OPISYAL NA NEWSLETTER NG DEPARTAMENTO NG FILIPINO NG

KOLEHIYO NG MALALAYANG SINING NG PAMANTASANG DE LA

SALLE—MAYNILA

A L I N A Y A
Departamento ng Filipino Pebrero 22, 2008 Tomo 1, Blg.1

AL IN AYA , IN IL U NS AD

Silip Pinoy
Ang katawagang “Aeta,”
“Ayta,” “Ita,” at “Ati” ay
p i na ni ni wal a an g n a ng -
galing mula sa wikang
Malay na “hitam,” na nan-
gangahulugang “itim,” Sa
realidad, ang salitang
Aeta ay nangangahu-
lugang “m ga tao/
mamamayan.”
(CCP Encyclopedia for
Culture and Arts, Vol. 1)
Ambag-salita
Asbar – (pang.), asbaran:
pandiwa; palo pagpalo; gulpi,
paggulpi.
Asbaran ang batang sutil.
(Vicassan’s Pilipino-English,
Dictionary)
I
n i l u n sad ang
kau n a- u n ah an g
pandepartamen-
tong online news-
letter, ang Alinaya, sa
De La Salle University—
Maynila noong ika-22
ng Pebrero para sa
Taong Pampaaralang
2007-2008 na papat-
nugutan nina Prop.
Nonon Carandang at
Prop. Joel Orellana.
Ang Alinaya ay
naglalayong maghatid
ng pinakabagong bali-
tang pandepartamento
ng Filipino, editoryal at
kolum, mga lathalain
ukol sa kultura, sining
at wika, pagbati, tam-
pok na mga manunulat,
sari-saring rebyu, tinig
ng mga mag-aaral, butil
kaalaman at kaledaryo
ng aktibdad ng Departa-
mento ng Filipino.
Ang pagbubuo
ng isang online newslet-
ter ay ideya ni Dr. Rho-
derick Nuncio, ang Ta-
gapangulo ng Departa-
mento ng Filipino at
nabigyang-ngalan ni Bb.
Maan Caampued, ka-
samahang fakulti.
Inaasahang
magpatuloy ang pagla-
lathala ng Alinaya habang
itinataguyod nito ang wika
at kulturang Filipino.
PASKO SA
DEPARTMENTO
Ipinagdiwang ng Departa-
mento ng Filipino ang tau-
nang Christmas party
noong ika-18 ng Disyem-
bre 2007 na ginanap sa
Gusaling Andrew Gon-
zalez ng Pamantasang De
La Salle.
Nagkaroon ng munting
salu-salo at programang
kinapalooban ng mga
palaro at pagtatanghal.

MGA
Sangandiwa Worksyap 2007, Tagumpay!
NILALAMAN
Matagumpay na naidaos ang
Balita 2 kauna-unahang Sangandiwa
2007: Worksyap ng mga
Opinyon 3 Kritikal na Gradwadong
Pag-aaral sa Araling Fili-
Pagbati 4 pino nitong nagdaang No-
byembre 7-10 sa Pamanta-
Kolum 5 sang De La Salle – Maynila
na inisponsor ng Departa-
Balik-tanaw 2401 6 mento ng Filipino at ng
Emergent Research Group
Pelikula /Tamp ok 7 on Language Media & Cul-
ture ng Kolehiyo ng Mala-
Balik-tanaw 8 layang Sining. Layunin ng
9 worksyap na ito na sanayin
Balik-tanaw
at hubugin ang mga grad-
Patuloy 9-14 wadong kalahok na maging
15
kritiko, iskolar, at publikong
Tiki m sa Berso
intelektuwal sa kani-
Pagbati 16 kanilang larangan na may
pagsasaalang-alang din sa
diskurso at praktis ng inter/
multidisiplinaring riserts.
Napiling gradwadong kala-
hok sina Moreal Camba
(University of Asia and the
Pacific), Evangeline Encabo
(DLSU), Wennielyn Fajilan
(UP-Diliman), Louie Jon
Sanchez (DLSU), Vincent
Tan (DLSU), Aurora Tirad
(Polytechnic College of Ma-
rikina), Clod Marlan Yam-
bao (UP-Diliman), at Winton Ang Koro. Larawang reku-
Ynion (DLSU). werdo ng Christmas party
ng Departamento ng Fili-
Tinalakay ng mga grad- pino. (Kaliwa-Kanan) Dr.
wadong kalahok ang kani- Nuncio, Prop. Ynion, Dr.
kanilang papel tungkol sa Mendoza, Dr. Hererra at
Sundan sa pahina 11 Prop. Amante
 A L I N A Y A Pahina 2

Nuncio, 6 pa sa Panayam Lumbera

P INANGUNAHAN ni Dr. Rhod Nuncio, Tagapangulo ng Departamento ng Filipino, ang

listahan ng mga nagbasa ng papel sa Seryeng Panayam 2007-08: Bienvenido Lumbera
dito sa Pamantasan.

May titulong "Si Bienvenido Lumbera bilang Publikong Intelektwal at ang Pagsasalarangan
ng Sosyolohiyang Filipino" ang papel ni Nuncio na binasa noong Enero 30 sa Tereso Lara
Seminar Room.

Bukod kay Nuncio, may anim pang indibidwal ang nakapagbasa ng kanilang papel sa
naturang seryeng panayam na taun-taon at proyekto ng Departmento ng Filipino.

Sa Panayam Lumbera. Kasama
sa larawan (mula kaliwa-
kanan) Dr. Bienvenido Lum-
bera, Dr. Nuncio, Prop. En-
cabo, Prop. Nobleza, Prop.
Festin at Prop. Caampued.
- evc
Sinimulan ni Prop. Dexter Cayanes ang serye sa kanyang papel na "Pananagisag ng Salaysay
at Alaala: Si Bienvenido Lumbera, Ang Bayan at ang Magasing Sagisag sa Imahinatibong
Yugto ng Batas Militar (1975-1979)" noong Hunyo 20, 2007 sa Ariston Estrada Seminar
Room.
Kabilang sa ibang nagbasa sina Kristian Cordero ng Ateneo de Naga University (Manong
Manoy: Isang Pagbasa sa Papel ni Lumbera sa Kontemporaryong Literatura sa Bicol) noong
Hunyo 25; Prop. Louie Sanchez (Ang Dating ng mga Tula ni Bienvenido Lumbera) at Prop.
Rowena Festin (Ang Estetika ng Ambahan at ang Maaari Nitong Kontribusyon sa 'Dating' ni
Lumbera) noong Setyembre 25, 2007;

Sundan sa pahina 4...

LUNSAD-AKLAT NG DEPARTAMENTO NG FILIPINO

M atagumpay na inilunsad ng Research and Publications Office ng

Kolehiyo ng Malalayang Sining ng DLSU-Maynila ang mga bagong
aklat sa isang programang pinamagatang Paglulunsad: Mabiyayang Aklat
ng Malalayang Sining noong ika-5 ng Disyembre 2007 sa Silid 508 ng
Gusaling Yuchengco.
Tampok sa mga inilunsad na aklat ay ang akda ng dalawang manunulat-
propesor ng Departamento ng Filipino na sina Dr. Fanny A. Garcia at Prop.
Nonon Villaluz Carandang.
Inihahandog ni Dr. Garcia ang kanyang dalawang akdang pinamagatang
Buhay Pinoy: mga piling interbyu’t artikulo (UST Publishing House) at San-
daang Damit: 16 na Maikling Kuwento (The University of the Philippines
Press).
Samantalang ang aklat na Lahi ni Adan, Kuba at Iba pang Kuwento (UST
Publishing House) naman ang pamagat ng bagong aklat ni Prop. Caran- Pabalat-aklat ng mga
dang. Ito rin ay ang kasunod-katambal na aklat ng naunang aklat niyang pina ka ba gong a kl at
nina Nonon V. Caran-
Angkan ni Eba, Las Ingratas at Iba pang Kuwento (UST Publishing House).
dang at Dr. Fanny Gar-
Kasamang inilunsad ang aklat ng mga propesor sa kolehiyo na The Bearer cia, dalawa sa mga
of Fax Americana: The Philippine Career of William H. Taft, 1900-1903 ni inilunsad ng Kolehiyo
ng Malalayang Sining
Dr. Rene R. Escalante, The Musical Arts in the New Society ni Dr. Antonio
ng DLSU-Maynila bago
Hila, Latay sa Isipan: Mga Bagong Tulang Pilipino nina Dr. Cirilo F. Bautista matapos ang taong
at Prop. Allan Popa, at Komposo ni Dandansoy: Mga Kuwento sa Hiligaynon 2007.
at Filipino ni Prop. Genevieve L. Asenjo.
-evc
Pahina 3 TOMO 1, BLG.1

E D I T O R YA L / B O S E S P I N O Y
Gamitin at Linangin

S aan nga ba hahantong ang kinabuksan ng Filipino kung ang iilan na nasa kapangyarihan ang nagtutulak
dito sa banging nilikha ng imperyalismong kumokontrol sa lipunan?

Sabi nila, Ingles ang maghahatid sa atin sa kasaganaan at katiwasayan tulad ng sinasabi ng gobyerno ni Ar-
royo at ng ilan niyang galamay sa Kongreso. Lumalawak na ang imperyo ng call center sa bansa na bahagi ng
pormularyo ng kasalukuyang administrasyong.Hindi nga malayong maging kabisera na tayo ng call center sa
Asya o maging sa daigdig.

