პოლიტიკის დოკუმენტი

საქართველოს
ევროპეიზაციის
გრძელვადიანი პერსპექტივები
ანა ანდღულაძე
ივნისი, 2019
შე­სა­ვა­ლი გზა­ზე, მხა­რე­ებ­მა პა­რა­ლე­ლუ­რად არ უნ­და გა­
ნი­ხი­ლონ სხვა გზე­ბი, ასო­ცი­რე­ბულ ქვეყ­ნებ­ში
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა და ევ­რო­კავ­შირს შო­რის გა­ რე­ფორ­მე­ბის გან­ხორ­ცი­ელ ­ ე­ბის პრო­ცე­სი­სა და
ფორ­მე­ბუ­ლი ასო­ცი­რე­ბის შე­სა­ხებ ხელ­შეკ­რუ­ სა­ზო­გა­დო­ებ­ ის ევ­რო­კავ­ში­რი­სად­მი ინ­ტე­რე­სის
ლე­ბა და ღრმა და ყოვ­ლის­მომ­ცვ­ ე­ლი თა­ვი­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის ხელ­შეწყო­ბის მიზ­ნით.
სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის შე­თან­ხმ­ ე­ბა გა­ერ­თი­ან­ ე­ბა­ში
ინ­ტეგ­რა­ცი­ის მა­ღალ სა­ფე­ხურს წარ­მო­ად­გენს, შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ბო­ლოო მიზ­ნის­კენ სწრაფ­ვის
თუმ­ცა, არა სა­ბო­ლო­ოს. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ პრო­ცეს­ში სა­ინ­ტე­რე­სო და მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა,
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გაცხა­დე­ბუ­ლი აქვს ევ­რო­კავ­შირ­ ევ­რო­კავ­შირ­სა და მის მე­ზო­ბელ ქვეყ­ნებს შო­
ში გა­წევ­რე­ბის სურ­ვი­ლი, ევ­რო­კავ­ში­რი საკ­მა­ოდ რის არ­სე­ბუ­ლი ეკო­ნო­მი­კუ­რი ინ­ტეგ­რა­ცი­ის მო­
ფრთხი­ლია ევ­რო­პუ­ლი პერ­სპ­ ექ­ტი­ვის, გა­ერ­ დე­ლე­ბის გან­ხილ­ვა. კონ­კრ ­ ე­ტუ­ლად, ევ­რო­პის
თი­ან­ ე­ბა­ში გა­წევ­რე­ბის ერ­თ­გვ­ ა­რი წი­ნა­პი­რო­ბის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნი­სა და სა­ბა­ჟო კავ­ში­რის გა­
ოფი­ცი­ალ ­ უ­რად გა­ცე­მის მხრივ. ეს გან­სა­კუთ­რე­ მოც­დი­ლე­ბის შეს­წავ­ლა და ასე­ვე, სხვა რე­გი­
ბით შე­სამ­ჩ­ნე­ვია ბო­ლო დროს ევ­რო­კავ­ში­რის ო­ნუ­ლი ეკო­ნო­მი­კუ­რი ინ­ტეგ­რა­ცი­ის პერ­სპ­ ექ­ტი­
წი­ნა­შე არ­სე­ბუ­ლი სა­ში­ნაო და სა­გა­რეო გა­მოწ­ ვე­ბის გან­ხილ­ვაც, მათ შო­რის, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს,
ვე­ვე­ბის ფონ­ზე. ევ­რო­კავ­ში­რის ბო­ლო გა­ფარ­ მოლ­დო­ვა­სა და უკ­რა­ინ­ ას შო­რის ეკო­ნო­მი­კუ­რი
თო­ებ­ ა 2013 წელს მოხ­და, რო­ცა გა­ერ­თი­ან­ ე­ბას სივ­რც ­ ის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის სა­კითხის შეს­წავ­ლა.
რი­გით ოც­და­მერ­ვე წევ­რი, ხორ­ვა­ტია შე­ურ­თ­
და. თუმ­ცა, მას შემ­დეგ რაც დი­დი ბრი­ტა­ნე­თი
ევ­რო­კავ­შირს და­ტო­ვებს, გა­ერ­თი­ან­ ე­ბის შე­მად­ ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნა
გენ­ლო­ბა­ში კვლავ ოც­დაშ­ვი­დი ქვე­ყა­ნა იქ­ნე­ბა.
თუ­კი 2013 წლის შემ­დეგ ევ­რო­კავ­ში­რის გა­ფარ­
თო­ებ­ ის პო­ლი­ტი­კა პა­სი­უ­რი იყო, მა­ლე ეს ტენ­ ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნა (European Eco­
დენ­ცია შე­საძ­ლოა შე­იც­ვა­ლოს. nomic Area – EEA) 1992 წელს და­არ­სდ ­ ა და
ამ­ჟა­მად ის აერ­თი­ან­ ებს ევ­რო­კავ­ში­რის 28 წევრ
ევ­რო­კო­მი­სი­ის მი­ერ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი სტრა­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­სა და ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­
ტე­გია1, რო­მელ­შიც და­სავ­ლეთ ბალ­კა­ნე­თის რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­ის (European Free Trade Asso­
ქვეყ­ნე­ბის ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბის პერ­სპ­ ექ­ ciation - EFTA) სამ ქვე­ყა­ნას: ის­ლან­დი­ას, ნორ­ვე­
ტი­ვე­ბია გან­ხი­ლუ­ლი, გა­ფარ­თო­ებ­ ის მომ­დევ­ გი­ას­ ა და ლიხ­ტენ­შ­ტე­ინს. შვე­იც ­ ა­რი­ა, რო­მე­ლიც
ნო ტალ­ღის შე­საძ­ლო თა­რი­ღად 2025 წელს 1960 წელს და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­
ასა­ხე­ლებს. კან­დი­და­ტი ქვეყ­ნე­ბი­დან სა­სურ­ველ ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­ის მე­ოთხე წევ­რი­ა, არ
მი­ზან­თან ყვე­ლა­ზე ახ­ლოს მონ­ტე­ნეგ­რო და შე­ურ­თ­და ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ ზო­ნას (EEA)
სერ­ბე­თია და სა­ვა­რა­უ­დოდ, სწო­რედ ეს ორი და ევ­რო­კავ­შირ­თან ინ­ტეგ­რა­ცია ორ­მ­ხრ ­ ი­ვი შე­
ქვე­ყა­ნა გახ­დე­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რი მომ­დევ­ თან­ხმ­ ე­ბე­ბით ამ­ჯო­ბი­ნა. ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი
ნო ათ­წ­ლე­უ­ლის გან­მავ­ლო­ბა­ში. მი­უ­ხე­და­ვად ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ია (EFTA) მიზ­ნად ისა­ხავ­და
იმი­სა, რომ ევ­რო­კავ­ში­რის გა­ფარ­თო­ებ­ ა­ზე სა­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო სივ­რც ­ ის შექ­მ­ნას წევრ
უბ­რე­ბის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბა პო­ზი­ტი­უ­რი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ ქვეყ­ნებს შო­რის. მი­სი წევ­რე­ბი თავ­და­პირ­ვე­ლად
ბი­საა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვი­საც, ერ­თი რამ ცხა­დი­ა, ავ­სტ
­რ ­ ი­ა, და­ნი­ა, ნორ­ვე­გი­ა, პორ­ტუ­გა­ლი­ა, შვე­
და­სავ­ლეთ ბალ­კა­ნე­თის სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებ­ ი გა­წევ­ დე­თი, შვე­იც ­ ა­რია და გა­ერ­თი­ან­ ე­ბუ­ლი სა­მე­ფო
რე­ბის რიგ­ში პირ­ველ­ნი არი­ან და ამას­თა­ნა­ვე, იყ­ვ­ნენ. მოგ­ვი­ან­ ე­ბით მათ შე­ურ­თ­და ფი­ნე­თი,
მათ გა­აჩ­ნი­ათ ის, რაც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, უკ­რა­ ის­ლან­დია და ლიხ­ტენ­შ­ტე­ინ­ ი. თუმ­ცა, ევ­რო­კავ­
ი­ნა­სა და მოლ­დო­ვას ჯერ კი­დევ არ მი­უ­ღი­ათ ში­რის გა­ფარ­თო­ებ­ ას­თან ერ­თად, იმ ქვეყ­ნებ­მა,
- ევ­რო­პუ­ლი პერ­სპ­ ექ­ტი­ვა. თუმ­ცა, ეს არ ნიშ­ რომ­ლე­ბიც ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რი­ან­დნ­ ენ, თა­
ნავს რომ ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რო­ბის­კენ მი­მა­ვალ

