Anda di halaman 1dari 30

MAKALAHFI

LSAFAT

KARAKTERI
STI
KDANMETODE-
METODEFI
LSAFAT

DI
SUSUNOLEH:

KELOMPOK3

PAI1

ANNI
SANURAFI
DAH(
1810202004)

DI
LAMARETA(
1810202012)

I
NTRIYANI(
1810202028)

DOSENPENGAMPU:

SYARNUBI
,M.
Pd.
I

FAKULTASI
LMUTARBI
YAHDANKEGURUAN

PROGRAM STUDIPENDI
DIKANAGAMAI
SLAM

UNI
VERSI
TASI
SLAM NEGERIRADENFATAHPALEMBANG2018
KATAPENGANTAR

Puj
isyukurka
mipa
nja
tka
nke
hadi
ranAl
la
hswtka
renade
nga
nra
hma
t,
ka
runi
a,s
ert
ata
ufi
k,da
nhi
daya
h-Nyaka
mida
patme
nye
les
aika
nma
kal
aht
ent
ang
ka
rat
eri
st
ik/
si
fat
-si
fatf
il
saf
atda
nme
todef
il
saf
ati
nide
nga
nba
ik,me
ski
pun
ba
nya
kke
kur
anga
ndi
dal
amnya
.Da
njugaka
mib
ert
eri
maka
sihpa
daBa
pak
Sya
rnubi
,M.
Pd.
Ise
lakidos
enpe
mbi
mbi
ngma
takul
ia
hFi
ls
afa
tUI
NRa
denFa
tah
Pa
lemba
ngya
ngt
el
ahme
mbe
rikat
uga
sinike
padaka
mi.

Ka
mis
anga
tbe
rha
rapma
kal
ahi
nida
patbe
rgunada
lamr
angkame
namba
h
wa
was
ans
ert
ape
nge
tahua
nki
tame
nge
naika
rat
eri
st
ik/
si
fat
-si
fatda
nme
tode
f
il
saf
at.Ka
mij
ugame
nya
dar
ise
penuhnyaba
hwada
lam ma
kal
ahi
nit
erda
pat
ke
kur
anga
nda
nja
uhda
rika
tas
empur
na.Ol
ehka
ren
ait
u,ka
mibe
rha
rapa
danya
kr
it
ik,s
ara
nda
nus
ula
nde
mipe
rba
ika
nma
kal
ahya
ngt
el
ahka
mibua
tdima
sa
ya
nga
kanda
tang,me
ngi
nga
tti
daka
das
esua
tuya
ngs
empur
nat
anpas
ara
nya
ng
me
mba
gun.

Se
moga ma
kal
ahs
ede
rha
na i
nida
patdi
paha
miba
gis
iapa
pun ya
ng
me
mba
canya
.Se
kir
anyal
apor
anya
ngt
el
ahdi
sus
uni
nida
patbe
rgunaba
gika
mi
s
endi
rima
upu
nor
angya
ngme
mba
canya
.Se
bel
umnyaka
mimohonma
afa
padi
la
t
erda
patke
sal
aha
nka
ta-
kat
aya
ngkur
angbe
rke
nanda
nka
mimohonkr
it
ikda
n
s
ara
nnya
.

Pa
lemba
ng,Okt
obe
r2018

Pe
nyus
un

i
DAFTARI
SI

HALAMANJ
UDUL

KATAPENGHANTAR i

DAFTARI
SI i
i

BABIPENDAHULUAN 1

A.La
tarBe
laka
ngMa
sal
ah 1

B.Rumus
anMa
sal
ah 2

C.Tuj
uanPe
nul
is
an 2

BABI
IPEMBAHASAN 3

A.Ka
rakt
eri
st
ikFi
ls
afa
t 3

a
.Be
rpi
kirRa
dika
l 3

b.Me
nca
riAs
as 3

c
.Me
mbur
uKe
bena
ran 3

d.Me
nca
riKe
jel
asa
n 4

e
.Be
rpi
kirRa
sio
ana
l 4

f
. Me
miki
rka
nSi
fatUmum 4

g.Hi
dupda
lamSa
bar 5

h.Be
rsi
fatTol
era
n 5

i
. Be
rsi
fatSubj
ekt
if 5

B.Me
todeFi
ls
afa
t 5

a
.Pe
nge
rti
anMe
tode 5

b.Ma
cam-
mac
amMe
todeFi
ls
afa
t 6

i
i
BABI
IIPENUTUP 15

A.Ke
simpul
an 15

B.Sa
ran 16

DAFTARPUSTAKA 17

i
ii
BABI

PENDAHULUAN

A.La
tarbe
laka
ng

Fi
ls
afa
t,t
erut
amaf
il
saf
atBa
ratmunc
uldiYuna
nis
eme
nja
kki
ra-
ki
raa
badke
-7SM.Fi
ls
afa
tmunc
ulke
ti
kaor
ang-
ora
ngmul
aibe
rpi
kir
-
pi
kirda
nbe
rdi
skus
iaka
nke
ada
ana
lam,duni
,da
nli
ngkunga
ndis
eki
ta
r
me
rekada
nti
dakme
ngga
ntungka
ndi
rike
padaa
gamal
agiunt
ukme
nca
ri
j
awa
bana
taspe
rta
nya
an-
per
tanya
ani
ni.

Fi
ls
afa
tada
lahj
al
anke
lua
rda
ris
esua
tuma
sal
ahya
ngt
ida
kda
pat
di
pec
ahka
nol
ehs
ain
s,f
il
saf
atda
patdi
pec
ahka
nse
car
alogi
s,e
ste
ti
ka,da
n
me
tapi
si
ka.Fi
ls
afa
tada
lahi
nduki
lmupe
nge
tahua
n,f
il
saf
atdi
sebuti
lmu
pe
nge
tahua
nka
rena
,me
mangf
il
saf
atl
ahme
mangme
lahi
rka
nse
gal
ail
mu
pe
nge
tahua
nya
nga
da

Ke
hadi
ranny
aya
ngt
erusme
ner
usdi
sepa
nja
ngpe
rada
panma
nus
ia
t
el
ahme
mbe
rike
saks
ianya
ngme
yaki
nka
nte
nta
ngbe
tapape
nti
ngnya
f
il
saf
atba
gima
nus
ia.Fi
ls
afa
tdi
sebuts
eba
gais
uat
uil
mupe
nge
tahua
n
ya
ng be
rsi
fate
ksi
st
ens
ial
,ar
ti
nya s
anga
ter
athubunga
nnya de
nga
n
ke
hidupa
nki
tas
eha
ri-
har
i.Ba
hka
nfi
ls
afa
tl
ahya
ngj
adimot
orpe
ngge
rak
ke
hidupa
nki
tas
eha
ri-
har
iba
iks
eba
gaima
nus
iapr
iba
dima
upuns
eba
gai
ma
nus
iakol
ekt
ifda
lambe
ntuykma
sya
raka
tat
auba
ngs
a.

Fi
ls
afa
tme
rupa
kans
ala
hsa
tudi
si
pli
nil
muya
ngs
anga
tme
nda
sar
,
s
ehi
nggas
emuadi
si
pli
nil
muya
ngl
ai
naka
nme
mbut
uka
npi
ja
kanf
il
saf
at.
De
nga
nde
miki
an,k
aji
ani
lmi
ahya
ngt
erda
patda
lami
lmupe
nge
tahua
n
a
kan di
te
muka
nha
kika
t,s
eluk be
luk,da
nsumbe
rpe
nge
tahua
n ya
ng
me
nda
sar
inya
.

Unt
uk i
tus
eba
gaima
nus
ia ya
ng ha
rus me
nca
rike
bena
ran,pe
rlu
ba
hwa
sanyaunt
ume
nge
tahuil
ebi
hje
last
ent
angf
il
saf
at.Ba
gai
mana
kah

1
s
ifa
tfi
ls
afa
tse
bena
rnyaa
paya
ng me
nja
dika
rat
eri
st
ik umum da
lam
f
il
saf
atda
nme
todea
paya
ngha
rusdi
pel
aj
arida
lamf
il
saf
at.

B.Rumus
anMa
sal
ah

1.Apas
ajaka
rakt
eri
st
ikf
il
saf
at?

2.Ba
gai
mana
kahme
tode
-me
todef
il
saf
at?

C.Tuj
uanda
rir
umus
anma
sal
ah

1.Da
patme
nge
tahu
ika
rakt
eri
st
ikf
il
saf
at.

2.Me
mba
hasme
tode
-me
todef
il
saf
at.

