Anda di halaman 1dari 50

UKURAN DASAR MEMBUAT BALE UKURAN DASAR PEKARANGAN TAMPAK BANGUNAN UKURAN PENGURIP

Alengkat
Acengkang
Akila

Amusti
n
ANYARI LINJONG

A USERAN TUJUH
ANYARI TUJUH

BRAHMA SANDHI
CATUR ANGGANA
ANYARI LEK

SIGRA PRAMANA
PITUNG GUNA

Ukuran Dalam Cm
TRI ADNYANA

ADEPA AGUNG
ANYARI KACING

APE NYUJUH
SANGGA
A GULI

Ahasta Madia
Ahasta Agung
Aguli Madu

Ahasta Alit
1
AGULI MADU

2
3

Sedeme
4
5

Ade
6

pa
Ha
7

sta
8 Amusti

Mu
sti
9 Ahasta
Duang Nyari Tigang Nyari
10
11
12
13

Depa Alit Atampak

Depa Madia Tampak Ngandang Petang Nyari Limang Nyari

Depa Hasta Musti

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DASAR-DASAR UKURAN I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN ARSITEKTUR TRADISIONAL BALI
01
PENGURIP SUKAT SESA
KETERANGAN SUMBER
Peruntukan Proporsi Nama Peruntukan Proporsi Nama Peruntukan Proporsi Nama

SISI UTARA
Memelihara Itik SESA 1
3 Pedagang Itik P=6 MAWAH SARE - Raja 1 . EKA DWAJA
Pedagang minyak L=5 - Ratu ASTA BUMI
No 243, halaman 30
4

SISI TIMUR
SATRIA SINGA
SESA 2
WESIA
Pemerintah P=7 KUMBA - Pedagang 2. DWI DUMA ASTA PATALI
Pedagang L=6
( L 04 T ) halaman 34

Pemangku adat SESA 3


Pedagang keliling - Manca 3. TRI SINGA ASTA KOSALI
P=8 WREKSA Urip
Orang salah bicara - Mantri ( L 04 T ) halaman 30 - 33
L=7
Sudra banyak dosa - Agung Sukat ( L 05 T ) halaman23 - 29

Sesa ( L 06 T ) halaman 34
5 Prebekel SESA 4
Petani P = 12 WREKSANGA
6 Pande
- Dagang 4. CATUR SONE SATUAN PENGURIP
L = 11
Gembala 1/2 Depa + 5 kilan +
Sedema + 5 Nyari
PRABALI
LEMBU AGUNG 9
SUDRA Orang terlantar SESA 5
P=9 WREKSA AYU - Pande
Pembohong 5. PANCA GOH
L=8
Penjahat - Sudra SATUAN SUKAT
1 Depa + 1 Hasta + 1 Musti
UKURAN YANG BOLEH DIPAKAI
Wesia SESA 6 - Depa Agung
P = 13
Satria SINGA - Bendesa - Depa Alit
L = 12 6. SAD GADARBA
- Pemaksan
- Depa Musti

Pedagang
Pelajar SESA 7 SATUAN SESA
P = 10 DEWASA AYU 7. SAPTA GAJAH
6 Orang banyak Sukat timur -Sukat utara SESA
L=9 - Petani
Siapa saja 8
7
Parahyangan
SESA 8 - Tanpa Sesa untuk orang-orang
P = 14 DUAJA - Pedagang 8. ASTA YAKSA terlantar, ngeleak, cacat, dan
GAJAH Sanggah L = 13
BRAHMANA
tidak punya anak
Pengarang ( namanya RAKSASA MAYAT )
Brahmana P = 11 SESA 9
LEMBU
Jaksa L = 10 - Brahmana

Pandita SESA 10
Wiku P = 15 GAJAH - Brahmana
Brahmana L = 14 LEMBU - Satria
Pujangga - Wesia

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI DIMENSI PEKARANGAN
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
02
SISI UTARA SISI TIMUR SISI SELATAN SISI BARAT SUMBER DATA KETERANGAN

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9
U
B T U S T B S U ASTA KOSALI ( L 04 T )
Baik
halaman 39 paragraf 23
1. ( No 1 ( BD ) Sedang
K/J K W Y/A E/Z Y/E N E/O J/P A B C D E F G H I J/Y K N P E T/F T/V H/S P/I J K L A M E N O P
Buruk
ASTA KOSALI ( L 05 T )
2. halaman 17-20 paragraf 37
K C N P E Y N P J Q R C S E T G Y J J K N D E T J V C J X D C F/E E R Y Y/P ( No 8 (AC), 9(BC), 11B, 2D, 4D )
CARA MENGHITUNG
3.
A. Banyak keinginan
ASTA KOSALI ( L 06 T ) B. Dihormati
V K W N B F N O N Q R C B E T U N B J N D E J S V P P J K L P A W N Y P
halaman 16, 36, paragraf 49, 88 C. Sangat berguna
( No 9A, 5B, 6C, 2D ) D. Banyak punya emas
4. halaman 53, 54 paragraf 132 E. Kepanasan dan susah
V K W N P C N O N O B C F E T N U B J K N D J Y P V F J X L/F C A/E W/E H/B Y P No 2A, 6B, 3C, 2D ) F. Sangat sosial
G. Kaya tapi bahaya
H. Sangat subur
5. SWAKARMA ( L 07 T )
I . Kematian
O B C F E K L P X J K N E Y N R C P X L C M E B Y E F halaman 9-10 paragraf 16
H W N E N O Y N N
J. tan anak
( No 9A, 7B, 10C, 2D )
K. tan anak
halaman 27-28 paragraf 57
6 ( No 2A, 7B, 4C, 2D ) L. Dipercaya orang
V K W N E E N O J O B C N E F U G B# J K N D E J F V P J X L D A E D Y V M.Jarang makan
N. Sangat senang
ASTA KOSALI ( L 13 T ) O. Dikasih sayangi
7.
P. Kesakitan
O B C G/A E F N U B# J K N E F G G I P halaman 10 paragraf 22
K E W V E Y N E J
( No 7A, 9B, 1C, 2D )
Q. Kuat pendirian
R .Disenangi masyarakat
S. Kekayaan akan datang
8. SIKUTING UMAH T. kaya raya
J/L K V/C N E/Z E N R O Q B C B E T N U B# J X D C E W B Y P
halaman 02 paragraf 04-07 U. Istri jahat
( No 9A, 12B, 10C, 4D ) V. Mala petaka
9. W.Gelisah
P K V N E B S L J O B C F E F N O X J K N D E G H I I
X. Banyak punya musuh
ASTA KOSALI Y. Banyak hutang
Z. Sakti
halaman 9-10 paragraf 15
10. A#. Rakus
R B C S E F V U B#
( No 7B, 7C, 1D )
J K B D E F A G P B#. Panjang umur
C#. Angularan
ASTA KOSALA ( No 245 ) D#. Kenerakaan
11. halaman 5, 25, 31 E#. Sangat berkuasa
F# B C S E F G# V P
F#. Usaha gagal
G#. Tidak tentram
H#. Sejahtera
12.
I# . Serba sehat
B C S E F N U F B#

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
LETAK PINTU MASUK I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN PEKARANGAN
03
SKETSA UKURAN KETERANGAN SUMBER DATA

GURU+ URIP
SRI+ URIP

GURU+ URIP
KALA+ URIP 2. MENGAMBIL SIKUT ASTAWARA KETERANGAN GAMBAR ASTA KOSALI ( L 04T )
SRI+ URIP
KALA+ URIP A. DARI METEN MENUJU PIASAN PERHITUNGAN
UNTUK PARAHYANGAN HAL 38 PARAG 20, 21
JATUH PADA GURU.
( 3, 11, 19, ....TAMPAK + URIP TAMPAK NGANDANG )
6 ASTA KOSALI ( L 05T )
4 HAL 26 PARAG 54

GURU+ URIP B. DARI BALE METEN KE BALE DANGIN, PERHITUNGANNYA


A GURU+ URIP JATUH PADA INDRA. SWAKARMA ( L 07T )
5 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ( 2, 10, 18, ...TAMPAK + URIP ) HAL 19, 29 PARAG 19, 29
SRI INDRA GURU YAMA LUDRA BRAHMA KALA UMA URIP

I 3
C. DARI BALE METEN NYIRANG KE BALE DAUH WISWAKARMA ( L 08T )
PERHITUNGANNYA JATUH PADA KALA. HAL 5 PARAG 12
UNTUK PAWONGAN
( 7, 15, 23, ...TAMPAK + URIP )
ASTA KOSALI ( L 15T )
C HAL 16 PARAG 44
D. DARI BALE DAUH KE PAON,
B 1 2 3 4 5 6 7 8 9
PERHITUNGANNYA JATUH PADA BRAHMA.
SRI INDRA GURU YAMA LUDRA BRAHMA KALA UMA URIP
( 6, 14, 22, ... TAMPAK + URIP ) ASTA KOSALI ( L 16T )
HAL 18, 12 PARAG 28, 42
2. MEMAKAI SIKUT NATAH
E. DARI PAON DAN BALE GEDE KE JINENG,

IV 1. TAMPAK EKA LINGGA ( RUMAH RATU ) PERHITUNGANNYA JATUH PADA SRI.


