1 PDF
1 PDF
Temis momzadebisas gamoyenebuli literaturis qarTulenovan TargmanSi daSvebuli terminologiuri Secdomebi
gasworebulia Semdgenelis asoc. prof. ineza gagniZis mier.
1
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
suzisTvis gankuTvnili
E G
• •
•B
sakvebis raodenoba B
QS • B
A
C
• •D
•F
2
zogierTi avtori meti sizustisTvis aseTi movlenis Sesafaseblad iyenebs `pareto-gaumjobesebis~ termins, roca erTi
individis mdgomareoba umjobesdeba, meorisTvis mdgomareobis gauaresebis gareSe (i.g.).
3 gaixseneT Teoria momxmareblis gamoxatuli upiratesobebis Sesaxeb: mikroekonomika, xaraiSvili e., gagniZe i., CavleiSvili m.,
nacvliSvili i., nacvalaZe m., saxelmZRvanelo, mesame Sevsebuli da gadamuSavebuli gamocema, Tb., 2014, gv. 80-81.
2
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
mogeba SeuZlebelia, amitom misi msgavsi yvela wertili pareto-efeqtiani unda iyos. amgvarad,
firmis mflobeli arasodes airCevs zRvars SigniT arsebul araefeqtian ganTavsebas. is, Tu
zRvarze arsebuli pareto-efeqtiani romeli wertili iqneba sasurveli, damokidebulia imaze,
Tu mflobelisTvis or pirovnebas Soris romlis sargeblianobaa ufro mniSvnelovani.
A
suzisTvis gankuTvnili
. C
produqti
4
pareto-efeqtianobis Sesaxeb gaixseneT: mikroekonomika, xaraiSvili e., gagniZe i., CavleiSvili m., nacvliSvili i.,
nacvalaZe m., saxelmZRvanelo, mesame Sevsebuli da gadamuSavebuli gamocema, Tb., 2014, Tema 19.
4
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
D
SS
E1
P1
filmebis fasi
P* E
Q1 Q* filmebis raodenoba
5
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
6
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
SS1
SS
E
filmebis fasi
P1
P2
F
DD
Q filmebis raodenoba
axorcielebs, ukve aRar aTanabrebs dabegrili produqtis zRvrul sargebels mis zRvrul
danaxarjTan. ekonomikaSi miRebuli wonasworoba araefeqtiania, sazogadoeba sxvadasxva
resursebs araswori gamoSvebisTvis daxarjavs.
ra unda moimoqmedos mTavrobam? pasuxi damokidebulia imaze, Tu rogor afasebs mTav-
roba situacias. rac ufro metad ar moswons mas Tavisufali bazris mier Semosavlis SeTa-
vazebuli ganawileba (e.i. iseTi ganawileba, rac efuZneba sxvaobas adamianis bunebriv SesaZ-
leblobasa, `adamianur~ kapitalsa da finansur simdidres Soris), miT ufro metad sjera, rom
damaxinjebuli gadasaxadis araefeqtiani danaxarji aris is fasi, romelic adamianebma unda
gadaixadon Semosavlisa da sargeblis ufro samarTliani ganawilebis gadasarCenad. da piri-
qiT, rac ufro metad grZnobs mTavroba, rom SeuZlia moiTminos Tavisufali bazris mier Semo-
Tavazebuli, Semosavlis ganawileba, miT ufro met winaaRmdegobas gauwevs damaxinjebul
dabegvras da saSualebas miscems konkurentul Tavisufal bazrebs efeqtianad ganaTavson
resursebi.
amgvarad, sabazro ekonomikisadmi gansxvavebuli midgomis erT-erTi axsnis arsi
samarTlianobis SefasebiT gansjaSi mdgomareobs. samarTlianobis miRweva dabegvris
gadanawilebiT ar aris erTaderTi mizezi, romelsac SeuZlia araefeqtiani ganTavseba
gamoiwvios.
8
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
MSC
D
gadasaxadi
filmebis fasi
𝑬∗
𝑷∗𝟐
MPC nax. 1.5. meorexarisxovani ganTavseba
𝑬′
𝑷∗𝟏
F
Q* Q’ filmebis gamoSveba
9
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
10
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
winaaRmdeg. vinaidan, umravlesobam 𝑋 amjobina 𝑌-s, meore Sejibri iqneba 𝑋-sa da 𝑍-s Soris, rac
niSnavs, rom Sedegi iqneba 𝑍.
ra moxdeba Tu isini gadawyveten kenWi uyaron 𝑍-s 𝑋-is winaaRmdeg, Semdeg ki am SejibrSi
gamarjvebuls 𝑌 Seadaron? maSin 𝑍 gaimarjvebs pirvel kenWisyraSi, 𝑌 ki daamarcxebs 𝑍-s
meoreSi. amgvarad, romeli maTgani iqneba saboloo gamarjvebuli, damokidebulia im
mimdevrobaze, romliTac es alternativebi kenWismyrelTa winaSe warsdgeba.