1 European Commission, A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans, Strasbourg, 6 February, 2018

1
ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ია და­ტო­ვეს. იმ
დრო­ის­თ­ვის, რო­ცა ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ ზო­
ნას ჩა­ეყ­ ა­რა სა­ფუძ­ვე­ლი, ასო­ცი­აც ­ ი­აშ­ ი მხო­ლოდ
ოთხი წევ­რი (ნორვერგია, ის­ლან­დი­ა, ლიხ­ტენ­
შ­ტე­ინ­ ი და შვე­იც­ ა­რი­ა) იყო. ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­
კუ­რი ზო­ნა ევ­რო­კავ­შირ­თან ღრმა ინ­ტეგ­რა­ცი­ას
ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და და სცდე­ბო­და მხო­ლოდ თა­
ვი­სუ­ფალ ვაჭ­რო­ბას. თავ­და­პირ­ვე­ლად, ოთხი­ვე
ქვე­ყა­ნამ ხე­ლი მო­აწ­ ე­რა ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი
ზო­ნის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბას, თუმ­ცა, შვე­იც ­ ა­რი­აშ­ ი
ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი რე­ფე­რენ­დუ­მის შე­დე­გად, ქვე­ყა­ნამ
უარი თქვა ახა­ლი შე­თან­ხმ­ ე­ბის რა­ტი­ფი­ცი­რე­ბა­ზე
(1992). შე­დე­გად, შვე­იც ­ ა­რია არ შე­ურ­თ­და ახალ
ინი­ცი­ატ ­ ი­ვას და მხო­ლოდ ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­
ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­ის წევ­რო­ბა ამ­ჯო­ბი­ნა.
მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, სწო­რედ მრა­ვა­ლი ორ­მ­ხრ ­ ი­
ვი შე­თან­ხმ­ ე­ბის სა­შუ­ალ
­ ე­ბით, შვე­იც ­ ა­რია მნიშ­ვ­ნე­
ლოვ­ნად არის ინ­ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი ევ­რო­კავ­შირ­ში
და მო­ნა­წი­ლე­ობს მის ერ­თი­ან ბა­ზარ­ში.
ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის შე­სა­ხებ შე­თან­ხ­
მე­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის არა­წევრ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებს
სა­შუ­ალ
­ ე­ბას აძ­ლევს სრულ­ფა­სოვ­ნად მი­იღ ­ ონ
მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის ერ­თი­ან ში­და ბა­
ზარ­ში. ის მო­იც ­ ავს ე.წ. ოთხ თა­ვი­სუფ­ლე­ბას,
(საქონლის, მომ­სა­ხუ­რე­ბის, კა­პი­ტა­ლი­სა და
ადა­მი­ან­ ე­ბის თა­ვი­სუ­ფა­ლი გა­და­ად­გი­ლე­ბა), ასე­
ვე კონ­კუ­რენ­ცი­ის­ ა და სა­ხელ­მ­წი­ფო დახ­მა­რე­ბე­
ბის შე­სა­ხებ წე­სებ­სა და სხვა­დას­ხვ­ ა სფე­რო­ებს
(კვლევა და გა­ნათ­ლე­ბა, სო­ცი­ალ ­ უ­რი პო­ლი­ტი­
კა, გა­რე­მოს დაც­ვა, მომ­ხმ­ ა­რე­ბელ­თა უფ­ლე­ბე­
ბის დაც­ვა, ტუ­რიზ­მი, კულ­ტუ­რა და ა.შ.). EEA-ს
ქვეყ­ნე­ბი ასე­ვე მო­ნა­წი­ლე­ო­ბენ შენ­გე­ნის ზო­ნა­
შიც.2
შე­თან­ხმ­ ე­ბა არ მო­იც­ ავს ისეთ სფე­რო­ებს რო­
გო­რი­ცა­ა: სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბი­სა და მე­თევ­ზე­ო­
ბის სა­ერ­თო პო­ლი­ტი­კა, სა­ბა­ჟო კავ­ში­რი, სა­ერ­
თო სა­ვაჭ­რო პო­ლი­ტი­კა, სა­ერ­თო სა­გა­რეო და
უსაფ­რთ ­ ხო­ებ­ ის პო­ლი­ტი­კა, მარ­თ­ლმ­ ­სა­ჯუ­ლე­ბა,
სა­გა­და­სა­ხა­დო პო­ლი­ტი­კა, ეკო­ნო­მი­კუ­რი და
მო­ნე­ტა­რუ­ლი კავ­ში­რი.3 შე­სა­ბა­მი­სად, ევ­რო­პის
ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბა გან­სხ­ ­
ვავ­დე­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ბის­გან.
2 იხ. http://www.efta.int/eea/eea-agreement
3 იხ.იქვე
4 იხ.http://www.efta.int/free-trade
ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­ის
და ასე­ვე, ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის წევ­რე­ბი
და­მო­უ­კი­დებ­ლად აწარ­მო­ებ­ ენ სა­ვაჭ­რო პო­ლი­
ტი­კას. ისი­ნი ინ­დი­ვი­დუ­ალ ­ უ­რად იღე­ბენ გა­დაწყ­
ვე­ტი­ლე­ბას სა­ბა­ჟო გა­და­სა­ხა­დე­ბის დად­გე­ნი­სას
და ასე­ვე, მე­სა­მე მხა­რე­ებ­თან თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­
რო­ბის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბებ­ზე მო­ლა­პა­რა­კე­
ბე­ბი­სას. თუმ­ცა, ამა­ვე დროს, ეს EFTA-ს ოთხი
ქვე­ყა­ნა ხში­რად კო­ლექ­ტი­უ­რად აწარ­მო­ებს მო­
ლა­პა­რა­კე­ბებს თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის შე­სა­ხებ
შე­თან­ხმ­ ე­ბებ­ზე. ამ­ჟა­მად, EFTA-ს თა­ვი­სუ­ფა­ლი
ვაჭ­რო­ბის შე­სა­ხებ 27 ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა აქვს გა­
ფორ­მე­ბუ­ლი და­ახ­ლო­ებ­ ით 38 ქვე­ყა­ნას­თან4 და
მათ შო­რის, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თა­ნაც.
მი­უ­ხე­და­ვად, გარ­კვ­ ე­უ­ლი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბი­სა,
ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის წევ­რებს ევ­რო­
კავ­ში­რის კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის ძა­ლი­ან დი­დი ნა­
წი­ლის ეროვ­ნულ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა­ში გად­მო­ღე­
ბა უხ­დე­ბათ, რად­გა­ნაც მა­თი კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის
დი­დი ნა­წი­ლი, შე­სა­ბა­მის სფე­რო­ებ­ში, მუდ­მივ
თან­ხვ­ ედ­რა­ში უნ­და იყოს ევ­რო­კავ­ში­რის სა­მარ­
თ­ლებ­რივ აქ­ტებ­თან. 1994 წლი­დან, დღემ­დე
ევ­რო­კავ­ში­რის და­ახ­ლო­ებ­ ით 5000-მდე ახა­ლი
სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო აქ­ტი და­ემ­ ა­ტა ევ­რო­პის ეკო­
ნო­მი­კურ ზო­ნის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბას, ანექ­სი­სა
ან პრო­ტო­კო­ლის ნა­წილ­ში.
მათ­გან გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბით, შვე­იც
­ ა­რი­ის მი­ერ გა­ფორ­
მე­ბუ­ლი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ბი ევ­რო­კავ­შირ­თან,
სტა­ტი­კუ­რი და მო­უქ­ნე­ლი­ა. რაც იმას ნიშ­ნავს
რომ შვე­იც ­ ა­რია იღებს ევ­რო­კავ­ში­რის კა­ნონ­მ­
დებ­ლო­ბის გარ­კვ­ ე­ულ ნა­წილს იმ მდგო­მა­რე­ო­
ბით, რი­თაც ის წარ­მოდ­გე­ნი­ლია კონ­კრ ­ ე­ტუ­ლი
შე­თან­ხმ­ ე­ბის ხელ­მო­წე­რის მო­მენ­ტშ­ ი. შე­სა­ბა­მი­
სად, ნორ­ვე­გი­ას, ლიხ­ტენ­შ­ტე­ინ­ ი­სა და ის­ლან­დი­
ის­გან გან­სხ­ ­ვა­ვე­ბით, შვე­იც­ ა­რია არ არის ვალ­
დე­ბუ­ლი მი­ი­ღოს ევ­რო­კავ­ში­რის გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი
სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო აქ­ტე­ბი. შვე­იც ­ ა­რი­ას­ ა და ევ­რო­
კავ­შირს შო­რის გა­ფორ­მე­ბულ ორ­მ­ხრ ­ ივ შე­თან­
ხ­მე­ბებ­ში ცვლი­ლე­ბე­ბის შე­ტა­ნა შე­საძ­ლე­ბე­ლია
სა­ჭი­რო­ებ­ ის შემ­თხ­ვე­ვა­ში, თუმ­ცა, სის­ტე­მუ­რი მო­
ნი­ტო­რინ­გი ევ­რო­კავ­ში­რის კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბას­
თან შე­სა­ბა­მი­სო­ბის დად­გე­ნის თვალ­საზ­რი­სით
ვალ­დე­ბუ­ლე­ბას არ წარ­მო­ად­გენს.
2
ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის ქვეყ­ნებს (EEA) ევ­რო­კავ­ში­რის მსგავ­სად, ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ
(და ასე­ვე შვე­იც ­ ა­რი­ას) შე­უძ­ლი­ათ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა ზო­ნა­საც გა­აჩ­ნია საბ­ჭო (EEA Council). ის პო­ლი­
მი­იღ
­ ონ ევ­რო­კავ­ში­რის პროგ­რა­მებ­სა და სა­აგ ­ ენ­ ტი­კუ­რი ლი­დე­რის ფუნ­ქ­ცი­ას ითავ­სებს და შედ­
ტო­ებ­ში. მა­გა­ლი­თად, ჰო­რი­ზონტ 2020, ერას­ გე­ბა ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­ა­
მუს+, გა­ლი­ლე­ო, creative Europe, Connecting ცი­ის (EFTA) ოთხი­ვე ქვეყ­ნის სა­გა­რეო საქ­მე­თა
Europe Facility, Health for Growth, Union Civil მი­ნის­ტრ
­ ე­ბი­სა, ხო­ლო, ევ­რო­კავ­ში­რის მხრი­დან
Protection Mechanism, და ა.შ. ასე­ვე, მათ შე­ კი - საბ­ჭო­სა და ევ­რო­კო­მი­სი­ის წარ­მო­მად­გენ­
უძ­ლი­ათ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა მი­იღ ­ ონ ევ­რო­კავ­ში­რის ლე­ბის­გან.6
სხვა­დას­ხვ­ ა სა­აგ ­ ენ­ტო­ებ­ში, მა­გა­ლი­თად, ევ­რო­
პის სა­ავ­ ი­აც
­ იო უსაფ­რთ ­ ხო­ებ­ ის სა­აგ
­ ენ­ტო, ევ­რო­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან როლს ას­რუ­ლებს ერ­თობ­ლი­
პის გა­რე­მოს დაც­ვის სა­აგ ­ ენ­ტო, ევ­რო­პის საზღ­ ვი კო­მი­ტე­ტი (EEA Joint Committee), რომ­ლის
ვაო უსაფ­რთ ­ ხო­ებ­ ის სა­აგ
­ ენ­ტო და ა.შ. ძი­რი­თა­დი ფუნ­ქ­ცია ევ­რო­კავ­ში­რის ახა­ლი სა­
კა­ნონ­მ­დებ­ლო აქ­ტე­ბის გა­და­ხედ­ვა და EEA-ს
ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის ქვეყ­ნე­ბი გა­მო­ირ­ შე­თან­ხმ­ ე­ბა­ში მა­თი და­მა­ტე­ბის შე­სა­ხებ გა­დაწყ­
ჩე­ვი­ან სტა­ბი­ლუ­რი და გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ეკო­ნო­ ვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბა­ა. კო­მი­ტე­ტი შედ­გე­ბა ევ­რო­
მი­კით. ისი­ნი მსოფ­ლი­ო­ში მო­წი­ნა­ვე პო­ზი­ცი­ებს პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო ასო­ცი­აც ­ ი­ის (EFTA)
იკა­ვე­ბენ მთლი­ან­ ი ში­და პრო­დუქ­ტის (მშპ) მაჩ­ ოთხი­ვე ქვეყ­ნის ევ­რო­კავ­შირ­ში მივ­ლე­ნი­ლი
ვე­ნებ­ლით.5 ელ­ჩე­ბი­სა და ევ­რო­კო­მი­სი­ის სა­გა­რეო ქმე­დე­
ბა­თა სამ­სა­ხუ­რის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­სა­გან. ის
ის­ლან­დი­ას, ნორ­ვე­გი­ას­ ა და ლიხ­ტენ­შ­ტე­ინს საკ­ წარ­მო­ად­გენს ერ­თ­გვ­ არ ფო­რუმს, მხა­რე­ებს შო­
მა­ოდ დი­დი ფი­ნან­სუ­რი კონ­ტრ ­ ი­ბუ­ცია შე­აქვთ რის პო­ზი­ცი­ებ­ ი­სა და შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის გაც­ვ­ლი­
ევ­რო­კავ­ში­რის ბი­უ­ჯეტ­ში. თუმ­ცა, მი­უ­ხე­და­ვად სათ­ვის. ერ­თობ­ლი­ვი სა­პარ­ლა­მენ­ტო კო­მი­ტე­ტი
ამი­სა, მა­თი რო­ლი ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­დაწყ­ვე­ტი­ (EEA Joint Parliamentary Committee) პირ­და­პირ
ლე­ბის მი­ღე­ბის პრო­ცეს­ში მი­ნი­მა­ლუ­რი­ა. მათ არ არის ჩარ­თუ­ლი გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის პრო­ცეს­
შე­უძ­ლი­ათ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა მი­იღ ­ ონ ახალ სა­კა­ ში, თუმ­ცა, სარ­გებ­ლობს მო­ნი­ტო­რინ­გის ფუნ­ქ­
ნონ­მ­დებ­ლო აქ­ტთ ­ ან და­კავ­ში­რე­ბით გა­მარ­თულ ცი­ით და იღებს ან­გა­რი­შებ­სა და რე­ზო­ლუ­ცი­ებს.
კონ­სულ­ტა­ცი­ებ­ში და და­აფ ­ იქ­სი­რონ თა­ვი­ან­თი კონ­სულ­ტა­ცი­ის კო­მი­ტე­ტი (EEA Consultative
პო­ზი­ცი­ა, თუმ­ცა, გან­სხ­ ­ვა­ვე­ბით ევ­რო­კავ­ში­რის Committee), მრჩევ­ლის ფუნ­ქ­ცი­ას ითავ­სებს და
უშუ­ალ­ ო წევ­რე­ბის­გან, ისი­ნი მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას ვერ შედ­გე­ბა ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­
იღე­ბენ ხმის მი­ცე­მის პრო­ცეს­ში. ცი­აც­ ი­ის კო­მი­ტე­ტი­სა და ევ­რო­პუ­ლი ეკო­ნო­მი­კი­
სა და სო­ცი­ალ ­ უ­რი კო­მი­ტე­ტის­გან. ევ­რო­კო­მი­სი­
ის ერ­თ­გვ­ არ ანა­ლოგს წარ­მო­ად­გენს ევ­რო­პის
ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რი ჩარ­ჩო თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­ის ზე­დამ­ხედ­
ვე­ლო­ბის ორ­გა­ნო (The EFTA Surveillance Au­
thority), რო­მე­ლიც ად­გენს თუ რამ­დე­ნად შე­
ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის (EEA) შე­სა­ხებ შე­ ე­სა­ბა­მე­ბა წევ­რი ქვეყ­ნე­ბის კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა
თან­ხმ­ ე­ბა გან­საზღ­ვ­რავს ინ­სტ­ ი­ტუ­ცი­ურ ჩარ­ჩო­საც, ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­
რო­მე­ლიც მსგავ­სია ევ­რო­კავ­ში­რის ინ­სტ ­ ი­ტუ­ცი­უ­ ბას. ის არის და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი ორ­გა­ნო და მი­სი
რი მო­დე­ლი­სა, თუმ­ცა, არ გა­აჩ­ნია იმა­ვე დო­ნის ძი­რი­თა­დი რო­ლია და­იც­ვას ინ­დი­ვი­დე­ბის უფ­
ძა­ლა­უფ­ლე­ბა. ინ­სტ ­ ი­ტუ­ტე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ში ლე­ბე­ბი და ასე­ვე, ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის
წარ­მოდ­გე­ნილ­ნი არი­ან ერ­თი მხრივ - ევ­რო­პის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი ვალ­
ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის (EEA) ქვეყ­ნე­ბი (ისლანდია, დე­ბუ­ლე­ბე­ბი. ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბის ორ­გა­ნოს მი­
ნორ­ვე­გი­ა, ლიხ­ტენ­შ­ტე­ი­ნი) და შვე­იც ­ ა­რი­ა, მე­ო­ ერ წა­მო­ყე­ნე­ბულ და­ვებს ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი
რე მხრივ - ევ­რო­კავ­ში­რი. შე­სა­ბა­მი­სად, ევ­რო­პის ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­ის სა­სა­მარ­თ­ლო (the EFTA
ეკო­ნო­მი­კურ ზო­ნას ორ­სვ­ ე­ტო­ვა­ნი ინ­სტ ­ ი­ტუ­ცი­ო­ Court) გა­ნი­ხი­ლავს და ძი­რი­თა­დად ეყ­რდ ­ ნ­ ო­ბა
ნა­ლუ­რი წყო­ბა აქვს. ევ­რო­სა­სა­მარ­თ­ლოს საქ­მე­თა პრაქ­ტი­კას.7

