Anda di halaman 1dari 14

LABORATORIUM PILOT PLANT

SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2018/2019

MODUL : Shell and Tube Heat Exchanger (STHE) dan


Double Pipe Heat Exchanger (DPHE)
PEMBIMBING  : Dhyna Analyes Trirahayu S.T., M.T

Oleh :
Nama  : Dewi Lutfi J (171424009)
Dhiya Nadhifah (171424010)
Gamaliel Tanaka (171424012)
Hanif (171424013)
Hikmah Budiarti (171424014)
Isma NurAzizah (171424015)
Kelas : 3A-TKPB

PROGRAM STUDI D-IV TEKNIK KIMIA PRODUKSI BERSIH


JURUSAN TEKNIK KIMIA
POLITEKNIK NEGERI BANDUNG
2019
BAB I
PENDAHULUAN
1.1 Latar Belakang

Alat penukar panas (atau alat penukar kalor) banyak sekali digunakan di industry
kimia, terutama pada industry kimia yang bahan baku dan produknya sebagian besar
berupa cairan atau gas. Pada umumnya namanya berbeda-beda tergantung pada
fungsinya. Nama alat penukar kalor dalam industri kimia antara lain; Heater (Pemanas),
Pre Heater (Pemanas Awal), Cooler (Pendingin), Evaporator (Penguap), condenser
(Pengembun) dan lain-lain. Alat penukar panas berfungsi untuk memindahkan
panas/kalor dari suatu fluida dingin melalui kontak secara langsung atau tidak langsung.
Penukar panas ini pada umumnya bertujuan untuk memanaskan, mendinginkan,
menguapkan, dan mengembun suatu fluida dengan menggunakan fluida lain sebagai
media pemanas atau pendingin. Perpindahan panas merupakan unit operasi penting yang
berkontribusi terhadap efisiensi dan keamanan banyak proses. Dalam praktikum ini alat
penukar panas yang digunakan adalah jenis Double Pipe dan jenis Shell & Tube. Semua
penukar panas ini bisa dioperasikan secara parallel dan counter-flow. Pertukaran panas
dilakukan antara air panas dan air dingin

1.2 Tujuan Praktikum


Setelah melakukan percobaan ini, mahasiswa diharapkan dapat :
4.1. Memahami fungsi alat penukar panas jenis Double Pipe dan jenis Shell &
Tube
4.2. Menjelaskan mekanisme operasi alat penukar panas jenis Double Pipe dan
jenis Shell & Tube
4.3. Menjelaskan komponen-komponen utama alat penukar panas jenis Double
Pipe dan jenis Shell & Tube
4.4. Mengevaluasi kinerja alat penukar panas jenis Double Pipe dan jenis Shell
& Tube
LAMPIRAN

A. DATA PENGAMATAN

1. Double Pipe Heat Exchanger (HE-1)


 Spesifikiasi Alat

Panjang pipa 140 cm


Diameter shell 9 cm
Diameter tube 3.6 cm

 Kalibrasi
Laju alir air panas Laju alir air dingin
Laju alir rotamete Laju alir
No bukaan vol waktu vol
sebenarnya r waktu (s) sebenarnya
(%) (mL) (s) (mL)
(ml/s) (L/menit) (ml/s)
1 10 910 5 182 3 380 5 76
2 20 1180 5 236 5 425 5 85
3 25 1480 5 296 6 540 5 108
4 30 1560 5 312 9 825 5 165
5 35 1610 5 322 12 1150 5 230

 Data Pengamatan Laju Alir Air Panas Tetap


Laju alir
panas dingin(L/m Time Thi Tho Tci Tco
(%) )
20 9 3 38 35 23 25
20 9 6 46 32.5 23 25
20 9 9 37 34 23.5 25
20 12 3 35 32 23 24
20 12 6 42 37.5 23 25
20 12 9 47 42 23 25
20 15 3 40 34 23 24
20 15 6 42 36.5 23 24
20 15 9 41 36 23 24
 Data Pengamatan Laju Alir Air Dingin Tetap
Laju alir
panas dingin(L/m Time Thi Tho Tci Tco
(%) )
25 12 3 47 40 23 25
25 12 6 46 39 23 25
25 12 9 46 40 23 25
30 12 3 43.5 38 22.5 24
30 12 6 45.5 38.5 22.5 24
30 12 9 43 37 22.5 24
35 12 3 40 34.5 22.5 23.5
35 12 6 40.5 34.5 22.5 23.5
35 12 9 40.5 34.5 23 24