Sundan sa pahina 13

BUHAY NA NAMAN SI IMAHENYO

B uhay na naman si pagtataka, marami pa rin sama ang aking ikatlong

Imahenyo.
Hindi ko ito inaasahang
mangyari kung hindi lang
ako kinausap ni Dr. Rhod
Nuncio para maging pat-
nugot ng unang online
newsletter sa unibersidad.
Totoong dati ko nang ginus-
tong gawing proyektong
pandepartamento ito,
subalit sadyang abala ako
sa napakaraming gawain.
Ang nakakatawa at naka-
akong ginagawa sa kasa-
lukuyan, tulad ng aking ‘di
matapus-tapos na diser-
tasyon, pagkatha ng mga
kuwento, pagkanta ka-
sama ang koro at ang
panonood ng napakaram-
ing pelikula (pinirata man
o legal).
!!!
Sa unang araw ng Marso,
muli ko na namang
susubukang umawit ka-
koro. Manood kayo!
!!!
Masarap mabuhay kung
may minamahal. Pero kung-
minsan masarap ding ma-
buhay kung may pagpapa-
halaga ka sa sarili at pag-
iisa.
IMAHENYO
Maligayang araw at buwan ni Nonon Villaluz
ng pag-ibig. Carandang
Sundan sa pahina 10

AK O ’Y MUNT ING T IN IG .
Habang namamayagpag
ang Gullas Bill sa Kon-
greso, naiipit ang bansa sa
mga expose ng
‘Probinsyang Intsik’ sa
Senado.
Kasing komplikado ng mga
binitiwang pahayag ni Jun
Lozada ang sitwasyon ng
wikang Filipino bilang pan-
gunahing wika sa pagtu-
turo.
Kaya minabuti kong han-
guin ang mga saloobin ng
aking mga estudyante sa
Fildlar EA at ilatag sa pitak
na ito na magpapatunay
na buhay na buhay ang
ating pag-asa sa wika sa
hinaharap.
Sila ang tinatawag na mga
‘bagong intelektwal’ na
magpapayabong ng Fili-
pino upang makamit ang
minimithing respeto nito
sa kabuuan. Nagmula sila
sa Kolehiyo ng Inhen-
yeriya, nasa unang taon
ngunit tila marami nang
pinagdaaanang debate
tungkol sa kahihinatnan
ng wika sa hinaharap.
April Mulingtapang (MEM-
BME) – “Hindi maitatanggi
na marami pang balakid
bago makamit ng mga
Pilipino ang kaunlaran sa
pamamagitan ng wikang
Filipino.
Kailangan nang malawa-
kang pagbubuklod tungo Kolum
sa iisang hangarin –— ni Joel Orellana
Sundan sa pahina 11
 A L I N A Y A Pahina 4

PA G B AT I N G D E K A N O

K ahit kailan pa man,

Dr. Antonio Contreras
Dekano, Kolehiyo ng
Malalayang Sining,
kilala ko ang Filipino
sa pagiging aktibo sa mga
gawaing pangkolehiyo at
unibersidad. Hindi maita-
tangging isa ito sa mga
departamentong aking
kinawiwilihang subayba-
yan ang mga aktibong
fakulti. Kahit sa larangan
man ng pananaliksik, pag-
papalimbag ng mga
manuskrito at aklat, par-
t i si pas yo n s a mg a
panayam, palihan at kum-
perensya, sadyang angat
ang mga taga-Filipino De-
partment.
pamamahayagan. Lalo pa’t
ginagamit ng newsletter
ang wikang Filipino at nag-
Kaya nga’t hindi na
tatampok ng kultura at
nakagugulat na manguna
sining ng ating bansa.
na naman sa panibagong
inobasyon ang departa- Sundan na nga nawa ang
mento sa paglulunsad ng proyektong ito ng iba pang
kauna-unahang online departamento, lalo’t batid
newsletter sa kolehiyo. kong madami ang maaaring
maging tampok na talino at
Ito ay isang sintomas na
kakayahan ng mga fakulti
ang mga kasapi sa depar-
at mag-aaral, at maging ang
tamento ay sensitibong
mga guro na tagapagta-
mga kaganapan sa bawat
departamento ng kolehiyo
guyod ng wika at may pag-
na dapat maisulat at mai-
kilala sa kahagahan ng
paalam sa mga kasapi sa
komunikasyon at sa
kolehiyo .

P AM B AN S AN G S E M I N AR 2 0 0 8 At magpatuloy pa sana ang

maraming tomo ng newslet-

I NILUNSAD na ng Departamento ng Filipino ng Pamantasang De La Salle ang taunang Pambansang

Kumperensiya, Seminar-Worksyap sa Wikang Filipino na gaganapin sa Mayo 5-7 ngayong taon.
Sa pakikipagtulungan ng Sentro ng Wikang Filipino (SWF), ang kumperensiya ay may temang
ter na Alinaya.
Binabati ko ang departa-
"Mabunga at Makabuluhang Filipino: Inter/Multidisiplinaring Pagtuturo ng/sa Filipino." mento ng Filipino, lalung-
Idaraos ang tatlong araw na kumperensya, na may layuning mapataas ang antas ng paggamit ng wikang lalo na ang Pamatnugutan
Filipino sa pagtuturo at mapalalim ang kamalayan sa paggamit nito sa iba't ibang disiplina. ng Alinaya newsletter!
Tatlong libong piso (P3,000) ang bayad sa rehistrasyon bawat kalahok para sa kit (na naglalaman ng
libro, jornal at handouts) at pagkain sa loob ng tatlong araw. Ang tema ng Pambansang
May endorsement ni Commission on Higher Education (CHED) Chairman Romulo L. Neri ang kum- Seminar sa taong 2008,
perensya. "Mabunga at Makabuluhang
Para sa karagdagang impormasyon, maaaring makipag-ugnayan kay Dr. Rhoderick Nunco, Tagapan- Filipino: Inter/
gulo ng Departamento ng Filipino, Pamantasang De La Salle, sa telepono bilang 524-4611 loc. 509 o Multidisiplinaring Pagtuturo
552 (telefax). ng/sa Filipino."

Mula sa pahina 2, Nuncio...

Prop. Louie Vicente Amante (Indie…Kamera…Lumbera: Sipat ala-Bien Lumbera sa Agenda ng Philippine Independent Cin-
ema) at Prop. Vincent Lester Tan (Ang Kritikang Lumbera sa Pelikulang Filipino: Isang Paglalapat sa mga Pelikulang Mano
Po) noong Nobyembre 10, 2007;

Dr. Loduvico Lacsamana ng University of Asia and Pacific (Katotohanang Hindi Mapagsasarhan: Kritika at Praktika sa
Tulang 'Biyahe' ni Bienvenido Lumbera) noong Disyembre 12, 2007; at Prop. Marian Caampued (Paghubad ng Sarsarita ng
Amianan: Pagtatanghal ng Panitikang Bernakular) noong Enero 13.

May dalawa pang panayam ang nakalinya para sa taong bago ang Pantugong Lektyur para sa Seryeng Panayam sa Marso 14
ng Pambansang Alagad ng Sining at Panitikan na si Lumebra.

Magbabasa rin ng kanilang papel sa seryeng panayam sina Dr. Eugene Evasco (Pebrero 29) at Dr. Rosario Torres-Yu (Marso
7) ng Universidad ng Pilipinas.

-Joel Orellana
Pahina 5 TOMO 1, BLG.1

Tatlong Agenda sa Filipino

Sa dinami-dami nang tina-
hak kong landas sa akade-
mya, natutuwa akong na-
padpad ako sa larang ng
wika at araling Filipino.
Nakapagturo na ako ng
pilosopiya, art appreciation,
literatura ng mundo at ng
Pilipinas, Ingles, kasay-
sayan, communication re-
search, strategic at organi-
zation management sa iba’t
ibang kolehiyo’t unibersi-
dad noong ako’y parttimer
pa lamang at hindi pa nata-
talisod sa pintuan ng
Pamantasang De La-Salle.
Naalala ko noong 2001,
walk-in applicant lamang
ako dito habang nasa
CHED Zonal Research
conference ako noon. Nag-
bakasakali akong mag-
aplay sa Kolehiyo ng Mala-
layang Sining. Agad naman
akong ininterbyu ni Dr.
Estrelita Gruenberg, dating
dekano, at sinabihang ta-
tawagan na lamang ako.
Hindi pa umaabot ang isang
araw at tinawagan ako ng
sekretarya’t kailangan na
raw akong mag-demo sa
Departamento ng Filipino.
Dito na nagsimula ang ma-
kulay at masayang pagtu-
turo ko ng Filipino.
Noong iskulyir 2002-2003
sa pamumuno ng dating
tagapangulong Dr. Janet
Tauro-Batuigas, nabuo ang
bagong programang ander-
grad ng departamento – ang
AB Philippine Studies ma-
jor in Filipino in Mass Me-
dia. Sa ganitong hakbang
umiba ang tunguhin ng
kurikulum ng Filipino sa
DLSU. Halos lahat ng digri
at general education subject
na Filipino ay nakatutok
lagi sa tambalang wika’t
panitikan. Isang radikal at
makabagong hakbang ang
p a g t u t o k s a m i d ya
(pagsulat, pagsasalin,
pananaliksik sa midya) ng
aming departamento. Ito
ang natatanging kaakuhan
ng aming departamento
kumpara sa ibang kolehi-
yo’t unibersidad.
Kritika sa Tabi-tabi
Sa panahon ng tagapangu- ni Dr. Rhoderick Nuncio
long Dr. Fanny A. Garcia,
itinuloy ang pagbabagong
kurikular at dito isinilang
ang bagong gradwadong
programa. Instrumental din
naman ako sa pagbabagong
ito dahil ako noon ang na-
kaupong koordineytor sa
Sundan sa pahina 11

personalpulitikal
ni Dr. Fanny Garcia
Pamana ng Dekada 70
Noong bata pa ako, depende
sa maaaring maging dahilan
ng pagsundot sa mga alaala,
ay may mga pagkakataong
napupunta sa panahon ng
Hapon ang pagkukuwento
ng aking ina. Maaaring
tungkol sa pagkain: napili-
tan daw silang kumain ng
‘sisid’-rice, bigas na it-
inapon ng mga Hapon/
Japanese sa dagat para gu-
tumin ang mga Filipino;
ang sinisid na bigas ay bina-
banlawan nang ilang beses,
ibibilad, at saka isasaing.
“Mapait,” sabi ng ate ko na
72 na ngayon, panahon ng
kanyang kabataan ang pana-
hon ng Hapon. Mas su-
misipa ang paglalarawan ng
aking ina (namatay noong
1999 sa edad na 92),
“Pagdighay mo, amoy-
utot!” May mga kuwento
sila sa akin tungkol sa mga
lalaking kamag-anak at
kapitbahay na ikinulong,
ang iba’y pinatay; ng ilang
araw at gabing pagtatago
nilang mga kamag-anak ko
sa mga ginawa nilang air-
raid shelter; ng pagkaka-
roon ng mga galis at sugat,
lalo na ng bakokang na nag-
iwan sa binti ng peklat na
ga-platito ang laki (may
ganitong pamana ang isa
pang ate ko).
Kalaunan, mamumulat pa
ako sa lalo’t higit na dahas
at bangis ng tinawag na
Panahon ng Hapon sa
pamamagitan ng mga libro
at pelikula. Mas matitindi
pa nga ang mga dinanas ng
mga iba nating kababayan:
marami silang pinugutan ng
ulo, o basta na lamang
nawala; mga tila bangkay
na pinalakad sa tinawag na
Death March sa Bataan;
mga babaeng ginawang
parausan ng mga sundalong
Hapon—‘comfort women,’
kung tawagin—at ayon na
rin sa testimonya ni Lola
Rosa Henson ay trak-trak
ng mga sundalo ang pinilit
silang pagserbisyuhan (isa
lamang si Lola Rosa sa
maraming kaso ng hindi pa
nireregla ay hinuli para
makasama ng mga iba pang
comfort women).
Kung wala ang ganitong
mga alaala sa pamamagitan
ng mga ganitong kuwento
at dokumentasyon, madal-
ing baluktutin ang katoto-
hanan at kasaysayan.
Sundan sa pahina 12
 A L I N A Y A Pahina 6