2
BABI
I

PEMBAHASAN

1.Ka
rakt
eri
st
ikFi
ls
afa
t

Me
nel
aahi
lmuda
ripe
rpe
kti
ffi
ls
afa
tbe
rat
ime
ngka
jii
lmus
eca
ra
me
nda
lamunt
ukme
nemuka
nha
keka
tnya
.Ka
rakt
eri
st
ikda
sarf
il
saf
atol
eh
J
anHe
ndr
ikRa
pard
iungka
pka
nse
ti
daknyaa
dal
imaha
l,ya
it
ube
rfi
kir
r
adi
kal
,me
nca
ria
sas
,me
mbur
uke
bena
ran,me
nca
rike
jel
asa
nda
nbe
rfi
kir
1
r
asi
ona
l

a
.Be
rfi
kirRa
dika
l

Be
rfi
kirs
eca
rar
adi
kala
dal
ahka
rakt
erut
amaf
il
saf
at,ka
renaf
il
osuf
be
rpi
kirs
eca
rar
adi
kalma
kai
ati
daka
kanpe
rna
hte
rpa
kuha
nya
pa
daf
enome
nas
uat
uent
it
ast
ert
ent
u.I
ati
dakpe
rnabe
rhe
ntiha
nya
pa
das
uat
uwuj
udr
eal
it
ast
ert
ent
u.Ke
radi
kal
anbe
rfi
kir
nyai
tua
kan
s
ena
nti
asame
ngoba
rka
nha
sra
tnyaunt
ukme
nemuka
naka
rse
lur
uh
ke
nya
taa
n,t
erma
sukr
eal
it
asr
eal
it
aspr
iba
dinya
.Be
rpi
kirr
adi
kal
ya
it
ube
rfi
kirs
eca
rame
nda
lam,unt
ukme
nca
paia
karpe
rsoa
lan
ya
ngdi
per
mas
ala
hka
n.

b.Me
nca
riAs
as
1
J
anHe
ndr
ikRa
pa,Pe
r nga
nta
rFi
ls
afa
t,(
Yoqya
kar
ta:Ka
nis
ius
,1996)
,hl
m.21-
24.

3
Me
nca
ria
sasya
ng pa
li
ng ha
kikida
ris
elur
uh r
eal
it
as,ya
it
u
be
rupa
ya me
nemuka
nse
sua
tu ya
ng me
nja
die
nse
nsir
eal
it
as.
De
nga
nme
nemuka
nes
esis
uat
ure
ali
ta
s,ma
kaa
kandi
ket
ahui
de
nga
npa
stida
nme
nja
dij
el
aske
ada
anr
eal
it
ast
ers
ebut
,ol
eh
ka
rena i
tu,me
nca
ria
sasa
dal
ahs
ala
hsa
tus
ifa
tda
sara
tau
ka
rakt
eri
st
ikf
il
saf
at.

c
.Me
mbur
uke
bena
ran

Be
rfi
ls
afa
tbe
rar
time
mbur
u ke
bena
rant
ent
ang s
ega
las
esua
tu.
Ke
bena
ran ya
ng ke
nda
k di
capa
iada
lah ke
bena
ran ya
ng t
ida
k
me
raguka
n,ol
ehs
eba
bit
uias
ela
lut
erbukaunt
ukdi
per
soa
lka
n
ke
mba
lide
nga
ndi
ujide
mime
rai
hke
bena
ranya
ngl
ebi
hha
kiki
.
De
nga
nde
miki
anda
patdi
te
gas
kanba
hwake
bena
ranf
il
saf
atpe
rna
be
rsi
fatmut
la
kda
nfi
nal
,me
lai
nka
nte
rusbe
rge
rakda
ris
uat
u
ke
bena
ranme
nuj
uke
bena
ranba
ruy
angpa
sti
.Ke
bena
ranya
ng
ba
rui
nipu
nma
sihbe
rsi
fatt
erbukaunt
ukdi
ujida
ndika
jil
agi
s
ampa
ime
nemuka
nke
bena
ranya
ngl
ebime
nya
kinka
n.De
nga
n
de
miki
an,t
erl
iha
tba
hwas
ala
hsa
tuka
rakt
eri
st
ikf
il
saf
ata
dal
ah
s
ena
nti
asame
mbur
uke
bena
ran.

d.Me
nca
rike
jel
asa
n

Be
rfi
ls
afa
tbe
rat
ibe
rupa
ya me
nda
pat
kan ke
jel
asa
n me
nge
nai
s
elur
uhr
eal
it
as.Ge
isl
erda
nfe
inbe
rgme
nga
taka
nba
hwac
irikha
s
pe
nel
it
ia
nfi
ls
afa
tia
laha
danyaus
ahake
rasde
mime
rai
hke
jel
asa
n
i
nte
lekt
ual
.Me
nge
jarke
jel
asa
nbe
art
iha
rusbe
rjua
ngde
nga
ngi
gih
unt
ukme
nge
li
mina
sis
ega
las
esua
tuya
ngt
ida
kje
las
,ya
ngka
bur
da
nya
ngge
lap,ba
hka
njugaya
ngs
erbar
aha
siada
nbe
rpat
eka
-te
ki.

e
.Be
rfi
kirRa
siona
l

Be
rfi
kirs
eca
rar
adi
kal
,me
nca
ria
sas
,me
mbur
uke
bena
ran,da
n
me
nca
rike
jel
asa
nti
dak mungki
nbe
rha
silde
nga
n ba
ikt
anpa
be
rpi
kirs
eca
rar
asi
ona
l.Be
rfi
kirr
asi
ona
lbe
rar
tibe
rfi
kirl
ogi
s,

4
s
ist
ema
ti
sda
n kr
it
is
.Be
rfi
kirl
ogi
sit
u buka
n ha
nya s
eke
dar
me
nga
paipe
nge
rti
an-
penge
rti
anya
ngda
patdi
te
rimaol
eha
kal
s
eha
t, me
lai
nka
n a
gars
anggup me
nar
ik ke
simpul
an da
n
me
nga
mbi
lke
simpul
anda
nme
nga
mbi
lke
put
usa
nya
ngt
epa
tda
n
be
narda
ripr
emi
s-pr
emi
sya
ngdi
guna
kan.Cont
ohnyai
tul
ogi
ka
hi
st
ori
sya
ngme
nya
taka
nba
hwabi
laa
daj
urut
uli
sma
kat
ida
kbi
sa
me
nul
is
.Ha
mpi
rse
lur
uhpe
mimpi
ndiduni
ainime
mil
ikij
uru
bi
car
ada
njur
utul
isna
munme
rekabi
sabi
car
ana
munme
rekabi
sa
me
nul
isda
nme
mba
ca.J
ust
rua
danyaj
urut
uli
sme
mpe
rli
hat
kan
2
ma
naj
eme
nda
nke
pemi
mpi
nanya
nge
fekt
if
. Be
rfi
kirl
ogi
sjuga
me
nunt
utpe
miki
ranya
ngs
ist
ema
ti
s,di
manar
angka
ianpe
miki
ran
ya
ngbe
rhubunga
nsa
tus
amal
ai
nat
aus
ali
ngbe
rka
it
ans
eca
ra
3
l
ogi
s.

Di
sampi
ngbe
rfi
kirr
adi
kal
,me
nca
ria
sas
,me
mbur
uke
bena
ran,
me
nca
rike
jel
asa
nda
nbe
rfi
kirr
asi
ona
l.Ma
siha
dal
agibe
ber
apaha
lya
ng
me
nja
dika
rakt
eri
st
ika
tauc
irikha
sfi
ls
afa
t;ya
it
ume
miki
rka
nsi
fat
-si
fat
umum,hi
dupda
lamke
sada
ran,be
rsi
fatt
ole
randa
nbe
rsi
fats
ubj
ekt
if
.

1.Me
miki
rka
nSi
fat
-Si
fatUmum;s
eba
gidi
ket
ahui
,ba
hwaoj
ek
ka
ji
anf
il
saf
ats
ela
lume
mil
ihha
l-ha
lumum.

2.Hi
dup Da
lam Ke
sda
ran;me
minj
am i
sl
am Re
ne De
sca
rte
s
(
1596- c
1650)‘igot
oer
gos
um’s
ayabe
rfi
kirka
renas
ayaa
da.
Ka
li
mati
nime
nega
ska
nba
hwaf
il
saf
ati
tume
mil
ikic
iris
ela
lu
hi
dup da
lam ke
sada
ran. Ar
ist
ote
les me
nenga
rai ba
hwa
ke
her
ana
nada
lahs
umbe
rya
ngme
lahi
rka
nfi
ls
afa
t.

3.Be
rsi
fatTol
era
n;or
angya
nghi
dupt
anpake
sada
ran(
ber
fi
kir
f
il
osof
is)
,ya
ng s
ela
lus
ibuk de
nga
nakt
ivi
ta
srut
in da
n

2
Mus nurhey.St
r udihemane
uti
kf i
lsa
fat
.Tadri
b:Pendidi
kana
gamaisl
am.I
SSN:2477-
5436.Vol.3.No1.2017.Hl m.43.
3
M.Si diRi
ta n,Me
udi nge
nalfi
ls
afatdankara
kte
ris
tiknya
.Kal
am:Jur
nalSt
udyAgama
danpemikira
nI sl
am.Vol.09.Nomor01,Juni2015.Hlm10-12.

5
di
si
bukka
nol
ehpe
menuha
nke
but
uha
nhi
dups
eha
ri-
har
i,i
a
t
ida
kpunyawa
ktuunt
ukbe
rfi
kirs
eca
raf
il
osof
is.Pe
miki
ran
f
il
osof
isme
ner
imakr
it
ika
nda
ril
uar
,ba
hka
nse
car
aint
erna
l
me
la ns
kuka e
lfc
rit
ic
,kr
it
isi
nte
rna
l.Ma
kame
nja
dic
irikha
s
pe
miki
ranf
il
saf
ata
dal
ahbe
rsi
fatt
erbukada
ntol
era
nte
rha
dap
pe
rbe
daa
npa
nda
nga
nat
aupe
miki
ranya
ngbe
rbe
da.