2. Double Pipe Heat Exchanger (HE-2)


 Spesifikasi Alat
Panjang pipa 140 cm
Diameter shell 11.6 cm
Diameter tube 4.4 cm

 Kalibrasi
Laju alir air panas Laju alir air dingin
Laju alir
Laju alir
No sebenarny rotameter
bukaan vol waktu vol waktu sebenarnya
a (L/menit)
(ml/s)
(ml/s)
1 2.5 470 5.71 82.31 3 300 5.61 53.48
2 5 880 5.43 162.06 4 390 5.7 68.42
3 7.5 1190 5.37 221.60 660 5.47 120.66
4 10 1520 5.43 279.93 9 940 5.43 173.11
5 12 1210 5.53 218.81
 Data Pengamatan Laju Alir Panas Tetap
Laju alir
panas(% dingin(L/m Time Thi Tho Tci Tco
) )
5 6 3 38.5 38.5 22 25
5 6 6 37 37 23 25
5 6 9 40 40 23 26
5 9 3 40 40 23 25
5 9 6 39 38 23 25
5 9 9 41 41 23 25
5 12 3 40 39 23 24
5 12 6 43 41 23 25
5 12 9 41 39 22 24

 Data Pengamatan Laju Alir Air Dingin Tetap


Laju alir
panas(% dingin(L/m Time Thi Tho Tci Tco
) )
5 9 3 40 39 23 25
5 9 6 40 39.5 23 25
5 9 9 38 38 23 24
7.5 9 3 39 37 23 24
7.5 9 6 39 39 23 25
7.5 9 9 38 36 23 24
10 9 3 33 33 22.5 24
10 9 6 34 34 23 24
10 9 9 32 32 23 24
3. Shell & Tube Heat Exchanger
 Spesifikasi Alat
Panjang shell and tube 120 cm
Diameter shell 37.5 cm
Jumlah sekat 13 sekat
Jumlah tube 24 buah
Diameter tube
Diameter dalam 3.2 cm
Diameter luar 2.7 cm

 Kalibrasi
Laju alir air panas Laju alir air dingin
Laju alir
rotamete Laju alir
no rotameter sebenarny
vol waktu r vol waktu sebenarnya
(L/menit) a
(L/menit) (ml/s)
(ml/s)
1 3 330 7 47.14 4 440 7.15 61.54
2 4 375 5.21 71.98 5 675 7.34 91.96
3 6 620 5.31 116.76 6 525 5.87 89.44
4 12 1070 5.47 195.61 9 840 5.44 154.41
5 15 1230 5.53 222.42 12 1110 5.4 205.56

 Data Pengamatan Laju Alir Air Panas Tetap


Laju alir (L/min)
Time Thi Tho Tci Tco
panas dingin
6 5 3 42 38 22 29
6 5 6 42.5 35 22 30
6 5 9 44 36 22 30
6 7 3 45 36 22 28
6 7 6 44 36 22 24.5
6 7 9 43 34 21 27
6 9 3 40 34 22 26
6 9 6 40 34 22 26
6 9 9 40 34 22 26

 Data Pengamatan Laju Alir Air Dingin Tetap


Laju alir Time Thi Tho Tci Tco
panas dingin
4 5 3 42 34 22 27
4 5 6 41 34 22 28
4 5 9 40 33 22 28
6 5 3 34 30 21 27
6 5 6 37 34 21 26
6 5 9 33 29 21 26
12 5 3 27 25 21 25
12 5 6 27 25 21 25
12 5 9 27 25 21 24
B. CONTOH PERHITUNGAN

1. Double Pipe Heat Exchanger (HE-1)


 Perhitungan Dengan Metode LMTD ( Data ke-1 panas tetap )
Arah aliran pada HE-1 adalah counter current, maka :
ΔT1 = Th in – Tc out
= (38 - 25)˚C
= 13˚C
ΔT2 = Th out – Tc in
= (35 - 23)˚C
= 12˚C
 ΔT1-ΔT2 = (13 - 12)˚C
= 1˚C
 ΔT1/ΔT2 = (13/12)˚C
= 1,083333
ΔT 1−ΔT 2 1˚ C
= =12,4893 ˚ C
 ΔTlmtd = ΔT 1 ln 1,083333
ln ⁡( )
ΔT 2