Ang Walang Katapusang Balitaktakan

hinggil sa Wikang Pambansa at sa Wikang Panturo

ni Dr. Fanny Garcia
(Ang sumusunod ay isang pagmu-
muni-muni ng sumulat matapos
dumalo sa isang programa para sa
mga nagwagi sa isang katatapos
na pampanitikang kontes para sa
iba’t ibang wika ng Pilipinas. Ang
kontes ay sa pagtataguyod ng
isang pangwikang institusyon nag
gobyerno. Sa nasabing programa,
ang kasalukuyang pinuno ng nasa-
bing institusyon ay nagbasa ng
kanyang pambungad na
sa posisyon ni Presidente
Gloria M. Arroyo at kasalu-
kuyang Education Sec. Jesli
Lapus na Ingles at Ingles
lang ang gawing wikang
panturo sa ating sistema ng
edukasyon—na sa katu-
nayan ay isang paglabag
mismo sa probisyong pang-
wika ng ating Konstitusyon,
idadag ding isang tagibang
na pagpanig sa gahum na
wikang Ingles.)
nilang wikang pamban- bibigay-halaga sa iba’t
sang Filipino? Pilipino? ibang wika ng Pilipinas.
Tagalog? Ang kilusan ng dekada
Hindi rin daw katang- 70, sa gabay at simulaing
gap-tanggap na ang mga
“paglingkuran ang samba-
ibang wika sa Pilipinas
yanan” ay kategorikal na
ay magsilbing tagapag-
yumakap sa kung ano ang
ambag, tagapagpayaman
mismong mga wikang
na lang sa wikang pam-
ginagamit ng mga karani-
bansang Filipino? Pili- wang tao—dahil ang pan-
pino? Tagalog? gunahing dapat pagling-
Lubos ang aking suporta kuran ay ang mas nakara-
sa kilusang gawing raming karaniwang tao—
matipuno’t mabulas ang na sa kontexto ng

I
pananalita, na isang pagbati sa
to ang panahon, sa
pagyabong at pagbulas ng malik-
paningin ng mga
haing pagsulat sa iba’t ibang wika
iba, ng pagpapagu-
sa Pilipinas, iyon nga lang, may
long sa kilusang
pilantik sa wikang pambansang
ibalik sa sentro ang naga-
Filipino na nagpailalim umano sa
hum, ginahum na iba’t
mga iba’t ibang wikang ito.
ibang wika sa Pilipinas.
At aling wika ang nang-
Bukod dito, may obserbasyon din
gahum? Anila, ang wi-
ang sumulat sa mga ibang taga-
kang pambansang Fili-
pagtaguyod ng kilusan na para sa
pino, na dati’y sa tawag
muling pagbangon ng iba’t ibang
na Pilipino, na batay na-
wika ng Pilipinas: May mga arti-
man daw sa Tagalog, o
kulante sa pagpuna sa gahum daw
Tagalog naman daw ta-
na wikang pambansang Filipino,
laga. Kaya ang tawag
pero kapansin-pansing tahimik sila
lahat ng wika sa Pilipi-
lipunang Pilipino ay ang
nas, gayunman, bakit at
mahihirap. Kailangang
paano nasentro sa wi-
makipag-usap at makipag-
kang pambansa ang
ugnayan sa wikang likas
atake ng paggahum
sa masang pinagsisilbi-
gayong ang wikang In-
han.
gles ang mas dominan-
Sa kilusan ng dekada 70,
teng wikang nanggahum, laging nasa sentro ang
nanggagahum dahil ito
wika ng mga ordinaryong
ang wikang gamit ng
tao—kaya ang lahat ay
mga edukado at ng mga
susunod sa liwanag nito:
may kapangyarihang
makikipag-usap sa
ekonomik at/o pulitikal?
Sa katunayan, hindi bago
ang kilusang itong nag- Sundan sa pahina 8

Aklat ni Job: Muni at Talang

Pangkultura

G a mit ang nagsa sal im ba ya ng

pamamamaraan ng pagtitig sa teksto
at pagdulog sa mga batayang teolohikal at
pangkultura, sinikap ng mambabasa
na suriin ang aklat ni Job at ang tema nito
ng dusa. Isa si Job sa pinakamadalas na
halimbawang karakter sa panitikan.
Maaari na ring sabihing isang naka-
mamanghang likha ng arketipo. Hindi na
rin katakataka: sa matamang pagbaling sa
kaniyang kasaysayan, mamamalas ang
mga punla ng mga laging hanap natin sa
mga salaysay ng ngayon—tulad ng kom-
pleksidad ng katauhan, mahusay na pa-
ghimay ng kaluluwa, tagisan na kung
tutuusi’y walang hanggan. Ang bertud
nito’y nakatanim di lamang sa gintong
karunungan nito bilang bahagi ng
pananampalataya, kundi maging sa
kasiningang larawan ng isang sumak-
abilang panahon.
Akda ni
Nalathala sa official newsletter ng De Louie Jon Sanchez
La Salle University-Manila: 2401, July
23, 2007, Volume 39, Number 05, pp.
4-6.
 Pahina 7 TOMO 1, BLG.1

PELIKULA

PUNTODEBISTA. Kabilang sa kategor- ang salitang ito, ay dahil ang katapan-

Isang ek sena sa pelikulang Bara ko.
Barako: Brave
Gabay sa panonood
ni Manolito Sulit
yang indie (independent), ang Barako
ay maituturing ding kauna-unahang full-
length na pelikulang Batangueño (sa
wika at kultura). Hindi tulad ng ibang
pelikula, indie man o mainstream, na-
katingin tayo rito sa mas malawak
(macro) na perspektiba ng lipunan, at
hindi sa mga isyung personal ng bawat
karakter. Bilang tagamasid (observer),
inaanyayahan ang manonood na gu-
mawa ng sarili niyang paglalagom
(deduction) at kung gayon, pati mga
posibleng kongklusyon sa kuwento.
SEXIST DAW? Para sa mga Batan-
gueño, ang salitang “barako” ay tumutu-
koy sa katangian at hindi sa kasarian.
Sa Batangas, ang kahulugan nito ay
“matapang”. Kaya tinawag na barako
ang kape ay dahil matapang ito. Ga-
yundin, kaya napadikit sa kalalakihan
gan ay isa sa pinakaiingatang katan-
gian ng mga lalaki (na nagbunga ng
mga isteryotipo). Gayunman, ang
isang matapang na babae sa Batan-
gas ay puwede ring tawaging barako.
MGA YUGTO. Mula sa depensa ng
Batangas (1900), dadalhin tayo ng
pelikula sa parehong lugar may 80
taon na ang nakalipas. Susundan
natin ang kalagayan ng bayang ito sa
kasalukuyang dekada (2000). Bago
magwakas ang kuwento, masasaksi-
han natin ang kaputol ng naturang
digmaan. Ang yugto ng kolonisasyong
Amerikano ay napakahalaga dahil
(sa pananaw ng
Sundan sa pahina 14

T A M P O K A K L AT, M U S I K A AT / O D U L A

M
agtatanghal ng pangunahing konsyerto ang korong Neo Nocturne
na pinamagatan A Celebration of Rebirth, bilang kanilang unang pag-
tatanghal sa taong ito na gaganapin sa ika-1 ng Marso, Sabado, sa
ganap ng alas-3 n.h. at alas-7 n.g.

Ang Neo Nocturne na binubuo ng 21 na mang-aawit na may lakas,

igting at kalamyusan ng tinig ay binuo noong dekada ‘80. Mula noon, ang koro ay
nakilala sa pagkakaroon ng maringal sa imahe sa kanilang pag-ani ng mga parangal,
pagtatanghal sa mga syudad at pambansang pagdiriwang at pagkapanalo sa mga
patimpalak sa bansa.

May katangi-tanging mga direktor pangmusika at konduktor ang koro na kinabibilan-

gan nina Prof. Rodolfo Delarmente, Prof. Elmo Makil, Mr. Arnel Ignacio, Ms. Jenny
Villanueva at Prof. Arwin Tan, na sadyang humulma at naghasa sa mga kasapi nito.
Noong taong 1994, tinanggap ng pangkat ang parangal na Outstanding Citizens of the
City, isang pagkilala at parangal ng Lungsod Caloocan para sa kontribusyong pan-
sining at natatanging alagad ng sining ng kanilang lungsod.

