AS
FBíKCi DE I8C0 OE fi
PATRÓN LUTÁ: PATRÓN DE ROTA:
MAPULA ESPIJCACIüN
Y SACRAMENTOS SIJA DE LOS SAf(TOS SAGRAMEpS
YA JAF TA1M.1N0 Y MODO DE
VFANMAGUEF-RFXIBE RECIBIRLOS DIGNÍÍMENTE:
lOEVOCIÓN DEVOCIÓN
AS SAN DIMAS, T MAULEG NA LADRÓN, Á SAN DIMAS EL RL'EN LADRÓN,
PATRÓN MALESO, TAN DOCTRINA PATRÓN DE MERIZO, Y DOCTRINA
NA MAPXJLA. ESPLICADA.
TINIGÜE ESCBITO
Palé Fr. Aniceto Ibaiíez del por el Padre Fr. Aniceto Ibañez
Carmen, Agustino Recoleto, ja- del Carmen, Agustino Recoleto,
gas Cura yan Vicario gui ya y antiguo Cura y Vicario en
Marianas Marianas.
ORACIÓN ORACIÓN
AS
GOSO SIJA.
Ya que unsetbe si Jesús Matae Rayna::: cbatpagoña,
nu tunas pintómo tanto: anae un-atan ilegmo:
Francisco lao, Patrón santo, ¡Yuusjo, minaaserao!
Tayuyute jam as Yuus Juqueque-setbe as Jesús.
Francisco lao, ele,
MAPULA ESPLICAGION
sacramento sija para ufanmaguef- de los santos sacramentos para re •
resik. cibirlos dignamente.
Gonfltmasion. Confirmación.
Y mina dos na Sacramento El segundo sacramento por
gui minagasña y Sacramenton su dignidad es el sacramento
y confitmasion; sa, pot ayín de la confirmación; porque,
na Sacramento, taresísibe y por medio de este sacramento
minatatnga yan todo y Ni- recibimos la fortaleza y todos
naen Yuus Espíritu Santo; los Dones de Dios Espíritu
énao mina y gai jinaso na Santo; por cuya razón el
taotao debe de uguéícomfesat adulto debe hacer una recta
y isaoña sija ^s Palé antes confesión de sus pecados al Sa-
de maconfitma, Pot ayin na cerdote antes de ser confir-
santos Sacramento maaumé- mado. Por medio de este santo
menta y grasian Yuus gui Sacramento se auméntala gra-
antita: manjújuyong manma- cia de Dios en nuestras almas.-
tatnga para uconfesatñaijon y quedan fortalecidas para con-
jinenggueta ni y manquilis- fesar sin rubor nuestra fé de
yano, yan para usen dángculo cristianos, y para sobrellevar
minagofta tasungon todo. con mayor resignación todo.
Cumónfesat. Penitencia,
Después de y Sacramenton Después del sacramento del
y bautismo, taya otro mas bautismo, no hay sacramento
provechoso para y quilisyano, mas útil al cristiano, que ha
ni y podong gui magas naísao tenido la desgracia de pecar
na y Sacramenton y cum^n- gravemente, que el sacra-
fesat; sa pot ayin na santos mento de la penitencia; por-
Sacramento jaasiijit si Yuus que, por medio de este santo
todo ni y isaota pot y sisiñan sacramento, nos perdona Dios
Jesucristo, na jaresísibe si todos nuestros pecados por el
~ 22 —
Palé, an maotdena ya tinago poder de Jesucristo, que re-
ni y Señor Obispo. cibe el Sacerdote, cuando es
ordenado y enviado por el se-
ñor obispo.
Lii güine jafa taimano He aquí cómo se confesará
uguefcónfesat y quilisyano: bien el cristiano:
Fenena: debe de ufatinas Primero: deberá hacer las
uje na düigensia para uque- diligencias conducentes para
quéjaso y isaoña, desde y acordarse bien de sus peca-
último na cumonfesatña mau- dos, desde la última "•i&'i que
leg; sa, yaguin jagas ja- se confesó bien; porque si ca-
pune jaf na isaoña magas, lló anteriormente algún pe-
na jatútungojá, pot mina- cado mortal coíi pleno conoci-
áñao, mínamájlao, pat jaf miento de ello por miedo, ver
otro na rason, debe udeclara güenzaú otro motivo, tiene la
énao as Palé guí confesona- obligación de declarárselo al
rio, sa ayo na cumonfesatña confesor, por cuanto aquella
taíguaílaye ya taílaye. confesión fué nula y mala.
Y mina dos: An munjayan Segundo: Terminado el exa-
jajaso y isaoña debe de uguef- men délos pecados, debe arre-
mañosot niy jaisagüe si Yuus, pentirse y dolerse de haber
upiniti gui antiña as Yuus, ofendido á un Dios tan digno
ni y pumogsac^güí yan muna- de ser amado, que le crió y
libró güi, -ya malagradesido le redimió, á quien ha pa-'
apasña nu y isaoña sija., gado con ingratitudes, cuales
son sus pecados. :
Y mina tres: debe de ude- Tercer©: debe proponer,
tetmina, yán y ayudan y gra- ayudado de la gracia divina:;
dan Yuus i na chaña umisa- no volver áofenderá Dios gra-
sagüe fefnian, ya unajánao vemente, y evitar ó quitar
cualquiet peligro pat ocasión cualquier peligro ú ocasión de
de_uísao magas. pecar mortalmente.
23 ~
Y mina cuatro: debe de Cuarto: debe manifestar al
ucónfesat as Palé, nu y liu- confesor, con corazón contrito
mitde yan mañotsot cora- y humillado, todos sus peca-
sonña, todo isaoña sin uta- dos sin añadir, ni quitar pe-
luye, ni unajánao jaf na ísao cado alguno grave; sino los
Hiagas; ayojá, y jatútungó yá que sabe, según estén en su
taigüije mangaigue gui jina- memoria, para evitar el que
sofia, para munga jumuyong sea mala su confesión.
tailaye y quinemfesatña.
Y mina sinco: debe d§ Quinto: debe cumplir la
uguefcumple y penitensia, mi penitencia, que le impusiere
ninae as Palé, yaguin siña; el confesor, en cuanto pueda,
ya cuanto mas guse ufatinas y cuanto antes lo baga me-
maulegña, jor.
Estagile y tanesesísita para Esto es lo que necesitamos
utataca y minaase Yuus, para alcanzar el perdón y mi-
achogjá jafa taimano mine- sericordia de Dios por muchos,
gaiña, dinangculoña yan cbi- graves y feos, que sean nues-
natpagoña sija y isaota. tros pecados.
Jungan, y atticulonjineng- .Sí, es un dogma defé que
guc, najaasísü si Yuus todo y Dios perdona todos los peca-
isao sija, an mafatinas mau- dos, cuando se hace una buena
leg na confesión; lao sen ma- confesión; pero es tanibien
gaget locue taigüije y finana- ciertísimo, según enseña el
güen santos consilion Trente, santo concilio de Trento, que
na y pumúpune, jatútungojá, el que calla, á sabiendas, al-
jaf magas na ísao gui confe- gún pecado mortal, y se obs-:
sión, ya sísiguejá sin uma^ tina en no querer confesarlo,
lago ucómfesat uje y ifiagas muriendo en ese estado, se
isaoña, guinmatae taigilenao, condena sin remedio.
sen umayogua sasalaguan.