( 1, 9, 17, ...TAMPAK + URIP )
2. TAMPAK DWI SARI ( RUMAH PEGAWAI, GURU, PANDE )
II 3.
4.
TAMPAK TRI GUNUNG ( RUMAH PETANI, TONYA, KEBUYUTAN )
TAMPAK CATUR NEGARA ( RUMAH NELAYAN ) F. DARI AS TEMBOK SISI BARAT KE BALE DANGIN,
F 5. TAMPAK PANCA KESUMA ( RUMAH PREBEKEL, DALANG ) PERHITUNGANNYA JATUH PADA KALA.
6. TAMPAK SAD GADARBA ( RUMAH NAGA ) ( 40, 48, 56, ... TAMPAK + URIP )

D 7. TAMPAK SAPTA SINGA ( RUMAH MANTRI, PANDITA )


8. TAMPAK ASTA PNDITA ( RUMAH BRAHMANA )
E 9. TAMPAK NAWA TAWANG ( PANGASTURAN KAHYANGAN )
E
III V
1. TAMPAK BALE BAYU ( KEDATANGAN TAMU )
2. TAMPAK SANGGAR WARINGIN ( BERSATU SANAK KELUARGA )
3. TAMPAK GEDONG PESIMPENAN ( BAIK, KAYA )
4. TAMPAK MACAN PANCURAN ( DIFITNAH )
5. TAMPAK GAJAH PALUSUNGAN ( BAIK TETAPI SERING DIDATANGI
PENCURI )
6. TAMPAK WARA KEWARON ( SERING CEKCOK )
7. TAMPAK GEDONG PUNGGUL ( KEMATIAN )

3. MEMAKAI SIKUT TRI WARA


KETERANGAN : 1. TAMPAK PASAH
2. TAMPAK BETENG
1. Sanggah Natah 3. TAMPAK KAJENG
I. Bale Meten
2. Rong Tiga Kemulan
II. Bale Gede Dangin
3. Penglurah Agung 4. MEMAKAI SIKUT KHUSUS
III. Paon
4. Taksu SATU ATAU SEKIAN DEPA + URIP
IV. Bale Dauh
5. Piasan ( JARAK DARI PUSER SAMPAI KE UJUNG KEPALA
V. Jineng
6. Penungun Karang )

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
UKURAN NATAR I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
04
SKETSA KETERANGAN SUMBER

1 . MENGAMBIL SIKUT ASTA WARA


* Untuk PARAHYANGAN
ASTA KOSALI
( L 04 T ) halaman 38
1 2 3 4 5 6 7 8 9 paragraf 20 - 21
Sri Indra Guru Yama Ludra Brahma Kala Uma Urip ( 05 T ) halaaman 27
paragraf 56
* Untuk PAWONGAN ( L 15 T ) halaman 16
paragraf 44
( L 16 T ) halaman 8, 12
1 2 3 4 5 6 7 8 9
paragraf 28, 47
Sri Indra Guru Yama Ludra Brahma Kala Uma Urip

2. MEMAKAI SIKUT NATAH SWAKARMA


J
1 . Tampak EKA LINGGA ( rumah Ratu ) ( L 07 T ) halaman 27
A 2. Tampak DWISARI ( rumah pegawai,Pande ) paragraf 24 -28
3. Tampak TRI GUNUNG ( rumah Tonya, Kabuyutan, Kasayan )
4. Tampak CATUR NEGARA ( rumah Sedehan )
5. Tampak PANCA KESUMA ( rumah Prebekel, Pedagang )
B WISWAKARMA
6. Tampak SAD GADARBA (rumah Naga )
7. Tampak SAPTA SINGA ( rumah Mantri, rumah Pandita ) ( L 08 T ) halaman 27
8. Tampak ASTA PANDITA ( rumah Brahmana ) paragraf 15
9. Tampak NAWA TAWANG ( Panastulan, Kahyangan )

1 . Tampak BALE BAYU ( kedatangan tamu )


D C
2. Tampak SANGGAR WARINGIN ( bersatu sanak keluarga )
I
3. Tampak PESIMPENAN ( baik, kaya )
4. Tampak MACAN PANCURAN ( difitnah )
5. Tampak GAJAH PELUSUNGAN ( baik tapi sering didatangi pencuri )
F
6. Tampak ANARON ( sering cekcok )
H 7. Tampak GEDONG PANGGUL ( kematian )
E

G
3. MEMAKAI SIKUT KHUSUS
satu atau sekian Depa + Urip ( jarak dari puser sampai ujung kepala ).

4. MEMAKAI SIKUT TRI WARA


1 Tampak Pasah 2 Tampak Beteng 3 Tampak Kajeng

NOTASI
A. Dari Piasan menuju Bale Daja - jatuh pada UMA
B. Dari Bale Daja nyirang menuju Bale Dauh -jatuh pada KALA
C. Dari Bale Daja menuju Bale Delod - jatuh pada SRI
D. Dari Bale Dauh menuju Dapur/Paon - jatuh pada BRAHMA
E. Dari Dapur menuju jineng - jatuh pada SRI
F. Dari Dapur nyirang menuju Bale Delod - jatuh pada BRAHMA
G. Dari Jineng menuju Bale Delod - jatuh pada SRI
H. Dari Bale Delod menuju Bale Dangin - jatuh pada SRI
I . Dari Bale Daja menuju Sanggah Natah - jatuh pada KALA
J. Jarak tempat suci jatuh pada GURU

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
UKURAN NATAR I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
05
SISI UTARA UKURAN TIMUR KE BARAT (X ) UTARA KE SELATAN ( Y ) KETERANGAN NILAI SUMBER

TAMPAK KAKI SUMBER SUMBER


X Dari timur nampak ke barat dari lantai 1. ASTA BUMI
Bale Dangin ke lantai Bale Dauh 1 halaman 19
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5
Y Dari utara nampak ke selatan dari Meten 2 halaman 38
1 2 3.....40 ke lantai paon
2. ASTA KOSALI
2 A A A A A A A. Banyak orang yang menghormati ( L 04 T )
3 B N B B B B C C C C C B. Sangat berpengaruh atau berguna 3 halaman 36, paragraf 16
4 C C C C C C K L C K L C. Kaya emas dan perak
G 5 D D D D D D D. Panas dan susah 3. ASTA KOSALI
6 E B F B F I E. Kaya dan sosial ( L 05 T )
8 J J P P P F. Sangat sosial 4 halaman 26, paragraf 54
A F 12 C C C C I C G. Darmawan
13 F F G G F G H. Hidup mewah 4. SWAKARMA
14 G G G I. Banyak jasa ( L 07 T )
15 G J. Banyak rejeki dan kekal
X 16 H J O O L K L K L 5 halaman 17, paragraf 24
K. Selamat dan sangat berbahagia
D 17 G L. Sangat senang
B 20 K L K K K M. Lekas akan kaya 5. ASTA KOSALI
Y
21 I I O O O N. Utama ( L 15 T )
22 A A A A A A O. Usaha berhasil 6 halaman 16, paragraf 43
23 B L G B B B K K L L L
P. Banyak datang tamu
24 C C C C C C C C C C C
C E 25 L K K
26 F F G F B F A G A G
27 C C Bila ingin memperbesar ukuran natah dengan
28 J P P P cara menggandakan ukuran yang dipakai
32 C C C C C C
33 B B B B B B
34 G G G G G
36 A A A
40 J J P P M K A K L
KETERANGAN
A. Bale Daja
B. Bale Dangin
C. Dapur / paon
D. Bale Dauh
E. Jineng
F. Tempat Suci
G. Tugu Karang

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
UKURAN NATAR I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
06
SKETSA ARAH HADAPAN PINTU KETERANGAN NILAI SUMBER

PAHALANYA : 1 . ASTA BUMI No 243


halaman 24
U A. Pemborosan, sakit-sakitan akhirnya meninggal dunia
B. Boros sakit-sakitan mengakibatkan kematian
2. ASTA KOSALI ( L 05 T )
halaman 15
C. Bertengkar, kesedihan dan kesakitan
BL TL D. Boros, banyak menghasilkan padi dan kesakitan
3. ASTA PETALI ( L 06 T )
halaman 54
Sumber E. Baik tak kekurangan pangan
Arah 1 2 3 4 5 6 4. ASTA KOSALI ( L 15 T )
F. Baik, kaya padi, emas, perak, ternaknya gemuk-gemuk
halaman 8
U A A A A G. Kaya padi tapi menderita sakit
5. ASTA KOSALI ( L 15 T )
H. Boros, kesakitan dan berakibat suatu kematian
halaman 29
TL B B B B 6. ASTA KOSALI ( L 16 T )
B T T C C C C C C
halaman 3

Jineng / Klumpu TG D D D D D DEFINISI


JINENG :
S E E E E E E adalah lumbung yang besar dan biassanya memakai 6 tiang
KLUMPU :
BD TG BD F F F F F F adalah lumbung yang kecil dengan mempergunakan 4 tiang
B G G G G G G ( menurut ASTA BUMI No 243 halaman 24 )
S
BL H H H H H H
KETERANGAN

Baik

Buruk

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI PENGARUH HADAPAN PINTU
I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI JINENG ATAU KELUMPU
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
07
PERUNTUKAN SKETSA TATA LETAK KETERANGAN NILAI SUMBER

PAHALANYA 1 . ASTA BUMI


A . Kesedihan, kesusahan diikuti No 243
Sumber 2. ASTA KOSALI
Arah 1 2 3 4 5 6 7 8 dengan bahaya
B . Sakit berakibat kematian ( L 05 T ) halaman 16
U C A A B A A A A C . Banyak datang emas, perak, 3. ASTA PETALI
padi, ternak berkembang ( L 06 T ) halaman 50
TL D D D E D D D D dengan baik 4. WISWA KARMA
D . Sakit berkibat kematian ( L 07 T ) halaman 23
BL U TL
T F F - F H G F F E . Tak kurang makan, sakit terus 5. WISWA KARMA
F . Bertengkar, cekcok, dan ( L 08 T ) halaman 4
TG I T L I I - I - 6. ASTA KOSALI
berselisih
G . Hutang banyak, boros, kesakitan ( L 15 T ) halaman 8
B T S L K M N N K K K 7. ASTA KOSALI
H . Cacat yang tidak terputuskan
I . Boros dan kesakitan ( L 15 T ) halaman 27
BD O O O O O - O - 8. ASTA KOSALI
J . Cacat, kecurian
BD S TG B P P P - P B P Q K . Banyak mendatangkan padi, ( L 16 T ) halaman 2
tetapi berhulu ke utara
BL R R T S T R K - L . Mengarah ke barat akan menda-
tangkan padi, berhutang, bahagia
JINENG / KLUMPU M. Sangat baik, tetapi harus mengha-
dap ke barat agak utara
N . Selamat, sejahtera dan membawa
U - UTARA kesenangan
Baik ASTA PETALI O . Kaya akan emas, perak dan ternak
TL - TIMUR LAUT
T - TIMUR ( L 06 T ) halaman 60 berkembang dengan baik
Buruk - Jika letaknya disebelah timur disebut BUAH AKUR P . Kaya akan padi tetapi ditimpa suatu
TG - TENGGARA
S - SELATAN - Jika letaknya disebelah selatan disebut PARIT BALA AYU penyakit
BD - BARAT DAYA Q. Bertengkar keras tidak putus-putus
B - BARAT kesakitan dan kesedihan
BL - BARAT LAUT R . Selalu bertengkar, kesusahan
S . Banyak terus dalam pekerjaan
T . Sering sakit, meratap dan menangis

