméndár.


E njalmero . Enxalmeiro. E nmienda. Emenda, corre-
E njambradero. Colmeiro. gemento.
E njambrar . Enxamear. E nmohecer. Balorecer, bo-
E njam bre . Enxame. lorecer o abolerecer.
E n jaretar . Xaretar. E nmudecer. Amudecer, en-
E njau lar . Engaiolar. nodar.
E nj eco . V. Daño. E nmuescar . Encravar, en-
E njuagadura. Enxoagadu- caixar.
ra. E nnegrecer . Negrear, ne-
E njuagar . Enxoagar, bo- grexar, mourecer, amou-
chechar. recer.
E njuagatorio. Enxoagadu- E n n o blecer. Ennobrecer.
ra, bochecho, caldexo. Tener modos o maneras
E njuague . V. Enjuagato­ ennoblecidos: afidalgar.
rio. E nojado. Enojado, enoia-
E njugar . Enxugar, enxoi- do, anaiado.
tar. E nojar . Anojar, anogar,
I N J U I C J A R . Ajuizar. abufar, espeitar.
E njundia . Enxundia, inju- E nojo. Enojo, noio, ano-
lia (pop.) gamento.
E n ju tar . Enxoitar. E nojoso. Enojoso, noioso.
E njuto . Enxoito. E normidad. Enormidade.
E nlabiador. Falangueiro. E nrabiar . Enraivecer, adoe-
E nlabiar . Engaiolar. cer.
E nlazar . Enlazar, enleiar. E nramada. Enramada, ra-
E nlodar. Enlamear, lixar, mage, alparrada.
lixugar. E nramar . Enramar, enra-
E nloquecer . Enlouquecer, mallar, arramallar.
tolear, adoudar, ensande­ E nranciarse . Enranzarse.
cer. E. de gusto: reloucar. E nrarecer . Rarear, arra­
E nlosar. Lajear. sar.
E nlutar . Enloitar. E nredaeera. Trepadeira.
E nmarañar . Embrullar, en- E nredar. Enredar. E. en
cerellar. negocios: enquillotarse.
ENRE 118 — EN SO

E. el cazello: enguedellar- der. E. el corazón: Des-


se. Otras acep.: encere- afogar, desacorar.
llar, embrullar, fedellar. E nsanche . Alargamento.
E nredo. Enredo, enfondu- E nsangrentado. Sangoetn-
ra, mezclamento, andró- to, sanguiñento.
mena. E nsangrentar . Ensanguen-
E n rejar . Según sign.: En. tar, ensangoentar.
reixar, enredar, encar- E nsañamiento . Asañamen-
cear, encadear. to.
E nrevesado. Revesgado. E nsañar . Asañar.
E nripiar . Entullar. E nsartar . Enfiar.
E nriquecer. Cabidar, ditar. E nseguida, (adv.). Desegui­
E nristrar . Enrestar. da, decontado, axiña, a
E nrodrigonar. Chantar, es­ fío.
petar. E nsenada. Enseada. angra,
E nrojar . V. Enrojecer. a b ra ,1 arnéla.
E nrojecer . Avermellar, en- E nsenado (adj.). Tórto.
vermellecer, corar. E nseñamiento . V. Enseñan­
E nrojecido. Avermellado, za.
envei mellado. V. Rojo. E nseñanza . Ensinanza, en­
F nrollar. Enrolar. sino o insino.
E nrona. Entullo (m.). E nseñar . Ensinar.
E nronquecer. Enrouquecer. E nseres . Alfaias.
E nsalada. Salsada. E nsilladura . Seladoiro (m.)
E nsaladera. Saladeira. E n sillar . Selar, seladar.
E nsalmador. V. Curande­ E nsoberbecerse. Asoberbar-
ro. se, esturricarse.
E nsalmar . Exconjurar. E nsordecer. Abrouxear, en-
E nsalmo. Exconjuramento. xurdecer.
E nsalzamiento . V. Exalta­ E nsordecido. Abouxado.
ción. E nsortijado. Crecho.
E nsalzar . Ensalzar, exal­ E nsortijar . Ensortellar
zar, louvar, chafar, en- (ponerse sortijas), acre- *
cumear. char (rizar el pelo, etc.).
E nsanchar . Alargar, esten- E nsotarse. Embouzarse.
E N SU — 1 19 — EN ÍTR

E nsuciar . Su jar, lixar, li- E nterrador. Enterrador,


xugar. covéiro, campéiro.
E nsueño . Soño. E. angus­ E nterramiento . Enterra-
tioso : pesadélo. ment ó, entérraménto
E ntablado. Sobrado, enta- (seg. sig.), enterro.
boado. E nterrar . Enterrar, sote­
E ntabladura. Asabradar, rrar. E. profundamente:
entaboamento.. entoñar.
E ntablar. Entaboar, enta- E nterronar. Entérroár.
bolar, asobradar. E ntibiar . Amornar, tépe-
E ntado. Inxirido. dár, afrouxar, diminuir,
E ntallar . Entallar, asen­ abalar.
tar. E ntidad. Entidade.
E ntarimado. Entaboado, ti­ E ntierro. Enterro.
llado, asoallado. E ntintar . Entintar, tingir.
E ntarimar . Entaboar, ti­ E ntiznar . V. Tiznar.
llar asoallar. E ntoldar. Toldar.
E nteco. V. Débil. E ntonar. En toar.
E ntelerido. Entanguido. E ntonces (adv.). Entón,
E ntender . Entender, as­ daquéla. Entonces, en
mar. E o creer: coidar. aquel tiempo, en aquella
E ntendido. Entendido, en- ocasión, a la sazón: hic,
tendudo. a desóra. ¿Y entonces?:
E ntendimiento . Entende- E logo?
mento, siso, caletre (fam.) E ntorpecer. Entorpecer,
E nterado. Enteirado, apre­ entorpar, enxangar.
so. E ntrada. Entrada. E. a
E nteramente (adv.). De una casa: V. Dintel. E.
todo en todo. a las "apallazas” del Ce-
E nterar . Enteirar. breiro: ástrago.
E ntereza . Inteireza. E ntrañas . Entrañas. E. de
E nterizo. Inteirizo. los peces: galadas.
E nternecer . Enténrecér. E ntrapar. Empoar o cá­
E ntero (adj.). Enteiro, en­ belo.
trego. E ntrar . Entrar, introdu-
E N T R 120 — E N VO

cir, introdir, comezar, argalleiro, armante, abella-


encetar (según sig.). do.
E ntre (prep.). Entre, on- E ntronque. Entroncamen-
tre (ant.), antre. to.
E ntrecano. Arruzado. E ntuerto. V. Injuria. Có­
E ntrecejo . Entrecello. lico no puerperio.
E ntredicho. Interdito. E ntullecer . Detér.
E ntredós. Entremeio. E ntumecer . Barar, gou-
E ntremeter . Entremeter, mear.
trameter. E ntumecido. B arado.
E ntremezcjar . misturar, E nturbiado. Turbado, tor-
rnexer, remexer. bado, avólto.
E ntrenzar . Entranzar, en­ E nturbiar . Avolver, to r-
trenzar. bar, enfóxár. E. el mar:
E ntreoír. Entreouvir. arreolar.
E ntresacar . Escoller, es- E nvainar . Embaiñar.
colmar. E nvanecer . Envaidar.
E ntresuelo . Entresollo. E nvejecer . Envellecer, en-
E ntretanto (adv.). De- vellentar.
mentre.
E nvergadura. Envergamen-
E ntretejer . Eftitretecer.
to.
E ntretejimiento . Entrete-
E nviar . Enviar, remesar.
cedura.
E nvidia. Enveja o inveja.
E ntretener . Entreter, adi­
Cobiza.
vertir. Demorar, man-
E nvidioso. Envejoso o en-
ter, delongar.
veioso.
E ntretenimiento . Entrete-
nimento, adivertimento. E nvilecer . Viltar, aviltar,
Mantimento, mantenza. envilecer, abater.
E ntreverar . V. Mezclar. E nvilecimiento . Inveleci-
E ntristecer . Entristecer, mento, vilta, viltanza.
acoitar.' V. Afligir. E nvío. Enviamento.
E ntronque. Entroncamen- E nviudar. Enviuvar.
to. E nvoltorio. Embrullo, en-
E ntrometido. V. Atrevido, volvedoiro, envoltorio.
EN V O 121 ESC A

E nvolver. Envolver, em- Ourizo. Montón de eri­


brullar, atustullar. E. en­ zos: ouriceira.
tre paños: empañicar. E. E rmita . Ermida.
a un niño: V. Fajar. E rmitaño. Ermitao.
E nvuelto. Envólto, envol­ E rmunia . (Agrie.). Sequei-
vido, enróládo, embru- ro.
llado. E rogar. V. Repartir.
E n yesar . Engesar. E rror. Erro, cabuco.
E nyugar . Junguir o jun- E ructar. Arrotar.
gir. E ructo. Arroto.
E nzarzarse . Meterse entre E rupción contagiosa: co-
as silvas. V. Enredarse. lleitizo. Esp. de e: em-
E pidemia. Epidemia, anda­ pinxa.
d o (pop.). E sbelto. Esbelto, lanzal,
E pitafio. Epitafeo, bitafe. desempeñado, bringuélo.
É poca. Época, data, tem- E scabel . Escabélo, tallo
pán. baixo para os pés.
E quipaje . Equipaje, baga­ E scabiosa. (Jasione mon­
je, gornimento. tana). Boira azul.
E quipar. Aquipar, gornir. E scabullirse . Escapulirse.
E ra. Espacio de tiempo: E scala . Escada.
era. Agrie. : eirá, aira. E scalera . De mano: esca­
E rguir. Erguer. da. E. fija: esquéira. E.
E risipela . Dicípula. exterior de piedra: pa­
E rizar . Enourizar, alpori- tín.
zar, arpar, arrepiar. E scalio (Agrie.). Baldío.
E rizo. (Erinaceus euro- E scalofrío. Calafrío.
peaus L.) Ourizo ca­ E scalón. Degráu.
cho, ourizo cacheiro. E scampar. Arrazar, delam­
E rizo pez. (Gén. Diodon) par, avagantar, esbardar.
Ourizo peixe. E scanciar . Escancear, ser­
E rizo de mar. (Echinus vir ou beber o viño.
esculentus). Piñeira (f.). E scaño. Escaño, cadeixo.
E rizo. (Envoltorio de las E scapar. Escapar, ciscar
castañas y otros frutos). (pop)
E SC A 122 — ESC R

E scarabajo. Escarabeo, es- E scobilla. Escobiña.


caravello, carula (f.)> ré- E scocer. Laiar.
lo. E scoda. Cotás, martelo de
E scaramujo o agavanzo. canteiro.
(Rosa canina). Roseira E scoger. Escoller, escolmar.
brava. Molusco: V. Ne­ E scollo. Farellón. F ig .: pe-
rita. rigo, risco.
E scaramuza. Azaría, brigt, E scombro. Entullo, casca-
rixa. bullo.
E scarbadero. Escarvadoiro. E sco n d ed ero . Escondedoi-
E scarbadientes. V. Palillo ro.
de dientes. E sconder. Asconder, aga­
E scarbar. Escaravellar o char, alapar.
esgaravellar, esburacar, E scondidas (a). Ás agacha­
escavar, escabichar. das, a furto (loes, advs.)
E scarcha. Carazo (m.), la­ E scondite. Escondedoiro,
zo (m.). V. Helada. retroca. Juego del e .: jo-
E scardar. Escardear, de- go das escondidas, tulé,
serbar. navios (com.).
E sardillo. Angazo. E scoplo. Escoupre, bedano.
E scarnecedor. Escarnidor. Esp. de e. grande: for­
E scarnecer . Escarnecer, món.
moquearse, bulrarse. E scoria. Lía, refugo. E. de
E scarnio. Escarno. metales: escumallo.
E scarpidor. Escarmeador. E scorial. Rebotado.
E scatimar . Cercear, encur- E scoriación. Esfoladura.
tar, minguar, diminuir. E scoriar. Esfolar.
E scirro. Cirrio. E scorpión. Escorpión. E.
E sclava. Ancila. de mar (Scarpoena por­
E sclavo (adj.). Escravo. cus) escarapote.
E scoba. Vasoura o vasoira. E scozor. Laio, laimento,
E. de retamas: xésta. laiadura, ardencia.
E scobazo. Vasourada. E scribiente . Escrebente.
E scobera o retama. V. Re­ E scribano. Escribán.
tama. E scribir . Escreber.
ESC R — 123 — ES EN

E scritura . Escrita, escritu­ diferenciando las tres es­


ra. E. pública: finco. pecies referidas: folla do
E scrófula . Alpórca. ar, concélo, golfao, esga-
E scrofularia. (Scrophularia 11o.
aquatica L.). Albitorno, E scudilla. Escúdela.
hérba concheira, hérba E scudo. Escudo. F ig .: V.
das ferrefias. Amparo. E. del corazón
E scrofuloso. Alpórcádo, al- (nom. vulgar del apéndi­
pórquénto. ce xifoides): espiñéla.
E scualo de espinas (Squa- E scudriñar. Escodrinar.
lus squatium). Este pez E scuela . Escola.
u otro análogo se deno­ E scuerzo. Sapo.
mina en gallego lixa y E scueto (adj.) Simple, sin-
también cascarra. Más xélo.
usado el primer nombre E scueznar . Cascar as no­
en las rías del nory^de ces.
Galicia, y el segundo, en E scuezno. Miolo ou polpo
las rías del sur y Portu­ da noz.
gal. E sculpir . Esculpir, enta­
E scucha . Ascoita, esculca. llar.
E scuchar . Escoitar. E scupidera. Cuspidéira.
E scudar. Escudar. F ig .: E scupir . Cuspir.
agarimar, acochar, defe- E scurridizo. Corredlo, lez-
sar, defender, acorrer, ne, escorregadizo, esco-
socorrer, proteger. rregadío.
E scudero. Escudeiro, ar­ E scurrir . Escorrer.
mígero. E. nacidos y E se . (Pron. dem. mase.).
criados en la casa: escu- Ese, ise.
deiros de criaron (ort. E sencia . Esencia, célme.
ant.). Natureza, calidade.
E scudete o nenúfar. (Nym- E sencial . Esencial, prima­
phaea alba, odorata et rio, primejro, natural, ca-
Nuphar luteum). Existen bidoal, real (adjs.). Lo
varios nombres, ya apli­ esencial o más importan­
cados indistintamente, o te: ámago.
E SF O — 124 — ESPA

E sforzado. Esforzado, arri­ baión, suca. V. Campa­


zado, forte, valente, ba- nario.
ril. E spadañal. Espadanedo, es-
E sforzar. Esforzar, arri­ padanal.
zar, abofexar. E spadazo. Espadada.
E sfuerzo . Esforzó, fórza, E spadero. Espadeiro.
azo, alentó, denodo, pu­ E spalda. Espalda, espadoa,
lo. lombo, costas. Ancho de
E sfumar . Esfumar. F ig .: e: espadudo.
esvaecer, morrer, voar. E spaldarazo. JEspaldeirada,
E sfumino . Esfumiño. espadoeirada.
E sguince . Escordadura. E spantajo . Espantado. Esp.
E slabón. Malla (f.). de: taravella. F .g .: es­
E slabonar. Encadear. pantado, escanaveirado,
E sm eril . Pixote. estadea, esperpento.
E smero. Esmero, coidado, E spantar . Espantar',
atilamento. abraiar, arrepiar, axo-
Eso (pron. demost. n.). car, chafucar. E. o ha­
Eso, iso. cer huir a los animales,
E spaciar . Esparexer, es- insectos, etc.: escorren-
pargir, espallar. tar, espaxotar, tórnár.
E spacio. Buque. E spanto. Espanto, abraia-
E spacioso. Basto, largo. mento, orrepiamento.
E spada. Espada E. vieja: E spantoso. Espantoso, arre-
chanfallo (m.) piante, abraiante.
E spada. Pez espada. (Xi- E sparcido. Esparexido, es-
phias) xibarte. (Puertos pargudo (ant.), espargi-
de Foz y Noia. Cornide). do, espargudo (ant.).
E spadaña. (Typha latifolia E sparcimiento. Esparexe-
et. T. angustifolia) espa­ mento.
daña. Esp. de e. marina: E sparcir . Esparexer, espar-
seba. Muchos nombres gir.
comarcales castellanos E sparo. Nombre común a
son conocidos también en varias especies de peces
Galicia: anea, enea, entre los que se encuen-
ESPÁ ESPI

eran el besugo (V.), y E sperezarse . Esperguizar-


otros con denominacio­ se.
nes desconocidas en cas­ E spesar . Espesar, enmeste-
tellano, como son: casta- cer.
ñola, salpa, dentón, bu- E spetón . (E sox sphircena).
raz, pancho, abróta, bre­ Pión de Valdaio.
ca, boga, ollomol (V. Be­ E spía . Espía, esculca.
sugo), etc. Algunos de E spiar . Espiar, esculcar, es­
éstos entran en la deno­ pionar, espreitar, aseiar.
minación genérica caste­ E spina . Espina. E. dorsal:
llana de pajeles. V. Pa- V. Espinazo.
jel. E spinar . Espiñeira, espi-
E spárrago. Espargo. ñeira, espiñeredo.
E spartero. Baracexeiro. E spinazo. Espiñazo, cerrizo,
E spartizal . Barazal. , soá, aranguelo, fío do
E sparto. Baracexo. lombo (pop.).
E specialmente (adv.) es­ E spinilla . Canela.
pecialmente, endemáis. E spino. Nombre genérico
E specialidad. Especialida- del Cratcegus: espiño, es-
de. piñeiro.— El espino blan­
co o albar (Crataegus
E spectro. Espectro. Esp.
oxyacantha) que recibe
de: estadea, esperpento. infinidad de nombres co­
E spejea r . Escintilar, bri-
marcales castellanos (ma­
lar. juelo. marjoleto, espine­
E spejo . Espello. ra, escuero, espino biz-
E spejuelo . Espelliño. An- cobeño, etc.) es conoci­
teollos. do en Galicia y Portu­
E speluznante . Espantoso, gal por los de estropo,
arrepiante. estripeiro, pirliteiro, etc.
E speluznar . Espantar, arre- —Los frutos del espino
piar. (cuyos nombres castellar
E speque. Carrancha. nos son: majuelos, man­
E sperar . Esperar, asperar, zanillos, cireros y mata­
atender. piojos) se conocen en
ES.PI — 126 — ESQU
gallego por perullos o E sposa. Esposa, dona, mu-
peruxos. ller.
E spino de coral. (Coto- E sposar. E n c a d e a r as
neaster pyracantha), ar­ maos.
busto de la fam. de las E sposas. Cadeas das maos.
rosáceas, que abunda en E sposo. Esposo, home.
Galicia, y se cultiva co­ E spuela . Esposa. — Pisar
mo planta de adorno: espuelas: agillar.
espiño coraleiro. E spuma . Escuma.
E spino cerval . (Rhamnus E spumadera. Escumadeira,
cathartica): espiño cer­ viradeira.
val. E spumarajo . Escumallo.
E spino c a m b r ó n . V. Cam­ E spumoso. Escumoso.
bronera. E sputar . Esgarrar.
E spino prieto o de in jer ­ E sputo. Esgarro.
tar . V. Endrino. E sq ueje . Chanta, tanchei-
E spinoso. Espiñoso. ra, escalio.
E spíritu . Espirito, esprito. E squeleto. Esquelete, ar-
E spionaje . Espionage, es­ cabouzo.— E. de animal:
culca (f.). carcasa (f.).
E spita . Espiche, billote. E squila. Chocado (m.).
E spliego. Esprégo. E squilador. Chamorreiro.
E spolazo. Esporada. arrenteiro, tosquiador.
E spolear. Esporear. E squilar. C h a m o r r a r ,
E spolón. Esporón.— E. de arrentar, arrocar, tos-
ave: corvellón, • presun- quiar.
11a. E squileo. Chamorra, tos-
E spolonada. Esporoada. quía.
E spolvorear. Povear. E squilmar . Colleitar.
E sponjar . Erxilar, moli- E squilmo. Codeita.
gar, fonxear. E squilón. Chocado.
E sponjoso. Fonxe, erxila- E squina. Anco.
do, moliguento. E squinazo. Esconce.
E sponsales. E s p o n s a e s , E squivar. Esquivar, arre­
concértos. dar.
ESQU — 127 — ESTÍ

E squivez. Esquivanza, arre- E stapella . (Stapelia varié-


damento. gata). Fror do lagarto.
E stable . Estavel, duradoi- E star . Estar, permanescer,
ro, fixo. ficar, convir.
E stablecer . Estabelecer, E statura . Estatura, gran­
condir. deza.
E stablecimiento . Estabele- E statuto. Estututo, regra,
cimento. regulamento.
E stablo. Estábulo.— E. de E ste , ta , to. (Pron. de-
bueyes: boil. V. Cuadra. most.). Este, esta, esto
E staca. Estaca.— E. de ár­ o iste, ista, isto. Aques­
bol para reproducir: te, ta, to.
chanta. E stela . Ronsel (m.).
E stacar. Estacar, chantar. E stera . Esteira.
E stacazo. M ocazo. E stercolero. Esterqueira,
E stación . Estagón (ort. estrumeira.
ant.). E stéril . Estéril, maniño,
E stado. Estado.— En cier­ érmo.— Mujer estéril : có-
tas ocasiones: xeito. dega.
E st adojo. Estadullo, fun- E sterilidad. Esterilidade,
gueiro, fueiro. maniñez.
E stadoño. V. Estadojo. E stero. Esteiro. .
E stafermo. Bisodio. E stiércol. Estéreo, estru-
E stallar . Estalar. estou- me, cuito.— E. de algas
par. estourar. esboitar. marinas: argazo, seba,
E stallido. Estalo, estoupo, xebra.
estoupada, estoupamen- E stima . Estima, estimanza.
to, estouro. E stimar . Estimar, pregar
E stameña . Cariceta. (ort. anti.)
E stampido. V. Estallido. E stimular . Espóreár, agui-
E stancia . Estanga (ort. Uoar. pungir, empurrar,
ant.), sentó, parada, lo­ bezar, agillar.
gar, eido, lar, casa, so- E stímulo . Bezo. Fig. espo­
jornametno (según sig.). ra, pulo.
E stante . Andel, estavel. E stío. V. Verano.
ESTI 128 — E ST R

E s t ip u l a r . Pedir, convir, gallego por hérba do dé-


requerer. mo.
E stómago. Estómago. Pop:, E strechamente . Estreita-
boxo, calleiro. mente, apertadamente.
E storbar. Estorbar, des- E strechamiento . Estreita-
torbar, empecer. mento, apérto.
E storbo. Estorbo, estórba- E strechar . Estreitar, aper-
méoto, empecemento o tar, encurtar, restringir,
empecesmento, arranca- encoller, diminuir, acoi-
lio. tar, apremer, coitar.
E stornino. (Eturnus vulga- E strechez . Estreiteza, es-
ris). Estorniño. treitura, curteza, ardura.
E stornudar. Esbirrar o es- F ig .: mesquiñez, angu-
pirrar. ria, apérto.
E stornudo. Esbirro o es­ E strecho. Estreito, curto,
pino. apertado, preto.
E stotro. (Pron. dem.). Es- E strechura . V. Estrechez.
toutro. E strella . Estrela. Fig.: fa­
E strado. Astrago, baileo, do, sórte, dita.—Al salir
sede, cadeira.—Adj.: es­ las estrellas: estrelecer.—
trado, cobérto. Parpadear de las estre­
E strafalario. Choqueiro. llas: tremelucir.
E strago. Estrago, estraga- E strellamar . (Plantago co-
mento, estragueira, per- ronopus): hérba estrela.
da. clade (f.). E strellar . Estrelar, esma-
E strambótico. C. Extrava­ gar, esnaquizar. V. Es­
gante. trella.
E stramonio. (Datura Stra- E stremecer . Temer, fre-
monium). Esta sdlaná- mer, arrepiar, arreguizar.
cea, que recibe varios E stremecido. Freme n t e ,
nombres populares cas­ arreguizado, arrepiante,
tellanos (hierba hedion­ arrepiado.
da. higuera loca, man­ E stremecimiento . Trem or,
zana espinosa), se cono­ arrepiamento, arreguizo,
ce más generalmente en abalo.
ESTR 129 — ESPU

E strenar . Estrear. Cosa E xaltacións Exaltación,


estrenada: estreada, do exaltamento.
trinque (loe. adv.). E xaltar . Exaltar, enxaltar.
E streno. Estreo. E xcavación. Cabouco.
E streñido. Dureiro, aper- E xcelencia . Excelencia, ba-
tado.—Avarento, mesqui- rileza.
ño. E xcelente . Excelente, eixe-
E strépito . Estrépito, es- lente.
trondo. E xcepto adv.), Agás, eigo,
E stría . Regó, sulco. eceuto.
E stribillo . Fao. E xceptuar . Eceutar.
E stribo. Estribeira. E xcesivo. Sobejo, sobeio.
E stridencia . Estridencia, E xcitar . Encinar, avivar,
clangor. avivear.
E stropajo. Estropajo, fre- E xcomulgar. Excomungar.
gaduxo. E xcomunión. Excomuñón,
E stropear. Estropear, as- pauliña.
tragar. E xcrecencia. Caripócha.
E struendo. Estrondo, es- E xcusa . Escusa, escusanza,
t roído. secóla.
E stru jar . Espremer, esma- E xhalar . Delurar.
gar. E xorcisar. Escon jurar.
E stuario. Esteiro. E xorcismo. Escon juramen­
E studiante. Estudante. — to, escon juro.
E. pobre: codio. E xperimentar . Experimen­
E studiar. Estudar. tar, achar, tentar.
E studio. Estudo. E xploración. Exploración,
E uforbio. (Euphorbia la- asallo.
hyris) hérba rateira. E xplorador. Explorador,
E vangelio. Evangeo, avan- salidor.
geo. E xpósito. Botado.
E vaporar. Evaporar, dega- E xprimir . Espremer.
xar, esvair. E xpulsar . Expulsar, espe-
E vitar . Evitar, esquivar. lir, barir.
ESPU — *30 — EXTR

E xpulsión . Espulsión, ba­ ramente, a sobre guisa.


rrigón (ort. ant.) E xtraordinario . Extraordi­
E xtender. Extender, ten­ nario, raro. V. Extraño.
der, alongar. E xtravagancia . Extrava­
E xtendido. Extendido, ex- gancia. V. Locura.
tendudo. E xtravagante . Extravagan­
E xtensión . Extensión, gran- te, louco, tolo. V. Ex­
d e z a , prolongamento, traño.
comprimento. E xtravío . Extravío, des-
E xtenso . Extenso, longo, encamiño, erro.
comprido. E xtravío . Extravío, desen-
E xtenuar . Extenuar, aba- miño, erro.
ter, apouvigar, derrear. E xtremaunción . Crismei-
E xtirpar . Extirpar, arrin-
ras
car, convelir.
E xtranjero . Estrangeiro, E xtremidad . Extremidade,
foraño. cabo, termo, ponta, bico,
E xtrañar . Extrañar, es- topo.
traiar. E xtremo . Extremo, estre-
E xtraño. Extraño, estraio, meiro, cabeiro, derradei-
foraño, alleo, billostre. ro (adj.)—Sus.: V. Ex­
E xtraordinariamente. Fe- tremidad.
F

F ábula . Fábula, bouba, con­ F aldón. Aba.


tó falsedade. F alena. (Phalena syringa-
F acción. Facción, bandaría. rial), boíña.
F ácil . Doado. F alordia. Bouba.
F ácilmente . Doadamente. F alsear . Falsear, falsar.
F acilitar . Favoneiar. F alsedad. Falsidade.
F acistol. Facistélo. F alsilla . Pauta.
F actor. Facedor. F alta. Falla, desar.
F acultad. Faculdade, direi- F altar . Faltar, falir.
to. F altriquera. Faldriqueira,
F acultar . Facultar, favo­ peto, falchóca.
neiar. F allar . Falir.
F achada. Fronte, frontaría, F alleba. Amarrado, cara-
face. villón.
F a ja . Faixa, cidoiro (m.) F allecer . Falescer.
F ajado. Faixeado. F allecimiento . Falescimen-
F a ja r . Faxar, cinguir con to.
faixa, enfaixar. F. un ni­ F ama. Fama, sona, créto, re-
ño: enbrullar. nome.
F ajero . Embrullo. F amélico. Famelgo, famen-
F ajo . Feixe. to, esfameado.
F alca. Forra. F amiliar (adj.), familiar,
F alda. Falda o fralda, aba, caseiro, acostumado, doa­
saia.—Cólo.— F. de una do, paagao (ort. ant.)
montaña: descida, encós- F aneca. Este nombre, que
ta. no recogen los dicciona­
F aldero (adj.), fraldeiro. rios castellanos, pero que
FANE — 132 — FELI

se va extendiendo por fue­ F arándula. Farauta.


ra de Galicia, es la deno­ F arandulero. Farauteiro.
minación de un pez muy F arfulla . Gaguexada.
abundante en las costas F arfullar . Gaguexar.
galaico portuguesas. Se­ F arináceo. Fariñento.
gún Cornide, es la mis­ F aro. Faro, brandariz.
ma especie que en Fran­ F ascículo . Fascullo.
cia recibe gran variedad F astidiar. Amolar, amocar.
de nombres, según las re­ F astidio. Amoladéla.
giones: tacaud “ Roche­ F astidioso. Empeitizo.
la), baraud (Havre), pou- F atiga. Fadiga, fatérna, can-
le de mer (Fécamp), mal- seira.
cot (Brest), guitau (parte F atigar. Afaticar.
de Bretaña), morue frai- F auces . Fociños.
che (París).— Parece ser F az. Face, faciana.
que en todo Portugal y FÉ. Fé, fénzá, fiuza, fianza.
Galicia no existe otro F ealdad. Fealdade, fééza.
nombre que el de faneca, F eble . Febre.
si no es el que se aplica F ebrero. Febreiro, feverei-
a una variedad, que es el ro. V. Apéndice.
de basoca. F ebril . Afervoado.
F anega. Fanga, faínga. Esta F ecundación. Fecundación.
medida es sustituida en La época de la f. en las
Galicia por el ferrado, cu­ gramíneas y algunas otras
ya capacidad varía mu­ plantas, como la vid, etcé­
cho de una a otra comar­ tera, .recibe el nombre de
ca. Véase nota especial en farna. E j.: O centeo está
el Apéndice. na farna.
F anegada. (Fanega de tie­ F echa . Data.
rra). Se sustituye en Ga­ F echar . Datar.
licia por el ferrado de se- F eldespato. (Mineral), al-
meadura. V. Apéndice. bite.
F angal. Lameiro, barreira. F eligrés . Fregués.
F angoso. Lamacento. F eligresía . Freguesía.
F antasma . Pantasma. V. Es­ F elicidad. Felicidade.
pectro. F eliz . Feliz, ditoso, bendi-
FELI 33 — FIRM

toso, benfadado, abenzoa- liada, folión. F. grande,


do, benandante. solemne: fésta rachada
F elizmente . Felizmente, en- (pop.) V. Comida.
debén. F iguración: Figuramento.
F elón. Aleivoso, falso, trai­ F igón. V. taberna.
dor, tredor, tredo (ant.), F ija r . Fixar, afixar, fitar,
desleal. parar mentes.
F elonía. Aleivosía, desleai- F ije za . Fixidade.
dade, infidelidade, perfi­ F ijo . Fixo.
dia, tredice. F ila. Fía, fieira, rióla, rin­
F elpa . Veludo. gla, ringleira. Refiriéndo-
F eo. Feo, laido. dose a plantas: senque.
F éretro. V. Ataúd. E j.: una fila de manza­
F eria . Feira.— F. pequeña o nos : un senque de ma-
de poca importancia: fei- ceiras.
rón. Las diversas seccio­ F ilamento. Varfa.
nes de una f . : curros. F ilo. Fío. F. de instrumen­
F eriante . Feireante. tos cortantes: gume, agu-
F ermentar la masa . Le- me, gurre. La parte con­
vedar, aleudar. traria del filo: cota.
F erocidad. Ferocidade, fe- F ilósofo. Filósofo, filósafo
reza. (ant.)
F erviente . Afervoado. F iltro de amor. Amavío,
F ervoroso. Afervoado. amadoira.
F etidez. Fedor. F in . Fin, remate, acaba-
F étido. Fedento . mento, couce. Al fin: V.
F ibra. Freba. Finalmente.
F iebre . Febre, fervón. F inalizado. Encimado.
F iel . Fiel, fidel. F inalizar . Findar, encimar.
F ieltro. Feltro. F inalmente . Aporcima, de
F iemo. Estéreo, estrume. cabo e nacima.
F iera . Féra, belua. F ingimiento. Infinta.
F ieramente . Féraménte. F ingir. Enfenger.
F iereza. Féréza . F ino. Enxel. Ref. a cualida­
F iero. Féro. des de pers.: afidalgado.
F iesta . Fésta, quirola, fo­ F irme . Afincado.
FIRM — 134 — FRAG

F irmeza. Firmeza, firman- F ondear. Fundar, fundear.


za, firmedume.. F ondo. Fundo. F. de un re­
F isga. Fancado. ceptáculo: fondón.
F isgar. Gusmar. F ontana. Fonte, fontéla.
F isgón. Gusmo. F orastero. Foraño.
F isgonear. Afuroar, gusmar. F orcejear . Gurrar.
F laco. Fraco, escarnizado, F orcejeo. Gurra.
andido, estusigado, estusi- F orfícula o t ijer a (insec­
goso. to), cadéla de frade.
F lama. Chama. F orja . Fórxa, fornalla, frá-
F lanco. Aza (f.) goa.
F laqueza. Afrouxamento. F orjador. Forxador, ferrei-
F leco. Fleque. ro.
F lecha. Frecha. F orjar . Fórxár.
F elchador. Frecheiro, fitei- F orma. Forma, modo, xeito.
ro. F ormado. Enformado.
F lechazo. Frechada. F ornicar. Ambrar.
F lemón. Boloardo, colledi- F ornido. Nembrudo, sexo.
zo. F orraje . Ferrán (f.), ferraia
F letar. Afleitar, afretar. (f.)
F lojedad. Afrouxamento. F ortificado. Afortalado.
F lojo. Fandélo, cativeiro. F ortificar. Fortelezar, afor-
F lor. Flor, fror, frol. telezar, afortalar.
F lor del canario. (Tropceo- F ortuito. Fortoito .
lum minus), fror do san- F ortuna. Adaxe. V. Suerte.
gue. F orúnculo. Furuncho.
F loresta. Fu resta. F orzar. Forzar, impeirar.
F lujo y reflujo del m a r : F osa. Fosa, cóva, burata.
avalar e devalar. Foso. Foso, cabouco, cava,
F luir . Xorrar. carcava.
F ofo. Mol, balófo, foco. F racturar. Britar.
F ogata. Lumeirada. F ragancia. Cheiro, arrecen-
F ogosidad. Fogaxe. do, recendo.
F oliáceo. Afollado. F ragante. Cheiroso, recen-
F omentar. Arrequentar. doso.
F ondeadero. V. Ensenada. F ragmento. Cacheno.
FR A I — 135 FU ER

F raile . Frade, freire. F rialdad. Frialdade, friaxe,


F raile marino (pez), peixe friura.
capelo. F río. Frío. F. en las manos:
(Arum arLa-
F railillos . siríes. F. seco: sieiro.
rum), hérba dos candís F riolero (adj.), friorento,
F railuno (adj.), fradengo. friento.
F rancachela. Comedéia. F riolera. Lilán, cigallada.
F ranco. Abérto, barvesco, F rondoso. Frondente, gru-
paa^ao (ort. ant.) mido, vizoso, follento, fo-
F rancisco (nom. propio). lloso.
Francisco. Fam .: Fuco, F rontera. Fronteira, raia.
Farruco. La f. de Portugal, por an­
tonomasia: a raia.
F r an ja . Chilón (m.)
F ronterizo. Fronteiro, fron­
F raude. Frao. terizo, arraiano.
F ray . Frei.
F rotar. Esfregar, luir. F.
F recuencia . (Con), adoito,
suavemente deluvar.
acotío, decote, espesa­
F ructificar . Freitar.
mente.
F runcir . Francir.
F regadero. E sfregador. F rángula. V. Cornejo.
F regado. Esfregamento. F ruslería . V. Friolera.
F regar. Esfregar. F ruta . Froita. F. pasada:
F reír . Frigir, fritir. amerada. Caseta de vejj-
F réjol . Feixó. dedores de f . : chafarís.
F reno. Freo, freio, entrave, F rutilla . V. Fresa.
traván. F ruto. Froito, proviso.
F rente . Fronte, frente. F uego. Fógo.
F resa . Morango. F. silves­ F uelle . Fóle, fólíco. F. de
tre: morote, amorote, mo- fragua: barquía.
rodo, morodio, amorillón. F uente . Fonte. F. de un ca­
'F resal . Morandeira, mo- ño: picho. F. pública con
rangueira. varios caños: chafarís.
F resera . Morangueiro, mo- F uentecilla . Fontaíña, fon-
rangueira. tiña, fontéla.
F resneda. Freixal, freixido. F uer . A fuer de (adv.), for.
F resno. Freixo, freixeiro. F uera. Fóra.
Fu e r 136 — GACH

¡ F uera ! (interj.), ¡fóra!, F uina . V. Garduña.


¡safa! F umaria. (Fumaria officina-
F ueras (adv.), agás. lis, etc.), hérba dona, ma­
F uerte (adj.), forte, rufo, ta fógo.
rexo, valente, baril, acei- F undación. Fundación, con-
ardo. dide.
F uerte (sust.), forte.
F u er t em en t e (adv.), derre- F undar. Fundar, condir.
géo. F utesa . V. Friolera.
F u erza . Forza. Con fuerza: F uturo (adj.), futuro, vin-
derregeo o de regeo. doiro.

