Prólogo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Agradecimientos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
¿Cómo entender este manual? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Esquematización superficial del cráneo bovino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Esquematización superficial del cráneo equino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
HUESOS DEL CRÁNEO BOVINO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Fig. 1. Premaxilar o incisivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Fig. 2. Maxilar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Fig. 3. Nasal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Fig. 4. Lagrimal o unguis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Fig. 5. Cigomático o malar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Fig. 6. Pterigoides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Fig. 7. Frontal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Fig. 8. Palatino. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Fig. 9. Vómer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Fig. 10. Cornetes y meatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Fig. 11. Mandíbula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Fig. 12. Hioides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Fig. 13. Occipital. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Fig. 14. Parietal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Fig. 15. Etmoides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Fig. 16. Temporal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Fig. 17. Esfenoides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Fig. 18. Senos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
HUESOS DEL CRÁNEO EQUINO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Fig. 1. Premaxilar o incisivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Fig. 2. Maxilar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Fig. 3. Nasal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Fig. 4. Lagrimal o unguis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Fig. 5. Cigomático o malar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Fig. 6. Pterigoides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Fig. 7. Frontal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Fig. 8. Palatino. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Fig. 9. Cornetes y meatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Fig. 10. Vómer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Fig. 11. Mandíbula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Fig. 12. Hioides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Fig. 13. Occipital. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Fig. 14. Parietal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Fig. 15. Interparietal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Fig. 16. Temporal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Fig. 17. Esfenoides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Fig. 18. Etmoides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Fig. 19. Senos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Referencias bibliográficas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Víctor Gil López
Médico Veterinario de la Corporación
Universitaria Lasallista
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
7
Es un texto ameno, que les permitirá tanto a estudiantes de Medicina
Veterinaria como a médicos veterinarios en ejercicio hacer consultas rápidas
y confiables sobre los principales huesos y accidentes en los cráneos bovinos
y equinos. Este manual se compone de fotografías de buena calidad, en
varias vistas y orientaciones, que servirán de apoyo innegable para quienes
necesiten abordar un cráneo de cualquiera de estas especies, con una rápida
identificación de los accidentes más pertinentes.
Se espera que sea del agrado de los interesados en esta ciencia, y que
facilite el aprendizaje que tradicionalmente ha sido calificado como difícil;
igualmente, que motive el acercamiento a las piezas de laboratorio después
(o a la par) del estudio del texto como herramienta favorecedora del proceso
de aprendizaje.
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
9
CÓMO ENTENDER ESTE MANUAL
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
11
Nombre del hueso Hueso Maxilar
1. Cuerpo 6. Molar I
Fig. A1
Fig. A2
Nasal Parietal
Esfenoides Occipital
Maxilar Frontal
11
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
13
Figuras
Figuras B, vista caudo-rostral; Figuras B. Vista
C, vista caudo-rostral
rostro-caudal
Fig. B1 Fig. B2
Figuras C. Vista rostro-caudal
Fig. B1 Fig. B2
Fig. C1 Fig. C2
Fig. C1 Fig. C2
Lagrimal o unguis
Nasal Vomer
Maxilar Occipital
Temporal
Frontal
12
12
Manual de Osteología de cráneo bovino y equino
14
Figuras Figuras
D. Vista ventro-dorsal
D, vista ventro-dorsal; figuras E,vista dorso-ventral
Fig. D1 Fig. D2
Figuras E. Vista dorso-ventral
Fig. D1 Fig. D2
Fig. E1 Fig. E2
Premaxilar
Lagrimal o incisivo
o unguis Pterigoides Temporal
Occipital
Esfenoides 13
13
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
15
Figuras F, corte sagital medio
Figuras F. Corte sagital medio
Fig. F1
Fig. F2
Nasal Frontal
Vomer Esfenoides
14
Fig. G1
Fig. G2
Frontal Occipital
15
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
17
Figuras H, vista caudo-rostral; figuras I, vista rostro-caudal
Figuras H. Vista caudo-rostral
Figuras H, vista caudo-rostral; figuras I, vista rostro-caudal
Fig. H1
Fig. H1
Fig. H2
Figuras I. VistaFig.rostro-caudal
H2
Fig. I1 Fig. I2
16 Interparietal
Fig. J1 Fig. J2
Fig. K1 Fig. K2
Fig. K1 Fig. K2
Nasal Maxilar Interparietal Temporal
Pterigoides Parietal
17
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal 17
19
Figuras L, corte sagital medio
Fig. L1
Fig. L2
18
21
1. HUESO PREMAXILAR O HUESO
INCISIVO
PREMAXILAR O INCISIVO
23
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
23
HUESO
HUESOMAXILAR
MAXILAR 2. HUESO MAXILAR
Fig.
