1.

1 Explain principles of AC motor (SINGLE PHASE)

• Identify type of AC motor according to user requirement.
1.2 Usage of AC motor (SINGLE PHASE)
• Identify uses of AC motor according to industry requirement.
1.3 Explain AC motor operating (SINGLE PHASE)
• Perform each type of operating principle of AC motor
according to user requirement.
https://www.scribd.com/doc/39400888/Motor-Elektrik
DEFINASI MOTOR – Bekalan diberikan oleh arus elektrik
dan ini akan menghasilkan dayakilas untuk memutarkan
pergerakan mekanikal jenis putaran.
ü ELEKTRIK - MEKANIKAL

DEFINASI PENJANA – Dipacu oleh mesin jenis mekanikal dan akan

menjanakan voltan yang menghasilkan pengaliran arus di dalam
litar elektrik.
ü MEKANIKAL - ELEKTRIK
KEGUNAAN UMUM - Motor au banyak digunakan di
industri disebabkan mudah untuk mendapatkan kuasa au.

KEGUNAAN
Motor au 1 fasa – dalam perkakasan rumah.
Motor au 3 fasa – dalam pam, kipas, pemampat dll.
Motor AU satu fasa

• Motor aruhan fasa terpisah

• Motor kutub terteduh
• Motor aruhan penolakan
• Motor universal
STATOR/PEMEGUN:

• berfungsi untuk membekalkan medan

magnet yang berputar kepada pemutar.

• 2 jenis belitan iaitu Belitan pemula dan

belitan larian.

• Belitan pemula berfungsi untuk menentukan

arah pusingan

• belitan larian berfungsi untuk menentukan

kelajuan pusingan motor.
ROTOR

• Pemutar dibina daripada bar-bar

pengalir kuprum ataupun aluminium
yang diisi ke dalam lubang alur
teras pemutar

• Kedua-dua bahagian hujung bar

tersebut disambungkan kepada
gelang hujung.

• bahagian yang akan bertindakbalas

dengan magnet berputar dan
membolehkan aci berputar
ACI (Shaft)

• Diperbuat dari keluli

ketahanan tinggi dan
mempunyai kekunci untuk
menempatkan rotor dan
kipas.

• Saiznya bergantung
kepada rotor yang dibawa.
ALAS (Bearing)

• Terdiri dari alas bebola (ball

bearing) dan alas rola (sleeve
bearing) di dalam motor-
motor kecil
• Menggunakan geris sebangai
pelincir.
• Tangkup alas dibuat dari besi
tuangan memegang dan
melindungi alas di dalam
kandungan alas dari habuk.
Kendalian Motor AU fasa 1

• Apabila voltan dibekalkan pada motor, kedua-dua belitan mula

dan belitan larian akan menghasilkan medan magnet.

• Arus pada belitan mula (IT) akan lebih kecil disebabkan luas
keratin rentas yang kecil dan rintangan belitan pengalir yang
tinggi.

• Arus pada belitan larian (IR) adalah lebih tinggi disebabkan luas
keratan rentas yang besar dan nilai rintangan belitan pengalir
yang rendah.

• perbezaan ini akan menyebabkan perbezaan fasa di antara arus

dengan voltan pada belitan mula dan belitan larian dan akan
menghasilkan medan magnet berputar.

• Medan magnet berputar akan bergerak dengan satu kelajuan

yang dinamakan kelajuan segerak
Kaedah penghasilan medan magnet

kaedah untuk menghasilkan medan magnet berputar pada bahagian

pemegun motor AC 1 fasa ialah :
• Menggunakan belitan tambahan (belitan mula) yang mempunyai
rintangan tinggi.
• Memasang pemuat sesiri dengan belitan mula untuk mendapatkan
perbezaan fasa 90°.
• Memasang gelang teduh pada teras kutub
• Menggunakan pemutar yang berlilitan dan dilengkapi dengan
penukar tertib untuk membolehkan perubahan perbezaan fasa.
Penghasilan Daya Kilas

• Merujuk kepada Hukum Faraday, apabila

bar pengalir pemutar berada di dalam
medan magnet ulang-alik, maka akan wujud
arus teraruh dan voltan teraruh di dalam bar
pengalir tersebut.