G.— Podemos considerar a de algunas gentes, lo que


esta letra con la misma recibe el nombre de gea-
pronunciación en las dos da. Antes de las vocales
lenguas antes de ¡as vo­ e, i tiene el mismo soni­
cales a, o y u, y ante las do de la j o x fuerte. V.
consonantes 1 y r; pues en la letra j.
el levísimo sonido un po­ G abán. Gabán. G. de dóri­
co más fuerte en gallego, co: abata.
no suele diferenciarse en G abazo. Bagazo.
la práctica, y en cambio
pudiera confundirse con G abela . Gabela, imposto.
el sonido fuerte de la j G acha. Papas. G. de hari­
castellana, que constituye na de avena: afreitas,
una pronunciación viciosa arraodas. G. de panizo:
GACH 137 — GALL

míllaras. G. hechas en cal­ Premio, recompensa, etc.


do : pegas. G alardonar. Galardoar.
G acho (adj.), cabano. G albana. Preguiza, móleza.
G afar . Gafar, engaifecer., G albanero. V. Perezoso.
Agarrar, aferrar. G albanoso. V. Perezoso.
G afedad. Gafeira, morriña. G alerna. V. Tempestad.
G afo. Gafo, gafeirento, mo­ G alio. Bot. (rubiácea del
rriñoso, morriñento, sar- gén. galium), agana, hér-
nento, sarnoso, lazarento, ba do rodicio, callaleite.
leproso (según sig.) G alocha. Galorcho, taman­
G age. Paga, soldo, soldada, go.
proveito, utilidade, pre­ G alón. Cairel. G. de oro:
ñor. ourofre.
G aitero. Gaiteiro, (lomo G allardía. Garrideza, bari­
adj.: v. alegre. leza, donairo.
G ajo . Gallo, gacio, esgallo, G allardo. Garrido, baril,
pola, ponía. G. de uvas: donairoso, arrizado, enxel,
escádea (f.) rexo, valente, ousado,
G ala . Gala, adobío, enfei- aposto.
te, barileza, louzanía. G allear . Galar (en sent.
G alanteador. Galante, na- prop. y fig.)
morado, festexeiro, gasa- G allina . Galiña. Fam .: chu­
lleiro, donairoso. cha, churra.
G alantear . Galantear, na- G allina ciega (juego), pita-
morar, doñear, festexar, céga.
gasallar. G allinero. Poléiro.
G alanteo. Galanteo o ga- G allineta de mar . (Trigla
lanteio, namoro, namora- gurnardus, t, hirundo),
rnento, garzonía. andoriña.
G alantería . Galantería, na­ G allo. Galo.
moro, namoramento, ado­ G allo (pez: zeus faber),
bío, drudaría, garzonaría. sanmartiño.
G alanura . V. Galantería y G allofa, o comida dada co­
gentileza. mo limosna. V. Comida.
G alápago. V. Tortuga. G alludo. (Squalus galeus),
G alardón. Galardón. V. cazón.
GAMA - 138 — GARB

G amacha. V. Oropéndola. gallo (según clase), gui-


G amarza. (Peganum Har- cho, fateixa.
mala), olio de boi. G angoso. Fañoso.
G am baj . Gambar, cambax G anguear. Fañar, fungar.
o cambáis. G angueo. Fañeo, fañamen-
G ambesón. V. Gambaj. to.
G amón. V. Asfódelo. G anso. (Anser vulgaris). En
G amuza. (Rupicapra pyre- los documentos gallegos
naica parva)* Especie de antiguos, vese escrito san-
pequeño tamaño que vive gano. Hoy parece existir
en los montes cantábricos la misma denominación
y otros de la parte norte en ambas lenguas.
y este de Galicia: camur- G añán . Matalote, traballa-
za, rebeco (m.) dor, labrego.
G amuzado (adj.), camurza- G añote. Gorxa.
do, amarelado. G arabatear. Onciñar.
G ana . Gana. Deseio. vonta- G arabato. Onciño.
de, azos, leser o lecer. G arabito. Chafaris, picardel.
G anadería. Gandaría. G arantía . Garantía, abono,
G anadero. Gandeiro. abonamento, responsabili-
G anado. Gado, gando. G. en dade, peñor.
general: facenda. G. vacu- G arantizar . Garantir, segu­
co: armentío. Cada pieza rar o asegurar, manter,
de g. vacuno: emprega. abonar, defender.
G anado. A dj.: gaño. P. p .: G arañón. Guarán, burraxo.
gañado. G arba. V. Haz.
G anador. Gañador. G arbarnzo. (Cioer arieti-
G anancia . Gaaza, gaaga (ort. num). Esta leguminosa
ant.), ganza, gañadía. puede decirse que no se
G anar . Gañar. cultiva en Galicia, si no
G ándara. Esta palabra, de es muy escasamente en
origen gallego, es admiti­ algunos lugares de la pro­
da en los dice, castella­ vincia de Orense. Se le
nos. Tierra baja, incul­ denomina garbanzo cas­
ta y cubierta de maleza. tellano. El nombre usado
G ancho. Gancho, onciño, es- en Portugal de grao de
GARB — 139 — GATI

bico parece ser desconoci­ G argajeo y gargajo. Esga­


do en todo el territorio rro.
gallego. Valladares apun­ G arganta. Garganta, górxa.
ta el término herbanzos, G. o estrecho entre mon­
que nosotros no hemos tañas: encróba, encróbia
visto más que en su Dic­ o gólga.
cionario. G árgara y gargarismo. Gar-
G arbar. Agr.: enfeixar, en- garexo.
G argarizar. Gargarexar.
gavelar.
G arbear. Donairear. G árgol. V. Huevo.
G a r b i l l a d o r . Cañeiro.
G árgola. Chafarís (m.)
G arlito. Garmelo. V. Tram ­
G arbillar . Cañar.
G arbillo. Cañeira (f.) pa.
G arbo. V. Gentileza y ga­ G arra. Pouta, gadoupa.
G arrancho. Esgallo, gui-
llardía.
G arboso. V. Gentil y ga­ cho.
G arrapata (gén, Ixodes),
llardo.
carracha.
G arduña. (Mustela foina). G arrote y garrucha. Ca-
Este mústélido, que recibe deixo (m.), roldana.
varios nombres com. cas­ G arzo (adj.), gacio.
tellanos (fuína, güina, fa­ G arzón. Mancebo, mozo,
gina, pabialbillo), conó­ rapaz.
cese en Galicia con el G arzonear. V. enamorar y
nombre, más generaliza­ galantear.
do, de martaraña; menos G astar . Gastar, desprender.
usado, fuíña. G asto. Gasto, despesa, cus-
G arduño (adj.), raposo, ar- ta. G. que ocasiona un
teiro. parto: angródas.
G arfuda. Poutada. G atada. Rabuñadura.
G arfear . Enganchar. G atas. Andar a gatas (loe.
G arfio. V. Gancho y gara­ adv.), andar as degateñas.
bato. G atear . Agatañar, rabuñar.
G argajeada. Esgarradura. Aganchar.
G argajear . Esgarrar, gargo- G atera . Gateira.
lexar. G atitos. V. Puntera.
GATO — 140 G IB A

G ato. Gato. Fam :. mico, G eneración. Geragón (ort.


micho. Buscarle tres pies ant.)
al gato: dispertar ao can G enerador. Gerador.
que dorme. G eneral . A d j.: geral. Sust.
G avanza o gavanzo. V. Es­ mil.: general.
caramujo. G eneralmente . Geralmente.
G aveta. Cañete (m.) G enerosamente . Graada-
G avia. Gaiola. Agrie.: cóva. mente, francamente, gene­
G avilán . (Accipiter nisus), * rosamente.
gaviá, bexato. Aplic. a di­ G enerosidad. Generosidade,
versos objetos: gaviá. generosía.
G avilla . Gavéla, feixe, mó- G eneroso. Generoso, bon,
11o o mónllo. doado, gostoso.
G aviota. (Larus argentatus, G entil (adj.), gentil, baril,
etcétera), gaivóta. Esp. de lanzal, donairoso, enxel,
(Larus canus?): pillara. garrido, aposto.
G ayo. Gaio. V. Alegre. A ve: G entileza . Gentileza, bari-
V. Oropéndola. leza, donairo, garrideza,
G azapera. Covil. fidalguía.
G azapo. Láparo. V. Error. G entío. Gentío, moita gen­
G azmoñería. Refollo (m.) te. Pop.: familia.
V. Fingimiento, hipocre­ G entualla . V. Gentuza.
sía. G entuza . Cafualla, gafulla-
G azmoño (sust. y adj.), re- da.
folleiro. G ermen . Germe, germólo.
G aznápiro. V. Necio. G erminación. Germinación,
G aznate . Górxa. brotamento. V. Germinar.
G azuza. V. Hambre . G erminar . Germinar, ger-
G élido. Gélido. V. Helado. molar. G. en ciertos ca­
G emebundo. Gemente. sos: agrelar, agrelecer,
G emelo. Gemeo. genecer, aguramelar.
G emido. Gemido, chagudo. G esticulación . V. Gesto.
G emir . Gemer, changer, car­ G esticular . Acenar.
pir. G. débilmente: arqui- G esto. Aceno, contienza.
xar. G iba .Lomba, carcova.
GIBA 141 — GOLO

G ibado. Alombado, carcova- (sust. y adj.), vereeiro


do. (adj.)
G iboso. V. Gibado. G obernar. Gobernar, ve-
G igante. Giganto, jaián. rear; bailir, reger. G. un
G ilvo (adj.), cor do mel. barco: marear.
G imiente . Salaiante, gemen­ G obierno. Gobernó. (Distin­
te. tas aplic. como en cast.)
G imotear. Gemer, jemear, Sin gobierno: á barata
jinicar, choramicar. (loe. adv.)
G imoteo. Gimeo. G obio. (Gobio fluviatilis),
G inete . Ginete, cavaleiro. cadoz.
G iralda. Grimpa. G ogo. V. Gorgojo.
G iraldilla. Grimpa. G olfán. (Nymphaea alba),
G irándula. Girándola. folla do ar.
G olfín . V. Delfín .
G irar . Girar, virar, voltar. Golilla . Golélla.
G irasol. (Helianthus an-* G olondrina. (Hirundo rusti­
nuus), tricoco. ca), andoriña.
G iratorio. Giratorio, vira- G olondrina de las venta ­
doiro. nas . (Chelidon urbica). V.
G iro. Giro. Viramento, vól- Vencejo.
ta. G olondrina de mar. (Ster-
G irón. Farrapo, rachadura. na hirundo), carrán (m.)
G ironado. Esfarrapado, ra- G olondrino. V. Divieso.
chado. Magoado. G olondro. Degoro, cubiza.
G lacial . Glacial, gelado, G olosina. Larpeirada, lam­
giado, algente. betada, bambuxada, lan-
G ladido. (Gladiolus commu- goñada, piperete, pipere-
nis), hérba, estoque. tada.
G leba . Gleba. Eido, herda- G oloso. Lambaz, lambazas,
de. Agr.: leiva. lambaceiro, lambereteiro,
G losa. Grósa. lambón, lambisqueiro, lar-
G lotón. Alarbio. V. Goloso. pán, larpeiro. (Todos es­
G lotonear. Alarbiar. tos adj. son empleados,
G lotonería. Alarbiamento. además, en sent. deni­
G obernador. Gobernador grante.)
GOLP — 142 — GRAM

G olpe. Golpe, colbe, colpe, G orguera. Gorgoiro, gor-


pancada. G. en la espal­ gueira.
da : lombeirada. G. en G orra. Pucha, G. de recién
la cabeza: croque. G. en nacido: cufete. De go­
la parte ant. de la pier­ rra (loe a d v .): de moca.
na: canelada. G. en los G orrión. (Passer domesti-
nudillos de los dedtas: cus), sirín, pardal.
cotenada. G. en el codo: G orro. Pucho.
cotovelada. G. en la na­ G ota. Pinga, fecha, gota.
riz: esnafradura. G. en el G otear. Gotar, pingar.
pecho: peitugada. G. en G otera. Goteira, fenda.
la nuca: culigada. G ozar. Rever.
G olpeadura. V. Golpe. G ozne. Gonzo, pálmela.
G olpear. Golpear, colpar, Gozo. Goio.
apancar, bourar, bater. G. Gozoso. Goioso.
referentes a las partes G rabado. Grabura.
del cuerpo: crocar, esna- G racejo . Laracha.
frar, culigar, peitugar, et­ G racia. Grag3 (ort. atn.)
cétera. V. Golpe. G. pa­ Caer en gracia: en cher-
ra avisar: petar. lle o olio. Gracias a D ios:
G ollería. V. Friolera. grado a Deus.
G ollete, o cuello de vasi­ G raciola. V. Centaura me­
ja : vinca. nor.
G omía. V. Glotón. G racioso. Gracioso, chu-
G once. V. Gozne. rrusqueiro, donairoso,
G ordo. Gordo, gróso, bo­ chocalleiro.
cho (ref. a pers.) G radería. Escadaría.
G ordura. Gordura, grosu­ G rada. Degrao (m.)
ra. G. de cerdo: baña. G rado. Grao, grado,
G orgear. Arrechouchar, re- G r aja . (Hembra del grajo),
chouchar, axixir. gralla.
G orgeo. Rechoucho, arre- G rajo . (Corvus frugileus),
choucho, arrechouchío. grallo.
G ogojera. Banqueira. G rama. (Gramínea oloro­
G orgojo. Bruco. sa), lésta.
G órgola. Golada. G ramal. Lestedo, lestide.
GRAM — *4? — GRIM

G ramil . Gramiño. G ratitud. Gratitude, reco-


G ramilla . Gramadeira. ñecimento, agradecimen-
G rana. Grá (sust. y adj.) to.
G ranar . Gradecer. G rato. Grato, recoñecido,
G ranate (adj. y sust.), agradecido, doce, aceito
garnado. (según sig.)
G rande. Grande. Tan gran­ G rave. Grave. V. Pesado.
de: camaño. G ravar. Gravar, carregar,
G randeza. Grandeza, gran­ asobaliar, vexar.
dor, grandía. G ravativo. Vexatorio, aso-
G ranear. Semear. ballante.
G ranel . Morea. A granel: G rave. Grave. V. Sesudo,
a eito. serio, pesado, peligroso,
G raneo. Sementeira. etcétera.
G ranero. Celeiro. G ravedad. Gravidade, gra-
G ranizada. Saraivada. veza, grávame.
G ranizar . Saraivar. G ravoso. Gravoso. V. Gra­
G ranizo. Saraiva (f.) vativo.
G r an ja . Casal, herdade, G raznar. Axirir.
quinta, quinteiro. G raznido. Axirido.
G ranjero . Caseiro. G reda. Gis.
G rano. Grao, grau o gran. G resca . Rixa.
G. de frutas: bago, bagu- G r ey . Gree, grea.
11o. G rieta . Fenda, regañadura.
G ranuja . Brigan.te, lacazán, G. en la piel: cieiro.
lampantín, badallócas. G rifo. Billa (f.)
G rasa . Graxa. Guiso o ali­ G rillar . Agrilloar. Agrie.:
mento con demasiada grelar.
grasa graxumada. G. de G rillera . Grileira.
animal, esp. de cerdo ba­ G rillete . Grillón, foragia
ña. (f.)
G rasera . Pingadeira. G rillo. Grilo (insecto). Gri­
G rasiento . Graxento, bisun­ llón (instrumento para
to. presos). Grelo (agrie.)
G ratificación. Achádego G rima . Estaregemento, arre-
(m .) pío. Dar grima: estarreger.
GRIS — 144 — GUST

G ris (adj.), gris ,cincento. G uarnecer . Gornir, canter-


G ritar . Gritar, herrar, bra- llar.
dar, cridar. G. descompa­ G uarnecido. Gornido, can-
sadamente apupar. terllado, ourelado. G. de
G rito. Grito, berro, brado. plumas empenolado, em­
G. desompasado: apupo. peñado.
G. de aviso: asúo. G. de­ G uvia. Golva.
guerra: apelido. G. de so­ G uedeja . Guedella.
corro: caritel. G uedejudo. Guedelludo.
G ruesa . Grósa, doce du­ G uía. Guía, guiamento.
das. G uiador. Guiador, guiadoi-
G rueso (adj.), gróso, gor­ ro.
do. G uiar. Guiar, menar.
G uijarral . Seixal.
G rulla . (Grus grus o G. ci­
G uijarro . Callán. V. Pie­
nérea), grou (m.)
dra.
G rumo. Borboroto.
G uiñapo. Farrapo, ciringa-
G rupa. Garupa.
11o.
G ruta. Espelunca.
G uiñar . Choscar.
G uadaña. Gadaña, lampo
G uiño. Chisco.
(m.)
G uirnalda. Grinalda, gri-
G ualdo. Jalde. V. Amari­
landa.
llo.
G uisante . Garbanzo, chí­
G uante. Luva (f.) charo. G. duro o malo
G uantería . Luvaría. de cocer pedrólo. Esp. de:
G uantero. Luveiro . ervélla.
G uarda. Guarda o garda. Guiso. Guiso, guisado. G.
G uardafrenos. Guardafreio. demasiado cocido y que
G uardaaguja. Guardaagulla. se presenta como papilla:
G uardacantón. Alveiro. maga.
G uardador. Gardador. G urriaña. Uno de los nom­
G uardar. Gardar, recadar, bres vulg. del cardio. V.
buxar, condexar, termar. G usano. Verme, vermio. G.
G uarecer. Cobexar. G. del pequeño, gusanillo: aren­
agua cuando llueve am- go.
biar. G usto. Gusto o gosto, ala­
HABA — 145 — HACHA

mió, lécér, célme, sabor. to de Vd.: ao seu cousi-


A gusto: atérgo. Con mentó.
gusto: de grado. A l gus-

H aba. Faba, Esp. de: fre­ mucho: laretar, latricar.


góle o feixó, faba zoca o H abón. Empola.
faballón. cambóta. H aca. Faca.
H aba marina. V. Ombligo H acedero. Doado.
marino. H acedor. Facedor.
Habar. Faval. Hacendado. Facendei r o ,
Habichuela . V. Haba. acontiado, herdeiro.
H abilidad. Habilidade, abe- Hacendero. Facendeiro.
lencia. H acendoso. Facendoso.
H abituación. V. Costumbre. H acer . Facer, faguer. For­
Habituado. Adoitado, afei­ mas antiguas: far, frer.
to, acostumado. H acia (prep.), cara, con­
Habituar. Adoitar, afacer, tra, escontra, descontra,
acostumar. onde, á banda, pol-a ban­
H abla. Fala. da.
H ablador. Falador. H. ca­ Hacienda. Facenda, aven­
riñoso: falangueiro, di- za, cabada, herdade.
cidor. V. Lenguaraz, par­ H acinamiento. Morea, gu-
lanchín, etc. gulo, montón, amontoa-
H abladuría. Faladuría. mento, barda, enfeixa-
H ablante . Falante. m e n to .
H ablista . Falista. H acinar . Amorear, agugu-
H ablar. Falar, parolar. H. lar, amontoar, enfeixar.
balbuciente: gaguexar. H. H acha. Brosa, machado. Fa­
sandeces: esbardallar. H. cha.
HACHA — 146 — HAZ

H achazo. B rosada, macha- Haraganería. Doca. nuga-


dada. 11a, maiola.
Hachear . Brosar, machetar Harapiento. Esfarrapado.
o machedar. H arapo. Farrapo. Hacer ha­
Hacho. Facho. rapos : esfarrapar.
H ada. Fada. H arina . Fariña. H. que lle­
H adado. Fadado. va el aire: foula. Sacudir
H ad ar . Fadar. la harina que se pega a la
H ado. Fado, oura (f.), sórte. ropa: desenfoular.
Halagador. Afagador, afa- H arinero. Fariñeiro.
gadeiro, afagadoiro, blan­ H arinoso. Fariñento.
dicioso. H. hablando: fa- Harnero. V. Criba.
langueiro. H arón. V. Aragán.
H aronía. V. Haraganería.
H alagar. Afagar, louvar,
H arpillera . Sarpilleira.
poupar. H arpón. Francado, fisga,
H alago. Afago, afacemento,
angazo.
criamento, blandicia. H artar. Fartar.
H alagüeño. F agueiro. V. H artazgo. Fartadéla, fartu-
Halagador. ra, chea, lupanda, ata­
H alcón. Falcón. fea, enchente.
H alconera. Falcoeira. H arto. Farto (adj.) Sobe-
H alconero. Falcoeiro. xamente (adv.)
Hálito. V. Aliento. H artura . Fartura.
Hallar . Achar, atopar. H asta (prep), ata, mesmo.
H allazgo. Achádego. Ant.: fasta. Hasta aquí:
H ambre. Fame. En la costa aón, deica. Forma poco
sur de Galicia y en Portu­ usada: fascas.
gal: fóme. Hastiar . Fastiar.
H ambrear. Esfamear. Me­ H astío. Fastío.
nos usado: esfornear. Hatajo . V. Haz.
H ambriento. Famento, es- H atería . Mantimento.
fameado, famelgo. H ato. Fato.
H ambrón. V .Hambriento. rlAYA. (Bot.), faia.
H aragán. Lacazán, bacacei- H ayal . Faial.
ro. V. Perezoso. Haz. Feixe. H. de paja: mó-
HAZA — 147 — HERI

lio o monllo, colmeiro. go. Helécho real (Osmun-


H. de leña: billardo, pis­ da regalis): dentabrú.
to. Otras especies de ha­ Helécho de río (hidropte-
ces: capón, trello, meda. ridíneo): briza. Esp. de
H azaña . Fazaña, fazaia helécho (desconocemos su
(ant.), barnaxe. correspondencia en caste­
H ebilla . Fivéla. llano) : botrico.
H ebillar . Afivelar. H eliotropo . (Heliotropium
H ebra. Liña de fío. H. de europaeum): hérba verru­
carne: freba. gueta.
H echicería . Feiticería, ma- H embra. Fémea. H. que no
gacía, meiguería. empreña: maniña: marroa
H echicero. Feiticeiro (adj) (si es vaca).
Sust.: feiticeiro, meigo. H enar . Balumeira.
V. Adivino. H. que cura H enchir . Encher.
enfermedades: baluro. H. H endedura . Fenda.
que cura mediante exor­ H ender. Fender.
cismos : bencedeiro. H enil . Palleiro de balume.
H echizar . Enfeitizar, en- H eno. Balume, feno.
meigar. H eredad. Herdade, herda-
H echizo. Feitizo, meiguería. mento, eido. H. cercada:
H echo. Feito (adj.) En sent. chousa. Campo que ro­
de acostumbrado: afeito, dea a una heredad: arre­
adoitado. Sust.: feito. dor, senra, seara, resío.
H echura . Feitura. (Estos mismos nombres
H eder . Feder. tienen otras aplicaciones).
H ediondez. Cheirume. H. de terrenos de labra­
H ediondo. Fedento. dío: terreo. (Nombre
H edor. Fedor, ador. aplicado por antonoma­
H elado. Giado (adj.:) Gela- sia.)
do (sust.) H eredero. Herdeiro, cirel.
H elar . Giar, H erencia . Herdo (m.), her-
H elechal . Fental, fieital, danza, herdade.
rienteira, folgoso, filguei- H erida. Ferida.
ra, fillagosa. H erido (adj.), ferido.
H elécho. Fénto, fiéito, fél- H erir . Ferir. H. en la ca-
HERM — 148 — H IE R

ra: caritar. H. en la ca­ H idropesía' Hidropío (m.)


beza : esmechar. Para H iedra. Edra. Lugar de
otras heridas, V. Golpe. hiedras: edreira.
H ermanar. Irmanar. H iel . Fel (m.)
H ermandad. Irmandade. H ielo. Gélo. H. que aparece
H ermano. IrrDao o irmán. en las mañanas frías o es-
H. de leche: colazo. escarcho: carazo (m.)
H iena . Éna.
H ermosear. Aíormosear. H ienda. Fenda.
H ermoso. Formoso. V. Be­ H ierba . Hérba. H. donce­
llo. lla : semprenoiva, can-
H ermosura. Formositra, groia. H. linaria: h. do
fremosura. V. Belleza. mórto. H. luisa: lipia. H.
H ernia . V. Quebradura. ballestera: v. Eléboro. H.
H erniado. V. Quebrado. buena: v. Menta. H. ca­
H errada. Ferrada. ballar: v. Senecio. H. ca­
H errador. Ferrador. na: v. Senecio. H. cidre­
H erradura. Ferradura. ra: lipia. H. de cuajo:
H erramienta . Ferramenta. v. cardo. H. de la alfere-
H errar . Ferrar. ría: v. h. de la perlesía.
H errería . Ferrería. H. de la gota: v. Drose­
H errerillo . V. Paro. ra. H. de la princesa: li­
H errero. Ferreiro. pia. H. de la rabia: v.
H erría . Ferruxe (f.) Marrubio. H. de las cu­
H errumbrar . Enferruxar. charas: v. Cochearía. H.
H errumbroso. Enferruxado, de lagsoolrdn ) ralpfr-
ferruxento. de las golondronas: v. Ce­
H ervidero. Fervedura. lidonia. H. de las heridas:
H ervir . Ferver. H. a bor­ v. Brunella. H. de las
botones: escachoar, fer­ quemaduras: v. Senecio.
ver a cachos. H. de los gatos: v. Vale­
H ervor. Fervedura. riana. H. de los lazaro-
H ez. Fez, barra. sos: v. Cremátide. H. de
H idalgo. Fidalgo, paagao los ojos: v. Salvia. H. de
(adj. ort. ant.) San Pedro: v. Parietaria.
H idalguía. Fidalguía. H. de T ro ya: v. Escrofu-
HIER — 149 — H IE R

laria. H. hedionda: v. ra. H. del podador: v.


Estramonio. H. hormigue­ Caléndula. H. del rodezno
ra: v. Quenopodio. H. ja­ (Gallium verum ): h. do
bonera: v. Saponaria. H. rodicio. H. de los candi­
lechera: v. Polígala. H. les: v. Frailillos. H. de
mazoquera: v. Brunella. los canónigos: v. Valeria­
H. sana: v. Menta. H. ve- na. H. de los dientes: v.
rruguera: v. Heliotropo. Bolsa de Pastor. H. de
H. sagrada: v. Verbena. los encantos o h. de San
H. de la abeja (Orchis Simón (Circala lutetia-
m ascula): h. da abella. n a ): h. dos encantos. H.
H. del hambre: v. Veza, de los pechos (Lamprana
da moeda. H. da perlesía communis): h. dos peitos.
H. de la moneda (Lysi- H. del oro (Helianthe-
machia num mularia): h. mum a ly ro id / e s ) C a r-
(Sachys recta): h. da queixa bojeira. H. esto­
perlesía. H. de la plata que: v. Gladiolo. H. es­
(Ranunculus hederaceus): trella: v. estrellamar. H.
h. da prata. H. de la.sar- gateira (Nepeta cataría):
na: v. Adelfa. H. de San h. gateira. H. giganta: v.
Antonio (Epilobium hir- Acanto. H. lechera: v.
situm ): h. de San An­ Llantén. H. de los cer­
tonio. H. de Santa Bár­ dos, d$ los panadizos: v.
bara o h. de los carpin­ Sanguinaria. H. de los
teros (Erysimum barba­ magos, h. mora: v. Mo-
rea) : iguales nombres. renita. H.de París: v. Pa-
H. de Santa M aría: v. riseta. H. piojenta (Del
Tanaceto. H. de Santia­ phinium stuphisagria):
go: v. Senecio. H. del ai­ h. piollenta. H. pulguera:
re: v. Nenúfar. H. del v. Persicaria. H. ratone­
ajo: v. Aliaría. H. del ra: v. Euforbio. H. tora
ciego: v. Ortiga. H. del (Orobanche m ajo r): h.
Demonio: v. Estramonio. toura. H. triguera (Ave­
H. del ganado: v. Elébo­ na m ollis): h. trigueira.
ro. H. del garrotillo (Ste- H. turca (Hemiaria hir­
llaria m edia): h. paxarei- suta) : h. turca. H. vibo-
H IER — 150 — H IP E

rera (Echium vulgare): H ila . Fía.


h. viboreira. H ilacha . Fiaño.
Es de advertir que la H ilada. Fiada.
mayoría de las plantas que H ilado. Fiado.
reciben el nombre vul­ H ilador. Fiandeiro
gar y lato de hierba, an­ H ilandero. Fiandeiro.
tepuesto a un adjetivo H ilar . Fiar. Acabar de hi­
que las distingue, varían lar: espiar.
en denominación castella­ H ilaza . Fiazo (m.)
na, según las distintas co­ H ilera . Fieira, fileira, rin-
marcas de España y Amé­ gleira (según sig.)
rica, por lo que es prefe­ ILO. FÍO.
rible indagar en el Voca­ H ilván . Aliñao, aliñavo,
bularios los otros nom­ ganduxo.
bres, más universales. H ilvanar. Aliñavar.
En Galicia y Norte de H incar. Fincar. H. el dien­
Portugal, por sus condi­ te: adentar. H. la rodilla:
ciones climatológicas es­ ajoellar.
peciales, abundan la ma­
H incha . Carraxe, xenreira,
yor parte de las plantas,
por cuyo motivo reciben noxo.
nombres vulgares, a veces H inchado. Inchado. H. por
una enfermedad: asopa-
múltip\es.
pado.
H ierro. Ferro. H inchar . Inchar, encher,
H iga. Figa. abaloufar, enfunar.
H ígado. Fígado. H iniesta . V. Retama.
H igo. Figo. H inojal . Fiunchal, funchal.
H iguera. Figueira. H inojar . (Anethum toeni*
H igueral. Figueiral, figuei- culum), fiuncho, funcho
redo. o fionllo.
H ijastro . Fillastro, andra- H inojos (d e): de joellos o
do, enteado. de xionllos.
H ijo . Filio. H ipar. Zalucar.
H iju ela . Hixóla, eixóla o H i pericón o corazoncillo>
isola. (Euhypericum perfora-
HIPO — 151 — HOMB

tu m ): hérba de S. Joan. mieses: roza, borralleira.


H ipo. Zaluco. H. para señal o avisos:
H ipocampo. (Hippocampus facheiro. (Sitio en donde
antiquorum ): cabaliño. se encienden los fachei-
H ipocisto. (Cytinus hipo- ro s): facho.
cistis): póutega. Hoja . Folla.
H irviente . Fervente. Hojalata . Folla de lata,
H isca . Visgo (m.) lata.
H iscal o cuerda de esparto. Hojalatería . Latoeiría.
V. Cuerda. Hojalatero. Latoeiro.
H istoria. Creemos que esta H ojaldre. Follada.
palabra debe escribirse Hojarasca . Follato.
como en castellano o por­ Hojear . Follear .
tugués, a pesar o a razón H ojoso. Folloso.
de verse expuesta bajo Hojudo. Folludo.
tantas formas desde hace Hojuela . Folliña, folleta.
siglos. La forma ortográ­ Hola (interj. de llamada),
fica más corriente anti­ ouga!
guamente: estoria. Holgado. Folgado, compri-
H ita. V. Clavo. do.
H ito. Fito. A dj.: v. Uni­
Holganza. Folganza.
do. Fangao (juego). De
hito en hito: fite a fite. Holgar. Folgar.
Holgazán. V. Haragán y
Hocicada. Fociñada.
Hocicar. Afociñar. perezoso.
H ocico. Focifio, bétego. Holgazanería. Curcia, gam-
H ocicudo. Fociñudo. berna. V. Haraganería.
H ocino. Fouciño. Holgorio. Bória, riandóla.
H ogaño (adv.), n-este ano. Holgura. Folga, folganza.
Hogar. Fogar, lar. eido. Fó- Hollar. Amagallar, tripar.
go, lareira (piedra del ho­ H ollejo . Bagazo.
gar). Hollín . Feluxe (f.)
Hogaza. V. Pan. Hombrazo. Palafustrán.
Hoguera. Fogueira. lumei- H ombre. Home. H. de va­
rada, cacharéla. H. de te­ lía: horne de prestar.
rrenos secos con restos de Hombrear los muchachos:
H OM B 152 — HONG

agrelar, agrelecer, agu- tica etimología (latín fun-


rumelar. gus), aunque popularmen­
Hombrecillo. Homiño. te se aplique este nom­
Hombro. Hombro, lombo/ bre casi siempre al Ly-
fró. coperdon caelatum o a
Homenaje . Homage, home- otros licoperdíneos.
nagen . Los hongos más conoci­
Homicida. Homicida, ven- dos y los que erciben in­
ciano. finidad de nombres son
Homicidio. Homicidio, ho- las setas, sean comesti­
mecío, homicío. bles o venenosas. El nom­
Honda. Fonda o funda. bre más generalizado
Hondero. Fondeiro. aplicado a esta clase de
Hondo. Fondo o fundo hongos es el de cogume-
(adj.) Fondón (sust.) los, en la mayor parte de
Hondonada. Fondigonada, Galicia y Portugal. De
fondura. éstos abundan los en for­
H ongo. La infinidad de ma de paraguas, como
nombres aplicados a las son los Boletus edulis,
distintas clases de hon­ scaber, granulatus, etc.,
gos, y aún a una misma así como el Agaricus cam-
especie, según cual sea la pestris, todos éstos entre
comarca de Galicia, hace los comestibles; y entre los
difícil establecer una exac­ venenosos, el agaricus
ta correspondencia entre proloides y los Boletus
los nombres castellanos Satanas, luridos, etc. El
y gallegos, exigiendo, por nombre popular más ge­
los motivos citados, que neralizado de todos estos
se haga un trabajo espe­ hongos en forma de pa­
cial, el cual necesitaría raguas es el de pan das
una relativa extensión im­ meigas, choupín y zarrou-
propia de este lugar. En ta: Los hongos de cier­
general, creemos que la tos árboles, como el Tra-
traducción exacta de hon­ metes populinus y el
go debe ser la de fungo, Polyporus suaveolens re­
las dos palabras de idén­ ciben el nombre popu-
HONG 153 HUEV

lar más generalizado el de Hostigar. Abelloar .


alborelle. Hostiario. Couséla.
Hongoso. Fungoso. Hoy. Hoje. De hoy en ade­
Hontunar. Fontenario. lante: d’hoje en vante.
H ora. Hora. En buena ho­ Hoyo. Foio, fochanca, bro-
ra: embóra. En mala ho­ que. H. formado por la
ra: en forte ponto. lluvia: boira. H. para
H oradar. Furar, afurucar. quemar leña y hacer car­
Horca. Fórca. bón: froia.
Horcado (adj.), Afórquillá- Hoz. Fouce, fouciño. H. de
do. mango largo: afusaña.
Horcajadas (a), a carran- Hozar. Fosar.
chapernas (loe. adv.) H ueco. Óco, foco, foncho.
H orma. Forma. H uélfago. Peitugueira, pul-
Hormiga. Formiga. moeira.
Hormiguear. Formigar. H uelga. Folga, folgura.
H ormigueo. Formigada. H uelgo. Folgo.
Hormiguero. Formigueiro. H uella . Pegada.
Hornacina. Couséla. H uero. Gólo, choco.
H ornada. Fornada. H uerta. Hórta.
Hornear. Fornear. H uerto. Hórto.
Hornero. Forneiro. H ueso. Óso. H. de fruta:
Horno. Forno. carambuña.
Horquilla. Forcada, torea­ H uesoso. Óseo.
do, galla, galleto. H uéspede. Hospede.
Horquilla. Bot. (Cerastium H ueste . Hóste, fosado, es-
vulgatum ): forquitéla. tantiga.
Hórreo. Hórreo, piorno. H. H uesudo. Osudo.
hecho de varas: cainzo, H ueva de pez. Ova de peixe,
cabazo. míllara.
Hosco. Fosco. H uevo. Óvo. H. abollado:
Hospedarse. Pousar. cachólo. H. infecundo:
Hospedería. Hospedaría, góro o gólo. H. que se po­
pousada, mesón. ne a la gallina para ani­
Hospedero. Pousadeiro, me- marle a poner otro: ano-
soneiro. lexo.
HUID — 154 — ILUM

H uida. Fúgida. H umor. Lecer, xorne


H uir . Fugir, foir. H. de los H undir. Afondar, alagar,
peces: esbardar. achantar.
H umear. Fumear, fumegar. H uracán. Furacán
H umedad. Humidade. H. de H uraño. V. Arisco .
la tierra: lentura. H urgar. Escaravellar, re-
H úmedo. Húmido, madido. mexer, furgar, chuzar.
H umildad. Humildade, omil- H urón. Furón.
danga (ort. ant.) H uronear. Afuroar.
H umilde. Humilde, humil- H urtadillas (a), adv,. as
doso, dondo. furtadelas, a furto, as
H umillación. Humillación agachadas.
axe, abaixamento H urtar . Furtar.
H umillar . Humillar humil- H urto. Furto.
dar, omildar (ort. ant.), H usmeador. Gusmo.
abaixar, encobai. H usmear . Osmar, gusmear.
H umo. Fume, fumo. Huso. Fuso.

Idea. Idéia, coida. Igualar. Igualar igalar


Idealidad. Idealidade. iguar.
Identidad. Identidade. Igualdad. Igualdade, egua-
Idioma. Idioma, fala, lingoa, 11a.
linguage o linguagen (f.) Ijada . Illarga.
Iglesia . Igreja.
Igual. Igual, égual (plur.: Ija r e s . Illargas.
iguaes), par. I luminación. Alumeamento.
ILUM — 155 — INCO

I luminado. Alumeado, ace­ Importuno. Aficado, porfio-


so. so.
I luminar . Alumear. I mposibilitado . Apremado,
I lusión . Ilusión, erro, enga­ eibado.
no, soño. Imposibilitar. Apremar.
I lustrar . Ilustrar, insinar. I mproviso (de), de sobre
I magen. Image o imagen. venta, a rebato (loes,
Quedar para vestir imá­ advs.)
genes: quedar para coce- Impuesto. Imposto, pedido.
l-o carólo. Imputación. Apoña.
I maginar. Enmaginar, afi- I ncendio. Incendio, labara-
gurar, coidar. da.
I mitar . Imitar, semellar, ti­ Incensario. Encensario, ci-
rar. rimpallo, botafumeiro
Impaciencia . Freima, bre- (esp. el gran incensario
mancia. de Compostela).
Impaciente . Bremante. I ncienso . Encénso.
I mpedido. Tollido, tolleito. Incendir . Cesurar.
V. Prohibido. Incisión. Cesura.
I mpedimento., Empecemen- Incisivo. Cesuroiro. Diente
to, embargo. i.: chavella (pop.)
I mpedir. Empecer,, destor- Incitación. Bezo.
var, vedar. Incitar. Bezar, incirrar.
Impeler . Impelir, empurrar, Inclinación. Inclinación,
puxar, empuxar.. pendor.
I mperfecto. Im perfeito, Inclinado. Penzo.
aballe. Inclinar . Inclinar, pender,
I m petrar . Pregar, obter. abaixar, demexer.
Ímpetu . ímpeto, pulo, ou- Incluir . Conttr.
trega, arrouto. Inclusa . Roda.
I MPETuoso. I mpet u o s o , Inclusero. Rodeiro.
arroutado. Incoar. Incoar, comezar.
I m pidir . Toller. Incomodar. Incomodar, atri­
I mponente. Témero. car, amocar, amolar, arru-
I mponer . Impór. zar.
Importunar. Aficar. Incomodidad. Incomodidade.
IN CO — 156 INFA

enxeco. V. I ncomodo. I NDiGENCia. I ndige n c i a ,


I ncomodo. Incomodo, atri- aboenza.
camento, arruzo, arruza- Indigente. Indigente, abol,
mento. gandido.
I ncomprensible. In com - I ndignado. Indignado, des-
prensibel. Lo que es in­ peitoso.
compresible, lo que es I ndigno. Indigno, abol o
difícil de comprender: avol.
impeitizo. I ndigo (adj.), indio.
I nconstante. Livao. I ndiscreción. Indiscreción,
I nconveniente. Incovenien- pairaría.
te, empezó, contratempo, I ndiscreto. Indiscreto, abe-
desaguisado, desguisado. lludo. V. Hablador, len­
I ncorrección. Incorrección, guaraz.
defeito, irregularidade.
Indisponer. Indispór.
I ncorrupción. Incorrup­
Indispuesto . Indispósto.
ción, inteireza, integrida- I ndolencia. Desleixamento.
cle.
V. Incuria.
I ncorrupto. Incorrupto, en-
tergo, enteiro. I ndolente. V. Incurioso.
I ncredulidad. Incredulida- I nducir. Enducer.
de, descrénza. Inepcia . Desatenza.
I ncrédulo. Incrédulo, en­ I neptitud . Desatenza.
creo, descrénte. Inepto. Desatenzoso.
I nculto. Inculto. Tierra in­ I nerte . Inerte, frouxo, que­
culta: ermo, maniño. do, hirto.
I ncuria . Incuria, desleixo, Inesperada. Cosa Inespera­
desleixamento, desmacélo. da, lo no previsto. Quí­
V. Pereza. nola.
I ncurioso. Incurioso, des- I nesperado. Inesperado o
leix'ado, desmacelado, ba- insperado, impensado, sú­
caceiro. V. Perezoso. bito o súpeto.
I ncurrimiento . Incurso. I nexhausto . Inexorabel, du­
I ncurrir . Incorrer. ro, ríspito.
I ndagar. Indagar, procurar, I nfamación. Embougamen-
pesquizar, esculcar. to.
INFA 57 — IMPO

I nfamado. E n famado, difa­ I nfinito . Infinito, infindo.


mado. I nflamación. Inflamación,
I nfamar . Embougar, enfa- colledizo (pop.)
mar, acontar, aldraxar. I nflar . Abaloufar. V. Lle­
Infamatorio. Enf amatorio nar.
o infomatorio, infaman­ I ngeniar . Engeñar.
te, difamatorio. I ngenio. Engeño, abelencia.
I nfamia . Infamia, afronta, I ngeniosidad. Engeñosida-
désdouro, baixeza, ne- de. Pop.: siso; chencha.
miga. I ngenioso. Engeñoso.
I nfancia . Infancia, nenez. Ingertar. Ingirir.
F ig .: berce, nacencia, nas- I ngerto. Xantón.
cimento. I ngles . Brillas, éngoas.
Infante . Infante o ifante. Ingrato. Ingrato, desleiga-
V. Niño. do.
I nfantil . Infantil, criancil. Igual. Igual. Por igual, ade-
I nfanzón . Inf angón (ort. reito.
ant. I nhumano. Inhumano, des­
I nfarto. Órbo. humano.
I nfausto . V. Infeliz. I n ju r ia . Injuria, afronta,
I nfección. Infección, colle- vilta, posfaco (ort. ant.)
dizo (pop.) I n ju r iar . Injuriar, afrontar,
Infecto. Infecto, fedento, abaldoar, maltraer, aldra­
federento. xar.
I nfecundidad . Infecundida- I njustam ente . A tórto
de. V. Esterilidad. (adv.)
I nfecundo. V. Estéril. I njusto . Injusto, desarra-
In feliz . Infeliz o infelice, zoado, descondido, des­
desditoso, malfadado. aguisado, desguisado.
I nfestación . Inzo. I nmediato. Entestado.
I nfestar . Inzar. I nmersión . Inmersión, mer-
I nfidelidad. Infidelidade o gullo.
infieldade, aleivosía. I nmortal. Inmortal, inmo-
In fiel . Infiel, infidel, infido, r rente.
aleivoso. Importunamente (adv.),
Infierno . Inferno. caión.
INQU 58 - IN TR

I nquieto. Inquieto, atregua­ -ílqfi—a(o.,2::n fli. mfñypp


do, fedello, azougado. I nsulso . Desdoado. V. In­
I nquina. Empencha, teima, sípido.
xenreira. I nsultar . Insultar, aldra-
Inquiridor. Pesquisa. xar, apupar.
Inquisidor. Inquisidor, pes­ I NTEGRAMENTE.-I NTELIGENCIA.
quisa. Inteligencia, entendimen-
Inscripción. Inscripción, le- to, siso, capacidade, en-
treiro. I. sepulcral: V. geño.
Epitafio. I nteligente . Inteligente,
Insecto. Insecto, bestigo. entendido, sabedor.
Insípido. Insípido, desaboro- Intención . Intención, ten­
so, descelmoso. ción, mentes.
I nsipienza . Insipienza, insi- Intentar . Intentar, provoar.
bidade. I ntercesor. Intercesor, ra-
I nsistir . Insistir, teímar, gador. V. Abogado.
aficar. Interés . Interés, proveito,
I nsolencia. Insolencia, des­ utilidade. I. de capital:
aforo, arruallo. medra.
I nsolente . Insolente, des­ Interín . N o intre (adv.)
aforado, ousado, sober- I nterior. Interior. I. de las
boso, faceiro. casas: ámago.
I nsólito. Insólito, desacos- I ntermedio. Intermedio, co­
tumado. medio, intre.
I nspirarse . Inspirarse, ence- I nterponer. Interpór, entre-
nearse. pór.
Instante (al) loe. adv.: a Interrumpir . Interromper,
desora. atricar.
Instaurar . Instaurar, refa­ I nterrupción. Atrico. Sin
cer. interrupción: a eito.
I nstruido. Instruido, letera- Intervalo. Intervalo, delon-
do, oufanioso. ga, abérta.
I nstrumento . Instrumento, Í ntimo. Imo, ámago.
estormento. I ntranquilidad . Intranquili-
I nsular (adj.), illeo. dade, desacougo, bremen-
I nsulsez . Desdón. cia.
IN VI IZQU

I nvierno. Invernó. Inutilizar . Inutilizar, de­


I ntran q uilizar .Intranqui­ rramar.
lizar, desacougar, bremar. I nútilm ente . Inútilmente,
I ntranquilo. Intranquilo, endoado (adv.)
bremoso. I nvadir. Invadir, inzar.
I ntrépid am ente (adv.), de I nvención. Invención, des-
randón. cobérta.
I ntrepidez. Intrepideza, Invernada. Invernía.
afouteza, barileza, deste­ I nvierno. Invernó.
mor, valimento, ardimen- I nvocación . Invocación, ora-
to, denodo. go.
I ntrépido. Intrépido, deno­ Involucrar. Embercellar.
dado, ardido, baril, deste­ Irritable . Irritabel, ardego.
mido, afouto. Irritar . Irritar, encirrar,
I ntriga. Intriga, enredo, eu- espeitar, pungir, asañar,
zona, mexerico. encancinar.
I ntrigante . Intrigante, ar- I sla. Illa, insua.
diloso, mexeriqueiro. I sleño . lilao, illéu.
I ntrincado. Revesgado, in­ Itinerario. Itinerario,ro-
triscado, intrincado. teiro.
I ntríngulis . Contumélio. I zar. Alar, guindar.
I nundación. Inundació n , Izquierda. Esquérda, esgo-
alagamento, chea. cha.
I nundar. Inundar, alagoar Izquierdo. Esquérdo, esgo-
o alagar. cho.
J

J abalí. J abaliño, pórco bra­ 11o. F ig .: sórte, laia, gé­


vo, pórco montés. nero.
J abalina . Jabaliña, fémea J alde. Jalde o jalne. V.
do pórco bravo. Amarillo.
J abardear. Enxamear. J alea . Jelea .
J abardo. Enxame. J alear . Animar, encirrar.
J abato. Jabalisiño. J aleo. Troula.
J abón. Xabrón. J alón. Baliza.
J abonado. Enxabroado. J amás . Jamáis, endejamáis
J abonadura. Enxabroadura, (advs.) V. Nunca.
enxabroamento. J amba. V. Dintel.
J abonar. Enxabroar. J amelgo. Arricallo, faco, ba-
J aboncillo. X abónete. rrufeiro.
J abonería. Xabroaría. J amete . Xamete.
J aca. Faco (m). J. pequeña J aque. Xeque.
y de pelo ruin: faqui- J auría . Matéla.
nén. J efe . Cabeceira.
J actancia. Fachenda, gabo, J erga o tela ordinaria. Le-
validade, oufanía. 11a. J. o jerigonza: farti­
J actancioso. Oufanioso, ga- lla, farfillada.
bador, fachendoso. J ergón. Jergón. J. pequeño:
J adear. Alasar, ampear, ar- almadra’q uía (f.)
quexar. J eringa. Siringa, sucho (m.)
J adeo. Ampeo, arquexo. J eringar. Siringar, suchar
J aecero. Seleior. o cichar.
J aez . Sela, alcafre, apare- J eringuilla . Cichote (m.)
JARA — IÓI - JUAN

J ara. Planta del género Ci- J igote. Mistura, mescolanza.


tisus, propia de los paí­ J u allar. Codesal.
ses áridos, secos y solea­ J ijallo . (Salsola vermicu-
dos, que comprende mu­ lata), codeso o esp. pa­
chos pies, los cuales no recida.
existen en Galicia; por jilguero . (Fringilido de la
eso no hay que confun­ esp. Carduelis L.), xílga-
dirla con otras especies de ro o pintasilgo.
ese género, abundantísi­ J irel . Xairel.
mas en Galicia, como son J irón. Farrapo.
ciertas especies de code­ J ornada. Jornada, andada.
sos, retamas, carquesias, J ornalero. Jornaleiro, aven-
etcétera. V. los nombres zal.
respectivos. J oroba. Corcova, chepa.
J arabe. Xarope. J orobado. Corcovado, adru-
J aral . Bauza (en el sent. bado, alombado, chepa,
genérico de matorral). cherepa.
J aramago. (Cruciferas del J orobar (fam.), amolar,
género Diplotaxis. Varias amocar, enfastiar, abo-
esp.), sasamago. rrir, arrufar.
J arana. Rexouba, troula. .
J obada. Xeira.
J oven. Joven, mozo, rapaz
J aranero. Rexoubeiro, trou-
susts.), joven, mozo, no­
lador, trouleiro.
vo (adjs.)
J areta. Baíña. J ovencita. Mociña, rapaci-
J arra. Jérra. ña, rapaza, rapariga, ne­
J arretera . Jarreteira. na, donina, doncéla, me­
J arro. Jérro, ataño. nina o meniña.
J aspe . Diaspe. J ovencito. Mozo, rapaz. V.
J aspeado (adj.), diaspe. Niño.
J aspear . Diaspear. J ovial. Asal loso. V. Alegre.
J aula . Gaiola. J oya. Joia, alfoia, doa.
J eta . Beizada, fociño. J uan (nom. prop.) Joan
J ibia. (Sa?pia), xiba. Esp. johan, Iohan (ant.) Fam.:
de J. pequeña: choco. Xan.
J ícara. Chávena. J uan lanas. Xaniño (pop.)
JU A N — 162 JU Z G

J uanete . Cotelo. J uncal. Juncal, junqueira.


