Naskah/Manuscript
Direktorat Jenderal Perkebunan,
Directorate General of Estate Crops
Kementerian Pertanian
Ministry of Agriculture
Penasehat/Advisor:
Ir. MukƟ Sarjono, M.Sc.
PenyunƟng/Senior Editors:
Ir. Bambang Sad Juga, M.Sc.
Lucky Lukmana Sukriya R. SE, M.Sc.
Diterbitkan oleh/Published by
Direktorat Jenderal Perkebunan
Directorate General of Estate Crops
K pada tahun 2012 mencapai US$ 35,64 milyar atau setara dengan Rp.
427,68 triliun (asumsi 1 US$ = Rp. 12.000,-) yang melipuƟ ekspor
US$ 24,814 milyar, cukai rokok sebesar US$ 7,918 milyar dan bea keluar
(BK) kelapa sawit dan kakao sebesar US$ 2,908 milyar. Peran perkebunan
tersebut cenderung mengalami peningkatan dari tahun ke tahun dalam
memperkokoh pembangunan nasional. Agar informasi perkebunan dapat
tersebar secara luas, seƟap tahun diterbitkan Buku StaƟsƟk Perkebunan
Indonesia yang menyajikan data secara handal, sahih, objekif, mutakhir
dan konsisten.
taƟsƟk Perkebunan Indonesia Tahun 2012-2014 menyajikan data
S luas areal, produksi, produkƟvitas baik secara nasional maupun provinsi menurut
bentuk/status pengusahaannya yaitu Perkebunan Rakyat, Perkebunan Besar Negara dan
Perkebunan Besar Swasta. Penyajian data juga dilengkapi dengan data ekspor dan impor untuk
masing-masing komoditas yang mencakup negara tujuan/asal, volume dan nilai, harga di dalam
dan luar negeri serta untuk beberapa komoditas tertentu disajikan data keseimbangan dunia.
ata yang disajikan merupakan hasil sinkronisasi dan validasi data staƟsƟk perkebunan
D 2012-2014 yang dilaksanakan secara berjenjang dari Ɵngkat kabupaten sampai Ɵngkat
nasional dengan mengacu pada Pedoman Pelaksanaan Pengelolaan Data Komoditas
Perkebunan yang diterbitkan Direktorat Jenderal Perkebunan. Data tersebut melipuƟ angka
tetap (ATAP) Tahun 2012, angka sementara (ASEM) Tahun 2013 dan angka prakiraan (AESTI)
Tahun 2014. Data yang disajikan bersumber dari data primer yang dikumpulkan dari dinas yang
membidangi perkebunan di provinsi dan data sekunder yang dikuƟp dari data yang diterbitkan
oleh Badan Pusat StaƟsƟk (BPS), Kementerian Perindustrian, Kementerian Perdagangan, Bank
Indonesia, dan publikasi yang diterbitkan oleh asosiasi-asosiasi perkebunan baik dalam maupun
luar negeri.
uku ini dapat diterbitkan, atas dukungan dan kerjasama yang baik dari berbagai pihak.
B Untuk itu, pada kesempatan ini, kami mengucapkan terima kasih atas dukungan dan
kerjasama tersebut. Kami menyadari bahwa buku yang diterbitkan ini masih jauh dari
sempurna. Untuk itu, kriƟk dan saran yang sifatnya membangun sangat diharapkan sebagai
bahan masukan dalam perbaikan penerbitan di masa datang.
emoga apa yang disajikan dalam buku ini dapat digunakan oleh berbagai kalangan dan
S para pengguna data serta dapat dijadikan acuan dalam pengambilan kebijakan.
T data by province and district level of Smallhoder, government and private estates. It is
completed by volume, value of both export and import data, price data for domes c and
world market and also world balance data for some commodi es.
ata presented are the result of synchroniza on and valida on of the estate crop sta s cal
D data 2012-2014 which are held hierarchical from the district to the na onal level by
using guidelines of data management of estate crop commodi es. In this edi on, data
of the 2012 are presented as fixed data, data of the 2013 are the preliminary data and data of
the 2014 are the es ma on. The primary data were collected from the Estate Crops Province
Level and the secondary data were collected from related ins tu on such as Board of Central
Sta s cs, Ministry of Industry, Ministry of Trade, Central Bank of Indonesia, the publica on of
Estate Commodity Associa ons and others.
t would have been impossible to compile this book without substan al support and
I contribu on from many ins tu ons. At this opportunity, we would like to thank all for their
support and coopera on. We realize that the publica on s ll needs further improvement.
We would greatly appreciate comments and sugges ons for future improvement.
opefully this publica on will have high values for users and references for policy
H makers.