kenWisyris kidev erTi SesaZlo meqanizmia kenWisyra rangis mixedviT. aq TiToeuli
pirovneba afasebs produqts Tavisi upiratesobis mixedviT da mas aniWebs ricxvs, romelic am
produqtis rangs aRniSnavs: magaliTad, 1 eniWeba saukeTeso alternativas, 2 momdevno da a.S.
amis Semdgom vajamebT TiToeuli alternativis qulebs yvela momxmareblisTvis da
ganvsazRvravT TiToeuli alternativis jamur qulas, ris Semdegac vambobT, rom sociallu-
rad upiratesia is alternativa, romelsac dabali qula aqvs.
cxrilSi 1.2 mocemulia 𝑋, 𝑌 და 𝑍 ganawilebaTa SesaZlo upiratesobebis sia ori
momxmareblisTvis. Tavdapirvelad davuSvaT, rom gvaqvs mxolod ori alternativa, 𝑋 da 𝑌.
maSin am magaliTSi 𝐴 pirovnebis mier 𝑋-s mieniWeba 1 qula, xolo 𝐵 pirovnebis mier ki, 2 qula. 𝑌
alternativis rangebi ki sapirispiro iqneba. amgavrad, kenWisyris Sedegad miviRebT, rom
TiToeul alternativas mieniWa jamuri rangi `3~.
axla davuSvaT, rom gamoCnda alternativa 𝑍. 𝐴 pirovneba 𝑋-s mianiWebs 1 qulas, 𝑌-s 2
qulas, xolo 𝑍-s 3-s. 𝐵 pirovneba 𝑌-s mieniWebs 1 qulas, 𝑍-s 2 qulas, xolo 𝑋-s 3-s. es niSnavs,
rom 𝑋-is jamuri rangi iqneba 4, xolo 𝑌-is jamuri rangi iqneba 3, am SemTxvevaSi 𝑌-s mieniWeba
upiratesoba 𝑋-is winaaRmdeg.
am orive kenWisyrasTan erTi problemaa dakavSirebuli – SesaZlebelia maTi Sedegebis
manipulireba arakeTilsindisieri agentebis mier. umravlesobis mixedviT kenWisyris
manipulireba SesaZlebelia alternativaTa mimdevrobis iseTi SecvliT, romliTac sasurveli
Sedegis miReba SeiZleba. rangobrivi kenWisyris manipulireba SeiZleba axal alternativaTa
warmoCenis gziT, rac Secvlis sawyis alternativaTa saboloo rangebs.
bunebrivad Cndeba SekiTva – arsebobs Tu ara socialuri gadawyvetilebis miRebis
meqanizmebi – upiratesobebis Sekrebis gzebi – romlebic daculia aseTi saxis
manipulaciebisgan? CamovweroT, rogori unda iyos socialuri gadawyvetilebis miRebis
CvenTvis sasurveli meqanizmi:
1. mocemuli sruli5, refleqsuri6 da tranzituli7 individualuri upiratesobebis
simravlisTvis socialuri gadawyvetilebis meqanizmis Sedegad miRebuli socialuri
upiratesobebi imave Tvisebebs unda akmayofilebdes;
5 igulisxmeba: `momxmarebels SeuZlia gaakeTos arCevani or nebismier kalaTas Soris~, hel r. variani, dasaxelebuli naSromi, wigni
1, gv. 53.
6 igulisxmeba: `nebismieri kalaTa, sul mcire, iseve kargia, rogorc misi identuri kalaTa~, iqve, gv.53.
7 igulisxmeba: `Tu momxmarebels 𝐴 kalaTa urCevnia 𝐵-s, xolo 𝐵 kalaTa urCevnia 𝐶-s SegviZlia vTqvaT, rom mas 𝐴 kalaTa urCevnia𝐶-
s.
11
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
8Kenneth Arrow, Social choice and Individual Values (New york: Wiley, 1963). erou - stenfordis universitetis profesori, nobelis premiis
laureati ekonomikaSi.
12
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
𝑊(𝑢1 , … , 𝑢𝑛 ) = ∑ 𝑎𝑖 𝑢𝑖
𝑖=1
aq 𝑎1 , … , 𝑎𝑛 wonebis ricxvebia, romlebic migviTiTebs, Tu ramdenad mniSvnelovania
TiToeuli agentis sargeblianoba saerTo socialuri keTildReobisTvis. cxadia, rom
TiToeuli 𝑎𝑖 dadebiTi ricxvia.
keTildReobis funqciis kidev erTi saintereso magaliTia minimaqsi anu roulzis10
socialuri keTildReobis funqcia:
𝑊(𝑢1 , … , 𝑢𝑛 ) = 𝑚𝑖𝑛{𝑢1 , … , 𝑢𝑛 } .
keTildReobis es funqcia gveubneba, rom ganawilebis socialuri keTildReoba
damokidebulia mxolod yvelaze uaresi ekonomikuri mdgomareobis mqone agentis
keTildReobaze, romelsac minimaluri sargeblianoba aqvs.
