Anda di halaman 1dari 14

A.

Kapitalisme dan Kekuasaan Bangsa Barat di Asia Tenggara


Zaman kuno hingga sekarang daerah Asia tengggara merupakan daerah yang penuh gejolak. Baik
berupa perebutan kekuasan, perang saudara, serta perlawanan terhadap koloni.
1. Prancis
Salah satu dari bangsa baat yang berhasil menanamkan kekuasaan di Asia Tenggara adalah
Prancis. a n t a r ab a n g s ab a r a tya n gb er h a s i lmen a n a mk a nk ek u a s a a n n yadi
As i aTen g g a r ak h u s u s n yadiVi et n a ma da l a hb a n g s aPr a n c i s .Ket i k adi
k er a j a a nAn n a m,b a i kAn n a mUt a r adib a wa hk ek u a s a a ndi n a s t iLe-Lo i
ma u p u nAn n a m Sel a t a ndib a wa hp emer i n t a h a ndi n a s t iNg u yen -Ho a n g
p a da t a h u n 1 773-1 802 mu l a i t er j a di k ek a c a u a n t er u t a ma a da n ya
p emb er o n t a k a n Ta y-So n t a h u n 1 773.Pemb er o n t a k Ta y-s o n di p i mp i n
o l eh t i g a b er s a u da r a ya n g ma s i n g -ma s i n g b er n a ma Ng u yen Va n
Nh a c , Ng u yen Va n Lu da n Ng u yen Va n Hu e.Ber k a tp en di di k a n da n
b a n t u a n a t a u p er a n t a r a a n Pi g n ea u de Ba h a i n e,Ng u yen -An h da p a t
b ek er j a s a ma den g a n Per a n c i s ,s eh i n g g a t er j a dip er j a n j i a n a n t a r a
Ng u yen -An h den g a n Per a n c i s .I s ip er j a n j i a n t er s eb u t s ec a r a g a r i s
b es a ra da l a h :Per a n c i sb er s edi amemb er ib a n t u a nk a p a l -k a p a lp er a n g ,
t en t a r ada np a s u k a nden g a ns ya r a tp u l a uCo n do r eda nTel u kTo u r a n e
di s er a h k a nk ep a daPer a n c i s .
Ta h a p p en a k l u k a n b er i k u t n ya a da l a h p en a k l u k a n ya n g di l a k u k a n
s et el a hp er a n c i sk u a tk emb a l i .TuDu cmemi n t ab a n t u a nCi n ada ni n i
di a n g g a p mel a n g g a r p er j a n j i a n .Ti mb u l a h p er a n g p a da t a h u n 1 883,
Per a n c i s men a n g da n p er j a n j i a n h u e di t a n da t a n g a n i 1 883 di ma n a
di t en t u k a nb a h waVi et n a m men g a k u il i n du n g a nPer a n c i sa t a sVi et n a m.
Pa da t a h u n 1 887 Per a n c i smen g a n g g a p Vi et n a m mi l i k n ya da n p a da
t a h u n 1 893 Per a n c i s mer eb u t La o s .Da n s el u r u h I n do Ci n a j a t u h
k et a n g a nPer a n c i s .
2.Po r t u g i s
Pemi mp i n k ek u a s a a n Po r t u g i s a da l a h Fr a n c i s c o DeAl mei da ,
b er h a s i lmen g u a s a i p er da n g a n g a n -p er da g a n g a n di p a n t a i Ma l a b a r .
Tet a p i i a men o l a k mel u a s k a n ek s p a n s i n ya k e Ma l a k a .
Kemu di a n di t er u s k a n o l eh Al f o n s o d‟Al b u q u er q u e. I a j u g a
men a k l u k a n Go a ( 1 51 0) , Ma l a k a ( 1 51 1 ) . Ti n da k a n i n imer u p a k a n
s t r a t eg i Po r t u g i s ya n g p en t i n g di As i a Ten g g a r a . Da r i Ma l a k a
Po r t u g i s , men g i r i mk a n du t a n ya k e Mya n ma r da n Si a m.Kemu di a n
da r iMya n ma rj u g ai amen g i r i mk a nAn g k a t a nBer s en j a t ak eMa l u k udi
b a wa h An t o n i o d” Ab r eu ( 1 51 2) . Seb et u l n ya Po r t u g i s t el a h
men da p a t k a nh u b u n g a n da g a n gya n gmen g u n t u n g k a nden g a n Ter n a t e,
Ti do r e, da n Ha l ma h er a . Mer ek a mel a k s a n a k a n p o l i t i k
MONOPOLI PERDAGANGAN, s eh i n g g a t i mb u l p er l a wa n a n
da r ip en g u a s a s et emp a t .Per s el i s i h a n a n t a r a Po r t u g i s da n
Ter n a t e men yeb a b k a n t i mb u l n ya p er a n g a n t a r a k edu a n ya p a da
t a h u n1 570-1 575.
3.Sp a n yo l
Or a n g Sp a n yo l p er t a ma men emu k a n Fi l i p i n a a da l a h
Fer di n a d de Ma g el h a en sda l a m r a n g k a p er j a l a n a n k el i l i n g du n i a
( 1 51 9-1 521 ) .I ab er a n g k a tp a da t a h u n 1 51 9. Ma g el h a en s a da l a h
s eo r a n g Po r t u g i s ya n g b er a da da l a m di n a sSp a n yo l . Da l a m
p er j a l a n a n n ya i t u , i a s a mp a i di Ceb u ( 1 521 ) . Di s a n a i a
t er l i b a tda l a m p er s el i s i h a n den g a n p en du du k a s l i k a r en a i k u t
c a mp u r t a n g a n da l a m p er t i k a i a n i n t er n di Ceb u ,n a mu n i a
t er b u n u h .