Egemplo: Ilélegña ai san Ejemplo: Refiere san An-
— 24
Antonino, arzobispon Floren- tonino, arzobispo de Floren-
cia gui ya Italia, na un pa- cia (en Italia), que una mu-
laoan jafatinas un viagejá y ger tuvo un desliz carnal con
abale na isao yan un lage, ya un hombre una sola vez; y
y desgrasiao palaoan japune la desgraciada muger ocultó
énao na ísao as Palé gui con- ese pecado al Sacerdote en la
fesión, sa sen mamájlao, pi- confesión, porque tuvo gran
nelóloña basta usapet duro y rubor, pareciéndola que ma-
tataotaoña para utaca miseri- cerando duramente su cuerpo,
cordia, achogjá tiuconfesat alcanzaría misericordia, aun-
uje na isao. que no confesara aquel pe-
cado, í
Jumalon monja gui un con- Entró de religiosa en un
vento, ya jafatinas güije ná convento, é hizo pasmosas pe-
manman penitensia, lao ma- nitencias, pero se abstuvo
májlao siempre ucómfesat uje siempre de confesar su pecado.
y isaoña. Matae, ya y. palo Murió, y las otras monjas se
monja pinelonñija na malag figuraron, que se habría sal-;
y langet; lao manjiniyongüe vado; pero se apareció dicien-
ya mansinangane, na mayo- do que se habia condenado
gua güi sasalaguan, sa ja- por haber callado siempre en
pune siempre gui confesión la confesión aquel pecado mor-
uje y magas na isaoña. tal.
Gui castigon y palo debe Aprended en este castigo;
de ín-escatmienta jamyo. lo que debéis evitar.
Gumomótgan. Eucaristía.
Y Sacramenton y Sacra- El sacramento de los sacra-
mento sija pot y minagasña, mentos por su dignidad es el
güíya y Sacramenton y cumó- sacramento de la Eucaristía.
motgan . Y palo na Sacra- En los otros sacramentos re-
mentó taresísibe megae pat cibimos más ó menos gracia
25 -
dídidi y grasian Yuus; lao de Dios; pero en este sacra
este na Sacramento taresísibe mentó recibimos al mismo
si Yuus mismo, y Nánae gra- Dios, al Dador de la gracia;
sia; pot énao mina sumen ma- por eso es sumamente nece-
nesesita na utacómfesat antes sario, que nos confesemos
de utacómotgan. Sen munga- antes de comulgar. Nadie ab
já umarima ni jayi para ure- solutamcnte se acerque á re-
sibe si Jesuciñsto gui comu- cibir á Jesucristo con concien-
nión, na gaí ísao magas, jatú- cía de pecado grave, sabiendo
tungojá clároro, na gaí ísao que está en pecado mortal,
nu ayo na dinángculo, sa ju- porque será su comunión sa-
muyong taílaye y cumomot- crilega, coffio la dé Judas Is-
ganña, calang si Judas Isca- cariote. Voy á deciros, cómo
riotes. Yoy jusangane jamyo recibiréis bien ó dignamente
jaf taimano resibita mauleg as á Jesucristo al comulgar.
Jesucristo gui comunión.
Y gumefprepara güi nu El que hizo una buena con-
y tinas na quinémfcsat para fesión, para comulgar digna-
uguéfcómotgan, debe de uña- mente debe estar en ayunas,
lang, chaña chumóchocho, ni sin haber comido, ni bebido
gumiguinem jafa gui víspera, cosa alguna desde la media
desde á las. dose gui tátalo noche antecedente hasta des-
puenge hasta que munjayan pués de haber comulgado; fue-
cumómotgan; fuera y viático ra ó á escepcion de los enfer-
na manmanánae y manmala- mos, á quienes se dá por viá-
ngo. Viático ilélegña gui fino- tico. Viático significa ó quiere
jaya: Tengguanff. Taigüije y decir en chamorro: Tenggu-
ufalag mano, na chágó, ya ang. Así como el que'tiene,,
taya guaja gui chalan, mañú- que emprender un viaje largo,
nule tengguangña para ugaí en cuyo trayecto nada hay, se
alientos ya utnunga' lálango, lleva alimento para refocilarse
taigüénao locue manánae viá- y no desmayar en el'viaje ^ del
26 -
tico y manmalango para ufan- mismo modo se dá el viático
gaí alientos, sa buente ufan á los enfermos para vigorizar-
malag y otro yida, chañija los en el viaje que quizá ha-
fanlálango, ya ufanmanae ga- rán á la otra vida, no lleguen
chonñija si Jesucristo á desmayar, y darles de com-
pañero, ó guía á Jesucristo.
Lao y timalálango, nii mun- Pero el que no esté enfer-
jayan cumómfesat mauleg, si- mo, después de haber hecho
ña mojón ufanaitai taigüine una buena confesión, podrá
antes de ucómotgan: «Asaina decir por ejemplo estas pala-
Jesucristo, magpo yo jucóm bras, antes de acercarse á la
fesat todo y isaojo sijaas Palé comunión: «Señor mió Jesu-
nii cuentamo. An malefa yo cristo, acabo de confesar todos
jaf na isaojo, na tijujasngon. mis pecados al Sacerdote, que
asii yo, sa judesésea rume está en tu lugar. Si es que me
sibe jao mauleg. Famauleg ya he olvidado ó se me ha pasa-'
un arregla y antijo jaf taima- do algún pecado, perdóname;
no y ininagofmo, porque mi deseo es recibirte
dignamente.»
= An mapañot esta y hostia Deglutida que sea la sagra-
consagrao, ayo naí, na gaígue da forma, en aquellos momen
si Jesucristo gui ya jita siña- tos, en que tenemos á Jesu-,
jit taalog nu güiya: «Asaina cristo dentro de nosotros, po
Jesucristo, Yuusja yan taotao demos decirle: «Señor mió
magajet junanae jao grasias Jesucristo, Dios verdadero, y
pot y minamailamo gui ya hombre verdadero, gracias te
guájo. Tijumerésese yo énao; doy por haber venido á mí: no
lao mato jao pot y minauleg- merecía yo tanto; pero te has
mo yan y'pinitimo nu guajo. dignado venir por el intenso
Umátuna siésiemprejá y san- amor, que me tienes. Sea-ben-
tos naanmo. Tijugágagao jao decido eternamente tu santo
jaf na gracia pat labot nii ma- nombre. No te pido para mí
~ 27
detetmína para guajo, sa ti- gracia ó favor alguno, deter-
jutútungo jafa mas junesesísi- minado, porque ignoro, qué
ta; Jaojago, niiungueftungoy me es mas necesario; pero
nincsesitajo, remedia yo. Ju- tu, que conoces bien lo que
táyiiyut jao pot y familiaco, yo necesito, remedíame. Te
y Santo Papa yan y janese ruego por mi familia, el, Sumo
sísita y Santa Madre Iglesia; Pontífice, necesidades de la
y man-atungojo, y man íisao santa madre Iglesia, mis co
yan y ánimas sija gui ya put- nocidos, los pecadores y las
gatorio» An munjayan ayin, almas del purgatorio.» Ter-
ufamatquilo ya uatituye jayi minada esta plegaria, recójase
uje y vumisitagüi. Taigüine y atienda á quien ha tenido
utatacajaf na gracia as Yuus. la dignación de visitarle. De
este modo alcanzaremos de"
Dios cualquiera gracia.
Santos oieos. Extremaunción.
Ylélegña y apóstol as Dice el apóstol Santiago:
Santiago: «Malango jayi gui ¿«Está enfermo alguno en-
jamyo? Uepog y mámale, ya tre vosotros? llame á los Sa-
ufanmanaitai gui jiloña mapa- cerdotes y oren por él, un-
palae gilí nu y óleos gui naan giéndole con óleo en el nom-
y Saina, ya y tinaitai jineng- bre del Señor: y la oración
gue uninalibre y malango, ya de la fé salvará al enfermo, y
uinalivia as Yuus, yaguin gá- el Señor le aliviará: y si se ha-
gaiguejá^gui iaso sija, ufan- lla con pecados, se le perdo-
inasii.» • narán.» ''
Pot este sija na finijo tatu- Por estas palabras sabe-
ngo claror o y dangculong pro- mos de una manera clara ó
vechota guini y santos óleos ^ terminante la gran utilidad,
na mafanaan: Extremaunción, que nos reporta esta unción
^nta, que se llama; Extre-
28
raauncion.