yvela es funqcia warmoadgens sargeblianobis individualur funqciaTa Sedarebis
SesaZlo gzebs. isini asaxavs sxvadasxva eTikur Sexedulebebs sxvadasxva agentebis
keTildReobaTa Sedarebis Sesaxeb. erTaderTi SezRudva, romelsac keTildReobis funqciis
struqturas davuqvemdebarebT, aris is, rom igi zrdadi unda iyos TiToeuli momxmareblis
sargeblianobis mimarT.
keTildReobis maqsimizaciis grafikuli gamosaxva mocemulia naxazze 1.6 `a~ da `b~, sadac
𝑈 simravle warmoadgens SesaZlo sargeblianobaTa simravles ori individis SemTxvevaSi. es
simravle cnobilia sargeblianobis SesaZleblobaTa simravlis saxelwodebiT. am simravlis
sazRvari – warmoadgens pareto-efeqtian ganawilebebTan dakavSirebul sargeblianobis
doneebis simravles. Tu ganawileba mdebareobs sargeblianobis SesaZleblobaTa simravlis
sazRvarze, maSin ar arsebobs sxva SesaZlo ganawileba, romelic iwvevs ufro maRal
sargeblianobas orive individisTvis. am SemTxvevaSi ganurCevlobis mrudebs
izokeTildReobis mrudebi ewodeba, vinaidan isini asaxaven sargeblianobis im ganawilebebs,
sadac keTildReobis done Tanabaria. rogorc yovelTvis aqac optimaluri wertili
xasiaTdeba mxebis pirobiT11. maqsimaluri keTildReobis es wertili pareto-efeqtianic unda
iyos – igi unda mdebareobdes sargeblianobis SesaZleblobaTa simravlis sazRvarze. aseTia 𝐴
wertili (nax.1.6`a~).
9 jeremi benTemi (Jeremy Bentham, 1748-1832) – sargeblianobis skolis damfuZnebeli moralur filosofiaSi, romelic
umaRles saqonels udides bednierebad Tvlida xalxis udidesi raodenobisTvis.
10 jon roulzi (John Rawls) – Tanamedrove moralisti-filosofosi, romelmac moiTxova samarTlianobis am principis
dacva.
11 mxebis piroba - gaixseneT: mikroekonomika, xaraiSvili e., gagniZe i., CavleiSvili m., nacvliSvili i., nacvalaZe m.,
U2
U2 izokeTildReobis izokeTildReobis
mrudebi wrfeebi
keTildReobis keTildReobis
maqsimumi maqsimumi
.
A
A
.
`a~ `b~
sargeblianobis sargeblianobis
SesaZleblobaTa SesaZleblobaTa
simravle simravle
U1 U1
nax. 1.6. `a~ keTildReobis maqsimizacia. `b~ sargeblianobaTa Sewonili jamis saxis
keTildReobis fuqciis maqsimizacia.
12
rouzeni h.s., sajaro finansebi, tomi pirveli, Tb., 2006, gv. 49-50; 54-56.
14
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
13
SeniSvna: gaixseneT upiratesobebis daSvebebi momxmarebelTa qcevis TeoriaSi: `umjobesia bevri, vidre
cota~.
15
შემდგ. ი. გაგნიძე კეთილდღეობის ეკონომიკა თემა 1
ZiriTadi terminebi:
horizontaluri samarTlianoba meorexarisxovani ganTavseba
vertikaluri samarTlianoba socialuri keTildReobis funqciebi
pareto-efeqtianoba izokeTildReobis mrudebi
pareto-mogeba izokeTildReobis wrfeebi
SekiTxvebi gameorebisTvis:
1. axseniT da grafikulad gamosaxeT resursebis efeqtiani ganawileba;
2. CamoTvaleT srulyofili konkurenciisa da pareto-efeqtianobis miRwevis 7
safexuri;
3. ras gulisxmobs darRvevebi da meorexarisxovani amocana?
4. grafikulad gamosaxeT da axseniT meorexarisxovani ganTavseba;
5. daaxasiaTeT socialuri keTildReobis funqciebi;
6. axseniT da grafikulad gamosaxeT keTildReobis maqsimizacia.
gamoyenebuli literatura:
1. ekonomika – d. begi, s. fiSeri, r. dornbuSi, Targmani ing., Tb. 1999 w. gv. 211-218.
2. h. l. variani – mikroekonomika Tanamedrove midgoma, wigni 2, gamomc. diogene 1998 w.
(Intermediate Microeconomics, A modern approach 1993, W. W. Norton &Company, inc.) gv. 279-292.
3. Economics, Begg D., Fisher S., Dornbusch R., Third Edition, McGRAW-HILL BOOK COMPANY, UK,
1991, p. 258-267.
4. rouzeni h.s., sajaro finansebi, tomi pirveli, Tb., 2006, gv. 49-50; 54-56.
16