Latihan 1

1. A = ,B= ,C=

a. A + B = +

b. B + A = +

c. A + C = +

d. C + A = +

e. A + 2B = +2

= +

f. 2A + B =2 +

= +

g. –A + 2C = - +2

= +
 =

h. B + 3C = +3

= +

i. -C + 4A = - +4

= +

j. 2A + 3B = 2 +3

= +

k. A + B + C = + +

l. A+ 2B + C = +2 +

= + +

m. –A + 3B + 2C = - +3 +2

= + +

=
 n. –A + (-B) + (-C) = + +

o. 2(A + B) + C = 2 +

= +

2. Ordo dari matriks no. 1 adalah A2

3. P = ,Q= ,R=

a. P – Q = -

b. P – R = -

c. Q – R = -

d. 2P – R = 2 -

= -

e. P – 3Q = –3
 = -

f. 2 (P – R) = 2

g. 3R – P = 3 -

= -

h. Q – 5P = -5

= -

i. -2R – P = -2 -

= -

j. -5P – 3Q = -5 -3

= -

k. P – Q – R = - -

=
 l. P – 2(Q – R ) = –2

= -

m. 4P – 2Q – 2R = 4 -2 -2

= - -

n. 3(P – Q) – 5R = 3 –5

= -

o. Q - R - P = - -

4. Ordo matriks hasil pengurangan soal nomor 2 adalah A2x

5. Hitunglah hasil kali dari matriks-matriks berikut!

a.

b.
 c.

d.

6. Jika martiks A = dan matriks B = ,

a. Hasil Perkalian Matiks A dan B :

b. Apakah AB=BA? Jelaskan pendapatmu.

Matriks AB tidak sama dengan B.A, selain itu dalam persoalan ini martris B.A
tidak dapat dilakukan karena jumlah kolom matriks 1 tidak sama dengan jumlah
baris matriks 2 sehingga tidak dapat dikalikan.

7. Diketahui , Matriks

Matriks identitas ordo 2, hitunglah :

a (i) AB

(ii)BA

Simpulan AB≠BA
b. (i) AC

(ii)CA
 Simpulan : AC ≠ CA
c. (i) A(BC)

(ii)(AB)C

Simpulan : A(BC)=(AB)C
d. (i) IA

(ii)AI

Simpulan : IA=AI
e. (i) CBI

(ii) BCI

Simpulan : CBI≠CBI
f. (i) 3(AB)

(ii) (3A)B

Simpulan : 3(AB)=(3A)B
 g. (i) A(B+C)

(ii) AB+AC

Simpulan : A(B+C)= AB+AC

h. (i) A(B-C)

(ii) AB-AC

Simpulan : A(B-C)= AB-AC

8. Diketahui matriks , matriks , dan I adalah

matriks Identitas ordo 3, tentukan :

a. P+Q

b. P–Q

c. 2P + 3(PQ)
d. P(P+Q)

e. PQ

f. QP

g. P(IQ)

h. Q(PI)
9. Jika Matriks A = , agar AB=BA, tentukan

a. Ordo matriks B adalah ordo A2

b. Matriks B

Sehingga matriks B merupakan matriks identitas ordo A2 yaitu .

10. Tentukan Matriks A, Jika :

a.

b.

11. Misalkan matriks A = , tentukaan a, b, c, d Jika

Sehingga

12. Misalkan matriks B = , tentukaan a, b, c, d Jika

Sehingga
Latihan 2
1. Tentukan determinan dan invers dari matriks – matriks berikut ini:
1  1
a. 1
 1 
Penyelesaian :
1  1
A 
1 1 
A  (1)(1)  ( 1)(1)
 1  ( 1)
2
1
A 1  Adj. A
A
11 1

2 1 1

 1 1
 2
 2
1 1
 
 2 2

3 4
b. 2
 8 

Penyelesaian :
 3 4
B 
2 8
B  (3)(8)  ( 4)( 2)
 24  (8)
 16
1
B 1  Adj.B
B
1  8  4

16   2 3 
 1 1
  
 2 4
1 3 
 
 8 16 
 5 2
c.  2 4
 

Penyelesaian :
 5 2
C 
 2 4
C  (5)(4)  ( 2)(2)
 20  ( 4)
 16
1
C 1  Adj.C
C
1  4  2