Esta junatungo jamyo, sa Ya os he iiecho saber, por-
yiniusan na tinago, ná debe que es precepto divino, que
de Utadeclaraye y palé ni y tenemos obligación de declarar
manmagasna isaota todo, na- al Sacerdote en el acto de la
tajaso, guigontacómfesat; lao, confesión todos los pecados
yaguin malefajit jaf na ísao mortales, de que nos acor-
magas, y ísao ñájlalang sija, demos, al confesarnos; pero,
yanyrastron y isao, manfini- si se nos olvidó algún pecado
nas nu este na Sacramento. grave, los pecados veniales,
Pot énao mina debe utafan- y las reliquias del pecado,
mañotsot nu todo gui antita, quedan borrados por este
an mapalálalaejit nii santos santo Sacramento. Por esa
óleos; ya taigüine tafanma- razón debemos arrepentimos,.
asii nu todo pot si Yuus; lao,. cuando so baga la unción
yaguin majaso jaf na isao ma- santa, para que nos perdone
gas, na tijacomfesatñaijon, Dios; pero, si alguno recu-
. conviene na ucómfesat antes erda, que no ha confesado
de umasantos óleos. algún pecado grave, es con-
veniente que se confiese antes
que le administren la santa
unción.
Yntingo na y Palé japá- Sabéis que el Sacerdote unje
palae y malango ni y santos al enfei'mo con el óleo santo
óleos guí mata, talanga, güí- en los ojos, en las orejas, en
ing, ^acbot, canae yan adeng las narices, en la boca, en las
Nuüíanámáñaña corazón y manos y en los píes. Enterne-
tinaitai Palé antes de upalae cen el corazón las preces que
y malango, guigon japápalae, recita el sacerdote, antes de
yan an esta munjayan japalae. ungir, al enfermo, cuando le
Janafotgon y Palé y tátanclio esta ungiendo, y después de
cálolofcanaiña nii santos óleos ungido. Moja el Sacerdote el
— á9
ya, guíyon japápalae, manai- dedo pulgar en eí óíeo santo
tai taigüine: «Pot este y san- y, al mismo tiempo que le
tos óleos yan y sen yiniusan unge, reza de este modo:»
misericordiaña, • un inasü as Por esta santa unción y su
Yuus, ui y un-isagüe pot ina- piadosísima misericordia, té
tanmo, jiníngogmo, ngininge- perdone el Señor, lo que le
mo, tinamtammo yan sina- ofendiste por la vista, por el
nganmo, pinachamo yan pi- oido, por el olfato, por el gus-
necatmo. to y locución, por el tacto y
paso ó greso.
Énao mina eleco gui san Por eso he dicho arriba,
jilo, na debe de uguef-fafiot- que el enfermo debe arrepen-
sot y malango, guigon mapá- tirse, al tiempo de ser ungido,
palae, pat ucómfesat as Palé ó confesarse con el Sacerdote
antes de umapalae, guin jajá- antes de ser ungido, si es que
so jaf na magas ísao na nia- se acuerda de algún pecado
lefa gui confesión Este y mas mortal olvidado en la confe-
mauleg. Ademas de ninajanao sión. Esto es lo mejor. Ade-
gui malango y rastron jagas mas de quitar ó borrar este
taüaye na vidaña, este na sa- sacramento las reliquias de la
cramento muña metgot locue mala vida pasada, fortalece
y antiña'contra y tinientan y también el alma contra las
enemiguña ya inalílivia y ma- tentaciones del enemigo, y da
lango, an combiene para la salud al cuerpo, si conviene.
güiya.
Sen combiene locue, na y También es muy útil y con-
malango una-aya y pintona veniente, que el enfermo se
yan y pintó Yuus; sa y santo conforme con la voluntad de
Papa janae sisiñanñija y man- Dios; porque el sumo Pontí-
Obispo, ya y man-ObispO as fice ha autorizado á los Seño-
ja Palé para ujanáe y man- res obispos, y éstos á los Sa-
malango ni y bendición y Pa- cerdotes para que den á los
_ ao —
pa na gaí índulgensia plena- enfermos resignados la bendí-
ria, pat cabales na inasii. An cion Papal • con indulgencia
tataca esta na bendision, ya plenaria, ó remisión entera.
mánmataejit, utafanmalag y Si obtenemos "esta bendición,
langet túnanas. y nos morimos, iremos dere-
chos al cielo.
Otden. Orden.
Y víspera gui painge, antes La víspera por la noche, an-
de umatae si Jesucristo, gá- tes de morir Jesucristo, se ha-
gaigue yan y mandiscipulonña llaba con sus discípulos en una
gui un aposento; ya anai habitación y, concluida la ce-
magp'o y sena, jachule y pan na, tomó el pan en sus Santas
gui santos na canaiña, janao manos, dio gracias á Dios su
grasias si Yuus Tataña, jaipé Padre, lo partió y dio á sus
ya janae y discipuloña sija, discípulos, diciendo: Tomad
ílelegña: chile ya incano: sa y comed: «Porque esto es
este y tóíaoteoj'o, Taigüenaojá mi cuerpo.» Lo mismo hizo
finatinasña nii vino, ya tu- con el vino, y volvió á decir:
málo ilegña: «Fatinas tai- «Haced esto en memoria de
güine para injájasoyó.» ¿Jafa mí.»¿Qué es lo que hizo Jesu-
énao na flnafinas Jesucristo? cristo? Por medio de su omni-
Pot ayo na ná sisiñan sina- potente palabra, la sustancia
nganña y sustansian pan ju- del pan se convirtió en su cu-
muyong mamá tataotaoña, ya erpo, y la sustancia del vino
y sustansian y vino jumu- en su sangre; y cuando volvió
yong mamá y jagáña; ya anai á decir.» Haced esto en me-
j átalo sumangan: «Fatinas tai • moria de mi, quiso decir: Yo,
güini para injájasoyó,cumé- que soy Dios, y que todo lo
ilegfia: Guajo, na Yuus yó, puedo, he convertido el pan
ya todojá jujulat, y pan jufá- en mi cuerpo y el vino en mi
tataotaojo, ya y vino jufá ja- sangre, os autorizo ó doy po-
— 31
gajo, junaejamyo sisiñanmiyo der para que hagáis lo mismo
para infatinas taigüinejá y que yo acabo de hacer; pero,
munjayan juchogllie; sa pot cada vez que lo hiciereis, acor-
y pinitijo nu jamyo yan todos daos de mi; pues por vosotros
y taotao jusaga güine na sa- y todos los hombres moraré-
cramento todo et tiempo. Lii yo en este sacramento em todo
güine y numásiña manconsa- tiempo. Hed aqui el poder
gra pat maselebra misa, para consagrar ó celebrar
misa.
Anae 'Si Jesucristo numálo Cuando Jesucristo resucitó
jaanc guini éntalo y manma- de entre los muertos, hallán-
tae, man-estátaba y mandis- dose sus discípulos en una
cipuloña gui un aposento, ju- habitación, entró y dijo: «La
malom si Jesucristo, ya ilegña: paz sea con vosotros.» enton-
«Y paz uguaja gui ya jamyo» ces sopló sobre ellos, diciendo:
ayo naí manguaife gui jiloñija, «Recibid el Espíritu Santo:
ilélegña:» Resibe jamyo y Es- los pecados de los hombres,
pirito Santo; » y ísao taotao sija qu€ vosotros perdonaréis, que-
na inaKSÍi jamyo, jumájnanao darán perdonados; y los que
ufanma asii: ya y ti in-asii, no perdonaréis, no- quedarán
tiufanma-asii». Lii giiine y perdonados.» Hed aqui el po
numásiña ma-asii y ísao tao- der para perdonarlos pecados.
tao todo.
Un ocasión mansinangane En una ocasión les dijo tam-
locue: «Fanmamanagüe ni y bién: «Enseñad á todas las
taotao todo, tapápange nii gentes, bautizándolas en el
naan y Tata, yan y Lagiña, nombre del Padre, y del Hijo,
van y.Espíritu Santo.» Esta- y del Espíritu Santo.» Aquí
güe y numásiña para mama- esta el poder para enseñar y
nagüe yan manapange ni y bautizar á todos los hombres.
taotao todo.
Mansinangane locue; «Tai- Así mismo les dijo: «Gomo
32 —
güije y ná mamailaña y Tatajo me envió mi Padre á naí, así
nu guajo, taigüénao locue ju- también os envió yo á voso-
tago jamyo.» Lii güine un tros, » Ved aquí un poder di-
yíniusan numásiña para ma- vino para gobernar la Santa
gobíeta y Santa Iglesia. Iglesia.