Kata Pengantar
Preface .............................................................................................................. iii
DaŌar Isi
Contents .............................................................................................................. v
DaŌar Gambar
List of Figures.............................................................................................................. vi
DaŌar Tabel
List of Tables .............................................................................................................. vii
1. A C E H
Kab. Aceh Besar 1.421 1.197 425 3.043 259 216 6.346
Kab. Pidie - 4 3 7 1 250 34
Kab. Pidie Jaya - - 5 5 - - 22
Kab. Bireun 1 5 - 6 2 300 7
Kab. Aceh Tengah - - - - - - -
Kab. Aceh Utara - 93 99 192 72 774 135
Kab. Lhokseumawe - - - - - - -
Kab. Aceh Tenggara - - - - - - -
Kab. Gayo Lues - 16 6 22 4 250 43
Kab. Aceh Jaya 34 38 447 519 30 789 687
Kab. Aceh Barat - - - - - - -
Kab. Nagan Raya - - - - - - -
Kab. Simeuleu 677 3.673 9.888 14.238 836 228 7.939
Kab. Aceh Barat Daya 118 78 20 216 20 256 312
Kab. Aceh Selatan 555 476 158 1.189 128 269 2.829
Kab. Aceh Singkil 76 426 23 525 103 242 438
Kab. Kep. Subulussalam - - - - - - -
Kab. Bener Meriah - - - - - - -
Kota Sabang 520 789 1.037 2.346 194 246 2.271
PROPINSI/PROVINCE 3.402 6.795 12.111 22.308 1.649 243 21.063
2. SUMATERA UTARA
Kab. Delii Serdang - 2 - 2 1 700 9
Kab. Langkat - - - - - - -
Kab. Simalungun 332 338 48 718 39 114 700
Kab. K a r o 43 276 18 337 62 224 968
Kab. Dairi 16 22 5 43 3 127 183
Kab. Tapanuli Utara 10 84 53 147 13 156 467
Kab. Tapanuli Tengah 1 51 59 110 16 313 354
Kab. Nias 6 316 286 607 76 240 187
Kab. Nias Utara 4 269 38 311 61 228 410
Kab. Nias Barat - 31 31 62 6 197 157
Kab. Gunung Sitoli 1 75 17 93 25 339 377
Kab. Nias Selatan 61 200 11 306 34 170 531
Kab. Tapanuli Selatan 52 42 4 98 14 337 118
Kab. Mandailing Natal 19 56 86 161 12 214 405
Kab. Toba Samosir 4 12 4 20 4 331 12
Kab. Humbang Hasundutan - - - - - - -
Kab. Samosir 30 82 15 127 16 197 854
Kota Binjai - - - - - - -
PROPINSI/PROVINCE 578 1.855 674 3.107 382 206 5.732
3. SUMATERA BARAT
Kab. Kep. Mentawai 179 1.720 - 1.899 499 290 5.513
Kab. Pesisir Selatan 114 1.690 13 1.817 496 293 3.835
Kab. Solok 438 1.160 - 1.598 339 292 7.050
Kab. Sijunjung - - - - - - -
Kab. Tanah Datar 212 565 - 777 162 287 2.579
Kab. Padang Pariaman 14 160 - 174 48 300 816
Kab. Agam 124 350 3 477 102 291 1.900
Kab. Lima Puluh Kota 95 59 - 154 18 302 876
Kab. Pasaman - - - - - - -
Kab. Solok Selatan 12 20 - 32 6 300 64
Kab. Dharmasraya 5 20 9 34 6 310 123
Kab. Pasaman Barat 5 10 - 15 3 300 35
Kota Padang 52 81 1 134 25 302 195
Kota Solok 42 120 - 162 36 303 410
Kota Sawahlunto 6 17 - 23 5 306 61
Kota Padang Panjang 5 5 - 10 2 400 37
Kota Bukiƫnggi 4 10 - 14 3 300 34
Kota Payakumbuh 2 12 - 14 4 292 35
Kota Pariaman - 5 - 5 2 400 7
PROPINSI/PROVINCE 1.309 6.004 26 7.339 1.756 292 23.570
4. R I A U
Kab. Kampar - - - - - - -
Kab. Kuantan Sengingi - - - - - - -
