Anda di halaman 1dari 23

Hand Out

MATA KULIAH:
METODOLOGI PENELITIAN HUKUM

Kelik Wardiono
DEFINISI METODOLOGI PENELITIAN
• ILMU TENTANG METODE ILMU (ILMU YANG
MEMPELAJARI TENTANG : CARA MEMPELAJARI DAN
MENGEMBANGKAN OBJEK DARI ILMU) Æ
EPISTIMOLOGI ILMU
• ILMU YANG MEMPELAJARI PRINSIP-PRINSIP DASAR
DAN PROSEDUR SERTA PERSYARATAN YANG HARUS
DIPENUHI DALAM MELAKUKAN PENELITIAN
Concept Map MK. MPH

Penelitian Memiliki
i
Menyebabkan ir i dar Hukum dengan
Terd
Ilmu (Konsep) Hukum Pendekatan
Non- Doktrinal
Keragaman Pendekatan
Menentukan Mengembangkan Karakteristik dan
Penelitian Hukum
Prosedur sendiri

Penelitian
Metode Penelitian T er
diri Hukum dengan
Menyebabkan dar
i Pendekatan Memiliki
Doktrinal

Terdiri dari

7 Jenis penelitian
doktrinal
Memiliki Memiliki

Karakteristik Prosedur
Penelitian
SECARA KHUSUS
• Mempersiapkan putusan hukum
SECARA UMUM
AKSIOLOGI • Menunjukan apa hukumnya ttg hal
Memberi kontribusi pada tertentu dan penemuan hukum
pembangunan ilmu hukum yang • Mengeleminasi kontradiksi dalam
berkarakter ke-Indonesiaan, tata hukum
memiliki nilai yang sama dengan • Kritik dan amandemen serta
ilmu hukum yang berkembang di pembentukan hukum baru
negara lain • Analisis kritis thd putusan hakim

ILMU
ONTOLOGI EPISTIMOLOGI
HUKUM

Kaedah Kenyataan (hukum) • Metode non- • Metode


Hukum Kemasyarakatan doktrinal doktrinal
DIALEKTIS • Optik
• Optik
deskriptif preskriptif

Materi Pendukung
Metode Pendukung
PROBLEMATIKA
HUKUM

KONSEP HUKUM

METODE PENELITIAN
PROBLEMATIKA
MERUPAKAN DASAR/
APAKAH RUMUSAN
PROBLEMATIKA LATAR BELAKANG
MASALAH
BUKANLAH APA SAMA DENGANRUMUSAN
DITETAPKANNYA
YANG DINYATAKAN MASALAH.
DALAM RUMUSANPROBLEMATIKA
MASALAH
PROBLEMATIKA
MERUPAKAN DASAR/
PROBLEMATIKA LATAR BELAKANG
BUKANLAH APA DITETAPKANNYA RUMUSAN
YANG DINYATAKAN MASALAH.
DALAM RUMUSAN
MASALAH
PROBLEMATIKA
PENELITIAN

DAS SOLLEN DAS SEIN


YANG SEHARUSNYA BAGAIMANA DALAM
BAGAIMANA KENYATAANNYA

DIMANA KESENJANGANNYA

BERI ARGUMEN TENTANG KESENJANGAN TERSEBUT


PROBLEMATIKA PROBLEMATIKA
PENELITIAN PENELITIAN

DAS DAS
DAS DAS
SOLLEN SOLLEN
SEIN SEIN

RUMUSAN MASALAH I RUMUSAN MASALAH II


RUMUSAN MASALAH I

RUMUSAN
RUMUSAN MASALAH II MASALAH

RUMUSAN MASALAH iii


RUMUSAN MASALAH
• Bagaimanakah kesadaran hukum penggunaan helm oleh
mahasiswa Fakultas Hukum Universitas Muhammadiyah
Surakarta yang membawa kendaraan roda dua pada tahun
ajaran 2008/2009 ?

ADA PROBLEMATIKA APA SEHINGGA INGIN


MENELITI KESADARAN HUKUM PEMAKAIAN HELM
OLEH MAHASISWA FH
PROBELAMTIKA YANG DIANGKAT HARUS
BENAR-BENAR MENGINDIKASIKAN ADANYA
SUATU MASALAH
• Bagaimanakah kesadaran hukum pemakaian jilbab pada santriwati di
Pondok Pesantren Ngruki Sukoharjo ?

• Bagaimanakah kesadaran hukum pemakaian jilbab pada mahasiswi


Fakultas Hukum UMS Surakarta ?
MEMAHAMI REALITAS HUKUM
1 2

TAHAP DESKRIPSI 3
MEMASUKI KONTEKS SOSIAL/ TAHAP REDUKSI DATA. TAHAP SELEKSI :
HUKUM: TEMPAT, AKTOR, DAN MENENTUKAN FOKUS MENGURAI FOKUS
AKTIVITAS.