Tu j u a np en j el a j a h a nSp a n yo ldiFi l i p i n a :
a .I n g i nmen g u a s a ip er da g a n g a nr emp a h -r emp a h
b .I n g i n men g a da k a n h u b u n g a n den g a n Ci n a da n Jep a n g
da l a m r a n g k amen j a l i nh u b u n g a nda g a n gya n gl eb i hl u a s .
c .Men yeb a r k a na g a maNa s r a n i
Da r it u j u a nt er s eb u th a n yat u j u a nya n g k et i g aya n gda p a tdi c a p a i ,h a l
i n idi s eb a b k a no l ehh a l -h a lb er i k u t :
a .Fi l i p i n a t i da k men g h a s i l k a n r emp a h -r emp a h , h a n ya men j a di
Ba n da r t r a n s i t o . Sp a n yo l b er u s a h a u n t u k men u t u p i
k ek u r a n g a n i n i den g a nmen c o b a men g ek s p l o i t a s i ema s da n
t er n ya t a k a wa s a n i n i j u g a t i da k men g h s i l k a n ema s ,
a k h i r n ya Sp a n yo l b er u s a h a men i n g k a t k a n p o s i s iMa n i l as eb a g a i
Ba n da r t r a n s i t o ya n g p en t i n g di As i a Ten g g a r a . Na mu n
k et i k a I n g g r i s memb a n g u n Ho n g k o n g ( 1 842) k edu du k a n
Ma n i l a s eb a g a iBa n da rt r a n s i t oj a t u h .
b .Up a yaSp a n yo lu n t u kmen j a l i nh u b u n g a nda g a n gden g a nJep a n gda n
Ci n ag a g a lk a r en ak edu a n yamen j a l a n k a ni s o l a s i .
c .Tu j u a n ya n g k et i g a i n i ya n g t er c a p a i .Pen yeb a r a na g a ma
Ka t o l i k di Fi l i p i n a p a l i n g b er h a s i l di b a n di n g k a n den g a n
p en yeb a r a n a g a ma k a t o l i k di b a g i a n As i a Ten g g a r a l a i n n ya .
Mu n g k i ndi s eb a b k a n p en yeb a r a n a g a maI s l a mdiFi l i p i n as eb el a h
Ut a r a b el u m mel u a s . Ben ya k di a n t a r a p en du du k a s l imen g a n u t
a n i mi s meda ndi n a mi s me.
4.I n g g r i s
Per h a t i a n i n g g r i s a t a sAs i a Ten g g a r a Di mu l a i k et i k ap a da
t a h u n 1 579p en j el a j a h a n F. Dr a k e s i n g g a h di Ter n a t e.Pa da
t a h u n 1 609I n g g r i s men di r i k a n p o s p er da g a n g a n diSu k a da n a
( Ka l i ma n t a n ) , 1 61 3 b er da g a n g den g a n Ma k a s s a r da n p a da t a h u n
1 61 4j u g amen di r i k a nl o j idiJa k a r t a .Da l a m u s a h a p er da g a n g a n i t u
I n g g r i s men da p a t p er l a wa n a n k u a t da r iBel a n da , Bel a n da
t i da k s eg a n -s eg a n u n u k men g g u n a k a n k ek er a s a n u n t u k
men g u s i r i n g g r i s da r i da er a h As i aTen g g a r a .Pa da t a h u n 1 61 9
I n g g r i smen g a da k a n p er j a n j i a n p er da ma i a n den g a n Bel a n da ya n g
men en t u k a n b a h wa I n g g r i smen da p a t k a n k eb eb a s a n p er da g a n g a n ,
t et a p i b a n g s a Bel a n da di As i a t en g g a r a t i da k men g h o r ma t i
p er j a n j i a n i t u .
Pa da t a h u n 1 771 Su l t a n Keda h ( ya n g meg u a s a i Pen a n g )
b er h u b u n g a nden g a n Fr a n c i s Li g h t , ya n g b er s edi a men yer a h k a n
p u l a u Pen a n g k ep a da I n g g r i sden g a ns ya r a tI n g g r i smel i n du n g i
Keda ht er h a da pa n c a ma nSu l t a nSel a n g o r .Pa da wa k t u i t u I n g g r i s
t i da k memp er h a t i k a n t a wa r a n i t u k a r en a b el u m mer a s a k a n
k eg u n a a n n ya . Tet a p i p a da t a h u n 1 785 I n g g r i s men er i ma
t a wa r a n i t u da n men g a da k a n p er j a n j i a nden g a n Keda h ya n g
p a dawa k t ui t u ya n g men g a n c a m k es el a ma t a n n ya a da l a h Si a m
ya n g men u n t u t Keda h da n Per a k . Da l a m p er j a n j i a ni t ut a h u n
1 785di t et a p k a n:Keda hmemb er i k a np en a n gk ep a daI n g g r i s .
Pen g u a s a a nSi n g a p u r ao l ehI n g g r i smen i mb u l k a np r o t esBel a n da ,
I n g r i st i da k memb en a r k a n Bel a n da den g a n men ya t a k a n b a h wa
k ep u t u s a n p en g u a s a a n Si n g a p u r a a da l a h i z i n Su l t a n Jo h o r da n i a
b er h a k a t a s i t u .Per b eda a n p en da p a t k emu di a n di s el es a i k a n
mel a l u i Tr ea t y o f Lo n do n ya n g men et a p k a n :ma l a k a da n
Si n g a p u r adi s er a h k a nk ep a daI n g g r i s ,I n g g r i s men yer a h k a nBen g k u l u
( di du du k is ej a k 1 684) .Bel a n da t i da k a k a n b er h u b u n g a n den g a n
r a j a -r a j a Ma l a ya , demi k i a n j u g a h a l n ya I n g g r i s di s eb el a h
s el a t a n Si n g a p u r a . Su l t a n Jo h o r ( Su l t a n Hu s en ) men yer a h k a n
Si n g a p u r a .Da er a hl a i n n yaa da l a hda er a h Per a k ,Pen a n g ,Ma l a k a ,da n
Si n g a p u r a di s eb u t s eb a g a i St r a i t s s et t l emen t s ,ya n g b er da u l a t
di s a n a a da l a h EI C.Pa da t a h u n1 867 St r a i t sSet t l emen t s i n i
di j a di k a n “ Cr o wn c o l o n y” .Si a p a p u n ya n g l a h i r di s a n a a da l a h
wa r g an eg a r aI n g g r i s ,da ni n i l a hk ek u a s a a nI n g g r i sdiMa l a ys i ada n
Si n g a p u r a .