5 World Bank, Gross domestic product 2016, World Development Indicators database, 15 December 2017. https://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf
6 Agreement on the European Economic Area, Article 90, http://www.efta.int/media/documents/legal-texts/eea/the-eea-agreement/Main%20Text%20of%20the%20Agree-
ment/EEAagreement.pdf
7 იხ. http://www.efta.int/eea/eea-institutions

3
გა­წევ­რე­ბის პრო­ცე­დუ­რა ცი­აც
­ ი­ის ახა­ლი წევ­რი ვალ­დე­ბუ­ლია ფი­ნან­სუ­რი
კონ­ტრ ­ ი­ბუ­ცია შე­იტ
­ ა­ნოს ასო­ცი­აც
­ ი­ის ბი­უ­ჯეტ­ში.
ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­
ბის 126-ე მუხ­ლის თა­ნახ­მად შე­თან­ხმ­ ე­ბა ძა­ლა­
შია ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რე­ბის­თ­ვი­სა და ასე­ვე, ის­ ევროპის ეკონომიკურ ზონაში (EEA)
ლან­დი­ის, ლიხ­ტენ­შ­ტე­ინ­ ი­სა და ნორ­ვე­გი­ის­თ­ვის. გაწევრების პროცედურა
შე­სა­ბა­მი­სად, შე­უძ­ლე­ბე­ლია ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­
კუ­რი ზო­ნის წევ­რო­ბა თუ ქვე­ყა­ნა არ არის ევ­რო­
კავ­ში­რის ან ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის
ასო­ცი­აც ­ ი­ის წევ­რი.8
01
ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციაში
(EFTA) წევრობის განაცხადის გაკეთება
ამა­ვე შე­თან­ხმ­ ე­ბის 128-ე მუხ­ლის თა­ნახ­მად,
„ნებისმიერ ევ­რო­პულ სა­ხელ­მ­წი­ფოს, რო­მე­ლიც
გახ­დე­ბა ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­
ცი­აც
­ ი­ის წევ­რი, შე­უძ­ლია შე­იტ ­ ა­ნოს გა­ნაცხა­დი ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის
ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის წევ­რო­ბას­თან და­ საბჭო ახალი წევრის მიღების თაობაზე
კავ­ში­რე­ბით.“9 შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ხელ­მ­წი­ფო, რო­ 02 გადაწყვეტილებას იღებს კონსენსუსით
მე­ლიც არ არის ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რი, ჯერ უნ­და (ლიხტენშტეინი, ნორვეგია, შვეიცარია და

გა­წევ­რი­ან­დეს ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის

ასო­ცი­აც ­ ი­აშ­ ი (EFTA) და შემ­დეგ მი­მარ­თოს ევ­
რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ ზო­ნის საბ­ჭოს გა­წევ­რე­ბის
გა­ნაცხა­დით. საბჭოს მიერ დადებითი გადაწყვეტილების
03 შემთხვევაში EFTA-ში გაწევრება
რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა ქვე­ყა­ნა გახ­დეს EFTA-ს წევ­
რი? ასო­ცი­აც ­ ი­ის კონ­ვენ­ცი­ის 56-ე მუხ­ლის თა­ნახ­
მად, „ნებისმიერ სა­ხელ­მ­წი­ფოს შე­უძ­ლია გა­წევ­
რ­დეს თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­აშ­ ი, თუ
EFTA-ს საბ­ჭო მი­იღ ­ ებს მა­თი გა­წევ­რე­ბის შე­სა­ხებ ევროპის ეკონომიკურ ზონაში (EEA)
და­დე­ბით გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბას. ასე­ვე, ყვე­ლა ახა­ 04 წევრობის განაცხადის გაკეთება

ლი წევ­რი სა­ხელ­მ­წი­ფო ვალ­დე­ბუ­ლია შე­უ­ერ­

თ­დეს ასო­ცი­აც ­ ი­ის მი­ერ უკ­ვე გა­ფორ­მე­ბუ­ლი და
ძა­ლა­ში მყოფ თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის შე­სა­ხებ
ევროპის ეკონომიკური ზონის საბჭო
ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბებს მე­სა­მე მხა­რე­ებ­თან.“10 საბ­ჭო (ევროკავშირის წევრი-სახელმწიფოები+
წარ­მო­ად­გენს ევ­რო­პუ­ლი თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­ 05 ლიხტენშტეინი, ნორვერგია და ისლანდია)
რო ასო­ცი­აც ­ ი­ის უმაღ­ლეს ინ­სტ ­ ი­ტუ­ცი­ურ ორ­ გადაწყვეტილებას ახალი წევრის მიღების
გა­ნოს და შედ­გე­ბა EFTA-ს ოთხი­ვე წევ­რის­გან, თაობაზე იღებს კონსენსუსით
რომ­ლე­ბიც შეხ­ვედ­რე­ბი­სას წარ­მოდ­გე­ნილ­ნი
არი­ან ელ­ჩე­ბი­სა ან მი­ნის­ტრ ­ ე­ბის დო­ნე­ზე. საბ­
ჭო­ში გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბი კონ­სენ­სუ­სით მი­იღ ­ ე­ბა.
საბ­ჭოს შე­უძ­ლია გა­დაწყ­ვი­ტოს ასო­ცი­აც ­ ი­აშ­ ი გა­ ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფალ სა­ვაჭ­რო ასო­ცი­აც ­ ი­აშ­ ი
წევ­რე­ბის პი­რო­ბე­ბიც. ახა­ლი წევ­რი იღებს ასო­ (EFTA) გა­წევ­რე­ბის შემ­დეგ სა­ხელ­მ­წი­ფოს შე­
ცი­აც
­ ი­ის კონ­ვენ­ცი­ით გან­საზღ­ვ­რულ ვალ­დე­ბუ­ უძ­ლია გა­ნაცხა­დი შე­იტ ­ ა­ნოს ევ­რო­პის ეკო­ნო­
ლე­ბებს, კერ­ძოდ ვაჭ­რო­ბის ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცი­ას მი­კუ­რი ზო­ნის (EEA) წევ­რო­ბის შე­სა­ხებ. ახა­ლი
ასო­ცი­აც ­ ი­ის წევ­რებს შო­რის, რაც ძი­რი­თა­დად წევ­რის მი­ღე­ბის შე­სა­ხებ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბას კონ­
მო­იც­ ავს ტა­რი­ფე­ბი­სა და ქვო­ტე­ბის გა­უქ­მე­ბას, სენ­სუ­სის სა­ფუძ­ველ­ზე იღებს ევ­რო­პის ეკო­ნო­
ასე­ვე „წარმოშობის წე­სებ­სა“ და სხვ. ასე­ვე, ასო­ მი­კუ­რი ზო­ნის საბ­ჭო. ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი
ზო­ნის შე­სა­ხებ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის 128-ე მუხ­ლის

8 Agreement on the European Economic Area, Article 126.

9 იხ. იქვე
10 http://www.efta.int/sites/default/files/documents/legal-texts/efta-convention/Vaduz%20Convention%20Agreement.pdf