J udas. Judas. Fam .: Xun- J unco. Junco, buño, cha­
cras. miza.
J udería. Judaría. J unio (mes) Juño. V. Apén­
J udía. Judía. V. Haba. dice.
J udiada. Judiada, judiría. J unta . Junta, juntamiento
J udío. Judeu. (m.), asuada, ajuntamen-
J uego. Jógo, enredo. Per­ to, juntanza. V. asam­
der en el j.: pandar. Ha­ blea.
cer trampa en el j.: ra-
ñar. El que pierde en el J untamente (adv.) de con-
j.: pandóte. El que ha­ sún, denzu, ensembra.
ce trampa en el j.: raño- J untar . Juntar, ajuntar,
so. adir, engadar o engadir.
J. íntimamente, refirién­
J u g a d a , Jogada.
dose pers.: aconchegar,
J ugar. Jogar. conchegar. J. en reunión:
J ugarreta. Adróla.
asuar.
J uglar. Jograr.
J uglaresa. Jograresa. J uramento. Juramento, ju­
J uglaría. Joglaría. ra. sagramento. Estoca-
J ugo. Jugo, suco, zume, cel- ción.
me. J urar. Jurar. Estocar.
JuGyETE. Chafarico, enredo, J urel . V. Chicharro.
• lilalo, lilaila, garrido, brin- J usta o torneo. Xostra.
quedo. J. o comedia li­ J ustar . Cosetar.
gera: joguete. J usticia . Justiza.
J uguetear. Enredar, trebe- J usticiero . Dereiteiro.
llar. J ustillo . Colete.
Juicio. Juizo, siso, senso. J usto. Justo, apertado, es-
De poco juicio: de pou- treito.
co recado.
J uicioso. Entergo, córdo. J uventud. Juventude, m o
J ulio. Nom. prop.: Julio, cedade.
J uzgamiento. Julgamento.
mes: Julio. V. en Apén­
dice. ÍJ uzgar. Julgar, asmar.
L

L a. Art. det. fem.: a. Pron. baralloca, rei, mero, etc.


acus, sing.: A, lle. L acerado. Laicerado.
L aberinto. Laberinto. F ig .: L acerar. Laceirar, chagar.
enredo, enfondura. L acería. Laceira, chaga.
L abio. Labio, beizo, bico. L acerioso. Laceirado, la-
V. Apéndice. ceirento.
L abor. Labor (m.), labou- L acio (adj.), lezne, corre­
ra (f.) dlo, murcho, frouxo.
L abradío. Labradío. L. cer­ L acra. V. Lacería.
cado y pequeño: cortiña. L adear. Virar.
L abrador. Labrador, labré- L adeo. Viramento.
go. L adera. Encosta, descida.
L abranza. Laboura. L. cultivada y protegida
L abrar. Labrar. L. la tie­ o defendida con muros:
rra, haciendo surcos pro­ sucalco.
fundos: vesar. L. Madera L adilla. Carrapaxo (m.)
con eixo la (azuela): ei- L adino. Fistol.
xolar. L ado. Beira, banda, par. Al
L abriego. Labrégo. lado: a carón, a rentes,
L abro. Nombre común a rentes, á par, á beira, per-
varias especies de peces, to de. A un lado: ade­
entre las que se encuen­ parte.
tran los tordos y budio- L adrón. Ladrón. Fem.: la­
nes. Son muy frecuentes dra.
en las costas de Galicia L adronera. Ladroeira.
y sus nombres son des­ L ago. Lago, lagoa.
conocidos o difíciles de L ágrima. Lagrima, bágoa,
averiguar en castellano, bagulla.
tales son: pinto, merlón, L ágrimas de J ob. Herba das
maragota, vello, serrán, doas.
LAGR — 164 — LANG

L agrimear. Bagullar. V. Palinurus vulgaris.) La-


Llorar gosta. Existe una especie
L agrimeo. Bagullexo. V. menos estimada denomi­
Llanto. nada en Galicia y Portu­
L aguna. Lagoa, palude o gal lavagante o dubigante
paúl. L. de agua salitro­ o lagosta francesa (ho-
sa: augamoiro (m.) mard). El lavagante di­
L aigo. Leigal (adj.) fiere de la langosta, entre
L amedal. Lameiro. otros caracteres, por el
L amedor. Lambedor. primer par de patas en
L amedura. Lambedura. forma de pinzas.
L amentador. Salaiante. L angosta (insecto). Se de­
L amentar . Salaiar, laiar, nominan vulgarmente con
craiar. el nombre de langostas
L amento. Laido, laio. numerosos insectos ortóp­
L amer . Lamber. teros pertenecientes a las
L amido. Lambido. familias de los locústidos
L ámpara. Lámpada. L. de y acrídidos. El nombre
iglesia: lume. vulgar y genérico de to­
L amparilla . Lumieira. dos estos insectos es el
L amparón. Alporca. V. de saltamontes, que co­
Mancha. rresponde al gallego bes-
L amprea. (Petromyzon flu- bello. Pero las especies
viatilis), pez con igual interesantes que produ­
nombre en las dos len­ cen los desastrosos estra­
guas, muy abundante y gos en los campos, entre
de exquisita calidad en los que se encuentran
Tuy, Padrón, Noya, en principalmente la lacus­
los ríos Lérez y Umia. ta hispánica y la Stauro-
Tienen antigua fama los notus maroccanus, si son
de Bergantiños. muy abundantes en casi
L ana. La o lan. todo el resto de España,
L ance. Lanzo. son, en cambio, descono­
L angosta. (Lacusta marina cidas en Galicia, por lo
y principalmente la esp. menos, en el sentido de
LANG __ ,65 — LAST

constituirse en plagas pa­ arneirón.


ra la agricultura, aunque L ápida. Lápida. V. Piedra.
aisladamente puedan exis­ L apidación. Lapidación, ape-
tir estas especies u otras drexamento.
afines., cpie <se conocen L apidar. Lapidar, apedre-
por el nombre de legu- xar.
mias y gafañotos. L ar. Lar, eido. V. Casa. Pie­
L angostera. Red para pes­ dra del lar: lareira.
car langostas, o sitio en L ardear. Engraxumar.
donde ellas abundan: la- L ardero (adj.), engraxuma-
gosteira. do. Jueves lardero: joves
L anguidecer . Alangrear. V. 011 quinta feira de coma­
Abatir, desfallecer. dres.
L anguidez. V. Abatimiento, L argamente. Longamente.
desfallecimiento. L argar. Largar, ceivar, sol­
L ánguido. V. Abatido, des­ tar, deixar, afrouxar.
fallecido. L argo. Longo, comprido
L anza . Lanza, coitela. L. de (adj.) Comprim e n t o
carro: cabezada o botoa- (sust.)
11a. L argor. V. Largura.
L anzamiento. Alanzo, dei- L arguero. Couceiro, cara<-
tamento. villa, travésa, traveseiro.
L anzar . Lanzar, alanzar, L argueza. Liberalidade, ge-
chimpar, guindar, botar, nerosidade. V. Largura.
deitar. L. proyectiles: Con largueza (loe. ad v.):
atravar. longamente.
L apa. Molusco univalvo, L argura. Longura, compri-
frecuentísimo en las cos­ mento.
tas gallegas, en donde se L as. Art. det. plur. fem.:
le conoce con el mismo as. Pron. pers. 1.* prs.
nombre y también con el fem. plur.: as.
de patela, cuco y chuco. L ástima. Lástima, mágoa,
Una lapa muy pequeña, do, dór.
que cubre enteramente al­ L astimado. Magoado, mase-
gunos peñascos (cons), de lado, amaselado, manca­
la costa, se le denomina do, doido, condoido.
LAST — 166 — LEGI

L astimar . Magoar, mancar L e. Pron. pers. dat. 3.a pers.


(en sent. propio y fig.) sing.: lie.
L astimoso. V. Lastimado. L eal. Leal; plur.: leaes.
L atido. Latexo. L ealtad. Lealdade.
L atiente . Latexante. L ebrato. Lebracho.
L aticazo. Trallazo. L ebrel . Corricón.
L átigo. Tralla (f.) L ebrero. Can corricón.
L atir . Latexar. L ección. Leición.
L atonería. Latoaría. L ector. Leitor.
L atonero. Latoeiro. L ectura. Leitura.
L aúd. Laúde. L echal . Mamóte.
L audable. Louvábel, loadei- L eche. Leite (m.) Leche
ro. cuajada: leite callado o
L audar. Louvar. leite preso.
L aude. Campa. L echera . Leiteira.
L audemio. Terrádego. L echero. Leiteiro.
L audo. Louvor. L echo. L.eito.
L auredal. Louredo. L echón. Rencho, leitón, bá-
L aurel . Loureiro, louro. cora. V. Marranillo.
L auro. Louro. L echona. Bodalla.
L avadero. Lavadoiro. L echoso. Leitoso.
L avandera. Lavadeira o la­ L echuga. Leituga. L. de ma­
van deira. la calidad: maraballa.
L avandero. Lavadeiro o la- L echuza . Coruja.
vandeiro. L edo. V. alegre.
L avar. Lavar. L. con mu­ L eedor. Lédor.
cho esmero: escarrape- L eer . Lér.
char. L ega. Leiga.
L axo. Frouxo. L égamo. Lama.
L aya . Laia, caste, sorte . L égaña. Lépia, reméla.
L azo. Lazo. L. para ahor­ L egañoso. Lepiento, reme­
car: barazo. L. para ca­ loso.
zar pájaros: buiz. L. en L egitimar. Legitimar. L. o
sent. fig., o en esp., lazos reconocer un hijo: apa-
matrimoniales: ataxenta. drar.
LEGI 167 — L E T R

L egítimo. Legítimo, lediñoo , L enitivo. Acougo, apouso,


liídimo. folgura.
L ego. Leigo. L entecer . Lentexar.
L egón. Enxada (f.) L en te ja . Lentella, lentilla,
L egoncillo. Enxadiña (f.) latinxa, lentinxa.
L egua. Légoa. L en teju ela . Lantejoula.
L egumbre. Legume (m.) L entisco. (Pistacia lentis-
L eído. Lido, leterado. cus L.), aroeira, laderno.
L ejan ía . Lonxanía. L entitud . Lentura, vagar.
L ejano . Lonxanó, longicuo. L ento. Lento, vagariño.
L e jía . Lixivia, decoada. L eña . Leña, cerne. L. me­
L entos (adv.), longe. A lo dio quemada: chamizo.
lejos: alongé. L. gruesa para quemar:
cachoupo.
L elo. Chérlo.
L engua. Língoa o lingua, L eñador. Leñador, leñeiro.
fala. V. Idioma. Enre­ L eño. Cachoupo, cabaco.
darse la lengua hablan­ L eñoso. Cerneiro.
do: abesullar. L eón. Lión.
L epra. Lepra, gafura.
L enguado. (Pleuronectes lin-
L eproso. Leproso, gafo, ba-
guatulu), lenguado o En­
fú, mallate.
guado. Una esp. de 1. pe­
L es . Pron. pers. dat. plur.
queño: lirpa. mase, y fem.: lies, lias.
L enguaje . Linguagen, lin-
L esma . Lamáchega.
gagen o linguage. V. Len­
L esna . Suvéla.
gua. L este . Leste. V. Viento.
L enguaraz. Linguateiro. L etame . Estrume.
L engüeta . Linguiña. L. de L etanía . Ledaíña o ladai-
instrumento músico: pa- ña, cordiéla.
lleta. L etra . Letra, litera.
L engüetuda. Lambetada, L etrado. Leterado.
lambedura. L etrero. Letreiro.
L enidad. Lenidade. L etrilla o estribillo . Tre-
L enificar . Acougar, apou- bello.
sar. L etrina . Ludre (m.)
LEND 168 ~ LIEB
L endar. Levedar. siguientes: L. depressa, L.
L endo. Lévedo. quadrimaculata y L. ful-
L evantado. Enlevado. va. Los nombres vulgares
L evantar . Levantar, enle­ gallegos, aplicados indis­
var, erguer, descercar. L. tintamente a estas espe­
en alto: enarbornar. Le­ cies, son los de cabalo
vantar el rabo: recaehal-o do demo y tiraollos, apli­
rabo. cándosele otras denomi­
¡ L evántate ! (interj.): ¡er- naciones excesivamente
te! comarcales.
L eve . Levián, airado, liz- L iberal o pródigo. Liberal,
gairo. graado, costuso, barbesco.
L eveche (viento sudeste). L iberalMente . Graadamen-
V. Viento. te.
L evedap. Leveza. L ibertad. Liberdade. qui­
L evirraya . (Esp. de raya), tado (ort. ant.) L. con­
raia, limpa. cedida a un esclavo: alfo-
L ey . Lei; plur., leis. rría. Con libertad; solta-
L eyenda . Lénda. mente.
L ezna . Su vela. L ibertar. Libertar, ceivar,
L ía. Bagazo, odega. V. Cuer­ estorcer.
da de esparto. L ibre. Libre, ceive o ceivo.
L iar. V. Atar. Lugar libre: dapexado.
L iaza. V. Mimbre. L ibrfa . Farda.
L ibélula . Nombre dado en L ibremente . Libremente,
general a todos los libelú­ quitamente.
lidos, llamados en caste­ L ibro. L.ibro. L. viejo en
llano vulgarmente caba­ rústica: follato.
llitos del diablo, candiles, L id. Lide. Lid en poesía:
pastores y entra agujas. tenzón.
El género Libellula L., L idiador. Lidador.
que caracteriza a esta fa­ L idiar. Lidar, combater,
milia, comprende muchas peltar, cosetar.
* especies, de las que abun­ L iebrastón y liebrático .
dan en Galicia las tres Lebracho.
LIEB — 169 — LIRI

L iebre. Lebre. l ugar abun­ Lim o sn era . Esmoleira.


dante en liebres: leboreira. L imosnero. Esmoler.
L iebre . La variedad abun­ L impiadero. Alimpadoiro.
dante y propia de Galicia L impiador. Limpador.
es la Lepus granatensis L impiadura. Limpadura.
gallíccius (Miller), lébre. L impiar . Limpar, alimpar,
L iendre. Léndea (huevecillo apurar.
del piojo). L impieza . Limpeza.
L ien 70. Lénzo, gondel. L impio. Limpo, mundo.
L iga. Liga Visgo. L in a je . Liñage.
L igación. Ligazón, ligadura, L inar. Linar o liñal.
engadega, mistura, ata- Lunaria. (Linaria vulgaris),
xenta. liana, herba do cabrón.
L igadura. V. Ligación. L inaza (simiente del lino),
L igamento. V. Ligación. liñaza.
L igar. Ligar, atar, engader, L ince. V. Lobo cerval.
misturar. L indar. Abeigar, entestar,
L igazón. V. Ligación. afrentar.
L igereza. Ligeireza, leveza, L inde. V. Undero.
airela. L indero. Soleiro, estremei-
L igero. Ligeiro, livián. ai­ ro, raia.
L ínea . Liña.
rado, lizgairo.
L ino. (Linum), liño. Fies­
L i ja . Lixa. Pez (gén. Scy- tas de la preparación del
llium Cuv.), melgadlo. lino: fiandós, fiadas, tus­
L ija r . Lixar. cas.
L ijo . Lixo. L intel . V. Dintel.
L ima. Lima, Bot.: lima L interna . Lanterna.
(fruto), limeiro (árbol). Lío. Embrullo.
L imadura. Limalla. L iquen. Bot.: orchila. escá­
L imaza. Lesma, lamáchega. menla, ouricéla.
L ímite . V. Lindero. Límites L irio. Libo. (Convallaria
de castros: gabérnas. majadis). L. acuático (Iris
L imonero. Limoeiro. pseudo-acorus): folla do
L imosna. Esmóla. ar.
LIRÓ — 170 — LORO

L irón. (Mioxus glis L.), lei- loberno, loboerme, lobo da


rón. gente, lobogato. Lobo re-
L isa . (Perca nilotica), ro- castado de perro: lubicán.
baliza. Loco. Louco, tolo, doudo,
L isiado. Eibado. fol, tolleito, fóra de siso.
L isiar . Eibar, mancar. L ocuaz. Lareto, lenguateiro.
Liso. Liso, corredlo, chá. L ocura. Loucura, tolería,
L isonja . Afago (m.) tolada, tolice, folia, dou-
L isonjeador. Lousiñeiro, ga- dice. Hacer locuras: dou-
bador. dexar.
L isonjear . Afagar, alousiñar L ocutorio. Conversadoiro,
L isonjero. V. Lisonjeador. faladoiro.
L ista . Fita, bía. L odazal. Lameiro.
L istado. Biado. L odoso. Lamacento.
L isto. Listo, lizgairo, pres­ L ogrero. Onceneiro.
to, prestes. L oma. Lomba, petouto.
L itera . Liteira. L ombriz. Lombriga. L. de
L iterero. Liteireiro.» tierra: miñoca. L. de pan­
L iviandad. Levidade. tano: cagulo, galván.
L iviano. Levián, livao. L ombrizal. Lombrigueira.
L iza. V. Lid. Pez: V. Mugil. L omo. Lombo. L. de cerdo
Lo. Art. sin. n.: O. preparado para comer:
L oable. Louvábel. rajo.
L oado. Louvado. L ongitud. Longitude, Ion-
L oador. Louvador. gura, comprimento.
L oar. Louvar. L onja . Tallada, toro, tira,
L obado (veterinaria), lobá- anaco. Azougue, bursa, pi-
dega (f.) cardel.
L obanillo. Contornólo. L ontananza. Lonanía.
L obato. Lobacho. L oor. Louvor, loor.
L obera. Lobeira. L oquear. Louquexar, dou-
L obezno. Lobiño. dexar o doidexar, tolear.
L obina. V. Lubina. L oro. Louro.
L obo. Lobo. Lobo cerval: Los, las. Art. det., m. y f.
loboralaz o lobo rabaz, plur.: os, as.
LOSA — 171 LUXA

L osa. Lousa. L. grande que L uengo (adj.), longo, com-


forma el suelo de los hor­ prido.
nos: soio. L. de sepultura L ugano. V. Jilguero.
(o la misma sepultura): L ugar. Logar, eido.
campa. L. de pizarra pa­ L ugarejo. Logarexo.
ra clavar en el suelo: bar- Luis (nom. prop.), Lois.
go. (V. Piedra), chanto, L ujo . L uxo.
lage o loja. L ujosamente . Vizosamente.
L oza. Louza. Pedazos de lo­ L ujoso. L uxoso, vizoso, ma-
za: peletres. gán.
L ozanía. Louzanía, afroanza L uju ria . Luxuria.
L ozano. Afroado, louzano, L ujuriante . Luxurioso, bo­
vizoso. rrón, gadal (fam.)
L ubina. (Perca labrus o la- L umbrada. Lumeirada.
brax lupus): robalo. L umbre. Lume(m.) A lam or
L u c e r a . Bufardo (m.)
de la lumbre: a carón do
L ucero. Luceiro, lumieira. lar.
L. del alba: boieiro. L umbrera. Lumieira.
L ucidez. Lucencia, escinti- L uminoso. Lumioso, lucidío.
leo. L una. Lúa. L. llena: lúa
L uciente . Lucente, escind­ arregoada. L. en cuarto
íante. cree.: lúa no couce. L. en
L uciérnaga. Vagalume, vella cuarto meng.: lúa no de­
L ucimiento. Locimento. balo. Media luna: lúa
L ucir . Locir. demeada.
L ucha . Lucta o loita, mo- L unar. Luar.
ia, puna o puña, acapela- L unes . L us, segunda feira.
mento. L úpulo. Luparo.
L uchador. Loitador. Lusco. Vesgo. tórto, virollo.
L uchar. Luctar o loitar, pu- L uto. Loito.
nar o puñar. L utosilla. (Helianthenum
L uego (adv.), logo, axiña, guttatum), loitosiña.
decontado. Logo, entón, L uxación. Escordamento.
d aquel a (conj.) L uxar . Escordar.
L uenga. Delonga. Luz. Luz, lume.
LL
L laga. Chaga. L lantina . Choradeira.
L lagado. Ch agado. L lanto. Pranto, chanto,
L lagar Chagar. choro.
L lagoso. Chaguento. L lanura . Chaura, planura,
L lama. Chama, labarada o chapada, estrada.
labareda, flama. L lares. Gramalleira .
L lamada. Chamada. L lave. Chave, trave.
L lamador. Chamador, pul­ L lavero. Chaveiro .
sador. L legada. Chegada, vinda.
L lamamiento. Cham amen­ L legar. Chegar. Ll. a ser.:
to. devir.
L lamar. Chamar. Ll. a la L lena . Chea. enchente.
puerta: pulsar, petar, ba- L lenar . Encher. ateigar,
ter. acugular. inzar.
L lamarada. Labareda, laba­ L leno. Ciieo, ateigado ,acu-
rada alfa. gulado .inzado. Ll. de ma­
L lameante . Chamejante, tas: matoso.
alapreante, alfajante. L levadero. Levadoiro.
L lamear . Chamejar ala- L levar . Levar, menar, adu­
prear, alabarar. alfajar. cen
flamejar. L loica. V. Pardillo.
L lanada. V. Llanura. L loradera. Choradeira. car-
L lanamente . Chámente, sin- pideira.
gelamente. L lorador. Chorador.
L laneza . Chaneza. singeleza. I .loraduelos. C h o r i c a s
L lano. Cha, chao o chan. (fam.)
Adj. refer. a pers.: ama- L lorar. Chorar, chager,
vel, paagao (ort. ant.) changer, esbagar, bagu-
Llano (sust.) V. Llanu­ llar, esbagullar. Se di­
ra. Llano cultivado: ba­ ce: chorar como unha vi-
rcia (f.) deira, un neno, unha fon-
L lanta. Lamia. te, un tellado. as núbens,
L lantar. V. Llorar unha Madalena, como
L lantfar . V. Llorar. un queipo de vimbios. El
L lantén . Chantán. Ll. me­ que llora sin lágrimas:
nor (Plantago lanceolata): ericas.
correóla. L loricón. Xiniqueiro.
LL'OR 173 — MADE

L loriquear. Choramigar, brar, chover as cuneas,


xinicar. chover a Deus dar auga.
L loriqueo. Choradeira. L lovizna. Chovisco (m.), or-
L loro. Choro. ballo, mereda, babuxa, bi-
L lorón. Chorón, nifrán, ni- chuchía, carcaxía, froa-
froso, xiniqueiro. 11o.
L lorona. Chorona, carpi- L loviznar. Choviscar o chu-
deira. viscar, orballar, babuxar,
L lorosamente. Chorosamen- froallar.
te. L luvia . Chuva, choiva. Ll.
L loroso. Choroso, bagu- fría y con viento: coris-
llento. cada. Golpe de lluvia con
L lolla. Cortiña. viento frío: coriseo. (V.
L lover. Chover. Llover a Cierzo). Ll. torrencial:
mares. a cántaros; decem- abátega. V. Llover.

M acilento. Macio. blanquear: maraña. Des­


M ácula. Eiva, nódora. pués de blanquear: mea a
M acular . Lixar. meada. M. pequeña: co-
M achacar. Machucar. dexo.
M acha martillo (a), loe. M adera. Madeira. Pedazo
adv. con mallo o marte­ de madera: cabaco.
lo. M aderada. Madeirada.
M achiembrar . Samblar. M aderaje . Adadeiramento.
M acho cabrío. Godallo. M aderamen. Madeiramento.
M achorra. Códega. M aderar. Madeirar.
M achote. Mallo. M aderero. Madeireiro.
M adeja . Madeixa. M. de M adero. Madeiro, toro, ca­
hilo o estopa antes de baco.
MADE — *74 MAJU

M ademelo. Cachizo. M agarza. V. Hinojo.


M adrastra. M adrasga, ma­ M agia. Meiguería, feitizo.
drasta. En sent. de ofen­ M ágica . V. Magia.
sa: madrasgona. M ágico . Mágico, meigo.
M adre. Madre, mae o mai, M agín . V. Jucio.
nai. Monja o religiosa: M agnitud. Magnitude, bu­
madre. que.
M adrecita . Naiciña. M ago. Mago, meigo, feiti-
M adreselva. (Lonicera ca- ceiro. M. que anda tro­
prifolium). Madresilva, tando por las nubes: es­
cabrinfollo (m.), zugamel colen (Aplic. mucho en
(m.), hérba salgueira, gar- sent. fig. por travieso, in­
nicéla. quieto, revoltoso, etc.)
M adriguera. Covil (m.), to­ M aguer . Macar.
bo (m.) M agulladura. Magoadura.
M adrilla. V. Boga. M agullar . Magoar. esma-
M adrina. Madriña. gar, coucipar, entrillar.
M a d r o ñ e r o o m a d r o ñ o . (Ar- M aíz . Mainzo, millo, zea,
bustus unedo), hérvedo, millo graúdo. V. Mijo.
alvedro. La fruta: mo- M aizal . Mainceira (f.), mi-
rode d'hérvedo o raño. lleira (f.)
M adrugada. Madrugada, M a ja . Malla.
mañanciña, abrente. M ajada . Maliada.
M aduración. Maturidade. M ajador. Mallador.
M adurar. Madurecer. M ajadura . Malladura.
M adurez. Maturidade. M ajar . Mallar.
M aduro. Maduro, madure- M ajestad . Magestade.
cido. M ajestuosamente . Mages-
M aestra . Méstra. tosamente.
M aestranza . Méstránza. M ajestuosid ad . Magestade.
M aestrazgo. Méstrázgo. M ajestuoso . Magestoso.
M aestre . Méstre. M ajo (adj.), magán.
M aestreescuela . Méstre es­ M ajolar . Bacelar.
cola. , M ajuelo . Bacel. Estirpo,
M aestría . Méstría. marzoa, espiñeira.
M aestro. Méstre, escolante. M al (sust.), mal. A dj.: V.
MALO 175 — MANA

Malo. A d v .: V. Desgra­ M aléfico. Maléfico, malfa-


ciadamente. cexo, feiticeiro, meigo.
M al de ojo . Mal de olio, M alejo . Adoentado.
enganido. M aleza . Bauza, gándara.
M al humor . Amúo. F ig.: maldade.
M al,hablado. Bocachán. M alhablado. M alí adado,
M al comportamiento, mala mal falante.
acción : mao recado. M alhadado-. Malfadado.
j M al h aya! (interj.), ¡m a- M alhecho. Malfeito.
lia! M alhechor . Malfeitor.
M alamsnte . Mámente. M alherir . Malferir.
M alandancia. Mao recado. M alhojo. Refugallo, rebo­
M alandante. V. Desgracia­ tado.
do. M alicia . Malicia, maldade.
M alandanza. V. Desgracia. M alo. Mao (mase.), má
M alavenido. Malavindo, (fem.) Avéso.
desavindo. M alograr. Mangrar.
M aldad. Maldade. M aloliente. Fedento.
M aldadoso. Maldoso. M alolor. Fedor.
M aldecido. Maldito. M alponer. Indispór.
M aldecidor. Maldicen te. M alsonante. Malsoante.
M aldecir. Maldicer, amal- M altratar . Maltraer.
dizoar, estocar. M amá (fam.), mamái.
M aldición. Maldición, per- M amadera. Mamadeira.
dama. M ambla. Mámoa, medela.
M aldito. Maldito, amaldi- V. Megalito.
zoado. ¡M aldita cosa le M amola. Agarimo, aloumi-
d ije !: do devio cousa lie ño.
dixen! M ampara. A Ipendre, ante­
M alecón. Muro. paro.
M aleficio . Maleficio, feiti- M ampostero. V. Picapedre­
20, meiguería, espirimen- ro.
to. M anada. Máda, mánchea,
M aleficiar . Maleficiar, mal- manda, mangada, grea,
facer, enfeitizar, enmei- presa.
gar. M anadero. Pegureiro.
MANA 176 — MANU
M anantial . Fonténla. dimo.
M anceba. V. Concubina. M a n ija . Viróla, veo (m.)
M ancebía . Mocedade. V. M aniobra. Manobra.
Burdel. M aniobrar. Manobrar.
M ancebo. Rapaz. V. Joven. M aniota. Pea.
M ancilla . Bouga, blasmo, M anivela . Veo (m.)
V. Mancha. M an jar . Manjar, maniar.
M ancillar . Blámar, bou- M. escogido: piperete.
gar. M anjarda . Mangóla.
M anco. T oco, sopo. M ano. Mao o man. Mano
M ancha. Mancha, nódoa. li- o capa de pintyra: de
xadura, bouga, blasmo, mán. A la mano: enco-
chata. mán.
M anchar . Manchar, lixar, M anojo. Presa, monza. V.
luxar, lixugar, blasmar, Haz y manada.
bougar. M anopla. Manípulo (m.)
M anda. Manda, deixa, do­ M anosear. Apaxear. ama-
nación. donamento. rrotar.
M andadero. Mandadeiro. M ansalva (a), adv., a man­
M andato. Mandamento, tenía.
mandado. M anso. Manso, manseliño.
M andíbula . M andíbula, M anteca . Manteiga.
maxila, queixada, maríne­ M antecoso. Manteigoso,
lo (m.) amanteigado.
M andil. Mandil, sábelo. M antel . Bancal.
M andoble. Mandobra (f.) M an te n e n c ia . Mantenza.
M andra. Cabana. M antener . Manter.
M anear . Pear. M antenimiento . Man ti men­
M an ejar . Manejar, reger. tó.
M anera . Maneira, xeito, M antequero. Manteigueiro.
guisa, sórte. M antillas de recién naci­
M anifestación . Manifesta­ do. Embrullós, cueiros.
ción, estremenza. M antillo . Terrizo.
M anifestar . Manifestar, es- M anual . Maneiro, mandi-
tremar. bel.
M anifiesto . Manifestó, ca- M anubrio. Veo.
MANT — *77 — MARI

mantimento, condoito. M arca. Citra, marca.


M antener . Manter, aco- M arcar. Trechar, marcar.
char, acorrer. M architar . Murchar, mur-
M anzana . Mazá o mazán checer, rebellar, comale-
ant. maga). M. o grupo cer.
de casas: alcouzada. M architez . Murchamento.
M anzanal o manzanar. Ma- M archito. Murcho, rebelli­
gaal (ort. ant.) do.
M anzanas asadas. Papan- M area. Marea. Flujo de la
duxos o papandufas. m.: avalar. Reflujo de
M anzanilla . (Anthemis ar- la m.: devalar.
vensis). Macéla, magar­ M areante . Mareante, ma­
za o magoren, canabaza, ruxo.
hérba do becho.
M arejada . Mar eirá.
M anzano. Maceira (f.) Me­
M areo (adj.), Mareiro.
nos usados: macieira, ma-
M areta. V. Ola.
ciñeira o manciñeira.
M arfil . Marfil o marfín,
M aña. Maña, maneira, xei-
al m así.
to, ardil, retranqueira.
M añana . Maná o mañán. M argarita (nomb. prop. y
M. por la mañana: pol-a de fíor), Margarida.
mañanciña, ao abrente. M argen. Marge o margen.
Como ad v.: crás. Des­ V. Orilla.
pués de mañana: decrás. M aría (nombre propio),
M añanica. Mañanciña. María. Fam.: Marica,
M añoso. Mañoso, xeitoso. Maruxa.
M aquila. M aquí a. M arica. V. Urraca.
M aquilero. Maquieiro. M aricón. Maricón ,maricas,
M ar . Mar. Olor a mar: mariqueiro, mexeriqueiro,
maruxía. Hombre de cazoleiro.
m ar: maruxo. M arimacho. Marimacho,
M araña . Enredo, bouza. peruchón.
M aravedí. Maravidil. M afina. Mariña
M aravilla . (Caléndula offi- M arinar . Mariñar.
cinalis), maravilla, fror M arinear . Mariñar
de todo o ano. M arinería . Máriñaría.
MARI - 178 MAST

M arinero. Mariñeiro, ma- M artillazo. Martelada.


ruxo. M artillo . Martelo. M. de
M arino. Marín, mariño cantero: marreto. Esp. de
(sust. y adj.), mareiro m.: pretélo.
(adj.) M artín (nom. prop.), Mar-
M ariposa. Volvoreta o bor- tiño.
boleta. M. pequeña: ave- .M artín (pez). V. Tordo.
laíña. M. blanca: boanó- M artín pescador. (Alcedo
va. M. que rodea a la ispida L.), pica peixe, lo-
luz: andola, volalla. banco.
M ariposear . Volvoretear o M artinete (pez: v. Tordo),
borboletear. Máquina: martinete.
M ar ism a . Marisqueira, es- M artirio. Martirio, mar-
teiro. teiro. •
M arjoleto . V. Espino. M artirizar . Marteirar.
M ármol . Mármore. M arzo. Marzo, marzal. V.
M armolista. Marmorista. Apéndice.
M aroma. V. Cuerda. M as (conj.), mais. V. Pero.
M arrajo . Marralleiro. M ás (adv.), máis, chus.
M arrana. Marrá. Más allá: alén.
M arrano. Marrao o ma- M asada. V. Heredad.
rrán. M áscara . Máscara, félo,
M arran iLLO. Relio, rengo, (m.) M. andrajosa: cho-
larégo. M. destetado: co­ queira. Acción propia de
rrancho. esas máscaras, o reunión
M arrazo. V. Hacha. de ellas: choqueirada. Lo
M arrubio. (Marrubium L.), que es grotesco como las
melrubio, marroio. máscaras: choqueiro.
M arta. Marta. (Mostela M ascarada. Choqueirada.
martes L.) M. macho: M ascarilla . Máscara.
martuxo. Marta cebolli­ M ascarón. Carranca (f.)
na o su piel: veiro m. M asera . Maseira.
M artellina . Marreto. M aslo. Grelo, germólo.
M artes . Tercia feira, mar­ M astelero . Mastaréu. mas-
tes. to.
M artillar . Martelar. M asticar . Mastigar.
MAST 179 — MECE

M á s t i l . Masto. M aya . (Bellis perennis),


M a st r a n z o . Mentrasto. maia, malmequer.
ívíata. Petada. M. de ca­ M ayar . V. Maullar.
bello: codexo (m.) M ayo. Maio. V. Apéndice.
M a t a c h ín . Matachín, bé- M ayor (adj. comp.), mor,
che. maior.
M ata d ero . Matadeiro, m a- M ayoral. Maioral.
tadoiro. M ayorazga. Morgada.
M a talo bo s . V. Acónito. M ayorazgo. Morgado.
M a t a ló n . Barrufeiro. M ayordoma. Mórdoma.
M a t a n z a . Matanza, mor- M ayordomear. Mórdomear.
tandade, clade. M ayordomía. Mórdomía,
M a t a p e r r o . (Solanum ni- mordomado.
grum), hérba m o u ra. M ayordomo. Mórdomo.
M ayoría . Maioría, maio-
M atapolvo. Orballo.
ridade.
M a t a r . Matar. M. opri­
M ayoridad. Maioridade.
miendo entre los b ra z o s:
M ayormente (adv.), mor-
ap ad u m ar.
mente.
M a t a r i f e . Béche. M aznar . Amolecer, esma-
M a t ía s (nom. prop.), Ma- gar.
cías. M azo. Mazo, mallo,
M a t iz . Betamento. M azorca. Mazaróca, caro­
M a t iz a r . Betar. cha.
M ato . V. Matorral. M eada. Mexada, mexadu-
M atorral. M ato, brexo, ra, mexeira.
bouza, matorreiro. M eadero. Mexadoiro.
M atraca. M a tra c ó la . M ear. Mexar.
M V. Manzanilla.
a t r ic a r ia . M eca. De la Ceca para la
M atro na. M adroa. Meca (loe. a d v.): de ca­
M a u l a . Pendenga. cho para cabalo.
M aullador. Miador. M ecedora. Bambeeira.
M a u l l a r . Maiar, mear o M ecedura. Bambeamento.
miar. M ecer . Bambear, abanar,
M a u llo v m a u l l id o . Mia­ abalar, arrandear. M. a
do, miadura, miadéla. un niño: acuchiminar.
MECH — 180 — MELL

M echero. Mecheiro, esquei- términos, como recorda­


ro. torio, para cuya signifi­
M edia. Meia. Media luna: cación, origen, etc., deben
lúa demeada. Indumento consultarse los trabajos
del pie V. Pie. especiales.
M ediado. Meado o meiado. M e jil l a . Meixela, fazula.
M ediador. Avindeiro, raga- M ejilló n . (Mytulus edu-
dor, abegoso. lis), mexillón.
M ediar. Mear o meiar, de­ M ejorana . (M ajorana hor-
mean tensis), sansuco.
M edicina. Mediciña, men- M ejora . Mellora, arre-
ciña. quénto (m.)
M edio. Meio, meo, meogo. M ejorar . Mellorar, arre-
M ediodía. Meridía. quentar, guarir (según
M edir. Medir. M. distan­ sig.)
cias: trechar. M. por tan­ M ejoría . Melloría.
teos: agalgar. M. por ces­ M eladura. V. Melosidad.
tos: corbear. M elancolía. Melanconía.
M édula. Miolo (m.) M elancólico. Melancónico.
M edusa. (Celenterado: va­ M elaza . Melazo (m.)
rias esp.), augamá. M elena . Guedella.
M egalitos. L os diversos M elenudo. Guedelludo.
monumentos megalíticos M elero. Meleíro.
esparcidos abundante­ M elindrear . Conxomiñar.
mente en Galicia, reciben M elindroso. Conxomifiei-
nombres populares diver­ ro. dengueiro, aquelado.
sos, muchos de los cuales M elisa . (Melissa L.), abe-
corresponden a otros si­ lleira.
milares castellanos ins­ M elojar . V. Robledo.
critos en este vocabula­ M elonar. Meloal.
rio. Las denominaciones M elosidad. Melura, meluri­
más conocidas de tales ña, dozura.
monumentos son: mámoa, M eloso. Acelmoso.
anta, medorra, medéla, ar­ M ella . Mósa.
ca, etc. Aquí no hacemos M ellado. Mósádo.
más que señalar estoá M ellar . Mósár.
MELL — 181 — M ERE

M ellizo . V. Gemelo. M enoscabar. Menoscabar o


M embrillero . Marmeleiro. meoscabar.
M embrillo. Marmelo. M enoscabo. Menoscabo o
M emorándum. Ementado. meoscabo, decimento.
M emoria. Memoria, lem- M enosprecio. M>esnosp re­
branza, rembranza. De zo.
memoria: de cor. M ensajero . Mensa jeiro,
M e n a je . Menagen, alfaias. araqto.
M ención. Ementa, rem­ M e n s e ja . V. Paro.
branza o renembranza. M enta . (Silvestre: Mentha
M encionar. Ementar, re- viridis), amenta, hérba
nembrar. boa. A esta familia de
M endigar. Mendigar, es- las labiadas pertenece una
molar. mata muy abundante en
M endigo. Mendigo, pedin- Galicia, la néveda, co­
te, mingado, abol. mesela rrespondiente al género
(para el fem.) Calamintha. V.
M endrugo, Codelo. talizo. M entar. Ementar.
M enear . Menear, abanear. M entecato. Sandeu, quei-
M eneo. Meneio, abanamen- coa, doudo, louco.
to. M entira . Mentira, bouba,
M enester . Mister. caroca, argallada, andró-
M enestral . Mesteiral. mena.
M engua. Mingoa. avoleza. M entir . Mentir, argallar.
M enguado. Mingoado. M entiroso. Mentireiro, ar­
M enguante . Minguante. M. mante, argalleiro, albur-
de la luna: debalo. gueiro.
M enguar. Mingoar, deba­ M enudamente. Miudamen-
lar, armeirar. te.
M enina . Menina o meniña. M enudear. Amiudar.
M enino. Menino o meniño, M enudo. Miudo.
neno. M eñique. Memiño o mei-
M enor (adj. comp.), menor miño (dedo).
o meor. M eón. Mexón.
M e ^ ps (adv.), menos o M ercachifle . (V. Buhone­
meos. ro),
M E RC — 182 — M IEL

M ercadear. Mercadexar. M eya . (Cáncer oblongus).


M ercader. Mercador. Crustáceo llamado en ga­
M ercadería. Mercadoría. llego boi o noca; tam­
M ercancía . Mercadoría. bién se llama esqueiro y
M erced. Mercé. zapateira, este último
M erdoso. Merdeiro, mer- nombre más usado en
dento. Portugal. Una especie pa­
M erecedor. Merecen te. recida se denomina né-
M erecimiento . Meresce- cora.
m ento. M ezcla . Mésela, mescradu-
M ergo. V .Cuervo marino. ra, mescramento, mestu­
M erienda. Merenda. M. de ra.
poca importancia: meren­ M ezclador. V. Chismoso.
dóla. M ezclar . Mesclar, mestu-
M erino. Meriño. rar.
M érito. Merescement o , M ezquinamente Mesqui-
mérito. ñ amente.
M erluza . (Gadus diptery- M ezquindad . Mesquindade
gius imberbis), pescada, o misquindade.
peixóta. M ezquino. Mesquiño.
M erma . Pérda.
Mi pron. pos. m .: meu.
M ermar . Mingoar. Mi. Pron. pers.: min.
M ermelada. Codoñate. M ía pron. pos. f.: miña.
M ero. (Perca seriba). Co­ M ia ja . Migalla, ponto, chis-
rresponde a esta clase de ca, pinisco, faragulla o
peces, en gallego, el mero, frangulla, rafa, cigallo,
de igual nombre, así co­ cigallada.
mo una variedad llamada
chérla. M iar. V. Maullar.
M es . Mes. V. los meses en M iedo. Medo, dultanza,. T e ­
el Apéndice. ner miedo: arrepiarse.
M esa . Mesa, táboa. M iedoso. Medoñento, me-
M esarse los cabellos. De- doño.
pinicar, arrepelar, carpir. M iel . Mél (m.)
.Mesnada. Masnada. M ielga. (Squalus centrina),
M eter . Meter, atullar. melgacho.
M IEL - 183 - MIRA

M ielga. (Porción de tierra), do: milenta o millenta.


leira. M ilagrero. Milagreiro.
M iembro. Nembro. M ilagro. Milagre.
M ienta . V. Menta. M ilagroso. Milagroso, mi­
M ientras (adv.), mentre, lagreiro.
en mentre, mentras, no M ilenrama . (Achilea mille-
intre. folium), mil follas, ouca.
M iera . Méra. M ilano. (Milvus regalis),
M iércoles. Cuarta feira. miñato.
M ierda. Mérda. M illar . Millar, milleiro.
M ies . Mése, seara, ceifa, M imar. Ameirroar, afagar.
colleita (según sig.) M imbre . Vime, vimbio. M.
para atar las viñas: co-
M iga. Miolo, migalla, fara- rrénla. Esp. de: buíño.
gulla o frangulla. Sacar M imbrera. Vimieiro o vim-
miga al pan o a otra co­ bieiro, vimianzo.
sa: esmiolar. M imbreral. V. Mimbrera.
M igaja . V. Mihaja. M imbroso (adj.), vimíneo.
M igajón. Miolo. M imo. Crico, meiró, natu-
M ijo . (Panicum miliaceum), rria. Fig.: afago, agari-
millo. Este nombre suele mo.
aplicarse, tanto en caste­ M ina. Mina, cabouco (m.)
llano como en gallego, a M inoría. Minoría, menori-
los tres cereales mijo, pa­ dade.
nizo y maiz. Los tres, sin M inucia . Miunza.
embargo, tienen sus res­ MÍO, MÍA, MÍOS, MÍAS (prop.
pectivos nombres en am­ po s), rneu, miña, meus,
bas lenguas. V. En ga­ miñas.
llego se aplica a veces la M ira . Mira. Estar a la mi­
denominación de millo ra: abesullar.
miudo al panicum milia­ M irada. Mirada, ollada.
ceum para diferenciarlo M iradero y mirador. Mi-
del maiz, cuyos granos radoiro, belvís. A dj.: mi­
son más gruesos. rante, ollador.
M il (adj. num.), mil. M. M iradura. Olladura.
de un modo aproxima­ M iramiento. Miramento,
MIRA — 184 — MOME

reguardo. Sin miramien­ M oflete . Bochecha (f.)


to: a treu (loe. adv.) M ofletudo. Bochechudo,
M irar. Mirar, ollar, catar. carifarto.
Dejar de mirar o no que­ M oho. Balor o bolor, colu-
rer mirar: Desamirar. me, murcio.
M iriñaque. Foque. M ohoso. Bolorento.
M irlo. Turdus merula L.), M ojada y mojadura. M o-
merlo o mélro. lladura.
M irto. (Mytus L .: varias M ojar . Mollar.
esp.), mirto o murta (f.), M ojón . Amallón, alveiro,
buxal. fito, monta, monteira.
M iserable . Miserable, mí­ M olde. Molde. M. hueco:
sero, desditoso, astroso, moldevao.
meudo o miudo, mesqui- M oler . Moer, muiñar. M.
ño. a palos: mallar, apalas­
M iseria . Miseria, caiñeza. tran derrear.
M isericordia. Misericordia. M olestar. Molestar, enfa­
V. Compasión. dar, abelloar.
M itad. Metade, medade o M olicie. Moleza.
meidade. M olienda. Moedura.
M itigar. Mitigar, adozar. M olinero. Muiñeiro.
M ocadero. V. Moquero. M olino. Moíño o muiño.
Moco. Barmo. Poner un m. en movi­
Mocoso. Barmeiro. miento: desafirir. M. pe­
M ochuelo. (Ave de los gé­ queño: patarelo.
neros Syrnium, Glauci- M olleja . Moleja.
dium, etc. Varias esp.), M ollera. Moleira.
moucho. M ollez. Moleza.
M oderar. Temperar, conter, M ollina. Orballo.
mesurar, moderar. M olliznar . Orballar.
M odo. Modo, maneira, xei- M omento. Momento, pon­
to. De tal modo: en gui­ to. En un momento: n-un
sa. De otro modo: en pulo. Al momento: de­
outra guisa. contado, supeto. En este
M ofarse . Mofarse, mo­ mismo momento: arasto-
quearse. V. Burlarse. ra.
MOMI 185 - MORT

M omia. Mumia. M ora. Amóra.


