Musiceren en componeren

MUZIEKREGISTRATIE | Componeren met symbolen

Docentenhandleiding en antwoordmodel
Niveau De opdrachten zijn geschikt voor zowel de onder als de bovenbouw.
De begrippen die in de les voorkomen, verdienen in de onderbouw extra
uitleg. U kunt daarvoor met de leerlingen opdracht 2 uit de les ‘online
componeren’ (Buma Music Academy) gebruiken. Ook is er veel
oefenmateriaal in het vaklokaal muziek op de digi-school te vinden.

Opdracht 1 & uitleg begrippen zal in de onderbouw een hele les in beslag
nemen. Afhankelijk van het referentie kader zal in de bovenbouw voor deze
introductie veel minder tijd nodig zijn.

Opdracht 3 is noodzakelijk in de onderbouw klassen. In de bovenbouw kan deze

opdracht worden overgeslagen en kunnen de leerlingen met de derde opdracht aan
de slag.

Opdracht 4 zal in de onderbouw een les in beslag nemen, bovenbouw leerlingen

kunnen deze opdracht combineren met de 4e opdracht. Afhankelijk van de
mogelijkheden kan het ook als huiswerkopdracht gedaan worden.

De filmpjes met partituren kunnen als inleiding dienen op opdracht 6 die, met
uitvoering, zeker een hele les in beslag zal nemen. Onderbouwgroepen kunnen dit
onderwerp hiermee ook afsluiten.

Opdracht 7 en opdracht 8 zijn met name geschikt voor de bovenbouw en kunnen

zowel in de klas als thuis gedaan worden.

Voor de uiteindelijke uitvoering dient het aanbeveling om hiervan opnames te

maken en deze met de klas te evalueren.

De grafische partituren van de leerlingenopdracht komen van

http://faculty.weber.edu/tpriest/VisualListeningMaps/VisualListeningMaps.html

Tijdsindicatie 3 a 4 lesuren, afhankelijk van de opdrachten die u in de klas of als huiswerk

wilt laten maken.

Benodigdhede - Computer met internet en geluidsinstallatie

n - Drie a vier opdrachtenbladen per leerling (afhankelijk van niveau en
aantal lessen)
- Tekenmateriaal: potloden/ viltstiften
- Antwoordblad voor docent
- School instrumentarium
- Evt. opname apparatuur.
- Video ‘componeren met symbolen.
Voorbereiding - Kopiëren van de benodigde materialen.
docent - De leerlingentekst en opdrachten doornemen
- Muziekfragmenten opzoeken en vast beluisteren. Ook kunnen vanuit
de eigen muziekbibliotheek voorbeelden gebruikt worden.
Musiceren en componeren

Lesomschrijving
Geluiden hebben ons iets te ‘vertellen’. Dat kan een boodschap zijn, zoals bij signalen,
Wanneer die geluiden complexer zijn, kunnen ze bij ons beelden of gevoelens oproepen.
Een componist maakt met die geluiden een muziekstuk.
De leerling maakt tijdens deze les kennis met composities van anderen en gaan uiteindelijk
hun eigen muziekstuk componeren. Dit doen ze niet met het notenschrift maar door middel
van het tekenen van symbolen.

Leerdoelen
- Leerlingen leren dat ze, met de middelen die ze tot hun beschikking hebben, ook zelf
kunnen componeren.
- Leerlingen oriënteren zich op het componeren van een eigen muziekstuk met tekens-
zonder gebruik van het ‘abstracte’ notenschrift, maar middels voor hen begrijpelijker
tekens.
- Leerlingen maken kennis met een andere manier van componeren.
- De leerling oefent met het begrijpen en toepassen van de begrippen ritme, melodie,
harmonie en dynamiek.
- De leerling leert de begrippen: contrast, variatie en herhaling kennen en gebruiken in
de muziek.
- De leerling leert een klankvoorstelling te maken en noteren.
- De leerling leert op basis van summiere aanwijzing een muziekstuk uit te voeren.

Lesopbouw
- Inleiding (10 minuten)
- Opdracht 1 & begrippenuitleg (1 les)
- Opdracht 2 (15/20 minuten)
- Opdracht 3 (naar eigen inzicht)
- Opdracht 4 (1 les)
- Opdracht 5 (naar eigen inzicht)
- Opdracht 6 (1 les)
- Opdracht 7 (naar eigen inzicht)
- Opdracht 8 (naar eigen inzicht)

Inleiding: De leerlingentekst dient vooral om de leerlingen zich te laten realiseren dat het
materiaal om te componeren om hen heen en overal voorhanden is. Orde scheppen in de
geluidswereld en vanuit een klankvoorstelling een muziekstuk bedenken, ligt binnen ieders
bereik. Naast de ‘traditionele’ benadering middels het notenschrift, zijn er andere manieren
om te componeren. Het werken met tekens, een andere manier om de klankvorstelling weer
te geven is daar een van.