5.Bel a n da
Ta h u n 1 596 di b a wa h p i mp i n a n Co r n el i s de Ho u t ma n ,
p a r a p eda g a n g b a n g s a Bel a n da t i b a di Ba n t en ( I n do n es i a ) . Da r i
b a n da rBa n t enp el a u tBel a n damel a n j u t k a np el a ya r a n n ya k e a r a h
t i mu r da n mer ek a k emb a l iden g a nmemb a war emp a h -r emp a hda l a m
j u ml a hya n gc u k u pb a n ya k .Bel a n da s ema k i n r a ma i da t a n g k e
I n do n es i a ,k ea da a n s ep er t i i n i t el a h men yeb a b k a n t i mb u l n ya
p er s a i n g a n di a n t a r a p a r a p eda g a n g s en di r i . Pemer i n t a h Bel a n da
memb en t u k b a da n u s a h a a t a u k o n g s i da g a n g ya n g di b er i n a ma
Ver een i g de Oo s t I n di c h e Co mp a g n i e( VOC) ya i t u p er s ek u t u a n
da g a n gh i n di at i mu r .
Di I n do n es i a a wa l ma s u k n ya Ka p i t a l i s me a t a u p er da g a n g a n
Ka p i t a l i s t i kp a daa b a d k e-1 7 ya n gdi b a wao l ehp er u s a h a a nda g a n g
Bel a n daya i t uVOC.Ma s u k n yaKa p i t a lmen g a mb i lp o l aya n gb er a g a m
ya i t u mel a l u ip en a k l u k a n a t a sp en g u a s a l o k a l ,a l i a n s ip o l i t i k da n
p en g a t u r a n f i n a n s i a l da n p ema k s a a n t er h a da p p en g u a s a l o k a l a t a s
k et er s edi a a nh a s i lb u mimel a l u imo n o p o l i .
Keda t a n g a n VOCj u s t r ub a n ya kmen g a do p s ig a yap r o du k s iya n g
s u da h a da . Sel a i n memp er k en a l k a n p er t a n i a n ya n g ef es i en da n
memb u k a l a h a n s ec a r a b es a r -b es a r a n , VOC j u g a mema k a i g a ya
p en g u a s a l o k a l ya i t u mewa j i b k a n r a k ya t u n t u k men yer a h k a n 20%
l a h a n n ya .
Pa s c a b a n g k r u t n ya VOC p a da t a h u n 1 800 ya n g k emu di a n
di g a n t i k a no l ehBel a n da ,s i s t emp r o du k s ip er t a n i a ns ema k i nmen i n g k a t ,
p a dama s ai n iKa p i t a lden g a ns k a l ab es a rn ya r i ss ep en u h n yadi b a wa h
k o n t r o ln eg a r aKo l o n i a l .
Pen g u a s a a nBel a n dadiI n do n es i amemb er i k a na k i b a tya n gb u r u k
b a g ir a k ya tI n do n es i adi ma n ar a k ya tdi b u a ts en g s a r a ,h a n yao r a n g
o r a n gt er t en t uya n gda p a tb er s ek o l a hs er t ak emi s k i n a nmer a j a l el a .
Kek u a s a a nb a n g s ab a r a tdia s i at en g g a r a :
I n g g r i s( mya n ma r , ma l a ys i a , s i n g a p u r a , da nb r u n eida r u s s a l a m)
Pr a n c i s( v i et n a m, l a o s , da nk a mb o j a )
Sp a n yo lda na mer i k as er i k a t( f i l i p i n a )
Bel a n da( i n do n es i a )
Sa t u -s a t u n ya n eg a r a dia s i a t en g g a r a ya n g t i da k di j a j a h ya i t u
thailand
B.Ek s p l o i t a s ida np en der i t a a ndia s i at en g g a r a
As i aTen g g a r amer u p a k a ns a l a hs a t uk a wa s a nb a g i a nya n gt er da p a tdi
b en u aAs i a .Da l a m s ej a r a h n ya , n eg a r a -n eg a r ak a wa s a nAs i aTen g g a r ai n i
mer u p a k a n da er a h k o l o n i b a n g s a Ba r a t p a da ma s a i mp er i a l i s me da n
k o l o n i a l i s me.Ba n g s aBa r a tmel i h a tk a wa s a ni n is eb a g a il o k a s is t r a t eg i s
b er l a n g s u n g n ya p er da g a n g a n i n t er n a s i o n a lda n j u g a k a ya a k a n r emp a h
r emp a h ,ema s ,k a p a sdib eb er a p awi l a ya ht er t en t u .Ka r en ak ek a ya a n n ya
t er s eb u t ,b er b o n do n g -b o n do n g mer ek a men da t a n g ik a wa s a nAs i a Ten g g a r a ,
s a l i n g b er s a i n g u n t u k da p a t men j a di k a n n ya da er a h k o l o n i . Mi s a l n ya
s a j a I n do n es i a ya n gs ec a r ab er g i l i r di du du k io l eh b a n g s aPo r t u g i s , Bel a n da ,
I n g g r i s ,da n b a h k a nj u g aJep a n g .Ter da p a tj u g ab a n g s aI n g g r i sya n gs u k s es
men du du k iSi n g a p u r a ,Br u n ei ,Ma l a ys i a , s er t aFi l i p i n ao l ehSp a n yo l .Sa t u
h a lk h u s u sya n gp er l udi i n g a tda l a ms ej a r a hk o l o n i a l i s mediAs i a Ten g g a r a ,
Th a i l a n d a da l a hs a t u -s a t u n yak a wa s a nya n gt i da k p er n a hdi j a j a ho l eh
b a n g s a a p a p u n . Sel a ma 1 500-a n da n 1 600-a n o r a n g Er o p a ma mp u
men g o n t r o l p er da g a n g a n i n t er n a s i o n a l di As i a , s eh i n g g a men g a l i h k a n
k eu n t u n g a n da r i p er da g a n g a n i n i k e Er o p a .Ak i b a t n ya , o r a n g -o r a n g
Er o p a men j a dil eb i hk u a ts emen t a r ak er a j a a nAs i ada nk er a j a a nmen j a di
l ema h .