Ang koro ay hasa sa pagkanta ng mga awiting klasikal, musica sacra, awiting bayan,
Awit sa Pagsilang,
negro spirituals, awit-etniko, Broadway at musikang pop. Nilalayon ng Neo Nocturne Ipagdiwang!
na makapagtanghal pa sa iba’t ibang panig ng bansa at ibayong dagat upang ipagpatu-
loy ang kanyang kontribusyon sa musikang pangkoro at pagtatanghal. ni Nonon V. Carandang

Sundan sa pahina 13
 A L I N A Y
Ang Walang Katapusang Balitaktakan
hinggil sa Wikang Pambansa at sa Wikang Panturo… mula sa p. 6
sa kanilang wika, susulat at lilikha gamit ang kanilang wika,
mag-aaral o magtuturo gamit ang kanilang wika.
Malaki ang pagkakaiba ng pag-aaral ng isang wikang global
(na nagkataong Ingles) sa isang banda, at ng pagdidiktang
Ingles ang maging wikang panturo. Sa una, ang mga bansa
rito ay gamit pa rin ang kanilang sariling wika/mga wika, sa
isang banda; at nag-aaral, nagpapakahusay sa Ingles bilang
pangalawang wika o espesyal na wika, sa kabilang banda.
Halimbawa ng mga bansang ito ang France, Germany, Swe-
den, at mga iba pang bansa sa Europe na hindi naman nga
Ingles ang wika. May mga bansang naghahabol sa pag-aaral
ng wikang global (tawagin ding wika ng gahum), na nagkataon
lang na Ingles sa yugtong ito ng kasaysayan ng mundo (dahil
sa nakalipas na panahon ng iba’t ibang kolonyalismo, ito ay
Portuguese o Spanish o French, halimbawa)—pero ang
kanilang pamamaraan ay pag-aralan ang Ingles bilang pan-
galawa o espesyal na wika, hindi kailanman pumasok sa
kanilang tuktok na itapon ang kanilang sariling wika, at gaw-
ing wikang panturo ang Ingles. Halimbawa nito ang China,
Japan, at iba pang mga bansa. Ang mga bansang sobrang yu-
mayakap sa wikang dayuhan, sukdang ihagis sa estero ang
sariling wika, ay mga bansang may kasaysayang kolonyal.
Mag-aral at magpakahusay tayo sa wikang global, na nag-
kataon lang na Ingles sa ating panahon. Mag-aral at magpaka-
husay tayo sa wikang Ingles tulad ng ginagawa ng France,
Germany, Japan, China, at mga iba pang katulad na bansa—
pag-aaral ng Ingles bilang pangalawa o espesyal na wika, at
hindi bilang wikang panturo.
Anuman ang maging wikang global ay puwersado tayong
mag-aral at magpakahusay rito—sakaling ito man ay naging
Chinese o Russian o Japanese o African o Korean, anumang
wika sa mundo. Sakaling isa man sa mga nabanggit ang mag-
ing wikang global, mahalagang pag-aralan bilang pangalawa o
espesyal na wika, at hindi bilang wikang panturo.
Ipagpalagay nang wikang Ivatan o Dumagat o Hanunuo o Ce-
buano o Ilokano o Kinaray-a o Hiligaynon ang naging wikang
global, ang magiging pamamaraan ng mga ibang bansa, sapag-
kat nagmamahal sila sa kanilang kabihasnan at identidad, ay
pag-aaralan ang Cebuano o alinman sa mga nabanggit, bilang
pangalawa o espesyal na wika, at hindi bilang wikang panturo.
Napakatalino’t napakahusay ng mga Pilipino, saksi ang mga
pambansa’t pandaigdigang kontes at labanang ating sinasali-
han sa larangan ng sining, agham, teknolohiya, matematika,
palaro, atbp. Natututuhan naman natin ang iba’t ibang kakaya-
han at kaalaman sa pamamagitan ng iba’t ibang subjects/
courses mula elementarya hanggang kolehiyo, kung gayon,
hindi ba natin matututuhan ang pagsasalita’t pagsulat sa Ingles
sa mismong basic to advanced English subjects/courses, tulad
din naman na may basic to advanced Math, Chemistry, Phys-
ics, atbp.? Hindi ba’t sa mga bansang Germany, France, Ja-
pan, halimbawa, ay nag-aaral sila ng Philosophy, Math, Com-
A Pahina 8
Bakit umunlad, umuunlad ang mga bansang ito kahit sariling
wika nila ang gamit sa kanilang sistema ng edukasyon?
Napakatalino’t napakahusay ng mga Pilipino. Kung ano-anong
subjects/courses ang pinag-aaralan. Sa kabilang banda, maram-
ing wika sa Pilipinas. Bakit hindi gawing kailanganin o re-
quirement sa mga mag-aaral at estudyanteng Pilipino na mag-
aral ng isa o dalawang wika sa Pilipinas? Bakit napupuwersa
tayo ng ating sistema ng edukasyon na mag-aral ng English, ng
Spanish, ng dagdag na dayuhang wika, bakit hindi rin ng isa o
dalawang katutubong wika sa Pilipinas?
Hindi kasalanan ng wikang Tagalog na ito ang maging batayan
ng wikang pambansa—sisihin ang mga Kastilang nagtayo ng
Malacañang, ng Unibersidad ng Santo Tomas, ng katedral,
piyer, mga teatro dito sa Maynila—kaya naging mecca ng mga
tagaibang parte ng Pilipinas. Biased man o hindi si Presidente
Manuel Quezon, na isang Tagalog, sa pagdedeklara niya ng
isang wikang pambansa na Tagalog ang pinagbatayan, tugma
naman talaga sa papel ng Maynila, sa sunod-sunod na yugto ng
ating buhay-bansa, bilang sentro ng gobyerno, relihiyon, edu-
kasyon, pangangalakal, sining at libangan, atbp. Ang Maynila
ay magiging Metro Manila, magiging National Capital Region.
Dito pa rin sa Katagalugan.
Maunlad at mabulas ang Cebu City. Maliban sa Malacañang,
kompleto na sana ang Cebu City. Hindi tunay na Malacañang
ang Little Malacañang ng Cebu. Kung ang pambansang
gobyerno ay natatag sa Cebu sa matagal na panahon tulad ng
pagkabase ng Malacañang sa Maynila, Cebuano na sana ang
ating pambansang wika.
Sentral ang papel ng Kamaynilaan dahil ang mga pangunahing
salik ng buhay -bansa ay nakabase pa rin rito. Bakit ipinagka-
kait ang ganitong papel sa wikang pambansang Filipino?
Sa kabilang banda, higit sa alinmang bansang likas na dila ang
Ingles, nakabase sa Amerika ang kapangyarihang ekonomik,
pulitikal, pangmidya, teknolohikal. Kaya ang kapangyarihan
ng wikang Ingles. Ano’t may double standard sa pagtingin sa
Filipino at sa Ingles bilang mga wika ng gahum? Alin ba sa
dalawang wika ang mas dominanteng gahum sa global na la-
wak, at sa loob ng mismo ng teritoryo ng Pilipinas?
Binabatikos ng mga tagapagsulong ng iba’t ibang wika sa
Pilipinas ang paggahum umano ng wikang pambansang Fili-
pino? Pilipino? Tagalog sa kanilang mga wika nang dahil sa
bilingual policy sa ating sistema ng edukasyon. Sa katunayan,
ang ating wikang pambansa ang ginagahum ng wikang Ingles,
lalo pa nga ba sa loob ng ating sistema ng edukasyon, lalo pa
nga sa ba sa mga kolehiyo’t unibersidad. Bakit kaya sa mga
pulong, programa, kombokasyon, gradwasyon, ay higit na
tipikal ang paggamit ng Ingles—gayong pare-pareho namang
Pilipino ang magkakasama, at lalo pa ngang kakatwa kung ang
kolehiyo/unibersidad ay nasa loob mismo ng Metro Ma-
nila?
Pahina 9 TOMO 1, BLG.1
Hindi ba paggahum, pagpatay ito sa wikang Filipino? Pili-
pino? Tagalog? sa loob ng mismong teritoryo nito? Kung may
Tagalog imperialism sa tawag ng mga iba, hindi ba mas grabe
ang English language imperialism na sumisikil sa Filipino?
Pilipino? Tagalog? sa loob mismo ng teritoryo nito, sa loob ng
sistema ng edukasyon sa loob mismo ng teritoryo nito?
Maitatanong din: Bakit kaya kapag may mga pambansang
komperensiya dito sa Metro Manila, at pare-pareho namang
mga Pilipino ang nagbabasa ng mga lektyur/papel, bakit kaya
nag-i-Ingles? Hindi ba pagpatay ito, ng gahum na wikang
Ingles, sa wikang Filipino? Pilipino? Tagalog? sa loob ng
mismo ng teritoryo nito?
Lubos ang suporta ko sa lahat ng wika sa Pilipinas. Mga
mungkahi:
Noon ko pa sinasabi na kailangang maging rekwayrment sa
lahat ng Pilipinong pumapaloob sa ating sistema ng edukas-
yon ang pagkatuto ng isa, mas mainam kung dalawa man
lang, na wikang katutubo sa Pilipinas—na siya mismo ang
pumili. Ang pag-aaral ay hindi lang teoretikal, hindi lang sa
loob ng klasrum; mas mainam kung gawing rekwayrment ang
pananatili sa loob ng isang takdang panahon, sa lugar mismo
ng katutubong wikang pinag-aaralan. Kung gayo’y natural
ang pagkatuto sa wika; hindi lang isa o dalawang dagdag na
wika ang natututuhan, napapalapit din sa mga ibang kapwa
Pilipino, nakikilala ang subkultura ng mga kababayan, nag-
kakaroon ng lalim at lawak ang damdaming-Pilipino, ang
pagka-Pilipino.
Sa primaryang edukasyon ay ginagamit bilang wikang pan-
turo ang katutubong wika sa isang lugar—hindi na pinagtata-
lunan na mas mabilis ang pagkatuto ng mga bata kung sariling
wika ang ginagamit sa pag-aaral. Sa katunayan, hindi lang sa
antas primarya makikita ang katotohanan nito. Halimbawa,
isang unibersidad sa Bicol ang umaagaw ng pansin dahil talo
pa nito ang mga kilalang unibersidad sa Metro Manila kaug-
nay ng di pa nalalaunang ilang resulta ng engineering board
exam. Sa front page interview sa Philippine Daily Inquirer,
sinabi ng presidente ng nasabing unibersidad sa Bicol: Ingles
ang mga libro sa engineering, pero basta nahirapan sa pag-
intindi sa leksiyon, naghahalo ang Filipino at Bicol sa ta-
lakayan at paliwanagan, at kung talagang hindi pa rin makuha
sa kabila ng Filipino at Bicol ay deretsong sa Bicol na. May
obserbasyon na pinakamabilis ang pagkaintindi sa mga kon-
septo’t prinsipyo sa engineering kung ang klase ay sa wikang
Bicol. Sa katunayan, naniniwala ako na dapat na ang wikang
katutubo sa isang lugar ang siyang wikang panturo sa buong
sistema ng edukasyon—mula elementarya hanggang kolehiyo.
Hindi ba ito ang pinakanatural: Ang gamitin ang sariling
wika sa lugar na kinatatayuan ng bawat paaralan?
Ang paggamit ng wikang katutubo sa isang lugar ay nangan-
gailangan ng produksiyon ng mga libro’t iba pang gamit sa
pagtuturo’t pag-aaral sa wikang ito, kung gayon, tiyak na
mabulas ang pagyabong ng nasabing wikang katutubo.
Kailangan ang pagsasalin ng mga libro’t iba pang materyal, na
maaaring mula sa Ingles at Filipino, at karaniwa’y mula sa
Ingles, tungo sa katutubong wika ng lugar. Iyan ang tunay na
pagpapaunlad sa wikang katutubo ng isang lugar: Hindi lang
ito ang wika ng komunikasyon, hindi lang ng panitikan; ito rin
mismo ang wikang panturo at ang wika ng pagkatuto. May dala-
wang antas ng pag-unlad: dumaraan ang wika sa proseso ng
intelektuwalisasyon, at ito mismo ay nagiging instrumentong
tagapaghatid ng intelektuwalisasyon sa hanay ng mga mamama-
yan sa loob mismo ng kanilang lugar.
Paano ba, halimbawa, kung may komperensiya sa isang lugar,
anong wika ang gagamitin sa pagbasa ng papel o lektyur? Kung
walang kakayahang sumulat nang deretso sa wika ng lugar na
pagdarausan ng komperensiya, pagsasalin ang sagot. Panahon na
upang ang mga dilang-Pilipino ay masanay sa pagbasa man lang
ng papel sa isang wikang katutubo. Dagdag na kopya ang orihi-
nal na pinagmulan ng salin.
Sa katunayan pa rin, kung naging requirement sa bawat nag-aral
na Pilipino na mag-aral ng isa hanggang dalawang dagdag na
katutubong wika, magiging natural na lang sa mga Pilipino ang
pagbabasa ng papel sa mga ibang wika sa Pilipinas.
At ano ang papel ng wikang pambansang Filipino sa ganitong
kaayusan? Walang dapat ipag-alala ang wikang pambansa: Ha-
bang ang mga pangunahing sentro ng buhay-bansa ay nasa Metro
Manila, lagi’t laging may puwang para sa paggamit dito ng mga
di taal na Tagalog.
Sa katunayan, ang mga di taal na Tagalog ang malaki ang kontri-
busyon upang ang wikang Tagalog sa Metro Manila, sa National
Capital Region, ay maging lingua franca, maging wikang pam-
bansa. Sa pagsasama-sama sa Metro Manila, sa National Capital
Region, ang Tagalog-Metro Manila/National Capital Region ay
naging Tagalog na tunog-Aklanon/Pampango/Cebuano/iba pang
wikang katutubo, pumasok din ang iba’t ibang dagdag na salitang
Aklanon/Pampango/Cebuano/iba pang wikang katutubo.
Gamitin natin ang Ingles tulad ng paggamit dito ng mga ibang
bansang ang sariling wika ang wika ng gobyerno, ng batas, ng
kalakalan, ng relihiyon, ng sistema ng edukasyon: Kapag kailan-
gang makipagkomunikasyon sa mga dayuhan—kaya functional,
utilitarian; para rin sa mga partikular na gamit, tulad ng pagsa-
salin mula sa iba’t ibang wika ng Pilipinas tungo sa Ingles para sa