4
თა­ნახ­მად, აპ­ლი­კან­ტი ქვეყ­ნის­თ­ვის გა­წევ­რე­ბის სა­ბა­ჟო კავ­ში­რი
პი­რო­ბე­ბი და ვა­დე­ბი გა­ნი­საზღ­ვ­რე­ბა მხა­რე­თა
შო­რის მო­ლა­პა­რა­კე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე.
სა­ბა­ჟო კავ­ში­რი (European Union Customs
მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა რომ ტექ­ნი­კუ­რად ახა­ლი წევ­ Union) წარ­მო­ად­გენს ერ­თი­ან­ ი ევ­რო­პუ­ლი ბაზ­
რე­ბის მი­ღე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლი­ა, EEA-ს გა­ფარ­თო­ რის ძი­რი­თად საყ­რდ ­ ენს და 1968 წლი­დან ფუნ­
ე­ბა მი­სი შექ­მ­ნის დღი­დან არ მომ­ხდ ­ ა­რა. 2004 ქ­ცი­ო­ნი­რებს. ევ­რო­კავ­ში­რის სა­ბა­ჟო კავ­ში­რი
წლის ევ­რო­კავ­ში­რის დიდ გა­ფარ­თო­ებ­ ამ­დე, მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე დი­დი სა­ვაჭ­რო ბლო­კი­ა.
ცენ­ტრ­ ა­ლურ და აღ­მო­სავ­ლეთ ევ­რო­პის ქვეყ­
ნებს ჰქონ­დათ მცდე­ლო­ბა, რომ თავ­და­პირ­ვე­ სა­ბა­ჟო კავ­შირ­სა და თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო სივ­
ლად გა­წევ­რე­ბუ­ლიყ­ვ­ნენ ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ რ­ცეს შო­რის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბა­ა. თა­
ზო­ნა­ში, თუმ­ცა, წევ­რი სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებ­ ი ამ ინი­ცი­ ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო სივ­რც ­ ის დამ­ყა­რე­ბით მხა­
11
ა­ტი­ვას ხა­ლი­სით არ შეხ­ვედ­რი­ან , შე­სა­ბა­მი­სად რე­ებ­ ი თან­ხმ­ ­დე­ბი­ან რომ გა­აუ ­ ქ­მონ სა­ვაჭ­რო
ის წა­რუ­მა­ტე­ბე­ლი გა­მოდ­გა. ცენ­ტრ ­ ა­ლუ­რი და ბა­რი­ერ ­ ე­ბი, მაგ­რამ შე­თან­ხმ­ ე­ბა სა­შუ­ალ
­ ე­ბას აძ­
აღ­მო­სავ­ლეთ ევ­რო­პის ათი სა­ხელ­მ­წი­ფო 2004 ლევს მო­ნა­წი­ლე მხა­რე­ებს გა­აჩ­ნ­დეთ და­მო­უ­
წელს ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რი­ან­და. კი­დე­ბე­ლი სა­ვაჭ­რო პო­ლი­ტი­კა და თა­ვად და­
ა­წე­სონ სა­გა­რეო ტა­რი­ფე­ბი. სა­ბა­ჟო კავ­ში­რის
ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნა (EEA) ევ­რო­კავ­ წევ­რე­ბის­თ­ვის კი შე­თან­ხ­მე­ბა უფ­რო მე­ტად კომ­
შირ­ში ინ­ტეგ­რა­ცი­ის ერ­თ­-ერთ ყვე­ლა­ზე ამ­ბი­ პ­ლექ­სუ­რი­ა, რად­გა­ნაც ის ით­ვა­ლის­წი­ნებს არა­
ცი­ურ და ყოვ­ლის­მომ­ცვ­ ელ მო­დელს წარ­მო­ მარ­ტო სა­ვაჭ­რო ბა­რი­ერ ­ ე­ბის გა­უქ­მე­ბას, არა­მედ,
ად­გენს. შე­სა­ბა­მი­სად, მას­ში გა­წევ­რე­ბა პირ­ველ სა­ერ­თო სა­ვაჭ­რო პო­ლი­ტი­კის წარ­მო­ებ­ ას მე­სა­
რიგ­ში პო­ტენ­ცი­უ­რი კან­დი­და­ტე­ბის მა­ღალ მზა­ მე მხა­რე­ებ­თან. ევ­რო­კავ­ში­რი ად­გენს სა­ერ­თო
ო­ბას მო­ითხოვს. გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია ისიც, სა­გა­რეო ტა­რიფს სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში მო­ნა­წი­ლე
რომ ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ ზო­ნა­ში გა­წევ­რე­ბის ყვე­ლა ქვეყ­ნის­თ­ვის. გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბით სა­ბა­ჟო კავ­ში­
სცე­ნა­რით სა­ქარ­თ­ვე­ლოს და­ინ­ტე­რე­სე­ბის შემ­ რის­გან, თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის დროს ქვეყ­ნებს
თხ­ვე­ვა­ში, გა­დამ­წყ­ვეტ როლს ითა­მა­შებს რო­ შო­რის სა­ბა­ჟო კონ­ტრ ­ ო­ლი შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი­ა.
გორც EFTA-ს, ისე, შემ­დგ ­ ომ EEA-ს ქვეყ­ნე­ბის
და­ინ­ტე­რე­სე­ბა ახა­ლი წევ­რის მი­ღე­ბის თვალ­
საზ­რი­სით. ამი­სათ­ვის კი, გარ­და აქ­ტი­უ­რი კონ­ სა­ბა­ჟო კავ­ში­რი და თურ­ქე­თი
სულ­ტა­ცი­ებ­ ი­სა რო­გორც ევ­რო­კავ­შირ­თან, ისე
EFTA/EEA-ს ქვეყ­ნებ­თან, უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ამ­ჟა­მად ევ­რო­კავ­შირ­თან სა­ბა­ჟო კავ­ში­რის ხელ­
იქ­ნე­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მი­ერ წინ­გა­დად­გმ­ უ­ლი შეკ­რუ­ლე­ბით სა­მი ქვე­ყა­ნა სარ­გებ­ლობს, ან­დო­
ნა­ბი­ჯე­ბი ევ­რო­პულ სტან­დარ­ტებ­თან და­ახ­ლო­ რა, სან მა­რი­ნო და თურ­ქე­თი. ეს უკა­ნას­კნ­ ე­ლი
ე­ბის თვალ­საზ­რი­სით. 2018 წლის 14 ნო­ემ­ მათ­გან ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რო­გორც
ბერს, ევ­რო­პარ­ლა­მენ­ტ­მა მი­იღ ­ ო ასო­ცი­რე­ბის პო­ლი­ტი­კუ­რი, ისე, ეკო­ნო­მი­კუ­რი თვალ­საზ­რი­
ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბის შე­სა­ხებ ან­გა­რი­ სი­თაც. თურ­ქეთ­სა და ევ­რო­კავ­შირს შო­რის ასო­
ში, რო­მელ­შიც ყუ­რადღე­ბა გა­მახ­ვი­ლე­ბუ­ლია ცი­რე­ბის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბას ჯერ კი­დევ 1963
ისეთ პრობ­ლე­მურ სა­კითხებ­ზე, რო­გო­რი­ცაა ე.წ. წელს მო­ეწ­ ე­რა ხე­ლი, ხო­ლო 1995 წელს მხა­რე­
„ელიტური“ კო­რუფ­ცი­ა, ადა­მი­ან­ ის უფ­ლე­ბე­ბის ე­ბი სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ზე და­თან­ხ­
დაც­ვა, სა­სა­მარ­თ­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა და მ­დნ­ ენ. თურ­ქეთ­მა ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რო­ბა­ზე
გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბა და სხვ.12 ევ­რო­პარ­ლა­მენ­ტის გა­ნაცხა­დი 1987 წელს შე­იტ ­ ა­ნა, გა­წევ­რე­ბის შე­
მი­ერ მი­ღე­ბულ დო­კუ­მენ­ტშ­ ი აღ­ნიშ­ნუ­ლი პრობ­ სა­ხებ მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი კი მხო­ლოდ 2005 წელს
ლე­მე­ბი სა­ჭი­რო­ებს მთავ­რო­ბის მხრი­დან გა­აზ­ და­იწყო.13 სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბა თურ­ქე­
რე­ბა­სა და მა­თი გა­დაწყ­ვე­ტის გზებ­ზე აქ­ტი­ურ მუ­ თის­თ­ვის არ ყო­ფი­ლა მხო­ლოდ ეკო­ნო­მი­კუ­რი
შა­ო­ბას.

11 იხ. UK Parliament, Membership of the European Economic Area, https://publications.parliament.uk/pa/ld201617/ldselect/ldeucom/72/7206.htm

12 იხ. European Parliament resolution of 14 November 2018 on the implementation of the EU
Association Agreement with Georgia. http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-%2F%2FEP%2F%2FNONSGML+TA+P8-TA-2018-0457+0+DOC+PD-
F+V0%2F%2FEN&fbclid=IwAR1_wdaJRH32bH8uiXZoSGbvwzjWNAsQi6F_CkKx5c9afjLkMb_Zf5had3k
13 იხ. https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/countries/detailed-country-information/turkey_en

5
ფაქ­ტო­რე­ბით გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი. ამ გა­დაწყ­ვე­ტი­ ვე, თურ­ქე­თი არ მო­ნა­წი­ლე­ობ­და ევ­რო­კავ­შირ­სა
ლე­ბის უკან პო­ლი­ტი­კუ­რი მო­ტი­ვი იდ­გა, რომ­ და ამე­რი­კის შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის ტრან­ს-­ატ­
ლის მი­ხედ­ვი­თაც სა­ბა­ჟო კავ­ში­რი თურ­ქე­თის ლან­ტი­კუ­რი ვაჭ­რო­ბი­სა და სა­ინ­ვეს­ტი­ციო პარ­
ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბის პრო­ცეს­ში კი­დევ ერ­ ტ­ნი­ო­რო­ბის (TTIP) შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბის მო­ლა­
თი წინ­გა­დად­გმ­ უ­ლი ნა­ბი­ჯი იქ­ნე­ბო­და. ევ­რო­კო­ პა­რა­კე­ბებ­ში. რაც თა­ვის­თა­ვად არა­ხელ­საყ­რელ
მი­სი­ის მო­ნა­ცე­მე­ბით, სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში აყე­ნებს თურ­ქეთს.
ბამ თურ­ქე­თის ეკო­ნო­მი­კა­ზე და­დე­ბი­თი გავ­ლე­ნა
იქო­ნი­ა. 1996 - 2014 წლე­ბის პე­რი­ოდ­ში თურ­ქე­ გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბით ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის­გან
თის ექ­სპ­ ორ­ტი ევ­რო­კავ­შირ­ში 400 პრო­ცენ­ტით (EEA), სა­ბა­ჟო კავ­ში­რი არ ით­ვა­ლის­წი­ნებს სა­მუ­
გა­იზ­ არ­და (8.5 მი­ლი­არ­დი ევ­რო­დან - 42 მი­ლი­ შაო ძა­ლის მო­ბი­ლო­ბას, რო­მე­ლიც ასე მიმ­ზიდ­
არდ ევ­რომ­დე).14 ვე­ლია რო­გორც თურ­ქე­თის­თ­ვის, ისე ნე­ბის­მი­ერ ­ ი
და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი ქვეყ­ნის­თ­ვის. შე­სა­ბა­მი­სად, ეს
თურ­ქეთ­სა და ევ­რო­კავ­შირს შო­რის სა­ბა­ჟო კავ­ კი­დევ ერთ არა­ხელ­საყ­რელ გა­რე­მო­ებ­ ას წარ­
ში­რი ით­ვა­ლის­წი­ნებს მხო­ლოდ სამ­რეწ­ვე­ლო მო­ად­გენს.
სა­ქონ­ლის მი­მოც­ვ­ლას და არ ეხე­ბა მომ­სა­ხუ­რე­
ბებს, სა­ხელ­მ­წი­ფო შეს­ყიდ­ვებ­სა და სა­სოფ­ლო აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ 2016 წელს კო­მი­სი­ამ წა­მო­
სა­მე­ურ­ნეო პრო­დუქ­ცი­ას (გარდა და­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ა­ყე­ნა ინი­ცი­ატ ­ ი­ვა თურ­ქეთ­სა და ევ­რო­კავ­შირს
15
პრო­დუქ­ცი­ის­ ა). გარ­და სა­ბა­ჟო კავ­ში­რის შე­სა­ შო­რის სა­ბა­ჟო კავ­ში­რის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბის
ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბი­სა, თურ­ქეთ­სა და ევ­რო­კავ­შირს გა­და­ხედ­ვი­სა და გა­ნახ­ლე­ბის თა­ო­ბა­ზე, რაც სა­
ვაჭ­რო­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი კი­დევ რამ­დე­ნი­ ვა­რა­უ­დოდ ით­ვა­ლის­წი­ნებს სა­ვაჭ­რო შე­თან­ხმ­ ე­
მე ორ­მ­ხრ ­ ი­ვი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა აქვთ გა­ფორ­მე­ ბა­ში მომ­სა­ხუ­რე­ბის, სა­ხელ­მ­წი­ფო შეს­ყიდ­ვე­ბი­სა
ბუ­ლი რომ­ლე­ბიც ეხე­ბა სა­სოფ­ლო სა­მე­ურ­ნეო და მდგრა­დი გან­ვი­თა­რე­ბის სა­კითხე­ბის და­მა­ტე­
პრო­დუქ­ცი­ას, ასე­ვე ქვა­ნახ­შირ­სა და ფო­ლადს. ბას.16