M onasterio. Mosteiro o M orada. Morada, moradía,
moesteiro, ascitério. moranza.
M onda y mondadura. Péla, M oralidad. Moralidade.
para. M orar. Morar, pousar.
M ondar. Pelar, depelicar. M orcajo. Mistura de tri­
M ondongo. Tripada. go e centeio.
M ondonguero. Tripeiro. MoRCELLA/Faisca.
M oneda. Moeda. M orcilla. Mórcela.
M onedero. Moedeiro. M ordacidad. Dicacidade.
M onicongo. V. Muñeco. M ordaz. Dicaz.
M onigote. V. Muñeco. M ordedura. Trabadura, ta-
M onillo. Colete, nisco (m.), chantada.
M onja . Monja, freirá. M order. Morder, trabar,
M onstruo. Monstruo. amoregar.
M ontañés. Montañés, bra- M ordiscar. Taniscar .
ñego. M ordisco. V. Mordedura.
M ontañoso. Montañoso, M orenita. V. Mata perro.
óróso, alpeiro. M oreno. Mouro, brun, tri-
M ontar. Montar. V. Ca­ gueiro.
balgar. M orera. Moreira o amo-
M onte. Monte, alpe, óról. reira.
M. comunal: barazal. M. M oribundo. Esmorrente.
inculto: estivada. M. in­ M orir. Morrer. M. poco a
culto con maleza: gán­ poco: deperecer. M. de
dara. risa o desternillarse de
M ontecillo, Motecelo. risa (loe adv,): escachar
M ontería . Montaría. coa risa.
M ontero. Monteiro. M orojo. V. Madroño.
M ontón. Montón, morea, M orral. Fardel o fardella.
barda. M orrillo. Entullo.
M onumento. Moimento. M orrongo. Frase fam. del
M oño. Moño. M. pequeño: gato: micho".
chicho. M. en la cabeza M orros. Fociños (fam.)
de las aves, etc.: poupa. M ortaldad. Mortaldade,
M oquillo. Pingo. mortandade.
MORU — 186 — MULO

M orueco. V. Carnero. M uesca . Ósea, ósquia, cá-


M ostaza. Mostarda. cere, mosega.
M ostrar. Amostrar. M uestra . Mostra, amos­
M ostrenco. Mostrengo. tra, proveiro, demostran-
M otín. Algüeirada, asila­ za, semellanza, sembran-
da. te.
M otacilla. V. Aguzanieve. M ugido. Bruio, braco.
M otivo. Motivo, chagón. M ugidor. Bruidor.
Sin motivo: sen guisa. M úgil. (Mugil cephalus).
M otolita. V. Aguzanieve. Muge, mugen o monge.
M over. Mover, rebulir, bu- L. m. muy grandes, cur­
ligar, abalar. M. de abajo vos. En los meses de Ju ­
arriba una criatura: pou- lio y Agosto es cuando
pear.' Moverse una per­ está en sazón, y a ello se
sona. argilar, espilir. refiere el refrán: muge-
M ovimiento. Movimento. ouro cando o pan vai
Mozo. Mozo, rapaz. M. de louro.
cuerda: matalote. M ugir. Bruir.
M uchacho. Rapaz, mozo, M ugre. Cotra.
boino. M ugriento. Cotroso.
M uchedumbre. Multidume. M u je r . Muller, dona. V.
M ucho. Moito. en el Apéndice muchos
M ueblaje . Mobilia (f.) refranes referentes a la
M ueble . Móbel. mujer.
M ueca. Aceno (m.)
M uela . Moa. M. del jui­ M u jercilla . Mulleriña.
cio: dente cabeiro. V. M ujeriego . Mi^lleireiro, mo-
Diente. ceiro, andexo. M. aficio­
M uelle . A dj.: mol. Sust. nado a mujeres sucias:
mole. M. de desembar­ berrón, cachán.
que: peirao. M u je r il . Mulleril, mulie-
M uellemente . Molemente. bre.
M uermo. Mormo, gogo. M ujerío . Mullerío.
M uerte . Mórte. M ujerona . Mulleron a.
M uerto. Mórto. Estar M ula . Múa.
muerto: estar no oreo. M ulo. M ú , burreño.
MULT — 187 — NADA

M ultiplicar . Multiplicar, M urmurar . Murmurar, al-


inzar (fam.) purnar, alpurxar, posfa-
M ultitud . Multitude, mul- zar. Murmuriar, zoar,
tidume. bruar.
M ullidor. Amolecedor. M uro. Muro. V. Muralla.
M u llir . Amolecer, erxilar. M úsculo. Musgo.
M undillo. V. Viburno.
M useo. Muséu.
M uñeca . Bonéca. M. de la
M userola. Fociñeira.
mano: cólo, pulso.
M uñeco. Bonéco, bonifate o M usgo. Canir, acensalí, ca-
monifato, monicréque. rriza. M. de los árboles:
M uñón. Coto. brión.
M uralla . Muralla, cerca. M usgoso. Carricento.
M urciélago. Morcego. M uslera . Coxóte.
M urena . (Murcena ophis), M uslo. Coxa o conxa (f.)
morea. M. de algunos animales:
M urmullo . Murmurio, bor- conxóte (m.)
boriño.
M ustiar . Murchar, mirrar,
M urmuración. Murmura­
ción, euzona. M ustio. Murcho, fanéco,
M urmurador. Murmurador, amaceirado.
alpuriteiro, rexumeiro, M uy (adv.), mui o moi,
posfazador. moito.

N abal. Nabal, nabeira. N acionalidad. Nacionalida-


N acer . Nascer. de.
N acido. Nascido, nado. N ada. Nada. A d v.: ren, nen
N acimiento. Nascimento, ponto.
nascencia, nacen^a (ort N adadera. Nadadeira.
ant.) N adar. Nadar. N. debajo
ÑADI — 188 NERI

del agua nadar de sola­ N auseabundo. Engulloso.


go, solagar. N avaja . Navalla.
N adie (pron. indef.), nin- N avajazo . Navallada.
guén. N ave. Nao, ñau.
N ado (a) ad v.: en froto. A N avegar. Navegar, singrar,
nado debajo del agua: marear.
de solago. N eblina . Nevoeiro, bréte-
N alga. Nádega. ma.
N algada. Nadegada, cuada. N ebuloso. Nevoento, brete-
N algudo. Nadegudo. moso.
N ao. Nao. ñau. N ecedad. Neicidade, doudi-
N aranja . Laranja. ce.
N aranjada . Laranjada. N ecesidad. Necesidade, arre-
N aranjal . Laranjal. gueixo (m.)
N aranjo . Laranjeira (f.) N ecesitado. Arregoeixado.
N arciso. (Narcissus L.), N ecesitar . Arregueixar.
amarelle. N eciamente . Neiciamente,
N ardo. (Nardus stricta), ba- sandiamente.
cariza. N ecio. Neicio.
N ariz . Nariz (m.) Fam.: N egar. Negar, refugar.
erica, nares, nocas. Ven­ N egociar. Negociar, bara­
tanas de la nariz: nefras. tar.
Aplastarse la nariz: esna- N egocio. Negocio, barata
frarse. (f.), choio, pleitesía, tra-
N ata. Nata. F ig .: La nata, fégo. El que entiende de
lo mejor de las cosas o la negocios: pleite.
superficie de los líquidos: N egrear. Negrexar, mou-
tona. rear.
N atal . Nadal. N egrillo. V. Alamo negro.
N atura . V. Naturaleza. N egro. Negro, préto, mou-
N atural . Natural. Hijo na­ ro.
tural: fornicifio. N ene . Nene. V. Niño.
N aturaleza . Natura, natu- N enúfar . (Nymphaea alba
reza. y Nuphar luteum), folla
N áusea . Caimbra, engullo. do ar.
N auseoso. Engu lioso. N erita o caracol de mar.
N ERV NOMB

Mincha, caramécha y ca- pila: meniña do olio


ramuxo. Los dos primeros (fam.)
nomb. más usados en el N iñero (adj.), neneiro.
norte de Galicia, y el úl­ N iño. Neno, menino o me-
timo más en el sur y en niño, cativo, picariño.
Portugal. Muchos nomb. fam., co-
N ervio. Ñervo. ‘ mo: pequecho, cachifo,
N erviosidad . Nervosidade. pitís, etc. N. recién na­
N ervioso. Nervoso. cido: crianzo. N. mamón
N exo. V. Unión. o que come mucho: nai-
Ni (adv. neg.), nin, nen. pello. N. que anda a ras­
N icho. Couséla (f.) tro: tatái. N. vagó: ri-
N idada. Niñada. llote. V. Muchacho.
N idal. Andego. N íspero . (Mespilus), nespe-
N ido. Niño. reira.
N iebla . Nevoa, nevoeiro, N íspola. Néspero o néspe­
brétema, boiro. N. inten­ ra.
sa: merada. N. menuda: N ítido. Nidio, lucidío.
foula. No (adv. de neg.), non, n’
N ielga negra. (Squalus ga-
N oble. Nobre, esgrevio,
leus), cazón. graado.
N ieto. Neto. N obleza. Nobreza.
N ieve . Néve. N ocedal. Nogueira.
N igromancia. Negromancia N octurno. Noitébrego.
o nigromancia. N oche. Noite. N. cerrada:
N ingún (adj. ind.), nengún, noite pecha. N. seca: noi­
nenhún. En ningún sitio: te deleirada. Nochebue­
en ningures. na: noiteboa.
N inguna (alj. ind. fem.), N ochecido y nochecita. Noi-
nengunha, nulla. tiña, ao estrelecer, entre
N inguno (adj. ind. mase.), lusco e fusco.
nengúrt, nenhún, nullo. N ogal. Nogueira (f.)
N iña. Nena, menina, me- N ombradía. Nomeada, sona.
niña. V. Niño. N ombrar. Nomear, ementar.
N iña del ojo (fam.) o pu­ N ombre. Nóme.
NONA — 190 — N U TR

N ona. (Hora de oficio divi­ ma. A dj.: anevoado, ce-


no), noa. lobre.
N oquero. V. Curtidor. N ublar. Anevoar o enno-
N ordeste. V. Viento. voar.
N ortada. Nortada, corisca- N uca. Coliga, cachazo (m.)
da. N udillo. Nocelo, cotfeno,.
N orte. V. Viento. arteixo.
N osotros (pron. pos.), nos, N udo. N o. N. de árbol:
nosoutros. V. Apéndice. boulla (f.)
Con nosotros (hablat. N udoso. Nooso.
plur. de la primera pers.), N uera. Nora.
connosco. N uestro, tra (adj. y pron.),
nóso, nósa.
N ostalgia. V. Apéndice, en N ueva. Nova, novidade.
siñerdade, saudade. N ueve (adj. num. card.),
N ota. Nota, citra, sinal. nove.
N. al margen, o acota­ N uevo, va (adj.), novo, no­
ción : coutagón (ort. ant.) va. M uy nuevo o sin es­
N ovedad. Novidade. trenar: novo do trinque.
N oveno (adj. num. ord.), N uez . N óz, concho (com.),
noveno, nono. cafda. N. verde con su
N ovia. Noiva, alarosa, en- corteza, o esta misma
tendedeira. corteza: carolo. Cubier­
N oviazgo. Noivado. ta exterior de la nuez, de
N oviciado. Novez (f.) color verde, en algunos
N ovicio. Novigo (ort. ant.) sitios la misma nuez: con­
N oviembre. Novembro. V. cho. Cada cuarta parte
Apéndice. en que se divide una
N ovillo. Almallo, jovenco. nuez': pernella.
Hacer novillos: latart fa- N u e z a b l a n c a . (Bryonia al­
cel-a lata. ba), nouza.
Novio. Noivo. N ueza negra. (Tamus com-
N ubes en los ojos. Bebdas, munis), terrelo (m.)
cáligos (m.) N utria . (Lutra, lutra), ion-
N ublado. Nevoeiro, bréte- tra, lóntrega o lontro.
O (conj.), ou, qúer. Obscuro. V. Oscuro.
Obediencia. Obediencia, ren- Observar . Asexar, alucar,
dimento. albiscar.
Obelisco . Obelo. Obsesión . Pademia.
Obispado. Bispado. Obstinación. Teima.
O bispal . Bispal. Obstinar . Teimar.
Obispo. Bispo. Obstruir . Atuar.
Oblea . Obreia. Obvención. Escaenza.
Oblicuo. Esguellado, tórto, Oca. V. Ganso.
penzo. Ocasión. Emposta, chagón,
Obligación. Obrigació n , conxeito, vagar. E n la
obriga. primera ocasión; na pri-
Obligar. Obrigar. meira erñpdsta.
Obra. Obra, choio. Ocaso. Ocaso. El ocaso o
O brador. Obradoiro. puesta del sol: solpor.
Obrar . Obrar. O. con recti­ Occidente. Oueidente.
tud: andar ao dereito. Octava. Oitava.
Obrero. Obreiro. Octavar. Oitavar.
O bscenidad. Obscenidade, Octavario. Oitavario.
pulla. Octavo. Oitávo.
Obsceno. Obsceno, pulleiro, Octubre. Outubro, V. Apén­
godalleiro. dice.
Obscuridad. Escuridade, O. Ocultar . Atobar, alaprar.
producida por la niebla: Ocurrir . Ocurrir, haber.
cáligo. Ochenta . Oitenta.
V010 z6i — OHDO
Ocho. Oito . tas : desbugallados. Sal­
Ochocientos. Oitocéntos. tarse un ojo fuera: esbu-
Odiar. Odian teimar, birrar, gallal-o olio. El globo del
empenchar. ojo: o bugallo do olio.
Odio. Odio, teima, empen- O. de la aguja: alfiestra.
cha, omecio, xenreira. Ojo marino. V. Ombligo
Odor. V. Olor. marino.
Odre. Fól. Ola. Onda. O. que rompe
O este . Oeste. V. Viento. fuertemente: ardentía. O.
O fender . Ofender, empen- encrespada, baga.
cer, aldraxar, anoiar. O leada. Ondaxe (m.), baga-
O fensa . Ofensa, empence- llón (m.)
mento, axe. O le a je . Ondaxe, arfada. O.
O fendido. Ofendido, anoido. que el viento vuelve al
O ficio. Oficio, mister. lado contrario del movi­
O frecer . Oferecer. miento primitivo: caxón.
O frecimiento. Oferecimen- O ler . Ulir, cheirar.
to. O lfatear . Cheirar.
Ofrenda. Oferenda. O lfato. Ulido, álido. V.
Ofuscar . Ofuscar, alabaran Olor.
escurecer, torvar. O livar . Olivedo.
Ogaño. Ogano. Olivo. Oliveira (f.), ouliva
O ídas (de), loe. adv. : pol-o (f.) O. de calidad, infe­
ouvir. rior: carrasca. Lugar po­
O ído. Ouvido. blado de olivos de mala
O ídor. Ouvidor. calidad: carrasqueira.
O ír . Ouvir, oucir, ouzar. O lmo. (Ulmus campestris),
Oj a l . Botoeira, collete. ulmo, olmo, ulmeiro y ol-
Ojeada . Ollada, olladura. meiro.
Oje a r . Ollar, axexar. O lor. Ulido, cheiro, ador
Ojeo . A sexo. u odor, recendo o arre-
Oje r a . Olleira. cendo. V. Apéndice. O.
Ojer iz a . Teima. malo: cheirume. Lo que
Ojin ó n . Tórto. huele mal: cheirento. Lo
Ojo . Olio. O. salientes: bro- que huele bien: cheiroso.
cos. O. fuera de las órbi­ O. a macho cabrío: bu-
*

OLOR — 193 — ORIN


mallo. O. a mar: maru- sión, confondi^ón (ant.),
xía. confondimento.
O loroso. Cheiroso. Oración. Oraron (ort. ant.)
O lvidar. Olvidar, esquecer Orar. Orar, pregar.
o esquencer. O rate . Orate, doudo. tolo.
O lvido. Olvido, esquecimen- Orca. (Delphinus orea), can-
to, esquencimento o es- dórca, espadarte.
quencia (f.) O rden. Orde, mandado. Sin
Olla . Ola, panela. orden: á barata.
O llero. Oleiro. O rdenar. Ordear, arranjar.
Ombligo. Embigo o umbigo, O. las labores de una ca­
belmaz. sa: gabexar. V. Poner y
O mbligo marino. (Umbili- Disponer.
cus marinus). Especie de Ordeñar, Mungir.
caracol de mar: olio de O rear. E)eloirar.
boi-vidal, olio de boi-ma- O régano. Ourego.
riño, olio de boi-mar. O r eja . Orella. O del arado:
O mbligo d e venus . (B ot.: abeaca, gueifa.
Umbilicus penlulinus), Oreja marina. (Haliótis),
cousélo. peneira.
O ndulación. Arfada (ref. a Orejera . Orelleira.
mar). Orejudo. Orelludo.
O ndular. Arfar (ref. a mar.) Oreo. Deloiro, deliram en­
O n ix . Enichel, onichel o mi- to.
chel. Orfandad. Orfandade.
O poner. Opór. Órgano. Órgao, ergoo.
O portunamente (adv.), a Orgullo. Orgullo, arruallo,
térgo. fachenda, guarimento.
O portunidad. Abérta, con- O rgulloso. Orgulloso, gua­
xeito, vagar. rido.
O posición. Oposición, con­ Oriente . Ouriénte.
trasta. Orilla . Ouréla, beira.
Opresión . Apremento, so- Orillado. Ourelado.
gueira. O rillo. Ourélo.
Oprimir . Apremer, premer. Orín . Ferruxe.
Oprobio. Oprobio, confu­ O rina . Ourina, mexo.
ORIN — 194 — O Y E N

O rinal . Ourinal o urinol. O sadía. Ousadía, auso (m.),


O rinar . Ourinar, mexar. afouteza.
O ro. Ouro, oiro. O. puro: O sado. Ousado, afoutado,
obrizo. fardid o/
Oropel. Alquime, ouropel. Osamenta . Oséira.
Oropéndola. (Oriolus gal- Osar . Ousar, afoutar.
bula). Esta especie, que Osario. Osédo, cáveiro.
recibe infinidad de nom­ O scilar . Arfar, abalar, aba­
bres comarcales castella­ near, nutar.
nos, es abundante en Ga­ Oscurecer . E scu r e c e r ,
licia, en donde se le de­ amourecer, amourear,
nomina de muchos mo­ fuscar.
dos, quizá no todos apli­ Oscuro. Escuro, celóbre.
cables a este mismo pá­ Oso. Urso.
jaro, sino a otros orióli- O stra . Ostra, ostria. O.
dos parecidos. Apuntare­ grande: ostión. O. pe­
mos los más frecuentes, y queña: morruncho.
que parece no ofrecen du­ Ostrero . Ostreiro.
da en su aplicación: au­ Otear . V. Observar.
nólo, oriólo, gaio, gaió- Otero. Outeiro.
lo, riádigo, millangarrido, Otoñada. Outonía.
bichelocrego, papafigo. Otoñal. Outonizo.
Otoño. Outono.
Ortiga. O. menor (Urtica
Otorgar. Outorgar.
urens): urtiga. O. ma­ Otro, tra (adj. ind.), ou-
yor (Urtica dioica): hérba tro, outra.
do cegó. Otrosí (adv.), outrosí.
O ruga. Eruga. Ov e ja . Ovella.
Orujo . Bagazo. Ovejero . Ovelleiro.
Orzuelo. Terzól, tirizó. Ovillar . Ennovelar.
O sa . Ursa. Ovillo . Novelo. Lo último
Osadamente (adv.), aosadas, del ovillo: fonducho.
con afouteza. Oyen te . Ouvinte.
p

Pábilo. Pavio, matula (f.) P adrón. Calleita (f.)


Pablo (nomb. prop.), Paulo P adronero. Padroeiro.
o Paulos. P aga. Paga, pagamento.
P ábulo. Mantimento, con- P agadero. Pagadeiro.
doito. F ig .: V. Motivo. P agaduría. Pagadoiro (m.)
P acato. Pacado. P agar. Pagar, peitar.
P acer . Pascer. Pa isa je . Paisage (f.)
Paciente . Paciente, doente. Pa ja . Palla. Porción de pa­
P acificar . Pacificar, mai- ja que se corta de una
nar. vez con la hoz: gabela.
P acífico. Pacífico, maino. Haz de paja: móllo. Por­
P actar. Avinzar. ción de pajas encendidas
P achorra. Foupa. para alumbrar: f achuco
P achorrudo. Foupeiro. o pachuzo. Pienso de pa­
P adecer. Padecer. P. oyen­ ja : empaliada.
do o viendo cosas des­ P a jar . Palleiro.
agradables: estarreger. P ajarear . Paxariñar.
P adecimiento. Padecimento. P ajarera . Paxareira.
P adrastro. Padrasto. P. en Pajarero . Paxareiro.
los dedos: unlleira. Pajarillo y pajarito (dim.
P adre. Pai. La 1.a Persona muy usados), paxariño.
de la Stma. Trinidad: Pa­ Pájaro . Paxaro.
dre. Religioso: padre. P ajarraco . Paxaróla.
P adrenuestro. Padrenoso. P a je l . Nombre vago apli­
P adrino. Padrino. cado a muchas especies de
PA JE — 196 — PANP

peces acantopterigios de la P alidecer. Descórar, empa­


familia de los espáridos. lidecer.
Cada región marítima es­ Palidez. Descóramento, pa­
pañola aplica esta deno­ lor, palidez.
minación a un distinto Pálido. Abazanado, lourido,
pez. Nosotros pondremos descórado, chuchado.
como tipo el que los fran­ P almas . En palmas (loe.
ceses llaman pageau, pa- a d v .): no peneiriño.
gelle o pagell commun P almotear. Palmexar.
(Pagellus erithrinus), co­ P alo. Pau. P. de tojo: ca-
nocido también en mu­ dólo. P. pequeño: cara-
chas partes de España por bullo, guizo.
breca. En Galicia recibe P alo de san Gregorio . (Ce-
los nombres de breca, rassus Padus): pau gre­
abróta y otros que se gorito.
aplican a la misma espe­ P aloma. Pómba. P. mansa:
cie o a otras varias muy sura.
parecidas entre sí. V. Be­ P alomar. Pómbál.
sugo y Esparo. P alomera. Pómbaliño.
P ajer a . Palleiro. P alometa. (Lichia glauca
P ajero . Palleireiro. L.), castañeta, castañóla.
Pajizo . Apallado. P alomino. Pómbo .
P ala . Pá. P. de hierro pa­ P alpable . Palpabel.
ra limpiar la masa de la P alpador. Apalpador .
artesa: rapa. P. de zapa­ P alpadura. Apalpamento.
to: empeña. P alpar . Apalpar, ateitiñar.
P alabra. Palabra, parola, P alpitación. Latexo, arfada,
verba, verbo, galra. arfaxe.
P alabrear. Galrar. P alpitante . Latexante, ar­
P alacio. Palacio, pazo (paa- fante.
qo ort. ant.) V. Casa y en P alpitar . Latexar, arfar.
el Apéndice. P amema . Pampanada.
P alacra y palacrana. Obri­ P amplina . Pampanada.,
zo. P an . Pan. P. de trigo: pan-
P alanca. Bimbarra. trigo, molete, pan albei-
P aletilla . Espiñéla. ro. Pan de boda: reguei-
PA N A — *97 — PAPI

fa ; en la Lilla, canelo; en P antano. Atoleiro, lenteiro,


Mellid, sangaño. Pan pe­ lameiro, groto, illó, bu-
queño, especie de pane­ lleiro, bufedal, trolla, bre-
cillo: bica. Panecillo con xo, paúl, tremedal (estos
cuatro picos en forma de nombres no son todois
cuernos: córnécho. Peda­ aplicados exactamente a
zo de pan grande: cod$- la misma cosa).
lo. Pedazo de pan peque­ Pantanoso. Alagadizo o ala-
ño: codecho. Parte muy goadizo, lamacento, bre-
pequeña de pan: rafa. xoso, apaulado, atol adizo.
Pan de mezcla de cente­ P antorrilla. Canela.
no y maíz: mistura. Pan P añal . Brullo, embrullo, bu-
de maíz: broa o boroa. ruxo.
Pan de panizo: pan de Paño. Paño. P. de castor:
míllaras. Pan moreno de feveira. Andar con paños
trigo, con mezcla de sal­ calientes: andar con pan-
vado: pan de relón, pan xoliñas.
de grañón. Miga del pan: Pañol (térm. mart), paiol.
miolo. Corteza del pan: Pañolón. Paño.
codia. A pan y a mante­ Pañuelo. Paño (de cabeza,
les: a pan e a coitélo etcétera). P. del bolsillo:
(loe. adv.) paño do peto, barmeiro,
P anadizo. Colledizo, unllei- fazoleto.
ro. Papá (nom. fam.), papá o
P anal . Entena (f.) papái.
P ancero. Proeiro. Papafigo. V. Oropéndola.
P andarada. Pandeirada. P apagayo. Ave: papagaio.
P andereta. Pandeiro. P. marino (Scarus creten-
P anderetero. Pandeireiro. sis), vello.
P andero. Pandeiro, adufe. P apel . Papel. P. en sent. de
P ando. Penzo. comisión, encargo, distri­
P anera . Paneira, panaría. bución, rol, etc.: ceifa (f.)
P anero. V. Cesto. Papicolorado. V. Petirrojo.
P aniego. Proeiro. Papirrojo. V. Petirrojo.
P anizo. Painzo. V. Mijo. Par (adj.), par, semellante.
P anoja . Mazaróca, carocha. Sust.: par, parella. A la
PARA - 19 8 - PARO

par: á par, en par, á bei- P ardo. Pardo, brun, escuro,


ra, a rentes, a carón. celobre.
Para (prep.), para, pera, con- P arduzco. Brunedo ,ateixa-
tra, escontra. do.
P arabién . Parabén, prolfa- P arear. Emparedar.
za (f.) P arecer . Parecer, semellar.
P arábola. Parávoa. Pared. Parede. P. alta que
P arachoques. Escora (f.) termina agudizándose:
P arada. Parada, sojorna- outón. Las paredes oyen:
m'ento. as silveiras ten orelleiras.
P aradero. Paradeiro, para- Par eja . Parella.
doiro. P arejo (adj.), parello, se-
mellante.
P aradoja. Paradoxa.
P areo. Emparellamento.
P arador. Pousada.
Pargo. (Sparus anularis),
P araíso. Paradiso.
prabo.
P ar aje . Parage (f.)
P ariente . Párente. P. car­
P aralaje . Paralaxe. nal : entregue. V. Carnal.
P aralítico. Eivado ,entre­
Parietaria . (Planta urticá-
vado, tollido. cea del gén. Parietaria):
P aralluvia . Alpendre, te- hérba leiteira.
lleiro. P arihuela . Pardióla. V. An­
Parcela. Ténza. garillas.
P arcelar . Ténzar, entézar. Pariseta . (París quadrifo-
P arcialidad. Parcialidade, lia), hérba París.
bandaría. Parlar . Pairar, parolar. V.
P arche . Parcho, pegamazo. Hablar.
P ardal. V. Gorrión. P arlanchín . Paroleiro, lin-
P ardiez (interj.), pardéus. guateiro, linguareiro, lér-
P ardillo: (Cannabina lino- cho, lareto, badueiro. V.
ta o Linaria borealis). Pá­ Hablador.
jaro fringílido que en al­ P arlero. Pal reir o, palrador.
gunos sitios de Galicia lla­ V. Parlanchín.
man pardal como al go­ P aro. Nombre aplicado a
rrión, y otros pintarro- varias especies, de las que,
xo. la principal, es el Pa-
PARO 199 PASE

rus major L., con mu­ comunal: adra (muy usa­


chos nombres comarcales do en sent. fig.)
castellanos (herrerillo, ca­ P articipante . Particimeiro.
tabejas, carbonero, men- Partícipe . Parceiro.
seja). En gallego: chapi- Particularmente .* Ende-
ño, mexengra y mellaru- máis (adv.)
co. P artidario. Partidario. P.
P arola. V. Parla. exaltado de una causa:
P arpadear. Palpabrexar. amouco.
P árpado. Palpebra (f.), cá­ Partido. Partido, bandaría.
pela (f.) Par tija . Partida. Hacer par-
P arpar. V. Petirrojo. tijas: partillar. V. Parti­
P arra. Parra o barra, pa- ción.
rreira. s P artir . Partir, quebrar, ra­
P arral. Parral, parreiral. P. diar, partillar, fender,
de poca altura: lobio. sulcar (según sig.) V. Sa­
P arranda. Troula. lir. P. al medio: demear.
P arrlla . Grella. Parto. Parto; paridoiro,
Parriza . Videira silva. parideiro (fraises fam.)
P arro. Parrulo. Gastos ocasionados por
P arroquia. Parroquia, fre- un parto, o atenciones
guesía. y cuidados económicos y
P arroquiano. Fregués, sia- demás que son necesarios
reiro. después del parto: an-
P arte . Parte, parteda. En grodas.
otra parte: allur. De la Pasadera. Pasadoiro, ponti-
otra parte: alemparte. llón.
Por todas partes (fam .): Pa s a je . Pasage (f.), pasa-
a montes e fontes. En al­ gen (f.)
guna parte: en algures o P asajero . Pasageiro. A d j.:
n-algures. En ninguna par­ idoiro.
te: en ningures. P asatiempo. Pasatempo, adi-
P artear . Partexar. vertimento, entretimento,
P artera . Parteira. folguedo.
Partición. Partigón (ort. P ascua . Páscoa.
ant.) P. de un terreno P aseadero. Paseadoiro.
PASI — 200 PECHA
P asillo . Pasigo. P ateo. Pateada (f.)
P asión. Paixón. P aternidad. Paternidade.
P asito (a), adv.: de vaga- Paticojo. V. Cojo.
riño, paseniño. P atín . Salido.
P asmarsé . Pasmarse, agla- P atio. Páteo.
iarse, abraiarse. P atizambo. Carrancas.
P asmo. Pasmo, pasmadura, Pato. Parrulo. P. de la Li-
aglaiamento, abraiamen- mia: singüeiro.
to. P atraña. Andromena, laia,
P aso. Paso. P. de carro: ca­ bouba.
rril. Patronato. Padroado .
P aso (de), loe. adv.: de ca- Patrono. Padroeiro.
miño. P aulina . Paulifía.
P astar . Pastar, pascer. Pavesa . Faisca, charamus­
P astelero . Pasteleiro. Adj. ca, muxica, moxena, ci-
en sent. de adulador: com- nasco.
pangueiro.
Pastizal . Pastoriza (f.) Pavillón. Arésta.
P astor. Pastor. Según la cla­ Pavimento. Estrado, ostra-
se de ganado que cuida: go.
P aviata. Gaivóta.
armenteiro, ovelleiro, pe-
gureiro o pecoreiro. P avipollo. Pavo.
P astorear. Pasturar, curiar. P avo real. Pavón.
Patada. Couce (m.) P avonearse. Estarricarse.
P atalear . Patear, esperne- P avor. Pavor, pavura, arre-
xar. pío.
P ataleo. Pateada (f.) P ayasada. Pallasada.
P atata. Pataca, balóca, cas­ P ayaso. Pallaso.
taña da térra. P. asada en P azo. Chocalleiro.
borralleira. (V. Hoguera): P eana . Peaña.
borrea. P eca. Penca, sarda.
P atatal. Pataqueira (f.) P ecoso. Sardoso, marxado,
P atatero. Pataqueiro. lentegoso.
P atear . Patear, coucear. P eculio . Pecunio, peconía
P atente (adj.), patente, ca- (f.)
dimo. P echar . Apeitar.
PECH A — 20i — P E JE

P echa. Peita. ant.) P. limosnas o men­


P echera . Peitelo (m.) digar: pedichar.
P echero. Contribuinte, tra- P edo. Peido.
ballador. P edorrear. Peidear.
P echina o venera . (Pecten P edorrero. Peideiro.
veneris. Ostrea Jacobea. P edregal. Pédregál, pédrál,
L .) : vieira o aviñeirai caiñal, croieira.
Una especie parecida, pe­ P edregoso. Pedregoso, pe-
ro más pequeña y menos dragóso, caiñal.
estimada, es otro molus­ P edrera. Pédreira.
co llamado andoriña y P edrería. Pédraría.
también (si es que no P edrero. Pédréiro, canteiro.
consttiuye otra especie P edrisco. Pédrázo, saraiva.
análoga), zamoriña o zam- P edrizal. Pedrouzo.
buriña. El npmbre galle­ P edrusco. Pedrouzo.
go de vieira se ha exten­ P eer . Peidear.
dido modernamente por P egar. Pegar. Bater.
toda España, sustituyen­ P egata. Falcatrúa.
do al arriba indicado. P egujalero . Pegureiro.
P egujón . Novelo.
P echirrojo. V. Pardillo.
P egunta. Citra.
P echo. Peito.
P eguntar. Citrar.
P echuga. Peituga.
P einado. Penteado.
P echuguera. Peitugueira.
P einador. Penteador.
P edazo. Pedazo, anaco, tran­ P einadura. Penteadura.
zón. P. pequeño: rafa. P. P einar . Pentear.
insignificante: percíngula. P eine . Pente, pieite.
P. de piedra sin labrar: P einero. Penteeiro.
cachóte. Hacer pedazos: P e je ángel. V. Escuatira.
escachar, esfachucar, es- P e je araña. (Akanthopte-
naquizar. V. Cacho, Por­ rygius Physo clisti), pei-
ción, Tajada. xe araño.
P edazuelo. Percíngula. P e je buey . (Manatus. Cuv.),
P edernal. Pederneira. peixe muller.
P edigüeño. Pedichón. P e je d i a b l o . (Delphinus or­
P edir. Pedir, pegar (ort. ea), espadarte, xibarte.
P E JE — 202 — PEND

P e j e espada. Igual al peje los orfebres compostela-


diablo. nos. Estas vasijas se com^
P e je m u jer . V. Peje buey. binaban con aditamentos
P e je palo. V. Abadejo. de plata, mármoles, jas­
P e je r ey . (Atherina epre- pes y azabaches, y su ad­
tus), pión o piolla. quisición era disputada en
P e je sapo . (Lophius pisca- toda Europa. Estos pri­
torius), alfándega. morosos trabajos se de­
P ela . Pela, pelica, peladura. nominaban pichéis, pichos
P e l a je . Pelamia (f.) y pichólas, y los que te­
P elambre . Pelamio. nían un pico para faci­
P elamen . Pelamio. litar la salida de los lí­
P elar . Pelar, depelicar .P. quidos, pichorras. Los ar­
las aves: depenar. tistas denominábanse pi-
P eldaño. Degrao. cheleiros o picholeiros, y
P elea . Pelexa, justa, acapo- aún hoy se aplica este
lamento.' apelativo a los habitantes
P elear . Pelexar, justar. de Santiago.
P elero. Peleiro. P eltrero . Picheleiro. V.
P eletero . Peleiro. Peltre.
P eligrar . Perigar, perigoar. P eluca . Peruca.
P eligro. Perigo. En peligro P elua . Penuxe (f.) P. que
de: a ponto de. se forma bajo los mue­
P eligrosamente. Perigosa- bles, etc.: argoeiro (m.)
mente. P ella . Pela, baluga.
P eligroso. Perigoso. P e l l e ja . Coira, pelica.
P elilargo. Guedelludo. P ellejo . Pelexo, coiro. A d j.:
P elo. Pelo, cábelo. P. de las baldréu.
aves: penuxe. , P ellica . Pelica.
P elón. Crouco. P ellico . Pelico.
P eltre . Aleación de zinc, P ellizcar . Beliscar.
plomo y estaño con la P ellizco . Belisco o bilisco.
que se hacían vasijas de P ena . Pena, mágoa, fater-
variadas formas, en cuya na, dór, laio, saudade. V.
construcción llegaron a Apéndice.
ser consumados artistas P endejo . Pendello.
PEND — 203 • PE R E

P endencia. Briga, referta, diminutivos: pequeniño,


liórta, rixa. pequecho, pequerrecho,
P endenciero. Rixoso. pequerrechiño, aneixente.
P ender . Pender, pendurar. P eral . Pereira (f.) Lugar
P endiente . Pendente, encós- abundante en perales:
ta. P. de oreja :brinco. cornide.
P enetración. Caleza. P erca. Nombre común a
P enetrar . Caletrar. varias especies de peces
P enitencia . Pédenga (ort. muy abundante en las
ant.) costas gallegas, y con
P ensar . Pensar, asmar, cavi­ nombres desconocidos o
lar, haber acórdo, tencio- difíciles de conocer en
nar. P. moviendo la ca­ castellano, y que en galle­
beza: coxar. Sin pensar go son el robalo, la roba-
(loe. a d v.): arrebato. liza, etc. Algunos hacen
P ensativo . Pensativo, coi- coincidir a estas especies
dador. con la lubina y la lisa.
P ensión . Pensión. P. de los P ercatar. Decatar.
párrocos: congra. Percibir . Perceber, dexer-
P eña. Pena, penedo. gar, enxerguer.
P eñascal y peñasco. Pene- P ercha . V. Colgador. V.
do, penedía, coido, con. Reyezuelo.
P eñerar . Peneirar. P erder . Perder. P. en el
P éñola. Penna. juego: pandar.
P eñón. Penedo. P érdida. Pérda, pérdimén-
P eñuela . Peniña. to.
P eón. Peón o pión. P erdigón (nomb. com.) V.
P eoría. Peoría, peoramen- Cardio.
to. P erdiguero. V. Perro.
P epita . Pevida. P. de oro P erdimiento. Perdimento.
del río Sil: baluce, fou- P erdiz. Perdiz. P. en celo:
seira. garéla.
P equeñez. Pequenez, cati- P erdón. Perdón, perdoan-
veza, cigallada. za (f.)
P equeño. Pequeño, cativo P erdonar. Perdoar, asoltar.
(susts. y adjs.) Muchos P erecedero. Perecedeiro.
PE RE — 204 — PERR
P erecer . Perescer, despe­ P ermanencia . Ficada, sojor-
recer. namento.
P eregrino. Peregrino. P. de P ermiso . Outorgamento.
Tierra Santa: palmeiro. P ermuta . Chambo, escam-
P e r e jil . Prixel. (Petroseli- bo.
num sativum). P ermutar . Chambar. fes-
P erendengue. Adobío, en- cambar.
feite, brinco da orella. P ernear . Espernexar.
P ereza . Preguiza, dóca, nu- P erniquebrar. Esparrancar.
galla, maiola. P ernoctar. Anoitar.
P erezoso. Preguizoso, pre- P ero (conju. adv.), mais,
pero, ca, porén.
guiceiro, nugallao, baca-
ceiro, desmacelado. P erol. Tacho.
P erpunte . Perponto.
P erfecto. Perfeito.
P erfidia. Perfidia, desleal- P erra . (Enfado de los ni­
dade, aleivosía. ños), perrencha. Perra
P érfido. Pérfido, aleivoso. chica, p. grande (fam.)
P erforar. Furar, esburacar, V. Perro.
perfurar. P erra . (Perro hembra), ca-
P ergamino. Pergameo ,pul- déla.
P errera . Canil (m.)
gamen.
P errería . Canzuada.
P erifollo: Pirifol.
P errero. Canzueiro. P. o
P erillán . Arlóte.
P erinola . Bilro.
cuidador de una iglesia,
P erjudicar . Nucir, empes-
especialmente, de la ca­
tedral de Santiago: co-
cer.
rrecás.
P erjuicio . Empécemento. P erro. Can (sust. y adj.)
En perjuicio (loe. a d v.): P. de caza o p. perdigue­
deservizo. ro: corricón, can guixo.
P erjurar . Pejurar opeiurar. P. de presa: can de pa-
P erjurio . Pejurio. lleiro. P. de raza peque­
P erjuro . Pejuro. ña: cadélo.
P erla . Perol a. P erro c h i c o . P. grande (fra­
P ermanecer . Maer, remaes- ses fam. referentes a las
cer, masar, mañar. monedas de cinco y diez
PERR 205 — PETI

céntimos), cadéla, mota P esaroso. Pesante.


pequeña; can, can gran­ P esca . Pesca. La pesca (lo
de, patacón, pataco, mo­ que se ha pescado): o
ta grande. peixe. V. Pez y Red.
P erro de mar. (Lachnolai- Pescadero. Peixeiro.
mus caninus Cuv.), leixa, P escado. Pescado, peixe.
roxa, patroxa. P escador. Pescador. A d j.:
P erruno. Canino. 1 pescador, pesqueiro.
P ersecución. Encalzo (m.) P escadora. Pescadeira, pes­
P erseguir . Abourar, ase- ca.
ger.
P escar . Pescar. F ig .: apa­
P ersicaria . (Poligon u m
ñar, conquerir.
persicaria), cristas, hérba
P escozón. Calugada.
pulgueira.
P escuezo. Pescozo.
P ersistencia . Aturamento.
P esebre . Manxadoira (f.)
P ersistente . Aturado.
P espunte . Perponto.
P ersistir . Aturar.
P esquera. Anasa. P. en un
P ersona. Persoa. P. de la
clase media: burcés. P. de río: cañizo (m.)
P estaña . Abéñoa, perfeba.
valía: home de prestar.
P estañear . Abeñoar.
P ersonal. Persoal.
P estañeo . Abéñoamento.
P ersonalidad. Persoalidade,
Pestillo . Taravelo.
persoeiro (m.)
P etardo. Pufo.
P ertenecer . Perteecer, per-
P etimetre . Chicherico.
téncer, pertescer.
P erteneciente . Perténcente. P etirrojo . (Rubecula fami-
P ertenencia . Perténza. liaris) Con este nombre
P é r t ig a . Pértega. popular castellano y otros
P erturbar . Contorvar, ala­ muchos comarcales (colo­
baran rín, papicolorado, papi-
P e s a d il l a . Pesadélo (m .) rrojo, parpar, chindorra,
P esadumbre. Pesad u m e raitán), este pájaro luscí-
(m.), acoro, magoa, má­ nido se conoce en gallego
cela. por pisco, pasarélo y ma-
P esar (verbo), pesar. Sust.: ceirento.
V. Pesadumbre. P ez . Peixe. Huir o espan-
PEZP — 206 — PIED

tarse los peces: esbar- P icotero. V. Hablador.