er o p a b er a da da l a m p o s i s i u n t u k memb a n g u n o t o r i t a s mer ek a a t a s s eb a
gian
b es a r As i a , k h u s u s n ya a n a k b en u a As i at en g g a r a .Ko l o n i a l i s meEn a mn eg a
r a:
Po r t u g a l,Sp a n yo l ,Bel a n da,I n g g r i s ,Per a n c i s,da nAmer i k aSer i k a t,
memi l i k ik o l o n idiAs i a Ten g g a r a . Ek s p l o i t a s iya n g t er j a didia s i a
t en g g a r ab er da mp a kb u r u kt er h a da pk eh i du p a nr a k ya ta s i at en g g a r ai t u
s en di r i .Mi s a l n ya s a j a s u mb erda ya a l a m ya n g t er k u r a sh a b i s , k ema t i a n
di ma n a -ma n a , da nb a n ya ko r gya n gs en g s a r a , da nk eb eb a s a nr a k ya tya n gdi
a mb i l .
C.Ger a k a nn a s i o n a l i s meda nu s a h ap emb eb a s a ndi r ida r ip en j a j a h a n
Sec a r a et i mo l o g i s n a s i o n a l i s me b i a s di def i n i s i k a n men j a di du a
p en g er t i a n .
Per t a ma ,Na s i o n a l i s me( l a ma )a da l a hf a h a m k eb a n g s a a nya n gb er da s a r k a n
k ep a dak ej a ya a nma s al a mp a u .Kedu a ,n a s i o n a l i s me( mo der n )a da l a hf a h a m
k eb a n g s a a n ya n g men o l a k p en j a j a h a n u n t u k memb en t u k Neg a r a ya n g
b er s a t ub er da u l a tda ndemo k r a s i .Pen g er t i a np er t a mab er a l k ub a g iNeg a r a
-n eg a r aEr o p ada nNeg a r a -n eg a r amer dek a .Mer a kmer a s as eb a g a ib a n g s a
ya n g s u p er i o r ya n g mel a h i r k a n k es o mb o n g a n da n p a da g i l i r a n n ya
men i mb u l k a n i mp r ea l i s me. Seda n g k a n p en g er t i a n k edu a b er l a k u b a g i
Neg a r a -n eg a r aya n gp er n a hmen g a l a mima s ap en j a j a h a n .Den g a np er k a t a a n
l a i n ,n a s i o n a l i s mel a h i ra t a umer u p a k a mr ea k s it er h a da pi mp r ea l i s me.
Fa k t o r -f a k t o rPemb en t u kNa s i o n a l i s meFa c t o r -f a k t o rya n gmemb en t u k
n a s i o n a l i s mea da l a hf a c t o ro b j ek t i fda nf a c t o rs u b j ek t i f .Ya n gt er ma s u k
f a c t o r o b j ek t i f a da l a h b a h a s a ,wa r n a k u l i t ,k eb u da ya a n ,a da t ,a g a ma ,
wi l a ya h ,k ewa r g a n eg a r a a n da n r a s .Seda n g k a n f a c t o r s u b j ek t i f da r i
n a s i o n a l i s me a da l a h c i t a -c i t a ,s ema n g a t da n k ei n g i n a n da l a m a r t i a n
t i mb u l n yar a s ak es a da r a nn a s i o n a lp a dab a n g s ai t us es u a iden g a nt u j u a n
u t a ma n yaa da l a ht er wu j u dn yaNeg a r an a s i o n a l .
As p ek -a s p ekNa s i o n a l i s me:
a .As p ek p o l i t i k a n t ip en j a j a h a nmemp er j u a n g k a nk emer dek a a n ,da n
memb a n g u nk ej a ya a nb a r u .
b .As p ekek o n o mimen en t a n gek s p l o i t a s iek o n o mia s i n gda nmen eg a k k a n
ek o n o min a s i o n a lu a n t u kmen c a p ik es ej a h t a r a a n .
c .As p ekc u l t u r a lmen en t a n gp en g a r u hk eb u da ya a na s i n gya n gn eg a t i v e
da nmen eg a k k a nk ep r i b a di a nn a s i o n a l .
Na s i o n a l i s me diAs i a t en g g a r a mer u p a k a n f a h a m ya n g men c er mi n k a n
k eb a n g u n a n b a n g s a -b a n g s a As i a t en g g a r a s eb a g a i r ea k s i t er h a da p
i mp er i a l i s me b a r a t . Ger a k a n n a s i o n a l i s me di As i a Ten g g a r a s a n g a t
di p en g a r u h io l ehk o n di s it i a pNeg a r ak a r en aa k a rb u da yada np r o s esya n g
b er b eda ,s eh i n g g ag er a k a nt er s eb u tmemp u n ya ik eu n i k a nma s i n g -ma s i n g .
