Anda di halaman 1dari 13

Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.

UNIT KEGIATAN
BELAJAR
(UKB)

1. Identitas
a. Nama Mata Pelajaran : Bahasa Jawa X (Wajib)
b. Semester : genap
c. Kompetensi Dasar :

3.5 Mengidentifikasi, memahami, dan menganalisis teks beraksara Jawa/ carakan


Madura sesuai kaidah.
4.5 Menyusun paragraf menggunakan aksara Jawa/ carakan Madura sesuai kaidah

d. Indikator Pencapaian Kompetensi :

3.5.1 Menjelaskan tatacara penulisan Aksara Murda/aksara rajȃ.


3.5.2 Menjelaskan tatacara penulisan Aksara Swara.
3.5.3 Menjelaskan tatacara penulisan Aksara Rekan/aksara rèkaan.
4.5.1 Menulis kalimat yang mengandung Aksara Murda/aksara rajȃ.
4.5.2 Menulis kalimat yang mengandung Aksara Swara.
4.5.3 Menulis kalimat yang mengandung Aksara Rekan/aksara rèkaan.

e. Materi Pokok : Aksara Jawa


f. Alokasi Waktu : 12 X 45 menit
g. Tujuwan Pasinaon :

Melalui diskusi, tanya jawab, penugasan, presentasi dan analisis,


peserta didik dapat membaca, mengidetifikasi, memahami dan
menganalisis teks aksara Jawa/carakan yang mengandung aksara
murda, swara, rekan, dan menyusun paragraf. sehingga peserta
didik dapat menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang
dianutnya, mengembangkan sikap jujur, peduli, dan
bertanggungjawab, serta dapat mengembangankan kemampuan
berpikir kritis, berkomunikasi, berkolaborasi, berkreasi(4C).

h. Materi Pasinaon
Semak lan gatekna Buku Teks Piwulangan (BTP): Riyadi, Imam. Suluh Basa Jawa
Gragrag Anyar X. 2015. Jawa Timur : Yudhistira. hal 107 sd 122.

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

2. Peta Konsep
Aksara Jawa Aksara Nglegena Sandhangan Aksara
Nglegena

Aksara Swara Aksara Murda Pasangan Aksara


Nglegena

Aksara Rekan

Peta Konsep Aksara Jawa

3. Kegiatan Pembelajaran
a. Purwaka
Bocah-bocah, mangga sadherenge pasinaon basa Jawa dinten samenika dipun
wiwiti donga sesarengan rumiyin!

Ingsun amiwiti anyebut asmane Gusti.

Dhuh Gusti Ingkang Maha Agung, sedaya puji syukur


kita aturaken kagem Ngarsa Panjenengan, awit
saking sedaya panguwaos Panjenengan ingkang
tanpa winates. Namung dhumateng Panjenengan
kula manembah lan dhumateng Panjenengan ugi
kula nyuwun pitulungan.

Amin.

Dolanan !

1. Sadhurunge piwulangan ngenani aksara murda, swara, lan rekan. Coba sebutna
cacahe aksara nglegena ana pira?
2. Tulisen wujude aksara nglena lan pasangane

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

b. Kegiatan Inti
1) Pituduh UKB
a. Wacanen lan mangertenana materi ing buku Riyadi, Imam. Suluh Basa
Jawa Gragrag Anyar X. 2015. Jawa Timur : Yudhistira. hal 107 sd 122.
b. Sabanjure mangerteni isi materi ing wacan Suluh basa Jawa kanthi cara
individu, karo kanca sabangku, utawa kanca liyane sakelas.
c. Garapen UKB ing buku tulis utawa langsung ana ing papan wangsulan.
d. Siswa bisa sinau kanthi cara mangsuli saben gladhen, saumpama siswa
wis yakin lan bisa nggarap gladhen 1, 2, 3. Banjur saben siswa nggarap
tes formatif UKB.

2) Pasinaon
Ayo… nyimak kagiatan pasinaon ing ngisor iki kanthi trep lan pener!!!