dar. P icotero. Ave. (Ampelis ga-
P ez (2.a acep.), pez. El que rrulus o Bombycilla gá­
vende la pez: pequeiro. rrula), picanzo.
P ez espada. V. Peje. P icudo. Bical, bicudo.
P ezpita . V. Aguzanieve. P ichel . V. Peltre.
P iada. Piada, pío. P ichelero. V. Peltrero.
P iara. V. Manada. P ichóla. V. Peltre.
P ica. Pica, peta. P ichón. Pombo.
P icacho. Picouto, curuto, P idientero. Pedinte.
cume, cotarélo. P idón. Pedichón.
P icada. Picada, picadéla. P ié . Pe. Enfermedad (en
P icadero. Picadeiro. sent. vago) o molestia
P icadillo. Picado. de piés: pieira. También
P icado. Picado. P. de virue­ se denomina así cualquier
las: cacarañado. prenda que cubre los pies
P icante. Picante, ardego. antes de poner el zapato,
P icapedrero. V. Pedrero. como medias; calcetines,
P icar. Picar, aguilloar, espi- etcétera.
cazar. Picar levemente la No tenerse de p ie: non
piel: pruir, comichar. termar de sí.
P icardía. Picardía, arlotía. Pies, ¿para qué os quie­
P icaza. V. Urraca. ro ?: pés, que me querés?
P icazo. V. Picada. P iedad. Piedade o piadade.
P icazón. Comicheira, comi- P iedra. Pédra. P. grande o
chón, prurido. altura formada por gran­
Pico. Pico, bico. P. para des piedras: petouto. P.
remover la tierra pica- grande y plana: bargo. P.
ña, picaraña (f.) P. de menuda: entullo. P. de
ave: pico, bico, peteiro. afilar: afiadeira. P. tritu­
P icor. V. Picazón. rada para los caminos:
Picoso. Cacarañado, vexi- brita. P. alumbre: pedra
goso. lume. P. del hogar: larei-
P icotazo. V. Picada ra. Montones de piedras:
P icotear. Cotifar, depeni- pedrouzos. Montones de
car, apeteirar. V. Charlar. piedras, resto de vivien-
P IE D — 207 — PIM I

das o monumentos pre­ sarda. V. Megalitos, Pe­


históricos : humilladoi- ña, Roca, etc.
ros. P. encontradas en los P iedrezuela. Pédriña.
intestinos de animales, y P iel . Péle, pelica.
que es creencia popular P iélago. Pélago, pego.
curan la rabia: bezoares. P ienso. Pensó.
P. de hachas neolíticas: P ierna . Pérna, gamba, ca­
pedras do raio. P. gran­ nela.
de que sirve para asegu­ P ies de cabra. Este antiguo
rar las boyas: ancorel. nombre castellano de una
P. para atar redes de pes­ especie de policípedes co-
ca: pandulleiras. P. de pi­ responde al gallego per­
zarra que se clavan en la cebes, cuya denominación
tierra para dividir here­ se extendió actualmente
dades: laxas. Estas pie­ por toda España.
dras, o de otra naturaleza P ieza . Péza. P. de ropa:
que se usan para el mismo fatélo (m.)
fin: chantos, chanteiros, P ífano. Pífaro.
chantadas. P. de cuarzo: P ihuela . Peia, pióla.
seixos. P. de diversos ta­ P ihuelas . Grillóns.
maños, en un sentido va­ PuoTA. V. Merluza.
go: calláus, cantalláus. ca- PiJOTÍN. (Lophius piscato-
llóus. rius), alfóndega.
P ila . Pía.
Otras denominaciones P ilar . Piar, esteo. F ig .:
particulares de las pie­ achego, acorro, agarimo.
dras, tienen sus equiva­ P ilastra . Anta.
lentes en castellano, y van P íldora. Pilula.
incluidas en diversos lu­ P ilón. P ío, pilo.
gares de este vocabulario. P ilonga. V. Castaña.
Algunas piedras preciosas, P ilongo. Amacelado.
a las que no hemos podi­ P ilote. Esteo.
do hallar correspondencia P íllete . Rillote.
en castellano, las apunta­ P illo. Pillo, lizgairo.
mos aquí: brasmo, fiana, P imentón. Pimento.
jaqueira, j agonfa, liste, P imienta . Pimenta.
PIMI — 208 — P IT A

P imiento . Pimento. perfa. Colección de pipas


P impollo . Germólo. para vino: fustalla.
P ináculo . Pináculo, cume. P iper ía . Fustalla.
P in ar . Piñal. P ique . Fundo. Irse a pique:
P in ch ar . Picar, furar. perigoar.
P inchazo . Picada, furo. P iquera . Buraco. P. en los
P incho . Guicho, aguillón. toneles: bitoque.
P ino . Piñeiro. Hoja del pi­ P iquero. Piqueiro.
no: arume, pouma, faisca. P iqueta . Alvión, enxada.
H. del pino caída y seca P ira . Pira. V. Hoguera.
o medio seca: carrizo, P irlitero . V. Espino ma­
louza. juelo.
P inocha . V. Hoja del Pino. P iropear . V. Galantear.
P inta . Pinta, nódoa, sinal. P iropo. V. Galantería.
P intacilgo . V. Jilguero. P iru eta . V iravólta, pincha-
P in t am en tir as . Argalleiro. gato.
V. Mentiroso. P isadas o h u e l l a s . Pegadas.
P in tarro ja . V. Perro de P isar . Pisar, tripar, esma-
mar. gar.
P intarrojo . V. Pardillo. P isaverde . V. Petrimetre.
P intiparado . Semellante, Piso. Pisadura. V. Suelo.
cospido. Soallo, sobrado. P. de ma­
P inzoleta . (Sylvia horten- dera : asoallado. P. de en­
sis), virafollas. tarimado: tillado. P. pe­
P inzón . (Fringilla caelebs queño, a poca altura, pa­
L.), chinchón, tentillón. ra guardar frutos, pata­
P iojento . Piolloso, piollen- tas, etc.: barróla, albaia-
to. na.
P io je r a . Piolleira. P isón . Calcadoiro.
P io jillo . Piolliño. P isotear . Coucipar.
P iojo . Piollo. P. pequeño: P isotón . Calcadéla, tripa-
arumia (f.) dura.
P iojoso . V. Piojento. P ita . Asobiada. Bot.: pitei-
P iorno. V. Retama. ra.
P ipa de vino . Pipa. P. pe­ P itada. Asobiada.
queña: pipóte. Esp. de: P itar . Asobiar.
PITI — 209 — PLAZ
P itillo . Pito. P lano . V. Llano.
P ito. Asobío, chífaro. P lantar . Plantar, chantar.
P itón . Germólo. P la n t el . Viveiro. P. de hor­
P itorra . V. Chocha. talizas: porral.
P izarra . Ardosia, laxa. P lantío . Porral.
P izarral . Laxeira. P lañidera . Carpideira.
P izarroso . Laxoso. P lañidero . Carpidor.
P izca . Chisca, cigallo, ciga- P lañido . Carpido, pranto.
llada, nisco, babán, cinas- P la ñ ir . Carpir, chorar.
co, rafa. P lata . Prata, argento (m.)
P izcar . V. Pellizcar. P lataforma . Estrado (m.)
Pizco. V. Pellizco. P látano . Bládano, plánda-
P izpereta . Lizgaira. no.
P izpita . V. Aguzanieve. P lateado . Prateado, argen­
P lácem e . Parabén, prolfaza tado.
(f.)
P lateador. Prateador.
P lacentero . Pracenteiro,
P lateadura . Prateadura.
pagadoiro.
P latear . Pratear, argentar.
P lacer . Pracer, apracer,
P latero . Prateiro, ourive,
prouguer, apracentar „
prouver (verbos). Sust.: zuriví.
P lática . Prática.
pracer, apracimento, con-
P laticar . Praticar .
tentamento, cousimento,
deleito, ledicia. P l a t ija . (Pleuronectes pla-
P lacidez . Pracenteo. V. Pla­
tessa), patruza, pregado.
cer. P latillo . Pratiño.
P lácido . Apracibel, calmo, P lato . Prato, mesuiro o me-
bonanzoso, quedo. soiro.
P la c ie n t e . V. Plácido. P l a t u ja . V. Platija.
P laga . Praga. P l a ya . Praia, areal (m.)
P lagado. Cheo. P layado . Espraiado.
P lagar . Encher. P l a y a l . Areosa.
P lagiar . Bufar. P laza . Praza. P. de aldea:
P lagio. Bufa (f.) terreiro o turreiro. Pos­
P lancha . Prancha. to, emprégo.
P lan icie . V. Llanura. P lazo . Prazo, guisa (f.)
PLAZ — 210 — POCH

P lazoleta . Terreiro o tu- pies de plomo: ir con


rreiro. pés de manteiga.
P lazuela . V. Plazoleta. P lum a . Penna, pruma. P.
P leam ar . Avalar (m.) V. de las alas de las aves:
Marea. carbaceira. P. menuda:
P lébano . Crego. faixel (m.) Ave de poca
P lebeyo . Plebeu. pluma: cairenta.
P legable . Dobradizo. P lumada . Pennada.
P legadera . Dobradeira. P l u m a je . Penuxe (f.)
P legadura . Dobradura. V. P lum ear . Espanexar.
Pliegue. P lumero . Penacho.
P legar . Dobrar. P lumón . Penuxe (f.)
P len ilu n io . Lúa arregoada. P lumoso . Apenexado.
V. Luna. P obeda. Biduído.
P leno . Cheo. P oblación . Povoación. Ac­
P lepa . Prea. ción y efecto de poblar:
P leu ro nectes . Este nom­ povoanza, poblaron (ort.
bre común a varios peces ant.), pobla.
muy abundantes en las P oblacho . Povete.
costas gallegas, entre los P oblado. Povoado.
que se encuentran los len­ P oblar . Povoar, provar. P.
guados, platijas, etc. V., un lugar yermo: deser-
comprende varias espe­ mar.
cies, cuyo nombre caste­ P obo. Bidueiro. V. Alamo.
llano no es conocido, y P obre. Pobre. P. de solem­
que en gallego se deno­ nidad: abol, mingado, mé­
minan : solía, rodaballo, sela (para el fem.) Adj.:
escamudo, coruxo, men- V. Desgraciado.
do, etc. P obrero . Esmoleiro (el que
P liego . Folla. distribuye limosna en los
P lieg u e . Dobra, dobradizo, conventos).
lorza, prega, prigo. P obretear . Esmolar.
P lomada. Chumbada. P ocero. Poceiro.
P lomar . Chumbar. P ocilga. Cortello.
P lomero . Chumbeiro. Poco (adj. y adv.), pouco.
P lomo. Chumbo. Andar con P ocho (adj.). descórado.
PODA — 21 PORC

P oda. Poda, demouca, esmó- P ollada . Niñada.


za. POLLASTRA. Pita.
P odadera. Pódadeira, espó- P ollastro . Polo.
cha. Po llera . (Caja para po-
P odar. Podar, demoucar, lluelos), piteira.
esmouzar. P ollero . Galiñeiro.
P oder- Poder (verb. y sust.) P ollino . Burro.
A más no poder; a valer. P ollo. Polo.
P oderoso. Poderoso, póden­ P olluelo . Pito.
te, apoderado, rexo, xur- P omar. Pomar o pamar. .
dio. P omo. Macan.
P odrecer . Apodrecer. P onderación . Aderamento.
P odrecimiento . Apodreci- P onderar . Aderar.
mento. P onedero. Poedeiro, poñe-
P odredumbre. Podredume. deiro.
P odridero. Podrideiro. P oner . Por, poñer, poer,
P oíno. Poio, poial. pousar, deitar.
P olea . Roldana, cadeixo P onedor. Poedeiro, poedoi-
(m.) ro, poñedor.
P oleadas . Papas. P oniente . Poente. Ref. a un
P oleo. Vaidade, fachenda. terreno que se orienta
P oleo. (Teucrium Polium), hacia el poniente: abi-
poexo o poenxo, tor, vis­ cedo.
co. P onimiento . Poñedura.
P olilla . Couza, traza, rega. P onzoña. Pezoña.
P oltrón . V. Perezoso . Ponzoñoso. Pezoñento.
P oluto . Lixado, lixugado. P opar. Poupar.
P olvareda . Poeirada. P opulación . V. Población.
P olvo . P ó. Sacudir el pol­ P oquedad. Pouquidade.
v o ; alumar con pallas P oquito. Pouquiñd, pou-
morías. quechiño.
P olvoriento . Poeirento . P or (prep.), por, par per.
P olvorosa. Poner pies en P orcelanas . Conchas de Ve­
polvorosa: dar sebo ás nus o Margaritas. (M o­
canelas. lusco: Concha venerea cy-
P olla . Pita. prea), margaridiñas.
PORC — 212 — P R EC

P orción . V. Cacho, Pedazo, P osibilidad . Posibilidade.


Parte, etc. Poso. Pouso.
Porche . Alpendrada (f.) P osponer . Pospór.
P ordiosear. V. Mendigar. P ostigo. Postigoo, pórtela.
P ordiosero. V. Mendigo. P o stilla . Bostéla, póstela.
P orfía . Porfía, teima, tei- P ostración . Abatimento,
mosidade. A porfía: a re- caimento.
tesía. P ostrar . Abater, derrubar.
P orfiado. Porfioso, teimoso, Po strarse . Ajoe 11 a r s e ,
aficado. agionllarse.
P orfiar . Porfiar, teimar, P ostre . A la postre, al fin
matinar, relear, aficar, in­ (loe. adv.), ao remate, ao
terquinar. derradeiro, ao cabo.
P orgadero. Peneira. P ostrero . Derradeiro.
P orque (conj.), porque, car P ostrimero . Postromeiro o
A d v .: porque, ca. postremeiro.
P orquecilla . Pórquíña. P o tentilla . Bon varón
P orquería . Porcaría, porca­ (planta rosácea).
llada. P otestad . Potestade o po-
P orqueriza . Cortello. destade.
P orquerizo . Pórquéiro. P otra. Poldra.
P orqueta. Cascuda. P otro. Poldro.
P orra. Moca. Pozo. P ozo. P. para curtir
P orrada. Mócázo. lino: córgo. P. profundo
P orrear . Zorregar. en un río: piago, porto-
P orrillo . A porrillo (loe. mouro.
adv.), a bao, a eito. P radera y pradería . Pra­
P ortero . Pórtéiro. dería o pradaría.
P o rtezuela . Pórtela. P rado. Prado. P. de secano:
P ortillo . Portólo, bocelo. camposa.
P orvenir . Porvir. P recaución . Precaució n .
Pos. En pos (adv.), após. Con precaución (loe.
P osada. Pousada. adv.), acordadamente.
P osar . Pousar. P recio . Preceo, prego (ort.
P oseso . V. Demonio y Dia­ ant.)
blo. P recipitar . Precipitar. P. o
PREC — 213 — PRIN
tirar de un sitio alto: des­ P resagiar . Agoirar.
galgar. P resagio . Agoiro.
P rec isa m en te (adv.), mes- P r e se n t e . Presente, doa.
mam en te. P r eser a . Chapizo.
P redicador. Predicador, pre- P resión . Arreto (m.)
gador, condonante. P resionar . Arretar.
P redicar . Predicar, pregar, P restar . Prestar, empres­
condonar. tar. P. dinero usuraria­
P redio . Herdade, herdo, mente: oncerrar.
eido. P r est eza . Presteza, presa.
P regón . V. Pregonero. P r esu m ir . Runfar, oufanar.
P regonar . Pregoar, apre- P resunción . Oufaneza.
goar, cridar. P resuntuoso . Oufanioso.
P regonero . Pregoeiro, pre- P retexto . Refugoiro, gallo,
goador, crida. adaxe.
P regunta . Pergunta.
P retin a . Potra.
P regun tar . Perguntar, pes-
P rever . Cabidar.
cudar. P r ez . Prece, plez.
P renda . Preñor, priñor o P rim avera . Primaveira o
peñor (m.) ' primadeira.
P rendar . Peñorar.
P rimero (adj. num. cord.),
P render . Prender. P. y su­
jetar con cadenas y gri­ primeiro.
llos: agrilloar. P rimo . Curmán o curmao
P reñada . Preñe, preñada. (etimológicamente, sólo
P reparación . Preparación, el primo carnal; pero el
percebemento. uso ha generalizado el
P reparar . Preparar, arran- nombre aplicándolo a
jar, aguisar, endrezar, otros grados).
aperceber, perceber. P rimogénito . Morgado, vin-
P reparativo . Guisamento. culeiro (primogénito que
V. Preparación. heredaba los bienes y tí­
P reponer . Prepór. tulos de la familia).
P r esa . Presa. P. de un río: P r ín c ipe . Príncipe o prín-
asude, touta. Perro de cepe.
p*esa. V. P rincipio . Principio, comen-
PRIN — 214 — PRU E

zo, empezó. P. (comida), P ropagación. Propagación,


compango. inzo. ’
P ringoso . Preboso. P ropagar. Propagar, inzar.
P ringue . Prebe. P ropenso (adj.), atreito.
P r isa . Presa, freima, agu- P ropina . Achádego. V. Gra­
$a (ort. ant.) De prisa: tificación.
de presa, súpeto, as ca- P roponer. Propór. Propo­
rreiras, de contado, axiña, nerse algo: facer mentes.
bulindo. P ropósito. Propósito, ten­
P rivado. Privado, valido. ción. Tener el propósito:
P robabilidad. Probabilida- ter tención, tencionar,
de. ter mentes. A propósito:
P robar. Provar, esprovar. mantenta, a mantenta,
P robidad. Probidade. adrede.
P rocesión . Procisón. P rórroga. Adiamentq.
P roclama . Proclama. P. de P rorrogar. Adiar.
casamiento: balineas. P roscribir . Banir.
P ródigo. Prodigó, costuso. P rostituta . V. Puta.
P rohibición . Defensón, de- P rotección . Achego.
fendemento, coutamento. P rovecho . Proveito. Hom­
P rohibido. Deféso. bre de provecho: home de
P róhibi R. Prohibir, coutar. prestar.
P ro h ijar . Perfillar. P rovechoso . Proveitoso. 7
P rójim o . Próximo. P roveedor. Proveedor, cela-
P rolijo . Prolixo. reiro, fornecedor.
P rolongar. Perlongar. P roveer . Fonir, fornecer,
P ronosticar . Agoiriz a r , muñir.
ariolar, pronosticar. P rovisión . Comprimento;
P ronto (adj.), pronto, dis- fornecemento, murimen-
póstó, presto, prestes, em- to.
bóra. De pronto (loe. P rovocar. Atricar.
adv.) :* súpeto, arrebato. P r u n a . V. Ciruela.
P ronunciar . Pronunciar, P runo . V. Ciruelo.
acordar. P. un discurso: P rudencia . Prudencia, sistf.
mover razón. P rueba . Próva, móstra, de-
PRUR — 215 PUPA

mostranza. P. de una co­ P u ja n t e . Forte, rexo, xur-


mida: lambuxada. dio.
P rurigo . Prurido, comichón. P u jo . P uxo .
P rurito . Pruído, prurido. P ulgada. Polegada.
P úa. Gallo (m.), puga. P ulido. Macio. P. por des­
P úblicam en te (adv.), em- gaste: buidoiro.
praza. P u lim en tar . Adoar.
P úblico (adj.), pulvego. P u lir . Adoar, buir.
P uchero . Pucheiro. Hacer P ulmón marino . (Pulmo ma-
pucheros: choramicar. rinus), augamar.
Juego de pucheros en la
P u lpa . Polpa.
Pascua de Resurrección:
P u lp e jo . Polpa (f.)
varsifragio. P ulpo . (Polypus), polvo.
P u c h e s . V. Gachas. P ulposo . Polposo .
P udrir . Podrecer, apodre­ P u n ta . Ponta. P. de lanza:
cer, aballoar. coitéla. P. o pico de mu­
P ueblo . P ovo . chos objetos: bico.
P u e n t e . Ponte (f.) P u n tal . Chantón, esteo,
P uerco . Pórco. V. Cerdo.
pontalete.
P. marino: V. Delfín. P u n tera . Biqueira. Adj.
P uerperio . Angroda (fra­ fem.: punteira, pontuda.
se fam. V. Parto). P u n tera . (Sedum majus),
P uerro . Porro. hérba punteira.
P uerta . Porta, portal.
P untero . Ponteiro .
P uerto . Porto. Arribar o P u n tilla . Pontil (m.)
tomar puerto: aportar, P unto . Ponto. A punto: a
prender porto.. ponto.
P ues (conj.), pois, ca. P unzada . Picada, furada.
P u e st a . Posta. P. del sol: P un zar . Picar, ferir, furar.
solpór. P. de las aves: po- P unzón . Furador.
ñedura. P uñada . Puñada.
P uesto . Posto (adj. y sust.) P uñado. Presa, máda. A pu­
P ugna . Puna, puna. ñados: as presas.
P ugnar . Puntar, puñar. P uñetazo . Turdión.
P u ja . Poja. P upa . Bouba.
PUPI — 216 — QUEJ

P upila . Frase fam.: meniña Pus. Brume, materia.


do olio. P u silá n im e . Cairento, fra-
P urgar . Purgar, inundar. co, imbel.
P urificado . Purificado, es-
P uta. Puta, lumia, bagaxa,
quimado.
bordiona, rameira, galdri-
P u rificar . Purificar, apu­
da.
rar, mundar, aluir.
P úrpura . Púrpura o pór- P utrefacción . Apodreci-
pora. mento, podrecimento.
P urpureo . Purpuro, rubro, P utrefacto . Podre.
vermello.

Q ue (pron. relat.), que, ca. Q uebrar . Quebrar o crebar,


Part. com.: mais que, britar, abater. frañer,
mais ca. Part. admirati­ frangir. Med.: esbrillar.
va: o que? Q uebrazas . Fendas.
Q uebrable . Quebradizo, hir- Q ueda. V. Descanso.
to. Q uedar . Ficar, detér.
Q uebrada . V. Barranco. Q uedo. Quedo. A modo, pa-
Q uebrado. V. Quebrantado. seniño.
Med.: esbrillado. Q ueh acer . Traballo, mister,
Q uebradura . V. Quebranta­ choio.
miento. Med.: esbrilladu- Q u e ja . Queixa.
ra. Q u e ja r s e . Queixarse, quere-
Q uebrantador . Quebranta­ larse.
d o s britador. Q uejigosio. Choricas, cho-
Q uebrantam iento . Quebran- ramiqueiro.
tamento, britamento, que­ Q uejido . Queixume. queixa.
bradera. Q u ejico . Caxigo.
Q uebrantar . Quebrantar, Q u ejo sam en te . Queixosa-
britar, frañer, frangir. mente.
QUEJ — 217 — QUIZ

Q uejoso . Queixoso, conxu- Q uerva . V. Euforbio.


melo, queroloso. Q uesero . Queixeiro.
Q u e ju m b r e . Queixume. Q ueso . Queixo, fornello.
Q uejum bro so . V. Quejicoso. Quicio. Gonzo. Fuera de
Q u em a . Queima. quicio: jota do eixo, fo-
Q uemadero . Queimadoiro. ra de siso (loes, advs.)
Q uemado. Queimado. Q. en Q uiebra . Quebra, feínda.
el horno: asoiado. Pérda.
Q uemadura . Queimadura. Q. Q uien (adj.), quén, qui.
por el sol, o q. leve: cres- Quien quiera que sea:
tamento. quer (Quén, qui (poco
Q uem ar . Queimar, aburar. usado) y quer no varían
Q. ligeramente: crestar. en plural).
Q. la corteza del pan: Q uieto (adj.), quedo.
asoiar. Q. terrones: amu­ Q u ijad a . Queixada, queixar,
rran queixo, faceira.
Q u ija r . Queixar.
Q uemazón . Queima, q u e­
Q uijarudo . Queixudo.
madura.
Q u ije r a . Faceira.
Q uenopodio. (Chenopodium
Q u im era . Ilusión, erro, so-
álbum), farnélo.
Q u er ella . Querela, queixa.
ño, bouba.
Q u in calla . Quincalla. Q. de
Q uerellador . Querelador.
poco valor: bufariña.
Q u er ellan te . Querelante.
Q uincallero . Quincalleiro.
Q uerelar . Querelar.
Q u erello sam en te . Queixo-
Q uinquefolio . (Potentilla
reptans), cincarrama.
samente.
Q uinientos (adj. num.
Q uerelloso . V. Quejoso. card.), cinco centos. qui-
Q u er e n c ia . Querenga (ort. ñentos.
ant.) Q uisquilloso . Coxigoso.
Q uerencioso . Querengoso ¡Q u it a ! (interj.), ¡arreda!
(ort. ant.) Q uitar . Quitar, tirar, toller.
Q uerer . Querer. V. Desear atollen
y Amar. Q uiza , quizás (adv.), qui­
Q uerida . Querida. V Amante záis, quizabes, cecáis, qui-
Q uerido . Querido. V Amante gais (ort. ant.)
R

R abadilla . Rabadéla. R a ic e ja . Raigota.


R abanal y rabanera . Cai- R aigambre . Raizame.
ñeiro. R aigón . Cacheno.
R abanillo . (Acidez en el vi­ R aim iento . Rapadura.
no), pico. . R aíz . Raíz. R. de diente:
R ábano . Caíño, samargo. cacheno, arnéla.
R abel . Rabélo. R a j a . Fenda, rachadéla.
R abera . Rabeira, cabeiro. R a ja r . Fender, rachar.
R abia . Raiva. R alear . Degoxar.
R abiar . Raivar, adoecer. R alla r . Ralar.
R abioso . Raiboso, doente. R am a . Ramo, ramallo (m.),
R abo. Rabo. Levantar el ra­ pola o ponía.
bo los animales: recachar, R amalazo . Cordonazo, cor-
rabiscar. doada.
R abón . Rabelón. R am era . V. Puta.
R acimo . Escádea, acio. R a m il l e t e . Ramallete.
R acha . Lufada. V. Suerte. R amo . Ramo, ramallo.
R ada. V. Ensenada. R amonear . Desramar.
R aedera . Rapa. R an a . R á o ran; arrá o
R aedor. Rapa. arrán.
R aedura . Rapadura. R an cajo . Guicho.
R aer . Rapar. R an ciar se . Enranzarse.
R áfaga . Lufada, raxada. R ancio . Ranzo.
R a fe . Beira. R ancioso . Ranzoso.
R a h ez . Rafez. R anúnculo . Bugallón.
RANU — 219 — REBA

R an ura . Asosega. furélo. R. de campo (Apo-


R añó. V. Perca. demus sy Iva tí cus callipi-
R apacejo . Rapazóte. des): leirón, rato montei-
R apado. Groncjuelo. ro. R: de árbol: V. Re­
R apador. Tosquiador. yezuelo.
R apar . Rapar, rasourar. R atonera . Rateira.
R a p e . Rasoura. R a ya clavada . (R aja clava-
R apidez. Aguza. t a ) : raia crabuda.
R aquítico. Enfezado (pop.) R aya de pico . (R. rhinoba-
R ara vez (loe. adv.), aso- to s): raión.
made. R aya pastin aca . (R . pasti­
R asar . Rapar, galgar. naca): pombo. Una va­
R ascar . Rascar, rañar, co- riedad de esta especie de­
xar, cofar, cozar, rabu- nomínase raia tinga.
ñar. R a ya estrellad a . (Oxynin-
R asero . Rasoura, rebola, chus v a ria ): santiaguesa.
rapa. R a ya r . Raiar, riscar.
R asgadura . Rachadura. R ayo . Raio. R. de sol: raió-
R asgar . Rachar. la, alfa.
R asgo. Risco. R ayoso . Raiado, riscado.
R asgón . Rachadura. R azón . Razón. Sin razón
R asguñar . Aruñar. (loe. adV.), sen guisa.
R asguño . Arufiamento. R azonable . Razoavel, asisa­
R aso (al), as rapadas (loe. do.
adv.) R azonado. Razoado.
R aspador. Rapa (f.) R azonar . Razoar o arro-
R astrear . Rastear. zoar.
R astrero . Rasteiro. R ealidad . Realidade.
R a st r illo . Réstelo, angazo, R ealzar . Enlevar.
enciño, trollo. R eata . Arriata, rióla, grea:
R astro . Rasto. R. de caza: R e b a ja . Baixa, rebaixa, es-
busco. mena.
R astrojo . Restollo. R ebajam ien to . Rebaixamen-
R ata. Rata. R. de agua: au- to.
gadana. R e b a ja r . Abaixar, rebaixár^
R atón . Rato. R. pequeño: R ebajo . Entallo.
REBA — 220 — REC E

R ebanada . Rebanda. R. de R ebu scar . Rebuscar, rabis­


pan: carocho. ca r.
R ebanar . Arrabandar. R ebusco . V. Busca.
R ebañadera . Cadeixo. R ebu tir . V. Llenar.
R ebaño . Rebaño, grea. R. R ebuznador . Orneador.
de vacas: armentío. R ebuzn ar . Ornear.
R ebatiñ a . Apañota, pillóta. R ebuzno . Orneo. Fig.: as-
R ebato. Rebate, arrebato. neira, sandice.
R ebelar se . Rebelarse, re- R ecabar . Obter, conquerir,
voltarse. acadar.
R ebelde . Rebelde, reb'eu o R ecadero. Mandadeiro.
rebel. R ecado. Recado, mandado.
R ebeldía . Rebeldía, rebelía. R ecaer . Recaír.
R ebelión . Rebelión, rebelía, R ecalentam iento . Requéci-
levantamento, revólta, ménto.
bausía.
R ecalen tar . Requéntar.
R ebenque . Rebén.
R ecamado. Broslado.
R ebolla . V. Roble.
R ecam ar . Broslar.
R ebollar . Reboleira. V. Ro­
R ecam biar . V. Cambiar.
bledo.
R ecambio . V. Cambio.
R ebolledo. V. Robledo.
R ecantón . V. Mojón.
R ebollo . Rebento, germó-
R ecatón . Ferrollo.
lo.
R ecaudación . Arrecadamen-
R ebolludo. V. Rollizo.
to.
R ebosar . Asobardar, atei-
R ecaudador. Arrecaudador,
gar, acugular.
arrecadador.
R ebotar. Rebater, revirar,
voltar. R ecaudar . Arrecadar.
R ebozar . Rebuzar. R ecaudo. V. Recaudación.
R ebozo. Rebuzo. R ecelador . V. Garañón.
R ebu jo . Embrullo. R ecelar . Recear, aterrecer.
R ebullicio . Rebolizo. V. R ecelo . Recéo, aterrece-
Bullicio. mentó.
R ebollir . Rebolir o rebulir. R eceloso . Receoso.
V. Bullir. R ecentadura . Formento.
R ebusca . V. Busca. R ecen tal . V. Cordero.
RECE 221 RECU

R eceñir . Recinguir. R ecogido (adj.), recollido.


R eceptáculo. Couséla. R ecogimiento. Recollimen-
R eceptar . V. Guardar. to.
R eceta . Receita. R ecompensar. Galardoar.
R ecetar . Receitar. R ecomponer. Recompór.
R ecetario. Receituario. R ecompuesto. Recom posto.
R eciamente (adv.), derre- R econocedor. Recoñecedor.
xeo. R econocer. Recoñecer.
R ecibidor. Recebedor. R econocimiento. Recoñeci-
R ecibimiento. Recebemen- mento. R. militar: deseo-
to. berta.
R ecibir . Receber, aberxer. R econvenir. Reconvir.
R ecibo. Recibo. Recebimen- R ecordación. V. Recuerdo.
to, achego. R ecordar. Recordar, lem-
R ecién (adv.), recen. Sust.: brar, decatar, nembrar, re*
V. Niño. nembrar, para mentes.
R eciente (adj.), recente. R ecorrer. Percorrer.
R ecio (adj.), rexo, forte, ba- R ecoveco1. Recuncho, cur
ril, hirto (según sig.) rruncho. Fig.: vóltas, an-
R eclamo. Chamarís. F ig .: drómenas.
engado. R ecrecer. Recrescer.
R eclinar . Encostar. R ecrear. Recrear, adiver­
R ecobramiento. Recobra- tirse, entreten
mento, cobramento, reco­ R ecto. Recto, direito, derei-
bra. teiro.
R ecobrar. Recobrar, reco- R ector. Reitor.
dir. R ectorado. Reitorado.
R ecobro. V. Recobramien­ R ectoral. Reitoral.
to. R ectoría. Reitoría.
R ecodo. Ango o anco, tra­ R ecua. Recua, máda, grea,
sanco. 'enfiada.
R ecogedor. Recolledor. Apa- R ecuerdo. Recordó, acor­
ñadeira. danza, retraire, sembran-
R ecoger. Recoller, apañar, za, renembranza.
aberxer, acadar, recadar. R ecuesto. Encósta.
R ecogida. Recollida. R eculada. Recúo.
RECU — 222 — RED I

R ecular . Recuar. sión, para mar y río: tra-


R éculo (adj.), cairo. 11o. R. para la pesca de
R ecuperación. Cobramen- bogas y otros peces pe­
to. queños: bogueiro. R. pa­
R ecuperar. V. Recobrar. ra rayas: raeira. R. para
R ecurso. Recurso, refugoi- ostras, vieiras y otros
ro. moluscos: rastro, endeño.
R ecusar . Rexeitar. R. para rodaballos y otros
R echazar. Rexeitar, reba- peces planos: rasco, ras­
ter, refugar. quiña. R. para corvinas,
R echinamiento . Estarrege- en la desembocadura del
mento, rengemento. Miño: algerife. R. espe­
R echinar . Estarreger, ren- cial para pesca en el Mi­
ger. ño: ferrada, biturós, ca-
R echoncho. Bocho, bole- beceiras, sacadas, lam-
cho, croucho. preeiras, etc. Otras va­
R ed. Rede. R. en general rias especies de redes que
de pesca: barga. R. de tienen varias aplicacio­
pesca pequeña: rapeta, nes: volantes, cazoeiras,
sacada, rasco. R. de malla patexeiras, chumbeiras,
menuda: coupe, paradela. barxés, boliches. El que
R. de tres mallas diferen­ construye o compone re­
tes y superpuestas para des: bargueiro.
pesca de peces de distinto R edada. Redada, bargada.
tamaño: tramado. R. que R edar. Redar, bargar.
se tiende desde los barcos R ededor. Arredor. Alrede­
para pesca de sardinas y dor: ao redor, a rentes.
peces parecidos: xeito. R. R edentor. Remidor.
sin plomada ni peso algu­ R edero. Bargueiro (sust. y
no, para pescar sardinas, adj.)
etcétera, y de bastante ta­ R edicho (adj.), arrichado.
maño: traíña. Una red R edil. Ovil.
parecida a la traíña, pero R edimir . Remir.
de menor tamaño: sisga. R édito. Rédito, rendimen-
Especie de red para la to.
pesca en pequeña exten­ R edituar. Render.
REDO — 223 REGO

R edoblado. Redobrado. R efriega . Refréga, briga,


R edoblamiento. Redobra- liórta.
mento. R efringir . Refranger.
R edoblar. Redobrar. R efuerzo. Reforzó.
R edoble. Redobradura. R efugiar . Refugiar, acoller,
R edolente. Redoente. acorrer.
R edoler. Redoer. R efugio. Refugio, refujoi-
R edoliente. Redoente. ro, acorro, achego.
R edondear. Arredondar. R efulgente . Coruscante,
R edondete. Redondiño. escindíante.
R edondez. Redondeza. R efugar. Coruscar, escinti-
R edrojo. Escádea. lar.
R edruejo . Escádea. R efunfuñar . R efungar,
R eelegir . Reeleger. aboquexar, rosmar.
R eencuento . Recontro, en­ R egadera. Regadeira.
contró. R egadura. Regó.
R efacción. V. Refección. R egajal . Regacho.
R efajo . Refaixo . R egaladamente. Regalada­
R efección. Refeición. R. de mente, vizosamente.
los días de ayuno: par­ R egalo. Regalo, garrido,
va. doa. Vigo (ort. ant.). V.
R eferido (adj.), referido, Comodidad.
devandito. R egañar. Reñer.
R eferir . Referer, divisar. R egatear. Relear.
R eferencia . Semella. R egato. Regato, regacho.
R efleja r . Reflectir. R egatón. Forrollo, conto.
R eflejo . Reflexo. R egazada. Abada.
R eflexión . Reflexión .Acor­ R egazo. Regazo, cólo.
dó. R egentar. Reger.
R eflexionar . Haber acórdo. R egidor. Regedor.
R eflu jo . Refluxo. R. del R egir . Reger.
mar: debalo. R egla. Regoa, regra (según
R efregar . Esfregar, cofrear. sign.)
R efrenamiento . Refreamen­ R egocijo. Rexouba.
to. R egodearse. Deleitarse.
R efrenar . Refrear. R egodeo. Deleito.
REGO — 224 — REM A
R egojo. Codecho. R elajamiento . V. Relaja­
R egojuelo. Migalla. ción.
R egoldo. Brabádego. R ela ja r .Relaxar, laxar,
R egona. Regueira. Afrouxar. R. los tendo­
R egresar . Regresar, tornar, nes: estordegar.
voltar, virar. R elamer . Relamber.
R egreso. Regreso, tornada, R elámpago. Relámpago, lós-
vólta. trego, apago, lampo.
R egüello . Arroto. R elampaguear. Relampear,
R eguera. Regueira. lostregar. F ig .: coruscar,
R eguero. Regueiro. escintilar.
R ehacer . Refacer, reber. R elmpagueo. Lampexo, los-
R ehacimiento . Rafecemen- tregada.
to. R elente . Relento.
R ehacio. Teimoso. R elicario. Cúbela, firmal.
R ehartar . Refortar. R elieve . Reléu. Figuras o
R eharto. Refarto. labores en relieve: bes-
R ehecho. Refeito. tióes (sic.) En relieve: en­
R ehén . Arrafén. levado.
R ehenchir . Reencher.
R elinchar . Rinchar.
R eherrar . Referrar.
R elincho. Rincho.
R ehervir . Referver.
R eliquia. Reliquia. Sobejo,
R ehogar. Refogar.
refugallo.
R ehuir . V. Huir.
R ehusar . Refugar. R elo j . Reíos o relóx. R. de
R eidor. Ridente . arena: ampulleta. R. de
R eina. Raíña. bolsillo: móstra.
R eír . Rir. R eluciente . Relucen te, es­
R e ja . Relia, reixa. cindíante.
R e jil l a . Gradicéla. R elucir . Relocir, escintilar,
R ejo . Aguillón, ferrón. alumear.
R ejuvenecer . Rejuvenes- R elumbrar . V. Relucir .
cer, enmocecer. R ellenar . Reencher.
R elajación . Relaxamento, R elleno . Recheo o recheio.
afrouxamento. R. de ten- R emachar. Rebatar.
nodes: estordeganza. R emanso. Relanzo.
REM E — 225 R E PE

R emedar. Remedar, arre­ R endir. Render, coutar.


medar. R enegado. Arrenegado.
R emedio. Remedio, conorto. R enegar. Arrenegar.
R emiendo. Remendó, tom- R englón. Ringla, ringleira.
ba. R. de cuero: botaina. R enombrado. Nomeado.
R. del calzado en la pun­ R enombre. Renome.
ta: biqueira. R enquear. Carrandear, co-
R emitir . Remeter, remesar. xear.
R emojar . Remollar. R enta . Renda, quitacó (ort.
R emojo. Remollo. ant.)
R emolacha. Beterraba. R entero. Rendeiro.
R emolcar. Rebocar. R enuevo de planta . Ger-
R emoler. Remoer. mdlo.
R emolimiento. Remoedura. R enuncia . Renuncia, arru-
R emolinar. Remoifiar. zamento.
R emolino. Remoiño, remu­ R enunciar . Renunci a r ,
ño. arruzar.
R emolón. V. Perezoso. R eñir . Reñer, rifar.
R emolque. Reboque. R eo. Reu o reo.
R emordimiento. Remorso. R eojo (de), d’esguello (loe.
R emoto. Remoto, afastado, adv.)
arredado, lonxano. R eparar. Reparar, refacer.
R emozar. Remozar, enmo­ R eparo. Reparo, conorto,
cecer. dúvida (según sig.) Sin
R enacer. Renascer. reparo: de randón.
R enacimiento. Renascimen- R epartir . Repartir, partir,
to. compartir.
R enacuajo . Cabedlo, caga­ R eparto. Reparto, compar­
do. to.
R encilla . Riora. R epente (de), supeto, a des­
R enco. Coxo. Derreado. ora, de sobre venta (loe.
R encor. Rancor, rancura. adv.)
R endición. Rendimento. R epetir . Repetir. R. o vol­
R endido. Rendido, rendudo. ver a comer, y, por ext, en
R endija . Fenda, regandixa. otros muchos casos: re-
R endimiento. Rendimento. cuncar.
REPI — 226 — RESI

R epicar. Repinicar, badale- R equesón. Requeixo.


xar, tanger. R equiebro. V. Galantería y
R epique. Repenico. galanteo.
R epollo. Repolo. R es . Res. R. nueva: anello.
R eponer. Repór: R. que se destina al ma­
R eposar. Repousar, apou- tadero: matoco.
sar, acougar. R.ESAB10. Resaibo.
R eposo. Apouso, pouso, R esaca de las olas. Rolo.
acougo. R esalga. Salmoira.
R eprensión . Reprensión, ca­ R esalir . Resair.
lenda, ensinadela. R esbalar . Escorrer, escorre-
R epresa . Touta. gar, esvariar, esbarrar, es-
R eprimir . Repremer, con- barazar.
ter, refrear. R esbaladura. V. Resbalón.
R eprochar. Recusar, blas­ R esbalón. Escurrimento, es-
mar. corregadura.
R eproche. Recuso, blasmo. R escatar . Resgatar, deli­
R eproducir. Reproducir, brar, remir.
inzar. R escate . Resgate, delibran­
R epudiar. Repudiar, enxei- za.
tar, asañar. R escoldo. Rescaldo, borra-
R epudio. Repudio, enxeita- lio.
mento, asañamento. R esentido. Resentido, asa-
R eputación. Reputación, ñeiro.
créto, sona. R esentimiento . Resentí -
R eputar . Reputar, prezar. mentó, asafio, ameazo.
Crér, pensar, coidar. R esentirse . Resentirse, asa-
R equebrar. V. Galantear. fiarse.
R equemado. Requeimado. R eserva . Reserva, condexo
R. el pan: asoiado. (m.) R. del Santísimo:
R equemar. Requeimar, aso- Encerró.
iar. V. Quemar. R esiduo. Sobejo, refugallo.
R equerimiento. Requeri- R esistente . Resistente, re-
mento, frouta. xo, ferreño.
R equerir. Requerer, reques- R esistir . Resistir, brigar,
tar. termar.
RESO — 227 — RETE

R esollar. Asucar, resfole- fender, rachar, rebentar,


gar, bafexar, acorar, am- arregañar.
pear, refolgar. R esta . Resta. Lo que resta:
R esonancia. Resonancia, so- remanescente.
na.
R estinga . Cuberto. V. Bajo.
R esonar. Resoar, redobrar.
R esto. Resto, sobejo, refu-
R esoplar. Asoprar.
gallo.
R esoplido. Asopro.
R espaldar . Encostar. R estregar . Esfregar, arre-
R espaldo. Encostó. luar.
R esorte. Mola (f.) R esuelto . Resolto, testo,
R especto a (adv.), apor, afouto.
verbo de, tocante a. R esuelto . Folgo, acoro.
R espetar . Respeitar, Sin R etablo. Retábulo.
respetar nada (loe. adv.), R etaguardia. Retaguardia,
afeito. zaga.
R espeto. Respeito.
R etahila . Enfiada.
R espetuoso. Respeitoso.
R etajar . Retallar.
R espingar un caballo. Cou­
R etal . Retallo, retrinco.
cear.
R etama. Xésta.
R espiracíón. Respiración,
R etamal. Xestal, xesteira.
bafo. Faltar la respira­
R etardar. Adiar, delongar.
ción : acorar, acoramento.
R espigadero. Respiradoiro. R etardo. Adiamento, delon-
R espirar . Respirar, bafeiar. ga, delongamento.
R. con dificultad: acorar, R etasar . Retaxar.
arfar, refolgar. R etazo. Retallo.
R espiro . Respiro, acoro, R etejar . Retellar.
folgo, refólgo. R et ejer . Retécér.
R esplandecer . Locir, corus­ R etejo . Retello, retelladu-.
car, escintilar . ra.
R esplandeciente . Lucidlo, R etemblar . Retremecer.
coruscante, escintilante. R etemblor. Tremor.
R esplandor. Lucencia, es- R etenedor. Detentor.
cintileo. R etener . Retér.
R esquebrajar . Q uebrar, R eteñir . Retingir.
RETI — 228 — REYE

R etirada. Abalada, árreda- 1 R evés . Revés. R. de fortu­


mentó. na: desar. Al revés (loe.
R etirado. Apartadizo, arre- adv.), as avésas.
dado. R evocar. Revogar.
R etirar . Afastar, retirar, R evolcarse. Aborcallarse,
ar redar. embarquillarse.
R etoñar. Abrollar. R evolcón. Borcallón. A re­
R etoño. Renóvo, gallo. R. volcones (loe. a d v .): a
del nabo: grelo, cimo. R. borcallós.
de la verdura: xeno, ber- R evolear. Revoar.
tón. Quitar los retoños R evolotear. Revoar.
perjudiciales a las viñas: R evoloteo. Revoada.
esladroar. R evolver. Revolver, mistu­
R etorcer. Estordegar. rar, remexer, bolir.
R etorcido. Retórto. R evoque. Reboco.
R etozar. Rebrincar, rebul- R evuelco. Borcallón.
dar, reloucar, trebellar... R evuelo. Revó, revoada.
R etozón. Rebuldeiro. R evuelta . Revólta, briga.
R etraer . Retrair. R evuelto. Revólto, avólto.
R etraimiento . Retraimen- R e y . Rei.
to. R eyerta . Referta.
R etrasar . Atrasar, adiar. R eyertar . Brigar.
R etraso. Adiamento, demo­ R eyezuelo . (Regulus crista-
ra, demoranza. tus). I Con este nombre
R etumbar . Retumbar, re- más generalizado y otros
soar. .R. el trueno: Bru- muchos comarcales caste­
iar. llanos (ratón de árbol,
R eunión . Reunión, asona­ ruin, charta, cerrajerillo,
da. castañeta, avica, chepe-
■ R eunir . Reunir, ajuntar. R. cha, percha, etc.), es el
en asamblea: asuar. mismo que en gallego se
R eventón. Arrebentamento. denomina carrizo, folosi-
R everberación. Escintileo. ña, papuxa, etc. Una va­
R everberar. Escintilar. riedad (Regulus ignocapi-
R everencia . Reverencia, llus) se conoce por estre-
buz. liña.
4

REZA — 229 — RIVA

R ezagado. Arredado, cabei- R iente . Ridente.


ro. R iesgo. Risco, aventura.
R ezagar . Arredar, deixar ao R igidez. Rigideza.
cabo, ficar ao derradeiro. R ígido. Ríspito, hirto, rixo.
R ezar . Rezar, pregar. R. R igor. Rigor, regoridade.
de los religiosos: mamo- R iguroso. Rogoroso, efera-
nía. do.
R ezón . Risón, arpón. R i ja . Rixa.
R ezongar . Resingar, rosmar, R ijoso. Rixoso.
resmungar. R incón. Curruncho o re­
R ezongón . Resingueiro, ros- cuncho, anco, alcouce,
meiro, rosma. canto, chafarís.
R iachuelo . Riacho. R inconada. V. Esquina.
R iada. Dioibo. R inconera. Cantoneira.
R ibazo. Riba, ribada o ou- R ingla y ringlera. Ringla,
teiro, cómora. ringleira, enfiada.
R ibera . Ribeira, riba, riban- R iña. Rifa, rifaría, rixa,
ceira, ribeiro. R. soleada: briga, liórta.
solio.. R. sombriza: aci- R iñón. Ril o rin.
bedo. R ipia. V. Ripio. .
R ibereño . Ribeirán. R ipio. Cascallo, casqueiro.
R ibete . Ourélo. Poesía: ripio.
R ibetear . Ourelar. R iqueza. Riqueza, cabada,
Rico. Rico, ahondado, ha- cabedal, haber, béns.
beroso, abastado. El la­ R isa. Riso.
brador o persona más rica R isada. Riseira, risada.
de la aldea: marulán. En Risco. Con. Fig. risco, perí-
sig. de sobroso: rico, sa- go.
boroso, gorentoso. R isotada. Gargallada.
R idiculez . Ridicularía. R istra . Resta o réstra o
R idículo . Ridículo, ridicu­ réstea.
loso. R istre . Riste.
R iego. Regó, réga, regadu­ R isueño . Risoño.
ra. R ival. Rival. R. en amores:
R ielar . V. Brillar. combóza.
R ienda. Rédea. R ivalidad. Rivalidade.
R IV E — 230 — roiv Í p

R ivera. V. Ribera. R odrigar. Esladroar.


