AS NOSAS ACTIVIDADES

NO “DÍA DAS CIENCIAS”

EN GALEGO

Novembro 2010
 ESTE OVO NON SE COME

Poderiamos dicir que un ovo, ademais de ser un alimento moi completo e frecuente na
nosa gastronomía é a célula de maior tamaño que existe. Xunto coa clara e a xema que
contén no interior, posúe unha cáscara formada por carbonato cálcico (representa o %
da súa composición).

Necesitas
Un ovo, un vaso ou recipiente, ácido acético ou no seu lugar vinagre. Introduce o ovo
no recipiente (vaso …) que contén ácido acético (pode servir vinagre, o comercial é
unha solución acuosa de ácido acético ao 5%) pouco a pouco a cáscara vaise facendo
máis fina e termina por desfacerse.

¿Que sucedeu? Vaise facendo máis fina ata desfacerse por completo. A causa é a
seguinte reacción química :

Vinagre + compoñentes da cáscara -----> gas + precipitado

Ác. Acético + carbonato cálcico ----->Dióxido de carbono+ auga+ acetato de calcio

A membrana semipermeable que envolve a célula vólvese gomosa polo que o ovo pode
botar sen que se rompa. O ovo salta.

Ademais prodúcese tamén un aumento de tamaño xa que parte do líquido atravesa a

membrana.
UN REPOLO INDICADOR DA ACIDEZ: A LOMBARDA

Das raíces, follas e flores de moitas plantas pódense extraer pigmentos indicadores. Os
indicadores son colorantes orgánicos, que cambian de cor segundo estean en presenza
dunha sustancia aceda, ou básica. Extraeremos os pigmentos que dan a cor característica
á lombarda ou repolo morado Brássica olerácea e utilizarémolos para identificar a
presenza de ácidos e bases.

Necesitas
Quentar auga ata que ferva, engadir as follas de repolo e deixar repousar ata que
arrefríe.
Filtra a solución de repolo. Nun tubo de ensaio pon 30 gotas da auga de repolo e engade
10 mL de vinagre. Noutro tubo de ensaio pon outras 30 gotas de auga de cocer a
lombarda e engade 10 ml de solución de bicarbonato ou lixivia ou desatascador líquido .

¿Que pasou?.
A auga ao ferver extrae os pigmentos (antocianos) que realizan o cambio de cor na col
lombarda. Estes pigmentos indicadores tórnanse vermellos en medio ácido e verdes en
medio básico. Os antocianos son moi sensibles ás variacións de pH.

Relación entre o pH e a cor do extracto de lombarda

 LEVADURAS QUE INFLAN GLOBOS

As levaduras son seres vivos unicelulares que pertencen ao Reino Fungos. Mediante a
fermentación do azucre conseguen a enerxía necesaria para realizar os seus procesos
vitais. Neste proceso prodúcese dióxido de carbono que é o gas que fai inchar o globo.

Necesitas
Un paquete de levadura, auga morna, azucre e globos
Mesturar azucre, levadura e auga morna. Poñer unhas pingas nos tubos de ensaio e
tapalos cos globos invertidos. Esperar uns minutos

¿Que sucedeu?
As levaduras, utilizan o azucre como alimento e liberan dióxido de carbono, este gas
que pouco a pouco va i inflando o globo. Este proceso de degradación dos azucres en
ausencia de osíxeno para obter enerxía (ao igual ca nós coa respiración) e liberación de
dióxido de carbono, chámase Fermentación.

A temperatura á que ocorre este proceso é moi importante. Se a temperatura fora

demasiado elevada, as levaduras morren; se a temperatura é demasiado baixa, a
transformación dos azucres é moi lenta.

As levaduras, son os microorganismos responsables da fermentación da masa do pan. A

levadura de panadería está constituída por células da especie Saccharomyces cerevisiae
(fungo), nun gramo de fermento de panadería hai ao redor de 25 mil millóns de células.
O que sucede cando se elabora o pan é que as levaduras utilizan os azucres da masa do
pan e producen dióxido de carbono responsable de que a masa del pan se infle. A fariña
contén algúns azucres que poden ser metabolizados polas levaduras polo que realmente,
o azucre engadido actúa de estímulo para que as levaduras produzan máis dióxido de
carbono e a masa suba máis de présa.
Cando sometemos a masa de pan a cocción, pola acción da temperatura, as levaduras
morren, o glute desnaturalizase, as burbullas de dióxido de carbono que foron retidas
polo glute forman os ocos ou alvéolos, e o etanol evapórase

¿HAI AMIDÓN NOS ALIMENTOS?

O amidón é un hidrato de carbono presente en moitos alimentos de orixe vexetal pero

non debería estar presente nos alimentos de orixe animal xa que mentres que os vexetais
acumulan os hidratos de carbono en forma de amidón, os animais fano en forma de
glicóxeno. Nesta experiencia utilizaremos unha técnica moi sinxela que permite detectar
a presenza de amidón en distintos alimentos.

Para isto aproveitaremos a propiedade que ten de combinarse co iodo e formar un

complexo iodo-amidón que adquire unha cor violeta. No laboratorio emprégase como
reactivo o lugol pero pódese utilizar betadine que tamén contén iodo.