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI TATA LETAK JINENG ATAU
I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI KLUMPU
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
08
PERUNTUKAN SKETSA TATA LETAK KETERANGAN NILAI SUMBER

PAHALANYA 1 . ASTA KOSALI


A. Sakit berakibat kematian ( L 05 T ) halaman 15
Sumber B. Bunuh diri dan dibunuh orang
1 2 3 4 5 6 7 2. ASTA PETALI
Arah
C. Ada makanan dan kesakitan ( L 05 T ) halaman 51
U A A A A A A A D. Pikiran keruh, kesakitan dan bertengkar 3. SWAKARMA
E. Boros, kesakitan dan bahaya ( L 02 T ) halaman 29
TL B B C - B B B F. Baik, banyak makanan 4. ASTA KOSALI
G. Banyak makanan, binatang peliharaan gemuk ( L 13 T ) halaman 5
BL U TL
T D D D D D D D H. Banyak emas dan padi 5. ASTA KOSALI
I . Banyak makanan, tetapi kesakitan ( L 15 T ) halaman 8
TG E E E E E E E J. Dimangsa kala TURI TEDA 6. ASTA KOSALI
K. Kekurangan makanan dan dimakan KALA ( L 15 T ) halaman 25
B T S F F F F F F F SETAN 7. ASTA KOSALI
( L 15 T ) halaman 27
BD G G H G G G G
BD S TG B I I I I J I I
BL K K G K - K K

PAON atau DAPUR

U - UTARA
Baik
TL - TIMUR LAUT
T - TIMUR
Buruk
TG - TENGGARA
S - SELATAN
BD - BARAT DAYA
B - BARAT
BL - BARAT LAUT

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
TATA LETAK PAON ATAU DAPUR I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
09
PERUNTUKAN SKETSA TATA LETAK KETERANGAN NILAI SUMBER

PAHALANYA 1 . ASTA KOSALI


Sumber
( L 05 T ) halaman 17
Arah 1 2 3 A. Baik-baiknya sedang 2. ASTA PETALI
B. Samgat utama ( L 06 T ) halaman 55
U A B A C. Sangat baik 3 ASTA KOSALI
D. Jelek ( L 15 T ) halaman 12
TL C C C E. Hulangan hala
BL U TL F. Didalih terus menerus
T F D E G. Jelek
H. Hulangan hala
TG I G H
I . Banyak punya hutang
B T S K J K J. Sering sakit
K. Berselisih atau bertengkar
BD L L L L. Sangat baik atau selamat
M. Akan menimbulkan kematian
BD S TG B O M N N. Hinalah haji
O. Senang ilmu pengetahuan
BL P P P P. Panjang umur
SUMUR

U - UTARA
Baik
TL - TIMUR LAUT
T - TIMUR
Sedang
TG - TENGGARA
Buruk S - SELATAN
BD - BARAT DAYA
B - BARAT
BL - BARAT LAUT

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
TATA LETAK SUMUR I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
10
PERUNTUKAN SKETSA TATA LETAK KETERANGAN NILAI SUMBER

1 . DARMANING ASTA KOSALA


PENUNGGUN KARANG No 361
Sumber
Arah 1 2 3 A. Sering bertengkar di rumah 2. ASTA KOSALI
B. Pemboros dan sering sakit ( L 05 t ) N o 35
U G O A C. Baik sekali dan selamat 3. UNDAGI
D. Tak kurang pangan tapi menderita sakit Made Ranta
TL H P - E. Baik dan kaya emas, perak Br. Buaji, Penatih
F. Selalu ada perselisihan paham DANGRI, Denpasar
BL U TL T A I - G. Sakit terus dan meninggal dunia (Tugas SATB 1 th 2000
H. Kurang pangan dan sering sakit I Kt. Tamu Jaya )
TG B J -
I . Medhamawa
S C K - J. Bahaya diketemukan
B T
K. sering kehilangan tapi ada juga kebaikannya
BD D L - L. Kekayaan bertambah banyak, tapi ada bahaya
M. Setiap usaha ada hasil, sering didatangi berita baik
BD S TG B E M - N. Harta milik Bahaya hilang
O. Tumbuh dirumah serba baik
BL F N C P. Banyak bicaranya
PENUNGGUN KARANG

U - UTARA
Baik
TL - TIMUR LAUT
T - TIMUR
Sedang
TG - TENGGARA
S - SELATAN
Buruk
BD - BARAT DAYA
B - BARAT
BL - BARAT LAUT

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI TATA LETAK PENUNGGUN I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
KARANG
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
11
PERUNTUKAN PENEMPATAN CANDI KETERANGAN SUMBER

5 Depa + Amusti
UNDAGI
Made Ranta
Br. Buaji, Penatih
Dangin Puri, Denpasar
(Tugas SATB 1 th 2000
I Kt. Tamu Jaya )

4 Depa + Amusti

SANGGAH

1 Depa 4 Depa + Amusti

5 Depa + Amusti

Kurang dari
4 Depa ( L )

Sisa
L
9
4a

a a

9a

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI PENEMPATAN PINTU I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
MASUK PEMERAJAN
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
12
SKETSA SISI UTARA SISI TIMUR SISI SELATAN SISI BARAT SUMBER KETERANGAN

TINGGI+ URIP TINGGI+ URIP TINGGI+ URIP TINGGI+ URIP

( 2 x lebar ) + 1/2 Rai ( 2 x lebar ) + 1/2 Rai ( 2 x lebar ) + 1/2 Rai ( 2 x lebar ) + 1/2 Rai ASTA KOSALI - Bila Kori tersebut tanpa pelebih disebut ( BENEKA )
+ 4 Guli + 11 Guli + 1 Guli + 7 Guli ( L 04 T ) halaman 40
( BETARA SRI ) ( MAHA DEWI ) ( MAHA DEWA ) ( salah bentuk )
( PENGADEG SARASWATI ) paragraf 24
- Bila kurang 1 Guli panjangnya sangat berbahaya
disebut ( SINILIBING WANGKE LIMA )
( 2 x lebar ) + 1 Rai ( 2 x lebar ) + 1 Rai ( 2 x lebar ) + 1 Rai
( 2 x lebar ) + 1 Rai
ASTA KOSALI - BIla kurang 2 Guli disebut SINILIBING WANGKE
+ 11 Guli / 4 Guli + 5 Guli + 9 Guli + 1 Guli / 7 Guli
( HYANG RATNA DEWI ) ( SANGHYANG RATNA PUTRI ) ( L 04 T ) halaman 41 PITU
( HYANG RATNA DEWI ) ( SANG HYANG RATNA
PUTRI ) paragraf 24 - Bila kurang dari 3 Guli disebut SINILIBING
WANGKE SANGA
- Sporning daun pintu pada kusen yaitu 1 Guli dengan
( 2 1/2 x lebar ) + 7 Guli ( 2 1/2 lebar ) + Aguli ( 2 1/2 lebar ) + 11 Guli
( MANGGA DEWI )
antara 1 tail dibagi 5, 2 bagian kiri dan kanan,
( SANGHYANG SARASWATI ) ( MAHA DEWA ) ASTA KOSALI 1 bagian batas tengah
( L 05 T ) halaman 14
( 2 1/2 lebar ) + 9 ruas jari paragraf 28

( SANGHYANG SARASWATI ) SWAKARMA - untuk ukuran lebar pintu :


( L 07 T ) halaman 28 - untuk di pura dipakai APEMUSTI
( 2 1/2 daun pintu ) + ( 2 1/2 daun pintu ) + ( 2 1/2 daun pintu ) + ( 2 1/2 daun pintu ) paragraf 59 - untuk di puri dipakai APENYENGKING
5 Guli 7 Guli 9 Guli ( MAHA DEWI )
( SRI DEWI ) ( MANGGA DEWI ) ( SARASWATI )
Tinggi WISWA KARMA
( L 08 T ) halaman 07
(2 x lebar diagonalnya ) ( 2 x lebar diagonalnya ) ( 2 x lebar diagonalnya )+ ( 2 x lebar diagonalnya ) + paragraf 18
+ 1 ruas jari tengah + 11 jari kecil 1 ruas jari tengah 11 ruas jari kecil
( SANG HYANG SWATI ( RAHADEN MAHA DEWI ) ( SRI DEWI ) ( RAHADEN DEWI )
MAHA DEWI ) ASTA KOSALI
( L 13 T ) halaman 06
( 2 1/2 lebar ) + 1 Guli ( 2 1/2 lebar ) + 11 Guli ( 2 1/2 lebar ) + 7 Guli
paragraf 14
( 2 1/2 lebar ) + Seguli
( SRI DEWI ) ( MAHA DEWI ) ( SARASWATI ) ( MAHA DEWI )

( 2 1/2 Rai ) + 9 Guli


ASTA KOSALI
( 2 1/2 Rai ) + 11 Guli Madu ( 2 1/2 Rai ) + 4 Guli Linjong ( 2 1/2 Rai ) + 11 Guli Madu
( PENGADEG SARASWATI ) ( L 15 T ) halaman 09
( PENGADEG MAHA DEWI )
Lebar paragraf 24
( PENGADEG PANCA DEWI ) ( PENGADEG SRI DEWI )

ASTA KOSALI
( L 15 T ) halaman 21
paragraf 64

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
UKURAN KORI I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
13
PERUNTUKAN DIMENSI TAMPANG TIANG NAMA NILAI STRA. SOSIAL KETERANGAN SUMBER

ASTA KOSALI
Tuna Anyari atau Nyari ( L 04 T ) halaman 54
SRI GUNA BAIK tengah sejengkal = paragraf 52
Gelebeg dan Sejengkal kurang satu jari secengkang
Kelingking