In de eerste opdracht gaan de leerlingen oefenen met een aantal, basale, begrippen die het
componeren mogelijk maken. Natuurlijk is er in de luistervoorbeelden veel te horen, maar in
een gesprek met de klas kunt u de leerlingen bepalen bij de middelen die de componist
specifiek heeft aangewend.

Voor opdracht 2 laat u de lesvideo Componeren met symbolen zien aan de klas. De
leerlingen krijgen in de lesvideo uitleg over verschillende manieren van muziek notatie. Er
wordt uitgebreider ingegaan op grafische partituren. Er zit in de video een vraag, er worden
4 grafische partituren getoond en de leerlingen moeten zien welke grafische notatie erbij
hoort. Het is partituur nummer 3. De componist uit de video legt uit waarom. Daarna laat de
componist een fragment horen. Het is aan de leerlingen om tijdens dit fragment een
grafische notatie daarvan te tekenen in het vlak van opdracht 2. In de lesvideo Componeren
met symbolen deel 2 laat de componist een voorbeeld zien van hoe de partituur van de
leerlingen eruit had kunnen zien.
Musiceren en componeren

In opdracht 3 wordt op een heel eenvoudige manier duidelijk hoe je tekens kunt
gebruiken om het verloop van de muziek weer te geven.

Opdracht 4 is hierop een vervolg. De leerlingen moeten de getekende weergave van een
paar muzikale zinnen leren herkennen. Het is goed mogelijk om deze opdracht in groepjes(2
a 4) te laten maken.

Hetzelfde geldt voor opdracht 5 wanneer deze in de klas gemaakt wordt. Wanneer dit als
huiswerkopdracht gedaan wordt, kunnen de leerlingen bij elkaar de antwoorden vergelijken.

De filmpjes dienen als inspiratie waardoor de leerlingen ideeën krijgen over hoe ze zelf een
muziekstuk kunnen bedenken en noteren. Het is verstandig om nog even te refereren aan
de klankeigenschappen die in de eerste opdracht ter sprake zijn geweest. Laat de leerlingen
bij hun composities ook aanwijzingen voor de uitvoering geven. Voor de uitvoering ligt
groepswerk voor de hand. Wanneer mogelijk is het aan te bevelen de uitvoering op te
nemen. De leerlingen kunnen dan beluisteren of het resultaat is wat ze hebben bedacht en
bedoeld. Eventueel kunnen ze wijzigen en bijstellen in de partituur of in de uitvoering.

Voor de verduidelijking van de begrippen contrast, herhaling en variatie van opdracht 3 & 4
kunt u het materiaal van de les ‘online componeren’ gebruiken.

Gevorderde leerlingen kunnen in hun eigen muziekverzameling ook zelf zoeken naar
fragmenten waarop deze begrippen van toepassing zijn. Voor het uitvoeren in
groepsverband van hun composities die uit meer delen bestaan, is het belangrijk er
duidelijke aanwijzingen worden gegeven tijdens de uitvoering. U kunt daarvoor verwijzen
baar de les over dirigeren in het lespakket van de Buma Music Academy.
Musiceren en componeren

Antwoordmodel opdrachten

NB: de antwoorden staan op meerdere pagina’s.

Opdracht 1
1. Igor Stravinsky - Sacre du Printemps = RITME
2. Austin Wintory - Journey = MELODIE
3. Maurice Ravel - Musique d’insectes= HARMONIE
4. Maurice Ravel - Boléro= DYNAMIEK

Opdracht 3
Fragment 1 | Fragment 2 | Fragment 3 | Fragment 4 | Fragment 5 | Fragment 1 t/m 5

Fragment: 2 (of 4)

Fragment: 3 (of 5)

Fragment: 1

Fragment: 5 (of 3)

Fragment: 4 (of 2)
Musiceren en componeren

Opdracht 4

Fragment 1 | Fragment 2 | Fragment 3 | Fragment 4

Fragment: 2

Fragment: 1

Fragment: 3

Fragment: 4
Musiceren en componeren

Opdracht 5a

Fragment 1 | Fragment 2 | Fragment 3 | Fragment 4 | Fragment 5 | Fragment 6 | Fragment 7

| Fragment 8 | Hele stuk

Intro fragment: 1

Fragment: 5

Fragment: 4

Fragment 3

Fragment 2

Fragment:7

Fragment:6
Musiceren en componeren

Fragment slot: 8

Opdracht 5b
Controleer nu of je het hele muziekstuk, met behulp van de cijfers die je geplaatst hebt de
afbeeldingen kunt volgen.

Opdracht 6, 7 & 8
Deze opdrachten hebben een open karakter. Belangrijk is dat het in de praktijk werkt en een
mooi en gedifferentieerd klankresultaat oplevert.