4.Be
rsi
fatSubj
ekt
if
;pe
miki
ranf
il
saf
ati
tume
nja
dimi
li
kfi
los
uf
i
tus
endi
ri
.Be
rfi
kirma
nus
iapa
stibe
rsi
fats
ubj
ekt
if
.Pe
rbe
daa
n
i
nil
umr
aht
erj
adida
lam me
nja
wabt
eka
-te
kiya
ngt
ida
kha
bis
-
ha
bis
nya ka
rena be
rsi
fatme
taf
is
is.Wa
laupun j
awa
bannya
s
ali
ngbe
rla
wana
n,na
munde
nga
npe
nga
lama
napapunt
ida
k
da
patme
mvoni
sma
naya
ng be
narda
n ma
naya
ng s
ala
h.
Ka
renakons
eps
ifi
ls
afa
tbe
nar
-be
nara
slit
ida
kbi
sadi
guga
t.
Kons
eps
iit
ubi
sadi
ser
angde
nga
nkons
eps
ila
in,t
et
apit
ida
k
da
patdi
kal
ahka
n.

2.Pe
nge
rti
anme
tode

A.Ar
tiha
raf
iah

Ka
tame
todebe
ras
alda
rika
taYuna
niMe
thodos
,sa
mbunga
nka
ta
de
pan me
ta(
ial
ah:me
nuj
u,me
lal
ui,me
ngi
kut
i,s
esuda
h),da
nka
ta
be
ndahodos(
ial
ah:j
al
an,pe
rja
lana
n,c
ara
,ar
ah)
.Ka
taMe
thodos
s
endi
ril
al
ube
rar
ti
:pe
nel
it
ia
n,me
todei
lmi
ah,hi
pot
esai
lmi
ah,ur
aia
n
i
lmi
ah.

B.Ar
til
uas

Me
tode i
al
ah:c
ara be
rti
nda
h me
nur
uts
ist
em a
tur
ant
ert
ent
u.
Ma
ksudme
todei
al
ah:s
upa
yake
gia
tanpr
akt
ist
erl
aks
ana
kans
eca
ra
r
asi
ona
lda
nte
rar
ah,a
garme
nca
paiha
silo
pti
mal
.

C.Ar
tikhus
us

Me
todeme
nur
uta
rtil
uasi
al
ahda
patdi
khus
uska
nbe
rhubunga
n

6
de
nga
npe
miki
ranpa
daumumnya
:ca
rabe
rpi
kirme
nur
uts
ist
ema
tur
an
t
ert
ent
u.

Khus
usnyaa
rtii
tube
rla
kuba
gii
lmupe
nge
tahua
nse
baga
ibi
dang
a
tauda
era
hte
rba
tasdi
dal
amke
sel
uruha
npe
nge
rti
anma
nus
ia.Me
tode
i
lmi
ahi
al
ah:s
ist
ema
tur
anya
ngme
nent
uka
nja
lanunt
ukme
nca
pai
pe
nge
rti
an ba
ru pa
da bi
dang i
lmu pe
nge
tahua
nte
rte
ntu.J
ust
ru
me
tode
lahya
ngme
nja
mins
ifa
tha
kikiba
gii
lmupe
nge
tahua
n,me
nja
di
pe
nge
tahua
nsi
st
ema
ti
s-me
todi
s.

Me
tode de
miki
an buka
n ha
nya me
rumus
kanf
ragme
n-f
ragme
n
s
eca
ra t
erpi
sah, s
epe
rti mi
sal
nya
: pe
rta
nya
an, obs
erva
si,
hi
pot
esa
,pe
rba
ndi
nga
n,a
sas
-as
as,t
eor
i.Me
todei
tume
li
put
ise
lur
uh
pe
rja
lana
nda
npe
rke
mba
nga
npe
nge
tahua
n,s
elur
uhur
uta
n-ur
uta
nda
ri
pe
rmul
aans
ampa
ike
simpul
ani
lmi
ah,ba
ik unt
uk ba
gia
n khus
us
4
ma
upununt
uks
elur
uhbi
danga
tauobj
ekp
ene
li
ti
an.

Ba
gai
manas
eor
angf
il
osof(
ahl
ipi
kir
)be
ker
ja?

Pe
rta
nya
ant
ers
ebutmungki
npe
rna
hte
rbe
sitda
lam ha
ti
,ja
waba
n
da
ripe
rta
nya
ant
ers
ebuts
anga
tl
ahmuda
h.Be
ker
janyas
eor
angf
il
osof
mungki
n s
ama de
nga
n c
ara be
ker
jan
ya s
ebua
h pa
bri
k, ya
it
u
me
nga
daka
n ke
gia
tan ke
fil
saf
ata
n,s
eda
ngka
n be
ker
janya s
ebua
h
pa
bri
kada
lahme
ngha
sil
kanpr
ose
spr
oduk
si.

Pe
rluki
take
tahuiba
hwai
sif
il
saf
ata
mat
la
hlua
s,l
uas
nyai
tu
pe
rta
madi
seba
bka
n ol
ehl
uas
nyaobj
ek pe
nel
it
ia
nfi
ls
afa
t.Ke
dua
f
il
saf
ata
dal
ahc
aba
ngpe
nge
tahua
nte
rtua
.Da
nkr
ti
gaa
dal
ahf
il
saf
at
t
ida
k a
da ya
ng ke
ti
ngga
lan z
ama
n, f
il
saf
ats
ela
lu me
ngi
kut
i
pe
rke
mba
nga
nza
manya
ngs
ema
kinmode
rni
ni.Da
lambi
dangf
il
saf
at
t
erda
patme
tode
.Me
todes
eri
ngdi
art
ika
nse
baga
ija
lanbe
rpi
kirda
lam

4
Metode-
AntonBakker, MetodeFil
safat,
(JakartaTi
mur:
Bal
ai
Aksara,Yudhi
sti
ra,
Saadi
yah,1
986).Hl
m.10.

7
5
bi
dangke
il
mua
n.

3.Ma
cam-
mac
amme
todeda
lamf
il
saf
ats
epe
rtis
eba
gaibe
riku:

A.Me
todeKr
it
is:Sokr
ate
s,Pl
at
o

a
.Sokr
ate
s(470-
399s
M)

Sokr
ate
sti
dak me
ningga
lka
ntul
is
an.I
a ha
nya di
kena
l
da
lam ke
saks
ian be
ber
apa pe
nga
rang l
ai
n: Xe
nophon,
Ar
ist
opha
nes
,Ar
ist
ote
les
.Da
nte
rut
amai
amunc
uls
eba
gait
okoh
pe
mbi
car
ada
n ka
rya
-ka
rya Pl
at
o.Ma
ka a
da s
arj
ana ya
ng
be
rpe
nda
patba
hwaSokr
ate
sta
kpe
rna
hhi
dup.Me
mangs
eka
rang
s
uli
t di
beda
kan ga
gas
an Sokr
ate
s da
n Pl
at
o. Na
mun a
da
pe
rse
tuj
uanu
mum ba
hwame
toded
ana
jar
anSokr
ate
sde
nga
n
pa
li
ng t
epa
tdi
te
muka
n da
lam di
al
og-
dia
log Pl
at
o ya
ng l
ebi
h
da
hul
u.Me
rekadi
sebut
:“di
al
og-
dia
logs
okr
ati
s”:ya
it
uApol
ogi
a,
Kr
it
on,Eut
hyphr
on,La
khe
s,I
on,Pr
ota
gor
as,Kha
rmi
desLys
is,
da
n Pol
it
ei
aI.Pa
raf
il
sufs
ebe
lum Sokr
ate
ste
rut
amape
nel
it
i
kos
mos
.Sokr
ate
smul
aime
nga
rahka
npe
miki
ranf
il
osof
iske
pada
6
ma
nus
ia,t
erut
amapa
dabi
dange
ti
s.

b.Pl
at
o(427-
347s
M)

Pl
at
o ha
nyame
mpe
rlua
ska
n me
todes
okr
ate
s,mul
aida
lam
di
al
og-
dia
logya
ngdi
sebut“
dia
logt
enga
h”.Tuj
uanme
todei
ni
i
al
ahme
mbuk
ape
maha
mant
ent
angha
kika
tya
ngt
akt
eruba
hka
n.
Se
per
tia
da da
lam ma
sing-
mas
ing ha
l/
benda
/ma
nus
ia.Na
mun
pe
maha
mani
tu di
ber
ika
nnya l
at
arbe
laka
ng l
ebi
h’i
dea
li
st
is

de
nga
naj
ara
nnyame
nge
naii
de-
ide
.

5
As
mor
oAhma
di,f
il
saf
atUmum,(
Jaka
rta
:Ra
jawa
liPe
rs,2013)Hl
m.20.

6
6
AntonBakker,Metode-MetodeFi
lsafat,
(JakartaTi
mur:
Bal
aiAksara,Yudhi
sti
ra,
Saadiyah,1986)
.Hlm.25.

8
Me
todeKr
it
isda
riSoc
rat
es

Me
tode i
nibe
rsi
fatpr
akt
is da
n di
ja
lanka
n da
lam be
rba
gai
pe
rca
kapa
n. Soc
rat
es t
ida
k me
nye
li
diki f
akt
a-f
akt
a, me
lai
kan i
a
me
nga
nal
is
ispe
nda
pata
taua
tur
an-
atur
anya
ngdi
kemuka
kanor
ang.Se
ti
ap
or
ang me
mpunya
ipe
nda
patt
ert
ent
u.Se
ora
ng ne
gar
awa
n mi
sal
nya
,
me
mpunya
ipe
nda
patt
ert
ent
ume
nge
naike
ahl
ia
nnya
,ke
padame
rekada
n
ke
padawa
rgane
gar
aAt
henal
ai
nnya
,Soc
rat
esme
nga
juka
npe
rta
nya
an
me
nge
naipe
rke
rja
anme
rekada
nsoa
l-s
oalpr
ati
kda
lam hi
dups
eor
ang
ma
nus
ia.