Fig.
2.1
2.1
Vista
Vista
lateral
lateral
derecha
derecha
Fig.
Fig.
2.2
2.2
Vista
Vista
rostro-caudal
rostro-caudal
1.1.
Cuerpo
Cuerpo 6.6.
Molar
Molar
superior
superiorI I
2.2.
Cresta
Cresta
fracial
fracial 7.7.
Molar
Molar
superior
superiorII II
3.3.
Premolar
Premolarsuperior
superior
II II 8.8.
Molar
Molar
superior
superiorIIIIII
4.4.
Premolar
Premolarsuperior
superior
IIIIII 9.9.
Agujero
Agujero
infraorbitario
infraorbitario
5.5.
Premolar
Premolarsuperior
superiorIVIV 10.
10.
Tuberosidad
Tuberosidadfacial
facial
2424
11. Sutura palatina media del maxilar 14. Proceso pterigoides del maxilar
12. Proceso palatino del maxilar 15. Bulla lagrimal
13. Tuberosidad del maxilar
25
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
25
HUESO MAXILAR HUESO MAXILAR
26
27
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
27
HUESO LAGRIMAL O UNGUIS
Fig. 4.1 Vista lateral derecha Fig. 4.2 Vista lateral derecha
28
Fig. 5.1
Fig.Vista
5.1 Vista
lateral
lateral
izquierda
izquierda
Fig. 5.1
Fig. Vista
5.1 Vista
lateral
lateral
izquierda
izquierda
1. Cuerpo
1. Cuerpo 3. Proceso
3. Proceso
frontal
frontal
del cigomático
del cigomático
1. Cuerpo
1. Cuerpo 3. Proceso
3. Proceso
frontal
frontal
del cigomático
del cigomático
2. Cresta
2. Cresta
facialfacial 4. Proceso
4. Proceso temporal
temporal del cigomático
del cigomático
2. Cresta
2. Cresta
facialfacial 4. Proceso
4. Proceso
temporal
temporal
del cigomático
del cigomático
Fig. 6.1
Fig.Vista
6.1 Vista
lateral
lateral
izquierda
izquierda
Fig. 6.1
Fig. Vista
6.1 Vista
lateral
lateral
izquierda
izquierda
1. Proceso
1. Proceso
ganchoso
ganchoso
o hámulus
o hámulus 2. Cuerpo
2. Cuerpo
1. Proceso
1. Proceso
ganchoso
ganchoso
o hámulus
o hámulus 2. Cuerpo
2. Cuerpo
29 29
29 29
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
29
HUESO
HUESO
FRONTAL
FRONTAL 7. HUESO FRONTAL
Fig.Fig.
7.1 7.1
Vista
Vista
lateral
lateral
izquerda
izquerda
Fig.Fig.
7.2 7.2
Vista
Vista
dorso-ventral
dorso-ventral
1. Proceso
1. Proceso supraorbitario
supraorbitario 4. Agujero
4. Agujero
supraorbitario
supraorbitario
2. Proceso cigomático
2. Proceso del del
cigomático frontal
frontal 5. Surco supraorbitario
5. Surco supraorbitario
3. Línea temporal
3. Línea o cresta
temporal sagital
o cresta externa
sagital externa
30 30
31
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
31
HUESO PALATINO 8. HUESO PALATINO
32
33
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
33
CORNETES
CORNETES
Y MEATOS
Y MEATOS 10. CORNETES Y MEATOS
Fig.Fig.
10.110.1
Corte
Corte
sagital
sagital
medio,
medio,
vista
vista
medial
medial
izquierda
izquierda
Fig.Fig.