• menghasilkan daya kilas pada bar pengalir.

Daya kilas ini akan menghasilkan putaran
motor.
kawalan yang mentafsirkan dimana motor boleh dipercepat
atau sebaliknya

3 cara kawalan
• mengubah atau mengawal voltan ke stator
(menghasilkan medan magnet)
• Mengubah atau mengawal voltan bekalan
• Mengubah atau mengawal kekuatan arus medan magnet
1. Motor aruhan fasa terpisah

• Motor AC berkelajuan malar.

• Digunakan sebagai perkakasan rumah dan kegunaan
industri
Motor aruhan fasa terpisah

rizz’05
2. Motor aruhan kutub berteduh
• Menggunakan medan stator berputar - dihasilkan
menggunakan gelung terteduh dalam setiap kutub
• Medan yang dihasilkan oleh kutub terteduh agak lemah
• Daya kilas mula adalah sedikit dan menghasilkan
kecekapan yang rendah
• saiz kecil
• Julat kuasa antara 6 - 7 watt.
• biasa digunakan dalam kipas kecil dan penghembus.
Motor aruhan kutub berteduh
M O TO R KUTUB TELAU
(S H A D E D P O L E M O T O R )

G e lu n g B e rte la u

R o to r
3. Motor universal
• Beroperasi menggunakan voltan AC /DC
• Daya kilas mula motor tinggi
• Motor disambung secara tetap pada peranti - kelajuan
motor sesiri boleh diatur dengan menambahkan
rintangan yang sesiri kepada motor.
• Digunakan dalam mesin jahit, pembersih hampagas
• Direkabentuk dengan kadar kuasa yang lebih kecil.
• Kelajuan boleh ditingkatkan ke nilai maksimum dengan
beban yang ringan.
Motor universal
O P E R A S I M O T O R U N IV E R S A L

N Ia S

+ -
A rah Law an Jam
O M U /IM A
Motor Aruhan Penolakan

• kelajuan motor lebih baik berbanding kelajuan motor

segerak dalam keadaan tanpa beban.
• Daya kilas motor besar kerana gabungan daya kilas pada
ke 2 belitan
• Digunakan dalam pemampat, pengisar, peti sejuk dan
mesin larik.
Motor penolakan
PRINSIP MOTOR TOLAKAN

-
1
S N
2

pmt/ima
• mengurangkan kos membaikpulih
• tahan lama
• tidak memerlukan penjagaan yang
kerap
• pengguna dapat memudahkan kerja
yang melibatkan penggunaa motor
• kos yang mahal untuk dibina
• skiranya rosak, pengunaan kos
yang tinggi untuk dibaiki
• perlu penelitian yang rapi sewaktu
membinanya
• Perkara yang dapat saya rumuskan daripada
keseluruhan tugasan ini ialah mengenalpasti Motor AC
• Seterusnya memahami prinsip kendalian.
• Disamping itu memahami jenis dan fungsi-fungsi Motor
AC.
• Akhir sekali dapat menggunakan dan mengendalikan
Motor AC.
1.1 Explain principles of AC motor (THREE PHASE)
• Identify type of AC motor according to user requirement.
1.2 Usage of AC motor (THREE PHASE)
• Identify uses of AC motor according to industry requirement.
1.3 Explain AC motor operating (THREE PHASE)
• Perform each type of operating principle of AC motor
according to user requirement.
MOTOR ARUHAN TIGA FASA SANGKAR TUPAI

• Mempunyai saiz yang kecil dari segi fizikalnya jika

dibandingkan dengan kuasa yang dibekalkan dengan
motor yang lain.
• Mempunyai penyelarasan kelajuan yang baik dengan
perubahan keadaan beban.
• Diguna secara meluas di industri pada masa kini.
Prinsip Operasi Motor Aruhan Sangkar
Tupai
• Pembinaan stator bagi motor aruhan tiga fasa
mengandungi beberapa slot yang terpisah bagi
membolehkan sebanyak tiga belitan fasa tunggal
dibuat.