Soc
rat
ess
ela
lu me
mul
aide
nga
n me
ngga
pja
waba
n pe
rta
ma
s
eba
gais
uat
uhi
pot
ens
isde
nga
npe
rnya
taa
nle
bihl
anj
uti
ame
nar
iks
ega
la
kons
ekue
nsiya
ngda
patdi
si
mpul
kanda
rij
awa
bant
ers
ebut
.Ji
kat
ernya
ta
hi
pot
ens
i pe
rta
ma t
ida
k da
pat di
per
taha
nka
n, ka
rena me
mba
hwa
kons
ekue
nsiya
ngmus
tahi
lma
kahi
pot
ens
iit
udi
gant
ide
nga
nhi
pot
ens
is
l
ai
n.Hi
pont
ens
ike
dua di
sel
idi
kide
nga
n pe
rnya
taa
nla
in da
ripi
hak
Soc
rat
esda
nse
ter
usnyabe
rikut
.

Me
todeSo
cra
test
ers
ebutbi
asa
nyadi
sebut“
dia
lekt
ika
”ka
rena
di
al
oga
tauwa
wan
car
ame
mpunya
ipe
rana
nha
kikidida
lamnya
.Da
lam
s
uat
u kut
ipa
n ya
ng t
erke
nalda
ridi
al
og The
ait
et
os,Soc
rat
ess
endi
ri
me
ngus
ulka
nna
mal
ai
nunt
ukme
nunj
uka
nme
tode
nya
,ya
it
uma
leut
ike
t
ekhe (
sinike
bida
nan)
.Se
per
tii
bunya a
dal
ahs
eor
ang bi
dan,t
et
api
Soc
rat
est
ida
kme
nol
ongbi
danbe
rsa
li
n,me
lai
nka
nSoc
rat
esme
mbi
dani
j
iwa
-ji
wa.Soc
rat
ess
endi
rit
ida
k me
nya
mpa
ika
n pe
nge
tahua
n,t
et
api
de
nga
npe
rta
nya
an-
per
tanya
ani
ame
mbi
danipe
nge
tahua
nya
ngt
erda
pat
da
lamj
iwaor
angl
ai
n.Pe
rta
nya
anya
ngl
ebi
hla
njuti
ame
nguj
ini
la
i
pi
kir
anya
ngs
uda
hdi
la
hir
kan.

De
nga
nca
radi
al
og t
ers
ebutSoc
rat
esme
nemuka
nsua
tuc
ara
be
rpi
kiri
nduks
i,ma
ksudnyabe
rda
sar
kanbe
ber
apape
nge
tahua
nme
nge
nai
ma
sal
ah-
mas
ala
h khus
us me
mpe
rol
eh ke
simpul
an pe
nge
tahua
n ya
ng

9
be
rsi
fatumum.

Da
patdi
si
mpul
kan me
tode kr
it
isbe
rsi
fata
nal
is
isi
st
il
ah da
n
pe
nda
pat
.Me
rupa
kanhe
rme
neut
ika
,ya
ngme
nje
las
kanke
yaki
nan,da
n
me
mpe
rha
ti
kan p
ert
ent
anga
n. De
nga
n j
al
an be
rta
nya (
ber
dia
log)
,
me
mbe
daka
n, me
mbe
rsi
kan, me
nyi
si
kan da
n me
nol
ak, a
khi
rnya
7
di
te
muka
nha
kika
t.

B.Me
todeI
ntui
ti
f(Pl
oti
nos
,He
nriBe
rgs
on)

a
.Pl
oti
nos(
205-
270)

Pl
oti
nosa
dal
ahpe
ndi
rine
o-pl
at
oni
sme
,da
nse
kal
igust
okoh-
nya
ya
ngpa
li
ngbe
sar
.Iabe
laj
arf
il
saf
atpa
daAmmoni
usSa
cca
s,da
riumur
27s
ampa
i38t
ahun(
231-
242)
.Fi
ls
afa
tPl
oti
nosme
rupa
kans
esua
tu
kul
mina
sida
nsi
nte
sade
fini
ti
fda
ria
nekauns
urf
il
saf
atYuna
ni.
Pl
oti
nosme
rupa
kans
uat
ukul
mina
sida
nsi
nte
sade
fini
ti
fda
ria
neka
uns
urf
il
saf
atYu
nani
.Pl
oti
noss
endi
rime
nga
ku me
ngi
kut
iaj
ara
n
Pl
at
o(He
ndr
y,“
Int
roduc
ti
on”
;da
lamMa
cke
nna
,TheEnne
ads
,hl
m.
XXXVI
I)
.Pl
oti
noss
eor
ang mi
st
ikusya
ng me
mpunya
ipe
nga
lama
n
l
angs
ung da
n pr
iba
di a
kanr
aha
siaI
ll
ahi (
IV 8, 1)
. Te
tapi
,
pe
miki
rannya be
nar
-be
nar be
rsi
fatme
taf
isi
k;me
rupa
kanf
il
saf
at
s
ist
ema
ti
k,da
n buka
n be
rda
sar
kan wa
hyu.Ti
ngka
t-t
ingka
t da
n
pe
ngha
yat
an-
pengha
yat
an ke
sat
uan d
enga
n “
Yang -
Mut
la
k”
8
di
ungka
pka
nnyade
nga
nka
tegor
i-
kat
egor
iint
el
ekt
ualda
nspe
kul
at
if
.

Me
todePl
oti
nosbe
rfi
ls
afa
tdi
sebut“i
ntui
ti
f”,a
taupul
a“mi
st
ik”
.
Se
gii
ntui
ti
fit
ute
lah di
te
muka
n pa
da Pl
at
ojuga
;ia‘
mel
iha
t’.
Pe
maka
ian‘
mis
ti
k’i
tube
rhububga
nde
nga
npe
rke
mba
nga
nba
rudi
z
ama
nit
u.DiMe
sirdi
dir
ika
n ke
lompok-
kel
ompok t
eol
og-
teol
og
kont
empl
at
if
,ya
ngbe
rbe
das
ifa
tnyaba
ikda
ripa
raf
il
sufda
lamt
radi
si

7
Suraj
i I
yo,lmufi
lsafats
uat
upe
nga
nta
r,(
Jaka
rta
:BumiAks
ara
,2014)
.
Hl
m.8.
8
AntonBakker,Metode-MetodeFi
lsafat,
(JakartaTi
mur:
Bal
aiAksara,
Yudhi
stira,
Saadiyah,1986)
.Hlm.39-40.

1
0
Yuna
ni, ma
upun de
nga
n pe
nga
nut
-pe
nga
nut a
gama ya
ng
be
rke
cimpungda
lamr
it
eda
niba
dat
.Ke
lompok-
kel
ompokt
ers
ebut
be
rsa
ma-
samame
lakuka
nkont
empl
asia
kanha
l-ha
lre
li
gius
.Si
kap
kont
empl
at
ifde
miki
anme
res
apis
elur
uhme
todebe
rfi
kirpa
daPl
oti
nos
.
Fi
ls
afa
tnyabuk
anha
nyadokr
in,me
lai
ka aawa
npul yofl
if
e.Ha
sil
me
todej
al
anpi
kir
anme
todi
sme
mba
waor
angkekont
empl
asi(I3,4)
.
Kont
empl
asii
tu me
nca
ngkum s
elur
uh j
iwa
;ia me
lewa
ti da
n
me
nga
tt
asis
eti
ap obye
kte
rte
ntu da
nte
rba
tas(s
eba
bit
u ha
nya
pe
ngha
lang)
.Ia me
lepa
ska
n di
rida
ripe
nce
rapa
n,ke
mudi
an da
ri
pe
nal
ara
ndi
skur
sif
.Ke
gia
tankont
empl
asis
endi
ri
,de
nga
nge
raka
nnya
,
me
nja
diobye
k.

J
iwama
nus
iama
kin be
rsi
hka
n,da
n be
rha
silna
iks
ampa
ike
s
umbe
rke
nya
taa
n;de
nga
nse
mual
ai
ndi
ema
nas
ika
nda
rinya
.Akhi
rnya
s
elur
uh ke
nya
taa
n me
nja
dit
rans
par
ant
.Te
rca
paike
sat
uan mi
st
ik
de
nga
nTuha
n.Se
baga
ipe
nut
upur
aia
nPl
otor
iske
rapme
nga
juka
n
s
ema
cam pe
nga
kat
anj
iwa a
tau ma
zmur
,ya
ng me
ngungka
pka
n
ke
baha
gia
an,ba
hwada
patma
sukduni
ape
maha
man.

b.He
ndr
iBe
rgs
on

Be
rgs
ons
eor
ang Ya
hudi
.Mul
aiumur22 i
ame
nga
jar
di
banya
kse
kol
ah.Se
jak1900i
abe
rja
bat
angur
ube
sars
ela
ma24
t
ahundil
ecol
le
gedeFr
anc
ediPa
ris
.Ias
anga
tte
rta
rikol
ehf
il
saf
at
Pl
oti
nos
,Fi
ls
afa
t Be
rgs
on be
rsi
fats
pir
ikua
li
st
is
.Ia ma
u
me
nye
lamike
gia
tans
pri
tua
lint
erndida
lami
nduvi
dukonr
ik,t
et
api
de
nga
nca
rai
lmi
ah,c
araya
ngda
patbe
rta
nggungj
awa
bka
n.