PROPINSI/PROVINCE - - - - - - -
5. KEPULAUAN RIAU
Kab. Natuna 1.500 7.992 2.697 12.189 2.881 360 6.038
Kab. Kepulauan Anambas 383 1.989 86 2.458 259 130 3.359
Kab. Karimun 5 - 26 31 - - 93
Kab. Lingga - - - - - - -
Kab. Bintan 7 299 95 401 107 358 417
Kota Batam - - - - - - -
Kota Tanjung Pinang - - - - - - -
PROPINSI/PROVINCE 1.895 10.280 2.904 15.079 3.247 316 9.907
6. J A M B I
Kab. Kerinci 23 68 31 122 23 335 398
Kota Sungai Penuh - 11 30 41 4 364 52
PROPINSI/PROVINCE 23 79 61 163 27 339 450
7. SUMATERA SELATAN
Kab. Lahat 10 12 15 37 1 92 129
Kab. Empat Lawang - - - - - - -
Kota Pagar Alam 7 11 - 18 2 156 51
Kab. Musi Banyu Asin - 4 2 6 1 250 40
Kab. OKU Selatan 12 114 14 140 44 386 645
Kab. Muara Enim - 3 3 6 1 367 62
PROPINSI/PROVINCE 29 144 34 207 49 340 927
8. KEP. BANGKA BELITUNG
Kab. Bangka 0 29 2 32 6 207 20
Kab. Bangka Selatan 2 3 - 5 1 250 30
Kab. Bangka Tengah - 1 7 7 0 63 10
Kab. Belitung - 2 - 2 1 313 1
PROPINSI/PROVINCE 2 34 9 46 7 212 61
9. B E N G K U L U
Kab. Bengkulu Utara 4 43 22 69 8 186 363
Kab. Muko-Muko 3 25 5 33 3 120 200
Kab. Rejang Lebong - - - - - - -
Kab. Kepahyiang 1 4 1 6 1 170 20
Kab. Lebong 41 21 5 67 3 143 218
Kab. Bengkulu Selatan 1 21 3 25 4 190 301
Kab. Seluma - 9 3 12 2 222 34
Kab. Kaur 675 203 40 918 50 246 1.574
Kota Bengkulu - - 5 5 - - 25
Kab. Bengkulu Tengah - - - - - - -
PROPINSI/PROVINCE 725 326 84 1.135 71 217 2.735
10. L A M P U N G
Kab. Lampung Selatan 291 488 361 1.140 138 283 1.900
Kab. Pesawaran 188 244 149 581 65 266 968
Kab. Lampung Tengah - 10 - 10 2 200 17
Kab. Lampung Timur 14 38 20 72 8 211 120
Kab. Lampung Utara 39 529 65 633 98 185 1.055
Kab. Way Kanan 80 393 381 854 81 206 1.423
Kab. Lampung Barat 1.402 980 112 2.494 231 236 4.157
Kab. Tulang Bawang - - - - - - -
Kab. Tanggamus 228 908 483 1.619 169 186 2.695
Kab. Bandar Lampung 16 29 6 51 6 207 85
Kab. Pringsewu - 7 15 22 1 143 37
PROPINSI/PROVINCE 2.258 3.626 1.592 7.476 799 220 12.457
11. J A W A B A R A T
Kab. Bogor 764 692 210 1.666 201 290 9.884
Kota Bogor - - - - - - -
Kab. Sukabumi 357 5.484 1.618 7.459 1.663 303 24.466
Kota Sukabumi - - - - - - -
Kab. Cianjur 518 1.044 929 2.491 410 393 8.688
Kab. Majalengka 697 848 280 1.825 285 336 24.059
Kab. Kuningan 1.284 1.094 286 2.664 229 209 9.951
Kab. Cirebon 18 20 8 46 5 250 68
Kota Cirebon - - - - - - -
Kab. Indramayu - - - - - - -
Kab. Subang 96 723 397 1.216 217 300 9.625
Kab. Purwakarta 682 1.013 145 1.840 398 393 2.507
Kab. Karawang 2 13 - 15 5 385 46
Kab. Bekasi - - - - - - -
Kab. Bandung 99 566 119 784 116 205 4.460
Kota Bandung - - - - - - -
Kab. Sumedang 216 1.806 910 2.932 571 316 11.567
Kab. Garut 497 1.933 337 2.767 658 340 7.339
Kab. Tasikmalaya 607 1.600 368 2.575 480 300 15.842
Kota Tasikmalaya 1 2 1 4 0 245 94
Kab. Ciamis 995 762 516 2.273 114 150 7.575
Kota Banjar 3 2 2 7 0 200 65
Kab. Bandung Barat 334 414 74 822 121 292 3.287
PROPINSI/PROVINCE 7.170 18.016 6.200 31.386 5.474 304 139.523
12. B A N T E N
Kab. Lebak 492 4.794 511 5.796 1.804 376 12.875