• Apabila arus tiga fasa dibekalkan ia akan

menghasilkan sudut 120̊̊ diantara satu sama lain
melintasi belitan dan menghasilkan putaran medan
magnetik.

• Perjalanan medan ini terbentuk di sekeliling teras

stator tadi.
• Putaran medan magnetik tadi bergantung kepada
bilangan kutub pada stator dan frekuansi pada
sumber bekalan. Kelajuan ini dipanggil sebagai
kelajuan segerak.

• Apabila medan megnetik berputar pada kelajuan

segerak, ia akan dipotong oleh copper bar bagi
menghasilkan voltan di dalam rotor untuk
menghasilkan arus di dalam rotor bars.

• Ini akan menghasilkan medan di dalam rotor

yang akan bertindak dengan medan pada stator
bagi menghasilkan tork yang akan memusingkan
rotor.
Ciri -ciri motor 3 fasa adalah berdasarkan faktor berikut :
• Kelajuan segerak
• Peraturan kelajuan & peratusan kegelinciran
• Frekuensi kegelinciran
• Arus permulaan
• Faktor kuasa
• Arah pusingan
• Kawalan kelajuan
• Kaedah penyambungan
Medan magnetik pada stator berputar pada kelajuan yang
dinamankan kelajuan segerak

Kelajuan segerak bergantung kepada faktor :

1. Frekuensi
2. Bilangan Kutub
3. Amplitud Voltan bekalan
4. Amplitud Voltan stator
5. Saiz beban dan kapasitor @ aruhan
Pengiraan
120 f
Ns 
p
dimana,
Ns = kelajuan medan magnetik stator @ kelajuan segerak
(p.p.m / pusingan per minit)
f = frekuensi (Hz/ Hertz)
P = bilangan kutub magnetik yang dihasilkan oleh belitan
3 fasa
Contoh:-
Jika motor aruhan tiga fasa sangkar tupai mempunyai 6 kutub
dan disambungkan dengan bekalan tiga fasa, 60 hz. Cari
pusingan synchronous bagi motor tersebut.

120 f
Ns  Ns = 120 x 60 / 6
p
= 1,200 p.p.m
• Perbezaan antara kelajuan stator dengan kelajuan rotor
dipanggil gelinciran

• S merupakan kelajuan segerak bagi medan rotor

• Rotor sentiasa berputar pada kelajuan yang kurang

sedikit dari kelajuan segerak sebanyak 2% - 5% dan
bergantung kepada beban mekanik yang tersambung
pada motor
Pengiraan

Ns  Nr
S
Ns
dimana s = 0 pada keadaan tanpa
S = gelinciran beban (rotor berputar
Ns = kelajuan segerak (p.p.m) pada kelajuan segerak)
s = 1 pada keadaan rotor
Nr = kelajuan rotor (p.p.m)
pegun/diam/terkunci
Contoh:
Jika motor aruhan tiga fasa sangkar tupai mempunyai kelajuan synchronous
1,200 rpm dan kelajuan pada beban penuh ialah 1,140 rpm, cari peratusan slip
pada stator berkenaan
Ns  Nr
S 100%
Ns

Peratusan Slip = 1,200 – 1,140 x 100 %

1,200
= 5 %.
Faktor gelinciran boleh digunakan untuk mendapatkan beberapa
maklumat penting antaranya ialah :

1. frekuensi arus yang teraruh dalam rotor berubah dengan

berubahnya kelajuan rotor
2. lebih tinggi kelajuan rotor, semakin sedikit garisan daya yang
dipotong oleh pengalir rotor.
3. frekuensi arus rotor berkurang apabila kelajuan motor bertambah
4. frekuensi arus rotor boleh dikira dengan mendarab frekuensi
stator bekalan dengan gelinciran
Pengiraan

fr  Sfs

dimana
fr = frekuensi arus rotor
S = gelinciran
fs = frekuensi stator bekalan (biasanya 50Hz)
Contoh 1
kirakan frekensi gelinciran bagi sebuah motor aruhan 3 fasa,
60Hz yang yang mempunyai gelinciran 5%

fr  Sfs

fr = 0.05 x 60Hz
fr = 3Hz
Motor Aruhan 6 kutub dijana oleh bekalan 3 fasa, 60Hz.
jika kelajuan beban penuh adalah 1140 p.p.m, kirakan
frekuensi gelinciran