10.2 Corte
10.2 sagital
Corte medio,
sagital vista
medio, medial
vista izquierda
medial izquierda
1. Cornete
1. Cornete
etmoidal
etmoidal 5. Meato
5. Meato
nasal
nasal
dorsal
dorsal
2. Cornete
2. Cornete
nasal
nasal
medio
medio 6. Meato
6. Meato
nasal
nasal
medio
medio
3. Cornete
3. Cornete
nasal
nasal
dorsal
dorsal 7. Meato
7. Meato
nasal
nasal
ventral
ventral
4. Cornete
4. Cornete
nasal
nasal
ventral
ventral
3434
35
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
35
HUESO MANDÍBULA 11. HUESO MANDÍBULA
36
37
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
37
HUESO
HUESOMANDÍBULA
MANDÍBULA
MANDÍBULA
Fig.
Fig.
11.5
11.5
Vista
Vista
lateral
lateral
dede
la la
rama
rama
izquierda
izquierda
Fig.
Fig.
11.6
11.6
Vista
Vista
Ventro-dorsal
Ventro-dorsal
20.20. Alvéolos
Alvéolos molariformes
molariformes 23.23.
Incisivo
Incisivo
III III
21.21.
Incisivo
Incisivo
I I 24.24.
Incisivo
Incisivo
IVIV
22.22.
Incisivo
Incisivo
II II
3838
Fig.
Fig. 12.1
12.1 Vista
Vista lateral
lateral izquierda
izquierda
Fig.
Fig. 12.2
12.2 Vista
Vista dorso-ventral
dorso-ventral
1.
1. Astas
Astas tiroideas
tiroideas oo tirohioides
tirohioides 4.
4. Astas
Astas medias
medias oo epihioides
epihioides 7.
7. Proceso
Proceso ventral
ventral
2.
2. Proceso
Proceso lingual
lingual 5.
5. Astas
Astas mayores
mayores oo estilohioides
estilohioides 8.
8. Cartílago
Cartílago tímpanohioideo
tímpanohioideo
3.
3. Astas
Astas menores
menores oo ceratohioides
ceratohioides 6.
6. Proceso
Proceso dorsal
dorsal 9.
9. Cuerpo
Cuerpo oo basihioides
basihioides
39
39
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
39
HUESO OCCIPITAL
41
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
41
HUESO PARIETAL
HUESO PARIETAL 14. HUESO PARIETAL
Fig. 15.1 Corte posterior, vista interna del cráneo Fig. 15.2 Corte posterior, vista interna del cráneo
Fig. 15.1 Corte posterior, vista interna del cráneo Fig. 15.2 Corte posterior, vista interna del cráneo
42
42
43
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
43
HUESO TEMPORAL 16. HUESO TEMPORAL
44
45
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
45
HUESO TEMPORAL HUESO TEMPORAL
46
47
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
47
HUESO ESFENOIDES HUESO ESFENOIDES
48
49
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
49
SENOS 18. SENOS
50
51
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
51
HUESOS DEL CRÁNEO EQUINO
53
HUESO
HUESOPREMAXILAR
PREMAXILAROOINCISIVO
INCISIVO
1. HUESO PREMAXILAR O INCISIVO
Fig.
Fig.1.1
1.1Vista
Vistarostro-caudal
rostro-caudal
Fig.
Fig.1.2
1.2Vista
Vistaventro-dorsal
ventro-dorsal
1.1.Proceso
Procesonasal
nasaldel
delincisivo
incisivo 6.6.Fisura
Fisurapalatina
palatina
2.2.Cuerpo
Cuerpo 7.7. Incisivo
Incisivo superior
superiorI I
3.3.Agujero
Agujeroincisivo
incisivo 8.8. Incisivo
Incisivosuperior
superiorIIII
4.4.Sutura
Suturapalatina
palatinamedia
mediadeldelincisivo
incisivo 9.9. Incisivo
Incisivo superior
superiorIIIIII
5.5.Proceso
Procesopalatino
palatinodel
delincisivo
incisivo 10.
10.Canino
Canino
54
54
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
55
HUESO PREMAXILAR O INCISIVO
56
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
57
HUESO MAXILAR HUESO MAXILAR
57
Manual de Osteología de cráneo bovino y equino
58
HUESO NASAL 3. HUESO NASAL
58
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
59
4. HUESO LAGRIMAL O UNGUIS
HUESO LAGRIMAL O UNGUIS
Fig. 4.1 Vista lateral derecha Fig. 4.2 Vista lateral izquierda
59
HUESO PTERIGOIDES
HUESO PTERIGOIDES 6. HUESO PTERIGOIDES
61
Manual de Osteología de cráneo bovino y equino
62
HUESO
HUESOPALATINO
PALATINO 8. HUESO PALATINO
Fig.