Necesitas
Pequenos pratos de vidro con diversos alimentos de orixe vexetal e animal, amidón,
lugol ou no seu lugar betadine.

Bota enriba do vidro que contén amidón unhas pingas de lugol ou betadine. ¿Que
observas? Fai o mesmo en cada un dos vidros que conteñen os alimentos como pataca,
etc... ¿Que observas?

¿Que sucedeu?

O amidón reacciona combinándose co iodo dando unha cor azul ou violácea. Preto dun
20% do amidón é amilosa, a cal é unha cadea de moléculas de glicosa enlazadas entre
si. A cadea ten forma de hélice como un resorte. O interior da hélice é do tamaño
preciso para aceptar o iodo e formar o complexo azul característico
Suponse que debe dar cor violeta.
Pódese empregar esta experiencia para detectar fraudes alimentaria s. Hai veces que os
fabricantes de friames e queixos engaden aos seus produtos, sen aparecer na súa
composición, amidón (así venden amidón a prezo de xamón).

Compróbao ti mesmo.

OBSERVACIÓN DE CÉLULAS DA EPIDERME DE CEBOLA

DESNATURALIZANDO AS PROTEÍNAS DO OVO

Ao fritir ou cocer un ovo a súa clara coagúlase. A calor fai que cambie a súa
consistencia e a súa cor de maneira irreversible. A consistencia da clara pasa de líquida
a sólida e adquire unha cor branca.

¿Que sucedeu?

A causa é a calor que cambia a configuración ou estrutura das proteínas, A complexa

configuración dunha proteína é moi delicada; pode modificarse por axentes químicos
(alcohol, sal, ácidos, acetona, etc..) ou por medios físicos (aumento da temperatura). A
este cambio chámaselle "desnaturalización". Neste caso as cadeas de proteínas da clara
de ovo atópanse enroladas adoptando unha forma esférica, como proteínas globulares
que son, a calor fai que as cadeas se desenrolen
Podes probar utilizando sal de cociña, alcohol ou acetona e comprobar se a clara de ovo
produce ou non a mesma resposta que ao sometelo a calor.
QUE PASA SE ENGADO LIMÓN OU VINAGRE AO
LEITE?

Ao engadir limón ou vinagre ao leite cambia a súa consistencia de maneira irreversible

coagulándose.

Que sucedeu?

De forma similar ao que sucedeu co ovo, o ácido presente no vinagre (ácido acético) ou
no limón (ácido cítrico) é quen de producir a desnaturalización da proteína do leite
denominada caseína.

A caseína, proteína contida no leite, precipita nun medio acedo; polo que bastan unhas
pingas de mollo de limón para cortar o leite.. O leite, ademais de coagularse por medio
dun ácido, tamén o fai por calor (flans e natillas) e a carne, pola súa banda, encolle ao
cocela polo colapso da estrutura do coláxeno. Os pezuños e ósos animais (formados
principalmente pola proteína cha mada coláxeno) disólvense por quecemento con álcalis
para formar a cola. Todos estes fenómenos resultan de cambios na configuración das
proteínas constituíntes.

OBSERVACIÓN DA LUZ POLARIZADA

qucontrar una temperatura en tre 25º y 30º para poder actuar dentro de la masa.
O ordenador ou o teléfono móbil emiten luz polarizada,é dicir, luz que vibra nun só
plano, a diferencia da luz normal, que vibra en varios planos.

Se colocamos diante dun ordenador ou móbil unha lente polarizadora, (poden servir
tamén unhas gafas de sol con cristais polarizados), observarás que nunha posición deixa
ver ao seu través pero se a xiramos 90 graos prodúcese a escuridade.

ELECTRICIDADE ESTÁTICA

Con esta experiencia podes observar as forzas de repulsión entre cargas eléctricas.

Se fregamos os globos inchados e os sacudimos enerxicamente no aire, ao acercalos á

cabeza conseguiremos poñer os pelos de punta.

¿Que sucedeu?

É un efecto electrostático moi común que pode explicarse tendo en conta que a materia
contén cargas positivas (protóns) e negativas (electróns). En condicións habituais, o
número de cargas positivas e negativas na materia é equilibrado.
Ao fregar os corpos, arríncase electróns dun corpo e pasan a outro polo que o primeiro
queda cargado positivamente e o segundo negativamente.

Se os corpos son malos condutores da electricidade, como ocorre co cabelo, as cargas

non poden repartirse nin viaxar rapidamente polo material polo que queda localizada no
corpo un certo tempo, é o que se chama electricidade estática.

As cargas de igual signo repélense mentres que as de signo contrario se atraen. Ao

acercar o globo cargado electricamente ao cabelo, polarízanse as cargas deste situándose
cara ao globo as de signo contrario polo que o cabelo e o globo se atraen.

Estes fenómenos obsérvanse moito peor en días de tronada nos que o aire se atopa
ionizado e é mellor condutor de electricidade.
IES ÁLVARO CUNQUEIRO
VIGO. NOVEMBRO 2010