P=6
f = 60Hz
Nr = 1140 p.p.m
fr = ??
sebuah motor aruhan 3 fasa, 350KW, 415V, 50Hz
mempunyai kelajuan beban penuh 950 p.p.m. jika motor
berkenaan mempunyai 6 kutub, kirakan frekuensi arus rotor
pada keadaan beban penuh
• Kebanyakan motor aruhan sangkar tupai
menggunakan voltan penuh pada peringkat
permulaan (start).

• Apabila motor diberikan sumber bekalan arus yang

besar terbentuk pada stator dan menyebabkan
voltan yang terbentuk pada rotor adalah tinggi.

• oleh kerana arus permulaan yang tinggi, maka

perlindungan pada permulaan adalah diperlukan
kerana arus permulaan 3 kali ganda daripada nilai
arus beban penuh (3 : 1).

• Pada tahap ini, pengurangan voltan pada peringkat

permulaan adalah diperlukan oleh motor tersebut.
Jenis-jenis pemula adalah :
• Direct On Line (DOL)
• Star Delta
• Oto Transformer
• Rotor Resistance
• Soft Stater

Tujuan Pemula adalah :

• Mengurangkan arus permulaan motor
• mengelakkan bahaya motor hidup secara tiba-tiba
• untuk kendalian kawalan jauh
• motor dapat dihidupkan secara berperingkat
komponen pemula adalah :
• contactor
• timer
• thermal overload relay
• push button
• auto transformer
• indicating lights
• resistance bank
 Beban sifar (no load) Ada beban (load)
• faktor kuasa rendah • faktor kuasa meningkat
• kerana komponen yang mengalami proses • faktor kuasa pada tahap maksima antara 85% -
kemegnetan memerlukan arus masukan yang 90%
besar
• faktor kuasa boleh mencecah 15%

ENERGY E I ENERGY E

SUDUT YANG BESAR SUDUT YANG

KECIL

I RESULTANT I RESULTANT
IM I M
TANPA BEBAN BEBAN PENUH
• Arah pusingan bagi motor aruhan boleh terbalik dengan menukarkan
polaritinya seperti gambarajah di bawah
• Motor aruhan sangkar tupai hampir tidak mempunyai kawalan kelajuan.
Kelajuannya bergantung kepada frekuansi daripada bekalan tiga fasa
dan jumlah kutub pada belitan stator.

• Frekuansi adalah diantara 50 – 60 Hz bergantung kepada pihak

pembekal kuasa berkenaan. Jika bilangan kutub adalah tetap dan
frekuansi adalah tetap, maka kelajuan synchronous pada motor
berkenaan adalah tetap.

• Sebagai kesimpulannya motor aruhan sangkai tupai tidak boleh di kawal

kelajuannya. Jadi penggunaannya hanya tertumpu pada kelajuan yang
sedia ada yang ditetapkan oleh pihak pembekal.
NAME PLATE MOTOR
NAME PLATE MOTOR
BINTANG DELTA
BINTANG -DELTA
• binaannya sama dengan motor 3 fasa
sangkar tupai cuma bahagian rotornya
disambungkan kepada 3 perintang luar
(resistance bank) menerusi gelang
gelincir (slip ring)

• slip ring ini ia akan disambungkan ke

perintang luar luar menggunakan 3
berus karbon sebagai perantaraan

• Perintang luar adalah untuk menambah

nilai rintangan motor semasa motor
dimulakan bagi mengurangkan arus
permulaan motor
Ciri-ciri wound motor :
• kelajuan motor boleh dikawal dengan menggunakan perintang
boleh laras
• kelajuan rotor tinggi -nilai rintangan rendah, kelajuan rotor rendah-
nilai rintangan tinggi
• daya kilas/tork yang tinggi
• kurang digunakan kerana harga yang mahal
• penyelenggaraan lebih rumit dan mahah
• sesuai untuk motor bersaiz besar sahaja
• Penggunaanya adalah seperti pada ‘crane’, ‘elevator’, ‘pump’ dan
‘hoist’
crane motor elevator motor hoist motor
• Binaanya statornya dibelit dengan belitan tiga fasa
sementara rotornya dibuat dua bentuk iaitu sama ada
kutub tonjol atau kutub selinder rata.