1 .Fi l i p i n a
Na s i o n a l i s mediFi l i p i n aTa h u n1 571ma n i l aj a t u hk et a n g a nSp a n yo lda n
mu l a i l a hp en j a j a h a nSp a n yo ldiFi l i p i n as a mp a it a h u n1 898.
Fa k t o r -f a k t o rya n gmemp en g a r u h ig er a k a nn a s i o n a l i s mediFi l i p i n aa da l a h :
Fa k t o ri n t er n :
a .mu n c u l n yak a u m t er p el a j a rya n gb er p en di di k a nb a r a ts eh i n g g amer ek a
mmi l i k ik es a da r a nn a s i o n a lda nb er u s a h amen g emb a n g k a n n ya .
b .Ka r en ap er l a k u a nya n gl eb i ht i da ka di lt er h a da pk eh i du p a nb a n g s a
Fi l i p i n ab a i kda l a mb i da n gp o l i t i k ,ek o n o mi , s o c i a l ,p o l i t i k
Fa k t o rEk s t er n :
a .Pemb u k a a nTer u s a nSu ez1 869s eh i n g g amemp er l u a sa r u si n f o r ma s ida n
p en g a r u hb a r a tma s u kk et i mu t9Fi l i p i n a )t er u t a maf a h a m-f a h a mPer a n c i s
ya n gmo der ns ep er t if a h a mn a s i o n a l i s me.
b .Rev o l u s iI n du s t r iI I ,den g a n di t emu k a n n ya k a p a lt r a n s p o r t a s ida n
t el ep o n ,k a p a la p i ,k er et aa p imemp er l u a sda yah u b u n g a nda nk o mu n i k a s i
s a a a ti t u ,t er ma s u kFi l i p i n a .
c .Pen g a r u hJep a n g
d.Pen g a r u hr ev o l u s iCi n a ,t u r k imu da .
GERAKAN–GERAKANYANGBERLANGSUNGSAMPAITAHUN1 872
Pa dama s ai n ig er a k a n n yab er u p ap er l a wa n a n -p er l a wa n a ns ec a r al o c a l
di t emp a t -t emp a tt er t en t ut i mb u l n yap er l a wa n a ni n idi s eb b k a nk a r en aa da
p er l a k u a nya n gt i da ka di lya n gdi a l a mio l ehb er b a g a il a p i s a nma s ya r a k a t
s ep er t ik a u m p et a n iya n gdi k u a s a it a n a h n ya ,k a u m g er ej ada np eg a wa i
ya n g g a j i n ya k ec i l .To k o h a g a ma p u nmer a s a t i da k di p er l a k u k a na di l
k a r en ap en g u a s a a no l ehg o l o n g a np en det a -p en det as eh i n g g ao r a n g -o r a n a g
Fi l i p i n as ep er t it i da k p u n yah a k .Men g h a da p ik ek a c a u a ni t up en det a
p en det a da r i Do mi n i c a n men g g u n a k a n k es emp a t a n u n t u k p en u mp a s a n
s a i n g a n n ya .Ada t i g a p en det a ya n g t i da k di s u k a io l eh Do mi c a n ,ya i t u
Ja c i n t oZa mo r a ,Jo s eBu r g o sda nMa r i a n oCo mes ,ya n gs emu a n yadi j a t u h i
h u k i u ma nma t i .Ak i b a tda r it i n da k a ni t uk eb en c i a nr a k ya tl eb i hda l a m,
ma k a k a u m t er p el a j a r ya n g di p i mp i n o l eh Jo s e Ri z a l mel a k u k a n
g er a k a n n ya .
GERAKANYANGBERLANGSUNGANTARTAHUN1 872-1 896
Ter b u n u h n yat i g ap en det adia t a smel u a s n yar a s ak eb en c i a nr a k ya t
Fi l i p i n a .Sema n g a ta n t iSp a n yo lda nda nc i t a -c i t amen b eb a s k a ndi r ida r i
p en j a j a h a ns ema k i nk u a t .Pa dama s ai n imu n c u l a hs eo r a n gp emi mp i nmu da
Jo s eRi z a l .I at er k en a ls eo r a n gt o k o hn a s i o n a lya n gmu da .Di s a mp i n gi t u
t er k en a lj u g as eb a g a is eo r a n gdo k t erl u l u s a nSt .Th o mes ,f i l s u f ,s a s t r a wa n
p u j a n g g a ,a h l ih o k u m da ns en i ma n .Up a yaya n gdi l a k u k a n n yaa n t a r al a i n
men di r i k a n g er a k a n p r o p a g a n da u n t u k men a n a mk a n p er s a ma a n h a k di
k a l a n g a n b a n g s a Fi l i p i n a den g a n Sp a n yo l s er t a men u n t u t k eb eb a s a n
b er b i c a r a ,r a p a tda nb er k u mp u lu n t u kmen g el u a r k a np en da p a tb a i ks ec a r a
l i s a nma u p u nt u l i s a n .Ca r ap er j u a n g a nya n gdi t emp u h n yaa da l a hmen o l ek
c a r a -c a r a r a di k a l ,men g u t a ma k a n c a r a p er s u a s i v e u n t u k memb i n a da n
men ya da r k a n b a n g a s a Fi l i p i n a ya n g di l a k u k a n mel a l u i t u l i s a n .Sel a i n
ma j a l a hj u g adu ab u a hn o v elya n gi s i n yamen g ec a mp p emer i n t a h a ns p a n yo l
da nt i n da k a nk a u m Ger ej a .No v elp er t a ma n yai a l a h“ n o l iMe Ta n g er e”
t a h u n1 887da nn o v elk edu a n yai a l a h“ ElFi l i b u s t er i s m”ya n gt er b i tt a h u n
1 891 .Kedu an o v elt er s eb u tdi l a r a n gb er eda r .Ta h u n1 982 i amen di r i k a n
g er a k a nLi g aFi l i p i n a ,s eb u a ho r g a n i s a s iu n t u kmema j u k a nb a n g s aFi l i p i n a ,
t a p ik emu di a ng er a k a ni n idi l a r a n gs eh i n g g ai a p u ndi t a n g k a pda ndi b u a n g
k eMi n da n a u .