Aksara Murda

Aksara murda cacahe winates. Ora saben aksara legena ana aksara murdane.
Kang lumrah cacahe aksara murda ana 7:
No. Aksara Murda lan Aksara Latine
Pasangan
1. Na

2. Ka

3. Ta

4. Sa

5. Pa

6.
Ga

7.
Ba

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

Aksara murda yaiku aksara sesirah utawa aksara sesirah (huruf kapital).
Aksara murda iku mung kanggo pakurmatan. Lumrahe kanggo nulis jenenge utawa
jejuluk titah kang tata caraning urip kaya manungsa lan jenenge padunungan.
Aksara murda ora kena dadi sesigeging wanda. Saben satembung cukup
aksara siji bae. Yen aksara sing ngarep ora ana murdane, ya aksara burine, yen burine
ora ana, ya burine maneh.

Panemu-panemu kang wus ana, ing antarane kaya ngisor iki:

1. Panemu I (miturut wewaton Sriwedari)


a. Asmane ratu utawa raja katulis nganggo aksara murda kabeh.
Tuladha :
- Presiden Susila Bambang Yudhoyono

- Sultan Agung Anyakra Kusuma

b. Asmane panggedhe utawa para ngaluhur cukup katulis nganggo aksara murda
mung salah siji ing saben tembunge, yaiku kapilih aksara perangan ngarep.
Tuladha :
- Gubernur Surya

- Raden Ajeng Kartini

2. Panemu II

Kanthi anane pambudidaya kanggo nyampurnakake titi tulis basa jawa kang
dianakake rikala taun 1974, cak-cakane aksara murda uga dadi owah, yaiku kajaba
kanggo nulis jenenge wong kang katemtoake ing wewaton Sriwedari. Aksara murda

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

uga kena kanggo nulisake : pangkat/gelar/kalungguhan, papan panggonan tinamtu,


kantor/bebadan, Lsp. Dene panulise mung salah siji saben tembung, dipilih aksara
kang mapane luwih ngarep tinimbang aksara liyane kang ana murdane.

Tuladha:

a. Prabu Jaya Baya =

b. Presiden Sukarno =

Ngecakake aksara murda iku prayogane uga migatekake bab ing ngisor iki:

1. Aksara murda iku ora padha karo aksara gedhene aksara latin, mula saka iku
saben miwiti nulis ukara ora perlu migunakake aksara murda:
Tuladhane:
a. Guru piket iku

- Ora perlu di tulis =

- Ananging cukup=

b. Sawise markir mobil

- Ora perlu di tulis =

- Ananging cukup =

2. Aksara kang mati pangucape utawa antuk pasangan/kapangkon, senajan ana


murdane, mula panulise tetep migunakake aksara denta (biasa) ora migunakake
aksara murda.
Tuladha :

- Rusdiharja =

- Raden Ngabehi =

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

Gladhen 1

A.

1. Coba sebutna cacahe aksara murda ana wacan ing ndhuwur ana pira?
2. Tulisen wujude aksara murda ana wacan ing ndhuwur!
3. Wacanen aksara Jawa ing ndhuwur banjur penerna tulisane!
4. salinen nganggo aksara Latin!

B. Salinen nganggo aksara jawa!


a. Sri Narendra lagya tedha
b. Sultan Hamengku Buwana iku raja ing Kraton Ngayogjakarta

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

Aksara Swara

A. Aksara swara cacahe ana lima, yaiku :

B. Gunane aksara swara dienggo nulis tembung-tembung manca kang dicethakake.

1. = Ibrahim

2. = Endar

3. = Oktober

C. Aksara swara ora kena dadi pasangan. Mula, manawa dumunung ing
samburine wanda sigeg, sesigeging wanda iku kudu dipangku.
Tuladha :

1. = wulan April

2. = arep umroh

D. Aksara swara ora kena ditrapi sandhangan swara, mula ora pener yen ana wong
nulis :
Tuladha :

1.

penere kudu = Imam

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

2.

penere kudu = Umar

3. penere kudu = Endar

E. Saweneh ana kang ngira manawa gunane aksara swara iku kanggo tata prunggu
utawa pakurmatan. Pangira mangkana iku ora pener, amarga yen wong nulis :

lan

ora ateges wong iku ngurmati marang es lan marang Sasi April.