Me
todeI
ntui
sidi
kemba
ngka
nol
ehPl
oti
nusda
nHe
nriBe
rgs
on

De
nga
nja
lani
ntr
ospe
ksii
ntui
ti
f,da
nde
nga
npe
maka
ians
imbol
-
s
imboldi
usa
haka
npe
mbe
rsi
hani
nte
lekt
ual(
ber
samade
nga
npe
nyuc
ian
mor
al)s
ehi
nggat
erc
apa
isua
tupe
ner
anga
npi
kir
an.Be
rgs
on:de
nga
nja
lan
pe
mba
ura
n a
nta
ra ke
sada
ran da
n pr
ose
s pe
ruba
han t
erc
apa
ika
n
pe
mah
ama
nla
ngs
ungme
nge
naike
nya
taa
n.

1
1
Guname
nye
lamiha
kika
tse
gal
ake
nya
taa
ndi
per
luka
nint
uis
i,ya
it
u
s
uat
ute
nagar
oha
ni,s
uat
uke
caka
panya
ngda
patme
les
paka
ndi
rida
ria
kal
,
ke
caka
panunt
ukme
nyi
mpul
kans
ert
ame
ninj
au de
nga
nsa
dar
.Int
uis
i
a
dal
ahna
lur
iya
ngt
el
ahme
nda
pat
kanke
sada
randi
ri
,ya
ngt
el
ahke
henda
k
di
ci
pta
kan unt
uk me
miki
rka
n s
asa
rans
ert
ame
mpe
rlua
ssa
sar
ani
tu
me
nur
utke
henda
kse
ndi
rit
anpa ba
tas
.Int
uis
iada
lahs
uat
u be
ntuk
pe
miki
ranya
ngbe
rbe
dade
nga
npe
miki
rana
kal
,se
babpe
miki
rani
ntui
si
be
rsi
fatdi
nami
s.Fungs
iint
uis
iada
lahunt
ukme
nge
nalha
kika
tpr
iba
dinya
a
tau“
aku”de
nga
nle
bihmur
nida
nunt
ukme
nge
nalha
kika
t“s
elur
uh
ke
nya
taa
n”ol
ehi
ntui
sidi
int
uis
idi
li
hats
eba
gai“
kel
angs
ura
nmur
ni”a
tau

mur
ni”
,ya
ngke
ada
annyabe
rbe
das
eka
li
and
enga
n“wa
ktu”ya
ngdi
kena
l
9
a
kal
.

Aka
l,j
ikai
ngi
nme
nge
rtike
ada
ans
uat
uke
nya
ata
n,ke
nya
taa
nit
u
di
ana
li
si
s,di
bongk
arda
lam ba
nya
kuns
ur.Uns
urya
ngs
atudi
beda
kan
de
nga
nya
ngl
ai
n,di
pis
ahka
nda
riya
ngl
ai
n,da
ndi
te
mpa
tka
nya
ngs
atudi
s
ampi
ngya
ngs
atudi
sampi
ngya
ngl
ai
nse
rtas
esuda
hya
ngl
ai
n.Ar
ti
nya
,
a
kalme
miki
rka
nke
mba
liuns
ur-
uns
uri
tuda
lamr
uangda
nwa
ktu.Ke
rja
a
kaly
angde
miki
ani
tuol
ehBe
rgs
ondi
sebutke
rjaya
ngs
ine
mat
ogr
afi
s.

Pr
ins
ip me
tode Pl
oti
nus a
dal
ah ha
rmoni
, ma
ksudnya
me
ngumpul
kan ba
nya
k ba
han da
ri be
ber
apa f
il
suf l
ai
n ke
mudi
an
di
bandi
ng-
bandi
ngka
nda
ndi
ti
mba
ngka
n-t
imba
ngke
mba
lis
ehi
nggada
pat
di
ber
ita
fsi
ranba
ru.Se
lanj
utnyai
aca
rike
bena
rande
nga
nja
lanya
ng
s
anga
trumi
t(kompl
eks
).

C.Me
todeSkol
ast
ik:Thoma
sAqui
nas(
1225-
1247)

Thoma
sse
ora
ngi
mam ka
tol
ikda
nbi
ara
wan.I
ate
rma
sukmur
id
Al
ber
tus Agun
g,di Pa
ris da
n di Kol
n(1245-
1252)
.Thoma
s
me
mpe
rguna
kan be
rfi
ls
afa
tnya ba
nya
k s
umbe
r pi
kir
an; t
et
api
s
ist
emnyas
endi
rime
nemuka
nke
sei
mba
nga
nba
gusa
nta
rae
kst
rem-
e
kst
rem. Fi
ls
afa
tnya be
rsi
fats
anga
tsi
st
ema
ti
s-me
todi
s, de
nga
n
9
Sur
ajyo,I
i lmuf
il
saf
ats
uat
upe
nga
nta
r,(
Jaka
rta
:BumiAks
ara
,2014)
.Hl
m.8-
10

1
2
pe
nal
ara
nlogi
s-t
ega
s,da
nba
has
ate
patda
nke
ring.Ha
nyadi
car
inya
10
ke
bena
ran,da
nse
dapa
tmungki
ndi
hinda
rinyae
mos
ida
nfa
nta
si.

Me
todeSko
las
ti
kde
nga
ntokohya
ngt
erke
nala
dal
ahAr
ist
ote
les
da
nThoma
sAqui
nas
:

Me
todeSkol
ast
ikbe
rsi
fats
int
et
is
-de
duka
ti
f.De
nga
nbe
rti
ti
ktol
ak
da
ride
fini
sia
taupr
ins
ipya
ngj
el
asde
nga
nse
ndi
ri
nya
,di
ta
rikde
nga
n
ke
simpul
an.

Se
ringna
mame
todes
kol
ast
ikdi
paka
iunt
ukme
ngur
aika
nme
tode
me
nga
jar
,se
per
tit
erj
adidi
sekol
ah-
sekol
ahda
nuni
ver
sit
as-
uni
ver
tas
;
buka
nha
nyada
lamf
il
saf
at,me
lai
kanda
lams
emuai
lmu,s
epe
rtihuku,
ke
dokt
era
n,i
lmupa
sti
,da
nar
tes
.Na
mun,i
tube
lum c
ukup.Ka
lau
di
car
ime
todef
il
saf
atThoma
sAqui
nas
,pe
rta
ma-
per
tamaha
rusdi
te
li
ti
c
ara be
rfi
kir
,ca
ra me
ngur
aika
n da
n me
mbut
ika
naj
ara
n.Fi
ls
afa
t
Thoma
s Aqui
nas di
hubunga
nka
ner
ats
eka
li
an de
nga
nte
ologi
s.
Se
kal
ia
n-punde
miki
anda
sar
nyaf
il
saf
atnyada
patdi
pada
ngs
eba
gai
s
uat
ufi
ls
afa
t.

D.Me
teodeGe
ome
tri
s:Re
neDe
sca
rte
s(1596
-1650)

De
sca
rte
sada
lahs
ala
hsa
tupe
ndi
ripe
miki
ranmode
n.I
abe
laj
ar
f
il
saf
at3t
ahun,i
al
ah:l
ogi
ka,i
lmupa
sti
-al
am(
ter
mas
uka
str
onomida
n
a
sit
ekt
ur)
,da
nme
taf
isi
k.De
sca
rte
sti
dakpua
sde
nga
nfi
ls
afa
tya
ng
di
te
rima
nya
.Iame
nya
dar
ijur
anga
nta
raf
il
saf
atAr
ist
ole
sda
nor
ient
asi
i
lmi
ahba
ru.Fi
ls
afa
tDe
sca
rte
ste
tapme
mbe
rika
nke
sana
mat
ir
ist
is
.

Me
todeGe
ome
tri
sme
lal
uia
nal
is
isme
nge
naiha
l-ha
lkompl
eks
,
di
capa
iint
uis
iaka
nha
kika
t‘s
ede
rha
na’(
idet
era
ngda
nbe
rbe
dada
ri
ya
ngl
ai
n);da
riha
kika
tit
udi
deduks
ika
nse
car
ama
tema
ti
sse
gal
a
pe
rnge
rti
anl
ai
nny
a.

1
0
AntonBakker,Metode-MetodeFi
lsafat,
(JakartaTi
mur:
Bal
aiAksara,Yudhi
sti
ra,Saadiyah,
1986).
Hlm.54-55.

1
3
De
sca
rte
s me
nye
but me
tode
nya
: me
tode a
nal
it
is
. Me
nur
ut
De
sca
rte
sadake
ter
sus
una
nna
tur
alda
lam ke
nya
taa
n,be
rhubunga
n
de
nga
n pe
nge
rti
an ma
nus
ia(
Vle
esc
hauwe
r,74)
.Ke
ter
sus
una
nit
u
s
esua
ide
nga
nca
rape
ne n(
mua vi
ainve
nti
oni
s),ya
it
uca
rame
ngha
dapi
pr
obl
emba
ru.Pe
nde
kat
ani
tut
el
ahdi
te
muka
npa
daFr
anc
isBa
conda
n
Ga
li
le
i.
Des
car
tesme
nega
ska
nme
todel
ai
n:e
mpi
ri
smer
asi
oni
l.Me
tode
i
tume
ngi
nte
gra
sika
nse
gal
ake
unt
unga
nda
ril
ogi
ka,a
nal
is
age
ome
tri
s,
da
nal
ja
bar
;da
nme
nghi
nda
rike
lema
hannya(
Vle
esc
hauwe
r,75-
76)
.
Ya
ngdi
maks
udde
nga
nge
ome
tri
sana
li
ti
sia
lahi
lmuya
ngme
nya
tuka
n
s
emuadi
si
pli
nya
ngdi
kumpul
kanda
lam na
ma‘
il
mupa
sti
’.I
tuma
u
di
das
arka
npa
dakua
nti
ta
smur
niya
ngbe
rsi
fatumum.