Án taatitútuye dídidi ayu Si fijamos un poco nuestra
sijanafinoña: «Fanmamaná- atención en aquellas palabras:
giie ni y taotao todo,» utatu- «Enseñad á todas las gentes, »-
ngo clárorojá, na y taotao sija conoceremos claramente, que
manlálálá gui jinanao pat jina- las gentes viven en el decurso
gó y tiempo; pues, gui jinanao ó sucesión del tiempo; pues en;
pat jinagó y tiempo uguaja en el decurso ó sucesión del
siempre jayí ufamanagüé ni y tiempo habrá siempre quien
taotao sija; ya lii güine jafa enseñe á las gentes; y hed
mina y man-apóstoles man- aquí por qué los Apóstoles eli-
man-elige palo manquilisyano gieron de entre los cristianos
para tajgüenñija, yay tajgüen- algunos para sucesores suyos;
ñíja y siguen-ñija locue; ya y éstos^ á su vez á otros que
taigüine najechuramadálalag les sucedieran; y de este modo
hasta y jfnecog y taño; sa seguirá hasta el fin del mundo
hasta y jinecog y taño locue porque hasta el fin del mundo
uguaja jayí y ufamanagüé; habrá, á quien enseñar; pues
pues énao na razón mina ugua- por esa misma razón habrá has-
ja hasta y jinecog y taño taj- ta el fin del mundo sucesor de
güen san Pedro, pat Santo san Pedro, ó Sumo Pontifico
Papa; tajgüen y man-apósto- Romano; Suscesores de los
les, na y obispo sija, yan má- Apóstoles, que sonlosobispos;
male, taigüije y yiniusan na y Sacerdotes según precepto-:
tinago, para y minauleg y tao- divino, para bien de los hom-
tao sija gui todo et tiempo Es- bres en todo tiempo. Aquí está'
tagüe mapula y sacramento, na la esplicación del Sacramento^
raaíanaan; Orden Sacerdotal. llamado; Orden Sacerdotal.
— 33 —
Umacamo. Matrimonio.
«Y ninaetnon Yuus, chaña «Lo que Dios juntó, no lo
muná adesápatta y taotao,» separe el hombre, > dijo Jesu-
ilegña si Jesucristo, Pot este cristo. Por estas palabras sa-
sija na finijo tatungo na taya, bemos, que nadie jtiene poder
ni jayí gae sisiña gui taño en la tierra para? declarar ó
para udeclara pat usentensia sentenciar, como inválido ó
na tai vale jaf na sacramen- nulo, un sacramento de ma-
ten matrimonio nii guef ma- trimonio debidamente cele-
fatinas. Guaja nai jumúju- brado. Sucede ó acontece in-
yong jaf na queja, cao vale terponerse alguna queja ó re-
pat tivale ayu na sacramen- clamación sobre si este ó,
ten matrimonio pot este pat aquel matrimonio celebrado es
ayu na rason; lao, ayo nai, y válido ó nulo por esta ó
santa Iglesia na maisa gai si- aquella causa, que se espone;
siña para udeclara pat usen- pero, en ese caso, la santa
tensia, cao vale pat tivale; lao Iglesia es la única que puede
tijayi otro gui jilo y taño. declarar ó resolver, si fué vá-
lido ó nulo aquel sacramento;
más no otro podpr cualquiera.
Ayin na sacramento, ilegy «Este sacramento, dice el'
apóstol as san Pablo, dáng apóstol san Pablo, es grande.»
culo, ¿Jaf mina dángculo? Sa ¿Por qué es grande? Porque _
mannánae si Yuus dángculon Dios dá una gran gracia á los
grasia gui rumesisibe mauleg que le reciben dignamente
para ufanachámagof mumau- para que mutuamente vivan
leg vidanñija, j a ufan-ma- bien, y crien hijos para el
mogsae famaguon para y la cielo; por consiguiente, si los
nget; pot énao na rason y casandos quieren obtener esa
mangeque-ásagua debe ufa- gran gracia, procuren hacer
ngómfesat naya, ya taigüine antes una buena confesión.
— 34
ujaresibe uje y dángculon
grasian Yuus.
Ilegña locue y apóstol as Dice también el citado san
san Pablo nii esta man-ása- Pablo á los ya casados, que la
gua, na y palaoan tai sisiña mujer no manda yá en su
esta gui taotaoña, sino y asa- cuerpo, sino solamente su ma-
guañajá na maisa; taigüénaojá rido; así como el marido tam-
locue y lage tai sisiña locue poco tiene dominio sobre su
gui tataotaoña, sino solo y cuerpo, sino solamente su
asaguaña: pot énao y gai ása- mujer; por eso el consorte ó
gua na gumaí ácbagma, umí- persona casada, que se junta
sao ni y adulterio; ísao na carnalmente á otra, fuera del
jasen-chatlii si Yuus; ya para matrimonio, comete adulterio,
intingo y minacatña, jusa- pecado que Dios detesta mu-
ngane jamjo, na naya si Yuus chísimo; y para que conoz-
mismo manago, na ufan-ma- cáis su gravedad, os digo, que
púpuno y man-adultero, ya Dios mismo mandó en la anti-
manmapúpunomagaget. Pues, güedad, que mataran á los
yaguin taigüéhao macastigá- adúlteros, y en efecto los ma-
gaña naya y adulterio, anae t iban. Pues, si de ese modo
. tisacramémento taobia; pago era castigado el adulterio,
na esta sen magajet na sacra- cuando no era aún Sacra-
mento ucastiga si Yuus mas mento: ahora que es real y
•ládididi? Mangai-ásagua: ya- verdademente un Sacramento,
guin jayí umechong, utálo ¿Lo castigará Dios por ventura
tumunas ya ucómfesat mauleg, menos? Casados: sí alguno sei
sa guajo judesésea, na uta- ha torcido, que vuelva á en
ían-alíi mágugof gui langet. •derezarse haciendo antes una
buena confesión, porque deseo
que todos nos veamos en el
Cielo.
- 35
DEVOCIÓN, DEVOCIÓN,
na siña mafatinas calang novena que puede hacerse, como novena, á
as san Dimas, patrón Maleso. san Dimas, patrón de Merizo.
ORACIÓN. ORACIÓN.
¡Sen aíbttunao san Dimas! ¡Oh afortunadísimo san Di-
An maatituyemauleg y finag- mas! Si se fija bien la aten-
po yidamo, umaulegña cuma- ción en el fin de vuestra vida,
sao ya mañuda lago guini co- sería mucho mejor derramar
6
42
rason que umadingan; sa, lágrimas del corazón, ó llorar
achogjá catnaja unlachae y que hablar; porque, si bien
vidamo gui tinaüage; lao y es cierto que casi toda ella la
jinecogmo ná manman, tuna- empleaste mal; pero tu fin
yon yan sen Santos ¿Jayi tiu- fué admirable, laudable y muy
tuna si Yuus pot y taíjinecog Santo. ¿Quién no alabará .la
na minaaseña, yan y taichiy infinita misericordia, y la in-
na minaulegña yan pinitiña mensa bondad y amor, que
nu jita? Achogjá sen magaget, Dios nos tiene? Si bien es muy
na jaf taimanojá y vidan y tao- cierto que, según es la vida,
tao taigüijejá ufinagpoña; lao asi comunmente se muere;
y dicTioso na jinecog y vidamo pero, tu dichoso fin, anima
umanínima y corasen y umí el corazón del pecador á en-
sao para uenmienda güí locue. mendarse también.