Mencari Efisiensi ( %)
m = ρ x Laju alir
mhot = 994,9 kg/m3 x 0,884 m3/jam
= 879,756 kg/jam
mcold = 992,07 kg/m3 x 0,635 m3/jam
= 630,695 kg/jam

Q = m. Cp. ΔT
Qhot = mhot . Cphot . ( Thi-Tho )
= 879,756 kg/jam x 4,184 kJ/kg.K x ( 38-35 ) ˚C
= 12702,8 kJ/jam
Qcold = mcold . Cpcold . ( Tco-Tci )
= 630,695 kg/jam x 4,184 kJ/kg.K x ( 25-23 ) ˚C
= 5277,7 kJ/jam
Efisiensi = ( Qcold / Qhot )
= 0,415

Mencari U
As = π ( 1,4 ) (0,018) (2)
= 0,1583 m2
Qhot
U =
A . ∆Tlmtd
28828,8
=
0,1583 .12,4893
= 6424,62 kJ/jam.m2. K
 Perhitungan Dengan Metode NTU ( Data ke-1 panas tetap )
Mencari Effectiveness ( ε )
Chot = mhot . Cphot
= 0,244 kg/s x 4,184 kJ/kg.K
= 1.1761 kW/K
Ccold = mcold . Cpcold
= 0,1753 kg/s x 4,184 kJ/kg.K
= 0,7302 kW/K

Cmin = kapasitas panas paling kecil


Cmin = Ccold = 0,7302 kW/K

c = Cmin / Cmas
= 0,7302 kW/K / 1.1761 kW/K
= 0.6208

Qmax = Cmin x (Thi – Tci )


= 0,7302 kW/K x ( 38- 23 ) °C
= 10,9532 kW

Q = mcold . Cpcold . ( Tco-Tci )


= 0,1753 kg/s x 4,184 kJ/kg.K x ( 25-23 ) ˚C
= 1,4604 kW

ε = Q/Qmax
= 1,4604 kW / 10,9532 kW
= 0.1333

Mencari U
1 ε−1
NTU = ln ( )
c−1 ε c−1
= 0,1495

U . As
NTU =
Cmin
NTU . Cmin
U =
As
0,1495 .0,7302 kW /K
=
01583 m2
= 0,6899 kW/ m2 K

2. Double Pipe Heat Exchanger (HE-2)


 Perhitungan Dengan Metode LMTD ( Data ke-1 panas tetap )
Arah aliran pada HE-1 adalah co- current, maka :
ΔT1 = Th in – Tc in
= (38,5- 22)˚C
= 16,5˚C
ΔT2 = Th out – Tc out
= (38,5-25)˚C
= 13,5 ˚C
 ΔT1-ΔT2 = (16,5-13,5)˚C
= 3˚C
 ΔT1/ΔT2 = (16,5/13,5)˚C
= 1,222
ΔT 1−ΔT 2 3˚ C
= =14,95 ˚ C
 ΔTlmtd = ΔT 1 ln 1,222
ln ⁡( )
ΔT 2

Mencari Efisiensi ( %)
m = ρ x Laju alir
mhot = 992,764 kg/m3 x 16,50 m3/jam
= 16380,614 kg/jam
mcold = 997,425 kg/m3 x 13,500 m3/jam
= 13465,238 kg/jam

Q = m. Cp. ΔT
Qhot = mhot . Cphot . ( Thi-Tho )
= 16380,614 kg/jam x 4,181 kJ/kg.K x ( 38,5-38 ) ˚C
= 1876533,4 kJ/jam
Qcold = mcold . Cpcold . ( Tco-Tci )
= 13465,238 kg/jam x 4,183 kJ/kg.K x ( 25-22 ) ˚C
= 15386622,2 kJ/jam
Efisiensi = ( Qcold / Qhot )
= 0,82

Mencari U
As = π ( 1,4 ) (0,022) (2)
= 0,1934 m2
Qhot
U =
A . ∆Tlmtd
876533,4
=
0,1934 . 14,95
= 6489530 kJ/jam.m2. K
 Perhitungan Dengan Metode NTU ( Data ke-1 panas tetap )
Mencari Effectiveness ( ε )
Chot = mhot . Cphot
= 0,15274 kg/s x 4,181 kJ/kg.K
= 0,638 kW/K
Ccold = mcold . Cpcold
= 0,2568 kg/s x 4,183 kJ/kg.K
= 1,074 kW/K