mga dayuhang mambabasa; para sa direktang pagsulat sa Ingles
ng mga Pilipinong may pangangailangan sa wikang ito, halim-
bawa, mga Pilipinong sa Ingles talaga nais magsulat. Kung
gayon, pinag-aaralan ang Ingles bilang espesyal o pangalawang
wika. Bukod sa English subjects/courses, mapupuntahan ang
English language centers, tutors upang magpakahusay at mag-
pakahusay pa. Sa ganyan matutugunan ang pangangailangan ng
mga Pilipinong gustong magtrabaho sa foreign affairs, sa call
centers, guro at/o manunulat sa Ingles, at iba pang trabahong
kailangan ng pagiging mahusay sa Ingles.
Isang kontemporaryong kaso:
Si Nenita ay taga-North Cotabato, pagkatapos ng hayskul ay
namasukan na bilang yaya sa isang pamilya sa Cotabato City. Sa
isang pagbabakasyon ng pamilya sa Quezon City ay nakilala niya
ang magiging karelasyon. Bumalik sa Cotabato ang mga nag-
bakasyon, pero tulad ng napagkasunduan, si Nenita ay bumalik sa
Quezon City sa piling ng kanyang minamahal. Sa kalapit na kole-
hiyong pambabae ay may adult education program, P1,500 ang
bayad para sa isang taon ng pag-aaral, tuwing Sabado ang pasok,
pang-umaga si Nenita. Cosmetology ang kanyang kinuha.
 A L I N A Y A Pahina 10
Ang Walang Katapusang Balitaktakan
hinggil sa Wikang Pambansa at sa Wikang
Ang photocopied hand-outs ng kanilang mga aralin ay sa Ingles.
Kahit tapos ng hayskul, hindi masyadong maalam sa Ingles si
Nenita. Hindi niya masundan, halimbawa, ang step by step-
instruction kung paano magmasahe ng anit gamit ang mga
daliri’t palad para sa hot oil treatment. Tanong: Ang kolehiyong
may alok na adult education program para sa mahihirap ay nasa
Quezon City, kailangan bang sa Ingles ang mga kailangang
basahin? Tinanong ko si Nenita na kung sa Filipino ba ang
kanilang mga aralin, mas maintindihan kaya niya? Oo, mabilis
ang kanyang sagot. Taga-Cotabato si Nenita, Ilongga siya, pero
maliban sa puntong-Ilonggo at mga salitang Filipino na nabibig-
kas niya sa paraang-Ilonggo, matatas siya sa Filipino, na tulad
din ng Ingles ay pinag-aralan niya sa loob ng eskuwelahan.
Nang malamang sa isang sesyon ng kanilang klase, umpisa ng
schoolyear, ay kailangang magpakilala sila sa isa’t isa, kinaba-
han siya, baka irekwayr ng guro na sa Ingles sila magsalita.
Pinawi ko ang kanyang kaba, at bakit kailangang mag-Ingles ka,
lahat naman sila sa klase ay pare-parehong Pilipino! At lahat
naman sila ay nasa Quezon City, teritoryo ng wikang Filipino?
Pilipino? Tagalog? Di ba napakanatural namang sila ay mag-
Filipino? Pilipino? Tagalog?
Sa kaso ni Nenita at mga iba pang tulad niya, ano kaya ang
reaksiyon ng mga iba? May magsasabing ang tunay na prob-
lema ay dahil hindi namaster ni Nenita ang Ingles, at kung
gayon, sa tingin nila: Kailangang paghusayin ang pagtuturo ng
Ingles, kailangang maging mahusay ang mga guro sa pagtuturo
ng Ingles, at higit sa lahat at ora mismo, kailangang gawing
wikang panturo ang Ingles!
Tunay nga bang uunlad ang Pilipinas kung maging mahusay sa
Ingles ang mga Pilipino? Noon pang 1900, sa pagdating ng
kolonyalismong Amerikano ay kasa-kasama na natin ang Ingles.
Ito ang wikang panturo, ito ang wika ng gobyerno, pulitika,
batas, panitikang elitista, midya sa panahon ng kolonyalismong
Amerikano. Hindi kaylanman nawala ang dominanteng papel
nito sa ating buhay-bansa, sa kabila man ng bilingual policy
kalaunan. Pero ano’t ang laksa-laksang Pilipino, at ilan nang
sunod-sunod na henerasyon ng mga Pilipino, mababa’t mataas
man ang pinag-aralan, ay kailangang lisanin ang bansa para lang
makakita ng trabaho—isama na ang pagiging DH, caregivers, at
sa madalas na nating marinig, nabibiktima’t nagiging mga
prosti.
Sa kilusang nagsusulong tungo sa pagiging mabulas ng iba’t
ibang katutubong wika sa Pilipinas, ano’t ang nakikitang gahum
ay ang wikang pambansang sa tawag nila ay Filipino? Pilipino?
Tagalog? Ang mas dominanteng gahum ay ang Ingles: Ito ang
heavyweight champion na humaplit ng upper cut kontra mga
katutubong wika kaya ang mga ito ay sumadsad sa mga gilid-
gilid at laylayan, kaya naging mga dakilang etsapuwera.
###
Nalathala sa official newsletter ng De La Salle University-
Manila: 2401, October 8, 2007, Volume 39, Number 10, pp. 5-8.
Mula sa pahina 14, Pagbati...
Hindi rin nagpahuli ang mga mag-aaral ng AB Philippine
Studies Major in Mass Media ng kanilang maiuwi ang Ikala-
wang Puwesto sa Pinkian: Debate sa Wikang Filipino na
ginanap sa UP-Diliman na kinabibilangan nina G. Gabby
Pavico, Bb. Myka Santiago, G. Kenneth Paranada at G. Dino
De Leon (ECON). Samantalang nagtagumpay si G. Joshua
Lim So ng kanyang pagkapanalo ng Ikalawang Gantimpala
sa Iisahing Yugtong Dula sa Carlos Palanca Memorial Award
for Literature.
Sadyang di matawaran ang husay at talino ng mga fakulti
at mag-aaral ng Filipino Department. Isang patunay lamang
na ang departamento ay puno ng biyaya at pagsisikap na
magpapatuloy pang umapaw hanggang sa hinaharap.
- evc
Mula sa pahina 3, Imahenyo.
Ngayon ko lamang ulit magagawa ang paglilista ng mga
paksang aking nais talakayin at bigyang-puna. Ito ang mga
kadalasang napapansin ko sa araw-araw. Akin itong isasa-
gawa ayon sa tema, okasyon o pagdiriwang sa buwan ng
paglabas ng isyu ng Alinaya.
###
May sampung taon na akong nagtuturo sa kolehiyo. Pero
ang totoo, hindi pa talaga ito ang piho kong huling karera o
larangang aking kabibilangan. Kaya nga marahil marami ang
nagtataka kung bakit napakarami kong ginagawa sa buhay.
Nandyan ang kumanta, magsulat ng mga pampanitikang
akda, manaliksik, magluto, mangulekta ng bagay-bagay,
magliwaliw sa kung saan-saang lupalop. Tuluy-tuloy ako sa
paghahanap ng dapat para sa aking sarili. Yung makalu-
lubos sa aking sarili. Ganun naman marahil ang marami sa
atin.
###
Ang napakahirap mangyari ay ang umibig nang paulit–ulit.
Dahil hindi karera o larangan ang pag-ibig. Hindi maaring
kolektahin ang pag-ibig at mangingibig. Nakakapagod ang
ito lalo na kung paulit-ulit. Lumalatay ito sa bawat pagdating
at paglipas, sa bawat umpisa at wakas at sa pagsasama at
paglayo.
###
Matapos ang ilang taon, dumalaw akong muli sa Malate
noong nakaraang linggo. Kasama ko ang aking mga kaibi-
gan. Kapansin-pansin ang saya at ingay ng lugar, bagama’t
hindi ko na maintindihan kung bakit hindi ko mabatid ang
dahilan ng kanilang kasiyahan. May ibang wika at pakahu-
lugan na yata ang kasalukuyang henerasyon sa paglilibang
at pakikipagsaya. Hindi na ito ang aking dating tambayan.
Matapos ang lahat ng pilit na pagsasaya, umuwi akong
napipihong hindi na o marahil matatgalan na nga muli bago
makabalik sa lugar na iyon.
Pahina 11
Mula sa pahina 3, Tatlong Agenda...
ang magtagumpay at umunlad ang pamumuhay.”
Joenino Guimbaolibot (CHE) – “Ang Filipino an gating
tatak ng ating pagka-Pilipino at para sa akin ito ay sandata n
gating pagiging isang maunlad na bansa.”
Kathleen Iniguez (MEM-BME) – “Patuloy mang nakiki-
pagbuno ang Filipino sa wikang Ingles, mayroon pa ring pag-
asa kahit pa kaunti man ang gumagamit ng ating wika, patu-
loy pa rin silang lumalaban upang maging na wika ang Fili-
pino.”
Van Lew de Leon (ECE) – “Darating ang panahon na mai-
pagmamalaki natin ang wika sa ibang bansa, ang pakiramdam
ko magsasalita ang mga banyaga ng wikang Filipino at ito ay
tagumpay sa atin.”
Eleonor Ong (CHE) – “Ang problema (sa pag-unlad) ay
nasa tao at hindi talaga mismo sa wikang Filipino. Dahil sa
patuloy ang pagsamba natin sa kultura ng iba, unti-unting
maglalaho ang pagmamahal natin sa sarili.”
Vanessa Abat (CHE) – “Bago magamit ang Filipino sa
pulitika, akademya at iba pa, kailangan magkaroon ng pag-
mamahal at pagmamalasakit sa bayan. Kailangang mahalin
nila ang kanilang pagiging Pilipino bago pa man tunay na
magamit ang Filipino.”
Jimmie Kang (CHE) – “Ang kalidad n gating wika sa hina-
harap ay nakasalalay sa atin, mga Pilipinong mananaliksik at
estudyante.”
Marice Mercado (CHE) – “Walang wikang umuunald kapag
ito ay hindi isinusulat, binabasa at hindi sanay sa paglulan ng
mga produkto ng kamalayan at sair-saring kaisipan sa kul-
turang Pilipino.”
Arianne Landicho (MEM-BME) – “Sa pamamagitan ng
pagkakaisa at pagtutulunga, gamit ang wikang Filipino, mag-
kakaroon tayo nang pag-usad at unti-unti tayong makakaalis
sa ating kinalalagyan.”
Ngayon, sinong may sabi na wala nang pag-asa ang wika?
!!!
Mula sa pahina 14, Panawagan...
Calendar of Activities (kasama rin dito ang mga event na
kakasangkutan ng mga faculty tulad ng panayam, launching,
exhibit, konsyerto at iba pa)
Danum Section (mga sulatin ng mga medyor ng PHM)
Faculty Corner (mga sanaysay ng mga guro sa departamento
ng Filipino)
Magkakaroon din ng isang bahagi para sa mensahe ng
dekano.
Kaakibat nito, ang lahat ay inaanyayahang sumulat, maki-
bahagi at magpasa ng kanilang mga sulating balita, tampok,
TOMO 1, BLG.1
mga impormasyon ukol sa gawaing pandepartamento, sanaysay
ukol sa praxis o ang pagiging titser, mga larawang magpa-
paalala ng mga panaho at okasyong di dapat malimutan at iba
pang mga bagay ukol sa buhay PINOY TITSER!
Bukas din po ang patnugutan para sa mga mungkahing pangalan
ng newsletter. Pagandahan at pabonggahan tayo!!! Gawin nat-
ing inobatibo at malikhain ang itatawag sa newsletter!
Ang deadline po para sa mga artikulo/sulatin/material at iba
pang kontribusyon ay sa ikatlong linggo ng Enero, 2008.
Mangyaring paki-email na lamang po ang inyong kontribusyon
sa joelorellana@gmail.com, sa lalong madaling panahon!!!
Ating itaguyod ang mas lalong pagkakilanlan, epektibong
pamamahagi ng impormasyon at pagiging produktibo ng Depar-
tamento ng Filipino sa pamamagitan ng ating newsletter.
Maraming salamat po!
Mula sa pahina 1, Sangangdiwa...
samutsaring paksang nasusulat lahat sa Filipino na may kinala-
man sa gender, globalisasyon, kahirapan, panitika't araling ba-
yan, diaspora, kulturang popular, midya, at araling Tsinoy.
Nagsilbi namang tagabasa’t kritiko ng worksyap sina Dr. Anto-
nio A. Contreras, Dekano ng Kolehiyo ng Malalayang Sining-
DLSU; Dr. Feorillo P.A. Demeterio III, mula sa Departamento
ng Pilosopiya-Kolehiyo ng San Beda; Dr. Fanny A. Gar-
cia, Departamento ng Filipino-DLSU; Dr. Ramon Guillermo,
Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas-UP Diliman;
Dr. Roberto Mendoza, Departamento ng Sikolohiya-DLSU; at
Dr. Paz Verdades Santos, Departamento ng Literatura-DLSU.
Nagbasa rin ng papel sina Dr. Rhoderick V. Nuncio, convenor
ng worksyap at tagapangulo ng Departamento ng Filipino-
DLSU, tungkol sa publikong intelektuwal; Dr. Rizalyn Men-
doza, mula sa Departamento ng Filipino-DLSU, tungkol sa
Edukasyong Pangheograpiya; Dr. Tereso Tullao, University
Fellow ng DLSU, tungkol sa globalisasyon at migrasyong Fili-
pino, at Dr. Ma. Crisanta Nelmida-Flores, director ng Extension
Coordination ng UP Diliman, tungkol naman sa Araling Bayan/
Lokal.
Nagsilbing forum din ang worksyap sa pagitan ng mga grad-
wadong kalahok at mga batikang iskolar para pag-usapan at
isagawa ang ugnayan ng transformatibong edukasyon at wikang
Filipino. Sa caucus ng mga gradwadong kalahok, kritiko’t mga
iskolar, napagkasunduan ang mga sumusunod: ipagpatuloy sa
mga susunod pang taon ang nasabing worksyap, ipalimbag ang
proceedings nito; pag-ugnayin ang mga iskolar/publikong in-
telektuwal sa bansa; pag-usapin ang iba’t ibang disiplina sa
agham panlipunan, humanidades, at agham para sa kapakanan
ng publiko; at gamitin ang wikang Filipino, varayti ng Filipino,
mga wika sa bansa bilang wika ng bayan o pakikipag-usap sa
bayan, wika ng akademya, at wika ng kamalayang Filipino.
- Nuncio
 A L I N A Y A Pahina 12