• Motor segerak ini memerlukan bekalan arus terus

(AT) dari luar dan dibekalkan ke rotor melalui gelang
gelincir.
Binaan Motor segerak berukuran
kecil
• Rotornya dibuat daripada magnet kekal
(Tidak memerlukan bekalan arus terus)
• maka motor akan terus berputar mengikut
arah putaran medan magnet stator pada
kelajuan ‘kesegerakan’ kerana rotor
seolah-olah telah terkunci oleh medan
magnet stator.
Binaan Motor segerak berukuran
sederhana
• Rotornya mempunyai belitan bersama-sama
‘sangkar tupai’.
• Semasa motor mula dihidupkan, putaran rotor
diwujudkan dengan cara aruhan. Rotor akan
terus berputar dengan ‘sangkar tupai’.
• Apabila kelajuan ini hampir mencapai kelajuan
kesegerakan, bekalan arus terus dibekalkan
kepada rotor motor itu.
• Medan magnet rotor yang baru itu seolah-olah
dikunci oleh putaran medan magnet stator
dan motor itu akan terus berputar pada
kelajuan kesegerakan.
Ciri-ciri motor segerak :
• Dinamakan motor segerak kerana kelajuan segerak pada
motor ini iaitu Ns =Nr
• Motor ini tidak mempunyai gelinciran
• kelajuan motor berubah mengikut frekuensi dan bilangan
kutub
• Mempunyai kelajuan yang tetap
Gambarajah binaan
motor segerak
1.5 Explain principles of AC motor
• Demonstrate AC Motor maintenance
• Perform AC motor driven maintenance sequence according
to IEC Regulations.
1.2 Detect damage and repair.
• Perform the work to detect damages based on the sequence
of testing.
• Create work-based restoration according to user requirement.
BIL. JENIS KEROSAKAN
1. Terbalik Fasa
Punca sambungan bekalan
tiga fasa yang tidak
mengikut urutan fasa yang
betul iaitu merah, kuning
dan biru.
2. Terbuka
Berlaku pada belitan-belitan
motor disebabkan olehh
• Belitan putus
• Sambungan longgar
• Belitan terbakar
TANDA KEROSAKAN/ALAT UJI MEMBAIK PULIH
Putaran motor berada pada keadaan yang Tukar sambungan
bertentangan dengan arah putaran yang
diperlukan.
-Alat uji yang digunakan ialah meter urutan
fasa.
Motor tidak dapat berkendali walaupun Sambung semula
bekalan disambungkan ketika dalam belitan atau melilit
kendalian, jika berlaku keadaan salah satu semula belitan.
belitan terbuka, motor akan terus berkendali
tetapi akan keluarkan haba dan bunyi
dengung.
-Alat uji yang digunakan ialah meter
pelbagai dan penguji penebat meger
BIL. JENIS KEROSAKAN TANDA KEROSAKAN/ALAT UJI MEMBAIK PULIH

3. Pintas Motor tidak dapat berkendali. Betulkan semula

kerosakan yang berlaku pada belitan- -Alat uji yang digunakan ialah sambungan atau
belitan motor disebabkan oleh meter pelbagai dan meter penguji melilit semula belitan
• kerosakan penebatan. motor
• penebatan
• Salah sambungan tamatan
• Belitan terbakar

2. Kebocoran • Terdapat arus yang mengalir hidupkan semula

Sentuhan terus belitan dengan
rangka motor yang disebabkan oleh
kerosakan penebatan
pada bahagian rangka motor. pemutus litar bocor ke
• Pemutus litar bocor ke bumi bumi atau melilit
terpelantik. semula belitan motor
-Alat u+i ang digunakan ialah
meter pelbagai dan meter penguji
penebatan.