სა­ბა­ჟო კავ­ში­რი ით­ვა­ლის­წი­ნებს მე­სა­მე მხა­

რეს­თან სა­ერ­თო ტა­რი­ფე­ბის შე­მო­ღე­ბას, ასე­ვე,
ავალ­დე­ბუ­ლებს თურ­ქეთს და­აა­ ხ­ლო­ვოს თა­
ვი­სი კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის კა­ნონ­მ­
დებ­ლო­ბას­თან სხვა­დას­ხვ­ ა სფე­რო­ში. თურ­ქე­თი
ასე­ვე ვალ­დე­ბუ­ლია შეც­ვა­ლოს სა­ვაჭ­რო და სა­
ტა­რი­ფო პო­ლი­ტი­კა ევ­რო­კავ­ში­რის მი­ერ მე­სა­
მე მხა­რეს­თან გა­ფორ­მე­ბუ­ლი ახა­ლი სა­ვაჭ­რო
ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, თუმ­ცა,
ის ვერ იღებს მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას ამ სა­კითხებ­თან
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბის
პრო­ცეს­ში. რო­დე­საც ევ­რო­კავ­ში­რი აფორ­მებს
თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის შე­სა­ხებ ახალ ხელ­შეკ­
რუ­ლე­ბას მე­სა­მე მხა­რეს­თან, თურ­ქე­თი ვალ­დე­
ბუ­ლია იგი­ვე პრი­ვი­ლე­გი­ებ­ ი მი­ან­ ი­ჭოს ამა­ვე ქვე­
ყა­ნას, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, ეს უკა­ნას­კნ­ ე­ლი იმა­ვეს
გა­კე­თე­ბა­ზე თა­ნახ­მაა თუ არა. მა­გა­ლი­თად, სამ­ხ­
რეთ კო­რე­ას თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის შე­სა­ხებ შე­
თან­ხმ­ ე­ბა გა­ფორ­მე­ბუ­ლი აქვს ევ­რო­კავ­შირ­თან,
თუმ­ცა, არა თურ­ქეთ­თან. შე­სა­ბა­მი­სად, სამ­ხრ ­ ეთ
კო­რე­ულ პრო­დუქ­ცი­ას შე­უძ­ლია თურ­ქეთ­ში შეს­
ვ­ლა ევ­რო­კავ­ში­რი­დან და არა - პი­რი­ქით. ასე­
სა­ქარ­თვ­ ე­ლოს სა­მო­მავ­ლო
პერ­სპ
­ ექ­ტი­ვე­ბი
თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო სივ­რც ­ ის შე­სა­ხებ შე­თან­
ხ­მე­ბა (FTA) წარ­მო­ად­გენს ინ­ტეგ­რა­ცი­ის შე­და­
რე­ბით და­ბალ სა­ფე­ხურს ვიდ­რე ამას ევ­რო­პის
ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის (EEA) წევ­რო­ბა სთა­ვა­ზობს
თა­ვის წევ­რებს. ამის ძი­რი­თა­დი მი­ზე­ზი კი ისა­ა,
რომ ის მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლია მხა­რე­ებ­ ის მი­ერ ერ­
თ­მა­ნე­თის ბაზ­რის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბის უზ­რუნ­
ველ­ყო­ფა­ზე. მა­შინ რო­ცა ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი
ზო­ნა მრა­ვალ სფე­რო­ში მა­ღა­ლი დო­ნის ინ­ტეგ­
რა­ცი­ას გუ­ლის­ხმ­ ობს. თუმ­ცა, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა და
ევ­რო­კავ­შირს შო­რის ასო­ცი­რე­ბის შე­სა­ხებ შე­თან­
ხ­მე­ბა და მი­სი ღრმა და ყოვ­ლის­მომ­ცვ­ ე­ლი თა­
ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის შე­სა­ხებ კომ­პო­ნენ­ტი (AA/
DCFTA), ით­ვა­ლის­წი­ნებს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს კა­ნონ­
მ­დებ­ლო­ბის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან­წი­ლად და­ახ­ლო­ე­
ბას ევ­რო­კავ­ში­რის კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბას­თან და შე­
სა­ბა­მი­სად, აქვს პო­ტენ­ცი­ალ
­ ი წარ­მო­ად­გენ­დეს

14 იხ. BKP Development Research & Consulting in consortium with Panteia and AESA, Study of the EU-Turkey Bilateral Preferential Trade Framework, Including the Cus-
toms Union, and an Assessment of Its Possible Enhancement, 2016, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2017/january/tradoc_155240.pdf
15 იხ. http://ec.europa.eu/trade/policy/countries-and-regions/countries/turkey/
16 იხ. იქვე

6
ერ­თ­გვ­ არ სა­ფუძ­ველს, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ევ­რო­პის მსგავ­სე­ბა უფ­რო მე­ტად შვე­იც ­ ა­რი­ის მი­ერ გა­
ეკო­ნო­მი­კურ ზო­ნა­ში გა­წევ­რე­ბი­სა. მარ­თ­ლაც, ფორ­მე­ბულ ორ­მ­ხრ ­ ივ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბებ­თა­ნა­ა.
მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ასო­ცი­რე­ბის შე­თან­ხმ­ ე­ბა ასო­ცი­რე­ბის შე­თან­ხმ­ ე­ბა სტა­ტი­კუ­რია და მას­ზე
და ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის შე­სა­ხებ შე­თან­ არ ვრცელ­დე­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის ახა­ლი ან გა­ნახ­
ხ­მე­ბა, არ­სე­ბი­თად სხვა­დას­ხვ­ ა ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ ლე­ბუ­ლი სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო აქ­ტე­ბი. ყო­ველ­წ­ლი­
ბი­ა, მათ შო­რის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი მსგავ­სე­ბა­ა. უ­რად ევ­რო­კავ­ში­რი ათა­სამ­დე ახალ რე­გუ­ლა­
ცი­ას­ ა თუ დი­რექ­ტი­ვას იღებს, ან აახ­ლებს უკ­ვე
AA/DCFTA-ს სრუ­ლი იმ­პლ ­ ე­მენ­ტა­ცი­ის შემ­დეგ არ­სე­ბულ აქ­ტებს. შე­სა­ბა­მი­სად, მას შემ­დეგ რაც
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლი დო­ნის წვდო­მა ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის ერ­თობ­ლი­ვი კო­
ექ­ნე­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის ბა­ზარ­ზე, რაც მი­ახ­ლო­ებ­ უ­ მი­ტე­ტი შე­ის­წავ­ლის ამ აქ­ტებს და გა­დაწყ­ვეტს
ლი იქ­ნე­ბა სა­ქონ­ლით თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის მათ გა­და­ტა­ნას წევ­რი ქვეყ­ნე­ბის ეროვ­ნულ კა­
მხრივ ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის პრი­ვი­ლე­ ნონ­მ­დებ­ლო­ბა­ში, ის­ლან­დი­ა, ლიხ­ტენ­შ­ტა­ინ­ ი და
გი­ებ­თან, თუმ­ცა, არ შე­ე­ხე­ბა ადა­მი­ან­ ე­ბის თა­ვი­ ნორ­ვერ­გია ვალ­დე­ბულ­ნი არი­ან უზ­რუნ­ველ­ყონ
სუ­ფალ გა­და­ად­გი­ლე­ბას. და­ვე­ბის გა­დაწყ­ვე­ტა მა­თი იმ­პლ ­ ე­მენ­ტა­ცი­ა. ეს კი მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად
ძი­რი­თა­დად მსოფ­ლიო სა­ვაჭ­რო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის გაძ­ლი­ერ ­ ე­ბულ ად­მი­ნის­ტრ­ ა­ცი­ულ და პო­ლი­ტი­
პრაქ­ტი­კას ემ­ყა­რე­ბა, ვიდ­რე ევ­რო­პულ სა­სა­მარ­ კურ სის­ტე­მას მო­ითხოვს.
თ­ლოს, გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბით ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი
ზო­ნის­გან.17 აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, რაც შე­ეხ­ ე­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის სა­ბა­ჟო კავ­შირს,
უკ­რა­ინ­ ა­სა და მოლ­დო­ვას შემ­თხ­ვე­ვა­ში, AA/ თურ­ქე­თის მა­გა­ლი­თი ცხად­ყოფს რომ მას­ში გა­
DCFTA-ს სრუ­ლი იმ­პლ ­ ე­მენ­ტა­ცი­ის შემ­დეგ ქვეყ­ წევ­რე­ბას რო­გორც უპი­რა­ტე­სო­ბე­ბი, ისე მნიშ­
ნე­ბი და­აკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბენ ევ­რო­კავ­ში­რის ტექ­ნი­ ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ნაკ­ლო­ვა­ნე­ბე­ბი აქვს. თურ­ქე­თის
კურ სტან­დარ­ტებს სამ­რეწ­ვე­ლო და სა­სოფ­ლო შემ­თხ­ვე­ვა­ში ასო­ცი­რე­ბის შე­თან­ხმ­ ე­ბას სა­ბა­ჟო
სა­მე­ურ­ნეო პრო­დუქ­ცი­ებ­ ის მხრივ. ღრმა და ყოვ­ კავ­ში­რის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბა მოყ­ვა. გა­სულ
ლის­მომ­ცვ­ ე­ლი თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის შე­სა­ხებ წელს, სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში ჩარ­თ­ვას­თან და­კავ­ში­
ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა ასე­ვე ით­ვა­ლის­წი­ნებს სა­ნი­ტა­ რე­ბით ინი­ცი­ატ ­ ი­ვით გა­მო­ვი­და უკ­რა­ინ­ ის პრე­
რულ და ფი­ტო­სა­ნი­ტა­რუ­ლი რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ ის სის­ ზი­დენ­ტი პეტ­რე პო­რო­შენ­კო18. უკ­რა­ინ­ ის მი­ერ
რუ­ლე­ში მოყ­ვა­ნა­საც. ევ­რო­კავ­ში­რი­თან სა­ბა­ჟო კავ­ში­რის ინი­ცი­ატ ­ ი­ვა,
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი პო­ლი­ტი­კუ­რი გან­ცხა­დე­ბა­ა, რო­
ისე­ვე რო­გორც ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის მე­ლიც უკ­რა­ინ­ ა­სა და ევ­რო­კავ­ში­რის ურ­თი­ერ­
შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბა, ასო­ცი­რე­ბის შე­სა­ხებ შე­თან­ თო­ბებ­ში შემ­დე­გი ნა­ბი­ჯის ძი­ებ­ ას უკავ­შირ­დე­ბა.
ხ­მე­ბაც ით­ვა­ლის­წი­ნებს ევ­რო­კავ­ში­რის სხვა­დას­ ამას თან ერ­თ­ვის ევ­რო­პარ­ლა­მენ­ტის მი­ერ შე­
ხ­ვა პროგ­რა­მებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­საც, რო­გო­რი­ცა მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ან­გა­რი­ში, რო­მე­ლიც წარ­მო­ად­გენს
ჰო­რი­ზონ­ტი 2020, ერას­მუს+ და ა.შ. აღ­სა­ნიშ­ნა­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებს აღ­მო­სავ­ლეთ პარ­ტნ­ ი­ო­რო­ბის
ვია რომ ამ და სხვა პროგ­რა­მებ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლო სა­მო­მავ­ლო გან­ვი­თა­რე­ბის თვალ­საზ­რი­სით. ან­
უკ­ვე აქ­ტი­უ­რა­დაა ჩარ­თუ­ლი. გა­რიშ­ში ხაზ­გას­მუ­ლია ე.წ. „აღმოსავლეთ პარ­
ტ­ნი­ო­რო­ბა პლუ­სის“ (EaP+) ფორ­მა­ტის ჩა­მო­ყა­
ასო­ცი­რე­ბის შე­თან­ხმ­ ე­ბა არ ავალ­დე­ბუ­ლებს ლი­ბე­ბის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა, რო­მე­ლიც ასო­ცი­რე­ბულ
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გახ­დეს ევ­რო­კავ­ში­რის ბი­უ­ჯე­ ქვეყ­ნებს მის­ცემს შე­საძ­ლებ­ლო­ბას გა­წევ­რი­ან­
ტის ფი­ნან­სუ­რი კონ­ტრ ­ ი­ბუ­ტო­რი (გარდა კონ­კ­ დ­ნენ სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში, ციფ­რულ კავ­შირ­სა და
რე­ტულ სა­აგ ­ ენ­ტო­ებ­სა და პროგ­რა­მებ­ში მო­ნა­ ენერ­გე­ტი­კულ კავ­შირ­ში.19 მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, თუ
წი­ლე­ო­ბის შემ­თხ­ვე­ვე­ბი­სა). ასე­ვე, ასო­ცი­რე­ბის რამ­დე­ნად სე­რი­ო­ზუ­ლად გა­ნი­ხი­ლავს ევ­რო­კავ­
შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბა, გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბით ევ­რო­პის ში­რი ამ ინი­ცი­ატ ­ ი­ვას, ერ­თი რამ ცხა­დი­ა, უკ­რა­ი­
ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბის­გან ნის შემ­თხ­ვე­ვა­ში სა­ერ­თო სახ­მე­ლე­თო საზღ­ვ­რის
არ ით­ვა­ლის­წი­ნებს ევ­რო­კავ­ში­რის ახა­ლი სა­კა­ წყა­ლო­ბით სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბა ბი­უ­
ნონ­მ­დებ­ლო აქ­ტე­ბის რე­გუ­ლა­რუ­ლად ასახ­ვას როკ­რა­ტი­ულ პრო­ცე­დუ­რებ­სა და მათ­თან და­კავ­
ეროვ­ნულ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა­ში. ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში ში­რე­ბულ ხარ­ჯებს შე­ამ­ცი­რებს. ეს გან­სხ­ ვ­ ავ­დე­ბა