Y evangelista as san Mar- El evangelista san Marcos
cos ilélegña: «Gáchong Je- dice: «Y con Jesucristo fue-
sucristo manmaatane dos na ron enclavados dos ladrones,
ladrón, uno gui agápáña yan uno á su derecha, y el otro
y otro gui acagüeña; ya sija á su izquierda; y ellos tam-
locue mamnan-najuyúy unge»; bién le improperaban»; pero,
lao, anae unjungog, na si Je- cuando oíste, que Jesucristo
sucristo mangágagao asií as pedía á Dios su Padre per-
Yuus Tataña para y enemi- don para sus enemigos, te
guña sija, sen manman jao, asombraste en gran manera,
sa tát nai unjungog parejuñá; porque jamas hablas oido cosa
ayo nai, y inayudan y gra- igual; entonces, con la ayuda
sian Yuus, bula y antimo ni y de la gracia divina, llena tu
Santos minaáñao as Yuus, un- alma del Santo temor de Dios
tungo clarojá, na tisiñá tiyuus conociste claramente, que no
y fumatitinas taigüénao; énao podia dejar de ser Dios, quien
muña, yan y lálá na jineng- obraba de aquel modo; por
gu§ gui tiningomo, yan y fit- lo que, con una fó viva en
43 —
me na ninangga gui corason- tu entendimiento, con una fir-
mo, yan y masunog na gui- me esperanza en tu corazón
niflíi gui pintómo, mumañot- y encendida caridad en tu vo-
sot jao, nu todo y jagas tai- luntad, te arrepentiste de todo
layemo; ya taigüije janí ni el mal, que habias hecbo; y
y mámale, an apurarao y asi como nosotros los Sacer-
malango nii cuméquematae, dotes, cuando alguno esta
bastajá na ualog, na ma- moribundo, nos basta qué diga,
matinas tailaye, enseguida que ba obrado mal para darle
in asísii güí, infatitinas y la absolución, como ministros
cuentan Jesucristo para ma- de Jesucristo; del mismo modo
asíi todo ísao; taigUénao na cuando, 4 presencia del gen-
jechura jao locue, achogjá tío inmenso que fué á ver
man-estátaba sen megae tao- las ejecuciones, confesaste
tao man-éega nii manmaatane en voz alta á Jesucristo,
gui quiluus, anae uncómfesat que habías obrado, mal, fuiste
umaagan as Jesucristo, na absuelto ó perdonado; pues
tailaye finatinasmo, ma-síijao, dice el evangelista san Lucas
sa ilélegña y evangelista san lo siguiente:
Lucas taigüine:
«Y uno gui dos ladrón, «Y uno de los dos ladrones,
na man estaba macácana, chu- que estaban colgados, blasfemó
machátfino contra si Jesu- contra Jesucristo; pero el otro
cristo; lao y otro linalálatde, le reprendió, diciendo: Ni tú
ilélegña: Timaáñao jao as temes á Dios, que está en
Yuus, na ayugüijá na masa- igual tormento., Nosotros en
sapet parejuta. Jame maga- verdad por nuestras culpas,
getjá pot y isao mame; lao pues recibimos- el condigno
ayin ni jaf na tailaye finati- castigo de nuestras obras;
nasña. Ya ilegmo as Jesu- pero este ningún mal ha he-
cristo: Asaina, jájaso yó, guin cho. Y digiste á Jesús: Señóí*,
mato jao gui rainomo. Ya acuérdate de mí, cuando He-
44
ílegña nu jago si Jesucristo: gares á tu reino. Y te dijo
Y minagaget j usan gane jao, Jesús: En verdad te digo, que
lia pago na jaane ungaigue hoy serás conmigo en el Pa-
yan guajo gui ya Paraíso.» raíso.»
Apenas manjuyong énao Apenas salieron estas pa-
sija na finijo guini y pachot labras de la boca del mori-
y cumeque matae as Jesu- bundo Jesús, adoraste á Dios,
cristo, un adora si Yuus, un le bendijiste por su ternura,
tuna güí gui jinaloiiimo pot y le ofreciste en tu silencio
y pinitiña nu jago, ya un- tus sufrimientos y muerte en
ofrese gilí gui finatquilomo y .satisfacción de lo mal que ha-
masapetmo yan y flnataimo blas obrado. Venciste, dichoso
taigüije y penitensia pot todo san Dimas, venciste el amabi-
y jagas tinailayemo. Ungana, lísimo corazón del manso, be-
afottunao na san Dimas, un- nigno, dulce j compasivo Jesús
gana y sen gufliíon na co con tu verdadero arrepenti-
rason y manso, cariñoso, ma- • miento, con tu profunda hu-
mes yan maase na Jesucristo mildad, con tu confesión y la
nu y magaget na siñetsotmo, defensa de Aquel, que es la
nu y tadong na hinimitdemo, misma Humildad, la misma
nu y quinemfesatmo yan nu Kectitud, y la misma San-
y dinefiendemo nu Ayu, y tidad. Por lo mucho que
mismon Hinimitde, y mismon agradaste á nuestro Criador
Tininas, y mismon Minaase y Redentor, te pido que
yan y mismon Sinantusan. Pot me encomiendes ó ruegues
y sen megae na un-namagof por mí á Dios para que me
y muná fanjuyongjit yan y conceda su Santísima gracia
Munafanlibrejit, jugágagaojao y me arrepienta también yo
na uníayúyute yó as Yuus, de todos mis pecados, y le
ya unafanaca yó ni y sen San- ame mucho y bien hasta el fin
tos na grasiaña para juguéf- de mi vida. También te pido
fañotsot locue nu todo y ja la gracia, que deseo obtener
- 46
gas tínailayeco ya .juguéf gu- ahora, si es conduce'nte paíá
flíi gilí hasta y jenecog y vi- la alabanza y gloria de Dios
dajo. Locue jugágagao jao nii honra vuestra, bien de mi
grasia, na jutátanga tumaca alma y de mis prógimos; pero
pago, guia guaílaye para y si no conviene, hágase la vor
tinina yan glorian YÜUS, hón- luntad de Dios, Amen.
rame, minauleg y antijo yan
y tiguangjo sija; lao, yaguin
tiguaílaye, umafatinás y pintó
Yuus. Amen.
Pago utaitai sinco na Pa- Ahora rezará cinco Padre
dre nuestro, sinco na Dios nuestros cinco Ave Marías y
te salve María yan Loria patri un Gloria Patri á Jesucristo
as Jesucristo na Sainata para nuestro Señor para alcanzar
mataca poty tináyuyuty Santo por la intercesión del Santo
ayu na grasia, y jadesésea, ya la gracia, que desea,, si es
guin combiene; ya enseguida que conviene; y en seguida,
utaitai pat ucanta este sija na rezará ó cantará estos gozos
gozo matunan san Dimas. en alabanza de san Dimas.
_ 46 -
GOSO SIJA.
Calang Jesucristo locue gui pinagat iglesiata,
gui quilús machava jau: jago, undefiende Jesús;
Dimas, patrón mame lau, sa untungo, güíya Yuus,
y antin mame, naí, gogüe. achog achaigua yan poblé.
Dimas, etc.
m m í k NÁ iiÁPíJLi
Pot y señat i^ y Santos Por la señal 4- de la Santa
quiluus nafanlibre jam »^ nu Cruz, de nuestros 4" enemi-
y enemigonmame, Yuus >^ gos, líbranos, Señor, 4"
Sainanmame. Pot y naan Dios nuestro. En el nombre
Yuus Tata, yan y Lagiña >^ del Padre, y del Hijo, + y
yan y Espíritu Santo. Amen, del Espíritu Santo. Amen.
Y Santos quiluus jechuran La Santa Cruz es figura de
Jesucristo gilí, anae maclaba Jesucristo crucificado, cuando
ya janafanlibrejit gui ya güi- en ella nos redimió. Se hace
ya. Mafatinas y quiluus gui la Cruz en la frente para que
jaepara ulibrejit si Yuus nu y nos libre Dios de los malos pen-
manaíliiye na jinaso. Mafatinas samientos. Se hace en la boca
y quiluus gui pachot para uli- para que nos libre Dios de las
brejit si Yuus nu y manailaye malas palabras. Se hace en
nañnijo. Mafatinas y quiluus los pechos para que nos libre
gui jaof para ulibrejit si Yuus Dios de las malas obras y de-^
nu y raannailaye na finatinas seos; y se hace una Cruz grande;
yan tinariga; ya mafatinas y desde la frente hasta el pecho;
dángculo na quiluus desde y y desde el hombro izquierdo
jae hasta y jaof, yan desde y hasta él derecho, porque se;
acagüe na apaga hasta y ága- invoca á la Santísima Trinidad,
pa, sa maáagan y Santísi-
ma Trinidad.
