Kruna Aran lan Wilangan Bahasa Bali

ARAN LAN WILANGAN

A. Aran
I. Adan Panak Beburon
1. Panak bangkung : kucit
2. Panak bebek : memeri
3. Panak bikul : nyingnying
4. Panak bojog : wanara
5. Panak kuluk/cicing : konyong
6. Panak jaran : bebedag
7. Panak jelema : rare
8. Panak kambing : wiwi
9. Panak katak : becing-becing
10. Panak lipan : kalimayah
11. Panak meong : tai
12. Panak penyu : tukik
13. Panak sampi : godel
14. Panak siap : pitik
15. Panak udang : grago, katetes
16. Panak yuyu : kaunyali
II. Adan Geginan
1. Anak ane dueg ngae wewangunan : undagijlmn
2. Anak ane kereng natahin : sangging
3. Anak ane ngubadin antuk usada : balian
4. Anak ane ngayahin dalang : katengkong
5. Anak ane kereng nampah celeng,sampi : jagal
6. Anak ane miara jaran : pakatik
7. Anak ane ngurusang yeh di carik : pakaseh
8. Anak ane nyalanang jukung : bendega
9. Anak ane demen nyalanang dokar : kusir
10. Anak ane nyalanang motor : supir
11. Anak ane nyalanang kapal terbang : pilot
m.12. Anak ane nyalanang kereta api : masinis
 13. Anak ane nyalanang kapal laut : nakoda
14. Anak ane demen ngigel : pragina
15. Anak ane demen matajen, maceki : bebotoh
16. Anak ane demen ngidih-idih : gegendong
17. Anak ane ngigelang wayang : dalang
18. Anak ane dueg ngae tiuk : pande
III. Ane Dadi Orahang
1. Buta, sero, lamur : mata, peningalan
2. Bengka, becol : basang
3. Bongol, curek : kuping
4. Blayuran : layah
5. Cungih, bunjur, ngajengit : bibih
6. Dengang : kipekan
7. Dimpil : jriji
8. Ingel, berit, sosoh, kriting : bok
9. Jempe : kumis
10. Kate, perot : batis
11. Nyangkih, gobleg : nyonyo
12. Puruh, pengeng : sirah
13. Pringping, keyus : gigi
14. Sengkok : lima
15. Sengel, leleng, gondong : baong
16. Kuma gamongan : nangka
17. Kuma jaum : kedis, memeri, dara
18. Kuma kukur : siap
19. Kuma lipan : rare
20. Kuma santen : padi, jagung.
IV. Adan Buah, Bunga, Don
1. Batun kelentang : botor
2. Buah jaka : bluluk
3. Buahnangka ane nguda : katiwawalan
4. Buah manggis ane nguda : blibar
5. Buah nyuh ane cenik : bungsil
6. Bah nyuh ane nguda : bungkak, klungah, kuud
7. Buah kelor : klentang
 8. Bungan biu : pusuh
9. Bungan nyuh : troktokan
10. Bungan buah : blangsah
11. Don biu ane nguda : plosor
12. Don biu ane tuh : kraras
13. Don nyuh ane nguda : busung
14. Don nyuh ane wayah : slepan
15. Don nyuh ane tuh : danyuh
16. Don jaka ane nguda : ambu
17. Don jaka ane wayah : ron
18. Don base ane wayah : kakap
19. Isin punyan jaka : sagu
20. Les jaka : uyung
21. Les nangka : ketewel
22. Les nyuh : seseh
23. Panak tiing : embung
24. Panak nyuh : pijer
25. Palabungkah : umbi-umban (isen, kunyit, jae,cekuh, kesela, keladi)
26. Palagantung : woh-wohan (nyambu, sumaga, nyuh, nangka)
27. Palawija : kacang kacangan (kedele, kacang tanah, buncs, kacang ijo)
28. Palasari : bunga bungaan (mitir, soka, jepun)
29. Bebungkilan : isen, jae, cekh, kunyit
30. Anget anget : cengkeh, tabia, mica
V. Beburon Ane Bisa
1. Kerok-kerok : dongkang