Fig.
8.1
8.1
Vista
Vista
ventro-dorsal
ventro-dorsal
Fig.
Fig.
8.2
8.2
Vista
Vista
ventro-dorsal
ventro-dorsal
1.1.
Lámina
Láminaperpendicular
perpendicular 5.5.
Coanas
Coanas
2.2.
Agujero
Agujero
palatino
palatinoanterior
anterior 6.6.
Sutura palatina
Sutura transversa
palatina transversa
3.3.
Lámina
Láminahorizontal
horizontal oocuerpo
cuerpo 7.7.
Sutura palatina
Sutura media
palatina mediadel palatino
del palatino
4.4.
Pared
Pared
lateral
lateral
dede
laslas
coanas
coanas
6262
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
63
HUESO PALATINO HUESO PALATINO
63
64
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
65
10. HUESO VÓMER HUESO VÓMER
65
Manual de Osteología de cráneo bovino y equino
66
HUESO MANDÍBULA 11. HUESO MANDÍBULA
66
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
67
HUESO MANDÍBULA HUESO
HUESOMANDÍBULA
MANDÍBULA
Fig.11.3
Fig. 11.3Vista
Vistalateral
lateralderecha
derecha
Fig.
Fig.11.4
11.4Vista
Vistamedial
medialdedelalarama
ramaderecha
derecha Fig.
Fig.11.5
11.5Vista
Vistadorso-ventral
dorso-ventral
10.
10.Incisivo
Incisivoinferior
inferiorI I 18.
18.Molar
Molarinferior
inferiorI I
11.
11.Incisivo
Incisivoinferior
inferiorIIII 19.
19.Molar
Molarinferior
inferiorIIII
12.
12.Incisivo
Incisivoinferior
inferiorIIIIII 20.
20.Molar
Molarinferior
inferiorIIIIII
13.
13.Canino
Canino 21.
21.Sínfisis
Sínfisismandibular
mandibular
14.
14.Agujero
Agujeromentoniano
mentoniano 22.
22.Agujero
Agujeromandibular
mandibularoointerno
internodedelalamandíbula
mandíbula
15.
15.Premolar
Premolarinferior
inferiorIIII 23.
23.Alvéolos
Alvéolosdentarios
dentariospara
paralos
losincisivos
incisivosy ycanino
canino
16.
16.Premolar
Premolarinferior
inferiorIIIIII 2424Alvéolos
Alvéolosmolariformes
molariformes
17.
17.Premolar
Premolarinferior
inferiorIVIV
67
67
Manual de Osteología de cráneo bovino y equino
68
HUESO
HUESO
HIOIDES
HIOIDES 12. HUESO HIOIDES
Fig. 12.1
Fig. 12.1
VistaVista
lateral
lateral
izquierda
izquierda
Fig. 12.2
Fig. 12.2 VistaVista dorso-ventral
dorso-ventral
1. Astas tiroideas
1. Astas o tirohioides
tiroideas o tirohioides 4. Astas medias
4. Astas o epihioides
medias o epihioides 7. Proceso ventral
7. Proceso ventral
2. Proceso lingual
2. Proceso lingual 5. Astas mayores
5. Astas o estilohioides
mayores o estilohioides 8. Cartílago tímpanohioideo
8. Cartílago tímpanohioideo
3. Astas menores
3. Astas o ceratohioides
menores o ceratohioides6. Proceso dorsal
6. Proceso dorsal 9. Cuerpo o basihioides
9. Cuerpo o basihioides
68 68
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
69
13. HUESO OCCIPITAL HUESO
HUESOOCCIPITAL
OCCIPITAL
Fig.
Fig.13.1
13.1Vista
Vistacaudo-rostral
caudo-rostral
Fig.