Me
todei
tume
mbua
tkombi
nas
ida
ridu
aha
l(Copl
est
on,
73)
:

1.Pe
maha
mani
ntui
ti
faka
npe
mec
aha
nsoa
l

2.Ur
aia
nana
li
ti
s,ya
ngme
nge
mba
li
kans
oali
tukeha
lya
ngt
eah
di
ket
ahui
, da
n t
oh me
nga
sil
kan pe
nge
rti
an ba
ru
(
Vle
esc
hauwe
r,77)

Me
todet
ida
kla
inha
nyame
ngga
mba
rka
nja
lanya
ngdi
ikut
i
a
kal
-budida
lampe
maha
mannyai
ntui
ti
fak
anke
bena
ran.

E.Me
todee
mpi
ri
s:Hobbe
s,Loc
ke,Be
rke
ley,Hume
.

Ha
nyape
nga
lama
nla
hme
nya
ji
kanpe
nege
rti
anbe
nar
;ma
kas
emua
pe
nge
rti
an(
ide
-id
e)da
lami
ntr
ope
ksidi
bandi
ngka
nde
nga
nce
rapa
n-
c
era
pan(
impr
ess
i)da
nke
mudi
andi
sus
unbe
rsa
mas
eca
rage
ome
tri
s.

F.Me
todeEks
per
ime
nti
l:Da
vidHume(
1711-
1776)

Hume da
ris
emul
asa
nga
tte
rta
rik ol
ehs
ast
ra da
nfi
ls
afa
t
(
Copl
est
on,258)
.Humeme
rupa
kanpunc
aka
li
rane
mpi
ri
sme(
Hobbe
s,
Loc
ke,Be
rke
ley)
.Me
nur
utHumes
emuai
lmube
rhubunga
nde
nga
n
ha
keka
tma
nus
ia.I
lmut
ent
angma
nus
iame
rupa
kans
atu-
sat
unyada
sar
kokohba
gii
lmu-
il
mul
ai
n;j
adii
lmut
ent
angma
nus
iai
tupe
rluh

1
4
di
sus
undul
u;da
lam Tr
eat
is
e.Fi
ls
afa
tnyat
erut
amabe
rsi
fatps
ikol
ogi
me
nge
nais
trukt
urma
nus
ia,me
nge
naie
ti
k,da
nme
nge
naibe
ber
apa
s
egime
taf
isi
k.

Hume me
maka
ime
tode e
kspe
rime
nta
l.Me
tode i
tu be
rsuks
es
da
lami
lmua
lam.Mus
tahi
ll
ahmul
aide
nga
nint
uis
iaka
nha
keka
t
ma
nus
ia;pe
rlu di
ambi
lja
lanl
ebi
hindukt
ifda
ripa
da de
dukt
if
(
Copl
est
on,261
).De
nga
nme
todet
ers
ebutha
nyada
patdi
sus
unf
il
saf
at
(i
lmi
ah)ya
ngs
anga
tte
rba
tas
.Ba
nya
kha
lla
inya
ngde
nga
nspont
an
me
nja
dike
yak
ina
n ma
nus
ia,t
ida
k da
patdi
per
tanggungj
awa
bka
n.
Ha
nyada
patdi
sebut‘
kepr
caya
an-
kepe
rca
yaa
n’(
Copl
est
on,288-
292)
.
Humeme
ner
ang
kant
erj
a nyabe
di li
efi
tu,t
et
apit
ida
kda
patdi
ber
ida
sar
l
ogi
s-i
lmi
ah.Ha
mpi
rse
lur
uhf
il
saf
atmor
aldi
kemba
li
kanke
padabe
li
ef
nf
da e
eli
ngde
miki
an.

G.Me
todeKr
it
is
-Tr
ans
ende
nta
l:I
mma
nue
lKa
nt,Ne
o-Skol
ast
ik

Ka
nta
dal
ahor
angya
nghi
dupnyas
anga
tt
era
tur
.Pa
dat
ahu1740i
a
mul
aibe
rst
udipa
dauni
ver
sit
askoni
gsbe
rg.Se
jak1770i
ame
nja
bat
gur
ube
sardiKo
nigs
ber
g.Fi
ls
afa
tKa
ntme
rupa
kant
it
ik-
tol
akpe
riode
ba
ru ba
gif
il
saf
atba
rat
.Ia me
nyi
mpul
kan da
n me
nga
tas
ial
ir
an
r
asi
ona
li
smeda
nempi
ri
sme
.Da
lamf
il
saf
atKa
ntt
eka
nant
ert
ama
t
erl
et
akpa
da(
kegi
at
an)pe
nge
rti
anda
npe
rni
la
ianma
nus
ia,buka
n
me
nur
uta
spe
kps
ikol
ogi
sse
per
tida
lame
mpi
ri
sme
,me
lai
nka
nse
baga
i
a
nal
is
akr
it
is
.Al
ir
anr
asi
ona
li
smeda
nempi
ri
smea
khi
rnyadi
at
asiol
eh
f
il
saf
atI
mma
nue
lka
nt. Me
nur
utKa
nt,pe
miki
rant
el
ahme
nca
pai
a
rahnyaya
ngpa
stidida
lami
lmupe
nge
tahua
nal
am,s
epe
rtiya
ngt
el
ah
di
sus
unol
ehNe
wton.

I
lmupe
nge
tahua
nal
ami
tut
el
ahme
nga
jar
kanki
ta
,ba
hwape
rluh
t
erl
ebi
h da
hul
use
car
a kr
it
is me
nil
aipe
nge
nal
ana
taut
inda
kan
me
nge
nali
tus
endi
ri
.Me
tode i
ni be
rti
ti
ktol
ak da
rit
epa
tnya
pe
rnge
rti
ant
ert
ent
u,de
nga
nja
lana
nal
is
isdi
sel
idi
kis
yar
at-
sya
rat
a
pri
oriba
gipe
nge
rti
ans
ede
miki
an.

1
5
H.Me
todeDi
al
ekt
is
:Ge
orgeWi
lhe
lmFr
iedr
ichHe
gel(
1770-
1831)

He
gel me
nja
di ma
has
iswa
vpa
da s
ekol
aht
inggi Te
ologi
, di
uni
ver
sit
asTubi
gen.Be
rsa
maSc
hel
li
ngda
nHol
der
li
niame
mpe
laj
ari
Rous
sea
u.Pa
da1816i
adi
angka
tgur
ube
sardiHe
ide
lbe
rg;da
nta
hun
1818 i
api
nda
h keuni
ver
sit
asBe
rli
n,da
nti
ngga
ldi
si
tus
ampa
i
me
ningga
l. Se
suda
h ke
mat
ia
nnya di
te
rbi
tka
n ol
eh ma
has
iswa
-
ma
has
iswa
nya
:fi
ls
afa
tke
seni
an,f
il
saf
ats
eja
rah,f
il
saf
ata
gama
,
s
eja
rahf
il
saf
at;s
emua be
rda
sar
kanc
ata
tan-
cat
at
an kul
ia
h.He
gel
ma
manda
ngf
il
saf
atnyas
endi
ri
nse
bagipunc
aks
eja
rah.Me
rupa
kan
i
dea
li
sme
;ja
di me
let
aka
n s
ega
la t
eka
nan pa
da s
ubye
kti
vit
as.
Su
bye
kti
vit
asi
tu me
li
put
ise
lur
uh ke
nya
taa
n,da
n me
njdis
a elf
-
s
uff
ici
ent
,‘ya
ngn
yat
a’a
dal
ahs
amade
nga
n‘ya
ngdi
piki
rka
n’,a
taupun:
pi
kir
ani
al
ahs
amade
nga
nke
nya
taa
n(Cop
les
tonVI
I,
179)
.

De
nga
nja
lanme
ngi
kut
idi
nami
spe
miki
rana
taua
lams
endi
ri
,
me utt
nur ri
det
esi
s,a
nti
te
sis
,si
nte
sisdi
capa
iha
kika
tke
nya
taa
n.

J
ala
nunt
ukme
maha
mike
nya
taa
nba
giHe
gela
dal
ahme
ngi
kut
i
ge
raka
npi
kir
ana
taukons
ep.As
als
ajamul
aibe
rpi
kirs
eca
rabe
nar
,ia
a
kan di
bawa ol
eh di
nami
ka pi
kir
ani
tus
endi
rida
naka
n da
pat
me
maha
mis
elur
uhpe
rke
mba
nga
nse
jar
ahpul
a.St
rukt
urdida
lam
pi
kir
ana
dal
ahs
amade
nga
npr
ose
sge
net
isda
lam ke
nya
taa
n,ma
ka
me
todea
nte
oria
taus
it
emt
ida
kda
patdi
pis
ahka
n.Ka
rename
ngi
kut
i
di
nami
kadida
lam pi
kir
anda
nke
nya
taa
nit
u,me
todeHe
geldi
sebut
me
todedi
al
ekt
is
.Di
al
ekt
isi
tui
tudi
ungka
pse
baga
iti
gal
angka
h,ya
it
u
dua pe
nge
rti
an ya
ng be
rte
nta
nga
n,ke
mudi
an di
dama
ika
n(t
esi
s-
a
nti
te
sis
-si
nte
sis
).

