Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 1

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΑΡΧΑΙΩΝ ΘΚ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Επιµέλεια: Λαγουδάκη Άννα

Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΕΓΚΛΙΣΕΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Το ρήµα παρουσιάζεται µε διάφορους ρηµατικούς τύπους, τους χρόνους, που φανερώνουν:
- πρώτα τη χρονική βαθµίδα (παρελθόν, παρόν, µέλλον) κατα την οποία συµβαίνει κάτι,
- κι ύστερα τον τρόπο (διάρκεια, σύπτυξη, τετελεσµένο γεγονός), κατά τον οποίο φανερώνεται αυτό που σηµαίνει το ρήµα. Οι
ρηµατικοί αυτοί τύποι που φανερώνουν και την εσωτερική διάθεση του λέγοντος είναι οι εγκλίσεις.

Οι εγκλίσεις έχουν διαφορετική σηµασία και µετάφραση.

ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΝΕΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

1. Οριστική: Οἱ Θηβαῖοι πέµπουσι Οι Θηβαίοι Αποδίδεται το ίδιο.
) Τη συναντώ σε κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις ἂνδρας εἰς Ἀθήνας. στέλνουν άνδρες
κρίσεως. στην Αθήνα.
) Βρίσκεται σε κάθε χρόνο.
2. Δυνητική οριστική: ἂν + οριστική. Ὃµοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν Θα είµαστε όµοιοι Θα + παρατατικός
) Τη συναντώ σε κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις ἦµεν. µε τους τυφλούς.
κρίσεως.
) Βρίσκεται µόνο σε παρατατικό, αόριστο ή
υπερσυντέλικο.
) Δηλώνει το δυνατό στο παρελθόν.
3. Ευχετική οριστική: (εἲθε, εἰ γάρ) + οριστική. Εἲθε ἠδύνασο δρᾶν. Μακάρι να * Μακάρι να + οριστική
)Τη συναντώ µόνο σε κύριες προτάσεις επιθυµίας. µπορούσες να το παρατατικού ή
) Βρίσκεται µόνο σε παρατατικό ή αόριστο. κάνεις. αορίστου ή
) Δηλώνει ανεκπλήρωτη ευχή. υπερσυντέλικος.
Εἲθε σοι τότε Ας ήµουν τότε µαζί * Ας...= αʹ ενικό και αʹ

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 2

συνεγενόµην, ὃτε σου, όταν ήσουν πληθυντικό προσωπο.

δεινότατος ἦσθα. πολύ ισχυρός.
4. Υποτακτική:
)Τη συναντώ σε κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις
επιθυµίας.
) Διακρίνεται σε προτρεπτική, αποτρεπτική-
απαγορευτική και απορηµατική.
α. Η προτρεπτική υποτακτική βρίσκεται στο αʹ Ἲθι ἲωµεν. Εµπρός ας πάµε. Ας + αʹ πρόσωπο.
(πληθυντικό συνήθως) πρόσωπο και αναπληρώνει
το αντίστοιχο πρόσωπο της προστακτικής. Συχνά
συνοδεύεται από τα µόρια ἂγε, ἲθι, φέρε, ἒα, δεῦρο,
δεῦτε.

β. Η αποτρεπτική υποτακτική βρίσκεται στο βʹ ή γʹ Μή ἂλλως πράξῃς. Να µην ενεργήσεις να + βʹ/γʹ πρόσωπο.
πρόσωπο αορίστου και συγγενεύει µε την διαφορετικά.
αντίστοιχη προστακτική.

γ. Η απορηµατική υποτακτική βρίσκεται συνήθως Τι φῶµεν πρός ταῦτα; Τι να πούµε γιʹ να + αʹ/γʹ πρόσωπο
στο αʹ πρόσωπο και σπάνια στο γʹ πρόσωπο σε Ἡρακλῆς ἠπόρει αυτά;
ερωτηµατικές µόνο προτάσεις κύριες ή πλάγιες και ποτέραν τῶν ὁδῶν Ο Ηρακλής
φανερώνει την απορία του υποκειµένου για το τι τράπηται. απορούσε ποια απο
πρέπει να κάνει. τις δυο οδούς να
ακολουθήσει.
δ. Η βουλητική υποτακτική βρίσκεται σε Κατέκαυσα τά πλοῖα, ἳνα αποδίδεται το ίδιο.
δευτερεύουσες προτάσεις και εκφράζει επιθυµία ή µή διαβῇ. Έκαψα τα πλοία, για
προσδοκία. να µην περάσει.
5. Ευκτική:
)Τη συναντώ σε κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 3

κρίσης ή επιθυµίας
) Διακρίνεται σε ευχετική, ευκτική του πλαγίου
λόγου, δυνητική ευκτική και επαναληπτική.

α. Η ευχετική ευκτική: ( εἲθε, εἰ γάρ, οὓτως) + Εἲθε γένοιο ἀγαθός. Μακάρι να γίνεις Μακάρι να +
ευκτική δεν είναι εύχρηστη στον εξαρτηµένο λόγο, αγαθός. υποτακτική.
παρά µόνο σε αναφορικές προσδιοριστικές Ἐάν ἀποψηφίσησθε τοῦ Εάν απορρίψετε το
προτάσεις επιθυµίας. νόµου, ὃ µή ποιήσαιτε, νόµο, πράγµα το
Φανερώνει µια ευχή που µπορεί να οἱ χρηστοί ἀδικήσονται. οποίο µακάρι να
πραγµατοποιηθεί στο παρόν ή στο µέλλον. µην κάνετε, οι
ηθικοί θα
αδικηθούν.