Y mauleg na quilisyano El buen cristiano hace uso
umúusa y Santos quiluus, an déla Santa Cruz, cuando em-:
jatutujonjaí na mauleg na cho pieza alguna obra buena;,
cho; an jachúchuot jaf na nece- cuando le acaece alguna ne-
sidá, tentasion pat peligro; an cesidad, tentación ó peligro;.
_ 49 --
cumajújulo gui asonña; guin al levantarse de la cama, al
jumújuyong gui guima, guin salir do casa, al entrar en la
jumájalom gui guma Yuiis, Iglesia, al comer y al dormir,
guin chumóchocho pat umá-
ason maíjigo.
TiL CEEDO.
Manjonggue yó as Yuus Tata, na todojá janasiña, na
janajuyong y íanget yan y taño: yan as Jesuciisto güiyajá
Lagiña na Sainata: na mamá-potgucñaijon pot finatinas yan
grasian y Espíritu Santo ya finañago nu y Vitgen as Santa
María: masapet gui papa y sisiñan Poncio Pilato: maclava
gui quiluus, matae ya majafot: tumunog los infiernos: y
mina tres dias lálá talo guini entalo y manmatae: cajulo
gui Íanget ya galguo na matátachong gui ágapa Yuus
Tata ni y todojá janasiña: desde ayo umámaila para
usentensia y manlálálá yan y mannaatae. Manjonggue yo gui
Espíritu Santo, juyonggue y santa Iglesia católica, y co-
munión de los Santos, y maasiin y ísao, y linálán tataotao
yan y taijinecog na vida. Amen.
Jinenggue uje y utanafitme Fé es afirmar y asegurar
ya utaasegura yuje y titalíi, lo que no vemos, porque así
sa taigíline finanuen Yuus y lo reveló Dios ala santa madre
Santa madre Iglesia, ya y Iglesia, y la santa Iglesia así
Santa Iglesia taígüine locue nos lo enseña. La fé, si bien
finanagüeña un jita; y jineng- es un asentimiento á la verdad
gue achogiá quinensienten ti incomprensible, porque el
tacaon na minagaget, sa y hombre tiene una inteligen-
taotao cádadá tiningoña para cia limitada para comprender
utaca ya utungo jayi si Yuus, á Dios, que es infinito; pero
ni y taicMy; lao y quilisyaño el cristiano descansa en Dios,
7 -
50
dumescácansa gui as Yuus, que no puede engañar, ni
na tisiña mandague, ni ma- engañarse. No puede Dios
dague. Tisiña si Yuus man- engañar, porque es infinita su
dague, sa taicMy y minau- bondad; y no puede enga-
legña; ya tisiña madague, sa ñarse, porque es infinita su
taicMy y finayiña; enao mina sabiduría;*, por eso be dicho,
eleco, na y quilisyano dumes- que el cristiano descansa en
cácansa gui as Yuus pot y Dios en cuanto á su fé, que el
jinenggueña, na si Yuus mis- mismo Dios ha revelado á su
mo fumánúe y Santa Iglesia, Iglesia, y que la santa Iglesia
ya y Santa Iglesia fumána- nos enseña. Muchas son las
güejit. Sen megae na güinaja cosas que tiene y cree la santa
y gaigue gui santa madre Iglesia; pero Doctores tiene la
Iglesia, na firianuen Yuus santa Iglesia, que saben res
nu güiya; lao y santa Igle- ponder; mas al cristiano sen-
sia gai maestro sija, nii tu- cillo le basta saber los artí-
mungo manman-ope; para y culos, según se contienen en
sensiyo na quilisyano basta el Credo, que compusieron los
na utungo sija y attículo tai- apóstoles para darnos uría no-
güije y mangaigue gui credo, ticia clara y recta, de quien
ni y ninajuyong y apóstoles es Dios nuestro Señor, y Je-
sija para unagueftungojit, jayi sucristo nuestro Redentor.
'si Yuus na Sainata, yan si Respecto á las demás cosas,
Jesucristo y Munalibrejit. que no sabe el cristiano, basta
Para y palo, na tijatútungo que diga: Creo lo demás, que
y quilisyano, basta na ualog: Dios ha revelado á la santa
Jtcjojonffgue iodo y palo, ni Iglesia. Veamos ahora los
y ninatnngo as Yuus y santa artículos.
Iglesia. Talíifán pago y atti-
culo sija.
Si Yuus na Sainata un sen Dios nuestro Señor es un
purojá na Espíritu na sen ta- Espíritu purísimo, que no
— 51
yajá defegtoña, na janafaju- tiene defecto alguno, que todo *
yong todo guini taya, ya todo lo crió ó sacó de la nada, y
janafangaiguejá. que todo lo conserva.
Y Santísima Trinidad si La Santísima Trinidad es
Yuusjá mismo, unojágüí pot el mismo Dios, que es uno
y güiniyaña, ya tresgüí pot y solo por su Esencia, y trino
petsonaña: Yuus Tata, Yuus por las personas: Dios Padre,
Lajiña, yan Yuus Espíritu Dios Hijo, y Dios Espíritu
Santo; titres na Yuus, lao Santo; nó tres Dioses, sino un
unojá na Yuus; sa achogja solo Dios; porque, aunque las
mañajnge síja y petsona, un personas son distintas, hay un
sen Yuusjá; pues unojá y sus- solo Dios verdadero; pues una
tansianñija, unoja tiningoñija sola es su naturaleza, uno solo
yan unojá y nainalagonñija. es el entendimiento, y una
sola es la voluntad.
Si Yuus todojá janásiña, Es Dios todopoderoso, por-
sa jafatítinasjá y pintona pot que, con solo su poder, hace
y sisiñañajá na maisa. todo cuanto quiere.
Si Yuus, Nanájuyong gtií. Es Dios criador, porque
sa guini y taya jafatinas todo; todo lo hizo de la nada, y
ya jafatinas si Yuus y taotao formó Dios al hombre para
para usinetbegüí güine gui que le sirviera en esta vida, y
taño, ya después uguinésagüí le gozará después en la
gui langet. gloria.
Nánálibregüi, sa man-ná- Es Dios salvador, porque
nae ni y grasia, ya man asi- dá la gracia y perdona los pe-
sii isao; ya Nánámagof si cados; y , es también Dios
Yuus locue, sa man-nánae nu gloriflcador, porque dá la glo-
y langet y matae gui gra ria al que muere en su gracia,
siaña.
Si Yuus taejecliuran tátao- Dios no tiene figura corpo-
taotaigüiney ya jita, sa puro ral como nosotros, porque es-
— 52 —
gilí Espíritu; lao como taotao- un Espíritu puro; pero, en cu-
güí, guaja tataotaoña. Titu- anto hombre, tiene cuerpo.
maotaosi YuusTata; titumao- No se hizo hombre Pios Pa-
tao si Yuus Espíritu Santo; dre, ni Dios Espíritu Santo;
lao si Yuus Lagiña na maisa, sino solamente Dios Hijo, que
na mafanaan Jesucristo, anae se llama Jesucristo, desde que
esta tumaotao. Gui as Jesu- tomó la naturaleza humana,
cristo, guaja dos na sustansia: En Jesucristo hay dos natu-
sustansian Yuus yan sustan- ralezas: ladivinayla humana;
sian taotac; dos na minalago: dos entendimientos, el divino
minalagó Yuus yan minalago y el humano; y una sola me-
taotao; dosna tiningo: tiningo moria, ^en cuanto.hombre; por-
Yuus yan tiningo taotao; ya que en cuanto Dios no la ne-
unojá na jinason taotao, sa cesita.
como Yuusgüí taya jinasoña.