SRI TEKA BAIK


Sejengkal kurang dua ruas jari

ASTA PETALI
SIKUT SATUS UTAMA ( L 06 T ) halaman 14
A. Seratus tumpuk uang kepeng
Bangunan Suci paragraf 43 ( A, B, C )

- Pura
- Parahyangan
- Sanggah Seluas area tiang meru ASTA KOSALI
SIKUT TELUNG BENANG MADIA
- Merajan B. Telung benang tumouk uang kepeng acebar 3 ruas Nyari ( L 04 T ) halaman 54
paragaraf 50 ( C )

C. Tiga guli TRI ADNYANA NISTA


TRI ANGGANA

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI TAMPANG TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
14
PERUNTUKAN DIMENSI TAMPANG TIANG NAMA NILAI STRA. SOSIAL KETERANGAN SUMBER

ASTA KOSALI
MUSTI Utama ( L 15 T ) halaman 7
A.
paragraf 20 ( A, B, C )
( L 15 T ) halaman 3
paragraf 06 ( A, B, C )
( L 04 T ) halaman 27
Meru dan Lumbung paragraf 08 ( A, B, C )
( Jineng / Klumpu ) ( L 13 T ) halaman 13
paragraf ( A, B, C )
B. ASANGGA Madia

SWAKARMA
( L 07 T ) halaman 5
paragraf 10 ( B, C )

C. SERATUS SEBELAS UANG Nista


KEPENG

ASTA KOSALI
( L 04 T ) halaman 54
paragraf 52
SRI GUNA Baik

Sejengkal + 1 Jari

Lumbung

SRI GATI Sangat Utama

Sejengkal - 1 ruas jari

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI TAMPANG TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
15
PERUNTUKAN DIMENSI TAMPANG TIANG NAMA NILAI STRA. SOSIAL KETERANGAN SUMBER

ASANGGA Utama

ASTA KOSALI
Bangunan Rumah Seratus sebelas tumpukan uang ( L 04 T ) halaman 64
Madia paragraf 74
kepeng SIKUT SATUS SOLAS

Seratus tumpuk uang kepeng SIKUT SATUS Nista

UKURAN POKOK ( A )
A. ASTA KOSALI
PANCA BRAHMA
( L 05 T ) halaman 1
1 SANDANG
BRAHMA SANDHI ( C, D ) paragraf 01
( 1,2,3,4,5 )
B. ASTA PETALI
( L 06 T ) halaman 1
CIWA PRAMANA ( A ) Perwujudan CIWA ( A )
paragraf 1
SIGRA PRAMANA ( B, C ) ( 1,2,3,4,5 )
2 C. ASTA PATALI
( L 06 T ) halaman 38
paragraf 97
CATUR PRANA ( A ) ( 1,2,3,4,5 )
CATUR RAGANANA ( B ) D. ASTA KOSALI
Bangunan CATUR ADNYANA ( C ) ( No. 231 ) halaman 42
3 CATUR ANGGA ( D )

PENGUKUH ( A )
PITUNG GUNA ( B )
4 PITUNG GANA ( C, D )

TRI ADNYANA ( A,B,C,D )


5

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI TAMPANG TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
16
STRA.
PERUNTUKAN DIMENSI PANJANG TIANG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER
SOSIAL

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

1 Rai
23 Rai + Urip 1 Caping + 1/2 Rai

SANGHYANG KUMARA YANA Pen Purus ASTA KOSALI


1
Sineb ( L 05 T ) halaman 1
1 Caping Lambang paragraf 02 ( 2,5,7,8,9 )
( L 13 T ) halaman 1
23 Rai + Urip 1 Caping paragraf 02 ( 4,7 )
2 SANGHYANG GUIMUKA

23 Rai

3 SANGHYANG GNI MUKA


ASTA PETALI
( L 06 T ) halaman 1
1/2 Rai paragraf 02 ( 1,2,3,4,7,8 )
22 Rai + Urip 1 Caping + 1/2 Rai
( L 06 T ) halaman 38

Panjang Tiang
4
SANGHYANG KUMARACANA paragraf 97 ( 3,4,7,8 )
Bangunan /
Perumahan 1 Caping
1
22 Rai + Urip 1 2 Caping SIKUTING UMAH
5 halaman 4 paragraf 13
SANGHYANG KUMARA ADNYANA
( 4,7,8 )

Saka
22 Rai
6
SANGHYANG KUMARA CANA
1 Caping
21 Rai + Urip 1 Caping + 1/2 Rai

7 SANGHYANG AYAGNI
1/2 Rai
SANGHYANG UDAYAGENI
Purus
1 Caping

21 Rai + Urip Atelek + 1/2 Caping


Sendi

8
SANGHYANG KUMARA YADNYA
Atelek

21 Rai + Urip Aguli Madu

9
BOGA ASIH
Aguli Madu

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI PANJANG TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
17
STRA.
PERUNTUKAN DIMENSI PANJANG TIANG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER
SOSIAL

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
- Dimensi tampang tiang = 111 ASTA BUMI ( No 243 )
halaman 28 ( No 3 )
tumpukan uang kepeng
halaman 36 ( 4,5,6 )
1/2 purus - 100 tumpukan uang kepeng
21 Rai + Urip Anyari Kacing + 1/2 Purus
- 84 uang kepeng + Aguli Madu ASTA KOSALI ( L 05 T )
- Madia
1 = Utama halaman 1 paragraf 2 ( 4,6,8 )
halaman 8 paragraf 14 ( 7 )
111 uang = Madia
Anyari Kacing
100 uang = Nista ASTA PETALI ( L 06 T )
- 111 uang kepeng ukuranya halaman 1 paragraf 2 ( 5,6 )
21 Rai + Urip Puseran Tujuh
- 111 tumpukan uang kepeng lebarnya halaman 14 paragraf 44 ( 8 )
2 halaman 39 paragraf 97 ( 5,6 )
SANHYANG ANGRAWAT - Tegak tiang 111 uang kepeng
Puseran Tujuh
21 Rai + Urip Setebal Jari
SWAKARMA ( L 07 T )
halaman 4 paragraf 8 ( 4,7,8 )
3 halaman 28 paragraf 60 ( 2,9 )
ISTRI ASIH
WISWAKARMA ( L 07 T )
Setebal Jari
halaman 1 paragraf 3 ( 2,9 )
21 Rai + Urip Anyari Kacing
4
SIKUTING UMAH ( L 14 T )
BETARA ASIH - Utama Ksatria
Bangunan / halaman 14 paragraf 13 ( 5 )
Pandita
Perumahan Anyari Kacing
ASTA KOSALI ( L 13 T )
21 Rai
halaman 1 paragraf 2 ( 5,6 )
5 SANGHYANG MANGKURAT halaman 7 paragraf 18 ( 3 )
KEPUH TUNGGAL
1/2 Rai
ASTA KOSALI ( L 15 T )
20 Rai + Urip Secaping + 1/2 Rai halaman 5 paragraf 16 ( 4,5,6,8 )
6
SANGHYANG SIDA DANA ASTA KOSALI ( L 16 T )
halaman 10 paragraf 40 ( 3,4,5,6,8 )
Acaping

20 Rai + Urip Aguli Linjong + Anyari


Aguli Linjong
7
- Madia

Anyari

20 Rai + Urip Aguli Linjong

8 PRABU NYAKRA WERTI - Utama


PRABU NYAKRA NEGARA
Aguli Linjong

20 Rai + Urip Seruas Jari ( bebas )

9
ISTRI YASAN
Seruas Jari

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI PANJANG TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
18
DIMENSI PANJANG STRA.
PERUNTUKAN NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER
TIANG SOSIAL

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 - Untuk ukuran 20 Rai tanpa pelebih ASTA BUMI ( No 234 )


halaman 28 ( 5, 9 )
akibatnya : - merana halaman 36 ( 4 )
- sengsara ASTA KOSALI ( L 05 T )
20 Rai + Urip setebal jari - Untuk ukuran 19 Rai akan disakiti oleh halaman 1 paragraf 02 ( 6 )
halaman 18 paragraf 14 ( 7, 9 )
Buta Dengen ( setan ) ASTA KOSALI ( L 13 T )
- PITRA ASIH
1 halaman 1 paragraf 02 ( 5 )
halaman 7 paragraf 18 ( 7, 8 )
ASTA KOSALI ( L 15 T )
halaman 5 paragraf 16 ( 5, 6, 9 )
20 Rai + Urip seruas jari Kacing ASTA KOSALI ( L 16 T )
halaman 10 paragraf 40 ( 5, 6, 9 )
2 - PRABU ANYAKRA NEGARA ASTA PATALI ( L 06 T )
halaman 1 paragraf 2 ( 5 )
halaman 14 paragraf 44 ( 2, 5, 6, 8, 9 )
20 Rai + Urip Anyari Tujuh halaman 38 paragraf 97 ( 5 )
SWAKARMA ( L 07 T )
3
Bangunan / - SANGHYANG KUNDANIA halaman 4 paragraf 8 ( 5, 6, 8, 9 )
halaman 28 paragraf 60 ( 1, 5, 6 )
perumahan SWAKARMA ( L 08 T )
halaman 1 paragraf 3 ( 5, 6, 9 )
20 Rai + Urip 1/2 tebal jari SIKUTING UMAH ( L 04 T )
4 halaman 4 paragraf 13 ( 5, 9 )
- DEWATA MASANG KERTI

20 Rai
- PRABU AMEREBUT KADA TAWAH
5
- BENGKENG
- SANGHYANG KUDABYAH

19 Rai + Urip Seguli Linjong


6
- MITRA ASIH - Utama

19 Rai + Urip 1/2 Pen + Anyari

7 - Madia

19 Rai + Urip setebal jari Linjong

8 - ISTRI ASIH - Madia - Wesia


- Sederhana - Sudra

19 Rai
- LEAK MANELUH
9
- SURUD KASUKAN - Nista

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI PANJANG TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
19
STRA.
PERUNTUKAN DIMENSI PANJANG TIANG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER
SOSIAL