β. Η δυνητική ευκτική: ἂν + ευκτική κάθε χρόνου Εἲποι τις ἂν. Μπορεί/µπορούσε Μπορώ/µπορούσα να
εκτός από µέλλοντα, συναντάται και στον να πει κανείς/ Θα Είναι δυνατό να...
εξαρτηµένο και στον ανεξάρτητο λόγο. Φανερώνει έλεγε κανείς. Θα + παρατατικός.
το δυνατό στο παρόν και στο µέλλον

γ. Η ευκτική του πλαγίου λόγου: ευκτική κάθε Ἠρώτα τίς ὁ θόρυβος Ρωτούσε ποιος ήταν Με οριστική:
χρόνου (είναι η µόνη ευκτική σε µέλλοντα) εἲη. ο θόρυβος. * Η ευκτ. ενστ = µε ορ.
συναντάται στον εξαρτηµένο λόγο και σε προτάσεις ενσ/πρτ.
κρίσης και σε προτάσεις επιθυµίας. Χρησιµοποιείται * Η ευκ. µελ= µε ορ.
κανονικά µετά πό ρηµατικό τύπο παρελθονιτκού µελ.
χρόνου και εκφράζει κατι υποκειµενικό και αβέβαιο. * Η ευκ. αορ= µε ορ.
αορ.
* Η ευκ. πρκ= µε ορ.
δ. Η επαναληπτική ευκτική: σε αόριστο συνήθως πρκ/υπρ.
συναντάται στον εξαρτηµένο λόγο σε υποθετικές, Οἱ Λακεδαιµόνιοι Οι Λακεδαιµόνιοι Με παρατατικό.

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 4

αναφορικές-υποθετικές και χρονικές-υποθετικές πάντας διέφθειρον, σκότωναν όλους

προτάσεις και φανερώνει την αόριστη επανάληψη ὃσους λάβοιεν. όσους τυχόν
στο παρελθόν. έπιαναν.
6. Προστακτική: * Σε κύρια πρόταση:
)Τη συναντώ σε κύριες προτάσεις επιθυµίας Ταῦτα µή ἐρώτα. Αυτά να µην τα βʹ πρ.= να + υποτ.
Σπάνια συναντάται στον εξαρτηµένο λόγο σε ρωτάς. γʹ πρ.= ας + υποτ.
αναφορικές προσδιοριστικές προτάσεις επιθυµίας. Ἂξιον πιστεῦσαι τῷ Αξίζει να πιστέψετε * Σε δευτ. πρόταση:
Τότε ισοδυναµεί µε δεῖ +απφ. χρόνῳ, ὃν ὑµεῖς το χρόνο, τον οποίο πρέπει να...
σαφέστατον ἒλεγχον τοῦ εσείς πρέπει να
ἀληθοῦς νοµίσατε. θεωρήσετε
ακριβέστατο έλεγχο
της αλήθειας.

Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ.

1. Μετάφραση: Μεταφράζεται στην ονοµαστική σε κάθε περίπτωση.

2. Πτώση του υποκειµένου:

α. Στα προσωπικά ρήµατα σε ονοµαστική πάντα. Ὁ Κῦρος ἐθαύµαζε.
Το υποκ. συµφωνεί µε το ρήµα σε πρόσωπο και αριθµό. Οἱ Ἓλληνες ἐνίκησαν.
β. Σε ονοµαστική στο απαρέµφατο, όταν έχουµε Λέγω εἶναι σοφός= Λέω ότι είµαι σοφός.
ταυτοπροσωπία.
γ. Σε αιτιατική στο απαρέµφατο, όταν έχουµε Ηὒχοντο εὐτυχῆσαι Κῦρον= Εύχονταν να ευτυχήσει ο Κύρος.
ετεροπροσωπία.
δ. Σε όλες τις πτώσεις στις µετοχές. Θεοῦ θέλοντος, εὐτυχοίης ἂν= Αν ο θεός θέλει, θα ευτυχήσεις.
Ὀταν το υπκ. της µτχ. έχει και άλλο συντακτικό ρόλο
ονοµάζεται συνηµµένη, διαφορετικά είναι απόλυτη. Η
απόλυτη µτχ. των προσωπικών ρηµάτων βρίσκεται σε πτώση
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 5

γενική, ενώ των απροσώπων ρηµάτων σε αιτιατική.

ε. Με τις προθέσεις: εἰς, πρός, περί, ἀµφί, ὑπέρ, κατά + Ἀπέθανον περί τούς τετρακοσίους= πέθαναν περίπου
αιτιατική, όταν πρόκειται να δηλωθεί το περίπου. τετρακόσιοι.

3. Μερικές ιδιαίτερες περιπτώσεις:

Αττική σύνταξη: το υποκείµενο είναι στο πληθυντικό αριθµό Ταῦτα οὓτως ἒχει= αυτά έτσι έχουν.
και σε γένος ουδέτερο, ενώ το ρήµα βρίσκεται σε ενικό
αριθµό.
Σχήµα κατά το νοούµενο ή κατά σύνεση: το υποκείµενο Τό στρατόπεδον ἐν αἰτίᾳ ἒχοντες τόν Ἆγιν ἀνεχώρουν= Οι
βρίσκεται σε ενικό αριθµό και είναι περιληπτικό ουσιαστικό στρατιώτες κατηγορώντας τον Άγι αναχωρησαν.
(π.χ. πλῆθος), ενώ το ρήµα βρίσκεται σε πληθυντικό αριθµό.
Πρόληψη του υποκειµένου: το υποκείµενο της εξαρτηµένης Δηµοκρατίαν γε οἶσθα τί ἐστί ΑΝΤΙ Οἶσθα γε τί έστί
πρότασης προλαµβάνεται, δηλαδή λαµβάνεται πιο πριν στη δηµοκρατία= ξέρεις βέβαια τι είναι δηµοκρατία.
φράση, και µπαίνει ως αντικείµενο στην κύρια πρόταση.

Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ.

α. Μετάφραση:
1. Στην ονοµαστική, σαν κατηγορούµενο του υποκειµένου. Ὁ Σωκράτης ἐστί σοφός= ο Σωκράτης είναι σοφός.

2. Στην αιτιατιατική, σαν κατηγορούµενο του

αντικειµένου ή συνήθως µε την προσθήκη του ʺσανʺ. Χρῶµαι ἳππῳ ἀλλοτρίῳ= χρησιµοποιώ ίππο ξένο.
Χρῶµαι αὐτοῖς συµβούλοις = έχω αυτούς ώς/σαν συµβούλους.
3. Με επιρρηµατικό προσδιορισµό, ανάλογα µε τη σχέση Ἑκόντες ἐπολέµουν= µε τη θέληση τους πολεµούσανε.
που εκφράζει, όταν είναι επιρρηµατικό κατηγορούµενο

4. Με συµπερασµατική πρόταση το προληπτικό ᾛρετο δέ τό ὓψος τοῦ τείχους µέγα = χτιζόταν το τείχος ώστε
κατηγορούµενο. να γίνει µεγάλο.

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 6

β, Πτώση κατηγορουµένου:
1. Στην πτώση του υποκειµένου. Ὁ Σωκράτης ἐστί σοφός.
2. Στην πτώση του αντικειµένου. Χειροτονοῦσι σε στρατηγόν = σε εκλέγουν στρατηγό.
3. Με τις προθέσεις: εἰς, ἀµφί, περί, κατά, ὑπέρ + αιτιατική, Οὗτοι ἦσαν περί τούς ἐκατόν= αυτοί ήταν περίπου εκατό.
όταν πρόκειται να δηλωθεί το περίπου.
4. Κάθε εµπρόθετος προσδιορισµός µπορεί να είναι Ἐκεῖνος γε ἀεί µέν ἦν ἐν τῷ φανερῷ= εκείνος πάντα γινόταν
κατηγορούµενο. φανερός.

5. Σε γενική όταν έχω γενική κατηγορηµατική. Το πεδίον ἐστί τοῦ πατρός= Η πεδιάδα είναι κτήµα του
πατέρα.

γ. Το κατηγορούµενο συναντάται µε συγκεκριµένα ρήµατα

1. Κατηγορούµενο στο υπκ. Κούναξα ὠνόµάζετο τό χωρίον.
* συντάσσεται µε τα εξής συνδετικά ρήµατα:
- εἰµί, γίγνοµαι, τυγχάνω, διατελῶ, µένω, ἒφυν , πέφυκα, Οὗτοι κόλακες καί θεοῖς ἐχθροί ἀκούουσι= αυτοί
φαίνοµαι... ονοµάζονται κόλακες και εχθροί των θεών.
- εκλογής παθητικά: αἱροῦµαι (=εκλέγοµαι) , χειροτονοῦµαι...
- δοξαστικά παθητικά: νοµίζοµαι, δοκῶ, φαίνοµαι, Ἒφυµεν γυναῖκες
ὑπολαµβάνοµαι...
- κλητικά παθητικά: καλοῦµαι, ὀνοµάζοµαι, ἀκούω. Ἐπιστήµων τούτων τυγχάνεις= τυχαίνει να γνωρίζεις
αυτά πολύ καλά.

2.Κατηγορούµενο στο αντικείµενο. Πλάτων τήν φιλοσοφίαν µελέτην τοῦ θανάτου καλεῖ =ο
* συντάσσεται µε τα εξής συνδετικά ρήµατα: Πλάτωνας ονοµάζει τη φιλοσοφία µελέτη του θανάτου.
εκλογής ενεργητικά: αἱροῦµαι ἐκλέγω, τίθηµι, διορίζω...
- δοξαστικά ενεργητικά: νοµίζω, ἡγοῦµαι, κρίνω, ὑπολαµβάνω... Εἳλεσθε ἐκεῖνον πρεσβευτήν= Εκλεξατε εκείνον
- κλητικά ενεργητικά: καλῶ, ὀνοµάζω, πρεσβευτή
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 7

- χρήοµαι-ῶµαι (=χρησιµοποιώ): παίρνει αντικ. σε δοτική και

κατηγούµενο στο αντικ.

3. Επιρρηµατικό κατηγορούµενο. Ἀνηγοντο καί οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι (επιρ.

* συντάσσεται κυρίως µε ρήµατα που δείχνουν κίνηση, δράση ή του τόπου) = ανοίγονταν και οι Αθηναίοι απʹ τη Χίο στο
σκόπιµη ενέργεια. πέλαγος.
* τα είδη του επιρ. κατηγορουµένου:
- τόπου, Οὗτος ἐτιµᾶτο δεύτερος µετά τον Πελοπίδαν (επρ.
-τρόπου, κατηγ. της σειράς).
- χρόνου,
- σειράς, Αἱ νῆες ἒπλεον βοηθοί (επιρ. κατηγ. του σκοπού) =
- σκοπού έπλεαν και τα πλοία για να βοηθήσουν.
* µεταφράζεται το κατηγ. σαν επίρρηµα ή προσδιορισµός.