16  2 5 
 1 1
  
 4 8
1 5 
 
 8 16 

3  1
d. 2
 5 
Penyelesaian :
 3  1
D
2 5 
D  (3)(5)  ( 2)(1)
 15  ( 2)
 17
1
D 1  Adj.D
D
1  5 1

17   2 3
 5 1 
 
  17 17 
2 3 
 
 17 17 

 6  1
e.  4
 1 

  6  1 Penyelesaian :
E
 4 1
E  (6)(1)  (1)( 4)
 (6)  (4)
 2
1
E 1  AdjE
E
1  1 1 
   4  6
2 
 1 1

  2 2
 2 3
 
 1 0
f. 0
 1

Penyelesaian :
1 0
F  
0 1 
F  (1)(1)  (0)(0)
 1 0
1
1
F 1  Adj.F
F
1 1 0

10 1
1 0

0 1


3 3
g. 2
 2

Penyelesaian :
3 3
G  
 2 2
G  (3)( 2)  (3)( 2)
 66
0

Karena determinan G adalah nol maka invers dari matriks G adalah nol G-1= 0

 3  1
h.  2
  5

Penyelesaian :
   3  1
H  
  2  5
H  ( 3)(5)  ( 1)(2)
 15  2
 13
1
H 1  Adj.H
H
1  5 1 

13  2  3
 5 1 
 13 
  13
2 3
  
 13 13 

3  1
i.  1
 0 

Penyelesaian :
 3  1
P
  1 0 

P  (3)(0)  ( 1)(1)
 0 1
 1
1
P 1  Adj.P
P
1  0  1

1 
 1 3 

0 1 

1  3


 6  1
j.  4
 1 

Penyelesaian :
   6  1
J 
 4 1 

J  ( 6)(1)  (1)(4)
 6  (4)
 2
1
J 1  Adj.J
J
1  1 1 

2
 4  6

 1 1
 
 2 2
 2 3 
 

 4  5 1 a  2  1  2c 1 
2. Diketahui matriks A    ,B    ,C    dan D  
 3 6   b 3  43 3 c a  1

hitunglah determinan matriks D, jika A + B = CD

Penyelesaian :
A + B = CD
 4  5   1 a   2  1  2c 1 
 3 +  = 
 6   b 3   43 3   c a 1
   

 3  5  a   4c  c 2  a 1 
 3  c 
 9   86c  3c  43  3a  3


 3  5  a   3c  a 1 
 3  c 
 9   83c  40  3a 


Sehingga diperoleh:
3 = 3c -5 + a = -a + 1
c=1 2a = 6
a =3
2 1
Maka matriks D  
1 4

3 3
3. Diketahui matriks A   dan I adalah matriks identitas ordo 2. Jika A – kI adalah
4 2

matriks singular, hitunglah nilai dari k.

Penyelesaian :
3 3 1 0 
A - kI     k 
4 2 0 1 
3 3  k 0 
 
4 2  0 k 
3  k 3 

 4 2  k 
 A  kI  (3  k )( 2  k )  12
0  k 2  5k  6  12
0  k 2  5k  6
Sehingga diperoleh faktornya  k  6  k  1  0 , maka nilai k diperoleh 6 atau -1

4. Tentukan matriks X pada persamaan AX = B jika :

 4 1  6  21
a. A  ,B  
 0 1  1  5 
Penyelesaian :
AX  B
 4 1  6  21
 0 1 X   1  5 
   
1 1  1  6  21
X
 4 0  4  1  5 
1  7  16
X
 4  4 20 
7 
4
X  4
 1  5
 

 2 1 3 12 
b. A  ,B  
 1  1 1  6
Penyelesaian :
AX  B
 2 1  3 12 
 1  1 X  1  6
   
1  1  1 3 12 
X 
1  1  2 1  6
  4  6
X  1 
 5 0 
  4  6
X  
 5 0 

 5 1  1 2 2
c. A  ,B  
 2 2  2 2  1
Penyelesaian :
 AX  B
 5 1 1 2 2
 2 2 X   2 2  1
   