Ta h u n1 91 9Fi l i p i n amen u n t u tk emer dek a a np en u h ,t u n t u t a ni n idi j a wa b
Amer i k a den g a ndi di r i k a n n ya Wo r d Fo r b esCo mi s s i o n ,p a da t a h u n1 922
mi s ii n imen ya t a k a nl a p o r a n n ya b a h wa Fi l i p i n a b el u m s a a t n ya mer dek a
ma k ah a li n ih a r u sdi t a n g g u h k a n ,n a mu nAmer i k amemb i mb i n gFi l i p i n au n t u k
men u j uk ea r a hk emer dek a a n .Ta h u n1 934 Amer i k amen g el u a r k a nu n da n g
u n da n gya n gdi k en a lden g a nTh eTya i n g sMcDu f f i eAc t .Ya n gi s i s n ya
b a h wa Amer i c a a k a n memb er i k a n s t a t u s Co mmo n wea l t h k ep a l a b a n g s a
Fi l i p i n a .Da ni n ib a r udi wu j u dk a n4 Ju l it a h u n1 936 den g a np en eg a s a n
b a h wa Co mmo n wea l t h i n imer u p a k a n b en t u k ma s a p er a l i a n da r is i t u a s i
p en j a j a h a nk es i t u a s ik emer dek a a np en u h .Sep u l u ht a h u nk emu di a nt a n g g a l
4 Ju l i1 946 Fi l i p i n adi b er ik emer dek a a no l ehAmer i k aya n gma n ah a r i
i t us a maden g a nk emer dek a a nAmer i k a .
2.Vi et n a m
Per i o de t a h u n1 91 3-1 91 7 Ger a k a nn a s i o n a i s me Vi et n a m a da l a h k u a n g
Ph u cHo i /p a r t a iRes t o r a s iVi et n a m/p a r t a ip emu l i h a nVi et n a mdi di r i k a n
p a dat a h u n1 91 3.t o k o h n yaa n t a r al a i n :Ph a nPo iCa u ,da nPh a nTr i n h .
Tu j u a n n ya :Men c i p t a k a n Vi et n a m ya n g mo der n Men i r u k ema j u a n ya n g
t el a h di c a p a i Jep a n g , da l a m men c a p a i t u j u a n n ya mer ek a i n g i n
memb eb a s k a ndi r iden g a nj a l a nk ek er a s a nda nu n t u k i t umi n t ab a n t u a n
Jep a n g .Seda n g k a n da l a m men c i p t a k a n Vi et n a m ya n g mo der n mer ek a
di p en g a r u h if a h a m mo der nda r iRev o l u s iPr a n c i s .Mer ek amen g er t ib et u l
s l o g a nLi b er t e,Eg a l i t e da nFr a t er n i t e.Di s a mp i n g i t ub a n ya k memb a c a
t u i s a n -t u l i s a n Ro u s s ea u , Mo s t es q i ea u , da n Vo l t a i r e. Ka u m n a s i o n a l i s
Vi et n a m s a da rb a h wa k o n di s iVi et n a m s a n g a tj a u h da r ii de-i de/ f a h a m
mo der n .Ger a k a ni n ig a g a lk a r en as a n g a tr a di k a l .Pemi mp i n n yadi t a n g k a p .
Per i o det a h u n1 91 7-1 930 Per g er a k a np a dap er i o dek edu ai n is eg er a
t a kl a n g s u n gdi p en g a r u h io l ehPer a n gDu n i aIdiEr o p a .Ket i k ap er a n g
mu l a ip ec a h p emer i n t a h Pr a n c i smer ek r u t1 00. 000 o r a n g Vi et n a m ya n g
di j a di k a np r a j u r i tdiEr o p a .Pa r ap r a j u r i tya n gs el a ma t ,k et i k ak emb a l i
k eVi et n a mmen j a dip en g emb a n gf a h a mmo der nya n gmer ek as a k s i k a nda n
t er i mada r iBa r a t ,s eh i n g g amer ek ab a n ya kmen g a n j u r k a np en di r i a np a r t a i
p o l i t i kdiVi et n a m.
Vi et n a mda nk emu di a nmel a k s a n a k a ndu ah a lp emb a n g u n a nb a n g s au n t u k
men c a p a i k o mu n i s me, ya i t u : I a memb o l eh k a n t er b en t u k n ya Neg a r a
demo k r a s i( Neg a r a demo k r a s it et a p idi da l a mn ya t er da p a t o r a n g -a r a n g
k a ya ya n g b er s i f a t b o r j u i s ) .I a a k a n mel a k s a n a k a n r ev o l u s iPr o l et a r
a r t i n yaNeg a r ai t udi k u a s a io l ehk a u m b u r u h .Pr o g r a m p a r t a ik o mu n i si n i
b a n ya kmen a r i kp er h a t i a nr a k ya t .