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

1/2 Rai
19 Rai + Urip 1/2 Rai
ASTA KOSALI
Gelebeg dan Kelingking 1
SRI LABA PADI Utama - ( L 04 T )
halaman 27 ( 3,4,5 )
19 Rai - ( L 05 T )
SRI TUMPUK SARI halaman 3 paragraf 6 ( 6,7,8 )
2 Utama - ( L 13 T )
SRI ULAN halaman 13 paragraf 25 ( 3,4,5 )
18 Rai + Urip Anyari Kacing halaman 27 paragraf 27 ( 1,2 )
Meru, Jineng dan BETARA ASIH - ( L 16 T )
3 Utama Besar Tampang Tiang
Kelumpu halaman 1 paragraf 1 ( 3,4,5 )
- Semusti = Utama - ( L 04 T )
Anyari Kacing
- Asangga = Madia halaman 1 paragraf 52 ( 1,2 )
18 Rai + Urip Aguli Linjong
- Satus solas uang kepeng
4
BETARA APASANG LUNGGUH Madia ( 41/2 ruas jari ) = Nista
Aguli Linjong ASTA PATALI
18 Rai - ( L 06 T )
halaman 60 paragraf 149 ( 3,4,5 )
Bangunan Suci 5
TAK DIKASIHI TUHAN Nista

18 Rai + Urip Aguli ( Bebas )


SWAKARMA
- ( L 07 T )
6
BETARA APASANG LUNGGUH halaman 5 paragraf 10
Utama
( 3,4,5,6,7,8,9,10 )

17 Riai + Urip Anyari ( bebas )


Meru Dan Lumbung 7
BETARA MEREBUT LUNGGUH Madia
Anyari
17 Rai
TAK DIKASIHI TUHAN Nista
8

16 Rai + Urip Aguli ( bebas )

9 BETARA APASANG LUNGGUH Utama

16 Rai + Urip Anyari ( bebas )

9
TAN ASIH HYANG Madia

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI PANJANG TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
20
STRA.
PERUNTUKAN DIMENSI PANJANG TIANG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER
SOSIAL
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

16 Rai ASTA KOSALI


1 BETARA REBUT LUNGGUH Nista - TEBAL TIANG SEMUSTI - ( L 04 T )
Meru, Jineng dan ADALAH UTAMA halaman 27 ( 4,5,6 )
1
Kelumpu 15 Rai + Urip 2 Rai halaman 54 parag 50 ( 1,2 )
- ( L 04 T ) hal 27 2 HYANG INDRA halaman 54 parag 51 ( 7,8 )
- TEBAL TIANG ASANGGA
- ( L13 T ) parag 25
1/2 Rai ADALAH MADIA - ( L 05 T )
15 Rai halaman 3 parag 06 ( 4,5,6 )
3 SANGHYANG GEGANA
- TEBAL TIANG 111 UANG KEPENG - ( L 13 T )
Sanggar / Meru
HYANG AGANA ( 4 21 RUAS JARI ) halaman 13 paragraf 25 ( 1,4,6 )
- ( L 04 T ) parag 50
ADALAH NISTA halaman 15 paragraf 27 ( 2,3 )
- ( L 05 T ) parag 06 14 Rai + Urip Aguli Linjong
halaman 16 paragraf 27 ( 7,8 )
- ( L 13 T ) parag 27 4
BETARA APASANG KERTI Utama

Aguli Linjong
14 Rai + Anyari Linjong ASTA PATALI
5 DISAYANGI TUHAN Madia - ( L 06 T )
Klumpu dan Jineng ASIHING DEWA halaman 15 paragraf 45 ( 4,9,10 )
- ( L 04 T ) parag 50 Anyari Linjong halaman 60 paragraf 149 ( 4,5,6 )
- ( L 13 T ) parag 27 14 Rai
6
DISURUPI BHUTA KALA Nista SWAKARMA
- ( L 07 T )
halaman 5 paragraf 10 ( 1,4,5,6 )
13 Riai + Urip 1 2 Rai
Meru Dan Lumbung
7 SRI GUNA Utama
- ( L 06 T ) parag 45
- ( L 06 T ) parag 149 1/2 Rai
- ( L 07 T ) parag 10
13 Rai

8 SRI TUMPUK Utama

10 Rai + Urip Ahasta + Anyari (bebas)


9 ASTI WELAS Utama

10 Rai + Urip Ahasta + Aguli (bebas)

10 Madia

Ahasta

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI PANJANG TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
21
PERUNTUKAN DIMENSI SUNDUK dan SENDI NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

A guli

3nyari +
Aguli madu
Apaduraksa

UNDAGI :
- I Nyoman Ngembuang
Peguyangan Badung
A RAI
AMUSTI - Wayan Keteg
Padang Sambian Badung
BALE
BALE MURDA - Pekak Widnya
Banjar Sesetan Kaja

1 Rai
Tugas SATB 1
Aguli madu
Tahun 1993/1994

1/2 Rai

Paduraksa
0,7 Rai
1 Rai
Tinggi Sendi=3 Rai

3 Rai

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI DIMENSI SUNDUK DAN SENDI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
22
PERUNTUKAN DIMENSI TINGGI TIANG PENDEK NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

1 2 3 4 ASTA BUMI
- No 243
halaman 23 ( 5 )
halaman 29 ( 1,2,7 )
1. Ditambah setebal kelingking - PRABU ANYAKRA WERTI halaman 27 ( 2,7 )
DAN NEGARA
ASTA KOSALI
- No 231
halaman 43 ( 1,2,3,7 )
2. Ditambah auseran telunjuk - KESUMA DEWI - Utama, baik - Kuat iman - ( L 05 T )
- MAHA DEWI halaman 1 paragraf 3 ( 2,6,7 )
- ( L 13 T )
halaman 1 paragraf 2 ( 7 )
halaman 7 paragraf 17, 19
3. Ditambah auseran jari tengah - Leak Aneluh ( 1,2,3,4,5,6 )
- PRABU ANGREBUT KERATON
- ( L 15 T )
halaman 6 paragraf 17 ( 2 )

ASTA PATALI
4. Kurang dari 3 x tebal tiang - GAGAK ANGSUNGAN - Nista, buruk - Sangat berbahaya - ( L 06 T )
Bangunan
- Kesakitan halaman 1 paragraf 3 ( 7 )
halaman 1 paragraf 5 ( 1,2,3 )
halaman 2 paragraf 6 ( 5,6 )
5. Dikurang seruas jari - WANGKE UMA - Nista, buruk - Sakit kurus halaman 15 paragraf 46 ( 2 )
- LEAK MENELUH halaman 38 paragraf 92 ( 7 )

SWAKARMA
- ( L 07 T )
3 Rai
6. Dikurangi dua tebal jari - WANGKE PITU - NIsta, buruk - Berpenyakitan halaman 5 ( 2 )
- LEAK MANEPDEP - Cepat meninggal halaman 28 ( 1,2,6 )
- DIHISAP LEAK
WISWAKARMA
( Pelebih )
( Kurang ) - ( L 08 T )
halaman 1 paragraf 4 ( 6 )
7. 2 x tebal diagonal tiang - SANGHYANG TIGANA
- SANGHYANG JAGANA SIKUTING UMAH
- SANGHYANG JAGATNATHA - ( L 14 T )
halaman 4 paragraf 14 ( 7 )
- SANGHYANG RUAJA
- GANA MURTI

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI DIMENSI TINGGI TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
PENDEK
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
23
PERUNTUKAN DIMENSI TINGGI TIANG PENDEK NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

1 2 3 4
ASTA KOSALI
- L 05 T
halaman 1 paragraf 03
- WANGKE TELU - Madia - Suami balu ( duda ) ( 1,2,3,4,5,6 )
1 . Pelebih 1 Guli Madu - L 13 T
- GAYATRI - Sedang
halaman 1 paragraf 02 ( 2 )
halaman 7 paragraf 19 ( 3 )

2. 3 x tebal tiang tanpa pelebih - SANGHYANG TIGA SUNGSANG - Buruk - Sengsara ASTA PATALI
- L 06 T
- Nista - Disakiti leak halaman 1 paragraf 03 ( 2 )
halaman 2 paragraf 06 (2 )
halaman 15 paragraf 46 ( 3,4,5 )
halaman 38 paragraf 92 ( 2 )
3. Kurang Anyari - WANGKE LIMA

SWAKARMA
- L 07 T
halaman 5 ( 1,2,3,4,5,6 )
halaman 28 ( 1,2,3,4 )
4. Kurang 3 Nyari - WANGKE KUTUS
Bangunan perumahan
WISWAKARMA
- L 08 T
5. Kurang 4 Nyari - WANGKE SANGA - Nista - Amat celaka halaman 1 paragraf 04 ( 1,2,3 )

- Buruk - Ilmu hitam hebat


- Berpenyakitan SIKUTING UMAH
- L 14 T
halaman 4 paragraf 14 ( 2 )
3 Rai 6. Kurang 5 Nyari - WANGKE DASA halaman 5 paragraf 17
( 1,2,3,4,5,6 )

Pelebih
( Kurang )

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI DIMENSI TINGGI TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
PENDEK
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
24
PERUNTUKAN DIMENSI TINGGI TIANG PENDEK NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

- Meru dan Jineng ASTA KOSALI


ukuran pelebih yang dipakai : - L 04 T
- Guli Lek halaman 27 ( 1,2,3,4,5,6 )
halaman 54 paragraf 53 ( 1,6 )
- Anyari Kacing
- SRI GANA halaman 54 paragraf 54 (4,6 )
1 .Asta - Baik - Bangunan Suci
- SRI JENEK - Kaya ukuran pelebih yang dipakai : ASTA KOSALI
- Aguli Madu - L 05 T
- Anyari Kacing halaman 03 paragraf 06
( 2,3,4,5 )
- SRI DASA ASIH - Meru dan Lumbung
2. Pelebih 1 1/2 Guli - Baik
ukuran pelebih yang dipakai : ASTA PATALI
- Kaya
- Aguli Madu - L 06 T
- Anyari Kacing halaman 60 paragraf 149
( 2,3,4,5 )
- Meru
3. Pelebih 8 Guli - ASTA RSI - Utama
ukuran pelebih yang dipakai : SWAKARMA
Bangunan Suci - Aguli Madu - L 07 T
- Meru - Anyari Kacing halaman 7 paragraf 11 ( 2,3,4,5 )
Tempat menyimpan - Meru, Jineng, dan Klumpu
padi 4. Pelebih 9 Guli - DEWA NAWA KANIDA - Baik ukuran pelebih yang dipakai : ASTA KOSALI
- Jineng - Nyari Kacing - L 13 T
- Glebeg - ruas jari Lek halaman 14 paragraf 25 ( 2,3,4,5 )
halaman 16 paragraf 27 ( 1,4,6 )
- Klumpu Auseran Tujuh
5. PElebih 10 Guli - Meru, Jineng, dan Klumpu
- SANGHYANG DASA ASIH - Sangat baik halaman 1 paragraf 2 ( 2,3,4,5 )
ukuran pelebih yang dipakai :
- SANG KIRANG - Suka - Atelek
- Anyari Kacing
Asta 6. Pelebih 11 Guli - SANGHYANG EKA DASA LUDRA - Dikasihi Tuhan