R izar. Rizar, encrechar. R odrigón. Tanchón.
Rizo. Rizo, crecho. R oel. Roela.
R oano. Roán. R oer. Roer, runir, rillar.
R obaliza. V. Perca. R ogar. Rogar, pregar.
R obar. Roubar, arroubar. R ojear . Roxear, arroxear,
R obín. Ferruxe. avermellar.
R oblar. Revirar. R ojizo. Arroxeado, averme-
R oble. Robre, carballo. llado.
R obleda, robledal y roble­ R ojo. R oxo, vermello, vis.
do. Reboredo, reboledo, R ol. Ceifa.
reboleira, carballeira, fra­ R olada. Virada, viramento.
ga. R iolar. Virar.
R obo. Roubo. R oldana. V. Polea.
R obusto. Forte, vizoso, ru­ R ollete . Roliño.
fo, nembrudo, rexo, xur- R ollizo. Rexo. Ref. a ni­
dio, saudoso. R. aplic. a ños: marulo.
los niños fam .: cachando. R ollo. Rolo.
R oca. Rocha. R omadizo (frase vulgar), go-
R ociar. Orvallar, barrafar, go.
asperxir. R omange. Romanzo.
Rocío. Orvallo, borrifo, róo. R omancero. Romanceiro.
R. helado: mangra. R omaza. (Rumex pulcher),
R odaballo. (Pez del género labaza.
Rhombus), méndo.
R odada. Rodeira, rilleira. R omería. Romaría, romaxe.
R odaja. Toro. R omero. Romeiro. Bot.: ro-
R odete. Rolla, molido. méu (Rosmorinus offici-
R odezno. Rodicio. nalis L.)
R odilla. Gionllo o joello, R omper. Romper, quebrar
jollo. Caer de rodillas: o crebar, britar, rachar,
agionllarse. esguizar. V. Despedazar,
R odillazo. Gianllada, joella- Quebrar, Rasgar, etc. R.
da. a reir: Escachar a rir. R.
R odillera. Joelleira. a llorar: asobedar, bagu-
R odillo. Rolo, molido. llar. R. del día: abrente.
RONC — 231 — RUMO

R. por vez primera: en- R oturar. Rotear, decotar,


cetar. anabar.
R onco. R óuco. R ozar. Luir.
R oncha. Bodega. R úa. V. Cálle.
R onda. Rolda. R ubí. Rubín, robí.
R ondar. Roldar. R ubicundo. Alacoado.
R onquera. Ronqueira, am­ R ubio. Ruivo. louro.
piar. R uborizarse. Envemmellar-
R onquera. Ronqueira, am- se, corarse.
pieira. Rucio. Rugo (ort. ant.)
R onquido. R óuco. R uda. (Rutaría graveolens
R onzal. Cordela o córdélla. L.), arruda.
R onzar. Triscar. R ueda. Roda.
R oña. Carraña, cotra. R uego. Rogo.
R oñoso. Carrañento, cotro- R ugido. Brúo. R. del león,
so. Cutre. . urro.
R opa. Róupa.
R ugien te . Bruante.
R opaje . Róuparía, róupage.
R ugir. Bruar.
R opavejero. Adelán.
R uído. Roído, bruído. R.
R opero. Róupéiro.
del agua al caer sobre
R oqueda. Róchédo.
las hojas secas: trenque-
R oquero. Rocheiro.
Lear. Sin ruído (loe adv.),
R orro. Crianzo.
a geiteniño.
R osal . Roseira. R. perruno
o silvestre (Rosa canina R uidoso. Roídoso. bruicedo.
L.), silvo macho, escara- R u ín . Ruin, vilao, baixo,
xo. rafez, mesqúino, cativo.
R osolí. Resólio. Pájaro: V. Reyezuelo.
R ostro . Rostro, faciana. R u in a . Ruina, desfacemen-
R oto (adj.), ,ésfarrapado, to.
cirolán, desmentido. R uinoso . Ruinoso, caente.
R otular . Bifar. R u iseñor . Reiseñor.
R ótulo. Bife, bitafe, rollo. R um iar . Rumiar, ruminar,
R otura . Rachadura. remungar, remoer.
R oturación . Aanabamento, R umor. Rumor, murmurio,
decota, decrúa. balbordo, atoada.
RUPE — 232 SACI

R upestres . (Insculturas). R uta. Rota, roteiro.


Frase pop.: cúbelas. R utilante . V. Brillante.
R ustrillador. Angazadeiro. R utilar . V. Brillar.
R ustrillar . Angazar. R utina . Costume, xeito, ve­
R ustrillo . Angazo. onciño. zo, cabimento.

S ábado. Sábado. La suce­ S abio. Sabeo, sabedor.


sión de días comprendi­ S able . Sabré.
dos entre dos sábados: S aboga. Sambórca. V. Sába­
sabadal. lo.
Sábalo. (Clupea alosa), sa­ S abor. Saibó, alamio.
ble o sabel. También se S abroso. Saboroso.
conoce por alacha en el S abucal. Sabugueiro. V.
norte de Galicia, y por Saúco.
sambórca en el sur; en la S lbuco. Sabugueiro.
ría de Arosa, sabénla, y S abueso. Sabuio, sabugo. V.
en la de Sada, mariqui- Perro.
ña. S abugal. Sabugueiro.
S ábana. Saba. sindón (m.) S abugo. Sabugueiro.
S abañón. Frieira. Ulcerarse S ábulo. Sabro, saibro o xa-
los sabañones: landrear. bre (arena).
S abido. Sabido, sabedor, S abuloso. Areento.
apreso. S acamuelas. Tiradentes.
S abiduría. Sabedoría, sabén- S acar. Sacar, asacar, tirar.
cia, saxeira. S acerdote. Sacerdote, prés­
S abiendas (a). Loe. adv.: a te, crégo.
sabendas. cenmente. S aciña. V. Sauce.
SACO 233 — SALM

S aco. Saco. fól. S. pequeño: S alguero. V. Sauce.


fardel, folecho. S alida. Saída.
S acudir. Abalar, abanear, S aliente (adj.), badiante.
acanear.
S aeta . Seta, viróta. Esp. de S alir . Saír. A lo que salga
saeta: cadrillo. (loe. a d v.): ao valtuntún.
S aetera . Séteira. S aliva . Saiva, cuspe.
S afio. V. Congrio. S alivar . Saivar, cuspir. S.
S agacidad. Artioe, retran­ mucho: gosmar.
quera. S almón. Con este mismo
S agaz. Fistol, matreiro. ave- nombre se conoce en ga­
sado. llego el salmo salar, exis­
S agrado. Sagro. tiendo en algunos ríos co­
S ahonare. Esfolarse. mo lilla, Tambre, etcé­
S ahorno. Esfoladura. tera, una especie parecida,
S ahumerio . Afumeiro. pero de míenos estima­
S al . Sal (m.) ción, a la que se deno­
S aladar. Salgadeira (f.) mina lirio. También una
S aladero. Salgadeira (f.)
especie semejante, que
S alado. Salgado.
abunda mucho en Galicia,
S alador. Salgador.
es conocida por reo (Sal­
S aladura. Salgadura.
mo ucho), sin nombre,
S alamandra. Píntiga, secá-
que se sepa, en castella­
bera.
S alamanquesa. V. Salaman­ no; frecuenta la desem­
dra. bocadura de los ríos, y
tienen fama de suculentos
S alar . Salgar.
los del Eume.
S alario. Soldada.
S alazón. Salgadura. salga, S almonete. (Mullus barba-
moureira. tus o mullus surmuletus).
S albadera. Areeiro (m.) En general, con el mismo
S alero. Saleiro. S. de ma­ nombre en ambas len­
dera: cacifo. guas, denominándose en
S aleroso. Donairoso. gallego, a ciertas varieda­
S alguera. V. Mimbrera. des. barbo, y anduriño.
SALM 234 — SAPI

S almuera . Salmoira, mou- S andio. Sandeu.


reira. S angre. Sangue (m.)
S altamontes. (De un modo S angría. Sangueira.
general), besbello. S angriento. Sanguento, san-
S altar . Saltar, brincar, sal­ guiñento.
var. S. de gozo: relou- S angüeño . V. Cornejo.
car. S. o dar saltitos, co­ S anguijuela . (Hirudo L.),
mo hacen los pájaros: sanguesuga, sanguisuga,
agirgilar. sanguixuga.
S alterio. Salteiro. S anguinaria. (Polygonum
S alto. Salto, pulo, brinco. aviculare), cen ríos, llista.
V. Apéndice. S. de agua: S anguinario (adj¿), san­
fervenza, cadoira. guento, sanguiñento.
S altón. V. Saltamontes y S anguiñuelo. V. Cornejo.
Langosta. S anjuga . V. Sanguijuela.
S alud. Saúde. S anjuanero . (Apel. ref. a
S aludable. Saudavel, sádio. frutos), sanjoaniño.
S aludador. Saudador. Men- S ano. Sao (m.), sá (f.), o
ciñeiro, béncedór. san para los dos gén. Adj.
S aludar. Saudar. ífam. aplic. a pers.: rufo,
S aludo. Saúdo, buz. escorreito, sen carafun-
S alvadera. Areeiro (m.) cho.
S alvado. Farélo. Primer sal­ S antero . Santeiro (sust. y
vado que se obtiene de la adj.)
harina de trigo: simón. S antiago . Santiago. A n t.:
S. mezclado con harina: San lago.
relón. S antidad . Santidade.
S alvaje . (Salvia officinalis), S antiguar . Santigar.
xarxa, segorella. S anturrón . Santulório.
S anapudio . V. Cornejo. « S aña. Saña, sania.
S an ar . Saar, sarar. V. Cu­ S añoso. V. Sañudo.
rar. S añudo. Sañudo, sañudo,
S anatorio . Sanatorio. S. de asañado.
leprosos: malatería. S apien cia . V. Sabiduría.
S andez . Sandice. S apien te . V. Sabio.
SAPO — 235 — SAZÓ

S aponaria. (Saponaria offi- S átiro. Sátiro. Pop.: rabe-


cinalis), hérba xabroeira. no.
S aquete. V. Saco. S atisfacción. Pagamento,
S arampión. Xarampón, xa- cotentamento, requésta.
rampélo. S atisfacer . Satisfacer, cum-
S arcófago. V. Sepulcro. primentar, pagar, conÉ-
S arda. V. Caballa. prir, reparar, remediar.
S ardina. (Clupea pilchardus. S atisfacerse . Pagarse, con­
Risso), sardiña. Las crías tentarse, folgarse. V. Ale­
de la sardina se llaman grarse.
parrochas en las rías del S atisfecho . Satisfeito, pago,
Norte, y xoubas en las folgado.
Rías Bajas.
S ativo. Semeado.
S ardinero. Sardiñeiro. S ato. Semeado.
S arga. V. Mimbre. S aucal. Salgueiral.
S argal, V. Mimbrera. S auce . (Salix L. Varias esp.),
S armiento . Sarmentó . salgueiro.
S arna . Sarna, estiza.
S auce llorón. (Salix baby-
S arnoso. Sarnoso, esticeiro,
lonica), chorón, pingón.
gafo (los dos últimos adj.
S aucillo . V. Sanguinaria.
con aplic. generalizada a
S aúco. (Sambucus nigra),
toda suciedad de la piel).
sabugo, sabugueiro, biou-
S arpullido. Sarabullo, sa-
teiro, bieiteiro.
rambulla.
S arro. Sérne. S aullo. V. Potro.
S arta . Enfiada, cambo (m.) S auquillo. V. Viburno.
S artén . Tixóla, panela. S auz . V. Sauce.
S artenada. Tixolada, fri­ S avia. Seiva, sebe, sálvea.
tada. F ig .: suco, zume, celme.
S asafrás . V. Saxífraga. S axífraga . (Saxífraga tri-
S astra . Costureira, alfaia- dactylites), seigebra.
ta. S aya . Sá, saia.
S astre . Xaxtre, alfaiate. Saz. V. Sauce.
S atirizar . Satirizar, profa- S azón. Tempero. S. de los
sar. frutos: seitura. A la sa-
SAZO — 236 — SEL L
zón (loc. adv.), hic, ao S edicioso. Sedicioso, desor-
tanto e abondo. deiro.
S azonar. Temperar, madu­ S ediento. Sedento, sederen-
reces adubar. to.
S ea (conj.), seia o seja, ou. S egador. Segador, ceifador,
quer. ceifeiro. S. montañés:
S ecadero. Secadoiro, esten- cambóte.
dedoiro. S egar. Segar, ceifar.
S ecano. Sequeiro. S eguida. Seguida, seguimen-
S ecar. Secar, enxoitar, mur- to. De’ seguida, ensegui­
char. da: deseguida, deconta­
S eco. Seco, enxoito, mur- do, en ponto.
cho. Tiempo seco: es- S eguidamente (adv.). afeito.
gueiro. Ref. a pers. se di­ S egún (prep.), segundo, se-
ce: seco como un enga- gondo.
nido, un pau, un figo, S egundero. Ponteiro.
unha facha, unhas pallas. S egur. Fouce.
S eguramente . Seguramen­
S ecretario. Segredario. te, con seguranza.
S ecreta. Segredo, poridade.
S eguridad. Seguridade, se­
S ecreto. Segredo, poridade.
guranza. afirmanza.
en poridade.
S eiscientos (adj. - num.
S ecuela . Sequéla. card.), seiscéntos.
S ecuestro. Sequéstro. S elección. Seleición, escól-
S ecularizar . Secularizar, ma.
desfradar. S eleccionar. Seleicionar, es-
S ecundinas. Parias, con- colmar.
gros (m.) S elva . Seva, mato, bouza,
S ed . Sede. Tener sed impe­ arboredo. carballeira, sil-
riosa, *morir de sed: esli- var (m.)
gar coa sede. S ellar . Aselar.
S edal. Sedalla, sedela. S ellado. Selado.
S ede. Sé. S ello. Selo. S. de goma pa­
S edición. Sedición, levanta- ra timbrar: carimbo, fir­
mento. mal.
SEMA — 237 — SEPA

S emana. Semán, somana. S enectud. Señelidade, ve-


S emanario. Semanario, se- drañeza.
maneiro. S eno. Seo o seio.
S emblante . Sembrante, ros­ S ensato. Sesudo, sisudo.
to, caris. S entar . Sentar, aquécer.
S embrado. Semeado. S entarse . Asentarse.
S embrador. Semeador. * S entencia . Sentenga (ort.
S embradura. Semeadura. ant.)
S embrar. Semear, sementar. S entido. Sentido, sénso, sen,
S. el centeno: outonar. siso. De poco sentido: de
S em e ja . Semella. mao siso. Perder el sen­
S em ejante . Semellante, par. tido: desacordar, eivar.
S em ejanza . Semella, seme- S entimiento . Sentimento.
llanza, parecenza. S eña. Seña, sinal.
S eñal . Sinal, demosa, ace­
S em eja r . Semellar.
no, citra, proveiro.
S emental . V. Garañón.
S eñaladamente. Sinalada-
S ementar . V. Sembrar.
mente.
S ementera . Sementeira.
S eñalado. Sinalado, entresi-
S ementero . Sementeiro.
nalado.
S emilla . Semente, camuña.
S eñalar . Sinalar, asinalar,
S emillero . Sementeira.
provar, facer citra, demo­
S encillamente . Sigelamen-
sa, etc. S. los límites: cou-
te.
tar. S. sitios: divisar.
S encillez . Singeleza. S eñero (adj.), senlleiro.
S encillo . Singelo, sangal, S eñor. Señor. S. de horca y
boizán. cuchillo; señor de coitélo
S enda . Vieiro, carreiro. e barazo.
S endero. V. Senda. S. ocul­ S eñuelo . Engado.
to: carripa. S eo. Sé (V. Sede).
S endos (adj. plur.), senllos. S eparado. Separado,'arreda­
S enecio. (Senecio vulgaris), do. S. violentamente:
cásamelos, cálsamo. Sene­ avulso.
cio Jacobea: hérba de S eparar. Separar. V. Apar­
, Santiago. tar. .
SEPI — 238 — S IE T

S epia . V. Jibia. S errucho. Serrote, serrón.


S epiola (esp. de jibia pe­ S ervicio. Servigo (ort. ant.)
queña), choco (m.) S ervidumbre. Servidume.
S eptentrión . Seutrión. S esgamente . D’esqu e 11 o
S eptiembre . Setembro. V. (adv.)
Apéndice. S esgar. Esguellar.
S epulcro. Sartego. • S esgo. Tórto, esguellado.
S epultar . Sepelir, soterrar, S eso . Miolo. Tener seso, es­
sepultar. tar falto de seso: ter siso,
S epultura . Sepultura, cóva, ter falla de siso.
campa, busto (m.) S eta . V. Hongo.
S epulturero . Campeiro, se­ S eto. Sebe.
pulturero, cóvéiro. Si (conj.), se, si.
S equedad. Sequidade, secu­ Si (adv.), sí.
ra. S iega . Sega, ceifa, seitura
S equero. V. Secano. (ésta, en especial, del cen­
S equía. Sequía, seca, sequi­ teno).
dade. S iembra. Sementeira, semea-
S equío. Sequeiro. dura.
S erba. (Fruto del serbal), S iempre . Sémpre, decote. V.
sórba. Apéndice. Siempre que:
S erbal. (Sorbus aucuparia), cada que.
sórba o sorbeira. y S iempreviva. (Sempervivum
S erenar . Aserear, serear. tectorum L.), semprevi-
S erenidad. Serenidade. va, hérba punteira, abrai-
S erie . Rióla. ra.
S eriedad. Seriedade. S ie n . Fonte da cabeza.
S erio. Serio, entergo. S ierpe . Sérpe.
S ermón. Sermón, canción. S ierra . Sérra.
S erna . Senra, herdade, leira. S iervo . Servo, ancila (para
S erón. Seirón. el f.)
S erpentear . Serpear. S iesta . Sésta, sonéca.
S erpiente . Sérpe, serpente. S iet e (adj. num. card.), sé-
5 erpo lla r. Germolar. te.
S erpollo. Germolo. S ietemesino . Sétemesiño.
SÍFI 2 39 — SOBR

S ífiles . Sífilis. Nom. pop.: S ino. Sino, fado. V. Desti­


mal ruin, gálico, arostío. no.
S iglo. Século. S iquiera (conj.), sequer, ao
S igno. V. Señal. menos, pol-o menos, ou.
S iguiente (adj.), seguinte. S irena . Serea o sereia.
S ilba . Asobiada. S irnio. V. Mochuelo.
S ilbador. Asobiador. S irviente . Servente.
S ilbar. Asobiar. S. las balas S istro. Sestro.
o proyectiles por el aire: S itio. Sisto.
cinir. S obaco. Sofrage (f.)
S ilbato. Asobio, asobiote. S obado y sobadura. Bisun­
S ilbido. Asobio. to, cosadura.
S ilena . Calamento (m.) S obar. Cosar.
S ilo. Tulla. S oberbia. Soberva, sóberu-
S ilueta . Liñamento. S. de ja, arruallo.
un barco: fasquía. S oberbio. Soberveoso, so-
S illa . Cadeira. S. de mon­ bervoso.
tar: sela. S obornar. Subornar, peitan
S ima. V. Barranco. S obra. Sobra,, sobejo, rema-
S imiente . Semente. nescente, refugallo. De so­
S impatía. Simpatía, aface- bra (ad v.): avau.
mentó. S obrado. Sobejo.
S in (prep.), sin. sen. Sin S obrar. Sobrar, sobejar.
embargo( conj.): descasí, S obre (prep.), sobre, cima,
emporiso, porén. Sin re­ porcima, asuso, sob., en­
paro (ad v.): atréu. Sin col.
interrupción (ad v.): a i ­ S obrecargar. Atrafegar.
radamente, decote, arreo, S obremanera (adv.), a sobre
aheito. guisa.
S incero. Sincero, singólo, S obreseer. Sobreser.
abérto, lealdoso. S obreseimiento. Sobreceo.
S iniestro . Sinestro o sinis- S obreseñal. Sobresinal.
tro, saestro, avéso, abufe- S obrevenir. Sobrevir, ha­
tado. ber.
S ino (conj.), senón, ergas. S obrino. Sobriño.
soco — 240 SOPL

S ocorrer. Socorrer, acorrer. S ollozar. Saloucar.


S ocorro. ' Socorro, acorro. S ollozo. Salouco, ímpado.
S ofocación. Acoramento, S ombra. Ombra u ombre.
abafamento, afógo. Lugar de sombra: om-
S ofocar. Acorar, abafar, breiro, avesio.
afogar. S ombrear. Ombrexar.
S oga. Adibal, sogueira, ba- S ombrero. Sombreiro, cha-
razo. V. Cuerda. péu, galéro.
S oj uzGAMiENTo. Sojugamen- S ombrío. Alobre, ombreiro,
to. avesio, sobroso.
S ojuzgar . Sojugar o suju- S ombrizo y sombroso. V.
gar. Sombrío.
S ol. Sol. Sol de invierno: S onaja . Ferreña.
raeiro. Tomar el sol: pór- S onajero. Roquete.
se á raióla, pórse á raxei-
S onar. Soar.
ra. Descenso d el’sol: de­ S onido. S oo, son. S. estri­
balo. dente: changor.
S olamente. Somente.
S onreír. Sorrir.
S olariego. Solarengo. S onriente . Souril, ridente.
S oleado. Soalleiro. S onrisa . Sorriso (m.)
S olear. Asollar, asolexar. S onrojar. Envermellar, en-
S oledad. Soidade. V. Apén­
vergoñarse.
dice.
S olemne. Xurdió. S onrojo. Vergoña.
S oler . Soer, adoitar. S onsacar. Sosacar, pescu-
S olera. Couceira, sarego. dar.
S olitario. Senlleiro. S oñación. Soño.
Sólo. So soio, senlleiro, S oñoliento. Ensoniñado,
amencabo (adjs.) A d v.: sonnolento.
soio, sóménte. S oplar. Soprar, asoprar.
S olomillo. Raxo. S oplido. V. Soplo.
S oltar. Soltar, ceibar. S oplo. ^Sopro, asopro, aso-
S oltura. Soltura, ceibamen- pradéla.
to. Con soltura: solta- S oplón. Pecinante, mexeri-
mente. queiro.
SOPO — 241 — SUDO

S oportar. Termar, aturar, S uave. Dondo, lene, sangal,


apeitar. velaíño.
S orbo. Groulo, gromo. S uavemente. Dondamente.
S ordera. Xordeza. S uavidad. Dondura.
S ordina. Birimbao. S uavizador. Amaciadoiro.
S ordo. Surdo, Xordo. Se di­ S uavizar. Adoar, adoxar,
ce: Xordo como unha' adondar, amaciar, ada­
porta, un arado, un pe- zar.
nedo, un seixo. S ubasta. Lailán.
S orprender. Surprender, en- S ubastar. Arrematar.
varescer. S ubida. Subida, subimento.
S ortija . Sortella. S ubir. Sobir, rubir (com.)
S ortilegio. Esperimento. Subir trepando: agavear,
S osegado. Sosegado, quedo, aganchar.
maino. S úbito (adj.), súpeto.
S osegar. Asosegar, asesegar, S ubsidio. Subsidio. V. Ayu­
acougar, aquedar. da, Auxilio, etc.
S osiego. Sosego, acougo, S ubstancia. Sustancia, cel-
aquedanza. me.
S oslayar . Esguellar. S ubstancioso. Sustancioso,
S oslayo. Esguello. De sos­ celmoso.
layo: d’esguello. S ubterráneo. Soterraio.
S ospecha. Sospeita, coida. S uceder. Suceder. Pop.: ca­
S ospechar. Sospeitar, coi- llar, cadrar. V. Heredar.
dar. S uceso. Quínola, andanzá.
S ostén. Sustento, termadu- S uciedad. Sujidade, goldra,
ra, achego, esteo. ciscado, lixadura.
S ostener . Soster, termar, S ucio. Sujo, bisunto, lixa-
manter. do, lixugado, chafardeiro
S ostenimiento . Sostimento, pop. ref. a pers.)
mantimento. V. Sostén. S ud o sur . Sul.
S otana. Sotaina. S udadero. Sueira (f.)
Su (pron.), seu (m.), sua S udar. Suar.
(f.), sa ‘(f. ant.) S udoeste. Sueste, ábrego.
S uarda. Sueira. S udor. Suor.
SUDO — 242 — SURG

S udoso (adj.), su ado. •j^oajiBjsa :sepns sbsoo


S udoroso (adj.), su ado, sua- S. de ausencias, nostal­
rento. gias, etc.: saudarse, en-
S uegra. Sógra. morriñarse. En sent. fig.:
S uegro. Sogro. laiarse, magoarse, termar,
S uela . Sola. soster.
S ueldo. Soldo, soldada, qui­ S ujetar . Sujeitar, coutar,
tado (ort. ant.), acosta- arrellar.
mento. S ujeto . Sujeito. A dj.: su-
S uelo. Solo, soo, chao o jeito, atreito.
chan, astrago. S umario. Períoca (f.)
S uelta . Solta. S umergir. Mergullar. Lo
S ueltamente . Soltamente. que anda sumergido (per­
S uelto. Solto, ceibo o ceibe, sonas, submarinos, etc.):
avulso. solagado. Andar o mover­
S ueño. Sono. S. o ensueño, se de ese modo, solagar,
ilusión, etc.: soño. Frase andar de solago. Lo que
fam. en sent. burlesco: está sumergido de un mo­
Pedro cbosco. do inerte: asolagado.
S uero. Soro. S. de los que­ S umersión. Mergullo.
sos: almece. S umir . Somir.
S uerte . Sórte, oura, fado, S uperficie . Arrais.
aventura. Buena suerte: S upino. V. Decúbito.
boa fada. adaxe. Mala S uplemento. Apenso.
suerte: malafada. Suerte S uplica. Súplica, pregalla,
o destino: fado, oura. De rogo.
suerte (loe. adv.), de ma- S uplicar . Suplicar, pregar,
neira, de xeito, enguisa. rogar.
S ufragáneo. Sofregaio. S upuesto (adj.), supósto.
S ufridor. Sofredor. S ur o sud. Sul.
S ufrimiento . Sofrimento, S urcar. Sulcar. asucar.
sofrenza. Abrir surcos: arregoar.
S ufrir . Sofrer. S. moles­ S urco. Sulco, regó. S. para
tias: apeitar. S. ruidos desagües: abirta, créba.
desagradables o viendo S urgir. Xurdir o surdir.
SURT — 243 — TABL

S urtido. Sortimento. S uspirar . Sospirar, salaiar.


S urtidor (adj.), fornece- S uspiro. Sospiro, salaio.
dor. S. de agua (sust.): S ustentar . Soster, termar,
esguecho. manter.
S urtir . Sortir, fornecer.
S ustento . Mantimento,
S usodicho (adj.), de suso
mantenza.
dito, devandito.
S uspender . Suspender, pen­ S usurrar. V. Murmurar.
der, pendurar (según sig.) S usurro. V. Murmullo.
S uspendido. Dependurado, S util . Sotil, velaíño.
suspendido (según sig.) S utileza . Soteleza.
S uspensión . Apenso, depen- S uyo (pron. pos.), seu (m.),
dura. sou (m. ant.), sua (f.), sa
S uspicaz. Coxigoso. (f. ant.) De suyo: de
S uspirante . Salaiante. seu.

T abaco. Tabaco. Marearse T aberna. Taberna. Mala


por el uso del tabaco: taberna: baiuca.
abufinarse. Tomar taba­ T abernáculo. Cabañóla.
co en polvo: fungar. Por­ T abernero. Taberneiro. T.
ción de tabaco en polvo: de mala t . : baiuqueiro.
fungada. T abique. Tabique, anteparo.
T ábano. Tabao. T abla. Taboa.
T abanque. Atabaque. T ablado. Taboado.
T abaquera. T a b a q u e iro T ablajero . Carniceiro, bu-
(m.), fuliche (m.) xéu.
TABL — 244 — TANA

T ablear. Tabolear. T alud . Talude.


T ablero. Taboleiro. T aller . Obradoiro. T. de
T aburete. Cadeiro. alfarero: alfar, barredo.
T acaño. Tacaño, mesquiño, T allo. Talo. T. de plantas:
avarento, cutre, escaso. caule. T. de algunos ve­
T aco. Cabaco, guizo. getales: cañoto. T. de las
T acha. Chata. gramíneas: colmo, pana-
T achar. Chatar, achatar. bea.
T achuela . Chatóla, brocha. T amaño (adj.), camaño o
T ahalí. Talín. camao; en el plur.: cama-
T ahona. Tafona. ños o camoes. Sust.: gran­
T AHONERO. Tafoneiro. deza, comprimento, bu­
T ahúr . Taful. que.
T ajada . Tallada, toro.
T ámara. Escádea, guizo.
T ajador. Tallador.
T am arix o tam ariz . V. T a­
T ajadura . Tallamento.
ray.
T ajan te . Tallante.
T am balearse . Acanearse.
T a jar . Tallar.
T ambaleo . Acaneo, acanea-
T ajo . Tallo.
mento.
T aju ela . V. Banco.
T al (adj. indef.), tal. Tal T ambesco . Rándea.
vez (loe ad v.): si cadra. T a m bién . (Conj. y adv.),
T ala . Tallo, tallamento. tambén o tamén, ar. ou-
Juego: billarda, y mu­ trosí.
chos nomb. com.: billa, T amiz . Bortel. V. Cedazo y
lipe, estornéla. Criba.
T aladrar. Tradear. T amizar . Bortelar (en sent.
T aladro. Trado. propio). En sent. lato:
T alaya . V. Taray. peneirar.
T aleda. Taleiga, teiga. T amo. Lixo, lambizo, ga-
T alego. Taleigo. rampallo.
T alento. Talento, entendi- T ampoco (adv.), tampouco.
mento,)siso. T an (adv.), tan, tanto, atán.
T alón. Calcañeira (f.) T a­ Tan pronto: asomante.
lón. T anaceto oloroso. (Tana-
TAND — 245 - TATA

cetum balsamita), hérba T ararear. Cantarolar, can-


de Santa María. turexar.
T anda, Xeira. T aravilla . Tara velo, tan-
T angir. Tánger. gedoiro.
T antear . Tentear, tasmiar. T aray . (Thamarix gallica),
T. o medir por tanteos: tamargueira.
agalgar. T ardanza. Tardanza, detar­
T a n t e o . Tentó, agalgo. danza, deténza, detémen-
T anto (adj.), tanto, atan­ to, demoranza.
to. Por lo tanto: por en­ T ardío. Tardo, tardiñeiro,
de. sorodio.
T añedor. Tangedor. T ardo. V. Tardío.
T añer . Tánger, tanguer, T area. Taréfa, angueira.
atanger. T ártago. V. Euforbio.
T añido. Toque, son, bada- T artajear . Gaguexar.
lada, batelada, tangimen- T artajeo . Gaguexo.
to. T artamudear. Gaguexar, ta-
T añimiento . Tangimento. texar.
T apa. Tampa. T artamudeo. Gaguexo, ga-
T apadera. Tampa, testo. guexamento.
T apar. Tapar, atafegar, co- T artamudez. Gagueira. V.
bexar, acochar. Tartamudeo.
T apete. Tapete, paño. T artamudo. Tatexo, gago.
T apia. Taipa, parede. T asa . Taxa. Sin tasa: arreo,
T apiar . Tapal o taipal. aheito.
T apiar . Taipar. T asación. Aderamento, ta­
T apizar . Almofadar. xa.
T apón. Buxón, bitoque. T. T asajo . Tasallo.
de corcho: rolla. T. gran­ T asar . Taxar, aderar.
de como el de las cu­ T atarabuelo. Tatarabó.
bas de vino: baldón, pe­ T ataradeudo o antepasado.
lla. Aboengo.
T aponar. Arrollar o rollar. TATARANiETo. T a t a r a n é t o .
T apujo . Apaño. T atas (andar a). V. Gatas
T abaje . V. Taray. (andar a).
TAZA — 246 TEM P

T aza. Cunea, atamea, tigé- verse las cosas: abalar.


la. T emblor. Tremor, tremura,
T e (pron. pers.), che. Sinc. arrepío, arrepiamento,
de te y lo: cho; y de te y arreguizo.
la: cha. T embloroso. Tremoso, tre­
T echar . Tellar, faiar. mente.
T echo. Teito. T emer . Temer, teimar, afi-
T e ja . Telia. car, dultar, devedar.
T ejado. Tellado. T emerario (adj.), destemi­
T eja r . Tellar. do, afouto.
T ejeüor. Tecelán. T emeridad. Temeridade, au-
T ejedora. Tecelá. so, afouteza.
T e je r . Tecer. T emeroso. Temeroso, afica-
T e jer a . Telleiro (m.) do, medoñento.
T ejido . Tecido. T emible . Temíbel, divido-
T ejillo . Teixélo. so.
T ejo . Teixo. Lugar de te­ T emido. Temido, dultoso,
jos: teixido. dubradoiro.
T ejón . Porco teixo, teixu- T emor. Temor, dultanza.
g°. T empestad. Tempestade,
T ela . Tea o teia. T. delga­ trebón, treboada, orage,
da y transparente: cen­ orago.
dal. T emplado. Temperado, té-
T elar . Tear. pedo, morno. En sent. de
T elaraña . Tea d’ará o ara- valiente: arrizado, arris­
ñeira. cado, destemido, afouto.
T elera . Tieira o teeira. T. de los metales: tem­
T elina o tellina . (Tellina pera (f.)
tenuis), tallerina. T emplanza . Temperanza.
T embladera. (Torpedo mar- T emplar . Temperar.
morata), trémaro. T emple . Témpera (f.)
T emblar . Tremar, tremer, T emplo. Templo o temple,
tremer. T. de frío: tere- taño.
cer, arresir. T. de mie­ T emporada. Tempada, so-
do: arrepiar. T. o mo­ jorn amento.
TEM P — 247 — TERR

T emporal (adj.), tempora­ T erco. Terco, teimoso.


rio. V. Tempestad. T ermal . Termal, burgueiro.
T emporero. Temporario. T erminar . Terminar, rema­
T emprano (adv.), cedo. tar, arrematar, finzar, fi­
A dj.: adiantado, de cedo. nar, finir, findar, fenecer.
T enacidad. Teimosidade. T érmino. Termo, acaba-
T enaz . Teimoso. mento, cabo, guisa.
T enaza . Tenada. T ernera . Térnéira, xoven-
T endelero. Estendedoiro. ca, cuxa.
T ender. Entesar, tender. T ernero. Terneiro, becerro,
T endiente . Tendente. cuxo. T. que se mata pa­
T enedor. Garfo. A dj.: po- ra una fiesta: chapreiro.
suidor. T. de libros: gar­ T. de un año: camoniño.
da libros. V. Becerro.
T enencia . Ténza . T erneza . V. Ternura.
T ener . Ter. T ernura . Ternura o tenru-
T enor. Teor, modo, manei- ra, afago, aloumiño, me-
ra, xeito. M ús.: tenor. lura, dozura.
T ensión . Entesamento. T erquear. Relear.
T enso. Tenso, entesado, cir- T erquedad. Teima.
cio. T erraplén . Balado, socal­
T entar . Tentar, apalpar, co.
atricar. T erraza. Terrado (m.), ei-
T enue . Tenue, feble, lezne, rado (m.), belvís (m.)
delgado. T errenal . Terreal.
T enuidad. Tenuidade, leve- T erreno. Terreo. T. esté­
za, delgadez a. ril: arnado, arneiro. T.
T eñidura. Tingidura. sin cultivar: brexo, cam-
T eñ ir . Tipgir. T. redes con pón. T. fácil de arar:
cortezas de árbol: eneas- besada. T. para prado:
car. patefío. T. inculto que ro­
T er ce r . Tercero (a d j. dea a heredades, ríos, et­
num.), terceiro. cétera: arró. T. de bue­
T ercio. Tergo (ort. ant.) na calidad: boedo. T . ba­
T erciopelo. Veludo. jo y húmedo: boedo. T .
TERR — 248 — T IN A

de poco fondo: cacharé- guério. Tiempo o época:


lo. T. que forma parte tempán.
de heredades, en sentido T ienda. Tenda. T. grande:
lato: eido; y por exten­ tendillón.
sión, muy aplicado este T ienta. Tenta. A tientas:
término a toda propie­ ás ateitiñadélas.
dad. T iento. Tentó, seguranza
T erreno (adj.), terreiro, T ientos. Siries.
galgueiro. T ierno. Tenro, trevo.
T errible . Terribel, témero, T ierra. Térra. V. Terreno.
medoño, féro. T ieso. Teso, rexo.
T iesto. Testo.
T errón. Cantizo.
T ije r a . Tixeira, tesoura.
T erroso. Terrénto.
T ijeretazo . Tesourada.
T erruño. Patria, térra, te-
T imbal. Atabal.
rriña. eido. Menos ext. y
T imbalero. Atabaleiro. T.
en sent. fig.: herdo, her-
de la Universidad de
dade, lar, niño.
Santiago: bequerello.
T esoro. Tesouro o tesoiro.
T imbre. Timbre. T. de pa­
T estarrudo. Testán, capi-
pel sellado: carimbo.
toso. T imidez. Timideza, tfmida-
T estigo. Testemuña, teste-
de, acañamento.
moia. T ímido. Tímido, acañado,
T estimoniar . Testemuñar. cocaínas.
T esti moni o. T estemuño ,
T imador. Caloteiro.
testemoio.
T imo. Calote.
T estuz . Te^to.
T imón. Timón, leme, gover-
T ez . V. Faz.
nallo.
T ibieza. Tepor (m.)
T ibio. Tépedo, morno. T ina . Tina. Soporte de ti­
T iempo. Tempo. Tener na: dala.
tiempo: vagar. En otro T in aja . Tinalla, amboa.
tiempo: outrora, dantes. Lugar en donde se hacen
En aquel tiempo: hic las tinajas: amboade.
(ant.) Tiempo seco: es- T inajero . Amboadeiro.
T IN G — 249 — TOJO

T inglado. Pendello, alboio, T ocino. Touciño.