Da r it a h u n1 932-1 940g er a k a nn a s i o n a l i smen g a da k a np er l a wa n a nt er h a da p
p en j a j a hwa l a u p u ng er a k a nn a s i o n a l i st el a hh a mp i rt i a da .Ka u mn a s i o n a l i s ,
k o mu n i s ,a g a mamer a s ak ec ewaden g a np er l a wa n a ni n i .Semen t a r ai t ut a h u n
1 935 k a u m k o mu n i sdi s el u r u h du n i a men g i k u t is t r a t eg iya n g di g a r i s k a n
o l ehKo mi n t er n( I n t er n a s i o n a l )da l a mp er k u mp u l a ndiMa c a o( Ci n a )t a h u n
1 935. p er k u mp u l a n di Ma c a o t er s eb u t men ya t a k a n : k a u m k o mu n i s
men g h en t i k a np er mu s u a h a nt er h a da pk a u mk o l o n i a l i s ,ma l a ha k a nmemb en t u k
k er j a s a ma .Per n ya t a a nt er s eb u tk a r en a mer ek a men g h a da p imu s u h b es a r
ya i t uk a u m Fa s i s .Ka u m a t a ug o l o n g a nFa s i sa da l a h:Na z i s me,Fa s i s me,
Mi l i t er i s me Jep a n g .Men u r u t k a u m k o mu n i s t i da k l a g ik a u m p en j a j a h
s eb a g a il a wa n . ,p a dat a h u n1 936diVi et n a mt er b en t u kb a r i s a nr a k ya tya n g
t er di r ida r ir a k ya ta t a uk a u m s o s i a l i s ,l i b er a lda nk o mu n i s .DiVi et n a m
p er t en t a n g a nden g a nPr a n c i st i da kr edamer ek amen u n t u tp emb a g i a nt a n a h .
Ta h u n1 940k a u mk o mu n i ss ek a l il a g imel a n c a r k a np emb er o n t a k a ndi b a wa h
p i mp i n a n Tr a n Ph a n Gi a u k a r en a g a g a l l a l u mer ek a mer u b a h t a k t i k
p er j u a n g a n n yaden g a nb er g er a kdi b a wa hdi b a wa ht a n a h( i l eg a l ) .
Ger a k a nn a s i o n a lya n ga dadiVi et n a mb a n ya kdi k en da l i k a nda r il u a r
n eg er idib a wa h p a r t a ik o mu n i sHo Ch iMi n h da r iCi n a .Un t u k l eb i h
men eg a s k a n t u j u a n n ya ya i t u k emer dek a a n Vi et n a m, Ho Ch i Mi n h
men ya t a k a n b a h wa t u j u a n p a r t a i k o mu n i s a da l a h l eb i h men g u t a ma k a n
k emer dek a a nb a n g s a di b a n di n g k a np er j u a n g a ni deo l o g y k o mu n i s .Ho Ch i
Mi n hda l a m p er l a wa n a ni n imel a k u k a ns a t uc a r aya n gs a s a r a nu t a ma n ya
mer eb u ts i mp a t ir a k ya tVi et n a mu n t u kmen da p a tdu k u n g a nya n gl u a sya i t u
den g a n men g a da k a n p emb a g i a n t a n a h .Set el a h p er a n g p a s i f i k b er a k h i r ,
Jep a n g men yer a h da n s ek u t u b el u m ma s u k ma k a Ho Ch i MI n h a k a n
memp r o k l a ma s i k a n k emer dek a a n s a a t t ej a di k ek o s o n g a n
p emer i n t a h a n (Va c u mOfPo wer ) .Seh i n g g at a n g g a l2Sep t emb er1 945Ho
Ch iMi n hmemp r o k l a ma s i k a nk emer dek a a nVi et n a m.
3.Mya n ma r
Fa c t o r p en do r o n g t i mb u l n ya Na s i o n a l i s me Mya n ma r Na s i o n a l i s me
Mya n ma rp a dau mu mn yat i mb u lk a r en ah a l -h a lb er i k u t :
a .Pa dah a k ek a t n yab a n g s aMya n ma r( b a r ut a h u n1 886men j a dij a j a h a n )
b el u m
p er n a hh i l a n gr a s ak eb a n g s a a n .Co l o n i a lI n g g r i sb el u m p er n a hs emp a t
men a n a mk a np en g a r u hs eda l a m-da l a mn yadiMya n ma r ,k a r en aMya n ma r
p a das a a ti t umen j a dib a g i a nda r iI n di a .
b .k emen a n g a n Jep a n g da l a m p er a n g Jep a n g – Ru s i a 1 905 ya n g
memp er k u a t
n a s i o n a l i s mediI n di a ,men i mb u l k a nj u g an a s i o n a l i s mediMya n ma r .
c .n a s i o n a l i s mediI n di amemp en g a r u h it i mb u n yan a s i o n a l i s mediMya n ma r .
d.p er u n da n g -u n da n g a n da l a m p er da ma i a n Ver s a i l l es di ma n Wi l s o n
memp er j u a n g k a nh a k -h a kmen en t u k a nn a s i bs en di r ib a g ib a n g s a -b a n g s a
ya n gb el u mmer dek a .
Ter b en t u k l a h diMya n ma rg er a k a n n a s i o n a l i s me p er t a ma p a da t a h u n
1 91 9 ya n gden g a nt er a n g -t er a n g a nmen en t a n gi n g g r i s .Ger a k a ni n ii a l a h
“ Th e Gen er a lCo u n c i lo fBu r mes e As s o c i a t i o n ”( g c b a ) .Pen g a r u h a g a ma
Bu dh adiMya n ma rs a n g a tmen da l a m .Ma s ya r a k a tMya n ma rt er s u s u na t a s
da s a r a g a ma Bu dh a ,p u s a t da r i t emp a t a da l a h b i c a r a da r i Po n g yi
( p en der a -p en det aBu dh a .
Kes a l a h a n c o l o n i a l I n g g r i s di Mya n ma r a da l a h b a h wa i n g g r i s
men g a b a i k a na g a maBu dh a .Ka r en ai t up en det a -p en det aa g a maBu dh adi
Mya n ma rs a n g a tt i da ks u k ap emer i n t a h a nI n g g r i sdiBi r ma .GCBAt er b u k t i
mer u p a k a ns u a t uk es a t u a nda r in a s i o n a l i s mediMya n ma r .