Eleco na guaja as Jesucristo He dicho que en Jesucristo
dos na sustancia: sustancian hay dos naturalezas, la divina
Yuus yan sustansian taotao. y la humana. Por su natura-
Sustansian Yuus, sa Yuusgüí leza divina, en cuanto Dios,
parejo yan si Yuus Tata yan es igual á Dios Padre y á
si Yuus Espíritu Santo gui Dios Espíritu Santo en la uni-
inunon y Yinios; ya guaja lo- dad de la divinidad; y es asi-
cue y sustansian taotao, sa mismo hombre, porque se en- =
tumaotao gui jalom y tiyan carnó en el vientre de la Vír
santa María pot y finatinas gen María por obra y gracia
yan grasiany Espíritu Santo; del Espíritu Santo; pero, en,
lao. gui as Jesucristo, taya Jesucristo, no hay dos perso
dos na petsona; lao unojá na ñas, sino una sola persona,
petsona; ya güiya y mina que - es la segunda persona'
dos na petsona gui. Santí- de la Santísima Trinidad lia
sima Trinidad, na mafanaaíi inada Hijo. Jesucristo no fué
Hijo. SiJesucristo timapotgue- concebido, ni nació como los
_ - 53 —
ñaijon y.a timafañago taigüije demás hombres, sino- de esta
y palo na taotao; lao taigüi- manera. Formó Dios Espí
neja: Si Yuus Espíritu Santo ritu Santo en el vientre
jafatinasguijalom y Vílgen as de María Santísima y de la
María nu y jagá este na Saina sangre de esta Señora un
un sen asentado na tátaotao, ya cuerpo acabadísimo, crió un
janajuyong guini y taya un alma de la nada y la unió á
ante, ya janaetnono yan ayo aquel cuerpo, en este momento
na tátaotao, güinijá na mo- se juntó á aquel cuerpo y
mento umetnom yan estQ na alma el Hijo de Dios, y de
tátaotao yan ante si Yuus La- este modo, el que antes era
giña; taigiline y estaba Yuusjá solo Dios, quedó también he-
puro, jumuyong locue taotao dió hombre sin perder su di-
sin ufalingo y Yíniosña. Si Je- vinidad. Jesucristo salió del
sucristo] umuyong gui ni y tiyan vientre de María Santísima
santa María sin unáfalingo y sin detrimento de su Virgini-
vinitgenña, taigüije yumádot dad, á la manera que el rayo
gan y ininan y átdao gui cris- del sol atraviesa un cristal sin
tat sin upoca ni una-asgon. Sí romperlo, ni empañarlo. Ma-
santa María sumigue siem- ría Santísima permaneció
pre vivitgenjá todo et tiempo. siempre Virgen. Quiso Jesu-
Si Jesucristo malágó mataegui cristo morir en una cruz para
quiluus para unafanlibrejit nu librarnos del pecado y muerte
y ísao yan y ya sasalaguan, eterna, que hablamos mere-
ni y^ tamerese pot ísao ni y cido por el pecado, que he-
tahereda as Adán, y fenena redamos de Adán, nuestro
na tatata. Después de matae, priíner padre. Después de
tumunog si Jesucristo, tiayo muerto, descendió Jesucristo,
y' sagan y manmayóyogua; nó al lugar de los condena-
lao y limbon y manunas; sa .dos, sino al limbo de los jus-
guaja cuatro na lugat, naman- tos; porque hay cuatro lugares ,
mafanaan sija infletno. tingo: llamados inflemos, y son: In-
54 —
Sasalaguan, putgatorio, lim- fierno, purgatorio, limbo de
bon ymandiquiqui, yan y lim- los niños y limbo de los jus-
bon y manunas pat seno de tos, ó seno de Abrahan.
Abrahan.
Sasalaguan yuje na lugat, Infierno es aquel lugar, á
anae manguáguaguato y man- donde van los que mueren
gas ísao magas, guin man- en pecado mortal para ser
matae, para ufanmasásapetjá allí eternamente atormenta-
siempre gü:ge. Putgatorio yuje dos. Purgatorio es aquel lu-
na lugat, anae manguágua- gar^ á donde van las almas
guato y ante sija ni y man- de los que mueren en gracia
laámatae yan grasian Yuus de Dios, sin haber satisfecho
sin una sen-empas y isaoñija enteramente por sus pecados,
para umafangasgas güije nu para ser purificadas allí con
y mannámaáñao na minasá- terribles tormentos. Limbo de
pet. Limbon y mandíquiqui los niños es aquel lugar, á
yuje na lugat, anae manguá- donde van las almas de los
guaguato y ante sija ni y man- que mueren antes de tener uso
matae, antes de ufangaejinaso de razón, sin haber sido bau-
sinman-inatapange,pat timan- tizados ó que no pecaron mor-
isao magas pot y pintoñija. talmente por su voluntad. Y
Ya limbon y manunas yuje limbo de los justos es aquel lu-
na lugat, na anae, antes gar, á donde, antes de redi-
de unafanlibrejit si Jesu- mirnos Jesucristo, iban las al-
cristo, manguáguaguato y an- mas de los que morían en gra-
te sijaj ni y manmatae yan cia de Dios> después de pu-
grasian Yuus, después de esta rificadas sus almas; y á este
mangiaésgasgas y antefíija; ya Jugar es á donde verdadera-
ayo yuje na lugat, anae ma- mente bajó el alma de Jesu-
gaget na tumunog si Jesucristo cristo unida á la Divinidad;
sumísija papa y antiña yan y así como su cuerpo quedó
yiniosña; taigüíjey tataotaoña unido á la misma Divinidad.
— 55
sumísija locue 3'an y yiniosña. Al tercero dia resucitó Te
Y mina tres días numálo ja- sucristo de entre los muertos
ane si Jesucristo guini éntaloy y entonces se volvieron á unir
manmatae; ya ayo nae, jana- su cuerpo y dichosa alma para
etnon talo y tataotaoña yan no volver á morir.
y dichoson antiña para tiuma-
tae talo.
Si Jesucristo cumajulo gui Jesucristo subió al cielo por
langet pot y nina sisiñañajá; su propia virtud, y está sen-
ya matátáchong gui ágapa tado á la diestra de Dios Pa-
YuusTata na cumeque ilegña: dre; quiere decir: Que Jesu-
na si Jesucristo como Yuus cristo, en cuanto Dios, es
güi parejojá minagasñija na igual ásuPadre en todo; pero,
dos; lao como taotaogüi má- en cuanto hombre, si bien es,
gasña que todo y palo. Desde inferior á su Padre, es supe-
ayo umámaila para usenten- rior á todo lo demás. Desde
sia gui vayen Josafat todo y allí vendrá á juzgar en el valle
taotao sija, na ufanlálá talo de Josafat á todas las gentes,
yan ayojá y jagas tataotao- que resucitarán con los mis-
ñija yan antenñija. Guaja mos cuerpos y almas, que an-
locue otro na sentensia para tes tuvieron. También hay
y taotao, na mafanaan juisio otro -juicio para el hombre,
patticulat. Apenas sumajnge que se llama juicio particular.
y ante guini y tátaotao y En el instante mismo, en que
taotao, esta gaigue y ante el alma se separa del cuerpo,
güi menan Jesucristo, ya en comparece ante la presencia
seguida masentensia ya ma- de Jesucristo, que la senten-
polo gui putgatorio, gui la- cia y destina al purgatorio, al
nget pat gui ya sasalaguan. cielo, ó al infierno. En el cielo
Gui langet guaja taichiy na hay premio infinito, y en el
premio, ya y ya sasalaguan infierno penas sin término. No
guaja taichiy na castigo. Mu- teman los que ya se arrepin-
~ 56 -
nga manmaáñao aya sija, y tieron ó hicieron una buena
manmañotsot yamanguef-cón- confessionde todos sus pecados;
fesat todo ni y jagas isaoñi- porque el mismo Dios ha pro-
ja, sa si Yuus mismo pru- metido que no volverá á acor-
momémete, natiujaso taló ayu darse más de ellos; pero temed
sija na ísao; lao fanniaáñao vosotros, los que no tenéis te-
jamyo na manaí-áñao pago as mor de Dios, y vivis de asi-
Yuus, ya in-na mémeton vi ento en el pecado; mas com-
danmiyo gui ísao; ya fanma- padeceos de vosotros mismos,
ase nu jamyo mismo, fanguef- y haced una buena confesión
cómfesat pot y sinetsot yan con dolor y proposito de la
minuto masga; sa este na vida enmienda; porque esta vida
calang y aso ni y mafapos ya es como el humo que pasa y
titumátálo; lao y otro para no vuelve; y la otra vida du-
siempre udura, sa tiujocog. rará siempre, no tendrá fin.