4. Προληπτικό κατηγορούµενο Ὁ ἂνεµος ἐκπνεῖ µέγας= ο άνεµος πνέει σφοδρός, ώστε

* συντάσσεται κυρίως µε ρήµατα που δείχνουν εξέλιξη: αἲροµαι να είναι δυνατός.
(=σηκώνοµαι), αὐξάνοµαι, τρέφοµαι, ῥέω, πνέω...
* µεταφράζεται το κατηγ. µε το ʺώστεʺ Χρή τούς παῖδας έκδιδάσκεσθαι σοφούς= πρέπει τα
παιδιά να διδάσκονται ώστε να γίνονται σοφά.

5. Γενική κατηγορηµατική Ταῦτα τἀγαθά τῶν κρατούντων ἐστί= αυτά τα αγαθά

* είναι ένα κατηγορούµενο σε γενική. ανήκουν σε αυτούς που κυβερνούν (γεν κατηγ. κτητική).
* συντάσσεται µε τα συνδετικά ρήµατα.
* τα είδη της γενικής κατηγορηµατικής: Τί µέ κωλύει κληροῦσθαι τῶν ἐννέα ἀρχόντων= τι µε
- κτητική, εµποδίζει να κληρωθώ ένας από τους εννέα άρχοντες;
- διαιρετική, (γεν. κατηγ. διαιρετική)
-της ύλης,
- της ιδιότητας,
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 8

- της αξίας,
- της καταγωγής

ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ.
α. Μετάφραση: µεταφράζεται σχεδόν πάντα στην αιτιατική, εκτός από ορισµένες περιπτώσεις που αποδίδεται µε πρόθεση +
αιτιατική.
* Κατηγορῶ τοῦ πολέµου= κατηγορώ τον πόλεµο.
* Συµβουλέυω τῷ µαθητῇ= συµβουλέυω τον µαθητή.
* Οὐκ ἀντιποιούµεθα βασιλεῖ τῆς ἀρχῆς= δεν διεκδικούµε την αρχή/την εξουσία από το βασιλιά.

β. Η πτώση του αντικειµένου: Βρίσκεται σε γενική, δοτική και αιτιατική.

σε γενική+ ρήµατα σε δοτική + ρήµατα σε αιτιατική

* µνήµης, λήθης * φιλίας, έχθρας * ενέργεια που µεταβαίνει σε κάτι
* φροντίδας, επιµέλειας, φειδούς, και τα * ευπείθειας, υποταγής, ακολουθίας, που υπήρχε πριν το ρήµα:
αντίθετα τους διαδοχής (εξωτερικό αντικείµενο)
* απόλαυσης, επιθυµίας, συµµετοχής, * προσέγγισης, επικοινωνίας, µείξης
πλησµονής, στέρησης, απαλλαγής, * πρέπει, ταιριάζει * δηµιουργία κάποιου πράγµατος
αποµάκρυνσης * οµοιότητα, ισότητα, συµφωνία που δεν υπήρχε πριν (εσωτερικό
* απόπειρας, αποτυχίας, επιτυχίας * σύνθετα µε τις προθέσεις: ἐν, σύν, αντικείµενο)
* εξουσίας ὑπό, ἐπί, παρά, περί, πρός ὀµοῦ
* διαφοράς * σύστοιχο αντικείµενο
* αίσθησης
* έναρξης, λήξης
* σύνθετα µε τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, κατά,
προ, ὑπέρ

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 9

ΑΠΟΔΟΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ

1. Επιθετική/Αναφορική: ο οποίος, που. Ἒστι δίκης ὀφθαλµός ὁ τά πάνθʹ ὁρᾷ= Υπάρχει οφθαλµός της δικαιοσύνης, ο
Συνοδεύεται συνήθως από άρθρο, είναι οποίος βλέπει τα πάντα.
πάντα συνηµµένη και έχει όλους τους
συντακτικούς ρόλους (υπκ, αντικ. τό θαρσοῦν= το θάρρος/ τό δεδιός = ο φόβος/ τό ἀνειµένον= η άνεση, η
προδιορισµός...). χαλαρότητα./το λυσιτελοῦν= η ωφέλεια.
) Το έναρθρο ουδέτερο της επιθ. µτχ. έχει
συχνά σηµασία αφηρηµένου ουσιαστικού.

2. Κατηγορηµατική: να + υποτακτική, Οἶδα ἐξαπατώµενος= γνωρίζω ότι εξαπατώµαι.

ότι/πως/που + οριστική.
Είναι πάντα συνηµµένη και έχει θέση
κατηγορουµένου ή κατηγ. προσδιορισµού.
) Η µτχ. που εξαρτάται από τα ρήµατα Ἒλαθεν ἀπιών= αναχώρησε κρυφά.
τυγχάνω (=τυχαία) , λανθάνω (=κρυφά), Ἐτύγχανε καθηµένη= συνεδρίαζε τυχαία.
οἲχοµαι (γρήγορα), φθάνω (=πρωτύτερα), Ὢχετο ἀπιών= έφυγε γρήγορα.
διαγίγνοµαι/ διαλείπω/διατελώ (=συνεχώς), Διετέλεσαν µαχόµενοι = πολεµούσαν συνεχώς.
µεταφράζεται σαν ρήµα και το ρήµα ως
επίρρηµα.
Εξαρτάται από ρήµατα: συνδετικά, αίσθησης,
γνώσης, µάθησης και µνήµης, ψυχικού
πάθους, έναρξης- λήξης,καρτερίας-κόπου,
αγγελίας, ελέγχου, δείξης.
3. Χρονική: ενώ, αφού, πριν. Ὑποφαίνοντος τοῦ ἦρος Ἀγησίλαος κλινοπετής ἦν= Ενώ άρχιζε να φαίνεται η
Εκφράζει το σύγχρονο, προτερόχρονο, άνοιξη, ο Αγησίλαος ήταν κατάκοιτος.
υστερόχρονο , αν εξετάσουµε το νόηµα της σε
σχέση µε το ρήµα της πρότασης.
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 10

Λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός

του χρόνου.
) Οι µτχ ἀρχόµενος= αρχικά, τελευτῶν= στο
τέλος, διαλιπών χρόνον= µετά ορισµένο
χρόνο, ισοδυναµούν µε επιρρήµατα.
Συχνά συνοδεύεται από χρονικούς προσδ:
ἃµα, εὐθύς, αὐτίκα, ἒτι, µεταξύ.
4. Αιτολογική: επειδή, γιατί κατά τη γνώµη Τρόπαιον ἒστησαν οἰ Κερκυραίοι ὡς νενικηκότες= Τρόπαιο έστησαν οι
τους, γιατί τάχα/δήθεν. Κερκυραίοι, επειδή κατά τη γνώµη τους είχαν νικήσει.
Λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός
της αιτίας.
) Συνοδεύεται συχνά από τα: ὡς (εκφράζει
τότε υποκειµενική αιτιολογία), ἃτε, οἷα, οἷον
(αντικειµενική αιτιολογία).
Εξαρτάται συχνά από ρήµατα ψυχικού
πάθους.
5. Τροπική: -όντας/ώντας.
) Οι µτχ ἀνύσας= γρήγορα, χαίρων= Οὐ ποιήσεις ταῦτα χαίρων= Δεν θα κάνεις αυτά ατιµωρητί.
ατιµωρητί, λαθών= κρυφά, φέρων = ραγδαία,
ἒχων= συνεχώς, µεταφράζονται σαν
επιρρήµατα.
Λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός
του τρόπου.
6. Τελική: για να, µε σκοπό να. Ὁ δέ Ἀρταξέρξης συλλαµβάνει Κῦρον ὡς ἀποκτενῶν= ο Αρταξέρξης
Βρίσκεται σχεδόν πάντα σε µέλλοντα και συλλαµβάνει τον Κύρο για να τον σκοτώσει.
συνήθως είναι συνηµµένη.
Λειτουργεί ως επῖρρηµατικός προσδιορισµός
του σκοπού.
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 11

Εξαρτάται από ρήµατα κίνησης.

7. Εναντιωµατική: αν και, και αν. Ὀλίγοι ὂντες ἐνίκησαν= αν και ήταν λίγοι νίκησαν.
Συχνά συνοδεύεται από τα: και, καίπερ.
Συνήθως είναι σε ενεστώτα.
Λειτουργεί ως επῖρρηµατικός προσδιορισµός
της εναντιώσης.
8. Υποθετική: αν. Ἂνδρες ἀγαθοί ὂντες, ὡς φῃς σύ, οὐκ ἂν ποτε ταῦτα ἒπασχον= Αν ήταν
Λειτουργεί ως επῖρρηµατικός προσδιορισµός άνδρες αγαθοί, όπως εσύ ισχυρίζεσαι, ποτε δεν θα πάθαιναν αυτά.
της υπόθεσης, προϋπόθεσης.
Εξαρτάται συνήθως από δυνητικούς τύπους.

ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ

1. Έναρθρο απαρέµφατο: µε το να.../ σαν Τό σιγᾶν κρεῖττον ἐστί τοῦ λαλεῖν= Η σιωπή είναι προτιµότερη από την
ουσιαστικό. οµιλία.
Τό φυλάξαι τʹ ἀγαθά χαλεπώτερον τοῦ κτήσασθαι= Το να φυλάξει κανείς τʹ
αγαθά είναι πιο δύσκολο από το να αποκτήσει.
2. Άναρθρο τελικό απαρέµφατο: να Βασιλεύς ἀξιοῖ σέ µέν ἀποπλεῖν= Ο βασιλιάς αξιώνει από εσένα (σε διατάζει)
να αποπλεύσεις.
3. Άναρθρο ειδικό απαρέµφατο: ότι Νοµίζω ὑµᾶς εἶναι συµµάχους= Νοµίζω ότι εσείς είσετ σύµµαχοι..
4. Απαρέµφατο του σκοπού: για να Μανθάνειν γάρ ἣκοµεν= Έχουµε έρθει για να µάθουµε.
5. Απαρέµφατο της αναφοράς: ως προς το Κῦρος ἀνήρ ἂρχειν ἀξιώτατος= Ο Κύρος ήταν πάρα πολύ άξιος στο να
να.../στο να... εξουσιάζει/ ως προς το να εξουσιάζει.
) Αυτό το απφ. δεν εξαρτάται από ρήµα,
αλλά από επίθετα µε τη σηµασία του
ἂξιος/ἀνάξιος.