753442492376290702295
X c v f t 7 5 34 & ^ % N G B D c z “ XNGBDTBHDGSSHFDIH
< 1 + _ & h g T sb 4 2 ) I II a sv % 0123456789
DRDDASOKRB ABCDEFGHIJKLMN
$ # “ > , “ j B a 2 @ & ^ % 0 + - k jn
)HDGASShF#*^:<HFas4 Cvfthgajahass ahanvsdq OPQRSTUV WXYZ
9237sD&%IHDRaw)(*&b ah zc AbcdefghIjklmnop
2 3 III IV a r e t b % ^ 6 2 9 0 7 T g s ^% “ <+&^ $#>,”#% ( ) &
W a d h v D >, : } { 0 ( 2 % * & s D A % >:{ } % + > $
S a h III IX a n % # q O K % # 2 9 5 I II III IX
v sd ah R + - ah > B zc ^ $ * : a $ a
s2) f)(
X1 X2

X5 X4 X3
HUBUNGAN METODE PENELITIAN DAN ILMU (KONSEP) HUKUM
Asas
Moral Filosofis
Keadilan
Religius Hukum
Negara
Normatif

Yuridis Doktrinal
Terdiri dari

METODE
Keputusan KONSEP Normatif &
menentukan PENELITIAN Judgements
Pengadilan HUKUM
HUKUM

Terdiri dari
Sosiologis Non-Doktrinal
manifestasi
makna simbolik Met. Pen.
Pelaku Sosial Kualitatif
Pola-pola
Met. Pen.
perilaku
Kuantitatif
Sosial
Metode Penelitian : Fak. Hukum - UMS
KARAKTERISTIK METODE PENELITIAN HUKUM
DENGAN PENDEKATAN DOKTRINAL - NORMATIF
1. OBJEK KAJIAN : Hukum Positif ( Aspek Internal )

2. OPTIK YG DIGUNAKAN : Preskriptif

3. HUBUNGAN DENGAN LEM-


BAGA SOSIAL LAIN : Otonom
4. Data yang diperlukan : LEBIH MENGUTAMAKAN PADA PENGGUNAAN
DATA SEKUNDER, KALAUPUN MENGGUNAKAN
DATA PRIMER HANYA SEBAGAI DATA
PENDUKUNG DARI DATA SEKUNDER

5. Teknik pengumpulan Data : Data Sekunder dikumpulkan dengan


cara studi Kepustakaan
Data primer dikumpukan dengan
teknik wawancara
5. DASAR UTK MENGANALISIS : Norma, Yurisprudensi, Doktrin

6. LOGIKA BERPIKIR : Deduktif

7. TUJUAN : Membuat Keputusn /


Menyelesaikan Masalah
KARAKTERISTIK METODE PENDEKATAN NON-DOKTRINAL

1. OBJEK KAJIAN : Aspek Eksternal dari Hukum Positif

2. OPTIK YG DIGUNAKAN : Netral, Objektif, Deskriptif

3. HUBUNGAN DENGAN LEM-


BAGA SOSIAL LAIN : Ada Hubungan secara timbal balik

4. DASAR UTK MENGANALISIS : Teori-teori Sosiologi Hukum,


Antropologi Hukum, Psikologi Hukum
atau Teori-teori Sosial
5. LOGIKA BERPIKIR : Induktif

6. TUJUAN : Deskriptif, Eksplanatif


(Memahami), Prediktif
Seorjono Soekanto Ronny Hanintijo Soemitro
Penelitian untuk menemukan asas-asas hukum Penelitian terhadap asas-asas hukum
Penelitian terhadap sistematika hukum dari Penelitian terhadap sistematikan hukum dari
perangkat kaedah-kaedah hukum, yang terhimpun perangkat kaedah-kaedah hukum, yang terhimpun
di dalam suatu kodifikasi atau peraturan di dalam suatu kodifikasi atau peraturan
perundang-undangan tertentu perundang-undangan tertentu
Penelitian terhadap taraf sinkronasisai (taraf Penelitian terhadap taraf sinkronasisai (taraf
konsistensinya) dari peraturan perundang- konsistensinya) dari peraturan perundang-
undangan, baik secara vertikal maupun undangan, baik secara vertikal maupun horizontal
horizontal.
Pebandingan hukum, yang terutama terfokuskan Penelitian iventarisasi hukum positif
pada perbedaan-perbedaan (dan juga mungkin
persamaan-persamaan ?) yang terdapat di dalam
dua atau lebih sistem (tata) hukum yang berbeda.
Sejarah hukum, yang menitikberatkan pada Penelitian untuk menemukan hukum in-concreto
perkembangan hukum, baik perkembangan hukum
yang ada di satu bidang hukum tertentu atau pun
di dalam suatu sistem hukum tertentu
YANG PERLU DIINGAT
DALAM METODE PENELITIAN YANG TER-
PENTING :
• HARUS MEMENUHI KARAKTERISTIK YANG
ADA
• HARUS MENGIKUTI PROSEDUR DAN
PERSYARATAN YANG TELAH DITENTUKAN
Jenis penelitian Objek
Penemuan Hukum In-Concreto Membandingkan antara kenyataan normatif
(yang terdapat dlm dokumen) dengan Norma
Hukum Positif (Hukum Negara)
Taraf sinkronisasi Membandingkan antara berbagai peraturan
perundang-undangan dalam satu sistem
hukum
Perbandingan Hukum Membandingkan antara berbagai peraturan
perundang-undangan, lembaga hukum dari
dua/atau lebih sistem hukum yg berbeda
LANGKAH-LANGKAH PENELITIAN PENEMUAN HUKUM IN-CONCRETO

z Tulis judul dokumen yang akan dikaji dan peraturan yang terkait dengan
dokumen yang akan dikaji
z Tentukan masalah yang akan diteliti dengan melihat adanya kesenjangan antara
isi dokumen dengan isi norma. (buat rumusan masalahnya)
z Cari dan tulis norma yang terkait dengan masalah yang diteliti.
z Tambah penjelasan dari norma yang bersangkutan dari referensi.
z Deskripsikan informasi-informasi dari dokumen yang diteliti (data-data yang
harus dicari dan ditulis disesuaikan dengan rumusan norma dan penjelasan dari
referensi yang ada (sebagai dasar katagorisasi)
z Bandingkan isi dokumen dengan ketentuan norma (dan doktrin)
z Buat putusan (pernyataan) : sesuai tidaknya isi dokumen
dengan norma

Anda mungkin juga menyukai