Mula sa pahina 5. Pamana...

Halimbawa, ilang beses na bang tinangka ng Japan na burahin sa kanilang

mga libro ng kasaysayan ang karumal-dumal na naging papel nito noong “May iba’t ibang mukha’t uri
panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig? Salamat at may oral history ang pamana ng bawat yugto ng
at mga dokumentasyon bilang kontra-gahum. kasaysayan: may mga humihi-
Sa aking pagtuturo sa mga undergraduate student, depende sa sundot ng lang pabalik sa kangkungan,
ilang aralin, may mga pagkakataong kailangang banggitin ko ang Dekada may mga nagtutulak at nag-
70, na sa katunayan ay aking panahon. Sa karaniwan, may blank expres- susuporta tungo sa pag-unlad
sion sa mukha ng mga estudyante. Itatanong ko kung kailan sila ipinanga- ng bansa at ng sambayanan.”
nak, at siyempre pa nga ba, alam ko namang wala pa sila sa mundo noong
dekada 70. “Wala pa kayo dahil hindi pa nagkikita, o magiging magkaki- -Dr. Fanny Garcia
lala pa lamang ang mga magulang ninyo. Matagal pa bago kayo gawin ng
nanay at tatay ninyo,” magtatawanan kami sa biro kong ito.

Dahil kulang sa panahon at hindi naman kurso sa kasaysayan ang kursong itinuturo ko, nagagawa ko lamang banggitin o talakayin
ang gayo’t ganito. Kitang-kita ko sa expresyon sa kanilang mukha na gulat na gulat pa silang malaman na noong batas militar ni
dating Pangulong Ferdinand E. Marcos ay may mga sumusunod: curfew (kapag oras ng curfew at nasa labas ka pa, huhulihin ka),
kasama na rin ang mga iba pang pagkontrol sa mga iba pang karapatang pantao tulad ng press freedom, freedom of assembly,
atbp.); ‘safe house’ (dinudukot ang sa tingin ng estado ay kanyang mga kaaway, dadalhin sa mga safe house o lihim na kulungan;
‘salvaging,’ pagpatay sa dinukot, ang bangkay ay puwedeng matagpuan pa ng mga kaanak o hindi na habang buhay;
‘desaparecidos,’ o ang mga nag-disappear, nawala/naglaho, nang dahil dinukot/naka-safe-house, o biktima ng salvaging; masaker
(kayraming magsasaka at mga manggagawa ang bigla na lamang pinagbabaril habang nagrarali). Kaugnay ng military atrocities ay
nakailang set din ng dokumentasyon ang Task Force Political Detainees (TFPD) sa pamumuno ni Sister Mariani Dimaranan. Mag-
bigay lamang ako ng ilang halimbawa ay gimbal na ang aking mga estudyante: pagpapatayo sa isang buntis na political detainee sa
ibabaw ng bloke ng yelo, na ang likod ay nakatapat sa air-conditioner; pagkoryente sa ari ng lalaki, tulad noong panahon ng Hapon;
pagbunot sa mga kuko, tulad noong panahon ng Hapon; paglulublob sa mukha ng bilanggo sa isang dram ng tubig, tulad noong
panahon ng Hapon. Sa dami ng military atrocities ay nakailang set ng dokumentasyon sina Sister Mariani. Bakit ang ganitong
kahayupan ng mga tao sa kanyang kapwa? Isinilang na nga tayo bilang mga tao ay nagpapakahayop pa. (O isang kawalang kata-
rungan ito sa mga hayop na may mga makataong katangian din naman, ayon na rin sa patotoo ng mga taong mapag-alaga’t mapag-
mahal sa mga hayop).