Fig.13.2
13.2Vista
Vistacaudo-rostral,
caudo-rostral,derecha
derechaizquierda
izquierda
1.1.Cresta
Crestanucal
nucal 5.5.Agujero
Agujerohipogloso
hipogloso
2.2.Protuberancia
Protuberanciaoccipital
occipitalexterna
externa 6.6.Cóndilo
Cóndilodel
deloccipital
occipital
3.3.Línea
Líneaoccipital
occipitalmedia
media 7.7.Proceso
Procesoparamastoides
paramastoidesooparacondilar
paracondilar
4.4.Agujero
Agujeromagno
magno
69
69
Manual de Osteología de cráneo bovino y equino
70
HUESO OCCIPITAL HUESO OCCIPITAL
70
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
71
HUESO
HUESO PARIETAL
PARIETAL
14. HUESO PARIETAL
Fig.
Fig. 14.1
14.1 Vista
Vista lateral
lateral derecha
derecha
1.
1. Cresta
Cresta parietal
parietal 2.
2. Cuerpo
Cuerpo
HUESO
HUESO INTERPARIETAL
INTERPARIETAL
15. HUESO INTERPARIETAL
Fig.
Fig. 15.1
15.1 Vista
Vista dorso-ventral
dorso-ventral
1. Cuerpo
1. Cuerpo
71
71
Fig.
Fig.16.1
16.1Vista
Vistalateral
lateralderecha
derecha
Fig.
Fig.16.2
16.2Vista
Vistalateral
lateralderecha
derecha
1.1.Proceso
Procesocigomático
cigomáticodel
deltemporal
temporal 7.7.Proceso
Procesomuscular
musculardedelalabulla
bullaósea
ósea
2.2.Arco
Arcocigomático
cigomático 8.8.Cartílago
Cartílagotimpanohioideo
timpanohioideo
3.3.Fosa
Fosatemporal
temporal 9.9.Proceso
Procesoauditivo
auditivoexterno
externo
4.4.Agujeros
Agujerosexternos
externosdel
delmeato
meato 10.
10.Agujero
Agujeroretroarticular
retroarticular
5.5.Cresta
Crestatemporal
temporal 11.
11.Proceso
Procesomastoideo
mastoideodel deltemporal
temporal
6.6.Meato
Meatoo oconducto
conductoauditivo
auditivoexterno
externo 12.
12.Agujero
Agujeromastoideo
mastoideo
72
72
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
73
HUESO TEMPORAL HUESO
HUESO
TEMPORAL
TEMPORAL
Fig. 16.3
Fig. Vista
16.3 Vista
ventro-dorsal
ventro-dorsal
Fig. 16.4
Fig. Corte
16.4 Corte
sagitalsagital
medio,medio,
vista medial
vista medial
derecha
derecha
73 73
Manual de Osteología de cráneo bovino y equino
74
HUESO ESFENOIDES 17. HUESO ESFENOIDES
74
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
75
HUESO ESFENOIDES
HUESO
HUESO
ESFENOIDES
ESFENOIDES
Fig. 17.3
Fig. Vista
17.3 Vista
laterallateral
izquierda
izquierda
Fig. 17.4
Fig. Vista
17.4 Vista
laterallateral
izquierda
izquierda
7. Proceso pterigoides
7. Proceso del esfenoides
pterigoides del esfenoides 10. Agujero orbitario
10. Agujero orbitario
8. Cresta pterigoidea
8. Cresta pterigoidea 11. Agujero alar rostral
11. Agujero alar rostral
9. Agujero ópticoóptico
9. Agujero
75 75
Manual de Osteología de cráneo bovino y equino
76
HUESO ESFENOIDES
HUESO ESFENOIDES
76
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
77
18. HUESO ETMOIDES HUESO ETMOIDES
77
Fig. 19.1
Fig. 19.1
CorteCorte
sagital
sagital
medio,
medio,
vista vista
medialmedial
izquierda
izquierda
Fig. 19.2
Fig. 19.2
VistaVista
dorso-ventral
dorso-ventral
1. Seno
1. Seno
esfenopalatino
esfenopalatino 3. Seno nasalnasal
3. Seno 5. Tabique
5. Tabique
2. Seno
2. Seno
frontal
frontal 4. Seno maxilar
4. Seno caudal
maxilar caudal 6. Seno maxilar
6. Seno rostral
maxilar rostral
78 78
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
79
REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS
Víctor Gil López - Silvia Posada Arias - Héctor Fabio Aguinaga Carvajal
81
Se terminó de imprimir en
Editorial L. Vieco S.A.S.
Julio de 2015