LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK

(LKPD)

Satuan Pendidikan : SMA Pesantren Terpadu Hayatan Thayyibah

Mata Pelajaran : Matematika
Pokok/ Sub Bahasan : Relasi dan Fungsi
Kelas/ Semester : X/ 2
Alokasi Waktu : 30 menit

Kelompok :
Nama anggota kelompok : 1. .............................................................
2. .............................................................
3. .............................................................

Kompetensi Dasar
Mengidentifikasi relasi yang disajikan dalam berbagai bentuk yang
merupakan fungsi

Indikator Pencapaian Materi

a. Menunjukkan relasi dua buah himpunan yang merupakan fungsi
b. Menyusun rumus fungsi
c. Memodelkan masalah nyata ke dalam bentuk fungsi

Petunjuk penggunaan LKPD

1. Kerjakan LKPD secara berkelompok, masing-masing 3 orang

2. Lakukan diskusi dengan teman kamu dalam menyelasaikan setiap masalah yang ada pada LKPD
3. Presentasikan hasil kerja oleh wakil dari masing-masing kelompok

Landasan Teori

 Daerah asal atau biasa disebut domain suatu relasi adalah himpunan tidak kosong dimana
sebuah relasi didefinisikan.
 Daerah kawan atau biasa disebut kodomain suatu relasi adalah himpunan tidak kosong dimana
anggota domain memiliki pasangan sesuai relasi yang didefinisikan.
 Daerah hasil atau biasa disebut range suatu relasi adalah sebuah himpunan bagian dari daerah
kawan (kodomain) yang anggotanya adalah pasangan anggota domain yang memenuhi relasi
yang didefinisikan.
Alat dan bahan

1. Penggaris
2. Milimeter blok
3. Pensil
4. Penghapus
5. Pulpen

Penyajian masalah

Kegiatan 1
Salah satu upaya pemerintah daerah DKI Jakarta untuk mengurangi kemacetan adalah dengan
menaikkan biaya parkir mobil di sepanjang jalan Jenderal Sudirman di Jakarta. Biaya parkir terbaru
yang dikeluarkan pemda ditunjukkan pada tabel berikut.

Gambarkanlah biaya parkir di atas dalam bentuk grafik kartesius. Jika seseorang memarkirkan mobilnya
dari pukul 07.30 WIB sampai dengan pukul 10.00 WIB, berapa biaya parkir yang harus dibayar?

.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................
Kegiatan 2
Diketahui dua buah himpunan di bawah ini:
A= {provinsi di Indonesia}
B= {lotek, gado-gado, gudeg, rendang, karedok, bika ambon, empe-empe, rujak cingur}
a. Tentukan relasi himpunan A terhadap himpunan B sebagai sebuah pasangan berurut! Sebutkan
relasinya!
b. Gambarkan relasi tersebut dalam bentuk diagram!
c. Apakah relasi tersebut dapat dikatakan sebagai fungsi? Jelaskan!
Penyelesaian masalah
.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................
.................................................................................. ..................................................................................

....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Kegiatan 3
Diketahui dua buah himpunan di bawah ini!
P= {himpunan bilangan prima yang kurang dari sepuluh}
Q= {himpunan bilangan asli yang kurang dari lima belas}
Nyatakan relasi P terhadap Q dengan rumus berikut
q = 2p – 3 , 𝒑 ∈ 𝑷, 𝒒 ∈ 𝑸
Apakah relasi tersebut membentuk fungsi atau tidak? Berikan alasannya!
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................

Kesimpulan

Setelah melakukan kegiatan tersebut, kesimpulan apa yang dapat kamu ambil?
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................