SEMANTIK BAHASA MELAYU (BMMB 3123 ) |1

DAFTAR KANDUNGAN MUKA SURAT

PENGHARGAAN

1.0 PENGENALAN…………………………………………………………………………..…...….3

2.0 KONSEP SEMANTIK…………………………………………………………….….……..……4

2.1 MAKNA FITUR………………………………………………………………………..5-6

2.1.1 SIFAT MAKNA

2.1.2 KELAS MAKNA

2.1.3 KOMPONEN MAKNA

2.1.4 LEWAH DALAM MAKNA

2.2 MAKNA LEKSIKAL…………………………………………………..……………….…7

2.2.1 SINONIM

2.2.2 ANTONIM

2.2.3 HIPONIM

2.2.4 HOMONIM

2.2.5 POLISEMI

2.2.6 AMELIORASI

2.2.7 PEJORASI

2.3 MAKNA AYAT………………………………………………………………………...8-9

2.3.1 KERANGKA GENERATIF CHOMSKY

2.3.2 MAKNA KONOTATIF

2.3.3 MAKNA DENOTATIF

3.0 KESIMPULAN………………………………………………………………………………......11

4.0 RUJUKAN……………………………………………………………………………………….12
 SEMANTIK BAHASA MELAYU (BMMB 3123 ) |2

Simpuh puteri bawahan sena,

Tampak serasi berteman pemuda;

Esei diberi tugasan terlaksana,

Untuk berkongsi ilmu yang ada.

Bismillahirahmanirahim..

Alhamdullilah, bersyukur ke atas Ilahi dengan limpahan rahmat serta nikmat dan kurnia
dariNya yang dianugerahkan kepada saya dapat juga saya menyiapkan tugasan ini dengan
jayanya.

Pertamanya, saya ingin mendedikasikan ucapan penghargaan ini kepada pensyarah

tercinta saya, Dr Zanariah binti Ibrahim kerana dengan tunjuk ajar serta bimbingan daripada
beliau, saya mampu menyiapkan tugasan ini dengan jayanya.

Saya juga ingin mengucapkan terima kasih yang tidak terhingga kepada ibu bapa saya
yang telah memberi dorongan dan semangat kepada saya untuk menyiapkan kerja kursus ini.
Mereka telah memberikan saya sokongan moral yang tidak terhingga sehingga saya berjaya
menyiapkan tugasan ini.

Ucapan penghargaan ini juga saya tujukan kepada rakan-rakan yang telah banyak
memberi peringatan terhadap setiap apa yang menjadi kesilapan saya. Mereka membantu saya
dengan menjawab setiap pertanyaan yang saya utarakan kepada mereka dengan memberikan
penerangan yang jelas.

Akhir madah, saya mengucapkan terima kasih kepada mereka yang terlibat secara
langsung atau sebaliknya dalam pembikinan kerja kursus ini. Terimalah serangkap pantun dari
saya,

Tumbuh pulasan di tanah datar,

Bersama seraya tepian sena;

Setelah tugasan sudah dihantar,

Harapan supaya semuanya sempurna.

 SEMANTIK BAHASA MELAYU (BMMB 3123 ) |3

1.0 PENGENALAN
Bahasa merupakan sebuah sistem yang secara umumnya, menghubungkan manusia. Dengan
adanya bahasa, manusia dapat berkomunikasi antara satu sama lain dengan jelas dan
bermakna. Untuk mempelajari bahasa dengan lebih mendalam, kita perlulah mendalami
pelbagai ilmu dalam bidang bahasa termasuklah ilmu linguistik. Menurut Faridah Nasir &
Faiziah Shamsudin (2014), semantik ialah istilah untuk kajian linguistik yang menganalisis
makna, baik pada peringkat morfem, kata, frasa, ayat atau wacana dan hubungannya dengan
idea, konsep dan perasaan. Makna diertikan sebagai maksud, idea atau konsep yang boleh
dipindahkan daipada fikiran penutur kepada fikiran pendengar. Dalam ilmu linguistik, semantik
merupakan keadaan apabila penutur mengujar dan terdapat gerak balas pendengar seperti
yang dijangkakan. Dengan demikian, makna ujaran atau ayat bukan sahaja ditentukan oleh
makna kata-kata atau ucapan yang dibuat, tetapi juga ditentukan oleh faktor-faktor lainseperti
intonasi, gaya pengucapan, penutur, dan konteksnya.