I
. Me
todeFe
nome
nol
ogi
s:Hus
ser
l,Eks
ist
ens
ial
is
me

Hus
ser
l be
rpr
omos
ita
hun 1881 d
ala
m bi
dang i
lmu pa
sti
.
Ke
mudi
ani
ame
nja
bats
eba
gaia
sis
tenda
lam ma
takul
ia
hil
mupa
sti
pul
a.Te
tapil
ama
-la
mai
ate
rta
rikol
ehs
oal
-soa
lfi
los
ofi
s;da
lat
ahun
1884-
1886 i
aikutkua
li
ah pa
da Fr
anz Br
ent
ano,diwi
na.Ka
ta

1
6
f
enome
nol
ogibe
ras
alda
riba
has
aYuna
nif
enome
non ya
ng be
rat
i
s
esua
tuya
ngt
ampa
k,a
tauge
jal
a.Fe
nome
nol
ogia
dal
ahs
uat
ual
ir
an
ya
ngme
mbi
car
aka
nte
nta
ngs
ega
las
esu
atuya
ngme
nampa
kandi
ri
,
a
taus
uat
ual
ir
any
angme
mbi
car
aka
nte
nta
ngge
jal
a.

Pa
dapr
ins
ipnyade
nga
nme
todef
enome
nol
ogiya
ngdi
bangunol
eh
Hus
ser
lingi
nme
nca
pai“Ha
kika
tse
gal
ase
sua
tu”
,ma
ksudnyaa
gar
me
nca
pai“
penge
rti
anya
ngs
ebe
nar
nya
”at
au”ha
lya
ngs
ebe
nar
nya

ya
ngme
ner
oboss
emuage
jal
aya
ngt
ampa
k.Us
ahaunt
ukme
nca
pai
ha
kika
tse
gal
ase
sua
tua
dal
ahr
eduks
iat
au pe
nya
ringa
n.Hus
ser
l
me
nge
muka
kant
igama
camr
eduks
i,ya
it
use
baga
ibe
rikut
:

a
.Re
duks
ife
nome
logi
s,ki
taha
rusme
nya
ringpe
nga
lama
nki
ta
,
de
nga
nma
ksuds
upa
yame
nda
pat
kanf
enome
nda
lam wuj
ud
ya
ngs
emur
ni-
mur
ninya
.

b.Re
duks
iei
det
is
,pe
nya
ringa
nat
aupe
nempa
tanda
lamt
anda
kur
ungs
ega
laha
lya
ngbuka
nei
dosa
taui
ntis
aria
tauha
kika
t
ge
jal
aat
auf
enome
non.J
adi
,ha
silr
eduks
ike
dua i
al
ah

peni
li
kanha
kika
t”.Dis
inime
li
hatha
kika
tse
sua
tu.I
nil
ah
pe
nge
rti
anya
ngs
eja
ti
.

c
.Re
duks
itr
ans
ende
nta
l,ya
ngha
rusdi
te
mpa
tka
ndia
nta
rat
anda
kur
ungda
hul
uia
lahe
ksi
st
ens
ida
nse
glas
esua
tuya
ngt
ia
da
hubunga
nti
mba
hba
li
kde
nga
nke
sada
ranmur
ni,s
upa
yada
ri
obj
eki
tua
khi
rnyaor
angs
ampa
ike
padaa
paya
nga
dapa
da
s
ubj
eks
endi
ri
.

J
. Me
todeAna
li
ti
kaBa
has
a:Ludwi
gWi
tt
gens
tei
n(1889-
1951)

Wi
tt
gens
tei
nla
hirdia
ust
ri
a.Ta
hun1906i
abe
laj
arpa
das
ekol
aht
inggi
Te
kni
k di Be
rli
n(Nuc
hel
ma , Ove
ns rzi
cht va
n de a
nal
yti
sche
wi
js
bege
ert
e, 106: Enc
ycl
ope
dia of Phi
los
ophy, 8-
327)
. Ba
gi
Wi
tt
gens
tei
npe
rsoa
lannyas
amaba
giGe
orge
moor
e:a
dabe
git
uba
nya
k
t
eor
ifi
ls
afa
tya
ngme
mbi
ngungka
n.Ba
has
afi
los
ofi
sme
mpe
rli
hat
kan

1
7
ke
kac
aua
n ba
has
aya
ngbe
git
ube
sar
:da
nba
has
ait
ube
git
uja
uhda
ri
ba
has
a s
eha
ri-
har
i.
Maka s
ebe
lum be
rta
nya me
nge
nai be
nar
-
s
ala
hnya
,pe
maka
ianba
has
ase
ndi
riha
rusdi
cur
iga
i.

Me
todei
nida
patdi
nil
aic
ukupne
tra
lse
babs
amas
eka
lit
ida
k
me
nge
nda
li
kans
ala
hsa
tuf
il
saf
at.Ke
ist
ime
waa
nda
lam me
todei
ni
a
dal
ahs
emuake
simpul
anda
nha
sil
nyas
ena
nti
asadi
das
arka
nke
pada
pe
nel
it
ia
nba
has
aya
ngl
ogi
s.(
Suda
rsono,1993,hl
m.96-
102)
.

De
nga
nja
lana
nal
is
ispe
maka
ianba
has
ase
har
i-
har
idi
te
ntuka
nsa
h
11
a
taut
ida
knyaupa
car
a-upa
car
afi
los
ofi
s.

Karakteri
sti
k Keterangan Contoh

Berfiki
rsecara Berf
ikirsecarara
dikaladal
ah Ketikarapatpenetapan
Radikal kar
akterutamaf i
lsaf
at, standarkompetensi
kar
enaf i
losufberpi
kirsec
ara sebuahmatapel ajaran
ra
dikalma kaiati
da kakan yangakandi gunakan
per
naht e
rpa kuhanyapada seringkaliterjadi
fe
nome nas uat
ue nt
ita
s perbedaanpendapat
te
rte
ntu.
dalam form sehingga
seringkaliti
dak
mendapatj alankel uar.
Untukmemecahkan
masal ahseperti i
ni
forum harusmencoba
berfikirsampai keakar-
akarnyatentangtuj uan
kompetensi l
ulusanyang
akandi capai

Mencari
asas Mencariasasya ngpal
ing Denganmenemukan
ha
kikidariseluruhrea
lit
as, esesisuatureal
itas,
ya
ituberupaya makaakandi ketahui
menemuka ns es
uatuyang
denganpastidan
menja
die nsensirea
li
tas.
menjadijel
askeadaan
1
1
AntonBakker,Metode-MetodeFi
lsafat,(
JakartaTi
mur:
Bal
aiAksara,
Yudhi
stira,
Saadiyah,1986)
.Hlm.54-55.

1
8
real
itastersebut

Memburu Berfilsafatberar
ti
kebenaran me mbur uke benaran
te
nta ngs egalases
ua t
u.
Kebe na r
anya ngke ndak
dicapaia dalahkebenara
n
yangt idakme r
agukan, Mencari sesuatudengan
olehs ebabi t
uiaselalu benar danfaktatidakdi
te
rbuk aunt ukdipersoal
kan buat-buat.
kemba l
ide ngandiujidemi
me r
a ihke benara
nya ng
le
bihha kiki.

Mencari Be
rfi
ls
afa
tbe
rat
ibe
rupa
ya
kejel
asan
me
nda
pat
kan ke
jel
asa
n
me
nge
nais
elur
uhr
eal
it
as.
Ge
isl
er da
n f
einbe
rg
Kejelasanyangdiperoleh
me
nga
taka
n ba
hwa c
iri
dengancarametengkan
khas pe
nel
it
ia
n f i
ls
afat ataumeni kirkansesuatu
ia
lahada
nyausahakera
s sed al
am- dalamnyadan
seluas-l
uasnya.
de
mi me
rai
h ke
jel
asa
n
i
nte
lekt
ual

Berfi
kirsecara Ber
fi
kirsec arar
adi
kal, Hi
dupdalam kesadaran,
Rasi
onal menca
ria s
a s,memburu Tol
eransi
ke
benaran,da nmencar
i
ke
jel
asantida kmungki
n
be
rhasi
lde nganbaikta
npa
be
rpi
kirsec arar
asi
onal.
Ber
fi
kirrasionalber
art
i
be
rfi
kirl
ogi s,si
st
emati
s
da
nkriti
s.

1
9
Me
todef
il
saf
at

Me
todeKr
it
is:Sokr
ate
s,Pl
at
o Metodeiniber
sifa
tpraktisdan
di
jal
ankandalambe r
baga iperc
akapan.
Socr
a t
esti
dakme nyel
idikifakt
a-f
a kt
a,
melai
kaniame ngana
li
s i
spe ndapatata
u
at
uran-a
tura
nya ngdi
ke muka kanorang.

Met
ode I nt
uit
if (
Plot
inos
, He
nri Pri
ns ipme t
odePl ot
inusa dala
hha r
moni
,
Be
rgson) ma ksudnyame ngumpulka nbanyak
baha ndaribe be r
apafil
sufl a
in
kemudi andiba nding-bandingkandan
di
timba ngka n-timbangke mba l
i
se
hi nggada pa tdiber
itafsir
anba r
u.