1 2  1  1 2 2 
X 
12 2 5   2 2  1
1 4 2 5
X 
12  8 14  1
 1 1 5 
 
X   3 6 12 
2 7 1
  
 3 6 12 

 1 1 3 10  2
d. A  ,B  
 2 1 2 0  4
Penyelesaian :
AX  B
 1 1 3 10  2
 2 1 X  2 0  4
   
1 1  1 3 10  2
X 
3 2 1  2 0  4
1 1 10 2
X 
3 8 20  8
1 10 2 
 3 3
X  3
8 20 8
  
3 3 3

0 1  2
e. A  ,B   
1 1  3
Penyelesaian :
AX  B
0 1  2
1 1 X  3
   
1  1  1 2
X 
 1  1 0  3
  1
X  1 
 2
1 
X  
 2
5. Tentukan matriks Y pada persamaan YP = Q jika :
  5  2
a. P , Q    13  6
 3 2 
Penyelesaian :
YP  Q
Y  QP 1
1  2 2 
Y    13  6 
4  3  5
1
Y    8 4
4
Y    2 1
3  5 1 0
b. P    ,Q  
1 5  3  1
Penyelesaian :
YP  Q
Y  QP 1
1 1 0   5 5
Y 
20 3 1  1 3
1 5 5
Y 
20 16 12
1 1
 
Y  4 4
4 3
 
5 5
3 3  1 0 
c. P  ,Q   
1 11 3  1
Penyelesaian :
YP  Q
Y  QP 1
1 1 0   11  3
Y
20 3  1  1 3 
1 11  3 
Y
30 34  12
 11 1
 
Y   30 10 
17 6
  
 15 15 
7 1 
7 1 14
d. P , Q  0 
1 0 
 0  7 
Penyelesaian :
 YP  Q
Y  QP 1
7 1 
1  0  1
Y  14 0  
6  1 7 
 0  7  
 1 0 
1
Y   1  14 
6
 7  49
 1 
 6 0 
 1 7
Y    
 6 3
 7 49 
 
 6 6

1 1 
 3 5 0 
 4 
e. P , Q 
 3 2  10  5
 
1 10 
Penyelesaian :
YP  Q
Y  QP 1
1 1 
 0  2 3
1 5
Y 
 1 10  5 3 4
 
1 10 
5 7
10 15 
Y  1
5 10 
 
32 43
 5 7 
  10  15 
Y 
 5  10 
 
 32  43

 sin   cos    x   sin  

6. Jika   , carilah nilai x dan y
cos  sin    y  cos  
Penyelesaian :
  sin   cos    x   sin  
cos  sin    y   cos  
    
 x 1  sin  cos    sin  
 y  2   
  sin   cos   cos  sin   cos  
2

 x 1  sin 2   cos 2  
 y  1  
    cos  sin   sin  cos  
 x  1
 y   10
   
 x  1
 y   0 
   
Maka nilai x dan y adalah 1 dan 0

7. Bilamana suatu matiks ordo 2 tidak mempunyai determinan? Jelaskan pendapatmu!

Penyelesaikan :
Suatu matriks dikatakan tidak memiliki determinan jika matriks tersebut tidak matriks
persegi atau ordo n x n

8. Bilamana suatu matiks ordo 2 tidak mempunyai invers? Jelaskan pendapatmu!

Penyelesaian :
Suatu matriks dikatakan tidak memiliki invers jika determinan matriks tersebut bernilai
nol.
Latihan 3
Selesaikanlah sistem persamaan linier berikut ini dengan menggunakan determinan matriks
dan invers matriks.

1.
Penyelesaian dengan determinan matriks

D= = -4 -3 = -7

Dx = = -22 + 36 = 14

Dy = = -24 -11 = -35

x= = = -2

y= = =5

x = -2 ; y = 5
Penyelesaian dengan invers matriks

-1 -1
=

-1
I. =

=
 x = -2 ; y= 5

2.

Penyelesaian dengan determinan matriks

D= = 1 -2 = -1

Dx = =3-1=2

Dy = = 1-6 = -5

x= = = -2

y= = =5

x = -2 ; y = 5
Penyelesaian dengan invers matriks

-1 -1
=

-1
I. =
 =

x = -2 ; y= 5

3.