17 იხ. European Parliament, An Assessment of the Economic Impact of Brexit on the EU27, March, 2017, http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/595374/
IPOL_STU(2017)595374_EN.pdf
18 იხ. Ukraine intends to join Customs Union with EU, https://www.unian.info/politics/2027046-ukraine-intends-to-join-customs-union-with-eu-poroshenko.html
19 იხ. European Parliament, MEPs want deeper EU ties with Ukraine, Georgia and Moldova, press release, http://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/
world/20171030STO87111/meps-want-deeper-eu-ties-with-ukraine-georgia-and-moldova

7
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შემ­თხ­ვე­ვის­გან, რო­მელ­საც სახ­ ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ ზო­ნა­ში (EEA) გა­წევ­რე­ბა
მე­ლე­თო საზღ­ვა­რი ევ­რო­კავ­შირ­თან არ გა­აჩ­ნი­ა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის უფ­რო ლო­გი­კუ­რი და ამა­
ვე დროს ამ­ბი­ცი­უ­რი ნა­ბი­ჯი იქ­ნე­ბა. გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბით
რო­გორც ზე­მოთ აღი­ნიშ­ნა, გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბით სა­ბა­ჟო სა­ბა­ჟო კავ­ში­რის­გან, ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი
კავ­ში­რის­გან, თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო სივ­რც ­ ე არ ზო­ნის წევ­რო­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლო შე­ი­
ით­ვა­ლის­წი­ნებს სა­ერ­თო სა­გა­რეო ტა­რი­ფე­ბის ნარ­ჩუ­ნებს და­მო­უ­კი­დე­ბელ სა­ვაჭ­რო და სა­ტა­რი­
მი­ღე­ბას და ასე­ვე, არ ზღუ­დავს ქვეყ­ნე­ბის მი­ერ ფო პო­ლი­ტი­კას. ასე­ვე, ისარ­გებ­ლებს ე.წ. ოთხი
და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი სა­ვაჭ­რო პო­ლი­ტი­კის წარ­მო­ თა­ვი­სუფ­ლე­ბით და სრუ­ლად იქ­ნე­ბა ჩარ­თუ­ლი
ე­ბას. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მი­ერ გან­ხორ­ცი­ელ ­ ე­ბუ­ლი ევ­რო­კავ­ში­რის ში­და ბა­ზარ­ში. EEA-ში წარ­მა­
რი­გი რე­ფორ­მე­ბის შე­დე­გად, რო­გორც სა­ტა­რი­ ტე­ბით გა­წევ­რე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
ფო პო­ლი­ტი­კის, ისე ტექ­ნი­კუ­რი რე­გუ­ლი­რე­ბის ევ­რო­კავ­შირ­ში ინ­ტეგ­რა­ცია მი­აღ­წევს უმაღ­ლეს
სფე­რო­ში, ამ­ჟა­მად ქვე­ყა­ნას მსოფ­ლი­ო­ში ერ­თ­ სა­ფე­ხურს, რომ­ლის შემ­დე­გი ნა­ბი­ჯიც მხო­ლოდ
-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ლი­ბე­რა­ლუ­რი სა­გა­რეო სა­ვაჭ­ ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რო­ბა იქ­ნე­ბა.
რო პო­ლი­ტი­კა გა­აჩ­ნი­ა. რე­ფორ­მე­ბის შე­დე­გად
გა­მარ­ტივ­და სა­ბა­ჟო პრო­ცე­დუ­რე­ბი, და­წეს­და თუმ­ცა, რო­გორც ზე­მოთ აღი­ნიშ­ნა, ევ­რო­პის
და­ბა­ლი სა­იმ­პორ­ტო ტა­რი­ფე­ბი და მი­ნი­მა­ლუ­ ეკო­ნო­მი­კურ ზო­ნის წევ­რო­ბა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან პო­
რი არა­სა­ტა­რი­ფო რე­გუ­ლი­რე­ბა.20 დღე­ის­ ათ­ვის ლი­ტი­კურ, ად­მი­ნის­ტრ ­ ა­ცი­ულ და ეკო­ნო­მი­კურ
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის რე­ჟი­მი მზა­ო­ბას მო­ითხოვს პო­ტენ­ცი­უ­რი კან­დი­და­ტის­
აქვს ევ­რო­კავ­შირ­თან, დსთ-ს ქვეყ­ნებ­თან, თურ­ გან. ის­ლან­დი­ა, ნორ­ვე­გია და ლიხ­ტენ­შ­ტე­ინ­ ი
ქეთ­თან, ჩი­ნეთ­თან და ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ერთ სულ მო­სახ­ლე­ზე მთლი­ან­ ი ში­და პრო­დუქ­
ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­ას­თან (EFTA). ამ უკა­ნას­კ­ ტით ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბის ქვეყ­ნე­ბი
ნელ­თან შე­თან­ხმ­ ე­ბა გა­ფორ­მ­და 2016 წელს. არი­ან, ამ­დე­ნად მათ­თან ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის
ასე­ვე, მიმ­დი­ნა­რე­ობს მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი ინ­დო­ წევ­რო­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის ინ­ტე­რეს­საც წარ­მო­ად­
ეთ­თან თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის შე­სა­ხებ შე­თან­ გენს. ასე­ვე, ფაქ­ტი რომ ის­ლან­დი­ა, ნორ­ვე­გია
ხ­მე­ბის თა­ო­ბა­ზე. შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში და ლიხ­ტენ­შ­ტე­ინ­ ი მუდ­მი­ვად ვალ­დე­ბულ­ნი არი­
გა­წევ­რე­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის ამ­ჟა­მად არ არის ან და­იც­ვან სა­კუ­თა­რი კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის შე­სა­ბა­
ხელ­საყ­რე­ლი ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა. მი­სო­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბას­თან,

ღრმა და ყოვლისმომცველი
ევროკავშირში ინტეგრაციის თავისუფალი სავაჭრო საბაჟო კავშირი ევროპის ეკონომიკური ზონა
სხვადასხვა მოდელი სივრცის შესახებ შეთანხმება (EU Customs Union) (EEA)
(DCFTA)

სავაჭრო ბარიერების
გაუქმება

საერთო საგარეო
ტარიფების დაწესება

საერთო სავაჭრო
პოლიტიკის წარმოება

ე.წ. ოთხი თავისუფლება

(მათ შორის, სამუშაო ძალის
გადაადგილება)

