SREDNJA ŠKOLA POLJOPRIVREDE,

PREHRANE, VETERINE I USLUŽNIH

DJELATNOSTI

HEMIJA
 Radila: Kasapović Selma

AZOT
Azot, nitrogen ili dušik jeste hemijski element sa atomskim brojem 7 i
hemijskim simbolom N. Simbol je izveden iz latinskog naziva nitrogenium.
- U periodnom sistemu elemenata nalazi se u 15 grupi periodnog sistema
elemenata i 2 periodi.
- Ima 5 valentnih elektrona a u jedinjenjima je najčešće trovalentan ili
petovalentan.
- Spada u nemetale
- Njegova relativna atomska masa iznosi 14.007

- U elementarnom stanju, azota u prirodi najviše ima u atmosferi i to oko

78%
- Najzastupljenija jedinjenja azota su soli nitratne (azotne) kiseline -
NITRATI i AMONIJAK
- Azot je također i biogeni element jer ulazi u sastav proteina
 Strukturna formula nitratne kiseline Izgled molekule amonijaka

 FIZIČKA SVOJSTVA AZOTA:

- Azot je gas bez boje, mirisa i ukusa
- U vodi se rastvara slabije od kiseonika
- Ne gori i ne podržava gorenje
- Na -196℃ prelazi u tečno agregatno stanje

Azot u tečnom stanju (eng. Liquid Nitrogen)

HEMIJSKA SVOJSTVA AZOTA:

- Zbog velike stabilnosti molekula azota - atomi su povezani trostrukom
kovalentnom vezom, azot je na sobnoj temperaturi jako stabilan I slabo
reaktivan.

PRIMJENA AZOTA:
- U tečnom stanju se koristi u medicini i kozmetologiji
- Najznačajnija primjena azota je za sintezu njegovih jedinjenja, posebno
amonijaka
- Također se primjenjuje kao mineralno đubrivo u poljoprivrednoj industriji
JEDINJENJA AZOTA:
- Sa kiseonikom gradi pet različitih oksida - tri neutralna i dva kisela
- Kiseli oksidi su azot (III) oksid i azot (IV) oksid koji reaguje sa vodom i
gradi NITRATNU ili AZOTNU kiselinu
 AZOTOVI OKSIDI I NITRATNA KISELINA
N2O - azot (I) oksid
NO - azot (II) oksid
N2O3 - azot (III) oksid
NO2 - azot (IV) oksid
N2O5 + H2O → 2HNO3
azot (IV) oksid voda nitratna kiselina

 AMONIJAK - Azotna baza

Azot reaguje sa vodonikom gradeći gas, karakterističnog oštrog i
neprijatnog mirisa koji se naziva AMONIJAK.
 3H2 + N2 → 2NH3

Amonijak je spoj dušika i vodika formule NH3. Pri normalnoj temperaturi i

tlaku amonijak je bezbojan plin, oštra, karakteristična mirisa, lakši od zraka,
lako topljiv u vodi. Toksičan je i korozivan prema pojedinim materijalima.

BAZE
Pod pojmom baza se najčešće podrazumijeva vodena otopina koja može
primiti protone vodika. Baze su spojevi metala i hidroksilne grupe OH.
Baze su također oksidi i hidroksidi metala. Osim toga, baze općenito
podrazumijevaju bilo koji spoj, koji otopljen u vodi, daje otopinu čiji je pH
veći od 7.0. Primjeri baza su natrijev hidroksid i amonijak. Baze se
dokazuju indikatorima, kao što su: lakmus papir, fenolftalein, metil oranž.
Baze su hemijska suprotnost kiselinama. Reakcija između kiselina i baza
naziva se neutralizacija. Baze i kiseline su suprotne jer kiseline povećavaju
koncentraciju oksonijevih (H3O+) iona, dok baze smanjuju ovu
koncentraciju. Baze reagiraju s kiselinama pri čemu nastaju voda i soli (ili
njihove otopine).
Koncept baze je prvi put u kemiju uveo francuski kemičar Guillame
François Rouelle 1754. godine. On je primjetio da kiseline stvaraju soli
samo kad ih se pomiješa s određenim tvarima.
Neka općenita svojstva baza su:
-Skliske i pjenaste na dodir, zbog saponifikacije lipida u ljudskoj koži
-Koncetrirane i snažne baze su kaustičnog (korozivnog) djelovanja na
organske tvari i snažno reagiraju s kiselinama
-Vodene otopine ili rastaljene baze disociraju na ione i provode struju
 -Reagiraju s indikatorima: lakmus papir poplavi, fenolftalein postane
ružičast.

SOLI
Soli su hemijski spojevi kristalne građe s ionskom vezom građeni od
kationa (metalnih atoma) i kiselinskog ostatka. Otopina soli u vodi je
elektrolit, tj. provodi električnu struju. Nazivi se izvode prema imenu
kiseline od koje je baza nastala (npr. natrijev klorid - NaCl - od kloridne
kiseline - HCl). Soli se izvode iz kiselina i građene su od: metala i
kiselinskog ostatka. Soli su čvrste tvari, različito rastvorljive u vodi.
Soli se dobivaju na nekoliko načina:

 metal + nemetal → sol

 metal + kiselina → sol + vodik
 metalni oksid + kiselina → sol + voda
 baza + kiselina → sol + voda (neutralizacija)
 ionska izmjena
 istiskivanje slabije kiseline jačom
Svojstva soli

 Neke soli se otapaju u vodi.

 Neke soli se ne otapaju u vodi.
 Vodene otopine soli provode struju-elektrolitne otopine

Formula soli Kemijsko ime Uobičajeni naziv Topljivost u vodi

NH4Cl Amonijev klorid Salmijak Topljiva

CuSO4 · 5 H2O Bakrov(II)sulfat pentahidrat Modra galica Topljiva

CaCO3 Kalcijev karbonat Vapnenac Gotovo netopljiv

CaSO4 · 2 H2O Kalcijev sulfat dihidrat Sadra ili gips Gotovo netopljiva

NaHCO3 Natrijev hidrogenkarbonat Soda bikarbona Slabo topljiva

NaCl Natrijev klorid Kuhinjska (morska) sol Topljiva

NaNO3 Natrijev nitrat Čilska salitra Topljiva

KNO3 Kalijev nitrat Kalijska salitra Topljiva