Pelebih

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI DIMENSI TINGGI TIANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
PENDEK
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
25
PERUNTUKAN DIMENSI LEBAR RUANG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

1 .EKA DURGA SANDI Baik - Kaya emas, perak ASTA KOSALI


- Dihormati masyarakat - No 231
halaman 44-46
- Anak jarang
( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 )
- L 05 T
2. DWI KALEKA YOGI Baik - Berguna, sakit halaman 2 paragraf 04
- Sosial, anak sedang ( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 )
- L 13 T
3. TRI YAMA DUSTALA BURUK - Sakit terus, kaya halaman 2 paragraf 03
( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 )
Emas, anak jarang - L 16 T
halaman 11 paragraf 43
4. CATUR BRAHMA JAGRA - Sakit tanpa kebongkaran di ( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 )
BURUK

3. Di sisi atas lubang Sunduk


2. Pertengahan lubang sunduk
Galar masyarakat, anak tinggal

4. Di atas Sunduk panjang

7. Secaping diatas Slimar


seorang ASTA PATALI

8. 1/2 Rai diatas Slimar


1. Diatas Sunduk pandek
- L 06 T

6. Di tepi atas Slimar

9. Apaduraksa di atas Slimar


halaman 1-2 paragraf 04

5. Di tengah Slimar
5. PANCA JAGRA KRAMA Buruk - Banyak anak, sehat, ( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 )

10. Arai di atas Slimar


disayang Tuhan halaman 8 paragraf 100
( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 )

6. SAD PADA NEGARA Buruk - Senang berdarma, berba-


haya, anak sakit dan rusuh SWAKARMA
- L 07 T
7. SAPTA DURGA SANDI Buruk - Banyak emas, anak sehat, halaman 7 paragraf 12
kesusahan dimasa depan ( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 )
Perumahan kecuali
Meten 8. ASTA GANA RSI Baik - Harta banyak, anak baik SIKUTING UMAH
budi - L 14 T
halaman 5 paragraf 14
9. SANGA PADU LAKSMI Baik - Disayangi Tuhan, anak ( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 )
sehat dan penurut

10. DASI KUSUMA SANA Baik - Banyak anak, sehat emas


dan perak

LEBAR

PANJANG

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI LEBAR RUANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
26
DIMENSI PANJANG
PERUNTUKAN NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER
RUANG

1 . SANGHYANG DURGA - Jelek - Ditakuti rakyat, berhasil ber- ASTA KOSALI


MURTI kata-kata, banyak emas, ce- - No 231
pat putus asa halaman 46 ( 4,7,10,11 )
2. KALKI MASANDI - Jelek - Kotor hati, swandu wargana, - L 16 T
dipaksa ngleak halaman 14 paragraf 48
3. PRABU WIBUH ( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10
11,12,13,14,15 )
4. PRABU DIGJAYA - Baik halaman 11 paragraf 44
5. PRABU WIBUH ( 8,11,13 )
Panjang tiang + 1 kaki tiang Panjang tiang + 1 Rai +
+ Acaping 1 Caping 6. SANGHYANG RWA MURTI - Baik - baik, sang manah utama muka ASTA BUMI
- No 243
1. 8. 7. MERTA SIWA - Baik - sehat orang yang menempati halaman 31 ( 6,10 )
rumah
8. MANTRI WIJAYA - Baik
Panjang tiang + 1 kaki tiang SWAKARMA
+1/2 Caping Panjang tiang + 2 Rai 9. DEWA ASIH SENANG - Baik - L 07 T
halaman 22 paragraf 42
Jineng ( No 11 ) 10. DEWA ANANGKUL - Baik - Baik untuk orang berusaha
2. 9. ( 3,8,14 )

11. MANTRI ANGLAYANG - Baik


Bangunan Pawongan Panjang tiang + 1 kaki tiang Panjang tiang + Asirang + dan MANTRI ASASARAN WISWAKARMA
Anyari Kacing - L 08 T
( No 1-15 ) 12. MERTA ASIH - Baik - Bersatu semua keluarga halaman 2 paragraf 5
3.
10. ( 7,8,10,11,15 )
13. PRABU WIBUH
Panjang tiang + 3 Rai + 3 Panjang tiang + Asirang
Nyari 14. SANGHYANG IGA - Jelek - Sangat haram yang menempati
rumah
AGUNCANG
11.
4.
15. KABETBET MANGUND- - Jelek - Doyan bertanya kabebet,
Panjang tiang + Arai ANG TELUH ngundang teluh
Panjang tiang + 3 Rai

5. 12.

Panjang tiang + 2 Sirang Panjang tiang + Abuntar

6. 13.

Panjang tiang + 2 Rai + 2


Nyari Panjang tiang + Atelek
7.
LEBAR 14.

Panjang tiang kurang Asirang


PANJANG

15

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI PANJANG RUANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
27
PERUNTUKAN DIMENSI PANJANG IGA-IGA NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

B
A
Pa
nja
ng
Ti
an
g
Bale untuk bentangan D
kecil
( hanya Bale Mundak )
C 4 - Panjang Iga-Iga adalah Undagi
Le sepanjang tiang - Ngakan I Ketut Diem
ng A. LANGIT-LANGIT
ka - Besar Tugeh adalah Br. Jenah,
t+ B. PURUS
Pe Apaduraksa
Peguyangan
ng C. TUGEH - Ukuran Grantang adalah
uri (Tugas SATB 1 th 2000
p D. IGA-IGA 3 Rai
3 E. GRANTANG - Mencari lebar Ulur adalah I Kt. Tamu Jaya )
Ra Asirang : 4
i
- Mencari lebar Caping adalah
E Arai : 3
- Mencari Apaduraksa adalah
Asirang : 3
Arai

3,25 3,5 3,25

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DIMENSI PANJANG IGA-IGA I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
28
PERUNTUKAN PERHITUNGAN TRITISAN ATAP dan KOLONG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

Ja
rak
1 Ti
an
g
di
La
mb
ang
Bale Mundak pe
nd
ek
2 1 . LANGIT-LANGIT - Lubang tali satu Rai ASTA KOSALI
2. USUK - Bale Mundak saka 6 - L 16 T
3. TUGEH ujungnya 3 muka diluar halaman 8 paragraf25, 27
4
3 Le 4. PEN KANCING Saslepahan
ng
ka 5. LUBANG TALI
t+
4 An 6. KOLONG
yari 7. GRANTANG

AR
ai
3
5 Ra
i
6
7

1/2 jarak tiang

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI PERHITUNGAN TRITISAN ATAP dan I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
KOLONG
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
29
PERUNTUKAN PERHITUNGAN TRITISAN ATAP dan KOLONG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

Undagi
Nyoman Ngemung,
1/
2
Ra Peguyangan, Badung
i
A (Tugas SATB 1 th 2000
A. USUK I Kt. Tamu Jaya )
B B. KOLONG
C SAKA

sa
u rak
ad
C

Ap
1 Apaduraksa

D
iag
2 on
al 4
6 Ra
Ti iU
an su
g k+
3 Ap
- Bale Sekutus a du
4 ra ks
a

AR
ai
3
5 Ra 1 . TABING Menurut Bhagawan Wiswakarma : ASTA PATALI
i
6 2. USUK - Ukuran sekehendak - L 06 T
7 3. TUGEH - Asal boleh dipakai halaman 42 paragraf 107
- Dan tidak menyebebkan kematian
Diagonal 6 Tiang 4. PEN KANCING
5. LUBANG TALI
6. KOLONG
7. GRANTANG

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI PERHITUNGAN TRITISAN ATAP dan I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
KOLONG
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
30
PERUNTUKAN PERHITUNGAN TRITISAN ATAP dan KOLONG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

1 . PASAK PANCUNG Menurut Bhagawan Wiswakarma : ASTA PATALI


2. USUK - Ukuran sekehendak - L 06 T
3. PEN / KANCING - Asal boleh dipakai halaman 42 paragraf 107
- Dan tidak menyebebkan kematian

- Undagi
Nyoman Ngemung,
1 Peguyangan, Badung
(Tugas SATB 1 th 2000
D I Kt. Tamu Jaya )
iag
on
2 al
9
Ti
an
g

Meten Bandung AR
ai
3
Ra
i

Diagonal 6 Tiang
Grantang
Pepurus
Lubang tali

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI PERHITUNGAN TRITISAN ATAP dan I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
KOLONG
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
31
PERUNTUKAN DETAIL PETAKA NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

Lebar Petaka 4 Rai merpat

3 2

1
1

Lubang tempat masuknya Tugeh


2
- Bale Bandung Arai
- Bale Panca Rsi / Bale Arai
Anyari
Piasan
Tebeng Kopiah

1 . PEMUCU - Iga-iga terletak diantara Undagi


2. PEMADE - Baik Pemucu dan Pemade Ngakan Ketut Diem
3. IGA-IGA Br. Jenah, Peguyangan
(Tugas SATB 1 th 2000
Arai merpat maurip Aguli
I Kt. Tamu Jaya )

4 Rai
Petaka

Tebeng Kopiah 4 Rai

Lubang Pen Pemade

Tugeh

Arai

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
DETAIL PETAKA I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
32
PERUNTUKAN HUBUNGAN TADA PAKSI DENGAN KENCUT NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