Mula batas militar ay nakailang pangulo na tayo bago ang kasalukuy-

ang Pangulong Gloria M. Arroyo: Corazon C. Aquino, Fidel V.
Sa kabilang banda, ang Dekada Ramos, Joseph Estrada. Mukhang sinusubok ng mga Filipino ang
70 ay dekada ng aktibismo’t iba’t ibang putahe: biyuda, militar, artista, ekonomista.
kilusang nanindigan sa ilalim ng Pero nakalayo na nga ba tayo talaga sa batas militar? Si Marcos ang
panawagang “Paglingkuran ang nagpasimuno ng manpower export bilang patakaran ng estado—para
Sambayanan” (Serve the mapagtakpan ang kawalan ng trabaho sa Pilipinas, at kung gayon ay
People). May mukha’t katawan mahadlangan ang pagputok ng isang panlipunang bulkan, isang mas-
ter stroke! At ngayon, ilang henerasyon na ng mga Filipino ang nasa
ang ‘sambayanan,’ ang labas ng bansa—at ilang henerasyon na rin ng mga batang Filipino
‘masa’ (magsasaka, manggagawa, ang lumaki’t tumanda at nag-asawa at nagkaanak nang malayo sa
mangingisda, maralitang kanilang mga magulang na OFW? At ilan na ring henerasyon ng
mga batang ito ang sinundan ang yapak ng kanilang mga magulang
tagalunsod). na OFW (oo, ama’t ina na ang lumilisan). Ano na ang nangyayari sa
-Dr. Fanny Garcia pamilyang Filipino? Nasaan na ang mga pamilyang Filipino?

Bakit marami pa ring desaparecidos sa panahong ito? Bakit dumudu-

log sa Korte Suprema ang mga kaanak ng desaparecidos, ang midya para sa ‘amparo’ o proteksiyon? Bakit parami nang parami
ang mga journalist na pinapatay? Bakit maraming pamilyang Filipino pa rin ang nagsasabing sila’y nasa kategoryang mahirap,
gayon kahirap kaya natutulog na lamang sila nang hindi naghahapunan, ayon na rin sa mga sarbey.

May iba’t ibang mukha’t uri ang pamana ng bawat yugto ng kasaysayan: may mga humihilang pabalik sa kangkungan, may mga
nagtutulak at nagsusuporta tungo sa pag-unlad ng bansa at ng sambayanan. Sa isang banda, ang panahon ng Hapon ay panahon din
Pahina 13 TOMO 1, BLG.1

ng tapang at kabayanihan ng mga Filipino (kababaihan at kala- KALENDARYO NG

lakihan) laban sa mga mananakop, panahon ng pagkamakabayan,
ng tatag at determinasyong pisikal, mental, sikolohikal, ispiritwal MGA AKTIBITI
para mapangibabawan ang mga bangis na hatid ng isang dig-
maan. Sa kabilang banda, ang Dekada 70 ay dekada ng aktibis-
mo’t kilusang nanindigan sa ilalim ng panawagang
“Paglingkuran ang Sambayanan” (Serve the People). May muk- Panayam Lumbera February 29,
ha’t katawan ang ‘sambayanan,’ ang ‘masa’ (magsasaka, mang- March 7, and
gagawa, mangingisda, maralitang tagalunsod). Ito’y isang
panawagang tumuhog sa ideyalismo lalo pa nga ba ng kabataan
March 14
na ang nais ay maging aktibong kalahok na sa paglikha’t pa-
ghubog sa isang lipunan at sistema kung saan may halos ideyal Kinaadman Lecture February 22
na pagkakapantay-pantay—kaya hindi na kailangang maging and April 4
mangmang ang mahihirap nang dahil walang pambayad sa paara-
lan, hindi na kailangang mas maagang mamatay ang mahihirap
nang dahil sa kawalan ng pambili ng gamot o nang dahil sa Pambansang Seminar Mayo 5-7
gutom.

Radikal, ideolohikal, Marxist, Maoist ang kabataang aktibista ng

dekada 70. At kung Marxist, Maoist ay may pagkapit sa panini-
walang kailangan ang armadong pakikibaka, sa makauring pag- Mula sa pahina 3, Editoryal...
papairal sa katarungan, sa radikal na pagwasak sa namamayaning
estado para sa mithing panibagong sistema’t kaayusan. Ibig sabihin ba nito'y kumikitid na ang silbi at ha-
laga ng wika na sumasalamin ng ating kultura at
At ngayon, mula dekada 70 ay kumusta na kaya ang kabataang identidad? Nawawalang halaga na ba ito sa atin?
aktibistang nakatawid hanggang ikatlong milenyo? Ngayon, sila
ay nasa liyebo 50-60 na. Ang mga radikal na aktibista, sa tipikal
ay ibinukal ng mga unibersidad. Marami ang mula, lalo’t higit, Marami na ang nagsasabing intelektwal na Pilipino
sa Unibersidad ng Pilipinas-Diliman; may ambag ang Ateneo de tulad nina Lumbera at Abueg na ang paggamit at
Manila University; marami rin ang galing sa tinawag na Univer-
sity Belt. paglinang ng ating wika ang magdudulot ng maka-
buluhang pagbabago sa ating lipunan.
Nasa academe ang mga ibang naging aktibista ng dekada 70, mga
propesor at/o administrador. May mga naging teknokrat. May
mga nasa telecommunication company, teatro, showbiz, midya, Maaaring hindi pa agaran ang magandang pagba-
iba’t ibang larangan. bagong idulot nito sa atin ngunit ito tunay at pang-
Lumabnaw man o hindi ang paniniwala sa armadong pakikibaka, matagal ang paraan upang matamo ang pag-unlad
ang kabataang aktibista ng dekada 70 ay lagi’t laging may talang nating hinahanap.
titingalain sa simulain at paninindigang “Paglingkuran ang sam-
bayanan.”
Kailangan lamang maging dalisay tayo sa pagsusu-
!!! long ng ating wika at may tiwala ang isa't isa, mula
sa mga propesyunal, politko, negosyante at karani-
Mula sa pahina 15, Awit sa Pagsilang…
wang mamamayan, na may kakayahan itong tupdin
Ang pangkat ay pinangangasiwaan sa musika at pag-awit ni ang tungkuling ito.
G. Domino Marcos. Hindi maikakailang ang Neo Nocturne
ang isa sa pinakamahusay na koro sa bansa sa kasalukuyan.
Filipino ang wika ng nakararami. Ito ang wika ng
Kasapi rin sa koro ang kasama sa departamento na si Prop.
Nonon V. Carandang bilang tenor. masa at wikang mag-uugnay sa lahat. Subalit hindi
lamang sa titik magsisimula ang hangaring ito. Da-
Para sa iba pang detalye, makipag-ugnayan lamang kina
pat may pagkilos at pagpapalalim na gawin sa wika
Ariel Soriano (0918-6189921 or 285-1001) at Jay de Guia
upang mawasak ang mapanganib na siklo ng Ingles-
(0927-6782465) o mag-email sa tickets@neonocturne.com.
Nagkakahalaga ang tiket sa P300 bawat isa bagaman may
imperyalismo.
diskuwento sa pangkatang pagbili. !!!
 A L I N A Y A Page 14

Mula sa pahina 5… Kritika sa Tabi-tabi

gradwadong programa. Pinagsama ang dating mga programang MA Philippine Studies, at MA/DA Language & Literature-
Filipino para buuin ang kasalukuyang MA at PhD Araling Filipino-Wika, Kultura at Midya. Sa antas na ito, hindi lamang midya,
ang saklaw kundi ang kultura at lipunang Filipino. Kung kaya’t sa aking panahon bilang tagapangulo, naging pangunahing
agenda ang lalo’t higit na “intelektuwalisasyon ng wikang Filipino”.

Kailangan ito para maging wikang panturo at wika ng kamalayan ang Filipino.

Ang Filipino sa DLSU ay multi/interdisiplinari at pinupuntirya namin na magamit ito hindi lamang sa functional na
kompetensing pangwika, bagkus, kapantay o higit pa nga ang kognitibong function nito. Samakuwid, wika ng kama-
layan at kaisipang Filipino. Masarap at mapagpalaya ang mag-isip sa Filipino, sa mga varayti ng Filipino at sa iba’t
ibang wika sa bansa. Sa aking sapantaha, dito lamang uusbong muli ang intelektuwal na tradisyon natin.

Ikalawa sa agenda ng departamento, ang pagtutok ng programang Araling Filipino sa mga Araling Bayan (hal. ar-
aling Kapampangan, Bikolano, Cebuano, Iloko/Amianan, Muslim, Tsinoy, atbp.). Nilalatag na ng aming departa-
mento ang pakikipag-ugnayan sa mga local studies center na ito at nasimulan na nga sa University of San Carlos-
Cebu. Ikatlong agenda, ang Filipino bilang global na wika. Sa tulong ng Advanced Filipino Abroad Program
(AFAP) nina Dr. Teresita Ramos, Dr. Ruth Mabanglo ng University of Hawaii-Manoa at ni Dr. Teresita Fortunato
ng aming departamento, napapayabong ang wikang Filipino para sa mga FilAm kasabay ng kanilang pagbabalikba-
yan at pagbabalik-tanaw sa Pilipinas. Nitong huli, naging katuon namin ang Regional Language Center (SEAMEO-
RELC) ng Singapore para sa pag-aaral ng Filipino at imersyon ng mga Singaporean sa ating bansa. Nakikita kong
magiging sentro ng wikang Filipino ang aming departamento ng mga dayuhan at mga Filipinong nasa diaspora na
nagbabalak bumalik at makiulayaw muli sa kanilang kultura, wika, at kapwa. Sa tatlong agendang ito, manganganak
pa ang maraming proyektong magiging makabuluhan at magiging pamantayan sa ibang mga kolehiyo’t pamantasan
sa bansa at maging sa labas ng bansa.

