Jawapan Sejarah Tingkatan 1 PDF

Kandungan
Bab 1 Mengenali Sejarah 1 – 15
Bab 2 Zaman Air Batu 16 – 29
Reviu PT3 – 1 30 – 33
Bab 3 Zaman Prasejarah 34 – 49
Bab 4 Mengenali Tamadun 50 – 59
Peperiksaan Pertengahan Tahun 60 – 65
Bab 5 Tamadun Awal Dunia 66 – 76
Bab 6 Peningkatan Tamadun Yunani dan Rom 77 – 87
Reviu PT3 – 2 88 – 91
Bab 7 Peningkatan Tamadun India dan China 92 – 101
Bab 8 Tamadun Islam dan Sumbangannya 102 – 116
Peperiksaan Akhir Tahun 117 – 121
Kandungan Sej F1.indd 2 7/31/2019 9:57:17 AM

Tema: Sejarah Kita dan Dunia
Bab Buku Teks: Halaman 1 – 23
1 Mengenali Sejarah
Nota Ekspres
■ 1.2 Pengertian Sejarah Mengikut Pandangan Sejarawan
i-THINK Peta Dakap
  Penceritaan tentang tindakan manusia yang penting dan mengagumkan serta

  sebab berlakunya sesuatu peristiwa.


 Herodotus
  Proses interaksi yang berterusan antara sejarawan dengan fakta-faktanya, suatu

  dialog yang tidak berkesudahan antara masa kini dengan masa lampau.


 E. H. Carr
  Perbicaraan perkara tentang masyarakat manusia, peradaban dunia dan

Pengertian 
 perubahan-perubahan yang berlaku pada sifat-sifat masyarakat itu.

Sejarah 
 Ibn Khaldun
  Sejarah ialah masa lalu itu sendiri. Sejarah juga merupakan catatan ataupun
  rekod tentang sesuatu peristiwa yang berlaku pada masa lalu.


 Muhd Yusof

Ibrahim
 • Sejarah merujuk apa-apa yang pernah atau sudah berlaku.
  • Sejarah mendorong kita lebih memahami apa-apa yang berlaku pada
 masa kini dan menjamin kesilapan yang sama tidak berulang.
  • Sejarah sebagai ibu kepada semua bidang.
 

Khoo Kay
Kim
■ 1.3 Masa Silam dan Ruang dalam Sejarah

i-THINK Peta Alir
Sebelum Masihi (SM) Masihi (M) Dekad

Zaman sebelum kelahiran Zaman selepas kelahiran Jangka masa 10 tahun
Nabi Isa a.s. Nabi Isa a.s. atau dasawarsa
Abad Alaf
Jangka masa 100 tahun Jangka masa 1 000 tahun
Bab 1 Sej F1.indd 1 8/29/2019 1:17:25 PM

■ 1.4 Sumber Sejarah
Jadual 1.1 Sumber sejarah
Sumber primer Sumber sekunder
• Dikenali juga sebagai sumber pertama. • Dikenali juga sebagai sumber kedua.
• Bahan yang belum diolah atau diterbitkan. • Telah diolah, diterbitkan dan disebarkan kepada
• Bersifat asli dan belum ditafsir. umum.
KOD QR
• Contoh: • Contoh: – Majalah

– Diari – Fosil – Buku – Jurnal
– Batu bersurat – Artifak – Akhbar – Ensiklopedia
– Surat peribadi – Bukan artifak – Risalah
– Fail rasmi jabatan – Keterangan lisan
– Manuskrip – Dokumen rasmi
Betul kata kamu. Kita dapat mengetahui pelbagai

maklumat berkaitan dengan latar belakang sejarah
negara kita sejak dari zaman kerajaan Melaka
Bagus juga kita datang ke sini. sehinggalah ke hari ini. Semuanya disertakan
Banyak maklumat yang saya peroleh dengan bukti-buktinya sekali terutamanya
berkaitan dengan sejarah negara kita. berdasarkan sumber primer.
■ 1.5 Penyelidikan dalam Sejarah