A. TADA PAKSI Undagi


B. KENCUT Ngakan Putu Cabe,
D C C. KENDIT Br. Cengkilung,
D. TALES Peguyangan
(Tugas SATB 1 th 2000
I Kt. Tamu Jaya )

- Bangunan Bale

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI HUBUNGAN TADA PAKSI I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
DENGAN KENCUT
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
33
PERUNTUKAN HUBUNGAN TADA PAKSI DENGAN KENCUT NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

Lubang Purus
Pementang

ai 1/2 Rai
R
/2
21 1/2 Rai
UNDAGI
1 Rai Ngakan Ketut Diem
Detail sambungan Pementang
Peguyangan
1 Rai
Peneteh (Tugas SATB 1 th 2000
I Kt. Tamu Jaya )
Bangunan Bale
Lubang Purus
Tada Paksi

i
Ra
/2
21
Kencut

Pepalihan

3/4 Rai

1 Caping Kendit
ASTA KOSALI
1 Rai Detail kencut, Kendit dan Tales - ( L 16 T )
Tales halaman 12

Pae
1 1/
2R
ai

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI HUBUNGAN TADA PAKSI I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
DENGAN KENCUT
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
34
PERUNTUKAN DETAIL KENCUT, KENDIT DAN TALES NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

1
2 2 Rai

1/2 Rai
A. KENCUT pementang
1/2 Rai

kencut 1 Rai

kendit 1 Caping A. - Penampang kencut


ASTA KOSALI
dari atas
tales
1 Rai
- ( L 15 T )
- Proporsi kencut halaman 10
Bangunan Bale dari depan sketsa no : A
2 Rai merepat saka

1 Rai

B. KENDIT B. - Penampang kendit


1 Caping dari atas

3/4 Rai ASTA KOSALI


- Proporsi kendit
3/4 Rai - ( L 16 T )
dari depan
halaman 12
sketsa no : A , B , C

C. TALES
C. - Penampang tales
dari atas

1 Rai
- Proporsi tales
dari depan
1
11/2 Rai merepat 1 2 Rai

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI - DETAIL KENCUT, KENDIT DAN I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TALES
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
35
PERUNTUKAN HUBUNGAN SAKA, CANGGAHWANG DAN LAMBANG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

B
A 1/2 Rai
1/2 Rai

- Koleksi BIC
A. LAMBANG BAIK - Gambar Bangunan
D B.SINEB Tradisional
C. SAKA
D. CANGGAH WANG
Caping
Ulur

Paduraksa
Tagok
- BANGUNAN BALE

Arai
1 4 24 1 4

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI - HUBUNGAN SAKA, I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
CANGGAHWANG DAN LAMBANG
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
36
PERUNTUKAN HUBUNGAN SAKA, CANGGAH WANG DAN LAMBANG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

1/2 RAI C
1/2 RAI B A. SAKA - Riset mahasiswa SITAT BALI
B. LAMBANG - Koleksi BIC
1 1/2 RAI C. SINEB Gambar Bangunan Tradisional
D D. CANGGAH WANG - Tugas SATB I Th. 99
ARAI + ACAPING D. PEMUCU
1 1/2 RAI

- BANGUNAN BALE
TAMPAK SAMPING

PEMUCU

1 IYEK
1 IYEK

3/4 RAI
ACAPING

TAMPAK ATAS

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI - HUBUNGAN SAKA, CANGGAH I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
WANG dan LAMBANG
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
37
PERUNTUKAN DIMENSI TADA PAKSI dan SINEB LAMBANG NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

2 Rai + 1 Caping

3 Rai
1. 2.
TUGAS SATB 1
1/2 Rai
1 Rai
1/2 Rai tahun 1991

1/2 Rai UNDAGI


1 Rai
1/2 Rai Gambar 1 , 2 Nyoman Ngemuang
( No 1 )
Asirang TADA PAKSI PANJANGNYA
SESUAI
11/2 Rai DENGAN BESAR
TUGAS SATB 1
KECIL BANGUNAN
tahun 1985
Sineb
Lambang UNDAGI
3. A A Raka Sandi
1 Rai
( No 2,3 )
1/2 Rai
BALE 1/2 Rai

1/2 Rai
Saka 1 Caping

ASTA KOSALI
No 231 halaman 47
( No 3 )

TUGAS SATB 1
Gambar 3 tahun 1987
UNDAGI
SINEB I Wayan Keteg
LAMBANG Padang Sambian
1 Rai
1/2 Rai
1 Caping

1 Rai
1 Caping

1 Rai

1 Rai

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI DIMENSI TADA PAKSI dan LAMBANG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
SINEB
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
38
PERUNTUKAN SKETSA NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

- KENCUT Undagi
- TUGEH Ngakan Ketut Diem
Br. Jenah, Peguyangan
- SENDI
(Tugas SATB 1 th 1999
I WYN. MURDAYASA )

Usuk
Dedeleg
Kencut
Kendit
Tales

Caping Caping
Ulur Ulur

Pengawak Tugeh
- BANGUNAN BALE DANGIN
SEKUTUS Metias Metias

Sendi Sendi

Kencut
Kendit
Tales

Saka Saka

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
- HUBUNGAN TUGEH I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
39
PERUNTUKAN HUBUNGAN TADA PAKSI, LAMBANG, SINEB DAN SAKA NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

Arai Arai

Arai

Acaping
1 1/2 Rai 1/2 Rai

Arai

TAMPAK DEPAN 1/4 1/4


2/4
- Baik - Koleksi BIC
- Gambar Bangunan Tradisional

Acaping
Arai
- BANGUNAN BALE

1 IYEK
2 1/2 Rai
1 IYEK

TAMPAK ATAS

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI - HUBUNGAN TADA PAKSI,
I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
LAMBANG, SINEB DAN SAKA
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
40
PERUNTUKAN DIMENSI PETAKA, DEDELEG DAN TADA PAKSI NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

2 1/2 Rai 3 Rai + Acaping

1. 2

2 Rai + Apaduraksa 3 Rai + Acaping


ASTA KOSALI
( L 05 T ) halaman 8 paragraf 5
- Petaka Bale ( No 1,2,3 )
C C A. Pemade
A B B B. Tebeng Kopiah Baik - Untuk bale segi empat
A C. Petaka
UNDAGI
Nyoman Ngemuang
2 Rai + Apaduraksa 3 - 4 Rai ( No 7 )
(Tugas SATB 1 th 2000
I Kt. Tamu Jaya )

3 - 4 Rai
3 4
2 Rai + Apaduraksa

C
C B
B A
A
2 Rai
2 Rai + Acaping - Dedeleg No 5 panjangnya ASTA KOSALI
satu sunduk pendek- apadu ( L 05 T ) halaman 8 paragraf 15
5 7 raksa tiang ( No 6,7 )
Arai
Arai - Dedeleg No 6 Panjangnya ( L 16 T ) halaman 8 paragraf 26
- Dedeleg Bale 2 Rai + Aguli Madu panjang Bale - lebar Bale ( No 5 )
Dedeleg Baik
+ Arai

- Dedeleg No 7 panjangnya
panjang Bale - lebar Bale
6 Arai + Acaping

3 Rai 3 Rai

ASTA KOSALI
No 231
Arai Arai Tada paksi
- Tada Paksi Bale

Arai Arai

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI - DIMENSI PETAKA, DEDELEG I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
DAN TADA PAKSI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
41
PERUNTUKAN PERHITUNGAN IGA IGA NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

4 HYANG
3 1. SRI
2 2. WERDI
SANGGAH 1 - HYANG BAIK PERHITUNGAN ( A ) ASTA KOSALI ( A )
3. NAGA
6
( L 04 T )
5
4. HYANG - SRI ( Jineng )
4 hal 35 parag 72
3 5. MAS - Werdhi ( Dapur )
2
1 SRI
6. PERAK - Hyang ( Sanggah )
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 - Naga ( Kori ) ASTA PATALI ( B )
SRI HYANG - Mas ( tempat tidur ) ( L 06 T )
- Perak ( tempat jualan ) hal 35 parag 87

MAS SRI
5 4 3 2 1 6 5 4 3 2 1

2 WERDHI PERHITUNGAN ( B ) SWAKARMA ( A )


MAS 5
1 ( L 07 T )
1. SRI - SRI ( Jineng )
4 6
hal 20 parag 35
METEN 5 2. WERDI - Werdhi ( Tempat tidur )
3 - MAS - Naga ( kori )
4 3. NAGA BAIK
TEMPAT TIDUR - WERDHI
2 3
4. HYANG - Hyang ( Dapur ) WISWAKARMA ( B )
SRI 1
2
5. MAS - Mas ( tempat tidur ) ( L 04 T )
1 SRI
6. PERAK - Perak ( tempat jualan ) hal 6 parag 13
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2
SRI WERDHI

1. SRI ASTA KOSALI ( A )


3 NAGA
2. WERDI ( L 13 T )
KORI - NAGA BAIK hal 23 parag 41
ANGKUL ANGKUL
2
3. NAGA
TUMBAL 1 SRI 4. HYANG
5. MAS ASTA BUMI
2 3 4 5 6 2 3
SRI
1 1
NAGA 6. PERAK ( No 243 ) hal 47

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
BALI
PERHITUNGAN IGA IGA I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT

TEKNIK GAMBAR BANGUNAN


42
PERUNTUKAN PERHITUNGAN IGA IGA NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

HYANG SRI

3 2 1 6 5 4 3 2 1 1. SRI
2 WERDHI 2. WERDI
- WERDHI BAIK PERHITUNGAN ( A ) ASTA KOSALI ( A )
DAPUR SRI 1 1
3. HYANG
6 - HYANG ( L 04 T )
SANGGAH 5 4. NAGA - SRI ( Jineng )
2
4 hal 67 parag 72
3
5. MAS - Werdhi ( Dapur )
HYANG 3 2 6. PERAK - Hyang ( Sanggah )
1 SRI
- Naga ( Kori ) ASTA PATALI ( B )
2 4 1 2 3 5 6 1 2
1
SRI
3 5 6 4
WERDHI
- Mas ( ruang tidur ) ( L 06 T )
- Perak ( tempat jualan ) hal 35 parag 87