Ditulis nganggo aksara swara amarga tetembungan mau dudu asli saka Jawa.

F. Tetembungan manca kang ora dicethakake, luwih-luwih tembung manca sing


wis rumasuk basa Jawa nganti arang kang sumurup yen iku tembung manca,
lumrahe katulis tanpa aksara swara.

Tuladhane :
Kayata tembung Sansekerta ―aksara‖, lumrahe

mung katulis nanging manawa katulis ya ora luput.

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

Gladhen 2

Ukara-ukara ing ngisor iki salinen nganggo aksara Jawa!

1. Wulan Oktober dina kalahiranku


Wangsulan :

2. Olga dirawat ing rumah sakit


Wangsulan :

3. Ustad Rohman lagi ngaji


Wangsulan :

4. Ana lan ani mlaku-mlaku ing pasar


Wangsulan :

5. Indonesia Negara kang makmur


Wangsulan :

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

Aksara Rekan
Aksara rekan yaiku aksara kang direka kanggo nandhani huruf sing asale saka
basa manca, utamane basa arab. Huruf kasebut diciptakake krana abjad utawa aksara
jawa sing cacahe 20 (dentawyanjana) mau durung nyukupi. Dene wujud aksara rekan
yaiku rupa aksara jawa, nanging ing dhuwure diwenehi tandha cecak cacah telu.
wujude aksara rekan ana 5, yaiku:

No. Wujude Tembunge Aksara Rekan


1. Khabar
Kha =

2. Fa= Faham

3. Dzikir
Dza=

4. Za= Zakat

5. Ghaib
Gha=

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

GLADHEN 3

A. Salinen nganggo aksara Jawa!


1. Bapak lan ibu khabar saka Surabaya.
Wangsulan :

2. Simbah dzikir khusuk ing pasolatan.


Wangsulan :

3. Ghozali sampun tindak Surabaya.


Wangsulan :

4. Kula dereng faham bab tata karma.


Wangsulan :

5. Dzikir wengi saben malem jemuah.


Wangsulan :

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

C. Panutup

Sawise para siswa sinau nulis lan maca aksara Jawa, supaya tansaya cetha ngenani
piwulangan basa Jawa mligine aksara Jawa para siswa kedah ngisi angket ing ngisor iki.

No. Perilaku Ya Tidak

1. Saya selalu berdoa sebelum dan sesudah kegiatan


pembelajaran berlangsung.
2. Saya selalu menggunakan bahasa Jawa yang baik dan benar
ketika mengerjakan tugas yang diberikan.
3. Saya selalu mengingatkan orang lain jika mereka
menggunakan bahasa Jawa secara tidak tepat.
4. Saya selalu senang jika ada tugas praktik di depan kelas.

5. Saya selalu mengerjakan tugas sesuai yang diperintahkan.

6. Saya selalu mencari data dari internet/ buku/ pakar sebagai


bahan referensi untuk mengerjakan tugas.
7. Saya selalu mencantumkan sumber ketika saya merujuk.

8. Saya selalu memperhatikan dengan saksama penjelasan


pendidik.
9. Saya selalu mengerjakan tugas dengan kemauan sendiri.

10. Saya selalu mengumpulkan tugas tepat waktu.

11. Saya selalu datang dan masuk ke kelas tepat waktu.

Jumlah

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim


Unit Kegiatan Belajar Bahasa Jawa 2.05.6. Pasangan KD 3.5/4.5

DAFTAR PUSTAKA

Bambang, dkk. Sastri Basa kanggo SMA/SMK/MA/MAK kelas X. 2015. Jawa Timur:
Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Timur.

Hidayah, Nurul dan Umi, Nayirotin. Sayaga Basa Jawa kanggo SMA/SMK/MA/MAK
kelas X. 2015. Jakarta: Penerbit Airlangga.

Riyadi, Imam. Suluh Basa Jawa Gragrag Anyar. 2015. Jawa Timur : Yudhistira.

Wiyata Basa kanggo SMA/SMK/MA kelas X. 2013. Surabaya: Duta

©2017-Workshop Pengembangan UKB Guru Bahasa Jawa SeJatim

Anda mungkin juga menyukai