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 12

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

1. Μέν-δέ αφενός... αφέτέρου/ απʹτο ένα µέρος...απʹτο άλλο/ από τη µια µεριά...απʹ την άλλη,
µέν βεβαίως, τουλάχιστον,
µέν ἂρα εποµένως, και έτσι,
µέν οὖν βεβαιότατα, αλήθεια,
µέν γε τουλάχιστον,
µέν δή πάντως, οπωσδήποτε.,
δέ όµως, αλλά/και,
2. Μέντοι όµως, βεβαίως, λοιπόν, τώρα λοιπόν.
3. Καίτοι και όµως, και βεβαίως, και πράγµατι,
4. Ἀλλʹ ἢ παρά µόνο,
ἀλλά µήν αλλά όµως, αλλά πράγµατι,
καί µήν και όµως,
ού µήν ἀλλά αλλά όµως,
ἀλλά γάρ αλλά βεβαίως, αλλά πράγµατι
5. Γάρ διότι, δηλαδή, βεβαίς, λοιπόν, αλήθεια,
καί γάρ διότι, και µάλιστα,
γάρ που διότι, αν δεν απατώµαι.
6. Ἐπεί διότι, µολονότι.
7.Ἂρα (δή), οὖν λοιπόν, εποµένως,
Ἆρα άραγε
8. Τοίνυν λοιπόν, κα.ι
9. Οὐκοῦν, λοιπόν,
οὒκουν λοιπόν δεν.
10. Δή λοιπόν, πια, βέβαια, µάλιστα
11. Ὡς ότι τάχα (+ οριστική ή ευκτική πλαγίου λόγου): Τότε είναι ειδικός σύνδεσµος και εκφράζει την υποκειµενική

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 13

(όταν είναι γνώµη ή τον ισχυρισµό του λέγοντος.

σύνδεσµος) ) Τισσαφέρνης διαβάλλει τόν Κύρον πρός τόν άδελφόν, ὡς ἐπιβουλεύοι αὐτῷ= Ο Τισσαφέρνης διαβάλλει
τον Κύρο στον αδερφό του ότι τάχα θέλει να τον βλάψει.
ώστε (+οριστική ή απαρέµφατο): Τότε είναι συµπερασµατικός. Συνήθως προηγείται το οὓτω.
)Οὓτως τάς ἀληθείας τῶν πραγµάτων φεύγουσι, ὣστε οὐδέ τά σφέτερα αὐτῶν ἲσασι= τόσο αποφεύγουν
την πραγµατικότητα, ώστε δεν γνωρίζουν ούτε τις δικές τους υποθέσεις.
µόλις, ευθύς, όταν (+ οριστική): Τότε είναι χρονικός σύνδεσµος.
) Ὡς ᾒσθοντο τούς τε Θηβαίους ὂντας ἒνδον ἐχώρησαν πρός ξύµβασιν= Μόλις τους Θηβαίους να
βρίσκονται µέσα, προχώρησαν σε συνθηκολόγηση..
για να (+ υποτακτική ή ευκτική του πλαγίου λόγου): Τότε είνια τελικός σύνδεσµος.
) Ὡς δέ ἒτι µᾶλλον θαρρῇς, καί τόδε κατανόησον= Για να αναθαρρήσεις ακόµη περισσότερο, κατάλαβε και
το εξής..
διότι, γιατί (+ οριστική ή ευκτική): Τότε είναι αιτιολογικός και εκφράζει υποκειµενική αιτιολογία.
) Δέοµαι σου παραµεῖναι ἡµῖν, ὡς ἐγώ οὐδʹ ἂν ἑνός ἣδιον ἀκούσαιµι ἢ σοῦ= Σε παρακαλώ να µείνεις κοντά
µας, γιατί εγώ κανέναν άλλον δεν θα µπορούσα να ακούσω πιο ευχάριστα περισσότερο από εσένα.
καθώς, όπως (+ οριστική): Τότε είναι αναφορικό επίρρηµα.
) Και µεταπέµπεται πολλήν δύναµιν, ὣς φασίν οἱ παρόντες ἐκ Μακεδονίας καί Θετταλίας= Και στέλνεται
πολλή δύναµη, όπως λένε οι παρόντες, από τη µακεδονία και τη Θεσσαλία.
πώς, µε ποιο τρόπο (+οριστική): Τότε είναι ερωτηµατικό επίρρηµα και εισάγει πλάγια ερώτηση.
) Ὡς µέν οὖν Κῦρος στράτευµά τε συνέλεξε καί ὡς ἡ µάχη ἐγένετο Θεµιστογένει γέγραπται= Πώς ο Κύρος
συγκέντρωσε στράτευµα και πώς έγινε η µάχη έχει καταγραφεί από τον Θεµιστογένη.
µε σκοπό να, για να (ὡς + εἰς, πρός, ἐπί)
Ὡς (όταν είναι ) Παρεσκευάζοντο ὡς εἰς πόλεµον= προετοιµάζονταν για να πολεµήσουν.
επίρρηµα. σε, προς (τότε λειτουργεί σαν πρόθεση)
πρόθεση...) ) Ἦλθον εἰς τόν βασιλέα= Ήρθαν στον βασιλιά.
περίπου, σχεδόν (+αριθµητικό)
) Ἒφθααν ὡς τριακοσίους =έφτασαν περίπου τριακόσιοι.
όσο το δυνατό, όσο γίνεται (+επιρρήµα ή επίθετο υπερθετικού βαθµού).

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 14

) ὡς ῥαστα= όσο το δυνατόν ευκολότερα, ὡς µέγιστος= όσο το δυνατό πιο µεγάλος.