JINENG 1 SRI PERHITUNGAN ( B ) SWAKARMA ( A )


LUMBUNG 6
( L 07 T )
5
- SRI ( Jineng )
4
hal 20 parag 35
3
2
- Werdhi ( Tempat tidur )
1 SRI
- SRI - Naga ( kori )
BAIK
1
SRI
2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1
SRI
- Hyang ( Dapur ) WISWAKARMA ( B )
- Mas ( tempat tidur ) ( L 04 T )
- Perak ( tempat jualan ) hal 6 parag 13

6 PERAK
TEMPAT 5
ASTA KOSALI ( A )
BERDAGANG 4
3 ( L 13 T )
2 - PERAK BAIK hal 23 parag 41
1
WARUNG
SRI

1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6
SRI PERAK
ASTA BUMI
( No 243 ) hal 47

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
BALI
PERHITUNGAN IGA IGA I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT

TEKNIK GAMBAR BANGUNAN


43
PERUNTUKAN PERHITUNGAN JUMLAH LIKAH NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

Perhitungan .A ASTA BUMI


- Likah ( ayu ) No 234 halaman 24
- Wangke ( hala )
- Wangkong ( kesakitan ) ASTA KOSALI
No 231 halaman 47
Perhitungan .B
- Likah ( baik )
ASTA KOSALI
( L04 T )halaman 67 paragraf 71
LIKAH BAIK - Wangke ( bahaya kematian )
- Wangkong ( sakit pinggang )
ASTA PATALI
( L 06 T ) halaman 36 paragraf 28
- BALE Perhitungan .C
- Likah ( selamat ) SWAKARMA
- Wangke ( sangat bahaya ) ( L 07 T ) halaman 20,25 paragraf 34,50
- Wangkong ( kesakitan )
ASTA KOSALI
( L13 T ) halaman 22 paragraf 40 ( A )
( L 15 T ) halaman 10 paragraf 28 ( A )

LIKAH LIKAH
WANGKE WANGKE
WANGKONG WANGKONG
LIKAH

LIKAH WANGKE
WANGKE WANGKONG
- WADAH
( tempat orang mati ) WANGKONG LIKAH
LIKAH WANGKE

WANGKE BAIK

ASAGAN

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
PERHITUNGAN JUMLAH LIKAH I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
44
PERUNTUKAN PERHITUNGAN JUMLAH GALAR NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

ASTA BUMI ( 3 )
HITUNGAN 3 HITUNGAN 4 HITUNGAN 3 BAIK HITUNGAN 3
No 243 halaman 24
1. GALAR ( baik ) jatuh pada GALAR
1. GALAR 1. JEMBUNG 2. GALIR ( sering cekcok)
2. GALIR 2. CAWAN 3. GALUR ( mengigau/ terkejut ) SWAKARMA ( 4 )
3. GALUR 3. RANTE ( L 07 T )
1. GALAR 4. GULING halaman 25 paragraf 52
1. JEMBUNG
HITUNGAN 4 BAIK HITUNGAN 4
1. JEMBUNG ( selamat )
2. CAWAN ( dihuni kutu busuk )
jatuh pada JEMBUNG UNDAGI
3. RANTAI ( selamat ) Ida Rsi Penatih
4. GULING ( kesakitan ) Denpasar
(Tugas SATB 1 th 2000
I Kt. Tamu Jaya )
SEMUA JENIS BANGUNAN HITUNGAN 5 BAIK GITUNGAN 5
1. GALAR ( baik ) jatuh padaGALAR
2. RANTE ( selamat )
3. CAWAN ( dihuni kutu busuk )
4. GULING ( kesakitan )
5. CAKUR

HITUNGAN 5
1. GALAR
2. RANTE
3. CAWAN
4. GULING
5. CAKUR

1. GALAR
1. GALAR
2. GALIR
3. GALUR
1. GALAR

BANGUNAN TEMPAT TIDUR

HITUNGAN 5
1. GALAR
2. RANTE
3. CAWAN
4. GULING
5. CAKUR
1. GALAR

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
PERHITUNGAN JUMLAH GALAR I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
45
PERUNTUKAN PERHITUNGAN JUMLAH GALAR NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

ASTA BUMI
No 243 halaman 24

PERHITUNGAN Perhitungannya jatuh pada guling


1. GALAR ( baik ) SWAKARMA
2. RANTE ( selamat ) BAIK ( L 07 T )
3. CAWAN ( dihuni kutu busuk ) halaman 25 paragraf 52
4. GULING ( kesakitan )
5. CAKUR
UNDAGI
Ida Rsi Penatih
Denpasar
(Tugas SATB 1 th 2000
I Kt. Tamu Jaya )

BALAI BANJAR HITUNGAN 5 TUGAS SATB 1


1. GALAR - semester v th. 87/88
2. RANTE - semester v th. 99
3. CAWAN Putu Sumerta
4. GULING
5. CAKUR

1. GALAR
2. RANTE
3. CAWAN
4. GULING

1. GALAR
2. GALIR
3. GALUR

PERHITUNGAN
1. GALAR ( baik )
BAIK Perhitungannya jatuh pada galur
2. GALIR ( sering cekcok)
3. GALUR ( mengigau/ terkejut )

WADAH / TEMPAT MAYAT

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI
PERHITUNGAN JUMLAH GALAR I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
46
PERUNTUKAN PERHITUNGAN TINGGI BATARAN NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

1. SEDEME
PERHITUNGAN BAIK HITUNGANNYA ASTA KOSALI
5. SEDEME 1. CANDI ( L 04 T ) halaman 42
2. WATU
- Jatuh pada CANDI
4. SEDEME - Dari bawah / dasar
BATARAN SANGGAH KAHYANGAN 3. SEGARA
3. SEDEME 4. GUNUNG
2. SEDEME 5. RUBUH

1. SEDEME
SEDEME

2. SEDEME
1. SEDEME
PERHITUNGAN BAIK HITUNGANNYA ASTA KOSALI
1. CANDI - Jatuh pada WATU ( L 13 T )
4. SEDEME 2. WATU halaman 22 paragraf 38
3. SEDEME 3. SEGARA
BATARAN BANGUNAN PERUMAHAN
2. SEDEME
4. GUNUNG UNDAGI
5. RUBUH Pan Sekar
1. SEDEME Jembrana
SEDEME
TUGAS SATB 2
th. 81/82

PERHITUNGAN BAIK
1. CANDI HITUNGANNYA ASTA KOSALI
3. SEDEME
2. WATU - Jatuh pada SEGARA ( L04 ) halaman 42
2. SEDEME 3. SEGARA
BATARAN DAPUR
1. SEDEME 4. GUNUNG
5. RUBUH

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI PERHITUNGAN TINGGI I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
BATARAN
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
47
PERUNTUKAN PERHITUNGAN TINGGI BATARAN NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

4. SEDEME
3. SEDEME
2. SEDEME
PERHITUNGAN BAIK HITUNGANNYA ASTA KOSALI
1. CANDI ( L 04 T ) halaman 42
1. SEDEME 2. WATU
- Jatuh pada GUNUNG
BATARAN METEN 3. SEGARA -Dihitung dari bawah / dasar
5. SEDEME
4. GUNUNG
4. SEDEME 5. RUBUH
3. SEDEME
2. SEDEME
1. SEDEME
SEDEME

PERHITUNGAN BAIK HITUNGANNYA ASTA KOSALI


1. CANDI - Jatuh pada GUNUNG ( L 13 T )
4. SEDEME 2. WATU halaman 22 paragraf 38
3. SEDEME 3. SEGARA
BATRAN BALE DAUH DAN SUMANGGEN
4. GUNUNG
2. SEDEME
1. SEDEME
SEDEME

PERHITUNGAN BAIK ASTA KOSALI


1. CANDI HITUNGANNYA
( L 13 T )
2. WATU - Jatuh pada WATU
2. SEDEME halaman 22 paragraf 38
BATRAN JINENG
1. SEDEME

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI PERHITUNGAN TINGGI I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
BATARAN
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
48
PERUNTUKAN PERHITUNGAN UNDAG DAN TEPAS HUJAN NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

Untuk TEPAS HUJAN


ALENGKAT + 3 NYARI
PERHITUNGAN HITUNGANNYA UNTUK UNDAG
1. CANDI BAIK - Jatuh pada GUNUNG
2. REBAH BURUK - Tinggi undagan tergantung
- UNDAGI
AA. Raka Sandi , Tampak siring
3. GUNUNG
peruntukan
BAIK TUGAS SATB 1 th. 81/82
DUA GEMEL 4. RUBUH BURUK

DUA GEMEL
UNTUK TEPAS HUJAN
- UNDAGI
DUA GEMEL Nyoman Ngemuang, Peguyangan
TUGAS SATB 2 th. 83/84
AGEMEL

ATAMPAK + ATAMPAK NGANDANG


UNDAG DAN TEPASAN PADA BALE

Untuk TEPAS HUJAN


ALENGKAT + 3 NYARI

ALENGKAT

PERHITUNGAN Pada undag bale perhitungannya ASTA KOSALI


ALENGKAT 1. UNDAG BAIK jatuh pada nilai baik
( L 13 T )
2. GUNUNG BAIK halaman 22 paragraf 39
3. RUBUH BURUK
ALENGKAT

ATAMPAK + ATAMPAK NGANDANG

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI PERHITUNGAN UNDAG DAN I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
TEPAS HUJAN
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
49
PERUNTUKAN SKETSA NAMA NILAI KETERANGAN SUMBER

- TUGASA SATB II
Th. 1983/1984

- UNDAGI
I Nyoman Ngemuang
Peguyangan-Badung

- TUGASA SATB I
Th. 1987

- BALE

UNTING-UNTING

ALENGKAT + 3 NYARI

SEDEMA

STANDAR KOMPETENSI NAMA GAMBAR PENGAJAR:


SMKN I DENPASAR
MATERI ARSITEKTUR TRADISIONAL ASTA KOSALA-KOSALI DIMENSI BATARAN & TEPAS I GUSTI LANANG BGS OKA, ST.MT
BALI
HUJAN
TEKNIK GAMBAR BANGUNAN
50

Anda mungkin juga menyukai