“Masarap at mapagpalaya ang mag-isip sa Filipino, sa mga varayti ng Filipino at sa

iba’t ibang wika sa bansa.”
-Nuncio

Mula sa pahina 14, Barako...

manunulat) nakapagsarili na ang bansa sa puntong ito, at nakatunghay tayo sa

pagtatanggol ng mga Filipino sa kalayaang bunga ng himagsikan laban sa mga
Kastila. Ito ang “make or break moment” nating mga Pinoy. Kung nagkataong
natalo natin ang mga Amerikano, ibang-iba ang magiging pagtingin natin sa at-
ing mga sarili bilang mga Filipino.

PAGBASAG SA KATAHIMIKAN. Ano ang nangyari makaraang matalo tayo sa

Digmaang Filipino-Amerikano? Iyan ang magiging punto ng talakayan matapos
mapanood ang pelikula. Bagama’t kuwento ito ng isang munting bayan sa
Batangas, inilalarawan nito ang uri ng demokrasyang natamo natin sa mga
Amerikano, at kung ano ang ginawa sa atin ng kolonisasyon. Inaanyayahan tayo
ng pelikula na lagpasan ang ating mga kasalukuyang karuwagan at muli, kamtin
ang tapang (ang kahandaang magtanggol, ang kahandaang gawin ang narara-
pat) upang masabi nating tayo nga ay tunay na malaya.

Isang tagpo mula sa peli-

kulang Barako. - Manolito C. Sulit, manunulat, direktor at prodyuser, Barako
 A L I N A Y
TIKIM SA BERSO
KALYE MILAGROS
ni enrico c. torralba
Kalye Milagros, walang nagtatanong
Kung kailan ang katuparan ng iyong pangalan.
Ang pagragasa sa umaga
Ng mga sasakyan sa kanto
Ay tila tilaok ng ahas.
Maraming unan ang niiwan
Sa gitna ng mga pileges ng kobre-kama,
Dumarami ang mga tasang nabubungi
Sa malamig na lababo,
Napupuno ang mga sahig ng mga gasgas
Na iniwan ng takong at matitigas na suwelas
Na nakikipag-unahan sa unang haplit
Ng araw. Ngunit ikaw, parang inang
Nakabantay sa pintuan,
Tinatapilok mo kami ng iyong mga bako,
Binubulag ang aming mga mata
Sa nagkalat na tae ng aso,
Upang sabihin: “Mahal, walang
Naghahabol sa iyo. Magdahan-dahan,
Kailangang bukas ang isip
Sa maghapong pakikahamok.”
Batid mong kapag tanghali,
Dalisay kung yumapos ang araw.
Kaya tila ka hardinerong tinatagpas
Ang lahat ng lilim
Upang walang maglakas-loob
Na bagtasin ang lansangan,
Upang magkaroon ng panahong harapin
Ang inulilang kumot at unan,
Upang masuyo naman ang mga sugat
Ng iniwang tasa, kutsarita at platito,
Upang malamyos na mahaplos
Man lamang ng walis tamo o munting basahan
Ang hagdan at sahig.
Alam mong dalisay rin ang lupit ng araw
Kaya ipinaghehele mo ang aming ulirat
Para maligtas sa pagkasunog ng balat.
Gabi ang pinakaayaw mong oras.
Dito, marami ang lumilimot sa iyong pangalan: Milagros
Lahat ay pagod upang harapin ang iyong gulugod.
Marami ang nagsasara ng mata, pinto at bintana.
Ang ibang gising, kaniig
Ng kanilang titig ang telebisyon,
Ang mga estudyante’y kinakabisa
A Page 15
Ang mga kalyeng isinunod sa bayani,
Hayop, lunan, halaman at kaugalian.
Ang iba’y inaapuhap sa pahayagan
Ang mga pangalan ng bagong trabaho,
Ang iba ay binibithay ang listahan
Ng mga utang, singilin o bibilhin.
Lahat ay may pangalang hinahanap
Ngunit hindi ang sa iyo, kahit palayaw lang.
Kaya hindi mo maiwasang pumikit,
Lukubin ng pusikit ang iyong mga residente.
Gusto mong limutin ang pagiging monotonong
Tugon sa iyong pagmamahal.
Ngunit sa kabila ng lahat, kapag may isang anak
Ang umuwi nang hatinggabi mula sa trabaho,
Bisyo, panunuyo o pakikipagtalik sa libro,
At balot ka ng panimdim,
Hahayaan mong kukurap-kurap ang ang ilaw sa poste
Upang muling maalala, makilala
O kahit makita lang ang iyong ngalan.
OYAYI NG ISANG PIYON
ni enrico c. torralba
Ay, may lambing pa rin ang awit ko, anak;
May lintos ma’t usok ang dibdib ko’t bisig
Pagkat ang nais ko’y mag-iwan ng bakas.
Asahan mong taglay nitong aking awit
Ang mga salaysay ng pakikibaka
May lintos ma’t usok ang dibdib ko’t bisig.
Laging babanggitin ang mga kasamang
Bumaklas sa kumpas ng haspe’t silbato.
Ang mga salaysay ng pakikibaka’y
Hindi masasabit sa tubo’t andamyo
Ulit-ulitin man ang mga pangalang
Bumaklas sa kumpas ng haspe’t silbato.
Pero tandaan mong wala sa palayaw
Ang mga tagumpay natin sa hilahil;
Ulit-ulitin man ang mga pangalan.
Kung mayro’ng magtangkang tinig ko’y supilin;
Ay, may lambing pa rin ang awit ko, anak,
Sa mga tagumpay natin sa hilahil
Pagkat ang nais ko’y mag-iwan ng bakas.
 A L I N A Y A , pahina 14

PAMATNUGUTAN PAGBATI! ISANG TAONG PUNO NG BIYAYA!

Prop. Nonon Villaluz

Carandang
N agawarang sa Araw ng Pagkilala sa Fakulti noong Agosto 29, 2007 ng Ikala-
wang puwesto ang Departamento ng Filipino batay sa ITEO Evaluation Rating 2006-
2007.
Punong Patnugot
Gayun din naman, kinilala bilang Faculty Awardees para s pagiging Associate Pro-
fessor sina Dr. Josefina Mangahis, Dr. Raquel Sison-Buban, samantalang ngawaran
Prop. Joel Orellana
ng Service Award sina Dr. Teresita Fortunato at Dr. Lakangiting Garcia ay para sa
Pangalawang Patnugot kanila 20 taon at si Dr. Dolores Taylan sa kanyang 10 taong pagtuturo sa DLSU.

Binabati rin ng departamento ang mga sumusunod para sa kanilang inaning mga
Prop. Nonon Villaluz gawad. Sila ay sina G. Louie Vicente Amante na nagkamit ng Karangalang Banggit
sa pagsulat ng Haiku ng Japanese Embassy, si G. Allan Derain na nagkamit ng
Carandang
Unang Gantimpala sa Maikling Kuwento sa Carlos Palanca Memorial Award for Lit-
Layout erature, si Prop. John Torralba bilang finalitst sa Sawikaan 2007:Salita ng Taon, si
Prop. Winton Ynion na nagwagi ng Unang Gantimpala sa Gawad Komisyon sa Paniti-
kan para sa Tula at Maikling Kuwentong Hiligaynon, dagdag pa ang Ikatlong Gantim-
Dr. Rhoderick Nuncio pala sa Gawad Surian—Gantimpalang Collantes sa Sanaysay. Umani rin si Prof. Jovy
Zarate ng Iklawang Gantimpala para sa Sanaysay sa Carlos Palanca Memorial
Dr. Fanny Garcia
Award for Literature noong nakaraang taon.
Dr. Rakki Sison-Buban
Nakapaglathala naman ng aklat ang sina Prof. Nonon V. Carandang na pinamaga-
Dr. Lhai Taylan tang Lahi ni Adan (UST Publishing House); inakda ni Dr. Fanny A. Garcia ang Buhay
Lupon ng Patnugot Pinoy (UST Publishing House) at ang Sandaang Damit: 16 na Maikling Kuwento
(University of Philippines Press); at sina Prop. John Torralba at G. Genaro Gojo-Cruz
na nagsalin ng Anthology of Persian Literature.
Ms. Malou Bagona
Isang karangalan ng departamento ang mga manunulat na nakasama sa ANI 33 ng
Tagalihim Sentrong Pangkultura ng Pilipinas. Sila’y sina Prop. Nonon Carandang, Prop. Dexter
Cayanes, Mr. Genaro Gojo Cruz, Dr. Rakki Sison-Buban, Dr. Lhai Taylan, Prop. John
Torralba.
At ang kontribusyon ng fakulti
at mag-aaral ng Departamento Samantalang nakabilang din ang tula ni Prop. Nonon Carandang na pinamagatang,
sa higaan, sa LADLAD 3: An Anthology of Philippine Gay Writing (Anvil Publishing).
ng Filipino.
Sundan sa pahina 10
Pasasalamat
Dr. Isagani Cruz Panawagan ng
Dr. Bienvenido Lumbera
Dr. Antonio Contreras
Dr. Teresita Fortunato
Literature Department
K arangalan ko pong ipabatid sa ‘sangkaguruan
ng Department ng Filipino na magkakaroon
tayo ng ating Online Newsletter at ang unang isyu
DLSU Information Technology ay napipintong ilabas sa buwan ng Pebrero.

Naitalaga ng Tagapangulong si Dr. Rhod Nuncio na

Alinaya (pang.)Ilokano para sa
kuwento at/o akda.
Para sa mga mungkahi,
paglilinaw at katanungan,
magsadya sa Departamento ng
Fillipino ng DLSU-Manila,
William Hall 402, o di kaya’y
tumawag sa telepono bilang
524-4611 lokal 509.
Ang fakulti ng Filipino Department
matapos ang taunang workshop
noong 2007.
ang mga patnugot para sa unang dalawang isyu ng
Newsletter ay kaming dalawa ni Mr. Joel Orellana.
Ang mga seksyon po sa newsletter ay ang su-
musunod:
Balita
Tampok o Feature (nauukol sa wika, sining at kul-
tura)
Column o pitak ng mga patnugot, chair, Dr. F. Gar-
cia at mga inimbitahang mga kolumnista.
Sundan sa pahina 11