2.0 KONSEP SEMANTIK

Secara umumnya, semantik merujuk kepada proses pemahaman ayat dalam kalangan penutur
dan pendengar (Maslida Yusof, 2015). Menurut Faridah Nasir & Faiziah Shamsudin (2014),
semantik merupakan satu bidang kajian makna yang mencakupi kebanyakan struktur dan
fungsi bahasa termasuklah psikologi, falsafah dan antropologi. Takrif semantik yang
dikemukakan ini hampir sama dengan takrif yang dicatatkan oleh Kamus Dewan Edisi Keempat
(2010), iaitu kajian tentang makna perkataan dan penambahan makna sesuatu kata.

2.1 MAKNA FITUR

2.1.1 SIFAT MAKNA

Sifat ataupun ciri-ciri yang terdapat pada makna ialah makna sentiasa mengalami perubahan,
atau lebih mudah disimpulkan bahawa makna itu sendiri bersifat dinamis dan berevolusi. Hal ini
berlaku berdasarkan empat ciri yang menjadikan sifat makna itu berubah, antaranya
termasuklah pilihan, budaya, konteks dan peribahasa.

2.1.2 KELAS MAKNA

Menurut Faridah Nasir & Faiziah Shamsudin (2014), kelas makna merujuk kepada
pembahagian dalam jenis-jenis makna yang berkait rapat dengan pengalaman, sejarah, tujuan
 SEMANTIK BAHASA MELAYU (BMMB 3123 ) |4

dan perasaan pengguna bahasa. Kelas makna juga merangkumkan pelbagai ragam makna
berdasarkan kekerapan penggunaannya dalam bahasa yang berbeza, di samping dapat
menghuraikan makna dalam sesuatu bahasa. Oleh itu, kelas makna dapat dibahagikan kepada
dua kelas utama iaitu makna leksikal dan makna struktural.

2.1.3 KOMPONEN MAKNA

2.1.4 LEWAH DALAM MAKNA

Lewah dalam makna bererti penggunaan kata atau gabungan kata yang berlebihan, ataupun
tidak selari dengan makna kata, misalnya perkataan demi untuk, ramai kambing, mereka-
mereka. Kelewahan makna ini berlaku akibat daripada kelewahan tatabahasa yang digunakan
oleh pengguna bahasa. Hal ini kerana pengguna bahasa sering mengabaikan penggunaan kata
penguat ataupun kata ganda, sebagai contoh penggunaan ramai kambing dan mereka-mereka.
Oleh itu, terdapat beberapa faktor kelewahan dalam makna yang dapat saya perincikan
di sini. Antaranya termasuklah pengulangan, penambahan imbuhan yang tidak diperlukan dan
penggunaan kata sendi yang berturut-turut. Faktor penambahan perkataan berdasarkan isu-isu
tersebut secara sewenang-wenangnya menjadikan kelewahan tatabahasa berlaku, seterusnya
mewujudkan kelewahan dalam makna bagi sesebuah ayat yang dibina.

2.2 MAKNA LEKSIKAL

2.2.1 SINONIM
Sinonim juga dikenali sebagai persamaan leksikal (Faridah Nasir & Faiziah Shamsudin).
Sinonim merujuk kepada perkataan yang berlainan bentuk ejaan mahupun bunyi tetapi
mempunyai makna yang sama atau yang hampir sama. Terdapat empat jenis sinonim dalam
bahasa Melayu yang akan saya perincikan, iaitu sinonim pinjaman, sinonim konteks, sinonim
laras sosial, dan sinonim kolokasi.