ევროკავშირის პროგრამებში
მონაწილეობა

20 იხ. http://www.economy.ge/?page=ecopolitic&s=12

8
მაგ­რამ მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა არ გა­აჩ­ნი­ათ გავ­ლე­ნა
ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბის პრო­
ცეს­ში, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან დაბ­რკ­ ო­ლე­ბას წარ­მო­ად­
გენს.
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა და სხვა ასო­ცი­რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­
ბის ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ ზო­ნა­ში გა­წევ­რე­ბის სა­
კითხის დღის წეს­რიგ­ში რე­ალ ­ უ­რად დად­გო­მის
შემ­თხ­ვე­ვა­ში, მას იმა­ვე პო­ლი­ტი­კუ­რი დატ­ვირ­
თ­ვა ექ­ნე­ბა, რო­გორც ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­
ბის პერ­სპ­ ექ­ტი­ვას აქვს. მე­ტიც, მსგავს ამ­ბი­ცი­ურ
ინ­ტეგ­რა­ცი­ის მო­დელ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ჩარ­თ­ვა
იქ­ნე­ბა პირ­და­პი­რი გა­ნაცხა­დი იმის შე­სა­ხებ, რომ
ქვე­ყა­ნა მზად არის ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რო­ბის­თ­
ვის. თუმ­ცა, რად­გა­ნაც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სა­ბო­ლოო
მი­ზა­ნი ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რო­ბა­ა, ევ­რო­პის ეკო­
ნო­მი­კუ­რი ზო­ნა არა რო­გორც ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა,
არა­მედ, ამ მი­ზან­თან და­ახ­ლო­ებ­ ის­კენ მნიშ­ვ­ნე­
ლო­ვან და ამ­ბი­ცი­ურ ნა­ბი­ჯად უნ­და გა­ნი­ხი­ლე­
ბო­დეს.
ეკონომიკური ინტეგრაციის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის ცენ­ტრ­ ა­ლუ­რი ევ­რო­პის თა­
სხვა რეგიონული მოდელები ვი­
ს უ­
ფ ალ სა­
ვ აჭ­
რ ო სივ­
რ ც
­ ე­ში გა­წევ­რე­ბა პო­ლი­
ასო­ცი­რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის­თ­ვის შემ­დე­გი ნა­ბი­ჯე­ბის
ძი­ებ­ ის კონ­ტექ­სტ
­ შ­ ი, სა­ინ­ტე­რე­სოა გან­ვი­ხი­ლოთ
ცენ­ტა­ლურ და აღ­მო­სავ­ლეთ ევ­რო­პა­ში არ­სე­ბუ­
ლი რე­გი­ო­ნუ­ლი ეკო­ნო­მი­კუ­რი ინ­ტეგ­რა­ცი­ის მო­
დე­ლე­ბიც.
1992 წელს პო­ლო­ნეთ­მა, მა­შინ­დელ­მა ჩე­ხოს­
ლო­ვა­კი­ამ და უნ­გრ ­ ეთ­მა ჩა­მო­აყ­ ა­ლი­ბეს ცენ­ტრ
­ ა­
ლუ­რი ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო სივ­რც ­ე
(CEFTA), რო­მელ­შიც მოგ­ვი­ან­ ე­ბით ცენ­ტრ ­ ა­ლუ­
რი ევ­რო­პის სხვა ქვეყ­ნე­ბიც ჩა­ერ­თ­ვ­ნენ. CEFTA
დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­
რე­ბის პრო­ცეს­ში ერ­თ­გ­ვა­რი „მოსამზადებელი“
ეტა­პი გახ­და კან­დი­და­ტი ქვეყ­ნე­ბის­თ­ვის. ევ­რო­
კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბის შემ­დეგ ისეთ­მა ქვეყ­ნებ­მა
რო­გო­რი­ცა­ა, პო­ლო­ნე­თი, უნ­გრ ­ ე­თი, ბულ­გა­
რე­თი, რუ­მი­ნე­თი, ხორ­ვა­ტია და ა.შ. და­ტო­ვეს
ცენ­ტრ
­ ა­ლუ­რი ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო
სივ­რც­ ე. ამ­ჟა­მად ეს სივ­რც­ ე აერ­თი­ან­ ებს შვიდ სა­
ხელ­მ­წი­ფოს: ალ­ბა­ნე­თი, ბოს­ნია და ჰერ­ცე­გო­ვი­
21 იხ. Anders Aslund, Gunther Fehlinger, Euobserver, “Ukraine should join central Europe trade club”, 29.09.2017 https://euobserver.com/opinion/139205
22 EU Global Strategy.
9
ნა, კო­სო­ვო, მა­კე­დო­ნი­ა, მოლ­დო­ვა, მონ­ტე­ნეგ­
რო და სერ­ბე­თი. მათ­გან ყვე­ლა ქვე­ყა­ნას, გარ­და
ერ­თი­სა, ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რი­ან­ ე­ბის პერ­სპ­ ექ­
ტი­ვა უკ­ვე გა­აჩ­ნი­ა. მათ შო­რის ალ­ბა­ნე­თი, მა­კე­
დო­ნი­ა, მონ­ტე­ნეგ­რო და სერ­ბე­თი კან­დი­და­ტის
სტა­ტუ­სით სარ­გებ­ლო­ბენ. გა­მო­ნაკ­ლი­სი მხო­
ლოდ მოლ­დო­ვა­ა, რო­მელ­საც ევ­რო­კავ­შირ­თან
ასო­ცი­რე­ბის ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა და მი­სი ღრმა და
ყოვ­ლის­მომ­ცვ­ ე­ლი თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის კომ­
პო­ნენ­ტი აკავ­ში­რებს.
შემ­დე­გი ნა­ბი­ჯე­ბის ძი­ებ­ ი­სას, უკ­რა­ინ­ ი­სა და სა­
ქარ­თ­ვე­ლოს გა­წევ­რე­ბა ცენ­ტრ ­ ა­ლუ­რი ევ­რო­
პის თა­ვი­სუ­ფალ სა­ვაჭ­რო სივ­რც ­ ე­ში (CEFTA)
ევ­რო­კავ­შირ­თან და­ახ­ლო­ებ­ ის ერ­თ­-ერთ ეტაპს
შე­იძ­ლე­ბა წარ­მო­ად­გენ­დეს.21 ეს, ცხა­დი­ა, ძი­რი­
თა­დად პო­ლი­ტი­კუ­რი დატ­ვირ­თ­ვის იქ­ნე­ბა და
ხაზს გა­უს­ვამს რომ ასო­ცი­რე­ბულ ქვეყ­ნებს იგი­
ვე ამ­ბი­ცი­ებ­ ი გა­აჩ­ნი­ათ რაც კან­დი­დატ ქვეყ­ნებს,
რომ­ლე­ბიც ად­რე თუ გვი­ან ევ­რო­კავ­შირს შე­ურ­
თ­დე­ბი­ან.
ტი­კუ­რი ნა­ბი­ჯი იქ­ნე­ბა, რა­თა კან­დი­დატ ქვეყ­
ნებ­თან ერთ ჯგუფ­ში მო­ია­ ზ­რე­ბო­დეს. თუმ­ცა,
პირ­ველ რიგ­ში, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია შეს­წავ­ლილ
იქ­ნას CEFTA-ში გა­წევ­რე­ბის შე­საძ­ლო გავ­ლე­
ნა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ზე სა­ვაჭ­რო და ეკო­ნო­მი­კუ­რი
თვალ­საზ­რი­სით.
ევ­რო­კავ­ში­რის მი­ერ 2016 წელს მი­ღე­ბულ, ახალ
გლო­ბა­ლუ­რი სტრა­ტე­გი­აშ­ ი ნახ­სე­ნე­ბია ასო­ცი­
რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნებს შო­რის ეკო­ნო­მი­კუ­რი სივ­რც ­ ის
22
შექ­მ­ნის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა. თუმ­ცა, ევ­რო­კავ­შირს
ამ იდე­ის­თ­ვის საკ­მა­რი­სი ყუ­რადღე­ბა ჯერ არ
და­უთ­მია და შე­სა­ბა­მი­სად, არ მომ­ხდ ­ ა­რა იდე­
ის შეს­წავ­ლა და და­კონ­კრ ­ ე­ტე­ბა, თუ კონ­კრ­ ე­
ტუ­ლად რას გუ­ლის­ხმ­ ობს ის. მსგავ­სი სივ­რც ­ ის
ჩა­მო­სა­ყა­ლი­ბებ­ლად სა­ქარ­თ­ვე­ლომ, უკ­რა­ინ­ ამ
და მოლ­დო­ვამ უკ­ვე არ­სე­ბუ­ლი რე­გი­ო­ნუ­ლი
ეკო­ნო­მი­კუ­რი ინ­ტეგ­რა­ცი­ის მო­დე­ლე­ბი უნ­და გა­
მო­იყ­ ე­ნონ. ვი­შეგ­რა­დის გა­მოც­დი­ლე­ბა ცენ­ტრ­ ა­
ლუ­რი ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო სივ­რც ­ ის
ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის თვალ­საზ­რი­სით სა­გუ­ლის­ხმ­ ო
და გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლი­ა. თუმ­ცა, ასე­ვე სა­ინ­
ტე­რე­სოა ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნი­სა (EEA)
და ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ასო­ცი­აც ­ ი­ის
(EFTA) გა­მოც­დი­ლე­ბაც, გან­სა­კუთ­რე­ბით იმ ფაქ­
ტის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით რომ EEA ინ­ტეგ­რა­ცი­ის
თვალ­საზ­რი­სით უფ­რო მა­ღალ მო­დელს წარ­
მო­ად­გენს ვიდ­რე თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­ვაჭ­რო ზო­
ნა. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა რომ სა­მი­ვე ასო­ცი­რე­ბულ
ქვე­ყა­ნას მსგავ­სი შე­თან­ხმ­ ე­ბა აქვს ევ­რო­კავ­შირ­
თან და შე­სა­ბა­მი­სად, მა­თი კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბე­ბიც
თან­და­თან მსგავ­სი ხდე­ბა, ისი­ნი არ წარ­მო­ად­
გე­ნენ ერ­თ­მა­ნე­თის­თ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან სა­ვაჭ­რო
პარ­ტნ­ ი­ო­რებს. მა­გა­ლი­თად, 2016 წელს სა­ქარ­
თ­ვე­ლოს მთლი­ან სა­გა­რეო სა­ვაჭ­რო ბრუნ­ვა­ში
უკ­რა­ინ­ ის წილ­მა მხო­ლოდ 5.2 პრო­ცენ­ტი შე­ად­
გი­ნა.23
ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბის­კენ სწრაფ­ვი­სას,
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია სა­ქარ­თ­ვე­ლომ, მოლ­დო­ვამ
და უკ­რა­ინ­ ამ ერ­თ­მა­ნეთ­შიც გა­აძ­ლი­ერ ­ ონ თა­
ნამ­შ­რომ­ლო­ბა, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი სა­ვაჭ­რო და
ეკო­ნო­მი­კურ სფე­რო­ებ­ში. ამ სამ ქვე­ყა­ნას შო­
რის სა­ერ­თო ეკო­ნო­მი­კუ­რი სივ­რც ­ ის შექ­მ­ნა ევ­
რო­კავ­ში­რის მო­ნა­წი­ლე­ო­ბით, შე­საძ­ლოა მნიშ­
ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ფუნ­და­მენ­ტი გახ­დეს ევ­რო­კავ­შირ­ში
გა­წევ­რე­ბის პრო­ცეს­ში, რად­გა­ნაც მსგავ­სი ინი­ცი­
ა­ტი­ვა პირ­ველ რიგ­ში რე­გი­ო­ნის გან­ვი­თა­რე­ბას
შე­უწყობს ხელს.
აღ­მო­სავ­ლეთ პარ­ტნ­ ი­ო­რო­ბის ფარ­გლ ­ ებ­ში, ასო­
ცი­რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის­თ­ვის გან­სხ­ ვ­ ა­ვე­ბულ ფორ­
მატ­ში შეხ­ვედ­რე­ბი და ევ­რო­კავ­ში­რის მხრი­დან,
ასო­ცი­რე­ბის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბის წარ­მა­ტე­ბუ­ლი
იმ­პლ
­ ე­მენ­ტა­ცი­ის­თ­ვის მა­თი თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის­
თ­ვის ხე­ლის შეწყო­ბა ამ კუთხით წინ გა­დად­გმ­ უ­
ლი ნა­ბი­ჯი იქ­ნე­ბა. თუმ­ცა, ეს ფორ­მა­ტი არ უნ­და
იყოს მხო­ლოდ გა­მოც­დი­ლე­ბის გაც­ვ­ლი­სა და
დის­კუ­სი­ის­თ­ვის გან­კუთ­ვ­ნი­ლი, არა­მედ, ამ ქვეყ­
ნებს შო­რის უფ­რო მჭიდ­რო ეკო­ნო­მი­კუ­რი ურ­
თი­ერ­თო­ბის დამ­ყა­რე­ბას უნ­და შე­უწყოს ხე­ლი.
23 საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური, საქართველოს საგარეო ვაჭრობა, 2016, http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/bop/External%20
Merchandise%20Trade%202015_publication%202016-18.pdf
რე­კო­მენ­და­ცი­ებ
­ი
- მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთავ­
რო­ბამ შე­ის­წავ­ლოს ევ­რო­კავ­შირ­თან ეკო­ნო­მი­
კუ­რი ინ­ტეგ­რა­ცი­ის არ­სე­ბუ­ლი და პერ­სპ­ ექ­ტი­უ­
ლი მო­დე­ლე­ბი.
- მი­სა­სალ­მე­ბე­ლია სა­ქარ­თ­ვე­ლო­-ევ­რო­
კავ­შირს შო­რის დი­ალ ­ ო­გის, ახა­ლი, უმაღ­ლე­
სი დო­ნის ფორ­მა­ტის შექ­მ­ნა, რო­მე­ლიც სა­
ქარ­თ­ვე­ლოს მხრი­დან მთავ­რო­ბის მე­თა­უ­რის,
ხო­ლო ევ­რო­კავ­ში­რის მხრი­დან, ევ­რო­კო­მი­სი­ის
პრე­ზი­დენ­ტის მო­ნა­წი­ლე­ო­ბით იმარ­თე­ბა. მნიშ­
ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რომ ეს ფორ­მა­ტი არ იყოს მხო­
ლოდ სიმ­ბო­ლუ­რი ხა­სი­ათ ­ ის და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
მთავ­რო­ბამ ის აქ­ტი­უ­რად გა­მო­იყ­ ე­ნოს ახა­ლი
ინი­ცი­ატ
­ ი­ვე­ბის შე­საქ­მ­ნე­ლად, რომ­ლე­ბიც ხელს
შე­უწყობს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ევ­რო­კავ­შირ­ში კი­დევ
უფ­რო მე­ტად ინ­ტეგ­რა­ცი­ას და ევ­რო­კავ­შირ­ში
გა­წევ­რე­ბის პრო­ცე­სის პროგ­რე­სი­რე­ბას.
- მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
მთავ­რო­ბამ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ყუ­რადღე­ბა და­
უთ­მოს ევ­რო­პარ­ლა­მენ­ტის მი­ერ 2018 წლის 14
ნო­ემ­ბრ­ ის ან­გა­რიშ­ში გა­მახ­ვი­ლე­ბულ პრობ­ლე­
მებ­სა და კრი­ტი­კას. მათ შო­რის პრობ­ლე­მებს
ცალ­კე­ულ სფე­რო­ებ­ში („ელიტური“ კო­რუფ­ცი­ა,
სა­სა­მარ­თ­ლოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა), ასე­ვე, უშუ­
ა­ლოდ ასო­ცი­რე­ბის შე­სა­ხებ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის
იმ­პლ
­ ე­მენ­ტა­ცი­ის კუთხით ან­გა­რიშ­ში გა­კე­თე­ბულ
შე­ნიშ­ვ­ნებს (პრემიერ-მინისტრისა და სა­გა­რეო
საქ­მე­თა მი­ნის­ტრ ­ ის ჩარ­თუ­ლო­ბა, კვა­ლი­ფი­ცი­უ­
რი კად­რე­ბის სა­ჭი­რო­ებ­ ა).
- მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კურ
ზო­ნა­ში (EEA) გა­წევ­რე­ბის შე­საძ­ლო პერ­სპ­ ექ­ტი­
ვის გან­ხილ­ვა, თუმ­ცა, არა რო­გორც ევ­რო­კავ­ში­
რის წევ­რო­ბის ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა, არა­მედ ამ მი­ზან­
თან და­ახ­ლო­ებ­ ის ერ­თ-­ერ­თი გზა.
- ამა­ვე კონ­ტექ­სტ­ შ­ ი გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­
ლი­ა, რომ თუ კი ევ­რო­პის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ზო­ნის
პერ­სპ­ ექ­ტი­ვა რე­ალ
­ უ­რი გახ­დე­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­
თ­ვის, მას­ში გა­წევ­რე­ბა მოხ­დეს ევ­რო­კავ­შირ­ში
გა­წევ­რე­ბის კან­დი­და­ტად გახ­დო­მის შემ­დეგ, რა­
თა ქვე­ყა­ნას შე­ეძ­ლოს მი­იღ ­ ოს იმა­ვე სა­ხის ფი­
10
ნან­სუ­რი მხარ­და­ჭე­რა, რაც კან­დი­დატ ქვეყ­ნებს
აქვთ.
- ასო­ცი­რე­ბულ ქვეყ­ნებს შო­რის ეკო­ნო­
მი­კუ­რი სივ­რ­ცის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის პერ­სპ­ ექ­ტი­ვის
თვალ­საზ­რი­სით მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ნორ­ვე­გი­ის,
ლიხ­ტენ­შ­ტე­ინ­ ი­სა და ის­ლან­დი­ის გა­მოც­დი­ლე­
ბის შეს­წავ­ლა და გა­აზ­რე­ბა.
- ასო­ცი­რე­ბულ ქვეყ­ნებს შო­რის ეკო­ნო­მი­
კუ­რი სივ­რც ­ ის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბი­სა და ფორ­მა­ტის
გან­საზღ­ვ­რის მხრივ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია სა­ქარ­თ­
ვე­ლოს რო­ლის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბა და წამ­ყ­ვა­ნი პო­
ზი­ცი­ის და­კა­ვე­ბა. ამ­ჟა­მად სა­ქარ­თ­ვე­ლო ევ­რო­
კავ­ში­რის მი­ერ აღი­არ ­ ე­ბუ­ლია რო­გორც წამ­ყ­ვა­ნი
ქვე­ყა­ნა აღ­მო­სავ­ლეთ პარ­ტნ­ ი­ო­რებს შო­რის. შე­
სა­ბა­მი­სად, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ამ რო­ლის შე­ნარ­
ჩუ­ნე­ბა, კი­დევ უფ­რო გან­მ­ტკ­ ი­ცე­ბა და გა­მო­ყე­
ნე­ბა, ევ­რო­კავ­შირ­თან და­ახ­ლო­ებ­ ის ამ და სხვა
ინი­ცი­ატ­ ი­ვებ­ში ლი­დე­რი სა­ხელ­მ­წი­ფოს სტა­ტუ­
სის შე­სა­ძე­ნად.
კუთხით სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთავ­რო­ბის მი­ერ 2018
წლის მა­ის­ში წა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი ინი­ცი­ატ ­ ი­ვა ევ­რო­
კავ­შირ­ში ინ­ტეგ­რა­ცი­ის გზამ­კვ­ ­ლე­ვის შე­მუ­შა­ვე­ბის
თა­ო­ბა­ზე ცალ­სა­ხად პო­ზი­ტი­უ­რი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბი­
სა­ა. ასო­ცი­რე­ბის შე­სა­ხებ შე­თან­ხმ­ ე­ბის წარ­მა­ტე­
ბით იმ­პლ ­ ე­მენ­ტა­ცი­ის გარ­და, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა,
შე­საძ­ლო არ­სე­ბუ­ლი თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის ფორ­
მა­ტე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა, ან ახა­ლი ფორ­მა­ტე­ბის
შექ­მ­ნა. მა­გა­ლი­თად, ციფ­რუ­ლი ბაზ­რე­ბი­სა და
ენერ­გე­ტი­კის სფე­რო­ებ­ში ევ­რო­კავ­ში­რის კა­ნონ­
მ­დებ­ლო­ბას­თან ჰარ­მო­ნი­ზე­ბა ასე­ვე მნიშ­ვ­ნე­ლო­
ვა­ნი მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბია ევ­რო­ინ­ტეგ­რა­ცი­ის გზა­ზე.
რაც მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რომ აისა­ხოს მთავ­რო­ბის
მი­ერ ამ­ჟა­მად შე­მუ­შა­ვე­ბის პრო­ცეს­ში მყოფ ევ­
რო­კავ­შირ­ში ინ­ტეგ­რა­ცი­ის გზამ­კვ­ ­ლევ­ში.