alpendre. T odabuena. (Androsaemum
T iniebla . Treva o treba. T. officinale), castellar.
de la noche: noitebra. T odavía (adv.), ainda, anco­
T inte . Tingidura . ra.
T intinear . Chindar. T ojal . Tojal o tojeira. T.
T intineo . Chindo. quemado: cadaval.
T inturar . Tingir. T ojo. (Ulex europaeus, Ulex
T ira. Fita. manus). Planta genistea
T iranía . Tiranía. Frase de la fam. de las legumi­
pop.: sogueira. nosas, algunas de cuyas
T irante (adj.), circio. especies son eminente­
T irar. Tirar, atirar, cim­ mente características y
brar. T. hacia sí: turrar. seguramente privativas
T . violentamente: chim- de Galicia (parte españo­
par, guindar. la y portuguesa), occiden­
T iritar . Arrisir, fremer, ca- te de Francia, Irlanda,
liscar, obrexar. parte de Inglaterra y Bél­
T irria . Birra. xenreira, tei- gica. Las especies del res­
ma, noxo. to de la Península Ibé­
Tisú. Cicatrón (tejido de rica y de otras partes de
seda con oro, plata, etc.) Europa no deben confun­
T itímalo. V. Euforbio. dirse, como se suele ha­
T itubear. Atamiñar. cer, con el verdadero tojo
T ítulo. Títolo, tídoo. bita- o toxo, palabra gallega
fe. que no corresponde, co­
T iznado. Enfarruscado. mo se cree, a la francesa
T iznar . Tisnar, enfarruscar. épine aigué. ni a la ita­
T izne o tizno. Feluxe. liana tosso. ni a la ingle­
T izÓN. Guizo. alforra. sa whin, ni a la alemana
T obillo. Nortello. Spanischer Ginster. Equi­
T oca. Touca. vocadamente, se equipa­
T ocar. Tocar. T. música: ran a la ulex europaeus
tanguer, tanger. y ulex manus otras plan­
T ocinero. Touciñeiro. tas que reciben los nom-
TOJO — 250 — TORO

bres citados o los caste­ especialmente, arxe, gate-


llanos aliaga, alisaga, au­ ña y molar. Sus flores
laga, cadava, escajo, age- son más pequeñas, y aun­
lava, ulaga, otea; y el ca­ que existen en .todo tiem­
talán de ginesta borda. po, predominan de agosta
Estas especies que se aca­ a noviembre. Manojo de
ban de mencionar (una tojo que se puede coger,
misma o algo diferentes) de una vez con la hor­
corresponden más bien a quilla : gabela. Campo
una retama espinosa (Ca- cercado de tojos: raxeira.
lycotome spinosa de Lk.), T olerar. Tolerar, aturar,
que no tiene nada que termar.
ver con las típicas espe­ T olva. Mólga, canoura,
cies de que nos ocupamos, moega.
que son principalmente
dos: una de dimensiones T ollo. (Squalus catulus),
grandes, de púas duras melgacho.
(U. europaeus), con flores T omar. Tomar, filiar, pren­
en todo tiempo, pero más der.
frecuentes de febrero a T omillo. (Thymus), tóme­
junio, de un hermosísi­ lo.
mo color amarillo, y que T onelero. Toneleiro, ta-
reciben el nombre de cho- noeiro, cubeiro.
rimas. Forma matorrales T oña. V. Tala.
o alterna con toda clase T opacio. Topaz, topaza (f.)
de bosque, abundando T opetazo. Cotada. .
mucho en las cercanías de T opo. Teupa (f.)
las rías (Mariñas, etc.) A T orba. Rabeca.
este tojo grande se le T orcer. Torcer, entortar.
llama especialmente argo­ T orcida. Mátula.
ma, arnio, arnaz y albar. T orcido (adj.), tórto, ave-
La otra especie, de tama­ so, enavesado.
ño más pequeño, abunda T orcimiento. Torcimento, ,
en valles y montañas (U. entortadura.
manus). Se le denomina, T ordo. Pájaro (Tordus phi-
TORM — 25 TRAI

lomelus): tordo. T. de T órtola. (Streptopelia tur-


agua. V. Cinclo. T. se­ tür o Turtur communis),
rrano: V. Estornino. T. rula.
de mar, pez (Labrus tur- T ortuga. Sapo concho.
dus L. y L. guaza y fus- T orvisco. (Daphne gri-
cus) : nombre dado a va­ dium), trovisco.
rias especies de Budiones T orzal. Reíros.
como maragota, vello, se- Tosco. Bósmo.
rrán, baralloca, etc. T oser . Tusir, tusigar.
T ormenta. Tormenta, tre- T ósigo. Tósego.
bón. V. Tempestad. T ostar. Torrar, crestar,
T ormento. Tormento, mar- chascar.
teiro. T raba. Péia, pega.
T ormentilla . Tormentilla T rabajador . Traballador.
erecta o Potentilla sil- T rabajar . Traballar, obrar.
ves tris), sóida brava. T. en cosas fútiles: fuchi-
T ornasol. (Crozophora tinc- car. T. con arte: tragei-
toria), catasol, tricoco. tar.
T ornar. Tornar, voltar. T rabajo . Trabado. T. de
T ornillo. Parafuso. arte: trageito. T. o mo­
T orno. Torno. T. de inclu­ lestia: cusía, enfadamen-
sa: arquiña. to. T. u ocupación, choio.
T oro. Touro. T. semental:
T raer. Trair, aducer.
almallo. T rafagar. Trafegar.
T oronjil . (Melissa officina- T ráfago. T rafégo.
lis), abelleira. T ragaluz. Bufardo.
T orpe. Trope, boto, desa- T rago. Goto, grólo, gróulo,
xeitado. chisco.
T orpeza. Torpidade. T ragón. Alarbio.
T orrente. Arriada, enxu- T raición. Traición, aleivo-
rrada. sfla, deslealdadip, falca-
T orreón. Cúbete. trúa.
T orrija . Torrada. T raicionar. Atraicioar.
T orta. Chaia, proia, bola. T raidor. Traidor, treedor,
TRAJ 252 — TR A V
tredo, catralvo, atraizoa- T rasegar. Trasfegar, lu-
do. triar, babullicar.
T r ajilla . Ródo. T rasgo. Trasno.
T rapinar. Trafegar, bou- T rasiego. Trasiego.
rear. T rasmutar . Trasmudar.
T rama. Enredo, ardil. T RASNOCHADO. Trasnoitado.
T ramar. Enredar, matinar. T rasnochador. Trasnoita-
T ramo. Chanzo. T. de es­ dor, noitébrego.
calera: degráu. T rasnochar. T rasnoitar,
T rampa. Trapa, trupia, en­
noiteb regar.
T raspasar. Traspasar, fal-
gado, garamélo. F ig .: fal-
sar.
catrúa, amaño. T. para
T rasquilador. Tosquiador.
pesca: albarga. T. para
T rasquiladura. Tosquiadu-
perdices: ichó (m.) T. pa­
ra.
ra diversas clases de pá­
T rasquilar. Tosquiar o
jaros: esparréla. T. en el
juego: raña. trosquiar, cham orrar,
mouquelar.
T ramposo. Trapalleiro. T. T rasto. Cachafulla.
en el juego: rañoso. T rastornado. Alevado. V.
T ranquilidad. Tranquilida- Loco.
de, acougo.
T rastornar. Avesar, alevar.
T ranquilizar. Tranquilizar,
T rasudar. Tresuar, escoar.
acougar.
T ratar. Trautar, treitar,
T ranquilo. Tranquilo, moi- falar.
no, quedo. T rato. Trato, fala.
T ranscurrir . Decorrer. T ravés. Sesgo. Al través:
T ranscurso. Decurso. ao sesgo, atravesó. Arar
T ransvasar . Babullicar. al través: ao cadabullo.
T rapacero. T rapalleiro, T ravesano. Banceira (f.)
adroleiro. T ravesear . Trebellar, ses­
T rapisonda. Aduanada. ' gar.
T rapisondear. Aduanar. T ravesura . Travesura, es-
T rapisondista. Aduaneiro. turdia, trasnada, mao re­
T rapo. Trapo, farrapo. cado.
TRAV — 253 — TROP
T raviesa . Travésa. T rillador. Mallador.
T ravieso. Travesó, atregua­ T rillar . Maliar, debullar.
do. Muchas frases pop.: T rinchera . Bastida.
trasno, bule bule, abelu- T ripa .Tripa. T. gruesa del
rio, escachapedras, etc. cerdo: androlla. Ultimo
T rébedes. Estrepia (f.) tramo de la tripa: recho.
T rebejos . Trebellos, foques, En sent. burlesco y fam .:
filos. pedropéres.
T rébol. (Trifolium), trebo. T riquiñuela . Triquiñóla.
T regua. Trégoa. trégola, in­ T r is . Viravólta.
ducía, folgo. T riste . Triste, tristeiro,
T reinta (adj. num), trinta. afouto.
T reintena . Trintena. T risteza . Tristeza, tristura,
T remedal. Brexo, lameiro, contristamento.
bulleiro, tremosiño.
T remielga . V. Tembladera. T riturar . Moer.
T remendo. Témero . T riunfar . Trunfar.
T remolar. Tremelucir. T riunfo. Trunfo. T. peque­
T renzado. Cadrelo. ño en el juego de naipes
T renzar . Cadrelar, empere- (fam .): besbello.
quitar. T rivial . Trivial, corriquei-
T repar . Agavear, agan- ro (fam.)
char. T rompa. Trompa. T. la
T ributo. Trabuco. T . que trompa: trompar.
se paga en algunas al­ T rompazo. Trombada (f.)
deas: abinzas, pedidos. T rompeta. Anafil (m.)
T. de guerra: fonsadeira. T rompo. Peón, muchas fra­
T ridente . Tridente. T. pa­ ses com.: bébeda, besbe-
ra pescar: trancado. 11a, etc. T. de b o j: bu-
T rigo. Trigo. V. Pan. T. xaina.
mezclado con centeno: T ronar. Tronar, trobexar.
camuña. T ronera. Bufarro (m.)
T riguero. (Emberiza milia­ T roncho. Cañoto, carolo.
ria), trigao. T ropel. Tropel, rióla, rio­
T rilla . Malla, debulla. lada.
TROP — 254 — TUYO

T ropezar. Embazar, empe­ T ullimiento . Tollemento.


zar. T ullir . Toller, eibar.
T ropiezo. Tropezó. T umba. Tómba. V. Sepul­
T royano. Troiao. cro, Sepultura, etc.
T ruco. Truque. T umor. Tumor. T. escrofu­
T rucha . (Salmo trutta), loso: alpórca.
troita. Son famosas en T úmulo. Tumbo. T. pre­
Galicia las del río Miño, histórico : medorra, rnedo-
Lea, Eo, Sarria, Neira, ña, mámoa. V. Megalito.
Sar Lózara, etc. Las del T umulto. Asonada, boureo, ‘
Miño en Lugo y Porto
derrepó, revólta. V. Mo­
Marín suelen pesar más
tín, Alboroto, etc.
de treinta libras. Hay una T una. Troula, gambernia.
clase de truchas que re­
T unante . Arlóte.
cibe el nombre de bical.
T rueno. Troo. Ruido del T upir. Entupecer.
trueno, o parecido a él: T urbación. Torvamento.
tronido. T urbar. Torvar.
T rulla . Troula. T urbio. Torvo, avólto.
T ú (pron. pers., 2.a p.), ti, T urbión. Torvón.
tu. T urbulencia . Torvoencia.
T u (pron. pos.), teu (m.), T urbulento. Torvoento.
tua (f.) T urco. Torquí, torquío,
T ubo. Tubo, canudo. torquil.
T uerca. Rosca. T Xeira.
urno .
T uerto. Tórto. A tuerto: a T urón. Tourón.
tórto. T ursión. V. Delfín.
T ufo. Bufarada (f.) T utear . Atuar.
T ul . Tule. T uteo. Atuamento.
T ullido. Tolleito, eibo, ei- T uyo (pron. pos.), teu (m.),
bado. tua (f.)
u
U bicuidad. Ubiquidade. U ltramarino (adj.), d'alén-
U bicuista . Ubiquista. mar.
U bicuitario. Ubiquitario. U lular . Uivar, zoar, bra-
U bre . Ubro, úbere. dar. U. el viento en las
U brera. Boqueira. hojas de los árboles: pou-
U fano. Ufano, oufanioso. par.
Ú lcera. Chaga. U lulato. Ulivo, zó, brado.
U lcerar . Chagar. U mbral. Ombral, couceira,
U liginoso. Lamacento. limiar, ombreira, sobrelu-
U lterior. V. Último. me.
U lteriormente. V. Última­ U mbrátil. V. Umbroso.
mente. U mbría. Ombreiro (m.), es-
Ú ltimamente . Últimamen­ curelo (m.)
te, derradeir amente. U mbrío. V .Umbroso.
U ltimidad. Cabo. U mbroso. Umbroso, umbrí­
fero, ombreiro.
Ú ltimo. Último, derradeiro, U na (adj. y art. f.), unha.
cabeiro. Plur.: unhas.
U ltra (adv.), alén. U nánime . Acordadamente.
U ltrajador. Aldraxador. U nanimidad. Unanimidade,
U ltrajante . Aldraxante. acórdo.
U ltrajar . Aldraxar. U ncino . Onciño.
U ltraje . Aldraxe. U ncir . Cangar.
U ltrajoso. Aldraxante. U ngir . Ungir, ongir.
U ltramar. Alenmar. U nidad. Unidade.
UNID — 256 — U T IL

U nido. Unido, uniado. U. o U rbanidad. U rb a n id a d e ,


junto: ensembra. crianza.
U niformemente. Acordada­ U rce . V. Brezo.
mente. U rdir. Ordir, ordinar.
U nión. Unión, juntamento, U rgencia . Urgencia, apérto,
.ajuntamento, ajuntanza. presa.
U nir . Unir, juntar, ache- U rraca. (Pica pica, P. cau-
gar, aconchegar, coadu­ data, P. rustica), pega.
nar. U sanza. Usanza, costumei-
U niversalidad. Universali-
ra.
U surario. Usurario, once-,
dade.
nario.
U niversidad. Universidade. U surero. Usureiro, oncenei-
U ngüento. Ungüento. ro, valuro.
U ntar. Untar, juntar. U tensilio . Trebello, ferra-
U no (adj. y art .m.), un. menta, alafia (según cla­
Plur.: us, uns o unhos. se) U. de cocina: argidal.
U ña . Unlla. U. o garras de U til . Útil, proveitoso. Ser
los animales: gadoupas, útil: perfeitar, perfeitoso.
poutas. V. Garras. U tilidad. Utilidade, provei-
U ñada. Unllada. to.
U ñero. Unlleiro. U tilizar . Utilizar, aprovei-
tar.
U ñir . V. Uncir.
U va de loba. V. Matape-
U pupa. (Upupa epops), bú­ rro.
hela. U vade zorra. V. Pariseta.
U raño. Apartadizo. Uva de oso. V. Pariseta.
V aca. Vaca. V. estéril: ma- V ahído. Oira.
rronda o marroa. V. que V aho. Bafarada, baldura.
no da leche: silleira. V. V aina. Baíña. V. de frutos:
primeriza: xovenca. baíña, Cornelia, casilla.
V aciadero. Vertedoiro. V ainero. Baiñeiro.
V aciamiento. Valeiramento. V aivén . Bambaneo.
V aciar . Valeirar. V. de un V a jilla . Baixéla.
lado para llenar en otro; V aledero. Valedoiro.
emborcar. V aledor. V. Abogado.
V acilar . Atariñar, hesitar. V aler . Valer, valler, vei-
Abanar, abanear. gar.
V acío, Valeiro, vougo, bu- V aleriana . (Valeriana offi-
xán. cinalis), verliana, hérba
V acuo. Vougo. V, Vacío. bénta.
V ordear. Avadar. V alerosamente. Valerosa­
V adera y vado. Vao, peira- mente, bravamente, ardi­
11o. damente.
V agabundear. Vagamun­ V aleroso. Valeroso o valo-
dear, calacear, ao doután. roso, esforzado, afouto,
V agabundo. Vagamundo, destemido, ardido, fouto,
badío, calaceiro. valente, barudo.
V ago. Vago, badío, arlóte. V álgame dios! Val Deus!
V aharada. Bafarada. V alía . Valía, valimento. ,
V aharina. Brétema. V alidez. Validade.
V ahear . Bafexar. V aliente . Valente, barudo,
VALI -2 5 8 - VEH E

nembrudo. V. Valeroso. V ardascazo. Burdescada (f.)


V alientemente . Valen te- V arioloso. Vexigoso.
mente, barudamente. V asallo . Vasalo.
V alimiento . Valimento. V asar . Barcadeiro, espetei-
V alor. Valor, esforzó, bra- ra, cunqueiro, alzadeiro,
bura, azo, pulo. Tener va­ andel.
lor o tener corazón (loe. V asera. V. Vasar.
adv. pop.): ter callo. V a sija . Vasilla. V. para re­
V aloración. Avalimento. coger la leche al ser or­
V aluación. Avalimento. deñada: cañada.
V aluar . Avaliar. V aso. Bacío. V. de los San­
V alla . Valo (m.) ,estacada, tos Óleos, coucéla (f.)
sebe (s. clase). V ástago. Germólo, gallo.
V allado. Valado o balado. V ate. Vate, bardo.
V alle . Val o vale. V aticinar . Agoirizar, adi-
V allico. (Lolum multiflo- viñar.
rum), xoio. V aticinio. Agoiro. V. Adi­
V anagloria. Vágloria, vai- vinación.
dade. V ecinal . Viciñal.
V anagloriar. Vágloriar. V ecindad. Viciñanza.
V anaglorioso. Váglorioso, V ecindario. Viciñanza.
vao, vaidoso. V ecino. Viciño.
V anamente . Vámente . V eda. Veda, defesa.
V anidad. Vaidade, fachen­ V edar. Vedar. V. Prohibir.
da. V edegambre. V. Eléboro.
V ano. Vao o vau, ouco, ou- V edeja . V. Guedeja.
fanioso. V eduño. Vidoño.
V ara. Vara, caxato. V. del­ V eedor. Védor.
gada: bilórto. V. flexible V eeduría. Védoría.
para atar: cínica, pértiga. V ega. Veiga.
V. de marcar terrenos: V eguer. Vigairo.
balismeira. V eguería . Vigairaría.
V aradero. Varadoiro. V eguero. Veigueiro (sust. y
V arar. Varar, enleiar. ad.) Charuto.
V ardasca. Burdesca. V ehemencia . Vehemencia,
VEHE — 259 — VERD

anceio, degoro, fógo, ardi­ V enerable . Venerabel, adi-


deza. no.
V ehemente . Vehemente, an- V engador. Vingador.
ceioso, degorante, ardido, V engar . Vingar, comear.
afervoado, afincado. V enganza. Vinga, vinganza.
V einte (adj. num.), vinte. V engativo. Vingativo.
El que tiene veinte años: V enida. Vinda.
vintaneiro. V enidero. Vindoiro.
V eintena . Vintena. V enir . Vir.
V eintenario. Vintenario. V enta . Venda.
V einteno . Vinteno, vinta­ V en taja . Vantagen, avanta-
neiro. gen, maosía.
V ejación . Aperto ,aldraxe. V entajosamente . Vantajo-
V ejador. Aldraxante. samente.
V e ja r . Premer, acañar, al- V entajoso. Vantajoso.
draxar. V entana. Fiestra janela. V.
V ejestorio . Vellouqueiro. de la nariz: nefra, noca.
V e je t e . Vellote. V er . Ver, ollar, enxergar,
V e je z . Vellece, vellez, ve- albiscar (seg. aplic.)
drañeza, anosidade. V erano. Verao, vrao o
V ejiga . Vexiga. vran.
V elatorio. Velorio. V erbena . Bot. (Verbena
V elo. Veo. officinalis), orxabán. Ve­
V ena. Vea o veia. V. yu­ lada.
gular (pop.): cordovea. V erdad. Verdade. ¿No es
V enablo. Venabre. verdad?: non sí? De ver­
V enado. Veado. dad: abofé, aboféllas.
V encejo . (Chelidon urbica), V erdaderamente. Verdadei-
avión, andurón, vincallo, r am en te.
odega. V erdadero. Verdadeiro.
V endimia. Vindima. V erde. Verde. Ref. a las
V endimiar. Vindimar. plantas: verde, vizoso.
V eneno. Veniño. V erdear. Verdejar.
V enera . Vieira. V. Pechina. V erderol. (Fringilla chlo-
VERD — 260 •— VEZA

ris L.), verderólo, verde- V erraquear. Resmungar,


llón. rosmar.
V erdigón. (Nombre com.) V errucaria . (Heliotropium
V. Cardio. europaeum), rabo de car-
V erdor. Verdor. Reí. a neiro, hérba verrugueira.
plantas: vizo. V erruga. Ruga, espunlla.
V erdoso. Verdoso, verdoen- V errugoso. Rugoso, ni­
go, enverdinado. güento.
V erdugo. Verdugo, borrei- V ersátil . V. Voluble.
ro. Renovo, gallo. V ertedero. Vertedeiro', des-
V erdura. Verdura, berza. V. augadoiro.
Verdor. Retoños de la V ertedor. Vertedoiro.
verdura: bertós, xenos. V erter . Verter, escorrer.
Hojas de verdura que se V ertiente . Vertente, bra-
dan de comer a los cer­ dante.
dos: folladas. V értigo. Oira. Sufrir vér­
V ereda. Vieiro (m.) tigos: oirar.
V erga. V. Vergajo. V. de V esícula . Broulla.
embarcación: entena. V espertilo . V. Murciélago.
V ergajo. Vergallo. V estíbulo . V. Dintel.
V ergonzante. Vergoñoso, V estidura. Vestidura, rou-
envergoñado. pa.
V ergonzosamente. Vergo­ V estir . Vestir. V. ridicula­
ñosamente. mente: achoqueirada-
V ergonzoso. Vergoñoso, en­ mente.
vergoñado. V etusto. Vetusto, vedraño.
V ergüenza. Vergoña y ver- V. Viejo.
gonza, honta. V ez . Vez, vegada, xeira, se-
V ericueto. Derrubadoiro, made. De una sola vez:
quenlle, algarve. asomade. Por veces: as
V e r ja . Grade, cancela, rei- vegadas, ás petadas.
xa (seg. clase). V eza silvestre . (Vicia se-
V e r je l . Vergel, hórto. getum parva), hérba da
V ero. Veiro. V. Marta. fame, hérbedo.
V erraco. Barrón. V ía. Vía, vieiro.
VIAJ — 261 VINA

V ia je . Viaje, viagen. que sopla de tierra: te-


V iajero . Viageiro. rrán o terrao. V. que sopla
V iandante. Viandante, ca- del mar: virazón, marei-
miñante. ro.
V iburno. (Viburnum opa- V ientre . Ventre.
lus), fror do mundo, bo­ V iernes . Sexta feira.
las de neve. V iga. Viga, trabe. V. que
V icario. Vigario, vigairo. sostiene la campana de
V iciarse . Viciarse, abanda- la chimenea: cambóta.
llarse (pop.) V igilancia. Vigilancia, cu­
V id. Vide. ra, asexo.
V ida. Vida. No dar señales V igilar. Vigilar, cuidar, ase-
de vida, o no tener vida: xar.
non toar. V IGORIZADOR. Arruxadeiro.
V iDRARiA. V. Clemátide. V igorizar. Vigorar, avive-
V idriar. Vidrar. cer.
V idriado. Vidrado. V igoroso. Rexo, barudo.
V idrio. Vidro. V I huela . Viola.
V idrioso. Vidrento. V il . Vil, baixo, avol, ra-
V idueño. Vidoño. fez.
V iduño. Vidoño. V ileza . Vileza, avoleza, vil-
V iejo . Vello. A d j.: vello, ta, viltanza, nemiga.
idoso, vedraño, antergo. V ilmente . Vilmente, avol-
Se dice: vello com os ca- mente, avetadamente.
miños, o modo d’andar, V illa . Vila.
a primeira camisa, os V illadiego. V. Apéndice.
meus cirólos, o caldo de V illancico. Panxoliña.
grelos, os meus zocos, o V illanía . Vilanía. V. Vile­
demo. za.
V iento. Vento. V. fuerte: V illano. Vilaoovilán, avol,
travesío. V. de oriente o raléco.
del este: soao, leste. V. V illorrio. Vilório.
sudoeste: ábrego. V. del V imbre. V. Mimbre.
sur: galgueiro. V. del nor­ V imbrera. V. Mimbrera.
te: v. frío : coriseo. V. I V inagrera. Vinagreira.
VINA — 262 — VOLU

V in a jera. Viñajeira. nar, cousecer, deslourar.


V inatero. Viñateiro. V ituperio. Blasmo.
V ínculo. Atagenta. V iuda. Viuva, veuva, viou.
V ino. Viño. V. flojo: pu­ V ivacidad. V ivad d a d e ,
rrela, chirlao afouteza.
V iña . Viña. Plantar una vi­ V ivaracho. Atreguado, sou-
ña: abacelar. ril, abelurio, lizgairo.
V iñadero. Viñadeiro. V íveres . Vitalias, condoitos.
V iñador. Viñateiro. V ivero. Viveiro, touzal.
V iñedo. Viñedo, viñar. V iveza. Viveza, afouteza.
V iñero. Viñateiro. V ivienda. Vivenda.
V iñuela . Viñóla . V iviente . Vívente.
V iolar. Violar, britar. Vivo. Vivo, souril, lizgairo.
V irgaza. V. Clemátide. V ocear. V. Gritar.
V irgen. Virgen, virge o ver- V ocerío. Axiordo, balbordo.
ge. V oladero. Voadeiro, voan-
V irtud. Virtude, vertude. deiro.
V irtuoso. Virtuoso, vertu- V olador. Voador.
deiro. V olar. Voar. Batir alas pa­
V iruela . Vixigas (plur.) ra volar: voexar.
V iruta . Para o apara, ma-
V olcar. Emborcar.
raballa. V oltear. Voltexar, virar.
Visco. Visgo. V oltereta. Viravólta, revi-
Viscoso. Visgúento, bor- ravólta, pinchagato.
bento.
V isera . Visal. V olubilidad. Volubilidade.
V isillo . Bambinéla (f.) V oluble. Volubel, andexo.
V isión. Visón. V olumen . Volume.
V íspera . Véspera. V oluminoso. Avolumado,
V ista . Vista, viso (m.) Per­ cepudo.
derse de 'vista: embou- V oluntad. Vontade, cousi-
tarse. mento. Con buena volun­
V istazo. 011 ada. tad: degrado, derado.
V itualla . Vitalia, condoito. V oluntariamente. Outorga-
V ituperar . Blasmar, alpur- damente.
V O LV — 263 — Y E R N

V olver. Volver, vóltár, vi­ dura, viramento, forna-


rar, revirar. da. Dar vuelta: voltar.
V omitar. Gomitar, golsar. Dar vuelta a una cosa:
V ómito. Gómito. virar.
V osotros, tras . V os, vos- V uelto. Vólto, voltado.
outros (m.), vosoutras. V uestro (adj. y pron.), vo­
V. Apéndice. Con vos­ so (m.), vosa (f.), de vos.
otros: con vosco. V ulgar. Vulgar, sabido, co-
V oto. Bódo, právoa (f.) rriqueiro.
Voz. Voz, son. V ulgarizar. Vulgar, espa­
V ozarrón. Voceirón. dar.
V uelco. Vólta. V ulgo. Vulgo, vulgacho, pó-
V uelo. V óo. vo.
V uelta . Vólta, xeira, vira- V ulnerar . Vulnerar, ferir.

Y a (adv.), ja, quer, ora. Y egüerizo y yegüero . Egoa-


¡ Y a caigo! (interj.), ¡can­ rizo.
té! Y elmo. Elmo, almafre.
Y acente . Jacente. Y ema . Gema, gomo, gromo,
Y acer . Jacer. germolo, rebento (según
Y aciente . Jacente. clase).
Y a cija . Jaciga. Y erba. V. Hierba.
Y antar . Jantar. Y ermar . Ermar.
Y edra. V. Hiedra. Y ermo. Ermo o irmo.
Y egua. Egoa. Y erno. Genro.
YERO — 264 — ZANG

Y ero. V. Guisante. Y ezgo. Engo. V. Saúco.


Y erto. Irto o hirto. Yo (pron. pers.), eu.
Y ervo. V. Guisante. Y ugada. Xeira.
Y esal o yesar . Gesal. Y ugo. Jugo, canga (f.)
Y esca . Isca. Y ugular. Jugular, cordo-
Y esera . Geseira. vea (pop.)
Y eso. Geso. Y unque. Zafra (f.)
Y esquero. Isqueiro. Y unta. Junta.

Z afir o zafiro. Cafí; cafil, Z ampatortas. Larpeiro, lam­


sueira (f.) bón.
Z aga. Cabo, estremeiro. Z ampona. Zanfoña, cinfonia.
Z aguero. Derradeiro, cabei- Z ampuzar . Mergullar.
ro. Z ampuzo. Mergullo.
Z aherir . Alpurnar, comear, Z anca. Cancha, carrancha.
anoiar, aldraxar, abelloar. Z ancada. Canchada, alan-
Z ahorí. V. Adivino. cada.
Z alagarda. Briga. Z ancadilla. Cambapé.
Z alama. Solérma. Z anco. Camba (f.)
Z alamería . Solérma. Z ancudo. Cambadeiro.
Z alamero. Solermeiro. Z ángano. Zángao.
Z alema . Solérma. Z angarilla. Acea.
Z amanca. Tolena. Z angalotear. Abanear.
Z ambo. Trenco. Z angoloteo. Abalo.
Z ambullir . Mergullar. Z anguanga. V. Pereza.
Z ampar. Engulipar. Z anguango. V. Perezoso.
ZANJ — 265 — ZORR

Z a n ja . Fochanca, careava, Z aragülles . Calzos.


angoeiro (m.), dagueira, Z aramullo. Mexeriqueiro.
cava, carvaca, carcóva, Z aranda. V. Criba.
gávea, cabouco. Z arandear. Acanear, brizar.
Z an jar . Ajustar, arranjar. Z orcillo. Brinco. Sacho.
Z anqueador. Escarrancha­ Z arpa. Pouta, gadoupa.
do. Z arpada y zarpazo. Pouta-
Z anqueamiento. Escarran- da.
chadura. Z arza. Silva.
Z anquear. Escarranchan Z arzal. Silveira (f.), bar-
Z anquilargo. Pernudo. daleiro.
Z anquituerto. Escarrancha­ Z arzaparrilla . (Smilax as-
do, carranchólas. pera), rigorda, silvamar.
Z apa. V. Lija. Z arzaperruna. V. Rosal sil­
Z apapico. V. Vencejo. vestre.
Z aparrastroso. Esfarrapa- Z arzarrosa. V. Rosal sil­
do, choqueiro. vestre.
Z apata. Calce (m.) Z arzoso. Silvoso.
Z apato. Zapato. Hallar la Z atico. Codelo.
horma de su zapato; ha­ Z azoso. V. Ceceoso.
char co zapato que ll’afi- Z ocato. V. Zurdo.
xo. Zoco. V. Zurdo.
i Z ape ! (Ínterj. para ahuyen­ Z olocho. V. Sencillo.
tar anímalas), ¡gaché!, Z ollipar. Saloucar.
¡isca! Z ollico. Salouco.
Z apear. Afuxentar. Z openco y zoquete. Parvo,
Z apita . Cañada. besta, rude, pailán, nei-
Z apito. Cañada. cio. sandeu.
Z aque. Gato, pelexo. Adj.: Z orra. Raposa. V. Prostitu­
bébedo. ta.
Z aquear. Traíegar. Z orrastrón. Raposeiro.
Z aquizamí. Chafurda. Z orrera. Raposeira.
Z aragatona. (Plantago pry- Z orrería. Raposada.
llium), zaragata. Z orrila. Raposina.
Z aragozano. Saragofez (ant.) Z orrillo. Raposino.
ZORR 266 — ZU RR

Z orro. Raposo, golpe, bra­ Z umo. Zume, celme. Z. de


vian. A d j.: raposo, rapo­ uvas verdes: agrazo.
sero, astuto, arteiro, pre- Z umoso. Celmoso.
guiceiro. Sitio abundante Z upia. Refugallo, Purrela.
en zorros: golpilleira. Z urcir. Cercir.
Z orruela. Raposiña. Z urdo. Curdo, esquerdeiro,
Z orruelo. Raposiño. sordo (ant.)
Z orruno. Raposeiro.
Z urear. Arrolar.
Z orzal. V. Estornizo. Pez
Z ureo. Arrólo.
(Labrus tinca), vello.
Z urita. Pómbo, bravo.
Z ote. Neicio, sandeu.
Z urra. Toléna, brea.
Z ozobrar. Zozobrar, alagar.
Z urrar. Brear, zorregar,
Z ueco. Zoco.
zoupar.
Z umbar. Zoar.
Z umbel. Pióla (f.) Z urriaga y zurriago. Zo-
Z umbido. Z oo. rregas (plur.)
Z umbo. Z oo. Z urrón. Fol, esmoleira.
APENDICE
DEL

Vocabulario Castellano-Gallego
A C L A R A C IO N E S A C E R C A D E ALGU N O S T E R M I­
NOS SIN O N IM O S O D E OTROS D E F R E C U E N T E
CONFUSION

ABAIXO, EMBAIXO, DEBAIXO, SO

a b a i x o y e m b a i x o consideran una cualidad de


altura sin relación con ninguna otra cosa. Debaixo
indica relación con algo. So es un término arcaico
que tiene la misma aplicación que debaixo.
E jem plos: Está abaixo ou embaixo, e non nos
quer falar. E mellor ir costa abaixo que non cos­
ta arriba. Os que estaban embaixo vían mellor
que nós. Se dice, en cam bio: A \cinza está debaixo
da lar eirá. Tel-o fío debaixo dos pes. O cabaieiro
caíu debaixo do cabalo.

ABUNDANTE, ABUNDOSO

Estas dos palabras, derivadas ambas de abun­


— 268 —

dancia o de abundar, difieren solamente por la


forma de sus terminaciones. La terminación ante,
propia de todos los participios de presente, signi­
fica lo que es actual, lo que se hace o acontece,
etcétera. Así que abundante quiere decir una cosa
que actualmente abunda. La terminación oso sig­
nifica la propiedad, la abundancia, la plenitud, la
fuerza, etc., de producir o hacer una cosa abun­
dante. Decimos: colleita abundante, ano abundan-
te; y, en cambio, pobos abundosos, térras abun­
dosas.

ACORDAR, DESPERTAR O ESPERTAR

Estos verbos significan la cesación de un sueño


o adormecimiento en que se yacía; pero la pri­
mera forma se aplica de una manera menos radi­
cal y duradera. Por ejemplo, se d ic e : Acordóu no
meio da noite, inais voltóu logo a se render ao
sono. Despóis d'aquel profundo sema despertóu
(ou espertóu) as nove da maná, e atopóuse forte
e lizgairo para dar comezo ao seu traballo.
En sentido figurado, tienen los verbos acordar
y despertar el mismo significado: Emborcallado no
vicio, as vegadas acórda n-el algún outo sentimen-
to; porén axiña vólta a se deixar levar pol-as
Vidas pasiós. Aquel home barudo comezaba por
s engaiolar co engado d’aquel feitizo, mais a lem-
branza dos seus sagros deberes espertóu na sua
concencia, e.seguíu sempré ao pe dos bós e gene­
rosos.

Acordéi... o meu soño dourado


como fume pasóu de repente,
e magoado o meu peito se sente
do soidades e amor palpitar.
F . A nón.

' * ¡A i! esperta, adourada Galicia,


d'ese sano en que estás debruzada;
do teu rico porvir a alborada
pol-o ceo enxergándose vai.
F . A nón.

Galicia ja desparta
do sono en que dormirá escravizada...
CÁBADA VÁZQUEZ.

De súpeto fíxose a luz, unha luz mol, doce e


amiga como a que pol-as mañas da aldeia me viña
acordar, filtrándose homildosa e pequeniña pol-a
soleira da miña porta. E acordaba no meu berce
d’infante, embarcaba na raiola de luz e choutaba
en alegría e canto.
L . C o im b r a .
— 270 —

BEIZOS, LABIOS, BICO

l a b io es el nombre de cada una de las dos par­


tes carnosas que dan entrada a la boca. Hay el
labio superior y el labio inferior. Las dos partes,
juntas, se dicen, en plural, los labios. Por compara­
ción, se aplica esta palabra de un modo muy uni­
versal, por e j.: los labios de una herida ( os labios
d’unha ferida).
BEizos (asi en plural), o beizo (en singular), es
el con jun to de los dos labios cerrados.
B ico equivale a beizo, y se em plea siem pre en
singular.
Véanse varios ejemplos, que aclaran lo que he­
mos d ich o:
Firéuse no labio d’abaixo. A garrida nena tiña
os beizos da Cor da cereixa. O cativo ten o bico
cheo de leite.

Namentres o sangue vibre


en beizos e corazón.

Inda nos meus beizos arde


con laboradas de frebe
o bko d’agüela tarde.
— 271 —

Rezabas, as maos juntas


e os labios a tremer;
Deus te salve, María
chea de gracia es.

Pero ¡a i! Amor ten beizos


¡A m or sabe bicar!

Os beizos que te bicaron


no jalarán mal de tí,
ó corazón que te quixo....
ese.... ¡s í!

¡A fronte, as maos, os olios, o biquiño,


todo é do que está lonxe, alen do mar!
R . C a b a n il l a s .

Para mollal-os beiciños


n atopaba chisca d’auga.

A. de la I g l e s ia .

Dos beizos chuchados da vella van saíndo


parólas acesas de conteníamento.
C astelao.
— 272

E para consolal-a
juntei os rneus a aqueles virges labios
e tireille o ferrete pezoñento....
F. A nón.

¡E li, eh, menino, eh.... durme ridiño!....


Pero jame terás.... Toma d}aquí....
¡Que fríos tés os labios, queridiño!
¡Valíate o ceo! ¿Por qué están así?
A. C a m i n o .

BEIXO, BICO

Las diferencias de estas dos palabras no están


muy claras. Algunos dicen que beixo implica una
acción má9 intensa o pasionada.
De todos modos, en algunos lugares de Galicia
úsase solamente de la palabra bico; y, por el con­
trario, en otras comarcas y en todo Portugal co­
nócese solamente el otro término.

Porque che din un bico, disme agora,


Brasa, que ch’o roubéi?
Afelios que calor'millor che fora....
Non sabes que na casa cKo deixéi?
Si eso é roubars, que así me leve o demo;
¡eu nunca tal ouvín!
— 273

Mais si en quedar en paz mostras empeño,


ven, que aquí estóu, e róubame outro a min.
B e n it o L osada.

Pol-o santo dáselle un beixo á pédra


Pol-a moza vaise falar coa vella.
(Pop.)

BENDITO, ABENZOADO, BENTO O BIE1TO

b e n d it o y a b e n z o a d o designan la protección de
Dios sobre una nación, familia, etc. Bénto signi­
fica la bendición de la Iglesia a cosas materiales.
E j.: A Nai de Deus e bendita entre todal-as mu­
lleres. A nosa térra e abenzoada por Deus e por
iso e tan bela. O mozo, ao sarredar da Patria , foi
abenzoado por seus pais. Na miña casa temos pan
bento e auga bénta.

BRINCO, SALTO, PULO

s a l to es el acto de saltar o de levantar un cuer­


po con ligereza e ímpetu. Pulo, es el salto de un
cuerpo elástico o de animal vivo para el aire, vol­
viendo al mismo lugar o próximamente al mismo.
Salta un hombre de un muro, de una ventana
abajo. Salta el caballo un seto, una valla. La pelota
— 274 —

da un pulo desde el suelo al que se arrojó. Da un


pulo el acróbata, el tigre, etc.
Brinco tiene la misma aplicación de pulo, pero
siempre refiriéndose a personas o animales y no a
cosas.
Pra tomar pulo no vb
o sol póusase na térra
nos úsales do avión.
A m ado Carballo.

Despóis, do berce o lindeiro


e o tamaño que lie damos
no noso pulo primero....
L u g r ís F r e i r e .
CRER, COIDAR

Estos dos verbos, que en castellano equivalen a


creer, no pueden confundirse en gallego y ser re­
emplazados el uno por el otro. Crér especifica una
idea absoluta, desechando probabilidades y dudas.
Coi dar equivale al castellano creer cuando significa
sospechar, imaginar, opinar, esperar, confiar, etc.
Ejem plos: Yo creo que debes comprarlo: eu
coido que debes mere al-o. Sospecho que no es
honrado: coido que non e honrado. Opino que es
mejor acostarse: coido que e mellor deitarse. E s­
pero que no has de olvidarme. Coido que non
275 —

m’ esquencerás. Confiamos en que ha de cumplir


su palabra: coidamos que cumplirá a sua palabra.
En cambio se d ice: Compre que creas en min.
E mellor >crer en Deus que nos homes. Eu creio
nos grandes destinos da miña térra.

CHEIRO, ULIDO, ARRECENDO OU RECENDO

u l i d o corresponde al castellano olor. Cheiro es


un olor muy pronunciado. Arrecendo o recendo
es un olor, más propiamente un aroma, que se e x ­
tiende en extensión y tiempo. De todos estos tér­
minos existen varios derivados con su significa­
ción más o menos originaria; sin embargo, convie­
ne advertir que de cheiro se derivan los adjetivos
cheiroso y cheirento, con significaciones bien dis­
tintas. Cheiroso se aplica a lo que huele bien, y
aún a lo que huele, simplemente, sin especificación
de clase de olor. Cheirento, por el contrario, espe­
cifica un olor malo o desagradable.
Ejem plos: O ulido d’estas hérbas non e moito.
O cheiro d’este caravel goréntame. O. recendo do
incensó espargíu por toda a igrexa.
Caravel que me recendes
pensaba de te mercar
e sospeito que me vendes.
(Pop.)
— '276

Traguía no cólo o cheiro da madresilva e das


anióras, a frescura do regato que cantaba as tro­
vas que desde sécidos aló deixaran esquecidas as
lavadeiras e as rulas.
L . C o im b r a .

¡M al pocadiño! un día
iba apañando as recendentes frores....
F. A nón.

CHORAR, PRANTEAR. CARPIR

c h o r a r es el término equivalente al castellano


llorar en toda su extensión. Prantear es llorar con
lamentos y voces quejosas mezcladas con sollozos,
y equivale al castellano plañir.
Carpir es llorar con lamentos y movimientos
de mesarse los cabellos (propiamente carpir), ara­
ñarse, etc. Este último verbo viene de carpideiras,
que son unas mujeres que acompañan o acompa­
ñaban a los entierros, pagadas o no para ese efecto,
para lamentarse de la muerte. Carpir significaba
propiamente mesarse los cabellos, y por extensión
se aplicó en la forma apuntada más arriba, sobre
todo en poesía.
E jem plo: O neno chora. O pranto da orfa en-
chíame os olios de bdgoas. En toda a casa ouvían-
277 —

se os berros das carpideiras, que decían louvores


do difunto.
En sentido figurado: Os piñeiros, a carpir, en~
chíanme de medo.

DECOTE, SEMPRE

d e c o t e especifica una acción menos radical y

terminante. Equivale algo a los términos castella­


nos cotidiano, cotidianamente y continuamente.
Sémpre se debe usar cuando querramos dar un
sentido absoluto e indudable a la oración. Varian­
tes de decote son acotío y decotío.
E jem plos: Ven decote a jantar á miña casa.
Paseaba acotío pol-a mesma rúa. Heite querer
sémpre. Adéus para sémpre, meu filliño, que non
te volveréi a ver.

Roupiña de decotío
escramña e remendada,
quérote máis, miña roupa,
que a mellor prenda de garda.
(Pop.)

Tenche de cote amenazante e torva,


sobre as nósas cabezas suspendidas.
G. L ó p e z A bente.
— 278 —

Alivo e forte castro


da térra mariñán,
onde de Latorvedo
durmindo o copro está;
que fala pol-a noite
n-un enxebre jalar
que sollo os bos e nobres
de cote entenderán....
L u g r ís F r e i r e .

DEFENSA, DEFESA

Estas palabras.se confunden frecuentemente, y


sin embargo, no tienen exactamente el mismo sig­
nificado. Defensa es la acción de defender, y es
opuesta a la ofensa. Defesa, muy usado en los
documentos anteriores al siglo x v i, es un lugar
fortificado, y también significa prohibición.
Ejem plos: O exército prepar ouse para a defesa
e termóu de que as defesas da cidade estuveran
ben provistas do necesario para a loita. Non hai
ningunha defesa de cazar nmeste monte. E ’ defeso
cuspir no chao.
DOR, MAGOA, LAIO, PENA, TRISTEZA, TRISTURA, ACO­
RO, MORRIÑA, SAUDADE O SOIDADE, SIÑORDADE

dor equivale al castellano dolor, en toda su ex­


279 —

tensión, de un modo propio o figurado. Magoa,


de magoar (lastimar), significa parte lastimada o
dolorida, y se aplica mucho en sentido figurado.
Lo mismo podemos decir de laio (escozor o dolori-
miento), sobre todo en sentido figurado. Pena y
tristeza tienen la misma significación que en cas­
tellano. ristura parece ser una tristeza intensa y
duradera, o las muestras y efectos que se notan
en una persona triste. Acoro, sensación de ahogo,
de abatimiento y de vergüenza, se aplica muchí­
simo en sentido figurado. Morriña es una nostalgia
o melancolía en ausencia de la tierra amada, con
manifestaciones ostensibles en las personas. Este
término, cuyo valor verdaderamente propio es el
apuntado, se extendió a otras manifestaciones mo­
rales y aún materiales, no ya de las personas sola­
mente, sino de los mismos animales. Ultimamente
transcendió al idioma castellano, en donde se
aplica en el sentido que puede verse en los diccio­
narios.
Saudade, dicho también soidade (sobre todo en
los escritores antiguos), es un término genuino de
los gallegos y portugueses, que, rigurosamente ha­
blando, no tiene sinonimia con ninguna otra pala­
bra en las demás lenguas. Garrete dice que “ é o
mais doce, expressivo e delicado termo da nossa
lingoa. A idea ou sentimento por ele representa-
— 28o —

d o ; certo que em todos os países o sentem; mas


que baja vocabulo especial para a designar nao
o sei de outra nenhuma linguagem, se nao da por­
tuguesa” (entiéndase gallega, o gallega portugue­
sa). Se tiene dicho también que la palabra sauda­
de “ florece entre gallegos y portugueses por dos
cosas, más ciertas en ellos que en otros habitantes
del mundo; porque de dos cosas tienen su princi­
pio. Amor y ausencia son los padres de la sau­
dade ; y com o el natural de gallegos y portugueses
es conocido por amoroso y tiende a ausencias, de
ahí que donde exista mucho amor y ausencia larga
la saudade sea más cierta” ; es decir, “ urna mimosa
paixáo da alma, e por isso táo sutil, que equivoca­
damente se experimenta, deixándonos indistinta
a dór, da satisfaqáo; é un mal de que se gosta é
um bem que se padece ; quando fenece, trocase
a outro maior contentamente, mas nao que for­
malmente se extinga, porque se sem melhoría se
acaba a saudade e certo que o amor e o desejo
se acabaráo primeiro” .
Señerdade o siñerdade (de singularitate), cons­
tituye una locución equivalente a saudade, que
emplean menos los escritores y poetas, aunque, po­
pularmente, sea muy usada en ciertas comarcas
de Galicia (parte oriental de la provincia de Lu­
go). También se usa en Asturias (señardá), siendo
281 —

igualmente frecuente en el dialecto mirandés.