Kab. Pandeglang 489 1.954 2.402 4.846 228 116 3.194
Kab. Serang 326 1.435 540 2.301 440 306 232
Kab. Tangerang - 160 - 160 5 32 150
Kota Cilegon 2 3 3 8 0 67 16
Kota Serang 15 24 81 120 0 2 85
Kota Tangerang Selatan - - - - - - -
Kota Tangerang Selatan - - - - - - -
PROPINSI/PROVINCE 1.324 8.370 3.537 13.231 2.477 296 16.552
Kab. Sumbawa - - - - - - -
Kab. Dompu - - - - - - -
Kab. Bima - - - - - - -
Kota Mataram - - - - - - -
PROPINSI/PROVINCE 1.371 1.002 385 2.758 135 135 4.062
18. NUSA TENGGARA
TIMUR
Kab. Manggarai Timur 2.624 1.147 1.052 4.823 374 326 8.752
Kab. Sumba Barat Daya 605 500 312 1.417 156 312 1.922
Kota Kupang - - - - - - -
PROPINSI/PROVINCE 7.583 6.295 2.128 16.006 1.859 295 25.140
Kab. Landak - - - - - - -
Kab. Sanggau - - - - - - -
Kab. Sekadau - - - - - - -
Kab. Melawi - - - - - - -
Kab. Ketapang - - - - - - -
Kab. Kapuas - - - - - - -
Kota Palangkaraya - - - - - - -
Kab. KaƟngan - - - - - - -
Kab. Seruyan - - - - - - -
Kab. Sukamara - - - - - - -
Kab. Lamandau 19 - - 19 - - 40
PROPINSI/PROVINCE 20 1 3 24 0 118 103
24. GORONTALO
Kab. Bone Bolango 1.370 909 214 2.493 273 300 1.844
Kab. Gorontalo 1.539 732 577 2.848 212 290 2.094
Kab. Gorontalo Utara 1.230 845 29 2.104 262 310 1.449
Kab. Boalemo 745 42 - 787 13 310 395
Kab. Pahuwato 597 39 12 648 12 308 258
PROPINSI/PROVINCE 5.481 2.567 832 8.880 772 301 6.040
25. SULAWESI TENGAH
Kab. Donggala 39 3.823 221 4.083 1.444 378 2.414
Kab. Sigibiromaru - 67 93 160 24 358 319
Kab Parigi Mountong 664 2.807 159 3.630 644 229 3.435
Kab. P o s o 242 459 791 1.492 158 344 835
Kab. Morowali 425 463 176 1.064 79 171 254
Kab. Banggai 1.268 1.303 102 2.673 360 276 1.926
Kab. Banggai Kepulauan 1.625 3.751 311 5.687 183 49 4.086
Kab. Toli-Toli 2.470 17.737 5.571 25.778 6.845 386 24.646
Kab. Buol 407 1.295 98 1.800 353 273 1.009
Kab. Tojo Una-una 175 1.612 420 2.207 600 372 1.114
PROPINSI/PROVINCE 7.315 33.317 7.942 48.574 10.690 321 40.038
26. SULAWESI SELATAN
Kab. L u w u 1.008 11.881 1.400 14.289 4.726 398 10.799
Kab. L u w u Utara 19 147 108 274 57 388 668
Kab. Luwu Timur 16 35 10 61 7 200 130
Kab. Palopo 358 489 775 1.622 110 225 1.254
Kab. Tanatoraja 880 789 520 2.189 127 161 3.922
Kab. Toraja Utara 29 411 452 892 50 122 1.731
Kab. Bone 665 2.779 97 3.541 1.330 479 5.055
Kab. Soppeng 10 177 55 242 53 299 493
Kab. W a j o 8 1.859 2.172 4.039 776 417 9.892
Kab. Sinjai - 3.607 1.864 5.471 1.053 292 9.892
Kab. Bulukumba 806 2.878 1.396 5.080 858 298 9.085
Kab. Selayar 137 768 235 1.140 125 163 1.317
Kab. Bantaeng 80 491 38 609 147 299 1.449
Kab. Jeneponto 17 145 40 202 19 131 573
Kab. Gowa 9 311 117 437 101 325 1.456
Kab. Maros 3 8 4 15 2 250 66
Kab. Pangkajene Kepulauan 3 16 8 27 5 313 68
Kab. Barru 127 150 85 362 30 200 606
Kab. PinrangKab. Pinrang 60 91 256 407 35 385 408
Kab. Sidenreng Rappang 2 1.797 140 1.939 506 282 2.248
Kab. Enrekang 581 1.182 801 2.564 419 354 5.989
PROPINSI/PROVINCE 4.818 30.011 10.573 45.402 10.536 351 67.101
B. INTERNASIONAL