Y comunión de los Santos Comunión de los Santos
ilélegña na y manguef-man- quiere decir, que los unos fie-,
jonggue mangae provecho nu les tienen parte en los bie-
y minauleg y anten y palo nes espirituales de los otros,
taigilije sija y pedason un como miembros de un mismo
tátaoíaojá, r;a güiya y iglesia. cuerpo, que es la iglesia.
Y iglesia y inetnon y man- Iglesia es la congregación de
guefmanmanjonggue na qui- los fieles cristianos, cuya ca-
lisyano, na magasñija y Papa, beza es el Papa. El Papa es
Y Papa y Obispon Roma, na el Obispo de Roma, Vicario
güiya cuentan Jesucristo güi- de Jesucristo en la tierra, á
ne gui taño, ya mangae obli- quien debemos obedecer,
gasionjit nu utaosguegüi. ,.
— 57
EL PADEE NUESTRO.
Tatanmame, na gaigue jao gui langet, umatuna y naanmo:
umamaila y gobietnomo: umafatinas y pintómo asi y taño
«orno y langet. Naejam pago nu y cada jaane na agonmame,
ya asiijam nu y dibenmame, taigüije y inasísii y dumidibe-
jam sija: ya chamojam pumópolo nu infanbasnag gui ten-
tasion; lap nafanlibrejam nu y taüaye. Amen.
Si Jesucristo mismo suma- El mismo Jesucristo pro-
ngan y Padre nuestro para nuncio el Padre nuestro para
ufanagüejit manmanaitai; sa • enseñarnos á orar; porque
y manaitai ngumangaja julo oración es levantar el alma á
y ante as Tuus, ya manga- Dios y pedirle mercedes,
gao minauleg.
Taagan si Yuus Tatanma- Llamamos á Dios Padre
"Mé, sa güiya pumogsaejít, ja- .nuestro, porque Él nos crió,
nafanlibi'ejit, ya malagó unae- nos redimió, y nos quiere dar
jit ni y langetña; énao mina, su gloria; por lo tanto, Dios
si Yuus mas mauleg yan más es mejor y más que nuestros
que propio tatata natural; pót propios padres naturales; por
énao, antaeásangan: umatuna eso, cuando decimos, santifi-
y naanmo, mangágagaojit as cado sea el tu nombre, le pe-
Yuus, na umatungo ya uma- dimos, que su santo nombre
honra y santos naanña gui sea conocido y honrado en
todo y taño, todo el mundo.
An ilélegta: umamaila y Cuando decimos, venga á
góbietnomo, mangágagaojit, nos el tu reino, pedimos que
na ufanmanda si Yuus gui an- reine Dios ahora en nuestras
tita güine gui taño, ya des- almas, y después nos dé su
pues unaejit nu y langetña; gloría; y en seguida le pedí-
— 58
ya enseguida mangágaojit na mos, que se haga su volun-
umafatinas y malago Yuus tad divina en la tierra, como
gui taño, taigüije y jafatinas la hacen los bienaventurados
y mandichoso gui langet. en el cielo.
Pot y agonmame matútungo Por el pan nuestro se en-
y tanesesita, para mantienita tiende lo que necesitamos para
nu y tataotaota, yan y grasia mantenimiento del cuerpo, y
yan y Sacrameuto sija para y la gracia y los Sacramentos
• antita. para el alma.
An ilélegta: Astijam nu Cuando decimos: Perdóna-
y dibenmame, taigüije y in- nos nuestras deudas, asi como
asisíi y dumidihejam sija, nosotros perdonamos 4 nues-
debe utatungo, na si Yuus, tros deudores, debemos saber
sen tiuasii y isaota, yaguin que Dios no nos perdonará
jita titaasísii ayu sija j mina- nuestros pecados, si nosotros
pinitejit, pat minataílayejit. no perdonamos á los que nos
han agraviado ó hecho mal.
Chamó)am pumópolo nuin- No nos dejes caer en la
fanbasnag gui tentasion, ilé- tentación, decimos también,
legta locue; sa mangagagao porque pedimos á Dios, que
jit as Yuus, na chañajit pu- no permita que consintamos
mópolo na utaconsiente y nia- en los malos pensamientos y
naiíaye na jinaso yan tenta- tentaciones, con'que el de-
sion sija, ni y japrocúcurajit monio procura hacernos caer
fumatinas y anite para una en el pecado.
fanbasnagjit gui isao.
Ya pot úttimo ilélegta: yan Y por último decimos. Mas
nafanlíbrejqm nu y iailaye; líbranos de mal; porque pedi-
sa mangágagaojit as Yuus, na mos á Dios, que nos libre de
unafanlibrejit nu todo sija y todos los males y peligros cor-
tinaílaye, yan y peligren ta- porales y espirituales.
taotaota yan y antita sija.
5y
EL AVE MARÍA.
LOS MANDAMIENTOS
DE LA SANTA MADRE IGLESIA SON CINCO;
LOS SACRAMENTOS.
Siete sija y sacramenton santa Madre Iglesia. Y fenena,
bautismo pat manapange; y mina dos, confitmasion; y
mina tres, Cumónfesat; y mina cuatro, Cumómotgan; y mina
cinco. Santos-oleos; y mina seis. Orden; y mina siete, Ma-
trimonio pat umácamo. .
LAS BIENAVENTURANZAS.
Ocho sija y Bienaventuranza. Y fenena, mandichoso
y mamobblen jinalom, sa iyonñija y minagas y langit. Y
mina dos: mandichoso y manmañungon, sa uiyonñija y taño.
Y mina tres: mandichoso y manatanges, sa sija ufanmana-
magof. Y mina cuatro, mandichoso y manmajo manunas,
sa umanafanmagon majonñija. Y mina cinco.- mandichoso
y manyóase, sa sija ujaconsigue y minaase. Y mina seis,
mandichoso y mangasgas jinalomñija, sa sija ujalii si Yuus.
Y mina siete, mandichoso y manpasífico, sa sija ufanma-
fanaan famaguon Yuus. Y mina ocho, mandichoso y man-
maéemot pot y tininas. sa uiyonñija y minagas y langit.
LOS NOVÍSIMOS.
Cuatro sijayuttimonytaotao: Finatae, Sentensia, Sasala-
guan yan Langit.
LA SALVE.
Si Yuus unguinegüe, Eaina yan Nanan minaase. li-
nálá yan minames, ninanganmame, si Yuus unguinegüe.
Jago, in áagang níi manmadestiladon famaguon Eva; jago
intátanga man úugong yan manátange? jam güíne gui sagan
lágó. Gúse, naí. Saina, abogadanmarae, legíeg.mague énao
y manyóase fan-atanmo; ya después de este na manmades-
tiladon mame, nalii jam nu y matunan y flnañagumo as
Jesucristo. ¡Asaina sen yóase¡ !Asainayiniusan¡ ¡Asaina ma-
— go-
mes na siempre Virgen, María; Tayúyutijam, santa Ufa-
nan Yuus, para inmerese cumonsigue y prinemeten y Sai-
nata as Jesucristo. Amen.
EL YO PECADOR.
JOCOG. FIN.
FE DE ERRATAS.
5 25
lE 8
13 20 ugachongnaijon . . ugachongñaijon
15 29
29 4
31 3 juchogüie . juchogüe
3E 5 magobieta . . magobietna
38 6 jinalomuje • . jinalom uje
38 17
39 17
39 21 atataiisao '. . utatai-ísao
39 27
40 9 con viene , conviene.
40 14 vemen te . . . . vemente
40 15 recibir lo .. . recibirlo
42 3
53 8 janaetnono . . jana-etnon
56 10
64 24 lo mando , . lo mandado