Akademi Tehnik Mesin Industri ( A T M I ) Cikarang

Jl. Jl. Kampus Hijau No. 3 - Jababeka Education Park • Cikarang Baru - Bekasi 17520
Telp. 021-8910.6413, 021-8910.6780 • Fax. 021-8910.8779
Email: pendidikan@atmicikarang.ac.id • Website: www.atmicikarang.ac.id

3.3.6 Persamaan Diferensial Linear

Suatu persamaan diferensial ordo pertama dikatakan linear jika persamaan tersebut dapat
dirumuskan :

dy
+ P( x ) y = Q( x ) (1)
dx

Dimana :
P(x) dan Q(x) adalah fungsi x atau konstanta.

dy
y, tidak mempunyai pangkat yang lebih besar dari satu (1).
dx

Untuk menyelesaikan persamaan diferensial linear dapat diikuti dengan langkah – langkah sebagai
berikut :

Pemisalan : y = u ( x).v ( x)......................................................(2)

dy dv du
=u + v ................................................(3)
dx dx dx

Substitusi (2) & (3) ke (1), menghasilkan :

⎛ dv du ⎞
⎜ u + v ⎟ + P.u.v = Q
⎝ dx dx ⎠
⎛ dv ⎞ du
u ⎜ + P.v ⎟ + v = Q..........................................(4)
⎝ dx ⎠ dx

Persamaan (4), hubungan antara variable u( x ) dan v( x ) masih sembarang, dan dapat dipilih v = 0
sehingga :
dv
+ P.v = 0
dx
dv
= − P.v
dx
1
dv = − Pdx
v

Kedua ruas di integralkan ;

1
∫ v dv = − ∫ Pd x + c
ln v = − ∫ P( x ) dx

v( x) = e ∫
− P( x )dx
....................................(5)

ATMI - Cikarang 71
 Akademi Tehnik Mesin Industri ( A T M I ) Cikarang
Jl. Jl. Kampus Hijau No. 3 - Jababeka Education Park • Cikarang Baru - Bekasi 17520
Telp. 021-8910.6413, 021-8910.6780 • Fax. 021-8910.8779
Email: pendidikan@atmicikarang.ac.id • Website: www.atmicikarang.ac.id

Persamaan (4) akan tinggal :

du
v =Q
dx
du Q( x )
=
dx v ( x )
du Q( x )
= Q( x ) ⋅ e ∫
P( x ) dx
= = F( x )
dx e ∫ ( x )
− P dx

u ( x ) = ∫ F( x ) dx + c............................................................(6)

Substitusikan (5) & (6) ke (2) :

y = u ( x ) ⋅ v( x)

y= [∫ F ( x) ]
dx + c ⋅ e ∫
− P( x ) dx

Hasil ini merupakan penyelesaian dari bentuk persamaan diferensial linear orde pertama.

dy 2
y = ( x + 1)
3
Contoh 1 : Pecahkanlah −
dx x + 1

misal y = uv
dy dv du du ( x + 1)
3
=u +v = = x +1
dx dx dx dx ( x + 1) 2
1 2
u = ∫ ( x + 1)dx + c x +x+c
⎛ 2 ⎞ 2
ln v = − ∫ ⎜ − ⎟ dx
⎝ x + 1⎠ = ∫ ( x + 1)d ( x + 1) + c
1 1 1 2 1
= 2∫ dx u ( x) = ( x + 1) 2 + c' x + x + + c'
x +1 2 2 2
= 2 ln ( x + 1)
2

c
v ( x ) = ( x + 1)
2
y = u ( x) ⋅ v( x )
⎡1 ⎤
= ⎢ ( x + 1) + c ⎥ ( x + 1)
2 2

⎣2 ⎦
1
= ( x + 1) + c( x + 1)
4 2

ATMI - Cikarang 72
 Akademi Tehnik Mesin Industri ( A T M I ) Cikarang
Jl. Jl. Kampus Hijau No. 3 - Jababeka Education Park • Cikarang Baru - Bekasi 17520
Telp. 021-8910.6413, 021-8910.6780 • Fax. 021-8910.8779
Email: pendidikan@atmicikarang.ac.id • Website: www.atmicikarang.ac.id

dy
Contoh 2 : Pecahkanlah + y cot x = cos x
dx

misal y = uv
dy dv du
=u +v
dx dx dx

ln v = − ∫ cot x dx y = u ( x) ⋅ v( x)
cos x ⎡1 ⎤
= −∫ dx = ⎢ sin 2 + c ⎥ sin −1 x
sin x ⎣2 ⎦
1 1
= −∫ d (sin x ) = sin x + c sin −1
sin x 2
= − ln sin x 1
= sin x + c cos ecx
ln v = ln sin −1 x 2
v ( x ) = sin −1 x

du cos x
=
dx sin −1
= cos x sin x
u = ∫ sin x d (sin x )
1
u ( x) = sin 2 + c
2

ATMI - Cikarang 73
 Akademi Tehnik Mesin Industri ( A T M I ) Cikarang
Jl. Jl. Kampus Hijau No. 3 - Jababeka Education Park • Cikarang Baru - Bekasi 17520
Telp. 021-8910.6413, 021-8910.6780 • Fax. 021-8910.8779
Email: pendidikan@atmicikarang.ac.id • Website: www.atmicikarang.ac.id

3.3.7 Soal Latihan:

dy
1. x − y = x 3 + 3x 2 − 2 x
dx
dy
2. + y tan x = sin x
dx
dy
3. x − y = x 3 cos x , dimana y = 0 untuk x = π
dx
4. (
1 + x2) dy
dx
+ 3 xy = 5 x , dimana y = 2 untuk x = 1
dy π
5. + y cot x = 5ecos x , dimana y = −4 untuk x =
dx 2

ATMI - Cikarang 74