- ცენ­ტრ­ ა­ლუ­რი ევ­რო­პის თა­ვი­სუ­ფა­ლი სა­

ვაჭ­რო სივ­რც ­ ის (CEFTA) გა­მოც­დი­ლე­ბის გათ­
ვა­ლის­წი­ნე­ბით, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ამ გა­ერ­თი­ან­ ე­
ბა­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­წევ­რე­ბის პერ­სპ­ ექ­ტი­ვის
ანა­ლი­ზი. გა­მოც­დი­ლე­ბა აჩ­ვე­ნებს, რომ აღ­ნიშ­
ნუ­ლი სა­ვაჭ­რო სივ­რც ­ ე წარ­მო­ად­გენს ერ­თ­გვ­ არ
„მოსაცდელ ოთახს“ ევ­რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბის
მსურ­ველ­თათ­ვის. შე­სა­ბა­მი­სად, მას­ში ჩარ­თ­ვამ
შე­საძ­ლოა და­დე­ბი­თი გავ­ლე­ნა იქო­ნი­ოს სა­ქარ­
თ­ვე­ლოს ევ­რო­პუ­ლი პერ­სპ­ ექ­ტი­ვის­კენ სწრაფ­
ვის კონ­ტექ­სტ ­ შ­ ი.

- ევ­რო­პარ­ლა­მენ­ტის მი­ერ წა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი

რე­კო­მენ­და­ცი­ა, სა­ბა­ჟო კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბას­
თან და­კავ­ში­რე­ბით არ წარ­მო­ად­გენს სა­ქარ­თ­
ვე­ლოს­თ­ვის ხელ­საყ­რელ პერ­სპ­ ექ­ტი­ვას, გან­
სა­კუთ­რე­ბით კი იმის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით რომ
ჯერ­ჯე­რო­ბით ევ­რო­კავ­ში­რი თავს არი­დებს ასო­
ცი­რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის­თ­ვის ევ­რო­პუ­ლი პერ­სპ­ ექ­
ტი­ვის მი­ცე­მას.

- მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს

მთავ­რო­ბამ შე­იმ­ უ­შა­ოს სტრა­ტე­გი­უ­ლი ხედ­ვა ევ­
რო­კავ­შირ­ში გა­წევ­რე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბით. ამ

11