Departemen Matematika
FMIPA IPB
Bogor, 2018
4 Latihan Soal
y = ex , x = ln y
y = ln −1 x = e x
y=x
e
1 y = ln x
1 e
eln x = x, x > 0
(2)
ln ex = x, x 2 R
Teorema
Jika x, y adalah bilangan real, maka
1. ex+y = ex ey
ex
2. ex y = (3)
ey
x y = ex y
3. ( )
e
dy
y = ex , = ?
dx
Kedua ruas dilogaritmakan: ln y = ln (ex ) = x
Cara I: turunkan langsung terhadap x:
ln y = x
1 dy dy
=1) = y = ex .
y dx dx
Dx ex = ex
(4)
Dx eu = eu Dx u
R
ex dx = ex + C (5)
Contoh
Hitung
d 2 +1
1 dx e3x
R x2 +1 dx
2 xe
De…nisi
Fungsi eksponensial umum dengan basis a 2 R
f (x) = ax
Kaitan:
y = ax , x = loga y
x
Berdasarkan kesamaan ax = eln a = ex ln a , diperoleh
d x
a = ax ln a
dx
d u du (6)
a = au ln a
dx dx
Z
ax
ax dx = +C (7)
ln a
y = loga x , x = ay
ln x
x = ay , ln x = y ln a , y =
ln a
ln x
y = loga x , (8)
ln a
ln x dy 1
y = loga x = ) =
ln a dx x ln a
1
Dx loga x =
x ln a
1 (9)
Dx loga u = Dx u
u ln a
De…nisi
1
1 y = sin x , x = sin y, y 2 [ π/2, π/2]
2 y = cos 1x , x = cos y, y 2 [0, π ]
3 y = tan 1x , x = tan y, y 2 ( π/2, π/2)
(Departemen Matematika FMIPA IPB) Kalkulus Bogor, 2018 17 / 28
Fungsi Trigonometri Invers
Solusi:
y = tan 1x , tan y = x
dy
sec2 y =1
dx
2
dy 1 1 1
= = cos2 y = p =
dx sec2 y 1 + x2 1 + x2
(Departemen Matematika FMIPA IPB) Kalkulus Bogor, 2018 18 / 28
Fungsi Trigonometri Invers
1 1
Dx sin x= p , jxj < 1
1 x2
1x 1
Dx cos = p , jxj < 1
1 x2
1x 1
Dx tan =
1 + x2
1 (10)
Dx cot 1 x =
1 + x2
1
Dx sec 1 x = p , jxj > 1
jxj x2 1
1x 1
Dx csc = p , jxj > 1
jxj x2 1
Contoh
Buktikan bahwa
Z
1 1 1 x
dx = tan + C, a 6= 0.
a2 +x 2 a a
Contoh
Hitung integral berikut:
Z π/2
sin x
dx.
0 1 + cos2 x
Bahan Responsi
Bahan Responsi
Soal
Hitung
d
1 dx e2x+1 ln x
d x
2 dx (xx ) dengan membuat xx = eln x = ex ln x dan tunjukkan hasilnya
sama dengan menggunakan penurunan logaritmik
R ln 3 2x
3
0
e dx
Bahan Responsi
Soal
Buktikan bahwa
Z
1 1 x
p dx = sin + C, a > 0.
a2 x2 a
Bahan Responsi
Soal
Hitung integral berikut: Z
x+4
dx.
x2 + 4
Telaah Konsep
p p
1 π 2
= e 2 ln π .
2 Jika a < b, maka ea < eb .
3 ln 2ex+1 ln (2ex ) = 1, x 2 R.
4 Fungsi invers dari y = 1 + ex adalah y = ln (x 1) .
d e e
5 dx (x ) = x .
Z e2
1
6 dx = 2.
1 x
d
7 dx (5x ) = x 5x 1 .
1
8 sin 1 x = .
sin x
Tentang Slide