Cmin = kapasitas panas paling kecil


Cmin = Chot = 0,638 kW/K

c = Cmin / Cmas
= 0,638 kW/K / 1,074 kW/K
= 0.5944

Qmax = Cmin x (Thi – Tci )


= 0,638 kW/K x ( 38,5- 22 ) °C
= 10,537 kW

Q = mcold . Cpcold . ( Tco-Tci )


= 0,2568 kg/s x 4,183 kJ/kg.K x ( 25-22 ) ˚C
= 3,22 kW

ε = Q/Qmax
= 3,22 kW / 10,537 kW
= 0.305

Mencari U
[1−ε ( 1+ c ) ]
NTU = −ln
1+c
= 0,4194

U . As
NTU =
Cmin
NTU . Cmin
U =
As
0,4194 . 0,638 kW / K
=
0,9134 m 2
= 0,1385 kW/ m2 K

3. Shell & Tube Heat Exchanger ( HE-3)


 Perhitungan Dengan Metode LMTD ( Data ke-1 panas tetap )
Arah aliran pada HE-3 adalah counter current, maka :
ΔT1 = Th in – Tc out
= (42 - 29)˚C
= 13˚C
ΔT2 = Th out – Tc in
= (38 - 22)˚C
= 16˚C
 ΔT1-ΔT2 = (13 - 16)˚C
= -3˚C
 ΔT1/ΔT2 = (13/16)˚C
= -0,2076
ΔT 1−ΔT 2 1˚ C
= =14.448 ˚ C
 ΔTlmtd = ΔT 1 ln −0,2076
ln ⁡( )
ΔT 2

Tco−Tci
Y= = 0,35
Thi−Tci
Thi−Tho
Z= = 0,571
Tco−Tci
FT= dari grafik =1
ΔTm= FT. ΔTlmtd
= 1. 14,448
= 14,448

Mencari Efisiensi ( %)
m = ρ x Laju alir
mhot = 999,11 kg/m3 x 0,366 m3/jam
= 366,322 kg/jam
mcold = 996,82 kg/m3 x 0,2938 m3/jam
= 292,88 kg/jam
Q = m. Cp. ΔT
Qhot = mhot . Cphot . ( Thi-Tho )
= 366,322 kg/jam x 4,181 kJ/kg.K x ( 42-38 ) ˚C
= 315721,8 kJ/jam
Qcold = mcold . Cpcold . ( Tco-Tci )
= 292,88 kg/jam x 4,183 kJ/kg.K x ( 29-22 ) ˚C
= 340687,30 kJ/jam
Efisiensi = ( Qcold / Qhot )
= 0,927

Mencari U
As = π ( 1,2 ) (0,032) (24)
= 2,894 m2
Qh ot
U =
A . ∆Tm
315721,8
=
2,894 .14,448
= 8366,1 kJ/jam.m2. K
 Perhitungan Dengan Metode NTU ( Data ke-1 panas tetap )
Mencari Effectiveness ( ε )
Chot = mhot . Cphot
= 0,1018 kg/s x 4,181 kJ/kg.K
= 0,4254 kW/K
Ccold = mcold . Cpcold
= 0,0814 kg/s x 4,183 kJ/kg.K
= 0,3403 kW/K

Cmin = kapasitas panas paling kecil


Cmin = Ccold = 0,3403 kW/K

c = Cmin / Cmas
= 0,3403 kW/K / 0,4254 kW/K
= 0.7999

Qmax = Cmin x (Thi – Tci )


= 0,3403 kW/K x ( 42- 22 ) °C
= 6,8059 kW

Q = mcold . Cpcold . ( Tco-Tci )


= 0,3403 kg/s x 4,183 kJ/kg.K x ( 29-22 ) ˚C
= 2,3821 kW

ε = Q/Qmax
= 2,3821 kW / 6,8059 kW
= 0.35

Mencari U
2
−1−c−√1+ c 2
−1 ε
NTU = ln( )
√ 1+ c 2 2 −1−c+ √ 1+c 2
ε
= 0,5063

U . As
NTU =
Cmin
NTU . Cmin
U =
As
0,5063 .0,3403 kW / K
=
2,894 m 2
= 0,0595 kW/ m2 K

Anda mungkin juga menyukai