Penyelesaian dengan determinan matriks

D= = -4 -5 = -9

Du = = 10 + 35 = 45

Dv = = -14 + 5 = -9

u= = = -5

v= = =1

u = -5 ; v = 1
Penyelesaian dengan invers matriks

-1 -1
=

-1
I. =
 =

u = -5 ; v = 1

4.

Penyelesaian dengan determinan matriks

D= = -8 + 3 = -5

Dɑ = = -16 + 21 = 5

Db = = 28 -8 = 20

ɑ= = = -1

b= = = -4

ɑ = -1 ; b = -4
Penyelesaian dengan invers matriks

-1 -1
=

-1
I. =
 =

ɑ = -1 ; b = -4

5.

Penyelesaian dengan determinan matriks

D= = 15 - 3 = 12

Dv = = 30 + 18 = 48

Dw = = -18 -6 = -24

v= = =4

w= = = -2

v = 4 ; w = -2
Penyelesaian dengan invers matriks

-1 -1
=

-1
I. =
 =

v = 4 ; w = -2
Latihan 4
Selesaikan sistem persamaan linear tiga variabel berikut dengan menggunakan determinan
matriks.
1. 2x + y + z = 7
x + 3y + z = 10
x + 5y + 3z = 20
Jawaban:

D= = ( 18 + 3 + 5) – (3 + 30 + 3) = 26 – 36 = -10

Dx = = ( 63 + 20 + 50 ) – ( 60 + 35 + 30) = 133 – 125 =8

Dy = = ( 60 + 70 + 20 ) – ( 10 + 40 + 21) = 87 – 71 = 16

DZ = = ( 120 + 10 + 35 ) – ( 21 + 100 + 20 ) = 165 – 141 = 24

2. u+v+w=4
5u + 3v + w = 4
u + 2v + w = 6
Jawaban:

D= = ( 3 + 2 + 5) – (3 +2 + 5) = 10 – 10 = 0

Du = = (12 + 6 + 8 ) – ( 18 + 8 + 4 ) = 26 – 30 = - 4

Dv = = ( 4 + 4 + 30 ) – ( 4 + 6 + 20 ) = 38 – 30 = 8

Dw = = ( 18 + 4 + 40 ) – ( 12 + 8 + 30 ) = 62 – 50 = 12

3. -x + y + z = -3
x + 3y + z = -1
6x + 5y + 3z = 7
Jawaban:
 D= = ( -9 + 6 + 5 ) – ( 18 - 5 + 3 ) = 2 – 16 = - 14

Dx = = ( -27 + 7 + 5 ) – ( 21 – 15 – 3) = -15 – 3 = -18

Dy = = ( 3 – 18 + 7 ) – ( -6 – 7 – 9 ) = -8 + 22 = 14

DZ = = ( -21 – 6 – 15 ) – ( -54 + 5 + 7 ) = -42 + 42 =0

4. 2a + b = 8
a+b+c=5
7a – b + 5c = 5
Jawaban:

D= = ( 10 + 7 + 0 ) – ( 0 – 2 + 5 ) = 17 – 3 = 14
 Dx = = ( 40 + 5 – 5 ) – ( 5 – 8 + 25 ) = 40 – 22 = 18

Dy = = ( 50 + 56 + 5 ) – ( 35 + 10 + 40 ) = 111 – 85 = 26

DZ = = ( 10 + 35 – 8 ) – ( 56 – 10 + 5 ) = 37 – 51 = - 14

5. p+q-r=7
-p - q + r = -7
2p – q + 3r = 10
Jawaban:

D= = ( -3 + 2 – 1 ) – ( 2 – 1 – 3 ) = -2 + 2 = 0

Dx = = ( -21 + 10 – 7 ) – ( 10 – 7 – 21 ) = -18 + 18 = 0

Dy = = ( -21 + 14 +10 ) – ( 14 + 10 – 21 ) = 3 – 3 =0
DZ = = ( -10 – 14 + 7 ) – ( -14 + 7 – 10 ) = -17 + 17 = 0