Me
todeSkol
ast
ik:Thoma
sAqui
nas(
1225- me
todes
kol
ast
ikdi
paka
iunt
uk
1247) me ngura
ikanme todeme ngajar
,s eper
ti
ter
jadidis
ekolah-sekolahdanuni ver
sit
as
-univer
tas
;buka nha nyadalamf i
lsafa
t,
me lai
kandala
ms emuai lmu,sepe r
ti
huku,kedokter
a n,il
mupa s
ti
,da na r
tes
.
Na mun,it
ube l
umc ukup.

Me
teodeGe
ome
tri
s:Re
neDe
sca
rte
s Me
tode t
ida
k l
ai
n ha
nya
(
1596-
1650) me
ngga
mba
rka
nja
lanya
ngdi
ikut
iaka
l-
budida
lampe
maha
mannyai
ntui
ti
faka
n
ke
bena
ran.

Me
tode e
mpi
ri
s: Hobbe
s, Loc
ke, Ha
nya pe
nga
lama
nla
h me
nya
ji
kan
Be
rke
ley,Hume pe
nege
rti
an be
nar
; ma
ka s
emua
pe
nge
rti
an(
ide
-ide
)da
lam i
ntr
ope
ksi
di
bandi
ngka
n de
nga
nce
rapa
n-c
era
pan
(
impr
ess
i) da
n ke
mud
ian di
sus
un
be
rsa
mas
eca
rage
ome
tri
s.

20
21
BABI
II

PENUTUP

1.Ke
simpul
an

Da
lam pe
mba
has
anunt
ukme
nca
ria
paka
hka
rakt
eri
st
ika
tau
s
ifa
t-s
ifa
tfi
ls
afa
tda
nme
todeda
lam bi
dangf
il
saf
att
ers
ebutma
ka
da
patdi
si
mpu
lka
nba
hwaf
il
saf
atme
mpunya
ika
rakt
eri
st
ik,ya
it
u:

1.Be
rfi
kirRa
dika
l

2.Me
nca
riAs
as

3.Me
mbur
uKe
bena
ran

4.Me
nca
riKe
jel
asa
n

5.Be
rfi
kirRa
siona
l

6.Me
miki
rka
nSi
fatUmum

7.Hi
dupda
lamSa
bar

8.Be
rsi
fatTol
era
nsi

9.Be
rsi
fatSubj
ekt
if

Da
njugaf
il
saf
atme
mpunya
i10me
tode
,ya
it
u:

1.Me
tod
ekr
it
is
:Sokr
ate
s,Pl
at
o

Be
rsi
fata
nal
is
a i
sat
il
ah d
an pe
nda
pat
. Me
rupa
kan
He
rme
neut
ika
, ya
ng me
nje
las
kan ke
yaki
nan, da
n
me
mpe
rha
ti
kan pe
rte
nta
nga
n. De
nga
n j
al
an be
rta
nya
(
ber
dia
log),me
mbe
daka
n,me
mbe
rsi
kan,me
nyi
si
hka
nda
n
me
nol
ak,a
khi
rnyadi
te
muka
nha
keka
t

2.Me
tod
eInt
uit
if
:Pl
oti
nos
,Be
rgs
on

De
nga
nja
lani
nst
rope
ksii
ntu
iti
f,da
nde
nga
npe
maka
ian

22
s
imbol
-si
mbol di
usa
han i
te
lekt
ual(
ber
sama de
nga
n
pe
rcuc
ian moda
l),s
ehi
ngga t
erc
apa
isua
tu pe
ner
anga
n
pi
kir
an.Be
rgs
on:de
nga
nja
lanpe
mba
ura
nant
arake
sada
ran
da
npr
ose
s pe
ruba
han,t
erc
apa
ipe
maha
manl
angs
ung
me
nge
naike
nya
taa
n

3.Me
tod
e Skol
ast
ik: Thoma
s Aqui
nas Fi
ls
afa
taba
d
pe
rte
nga
han.

Be
rsi
fats
int
et
is
-de
dukt
if
.De
nga
nbe
rti
ti
k-t
ola
kda
ride
fini
si
-
def
ini
sia
taupr
ins
ip-
pri
nsi
pya
ngj
el
asde
nga
nse
ndi
ri
nya
,
di
ta
rikke
simpul
an-
kes
impul
an.

4.Me
tod
eGe
ome
tri
s:Re
neDe
sca
rte
s

Me
lal
uia
nal
is
isme
nge
naiha
l-ha
lkompl
eks
,di
capa
iint
uis
i
a
kan

ha
kika
t-ha
kika
t‘s
ede
rha
na’(
idet
era
ngda
nbe
rbe
dada
ri
ya
ngl
ai
n);

da
riha
kika
tit
u de
duks
ika
nse
car
a ma
tema
ti
sse
gal
a
pe
nge
rti
anl
ai
nnya
.

5.Me
tod
eempi
ri
s:Hobbe
s,Loc
ke,Be
rke
ley,Hume
.

Ha
nyape
nga
lama
nla
hme
nya
ji
kanpe
nege
rti
anbe
nar
;ma
ka
s
emuape
nge
rti
an(
ide
-ide
)da
lami
ntr
ope
ksidi
bandi
ngka
n
de
nga
nce
rapa
n-c
era
pan(
impr
ess
i)da
nke
mudi
andi
sus
un
be
rsa
mas
eca
rage
ome
tri
s

6.Me
tod
etr
ans
ende
nta
l:Ka
nt,Ne
o-s
kol
ast
ik

Be
rti
ti
k-t
ola
k da
rit
epa
tnya p
enge
rti
ant
ert
ent
u,de
nga
n
j
al
ana
nal
is
adi
sel
idi
kis
yar
at-
sya
rata
pri
oriba
gipe
nge
rti
an
s
ede
miki
an.

7.Me
tod
edi
al
ekt
is
:He
gel
,Ma
rx

23
De
nga
nja
lanme
ngi
kut
idi
nami
kpi
kir
ana
taua
lams
endi
ri
,
me
nur
ut t
ri
ade t
esi
s,a
nti
te
sis
,si
nte
nsi
sdi
capa
iha
keka
t
ke
nya
taa
n.

8.Me
tod
efe
nome
nol
ogi
s:Hus
ser
l,e
ksi
st
ens
ial
is
me.

De
nga
nja
lanbe
ber
apape
mot
onga
nsi
st
ema
ti
s(r
educ
ti
on)
,
r
efl
eks
iat
as f
enomi
n da
lam ke
sada
ran me
nca
pai
pe
ngl
iha
tanha
ket
ak-
hake
takmur
ni.

9.Me
tod
ene
opos
it
ivi
st
is

Ke
nya
taa
n di
paha
mime
nur
utha
keka
tnya de
nga
nja
lan
me
mpe
rguna
kana
tur
an-
atur
ans
epe
rtibe
rla
kupa
dai
lmu
pe
nge
tahua
npos
it
if(
eks
akt
a).

10.Me
tod
eana
li
ti
kaba
has
a:Wi
tt
gens
tei
n

De
nga
n j
al
an a
nal
is
a pe
maka
ian ba
has
a s
eha
ri-
har
i
di
te
ntu
kans
aha
taut
ida
knyauc
apa
n-uc
apa
nfi
los
ofi
s.

2.Sa
ran

De
miki
anl
ah ma
kal
ah ya
ng d
apa
tka
mis
usun.Se
moga
be
rma
nfa
at.k
amime
nya
dar
iba
hwama
kal
ahi
nibuka
nla
hpr
ose
s
a
khi
r,t
et
api me
rupa
kanl
angka
hawa
l ya
ng ma
sih ba
nya
k
me
mer
luhka
npe
rba
ika
n.Ka
renai
tuka
mis
anga
tme
ngha
rapka
n
t
angga
pan,s
ara
nda
nkr
it
ikya
ngme
mba
ngunde
mike
sempur
naa
n
ma
kal
ah ya
ng s
ela
njut
nya
.At
aspe
rha
ti
annyaka
mis
ampa
ika
n
t
eri
maka
sih.

24
DAFTARPUSAKA

Ra
par
,Ja
nHe
ndr
ik,Pe
nga
nta
rFi
ls
afa
t,Yogya
kar
ta:Pe
ner
bitKa
nis
ius
,1996.

Mus
nurhe
ry2017.St
udihe
rme
neut
ikf
il
osof
is.Ta
dib:J
urna
lpe
ndi
dika
naga
ma

25
i
sl
am.I
SSN:
2477-
5436.Vol
.3.No.1.Hl
m.16.

Ri
ta
udi
nSi
diMe
, nge
nalf
il
saf
atda
nka
rakt
eri
st
iknya
.Ka
lam:J
urna
l,
Study
Aga
mada
npe
miki
ranI
sla
m.Vol
.09.Nomor01,J
uni2015.
Hlm10-
12.

Ba
kke on,Me
rAnt tode
-Me
todeFi
ls
afa
t,J
aka
rtaTi
mur
:Pe
ner
bitBa
laiAks
ara
,
Sa
adi
yah,198
6.

Ahma
diAs o,Fi
mor ls
afa
tUmum,J
aka
rta
:Pe
ner
bitRa
jawa
liPe
rs,2013

Sur
ajyo,I
i lmuFi
ls
afa
tsua
tupe
nga
nta
r,J
aka
rta
:Pe
ner
bitBumiAs
kar
a,2014.

26

Anda mungkin juga menyukai