2.2.2 ANTONIM
Antonim pula merujuk kepada perkataan yang mempunyai maksud berlawanan. Sebagai
contoh, perkataan cantik antonimnya hodoh. Terdapat tiga jenis perkataan berlawanan maksud
atau lebih dikenali sebagai antonim, antaranya termasuklah antonim taksiran, antonim
pelengkap dan antonim berhubungan.
 SEMANTIK BAHASA MELAYU (BMMB 3123 ) |5

2.2.3 HIPONIM
Hiponim merujuk kepada nama pengkelasan bagi sekumpulan perkataan. Sifat hiponim tidak
berlawanan sepenuhnya, tetapi mencakupi maksud dan saling berkait antara satu sama lain.
Sebagai contoh, hiponim bersifat superordinat untuk haiwan yang bersubordinat dengan lembu,
ayam, kucing dan itik. Hiponim terbahagi kepada dua jenis iaitu hiponim umum dan hiponim
tulen.

2.2.4 HOMONIM
Homonim bercirikan dua ciri utama iaitu homofon dan homograf. Homofon ialah bunyi yang
sama yang ditunjukkan sama ada pada peringkat perkataan atau pada peringkat huruf.
Homofon pada peringkat perkataan diistilahkan sebagai kata sebunyi. Sebagai contoh,
perkataan ‘bank’ dan ‘bang’ membawa bunyi yang sama walaupun hakikatnya maksudnya
berbeza. Perkataan ‘bank’ merujuk kepada premis perniagaan yang melibatkan wang manakala
perkataan ‘bang’ merupakan perbuatan melaungkan azan. Homograf pula bermaksud
perkataan yang sama ejaan dengan perkataan lain tetapi berbeza makna dan sebutannya
(Kamus Dewan Edisi Keempat). Takrif homograf ini bertepatan dengan pendapat Siti Hajar
Abdul Aziz (2009) yang turut mendefinisikan homograf sebagai perkataan yang mempunyai
kesamaan bentuk ejaan tetapi tidak sama dari segi sebutan dan makna. Sebagai contoh,
perkataan ‘perang’ dengan ejaan e pepet membawa maksud pertempuran, manakala perkataan
‘perang’ dengan ejaan e taling membawa maksud warna merah yang kekuning-kuningan.

2.2.5 POLISEMI
Perbincangan mengenai isu kesamaan makna itu bukanlah sesuatu yang mudah. Bukan sahaja
perkataan berlainan mempunyai makna yang berbeza, mungkin juga sesuatu perkataan
tersebut mempunyai satu set makna yang berbeza. Itulah yang dimaksudkan dengan polisemi
(F.R. Palmer, 1989). Menurut Pedoman Umum Pembentukan Istilah Bahasa Melayu (1992),
polisemi ialah kata yang mempunyai banyak makna (yang berbeza-beza) tetapi berkaitan,
menurut konteks penggunaannya. Sebagai contoh, perkataan ‘kepala’ mempunyai banyak
maksud yang berbeza mengikut konteks, iaitu kepala (orang), kepala (kain sarung) dan kepala
(kumpulan samseng).