Mer ek a i n is a n g a tmemb en c it i n da k a n -t i n da k a nk o r u p da r iTh e o l d
l i n ep o l i t i c i a n s ,t er do r o n go l ehp er a s a a na n t ii n g g r i sda nt er p i k a tden g a n
j a n j i -j a n j i Jep a n g ,b a n ya k p emi mp i n p a r t a i Th a k i n i n i b ek er a j a s a ma
den g a nJep a n gs el a map en du du a k a nJep a n gdiMya n ma r .Tet a p ip en i n da s a n
r a k ya t Jep a n g t er a h a da p r a k ya t Mya n ma r memb u k a ma t a mer ek a da n
a k h i r n yap emu da -p emu diTh a k i ni n iden g a ndi a m-di a m memb en t u k“Th e
An t iFa s c i s t Peo p l es Fr eedo m Lea g u e “ ,p a da t a h u n 1 944.AFPFL
( o r g a n i s a s ip emb eb a s a na n t if a s i s )i n idi b a wa hp i mp i n a nTh a k i nAu n gSa n
da nTh a k i nTh a nTu n( p emi mp i nk o mu n i sdiMya n ma r ) .AFPFL di b a wa h
Au n g Sa n memb er o n t a k t er h a da p Jep a n g da n men g h a n t a mn ya ,h i n g g a
memp er mu da h I n g g r i s u n t u k men g a l a h k a n Jep a n g . Kemu di a n AFPFL
men u n t u tk emer dek a a np en u hda r iI n g g r i sden g a nk ek u a t a ns en j a t a .
BABI I I
PENUTUP
A. Kes i mp u l a n
Ba n g s a -b a n g s aya n gmen g h a da p ip en j a j a hya n gk o l o t( Sp a n yo l ,
Pr a n c i s ,da nBel a n da )t er b u k t il eb i hc ep a tmer dek a .Ba n g s aFi l i p i n a
men ya t a k a nk emer dek a a n n yap a dat a n g g a l1 2Ju n i1 898,t et a p it i da k
b er h a s i l men eg a k k a n da n memp er t a h a n k a n k emer dek a a n n ya i t u ,
s eh i n g g a a k h i r n ya k emb a l idi j a j a h b a n g s a Ba r a t .Ba n g s a I n do n es i a
b er h a s i lmen ya t a k a nk emer dek a a n n yap a dat a n g g a l1 7 Ag u s t u s1 945
da nb er h a s i lp u l amen eg a k k a nda nmemp er t a h a n k a nk emer dek a a n n ya ,
s eh i n g g a mer u p a k a n b a n g s a diAs i a Ten g g a r a ya n g p er t a ma k a l i
b er h a s i lmer eb u tk emer dek a a n n yada r ip en j a j a h .Ba n g s aya n gdi j a j a h
o l ehp en j a j a hya n gk o l o t ,t er n ya t as et el a hmer dek as u l i tb er k emb a n g
a k i b a twa r i s a np en j a j a h( I n do n es i a ,Vi et n a m,La o s ,Ka mb o j a ,Fi l i p i n a ) .
Seb a l i k n ya , b a n g s a ya n g di j a j a h o l eh p en j a j a h l i b er a l c ep a t
b er k emb a n g ( Si n g a p u r a ,Ma l a ys i a ) .Mya n ma r ,mes k i di j a j a h o l eh
p en j a j a hl i b er a l ,t a p ik a r en as el a l umel a wa np en j a j a h ,ma k as et el a h
mer dek aj u g as u l i tb er k emb a n g .
B. Sa r a n
Ber da s a r k a n k es i mp u l a n di a t a s ,ma k a s a r a n da r i k a mi t i m
p en u l i sya k n ik ep a dap a r ap emb a c aa r t i k eli n ip a dau mu mn ya ,da n
k h u s u s n yat er h a da pp a r ado s enda nma h a s i s wadi r ek o men da s i k a na g a r
memb er i k a n s a r a n da n k r i t i k ya n g memb a n g u n b a i k i t u t er h a da p
p en u l i s a n ,i s i ,ma u p u np emb a h a s a nya n g t er da p a tda l a m a r t i k eli n i .
Sa r a nda nk r i t i kda r ip a r ap emb a c aa k a ns a n g a tb er ma n f a a tu n t u k
p en yemp u r n a a na r t i k eli n is el a n j u t n ya .
DAFTARPUSTAKA
Ab du l g a n i ,Ru s l a n ,As i aTen g g a r adiTen g a h Ra k s a s aDu n i a , Lemb a g aSt u di Pemb a n
g u n a n ,Ja k a r t a ,1 978.
Ha l l ,D. G. E, Sej a r a hAs i aTen g g a r a , (t er j ema h a nda r i“A Hi s t o r yo fSo u t h Ea s t As i
a “ ) ,Ma c mi l l a n & Co . ,Lo n do n ,Dewa n Ba h a s a da n Pu s t a k a , Kemen t r i a nPel a j a r a
nMa l a ys i a ,Ku a l aLu mp u r ,1 972.
Sa r di ma n AM,Kemen a n g a n Ko mu n i s Vi et n a m da n Pen g a r u h n ya Ter h a da p Per k emb a
n g a nPo l i t i kdiAs i aTen g g a r a ,Li b er t y,Yo g ya k a r t a ,1 973.
Pemb en t u k a nNeg a r aNa s i o n a ldiAs i aTen g g a r a . p df . ( Ak a r di ya twi h a r ya n t o )
Masuknya Imperialis me Barat di Asia Tenggara.

Anda mungkin juga menyukai