2. Kuik-kuik : memeri
3. Kiak-kiak : pitik
4. Makruyuk : siap muani
5. Ngatekok : siap luh
6. Ngagalok : goak
7. Ngatengkung : titiran
8. Ngembek : sampi, godel
9. Nguci : kedis
10. Ngongkong, nyalung : kuluk, cicing
11. Ngregeh : jaran
 12. Ngrukguk : dara
13. Matik : lele
14. Ngacel : celedu, nyawan, tabuan, babuan
15. Ngapit : yuyu, udang
16. Ngajet, ngaper : jaran, sampi, kebo, kidang
17. Ngempok : buyung
18. Ngenggot : sampi, kebo, kidang
19. Ngebug : siap
20. Ngutil : lelipi
21. Nglumbih : celeng, kucit, bangkung, kaung, beduda
22. Nyander : sikep, siap
23. Nyarap : macan, singa
24. Nyinget : semut, lelipi, nyawan, lipan, legu
25. Nyimbuh : lelipi, dongkang, emplegan
VI. Munyin Tetabuhan
1. Macegir : gong
2. Macedug : kendang, bedug
3. Maklentung : kulkul
B. WILANGAN
I. Sikian Wilangan, Ane dadi orahang :
1. Akatih : potlot,bungkung,tiing,lidi,sate,plpen.
2. Abungkul : taluh,nyuh,nangka,duren,sumangka,gedang.
3. Ajuring : sumaga,sumangka,duren.
4. Atala : nyawan
5. Atebih : sumangka,tiing,gedang,bata,carik.
6. Atukel : benang
7. Aukud : siap,jaran,sampi,kambing,kedis,bebek.
8. Aijas : biu
9. Aijeng : biu,salak
10. Apumduh : memeri,bebek,siap.
11. Apasang : sepatu,sandal,sumpel.
12. Arangsukan : panganggo
13. Alempir : kertas
14. Abidang : kertas,kamben,saput,don base.
15. Aplupuh : tanem-taneman
 16. Acutak : carik,tegal
17. Akecoran : yeh
18. Apapah : don bi,don nyuh,don jaka
19. Apuun : punyan nyuh,punyan poh, gedsang,nyambu.
20. Arence : ceroring,kepundung,buni,buluan
21. Akelan : tipat
22. Atanding : lawar,banten,sate
23. Abatu : duren,nangka
24. Apakpakan base : galah,makelone
25. Awai,abulan,atiban : dina
26. Acengkang,alangkat,ameter,adepe : benang,papan
27. Arirang : saput,kamben
28. Arontong : baas,ketan,injin,jijih,jagung
29. Acluki : arak,tuak
30. Aberuk,ajun : yeh
31. Apacek : dara,kukur,titiran
32. Akit : kebo,sampi
33. Abarung : gong
34. Abada : sampi,memeri,bebek,kambing
35. Abulih : biu,jagung
36. Alingseh : punyan tiing,tebu,biu,isen.
II. Aran Wilangan
1. Eka : 1
2. Lelima : 5
3. Adasa : 10
4. Solas : 11
5. Roras : 12
6. Telulas : 13
7. Limolas : 15
8. Setiman : 45
9. Seket : 50
10. Telung benang : 75
11. Satus : 100
12. Karobelah : 150
13. Satak : 200
 14. Telung atus : 300
15. Duang dasa : 20
16. Selikur : 21
17. Dua likur : 22
18. Selae : 25
19. Sanga likur : 29
20. Telung dasa : 30
21. Pasasur : 35
22. Samas : 400
23. Limang atus : 500
24. Telung atak : 600
25. Domas : 800
26. Sanga atus : 900
27. Siu : 1000
28. Nem bangsit : 1200
29. Pitung bangsit : 1400
30. Sepaa : 1600
31. Sepaa satus : 1700
32. Lebak sepaa : 1775
33. Sia bangsit : 1800
34. Duang tali : 2.000
35. Alaksa : 10.000
36. Aketi : 100.000
37. Ayuta : 1.000.000
III.Sasih
1. Kasa : sasih 1
2. Karo : sasih 2
3. Katiga : sasih 3
4. Kapat : sasih 4
5. Kalima : sasih 5
6. Kaenem : sasih 6
7. Kapitu : sasih 7
8. Kawolu : sasih 8
9. Kasanga : sasih 9
10. Kadasa : sasih 10
11. Kadesta : sasih 11
12. Kasada : 12