Todos los términos que se han mencionado an­
teriormente, y sobre todo el de saudade o soida-
de, se usan tanto en poesía que no resistimos a la
tentación de ser un poco extensos en la elección
de ejemplos.

Mais o que bén quixo un día,


se a querer ten afición,
sempre lie queda unha mágoa
dentro do seu corazón.
(Pop.)

Quen se laxa e non come nen ronea, logo da os


fíos á tea.
(Pop.)

Eu non teño mágoa do picariño que mira con


olios encalmados de boi cando os automóznles pa­
san pol-a súa párta. Eu non teño dór do picariño
que non come detrás dos automóviles. Fame que
pase o picariño, sempre será feliz.
Castelao.

No mar había un afogado e a vida mariñeira


ensumírase no silenzo e na tristura.
C a stela o .
282

Mais ten tan consumido o corazón de pena


Que en nada topar póde cansólo nen pracer.
E. E nriquez.
Lonxe da terrina, lonxe do meu lar
Que morriña teño ! ¡ Que angustias me dan!
A. J. P ereira .
Cando vos oio tocar
campanas de Bastábales,
meando vos oio tocar
mórrome de soidades.
R. Castro.
Ela honesta, está escoitando;
mais con sospiros responde,
que aló garda non sei donde
saudades de non sei cando.
R. Castro.
Meus amigos, triste estóu,
moitas soidades eu teño
da térra que me crióu.
R. Camino.
Agora a saudade do passado,
tormento puro, doce e magoado,
que converter fazía estes furores
em magoadas lágrimas de amores.
Camoes.
— 283 —

Saudade.... Tristeza.... ¡E n todo a tristeza!


N a voz do mar e do vento.
N a comba dos hourizontes.
N a comba do pensamento....
A. J. A lvariño .

E non no meu corazón


esta soidade levara
nin esta doente africión.
L u g r ís F r e i r e .

Amor, eterna inquedade,


pon nos meus beizos doídos
o cáliz da saudade.
R. Cabanillas.

¡O u soave ilusión céltiga a da inmortdidade!


¡O u raza prisioneira da diviña saudade!
R. Cabanillas .

O taberneiro, gordo como un flamengo de coste,


veu sail-os dous mariñeiros da taberna, e pol-a sua
fcuciana bermella escorregaron as bágoas. E dis-
póis dixo para sí n-um laido saudoso:
¡Lañehiña que vas en vela!
C a st ela o .
— 284 —

Co arume da noite, a lua,


— tola, roxa, malfadada—
depinteaba saudades.
A ugusto M.a C asas.

Soupen so que non sei que me faltaba


En donde o cravo faltón,
E seica...., seica tiven soidades
D’aquela pena.... ¡B on Dios!
Este barro mortal que envolve o esprito
¡Quen o endenderá, Señor!
R. Castro.

Soidades de non sei qué,


Recordos quezáis do esprito
D'algunha perdida patria
Ou do antigo bén perdido....
Sos piros por non sei quén,
E por non sei que sospiros.

Terra natal e santa da Saudade

T eixeira de P ascoaes.

Vivía, e vive, e sempre vivirá!


Pois todo, todo, ha de passar, enfim!
O homem, a propia Terra passará!
— 285 —

Ha de passar a Noite, a luz do S o l!


E todo passará.... Mas a Saudade
Nao passará jamáis ¡H a de ficar,
Porque ela e o Infinito e a Eternidade,
Sobrevivente aos mundos e ás estrelas.
T e ix e ir a de P ascoaes.

LEMBRAR, RECORDAR

Cuando la memoria nos hace presentes los co­


nocimientos adquiridos que ella retiene, aplícase
el término lembrar. Cuando solicitamos volunta­
riamente de la memoria que nos haga presentes
esos conocimientos, debemos usar del verbo re­
cordar. Estas diferencias, difícilmente se toman
en cuenta en la práctica, pero quedan apuntadas
por si se quiere hablar o escribir con propiedad.
Ejem plos: Sin que eu queira, lémbrome decote
d'aquela noite. Fólgome en recordar aqueles dito-
sos dias da mocedade. Aqueta triste lembranza non
barreda de min. Quén vive de recórdos, vive en­
tre mortos.
NOS, NOSOUTROS

n o s se dice en un sentido absoluto: nos temos,


nos facemos. Nosoutros di cese en un sentido re­
lativo, para diferenciar algunos de los presentes
286

de otros que no lo e s tá n : nosoutros andábamos


pol-o camino cando vosoutros pechabades a porta.
En la práctica, sin em bargo, se usan indistinta­
m ente am bos térm inos.
vos y vosou tros tienen las m ism as reglas de
aplicación.

ONDAS, VAGAS, ARDENTÍAS

Significan estas tres palabras las diversas ele­


vaciones que forman las aguas agitadas por el
viento, pero con las diferencias siguientes: Onda
es el nombre más genérico, pero de un modo par­
ticular, es la elevación menor o de menos consi­
deración, o más bien las agitaciones más corrien­
tes y ordinarias de las aguas. Vaga es una onda de
mayor extensión y elevación. Ardentía es una
onda que bate con ruido y se despedaza llena de
espuma en las rocas. En sentido figurado se em­
plean exclusivamente los dos términos ondas y
ardentías.

E logo a sua vida se tornara


Inquieta como o vento e como as ondas.

T e ix e ir a de P ascoaes.
— 287 —

ONDE, DONDE

o n d e es el ubi latino, y donde o d’onde, el unde.


En castellano no se usa actualmente más que don­
de, aunque, por otra parte, la forma castellana
anticuada onde no tenía la misma corresponden­
cia que actualmente en gallego ; era una conjun­
ción causal que significaba por lo cual, por cuya
razón; un adverbio que substituía a en donde, y,
a veces, otro adverbio que equivalía a de donde.
En definitivo, en gallego, onde viene a ser: en
qué lugar, en el cuál lugar, en el lugar en qué, y
•donde, de qué lugar, del cuál lugar, del lugar qué.
E jem p los: Onde estamos. A térra onde nacín.
A pousada onde parar. Donde vkhel-o antroidof
A térra donde cheguéi. Donde estamos ao peirao,
non e lonxe. Donde s’infere qué.
También se emplea, aunque quizá sea una forma
incorrecta en su origen, onde en lugar de a onde
(a donde), por ejem plo: Onde vai con tanta presa.

PALACIO, PAZO

De la palabra latina palatium derívase palacio,


y, por contracción, pazo (ant. paqo). Ambos tér­
minos tienen, pues, el mismo origen, y se usaban
indistintamente en los pasados tiempos, como pue­
de verse en la Crónica Troyana.
— 288

H oy día parece tenderse a aplicar el término pa­


lacio en un sentido más universal, refiriéndose a
toda clase de residencias suntuosas de reyes, mag­
nates y grandes edificios públicos; usándose la de­
nominación de pazo para designar a determinadas
casas señoriales que radiquen en cualquier lugar,
pero más abstractamente, las existentes en Galicia
y en el campo.
Los portugueses pretenden diferenciar ambas
voces, dando las razones apuntadas u otras más o
menos análogas. En realidad, atendiendo a su eti­
mología, puede usarse indistintamente palacio y
pazo. Por nuestra parte preferimos la última de­
nominación, por asimilarse mejor a las caracterís­
ticas lingüísticas del gallego.

PLANO, LLANO, CHAO

Del vocablo latino planus se deriva plano, nom­


bre común en castellano y gallego. Llano es la
derivación castellana especial de planus, así como
chao o chan es la derivación especial gallega de la
misma palabra latina. En consecuencia, no se debe
emplear el término llano como se acostumbra en
Galicia y en Portpgal, al menos de un modo pro­
pio. Quedamos, pues, en que sólo son palabras
netamente gallegas plano y chao (las dos de idén-
— 289 —

tica etimología y más enxebre la última). A pesar


^ de su mismo origen, el uso establece algunas di­
ferencias entre los dos vocablos. Chao o chan vie­
ne a ser, de un modo general, el suelo, y más pro­
piamente un suelo llano; pero no se acostumbra
a decir un chao inclinado, sino plano inclinado;
ni un camiño chao, sino un camiño plano.
El adjetivo llano castellano referente a perso­
nas puede reemplazarse en gallego por pazón,
amábel, sinxélo, etc. El sustantivo plano, por igual
palabra, o por proiecto o projecto (form a ant.),
deseño, etc.
Ejemplos que aclaran lo que dejamos dicho:
Sentoase no chao. A térra cha de Villalba cu­
bríase de néve. O vieiro era plano como a letra
de rnallar. Eu gostaba d'aquel home por sinxélo.
0 proiecto ou o plano do paso que se vai a cons­
truir.

* La palabra chan se usa también reemplazando a


tierra o patria:

Mais o chan empapando


do sangue esclarecido.

Pondal.
— 290 —

Vin de Liria a encantada ribeira,


as riquísimas veigas da Galia,
os jardins da magnífica Italia....
como o nóso bó chan, nada vin.
F . A nón.

SEGURANZA, SEGURIDADE

“ Las dos palabras vienen de securus, seguro,


y su terminación anuncia diferencia entre ellas,
que consiste en que seguranza se dice de las per­
sonas y de las cosas; y seguridade dicese sólo de
las personas con referencia al estado de espíritu.
Seguranza corresponde al francés sürté, y seguri­
dade a sécurité. La primera palabra exprime el
estado seguro de riesgo, de peligros; y la segunda,
ía falta de temor, tranquilidad de ánimo, confian­
za de que no hay peligro.” Estas razones que ex­
ponen Roquette y Fonseca, no deben de acatarlas
la mayoría de los escritores portugueses y galle­
gos, si nos hemos de atener a lo que escriben, ya*
que una y otra palabras las usan indistintamente.
Los diversos diccionarios gallegos y portugue­
ses que hemos consultado no especifican diferencia
alguna entre los dos términos.
Hemos visto estos ejem plos: O comercio nece­
sita de seguranza. Reciba a seguranza do meu res -
— 291 —

peto. O orador expuxo as suas ideas con valor


e seguridade.
SONO, SOÑO

SONO equivale a la palabra castellana sueño. Soño


puede identificarse co ensueño, ilusión, lo que re­
presenta la im aginación, lo que no tiene razón de
ser, ni fu n d am en to, ni realidad.

Mal so no dor ine qnen veneno cólle.

A Cristo San Joan pideulle


que o sono non-o levase,
para ver bailal-o sol
o día da sua romaxe.
(Pop.)

Hai homes que viven d’ilusiós, de soños....

A cor dé i.... o meu soño domado,■


como fume posón de repente.

¡A i! esperta, adornada Galicia,


d*ése sono en que estás debruzada....

F . A nón.
— 292 —

SOER, COSTUMAR, ESTAR AFEITO, ADOITAR

s o l e r y a c o s t u m b r a r en castellano correspon­
den en todo a los gallegos soer y costumar. En las
dos lenguas son palabras sinónimas, con la dife­
rencia de que la primera forma se aplica a perso­
nas y a cosas, y la segunda sólo a personas. Estar
afeito, o afacerse, constituye una locución muy
propia del gallego y que, como costumar, sólo se
aplica a personas. Esto mismo podemos decir de
adoitar.

ú l t i m o , d e r r a d e ir o

Se usan indiferentemente muchas veces, pero


existen diferencias que deben tenerse en cuenta.
Ultimo, de ultra, allá o allende, denota distancia,
situación ulterior más allá de un término. Derra­
deiro se refiere propiamente a lo que después de
sí no tiene otro término en la serie: es el dernier
de los franceses, y corresponde al postremus de los
latinos.
Ejem plos: O último dos homes. A última se-
mán. Na hora derradeira. A derradeira vontade.
A pesar de lo que dejamos dicho, son muy po­
cos los que escriben en Galicia y Portugal que no
usen una y otra palabra en el mismo sentido.
— 293 —

VER, MIRAR, OLLAR, ENXERGAR, ALBISCAR,


LUBRIGAR, ALUCAR, AXEXAR

v e r y m ir a r en castellano y gallego tienen las


mismas diferencias. Ollar es equivalente a mirar.
Enxergar es ver con dificultad, o ver un objeto
sin distinguir completamente todas sus partes. A l-
biscar equivale al castellano observar. Lubrigar
es ver una cosa mal definida en medio de la oscu­
ridad. Alucar y axexar equivalen al castellano
acechar.
Ejem plos: Diante de min vexo o mar. Mira ou
olla a cara d’esta nena. Ao lonxe enxergábase algo
así como un pazo ou casa grande. Dende a fiestra
albiscaba os seus movimentos. Aló no cume, ainda
que era noite pecha, lubrigábase outo e medoñento
vástelo.
vo lver , voltar

v o l v e r , del latín volvere , quiere significar di­

rigirse en otro sentido, tornar, poner una cosa al


contrario de como estaba antes.
v o l t a r , del latín volutare , significa regresar al
punto de donde se partiera, reaparecer, producir.
Sin embargo de estas razones, los dos términos se
usan indistintamente por los escritores gallegos y
portugueses.
— 294 —

Ejemplos que pueden servir para emplear con


propiedad los dos vocablos: Volverse para o pú­
blico. Volver os olios a Deus. Volver os olios para
o mar. Volver as luvas para o revés. Voltar para
a patria. Voltar a estudar de ndvo. Voltar a jogar
ünha e outra vez.

VOZ, BERRO, BRADO

Estas tres palabras corresponden, poco más o


menos, y en el mismo orden, a las castellanas voz,
grito y clamor.
E jem plos: Valar en alta voz. A voz do tenor.
A voz do órgao. Son máis as voces que as noces.
Un berro de colera. Un berro de viva a liberdade.
O brado do pobo pedindo justiza. O brado das on­
das ao longe.

Nanientras o sangue vibre


en beizos e corazón....
a espranza de vel-a libre
a este berro: ¡Redención!

Iban vdces no vento,


choutaba o sol nos veigas
cantaban os regueiros.
— 295

Os nwrtos bradan na noite


a queixa anterga e racial.
R. Cabanillas .

Petei n-unha e n-ontra porta,


non sentín jala nin voz.
R. Castro .

LISTA DE

ADVERBIOS, PREPOSICIONES, CONJUNCIONES Y PRO­


NOMBRES, INCLUYENDO LAS FORMAS ARCAICAS

Adverbios y locuciones adverbiales de tiempo:]


¿ Cuándo ? — cando.
H oy — hoje.
A yer — onte.
Mañana — eras, mañá.
Nunca — nunca.
Jamás — jamáis, endejamáis.
Raras veces — asomade.
Antes — antes, dantes, denantes.
Ahora — agora.
En el acto— decontado, arastora, súpeto.
En el momento — arastora.
Desde ahora — dende agora, d'h oje en vante.
Al anochecer — á noitiña, entre lusco e fusco.
— 296 —

Al amanecer ao estrelecer, ao abrente.


Ya — ja.
Tan pronto — asomante, tan tosté, tan axiña.
¿ De cuándo acá ? — desque.
Anteayer — antonte.
Anteanteayer — nontronte.
En otro tiempo í
Antes de ahora < outrora, noutrora, dantes.
En otra ocasión (
Entonces í ent¿ n> daq Uéla, ao tanto e
En aquel momento abondo, hic.
A la sazón '
Muy de mañana — pol-a mañanciña, ao abren­
te, ao estrelecer.
Cuanto antes — ao máis axiña.
Mientras — mentre, mentras, en mentre.
Por ahora — pol-o d’agora, de mentre.
Siempre — sémpre, decote.
Tarde — tarde, cajón.
En aquel momento (
^ ^ , { caion.
En mala ocasión /
Temprano — cedo.
Alguna vez — por vegadas.
De una vez — d’un pulo, asomade.
Por fin — asomade.
Para siempre — para sémpre.
Luego — logo.
— 297 —

De aquí a poco — desque un pouco.


A menudo — ameúde a miúdo.
Sin interrupción — arreo, aheito, aturadamente,
a cotío, decote.
En todo momento— a cotío.
Después — despóis, depóis, após, aprés, desí.
Pronto — axiña, tosté.
Presto — súpeto, de contado, ás carreiras.
p n adelante — en vante.
En lo sucesivo— - d'hoje en vante.
Aún, todavía — inda, aínda.
A l instante — decontado.
Anoche -— onte á noite.
Entre tanto — dementre, no intre.
En cuanto no — dementre.
Con frecuencia — adoito, a cotío.
Despacio — devagar, amódo, paseniño.

ADVERBIOS DE MODO

¿C óm o? — ¿cóm o? ¿o qué?
Bien — *hén.
Mal — mal.
M ejor — mellor.
Así — así, cornasí.
Así com o así — descomasí.
Asimismo — asemade.
— 298 —

En pie — de pe.
Excepto — agás.
Siquiera — sequer.

ADVERBIOS TERMINADOS. EN MENTE Y LOCUCIONES


ADVERBIALES DE MODO

Los adverbios terminados en mente en castella­


no, lo hacen en gallego en mente o en mentes, sien­
do preferible usar la primera forma, si nos hemos
de atener al ejemplo de las obras clásicas.
En vano ( , ,
en valuto.
En balde
Hacia atrás —- apos.
A prisa súpeto, decontado, ás carreiras, axi-
Corriendo ña, con aguza, a presa.
De m em oira—- de cor.
A tientas — ás apalpadeiras.
A porfía — a retesía.
Del mismo modo — do mesmo xeito.
Callandito — ás caladiñas.
A hurtadillas — a furto.
A escondidas — a furto, ás agachadas.
Directamente — ao dereito.
A duras penas — adur.
Irreflexiblemente— atréu.
Juntamente — denzu, de consún.
— 299 —

Precisamente — mesmamente.
Osadamente — aosadas, con afouteza.
Importunamente — caión.
Reciamente — derrexeo.
Finalmente — aporcima.
Continuamente — arreo.
Afortunadamente — endebén.
Desgraciadamente — endemal.
Respecto a í
Tocante a < a por de, verbo de.
Con relación a (
A l revés j
as avesas.
A l contrario (
A porrillo — a bao.
Otra cosa — en.
Con exceso — a bao.
Sin reparo — atréu.
En p erju icio— deservizo.
En cuclillas — a cachoupiño.
En cambio — á pos d’eso.
Tal vez — se cadra.
D e sobra \ , , .
0 , ) a bao, sobe] amente.
S ob ra d a m en te ( J
Con excepción — agás.
Acerca de
En esto
De esto
Sobre el particular
A sabiendas — cenmente.
Confusamente
Sin gobierno
á barata.
Sin orden
Sin orden ni concierto
de sobre venta.

Válgame Dios — val Deus.

Por poco — a poucas.


Uniformemente
acordadamente.
Con precaución
Valerosamente — bravamente.

ADVERBIOS DE CANTIDAD

¿ Cuánto ? — ¿ canto ?
Mucho — moito.
Tanto — tanto, atán.
Más — máis, chús.
Menos— menos.
Demasiado — d’abondo.
Poco — pouco.
— 30i —

Más aún
aínda máis.
Más que
M uy — moi, mui, moito.
M uy mucho— ende moito.
Además — ademáis, orasme, asemade, desí.
Casi — case, cáseque, casemente.
Siquiera — sequer.

ADVERBIOS DE NEGACION, AFIRMACION, DE DUDA

S í --- SÍ.
Por cierto — de cérto.
Sin duda — sen dúvida.
Si tal — e logo.
En verdad — en verdade.
También — tarnén o tamben, ai.
Sin falta — sen falla.
N o más — ahonda, non máis.
No — non.
Ni — nen o nin.
Tal vez — se cadra.
Quizá — cecáis.

ADVERBIOS Y LOCUCIONES ADVERBIALES DE LUGAR

Donde í
En donde < onde, donde, hu, hulo, adú.
A donde f
— 302 —

Aquí, a cá — eiquí, aquí, ca, acó.


Ahí, allí, allá — i, alí, la, alá, aló.
Dentro— dentro.
Fuera — Fóra.
De a llí— di, d ’ alí, d’aló.
De allá — d ’aló.
De aquí — d’aquí, d ’eiquí, d ’ acó.
De acá — d ’acó.
De d on d e— du, d ’onde, dulo.
Por donde— -por onde.
Por ahí — por ahí.
Por allí — por alí, por aló.
Por allá — por la, por alá, por aló.
Enfrente a — cara a.
Arriba — riba, cima, ajuso.
Alrededor — ao redor, rentes, a carón.
En todas partes — u, allur.
En otra parte — allur.
Por todas partes— u, allur. .
En algún sitio — en algures, n-algures.
Donde quiera — u.
Detrás — detrás, trás, após.
Lejos — lonxe.
Cerca -— pérto.
Delante — diante.
En medio — meogo.
Encima — cima, riba, enriba, ajuso.
Debajo — embaixo, so.
Hasta aquí — aón.
Hasta allí — deicalá.
Hasta allá — deicaló.
A bajo — abaixo.
Del lado de acá — da banda d ’acó.
Del lado de allá — da banda d ’aló, cara aló.
De la otra parte )
Del otro lado ; alen, alemparte.
Allende \
Atrás — atrás, após, pos.
A l lado— á beira.
A la derecha — á dereita.
A la izquierda — á esquérda.
A cá y allá — acó e aló.
A lo largo — ambró,, ambroa.
Sobre — asuso.
Boca abajo — de bórcos.
Junto a / a junto de, cabo de, carón, a ca-
Cerca de \ rón, ao par de, rentes de, per-
A1 lado de j to a, perto de, á beira de, on-
Cabe a ( de a, aprés.

ALGUNAS PREPOSICIONES Y LOCUCIONES


PREPOSITIVAS

Hacia — cara, contra, onde, descontra, á ban­


da, pol-a banda.
304 —

Desde — desque, dende.


Fuera — fóra.
Hasta — ata, fasta, deica, ainda, mesmo.
Con — con, co.
Con el — co.
Con la — coa, ca.
Entre — entre, antre.
Casi — case, cáseque.
Mientras — demontre.
Según — segundo.
A casa de ( ^ on(j e a
En casa de }
Debajo de — debaixo de, so.
He aquí — velo aquí.

Sin — ssen.
Delante — di ante.
Detrás — apos, ao derradeiro.
Junto — cabo de.

ALGÜNAS CONJUNCIONES

Y , e — e.
Ni — nen.
También — tamén.
— 305 —

O, u — ou.
P orqu e— porque, car.
Pero — pero, mais.
Sino — senon, ergas.
Aunque — aínda que, inda que,
Sin embargo í
N o obstante } porén, emporiso, descasí.
Empero (
Pues —- pois.
Luego — logo.
Siquiera — sequer.

PRONOMBRES INDEFINIDOS

Alguien — alguén.
Alguno — algún.
Ninguno — ninguén.
Ninguna — ningunha, nulla.
A je n o — alleo.
Nada — nada, rén.
Nadie — ninguén.
calquéra que, quén queira
que, uquer.
— 306 —

PRONOMBRES RELATIVOS

Que — que.
‘ Quien — quén, qui.
Cuyo — cu jo.
¿ Cuál ? — ¿ cal ?, ¿ ulo ?

PRONOMBRES PERSONALES

Nosotros — nos, nosoutros.


Y o— eu Nosotras — nos, nosoutras.
T ú — tú, ti V osotros— vósi vosoutros.
El — el, il Vosotras — vos, vosoutras.
Ella — ela, ila Ellos -T- eles, iles.
Ellas — elas, ilas.
Lo — lie, lio.
La — lia.
Los — líos.
Los — lias.
Le — lie.
Les — lies.
Me — me.
Te — te, che.
Se — se.
Mi — min.
T i — ti.
Si — si. il, el, ila, ela.
— 307 —

Se lo — lio.
Se la — lia.
Se los — líos.
Se las — lias.

PRONOMBRES POSESIVOS

M ío — meu. / Mía— miña.


Tuyo — teu l Tuya — tua.
Suyo — seu Suya — su a.
Nuestro — nóso ] Nuestra — nósa.
Vuestro — voso / Vuestra — vosa.
Suyo — seu ' Suya —^sua.

L I S T A DE

ALGUNAS PALABRAS QUE TIENEN ’ DlSTINtÓ GÉNERO


EN LAS DOS LENGUAS.---- MASCULINAS EN CASTELLANO
Y FEMENINAS EN ¿ALLEGO

El acebo— a acibeira.
El alcornoque — a sobreira.
El alfalfal — a alforfeira.
Los andadores — as andadeiras.
El arándamo— a arandeirá.
El árbol — a árvore.
El ardor — a ardencia.
— 308 —

atún — a biza.
gwwwww MWWWWWWWW WWWWWWW WHW0W
avellano — a aveleira o avelaira.
cerezo — a oerdeira.
ciervo volante — a vacaloura.
ciruelo — a ameixeira.
color — a cor.
columpio — a rándea o renrea.
copo de nieve — a folérpa.
corcho — a cortiza.
corrusco — a codia.
costurón — a alpórca.
cuesco de fruta — a carambuña.
desfiladero — a engróba,
dique — a dóca.
dispendio — a despesa,
dolor — a dór.
emplasto — a bisma.
eslabón — a malla.
fresal — a morangueira o morandeira.
galio (planta) — a agana.
gollete (o cuello de vasija) — a vinca.
granizo — a saraiva.
grifo — a billa,
guante — a luva.
henar — a balumeira.
hollín — a feluge.
látigo — a tralla.
El legón — a enxada.
El maizal — a milleira.
El manzano — a maceira, macieira o manciñeira.
El montón — a morca.
El moral — a moreira.
El nicho — a couséla.
El nogal — a nogueira.
El olivo — a oliveira.
El orín — a ferruge.
El paisaje — a paisage.
El panal — a entena.
El pasaje — a pasage.
El párpado — a palpebra.
El peral — a pereira.
El rasero — a rasoura, a rebola.
El reloj de bolsillo — a móstra. i'
El rosal — a roseira.
El sabañón — a frieira.
El seto — a sebe.
El sobaco — a ofrage.
El talón — a calcañeira
El titímalo (planta) — a leiteiriña.
E l topo— a teupa.
El toronjil — a abelleira.
El tufo — a bufarada.
El visillo — a bambinéla.
El zarpazo — a poutada.
El zarzal — a silveira.
— 3 ! 0 —

FEMENINAS EN CASTELLANO Y MASCULINAS


EN GALLEGO .
rr íiiiii/ *i
La agalla — o bugallo.
La alberca — o esgoto.
La alheña — a alfaneiro.
El ansia — o anceio.
L a barbilla — o queixo.
La cerradura — o pecho.
La cal — o cal.
La cárcel — o cárcere.
La codorniz — o paspallás.
La columna — o esteo.
La corva — o oírage.
La costumbre — o costume.
La coz —- o cotice.
La cumbre — o cume.
La cumbrera — o cumíeiro.
La cuna — o berce.
La escarcha — o carazo.
La felpa — o veludo.
La fresa — o morango.
La fresilla silvestre — o moróte, m orodo o amo-
rillón.
La garrucha — o cadeixo.
La gratificación — o achádego.
La grima — o arrepio.
La grulla — o grou.
— 3 11 —

La hiel — o fél.
La hilacha — o ñaño.
La hisca — o visgo. ,
La hojarasca — o follato.
La jaca — o faco.
La labor — o labor.
La ladilla — o carrapaxo.
La leche—-o leite.
La letrina — o ludr-e. 'rtXY
La liga (de pegar) — o visgo'.
La lumbre — o lume.
La lumbrera — o lumieiro.
La manivela — o veo.
La miel — o mél.
La muñeca (de la mano) — o pulso.
La nada — o nada.
La nariz — o nariz.
La pechera — o peitelo.
La perrera — o canil.
La pesadilla — o pesadélo.
La propina — o achádego.
La resaca — o rolo.
La risa — o riso.
La rodilla — o gionllo, o joello.
La sal — o sal.
La salbadera — o areeiro.
La sangre — o sangue.
La señal — o sinal.
— 3 12

La sonrisa — o sorriso.
La tabaquera — o tabaqueiro.
La tapadera — o testo.
La taravilla— o taravelo.
La tejera — o telleiro.
La terraza — o eirado.
La tortuga — o sapoconcho.

LOS SUSTANTIVOS CASTELLANOS DEL GÉNERO AMBI­


GUO QUE SE CITAN A CONTÍNUACIÓN, PERTENECEN
EN GALLEGO A UN SOLO GÉNERO DETERMINADO

El dote o la dote —*o dote.


El fin o la fin — o fin.
El mar o la mar — o mar.
El puente o la puente -r- a ponte.

NOMBRES DE PERSONAS

Adelaida — Adelaira.
Adriano — adrián.
Agustín — Agostiño, Agosto.
Alberto — Alberte.
Alejandro — Alexandre (fam. Lixandre).
A lejo — Aleixo.
Andrés — André.
Angel — Angelo (fam. Gelo, Geluco).
Antonio — Antonio, Antón, (fam. T onecho,
Antucho).
— 313 —

A rturo — Artur.
Bartolomé — Bartolo, Bartoloméu.
Beatriz — Beta.
Benito — Bento, Bieito.
Bernabé — Bernabéu.
Blás — Brais.
Braulio — Boulo.
Calixto — Calistro.
Carmen — Carme.
Catalina — Catarina (fam. Catuxa).
Cayetano — Caitano.
Celestino — Cilistro.
Cipriano — Cibrán, Cibrao.
C iríaco— Cirís.
Claudio — Clódio.
Columba — Comba.
Cristina — Cristiña.
Cristóbal — Cristobo.
Domingo — Domingos (fam. Mingos).
Eleuterio — Outél u Outélo.
Esteban — Estebo.
Estrella — Estrela.
Eugenio— Ugío.
Eulalia — Aia, Baia.
Eustaquio— Estasio.
Felipe — Filipe.
Félix — Fiz.
— 314 —

Fermín — Firmino,
Flavio — Laín.
Francisco— Francisco (fam. Farruco, Fuco).
F ructuoso — F roitoso.
Gerónimo— Gerome.
Ginés — Genjo.
Guillermo — Guillerme.
Isabel — Sabéla.
Isidro — Cidre.
Jacobo— Jaco be, Jácome, Iácome (ant.)
Jacinto — Jacinto (fam. Chinto).'
Jesús — Jesús (fam. X u xo).
Jorge — Jurjo.
Juan — Joao, Joan o Johan (ant.) (fam. X an).
Julián — Giao.
Leocadia — Locaia.
Lino — Liño.
Lorenzo — Lourenzo.
Luis — Lóis.
Mamed — Mamede.
Manuel — Manoel (fam. Manecho).
Margarita — Margarida.
María — María (fam. Marica, Maruxa.)
Marina — Mariña, Minia.
Martín — Martiño.
Mateo — Matéu.
Mauro — Amaro.
Nicolás — Nicoláu.
— 315 —
JÜ.
Ofelia — Ofelia^
s I
Pablo — Paulo, Paulos,
:> \
Pelayo— Paio.
Pilar — Pilara.
Rogelio — Rogerio.
Rosendo — Rosen de.
Verísimo — Bricio.
Vicente — Vicencio.
V íctor — Victorio.

GRITOS DE ALGUNOS ANIMALES

El cuervo grazna — o corvo crocita o corvexa.


La paloma arrulla — a pómba arrola,’ sura, zurea.
La rana canta, croa — a rá canta, croaxa.
El cerdo gruñe •— o pórco rosna.
La gallina cacarea — a galiña cacarexa.
El gallo canta — o galo canta.
El gato maúlla — o gato mea o mía.
El asno rebuzna — o asno ornea.
El caballo relincha — o cabalo rincha.
La oveja bala — a ovella bale.
El buey muge — o boi urra, brúa.
El lobo aúlla — o lobo oubea.
El perro ladra — o can ladra.
La zorra chilla— o raposo chía.
La serpiente silba — a serpe asobía.
La tórtola gime — a rula rola.
— 3i6 —

L a abeja zumba — a abella zoa.


La cigarra canta — a carricanta canta.
Los pájaros gorgean — os paxaros rechouchan,
Los pájaros gorgen, cantan, trinan — os paxaros
rechouchan, cantan, rechouchían.
El loro habla — o loro fala.
Los polluelos pían — os pitos pían.
El pato grazna — o parrulo ranxe.
La perdiz cuchichía — a perdiz rechouchía.

La lechuza grita — a curuxa berra.


El jabalí rebudia — o porco bravo rebulda.
El ruiseñor trina — o reiseñor rechouchía.

COMPARACIÓN ENTRE ALGUNAS LOCUCIONES CASTE­


LLANAS Y GALLEGAS

N o ver un burro a cuatro pasos:


.Estar na aldea e non vela-as casas.
3i 7 —

Estar a pan y a manteles:


Estar a un pan e a un coitelo.

Estar entre la espada y la pared:


Estar entre o eixo e a roda.

Meter en berengenales:
Ceival-o can na bóuza.

Estar hecho una sopa:


Estar pingando.
N on quedar fío enxoito.

N o estar la Magdalena para tafetanes


Non estar o alcacer para gaitas.

Estar como unas pascuas:


Estar de xólda.

Se le contaban los huesos:


Estaba seco como vara de cainzo.

Ni tal cosa ni que niño m uerto:


N in tal cousa nin farrapo de gaita.

Caer en gracia:
Encherlle o olio.
Hallar la horma de su zapato:
Atopar co zapato que ll’afixo.

N o mamarse el dedo:
Non me enganar pan de picos.

Chuparse los dedos:


Saber que gorenta.

Buscarle las cosquillas:


Facer lie as deligras.

Despedir con cajas destempladas


Botal-o com o os cans na misa.

Haber la de Dios es C risto:


Haber unha esganifa,
Habel-o demo,
Habel-o demo e sua nai.

Irse de picos pardos:


Ir de troula.

Estar a partir un p iñ ón :
Levarse com o o pan e o leite.
— 319 —

Estar a m atar:
Estar com o a cabra e o coitelo.

Ser más feo que P icio:


Ser nado n-unha noite escura.

Tom ar el sol:
Pórse á raxeira.

Echárselas de valiente:
Pintal-a rabia.

Tom ar las de Villadiego:


Dar sebo ás canelas,
Deixar térra pra nabos.
Nin pedir pan para o cámiño.

Quedar para vestir imágenes:


Quedar para cocel-o carolo,
Quedar para conchegal-os tizos.
------------------------------- .f !

Cortarle los vuelos:


Quebradle as unllas.

llevarse un buen chasco:


Sairlle as contas furadas,
Sai rile a galiña choca.
— 3 2° —

N o dejar a uno ni a sol ni a sombra:


Non sair d o rabo d’un,
Non sair de riba d ’un.

N o tener pelo de tonto, o no tener pelos en la


lengua:
Non ter lixos na língoa,
'N on ter pelos na língoa,
Non ter papas na língoa.

Tratar a la baqueta:
Ter menos do que de carne de can.

Ir de puerta en puerta:
Ir de porta en porta,
Ir tentando os ferrollos.

Vivir con desahogo:


Valerse bén.

Volver a las andadas:


Voltar ao vezo.

Arrasarse los ojos de lágrimas:


Esbagoarse os olios.
— 321 —

Valer un o jo de la cara:
Valer aquéla conta.

Mirar con buenos ojos :


Facedle os olios candeas.

Recibir con los brazos abiertos


Abril-a porta e a arca.

Saltar a los o jo s :
Alumar aos cégos.

Sacudir el polvo:
Alumar con pallas mórtas.

A lo hecho, pecho:
O que ardéu, queimouse.

Ser traído en lenguas :


Andar na língoa da gente,
Andar com o a gaita na fésta.

Andar arrastrado:
Andar como a garde,
Andar pol-as portas.
— 322 —

Estar con la mosca en la oreja:


Andar coa areia na zoca.

Andar a gatas:
Ander ás degateñas,
Andar a tatas.

Andar con pies de plom o:


Andar con pés de lá.

Andar pisando huevos:


Andar com o a galiña c ’os ovos.

Andar a mal traer:


Andar de cacho pra cribo.

Sudar la gota gorda:


Suar en pingas.

M ujer de rompe y rasga:


Muller de botal-os cás ás paredes.

Cogerlas al vuelo:
Apañal-as no ar.

Andarle en el bulto:
Apalpadle as costélas.
— 323 —

Poner cual no digan dueñas, como chupa de


dómine, e tc .:
Poñer a pan pedir.

A rienda suelta:
Coa corda ao lombo.

¡ Dale, dale!
¡ Boura, boura!

Creer que me chupo el d e d o :


Coidar que os paxaros maman, e comen mi-
ñocas.

Le molieron a palos:
Mallaron n-el com o en centeo verde.

Está hecho un brazo de mar:


Da o trigo no abérto, e se o zarran, abouca.

Poner pies en polvorosa:


Chamar aos pés compañeiros.

Pies, ¿para qué os quiero?:


Pés, ¿qué me querés?
324 —

Cantar o hacer una cosa com o los ángeles:


Cantar ou facer unha cousa que da genio.

Costar Dios y ayuda:


Costar ferro e fouce.

Me lo deparó el diablo:
Congóumo o demo.

Mover a com pasión:


Cortaba as pedras.

i Ah, de casa!:
i Dou gracias!

Buscar tres pies al gato:


Despertar ao can que durme.

Andar con paños calientes:


Andar con panxoliñas.

Estar en Babia:
Estar abrindo a panoia.

Agua que no has de beber, déjala correr :


Trigo que n’has de colleitar, déixao de visitar.
325 —

En tierra de ciegos, el tuerto es el rey:


Na térra dos cégos, o que ten un olio é rei.

Las paredes oyen:


As silveiras ten orelleiras.

Donde vivieres haz como vieres:


Na térra dos lobos oubear com o eles.

Haz bien y no mires a quien:


Fai bén sen catar a quén.

En todas partes cuecen habas:


En toda térra espiga o pan.

Ver la paja en o jo ajeno y no ver la viga en


su yo:
Ver o lixo nos olios alíeos e non ver a tranca
nos seus.

Con el tiempo maduran las uvas:


Atrás do tempo, tempo ven.

Donde las dan, las tom an:


Voltarse o feitizo contra o feiticeiro.

A la fuerza ahorcan :
Turra o boj pobo arado, mal de seu grado.
— 326 —

Si quieres que te sirvan, paga:


Se qués que te siga o can. dalle pan.

Por dinero baila el p erro:


Pol-o pan baila o can.

Donde hay palos pronto se hacen astillas:


Onde hai egoas, poldros nacen.

Mucho ruido y pocas nueces:


Moito fume e pouco lume,
Son máis as voces que as noces.

No hay peor cuña que la de la misma madera:


N ’hai peor cuña que a do mesmo pau.

A burro muerto, cebada al ra b o:


A mórtos e idos, non hai amigos.

El que juega con fuego, se quema:


Quén cata o niel na colmea, terme coa picada
da abella.

Cree el ladrón que todos son de su condición:


Coida o ladrón que todol-os son.

Del dicho al hecho va buen trech o:


Do dito ao feito vai un bon preito.
— 327 —

N o hay atajo sin trabajo:


N'hai atallo sen traballo,
N ’hai mél sen aguillón.

Vale más un toma que dos te claré:


Val máis unha chea que céri lambuscos,
Val mais pouca ajuda que moita derruba.

Confundir el culo con las cuatro Tém poras:


Misturar o alio co bugallo.

Cada uno rasca donde le p ica :


Cada un raña onde lie proi.

NO TAS F I N A L E S

Juntamente con este vocabulario, deben consul­


tarse las gramáticas gallegas. La más reciente es
la de Lugris Freí re. Imp. Moret. La Coruña. 1931.

Como nuestro propósito es el de unificar lo más


radicalmente posible la lengua gallega, hemos omi­
tido buen número de voces comarcales. Todos
nuestros intentos han sido encaminados a lograr
una labor de universalidad. Por eso puede verse,
en todas las páginas de este libro, la huella de las
obras clásicas y documentos antiguos en relación
con el lenguaje moderno.
— 3^8 —

Cumpliendo con lo que, repetidamente, se hace


mención en el Vocabulario, insertamos el nombre
clásico y, a nuestro entender, correcto de los meses
del año y de los días de la semana, y al lado, las
formas dialectales, locales o influenciadas del cas­
tellano, que nosotros juzgamos incorrectas.

FORMA CORRECTA FORMA DIALECTAL

J a n e ir o ..................................... ........
Fevereiro.......................... Febreiro, Febroeiro.
Marzo ............................. Marzal.
A v r i l ............... ............... ........
M a io .................................. .........
J u ñ o ................................. ........
J u l io ................................. ....... .
Agosto ............................. ........
Setembro ........................ Setembre.
O u tu b ro ........................... Outubre.
Novembro ...................... Novembre.
Decembro ....................... Decembre.

Es muy frecuente en Galicia designar a algu­


nos meses con el nombre de la festividad religio­
sa más popular que en ellos se celebra. Es, después
de todo, una costumbre familiar no propia de es­
critos oficiales. Los meses a los que se aplica más
— 329

esta costumbre son cin co: San Joan, San lago, San
Miguel, San Martirio, Nadal.

D IA S D E L A S E M A N A

FORMA CLÁSICA FORMA MODERNA

Segunda f e i r a ............... Lús.


Tercia f e i r a .................... Martes.
Carta feira....................... Mercóles.
Quinta feira..................... Joves.
Sesta feira....................... Vernes.
Sábado.............................. Sábado.
D om ingo........................... Domingo.

En todos los documentos gallegos oficiales se


dice Tercia feira de Antroido (Martes de Carna­
val), Sesta feira Santa (Viernes Santo). En mu­
chas comarcas de Galicia solamente son usadas
las denominaciones que hemos calificado de mo­
dernas, lo que, después de todo, es poner de acuer­
d o un sistema con el seguido por las lenguas lati­
nas. En Portugal sólo son usadas las formas clá­
sicas.

N o hemos llevado a cabo nuestro primitivo in­


tento de insertar en este libro una larga lista de
castellanismos, porque nos convencimos que la
330 —

mayoría de los que com o tales se tienen no son más


que frases poco usadas que, sin embargo, pertene­
cen, desde los tiempos más remotos, a los dos lé­
xicos. No debemos olvidar que se trata de dos len­
guas hermanas, y de hermanas muy parecidas.
Por esto se hace muy difícil establecer determi­
nadas diferencias, las que, una vez fijadas, necesi­
tarían prolijas explicaciones, impropias de este
libro. Los términos siguientes, que a veces se tie­
nen por castellanismos, son tan gallegos como los
que más, aunque se pueda aconsejar (y eso ya es
otra cosa), el uso de los similares por estar más
metidos en la entraña de nuestro pueblo. Alimen­
to, campana, candil, fogar, olvidar, periódico, ven­
ganza, xastre, germen, juventude, son palabras
tan gallegas com o mantenza o condoito, sino, can-
délo, lar, esquencer, jornal, senso, chapéu, son,
valuro, vinga, alfaiate, germólo, mocedade.

Las palabras gallegas que siguen a continuación


de cada una de las castellanas insertas en el V o ­
cabulario, no son siempre similares o iguales en
significación, sino, simplemente, homónimas.
En muchos casos, el hacer uso de una u otra, in­
distintamente, constituiría un acto de mucha gra­
vedad, que, desde luego, evitará el lector de buen
sentido. En todo caso, siempre será útil la consulta
del Apéndice.
— 33i —

Cuando las palabras de uno y otro idioma coin­


ciden en un todo prosódica y ortográficamente, las
omitimos, en la mayoría de los casos, a no ser que
se haga necesaria alguna explicación pertinente a
sus derivados, a irregularidades de los verbos, etc.

Otras indicaciones importantes van, de hecho,


incluidas en el Prólogo.
MANUEL RODRIGUEZ MORET

lo imprimió en sus talleres

de la calle de la Galera n.° 48 (La Ooruña)

en el año 1933

IMPRENTA MORE T
Galera 48 La Coru ñ a
19 3 3

En rústica, 4'00 pesetas


PRECIO
En tela, 5'50 pesetas

Anda mungkin juga menyukai