σαν, καθώς (+κατηγορούµενο).
) Ἐχρῆτο αὐτῶ ὡς ἐχθρῷ= τον µεταχειριζόταν σαν εχθρό.
πόσο
) Ὡς εὐήθης εἶ= πόσο ανόητος είσαι!
12. Ὃτι ότι, πως (ειδικός σύνδεσµος µετά από ρήµατα λεκτικά, γνωστικά αισθητικά, δοξαστικά)
) Ἒλεγον ὃτι Κῦρος τέθνηκε= έλεγε ότι ο Κύρος είχε πεθάνει.
διότι, επειδή, γιατί (αιτιολογικός σύνδεσµος µετά από ρήµατα ψυχικού πάθους).
)Χαίρω ὃτι εὐδοκιµεῖς= χαίροµαι επειδή είσαι ευτυχισµἐνος.
όσο το δυνατό (+υπερθετικό βαθµό)
13. ὃ,τι οποιοδήποτε (τότε εισάγει αναφορική πρόταση)
) Εἶ ὃ,τι φῃς= Είσαι ό, τι ισχυρίζεσαι.
τι, ποιον, για ποιο λόγο (τότε εισάγει πλάγια ερώτηση)
) Ἠπόρει ὃ,τι χρήσαιτο= Δεν ήξερε τι να κάνει.
14. ὃπως για να, µε σκοπό να (+υποτακτική ή ευκτική πλαγίου λόγου). Τότε είναι τελικός σύνδεσµος
) Ἐκάλεσε αὐτόν, ὃπως ἲδοι τά ἱερά= Προσκάλεσε αυτόν για να δει τα ιερά.
καθώς, όπως. Τότε είναι αναφορικό επίρρηµα και εισάγει αναφορική πρόταση.
καθώς, όπως. Τότε λειτουργεί ως αναφορικό επίρρηµα.
) Ὃπως γιγνώσκετε, οὓτω καί ποιεῖτε= όπως γνωρίζετε, έτσι και ενεργείτε.
πώς, µε ποιο τρόπο. Τότε εισάγει πλάγιες ερωτήσεις (µετά από ρήµατα σκέψης, φροντίδας, αφήγησης,
προσοχής, προπαρασκευής, προφύλαξης, πράξης, ερώτησης, γνώσης, απορίας).
) Ἒπρασσον ὃπως τις βοήθεια ἣξει.
όσο το δυνατό (+ υπερθετικό βαθµό)
ὃπως βέλτιστα= όσο το δυνατόν καλύτερα.
15. εἰ ἐάν (υποθετικός σύνδεσµος)
) Εί εἰσί βωµοί, εἰσί καί θεοί.
διότι, που (αιτιολογικός σύνδεσµος)
) Οὐ θαυµαστόν, εί µή τούτων ἐνεθυµήθησαν= δεν είναι αξιοθαύµαστο, που δεν θυµήθηκαν αυτά.
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 15

εάν (εισάγει πλάγιες ερωτήσεις)

) Έκ τούτων ἐρωτῶσιν,εἲ τις θέλοι συµπορεύεσθαι= Μεταπό αυτά ρωτούσαν αν κάποιος ήθελε να πορευθεί
µαζί τους.
16. ἒστε µέχρι, έως ότου
17. ἂχρι µέχρις ότου (χρονικός σύνδεσµος)
) ἂχρι οὗ ὃδε ὁλόγος ἐγράφετο\µέχρι αυτό το σηµείο έχει γραφεί ο λόγος.
µέχρι (πρόθεση +γενική)
) ἂχρι τῆς τελευτῆς= µέχρι το τέλος.
ολοσχερώς (επίρρηµα)
18 ἡνίκα όταν, κατά τόν χρόνο (+ οριστική)
καθε φορά, οποτεδήποτε (+ευκτική ή υποτακτική)
19. ὁπότε οπότε (+οριστική) ÆὉπότε δʹ αὖ ἐδόκει αὐτῷ καιρός εἶναι, παρήγγειλεν εἰς τέττταρας τόν λόχον.
κάθε φορά (+ευκτική) Κῦρος ἐθήρευεν, ὁπότε βούλοιτο γυµνάσαι ἑαυτόν τε κεί τούς ἱἳππους.
επειδή (σπάνια)
πότε (εισάγει πλάγια ερώτηση)

ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΩΝ

Α. ΕΚΦΟΡΑ:
1. Με επιρρηµατα: 2. Με πλαγιες πτώσεις: 3. Με επιρρηµατική µετοχή 4. Με απαρέµφταο σκοπού ή
Λέγει καλῶς Ἀλγώ τούς πόδας= πονώ στα ή πρόταση. αναφοράς
πόδια.
5. Με εµπροθετο
προσδιορισµό.

Β. Ο ΤΟΠΟΣ ΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΩΣ ΕΞΗΣ:

1. Με λέξεις όπως: 2. Με επιρρηµατα: 3. Με εµπρόθετους προσδιορισµούς:
ἀλλαχοῦ= σε άλλο τόπο * σε -ησι= φανερωνουν στάση σε τόπο * πρό + γενική= µπροστά από
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’
γίγνοµαι +τοπικοί προσδιορισµοί=
φθάνω (ἐπεί έγίγνονοτο ἐγγύς= όταν
έφθασαν κοντά)
ἒνθα= εκεί, προς τα εδώ, όπου, τότε
ἐνθάδε= προς εδώ, εκεί, τώρα
οἲκαδε= προς το σπίτι, προς την πατρίδα
κύκλῳ=ολόγυρα
οἲκοθεν= από το σππίτι, από την
πατρίδα
οἲκοι= στο σπίτι, στην πατρίδα
τῇδε= προς τα εδώ
Γ. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΩΣ ΕΞΗΣ:
1. Με λέξεις όπως:
ἀεί= πάντα, ἀεί+ σύναρθρη µτχ= κάθε φορά (ὁ ἀεί κρατῶν= αυτός που κάθε φορά
εξουσιάζει)
αὖθις + ενστή ιστορικό χρόνο= πάλι,
αὖθις + µέλλ= έπειτα, πάλι
(αὖθις ἦρετο = πάλι ρωτούσε/
αὖθις λέξω= έπειτα θα µιλήσω)
αὐτίκα= ευθύς, αµέσως, λοιπόν, π. χ
ἒτι= ακόµη, επιπλέον
ἢδη + ιστορικός χρόνος= έως τώρα
ἢδη +ενστ ή πρκ= τώρα πια
ἢδη +µελλ= αµέσως, ευθύς
ἣδη +προστακτική= έλα τώρα
οὐκέτι-οὒπω= όχι πια, όχι ακόµη
πάλαι= προ πολλού, προηγουµένως
Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
(Ἀθήνησι= στην Αθήνα)
* σε -δε, -ζε= φανερώνουν κίνηση σε
άλλο τόπο (Μεγάραδε= στα Μέγαρα,
Ἀθήναζε= στην Αθήνα)
* σε -θεν = φανερώνουν κίνηση από
κάποιον τόπο (Άθήνηθεν= από την
Αθήνα)
* σε -ῃ =φανερώνυον κίνηση δια µέσου
τόπου (ταύτῃ= διαµέσου αυτού του
τόπου) .
16
* ἐκ +γενική= από
* ἀνά + αιτιατική= επάνω από
* κατά +ατιατική= σε όλη την έκταση,
απέναντι
* διά + γενική=διά µέσου
* ὑπέρ +γενική= επάνω από, πέρα από
* περί +αιτιατική= γύρω
* ἐπί +γενική/αιτιατική/δοτική= επάνω
* πρός +αιτιατική= προς
* ὑπό +γενική= από κάτω
2. Με εµπρόθετους προσδιορισµούς:
* εἰς +ατιατική= µέχρι, κατά
* πρό +γενική= πριν
* διά +γενική= καθʹ όλη τη διάρκεια
* περί +αιτιατική= περίπου
* ἐπί + γενική= κατά την εποχή
* παρά +γενική= κατα τη διάρκεια.
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 17

παραχρήµα= αµέσως, στη στιγµή

ἐκ τοῦ παραχρῆµα= πρόχειρα
πηνίκα=κατά ποια ώρα, ὁπηνιίκα= όπΟια ώρα, σʹ όποιον καιρό.
πότε= πότε, σε ποιο χρόνο
ποτέ= κάποτε, µια φορά
τάχα= γρήγορα, ίσως
τηνίκα= εκείνο τον καιρό
τηνικαῦτα= ακριβώς τότε
τηνικάδε= αυτή την ώρα, τόσο νωρίς

Δ. Ο ΤΡΟΠΟΣ ΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΩΣ ΕΞΗΣ:

1. Με λέξεις όπως: 2. Με εµπροθετους προσδιορισµούς:
ἂλλως= µε άλλο τρόπο, διαφορετικά * ἐν + δοτική
ἀµαχεί= χωρίς µάχη * ἐκ + γενική
βάδην= µε τα πόδια, πεζῃ * σύν +δοτική
δηµοσίᾳ= µε έξοδα του δηµοσίου * κατά +αιτιατική
δίκην τινος= µε τον τρόπο κάποιου (δίκην κυνός= µε τον τρόπο σκύλου, σαν * διά +γενική
σκύλος) * µετά + γενική
εἰκῇ = απερίσκεπτα * πρός +αιτιατική
εὖ = καλῶς, ευτωχώς, επιτυχώς
νεωστί= προ ολίγου, προσφτα
οὓτω= έτσι/ οὓτω + επίθετα= τόσο
σπουδῇ= ,ε βιασύνη, µε ζήλο
συλλήβδην= πειληπτικά, µε συντοµία
σύµπαν= γενικά
σχολῇ= αργά καθόλου.

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος
Επαναληπτικό Αρχαίων Γ’ 18

Ε. ΟΙ ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ & ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ/ΜΕΣΟΥ:

1. Της αναφοράς: 2. Του οργάνου και του µέσου:
*περί, αµφί, εἰς, κατά + αιτιατική *κατά, πρός + αιτιατκή
*πρός, κατά, περί, ὑπέρ + γενική *ἐν, σύν +δοτική
*ἐκ, ἀπό, µετα, διά + γενική

ΣΤ. ΟΙ ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΑΙΤΙΟΥ:

1. Το αναγκαστικό αίτιο (η αιτία προηγείται της πράξης): 2. Το τελικό αίτιο (η αιτία ακολουθεί την πράξη):
Μεταφράζω: εξαιτίας, από + αιτιατική Μεταφράζω: µε σκοπό, για
* διά, κατά, ἀπό + αιταιτική * εἰς, κατά, ἐπί, πρός, ἀµφί +αιατιατική
* ἐκ, ἀντί, ὑπέρ, ὑπό +γενική * ὑπέρ, περί, ἐπί + γενική
* ἐπί ·+ δοτική * ἀµφί +δοτική
)Οι εµπρόθετοι προσδιορισµοί διά + αιτιατική και ὑπό +
γενική στα µη παθητικά ρήµατα είναι σχεδόν πάντα του
αναγκαστικού αιτίου:
Οὐκ ἠδύνατο καθεύδειν ὑπό λύπης= δεν µπορούσε να
κοιµηθεί από τη λύπη του.
Ἀχιλλεύς διʹ ἀνδρείαν ἐθαυµάζετο.

Επιµέλεια σηµειώσεων:
Λαγουδάκη Άννα, Φιλόλογος