2.2.6 AMELIORASI
Ameliorasi merujuk kepada peningkatan makna dalam sesebuah perkataan. Sebagai contoh,
 SEMANTIK BAHASA MELAYU (BMMB 3123 ) |6

2.2.7 PEJORASI
Selain peningkatan makna dalam bahasa Melayu, terdapat juga penurunan makna dalam
bahasa Melayu dalam sesebuah perkataan. Sebagai contoh,

2.3 MAKNA AYAT

2.3.1 KERANGKA GENERATIF CHOMSKY

Menurut Danny D. Steinberg (1990), tahun 1957 merupakan tahun yang bermakna untuk teori
bahasa. Ini adalah kerana pada tahun itu, terdapat beberapa ahli teori yang terkenal telah
menerbitkan bukunya masing-masing, iaitu Noam Chomsky, Skinner dan Osgood. Kerangka
Generatif Chomsky merujuk kepada teori yang mendasari proses penerbitan ayat bahasa
Melayu yang berlaku melalui perluasan, penggantian, pengguguran dan penyusunan semula
(Faridah Nasir & Faiziah Shamsudin). Oleh itu, proses penerbitan ayat dalam bahasa Melayu
berlaku dengan mematuhi hukum dan rumus transformasi melalui acuan Teori Transformasi
Generatif yang diperkenalkan oleh Noam Chomsky melalui bukunya Syntatctic Structures.
Berdasarkan teori tersebut, saya dapat memperincikan kerangka generatif Chomsky
berdasarkan rajah berikut;

2.3.2 MAKNA KONOTATIF

Dalam bidang semantik, makna konotatif atau konotasi secara umumnya merujuk kepada
makna yang dikemukakan secara tersirat dalam sesebuah ujaran (Mary Fatimah Subet &
Muhammad Zaid Daud, 2018). Makna konotatif juga dilihat sebagai mempunyai kaitan dengan
budaya, konteks penggunaan, pengalaman serta persekitaran, emosi, pendidikan dan
pandangan tentang dunia. Menurut Norsimah Mat Awal (2014), konotasi ialah makna yang tidak
berkait dengan deria, rujukan dan denotasi tetapi mempunyai faktor tambahan seperti emosi,
tahap keformalan dan adakalanya bersifat eufemisme. Sebagai contoh,

2.3.3 MAKNA DENOTATIF

Makna denotatif pula merujuk kepada makna yang dikemukakan secara tersurat dalam
sesebuah ujaran. Ini bermaksud, makna denotatif ialah makna yang diujarkan secara terang-
terangan dan tidak berlapik. Ianya diujarkan secara terus dan membolehkan pendengar
menerima maklumat yang ingin disampaikan melalui ujaran secara terus. Sebagai contoh,
 SEMANTIK BAHASA MELAYU (BMMB 3123 ) |7

3.0 KESIMPULAN
Kesimpulannya, ilmu semantik merupakan antara cabang ilmu linguistik dalam bidang bahasa
Melayu. Sebagai bakal guru bahasa Melayu, kita seharusnya mendalami ilmu semantik
berkaitan makna fitur, makna leksikal dan makna ayat dalam usaha untuk meningkatkan ilmu
dalam bahasa Melayu dengan lebih mendalam.

4.0 RUJUKAN

Danny D. Steinberg. (1990). Psikolinguistik: bahasa, akal budi dan dunia. Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.

Faridah Nasir & Faiziah Shamsudin. (2014). Semantik dan peristilahan bahasa Melayu.
Selangor Darul Ehsan: Penerbitan Multimedia Sdn. Bhd.

F.R. Palmer. (1989). Semantik (Edisi Pertama). Pulau Pinang: Universiti Sains Malaysia.

Kamus Dewan Edisi Keempat. (2010). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Mary Fatimah Subet & Muhammad Zaid Daud. (2018). Makna denotatif dan konotatif dalam
slanga pelacur. Laporan yang tidak diterbitkan. Fakulti Bahasa dan Komunikasi.
Universiti Malaysia Sarawak.

Maslida Yusof. (2015). Perkaitan semantik-sintaksis kata kerja dengan preposisi bahasa
Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Norsimah Mat Awal. (2014). "Semantik." Pengenalan linguistik: teoretis dan aplikasi. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka

Siti Hajar Abdul Aziz. (2009). Bahasa Melayu II. Selangor Darul Ehsan: Oxford Fajar Sdn. Bhd.