1 Sejarawan menggunakan tiga kaedah untuk mengkaji sejarah.
2 Kaedah-kaedah tersebut ialah:
Imbas Kod QR atau layari http://encyclopedia.com.my/
(a) Kaedah bertulis wp-content/uploads/2015/07/Early-Modern-History-
(b) Kaedah lisan ISBN-981-3018-47-X.jpg tentang salah satu sumber
sekunder, iaitu The Encyclopedia of Malaysia.
(c) Kaedah arkeologi
Jadual 1.2 Kaedah untuk mengkaji sejarah

Kaedah bertulis
• Kajian terhadap sesuatu peristiwa daripada maklumat pada sumber yang dipahat atau ditulis.
• Sumber tersebut boleh ditemui pada dinding gua, batu, kulit kayu, gading dan daun lontar.
• Lima proses kaedah bertulis:
– Mengenal pasti sumber bagi sesuatu peristiwa, tokoh atau institusi.
– Mendapat dan mengesahkan sumber bertulis tersebut.
– Mengumpul dan menyimpan sumber yang diperoleh.
– Menggunakan peralatan yang sesuai (penggunaan teknologi maklumat dan komunikasi serta peralatan
arkeologi).
– Menganalisis.
1.1 TP 1 Menunjukkan arah mata angin.
Belum Menguasai : TP 1 Menguasai : TP 1
Bab 1 Sej F1.indd 2 8/29/2019 1:17:25 PM

Kaedah lisan
• M
aklumat diperoleh melalui temu bual daripada orang sumber berdasarkan pemerhatian dan pengalaman
sendiri.
• Terdiri daripada tiga tahap, iaitu:
– Tahap pertama, iaitu persediaan.
– Tahap kedua, iaitu rakaman temu bual.
– Tahap ketiga, iaitu memproses rakaman.
Kaedah arkeologi
• Maklumat diperoleh daripada bahan tinggalan sejarah secara saintifik.
• Ia ditemukan daripada fosil, tembikar, bahan logam dan binaan daripada batu.
• Aktiviti cari gali (ekskavasi) di tapak penemuan:
– Perancangan grid. Nombor rujukan ditandakan pada setiap petak.
– Menandakan kawasan berdasarkan pelan.
– Melakukan ekskavasi dengan mencatatkan semua penemuan.
• Aktiviti di makmal arkeologi:
– Pemunggahan dan penyisihan artifak mengikut jenis atau lapisan tanah.
– Pembersihan artifak.
– Pengkatalogan artifak dengan nombor pengenalan.
– Penganalisisan untuk mendapatkan maklumat berkaitan dengan artifak.
■ 1.6 Tafsiran dalam Sejarah

1 Pentafsiran sejarah akan menjadikan sesuatu peristiwa itu bermakna, berfaedah atau sebaliknya.
2 Walau bagaimanapun, mungkin terdapat perbezaan tafsiran tentang sesuatu peristiwa sejarah antara sejarawan.
3 Perbezaan tafsiran dalam sejarah berlaku kerana:
(a) Pemilihan sumber yang pelbagai.
(b) Perbezaan pandangan.
(c) Perbezaan ideologi.
(d) Tujuan penulisan.
4 Contoh:
(a) Sejarawan Barat menganggap kebangkitan Tok Janggut di Pasir Puteh, Kelantan sebagai pemberontakan.
(b) Sejarawan tempatan pula menganggap Tok Janggut menentang British kerana pelaksanaan peraturan cukai
tanah dan hasil hutan oleh British yang membebankan orang ramai.
■ 1.7 Kepentingan Mempelajari Sejarah
1 Pelbagai peristiwa bersejarah telah berlaku di negara kita.

2 Sejarah telah mengajar kita supaya sentiasa berhati-hati agar kesilapan silam tidak akan berulang kembali.
3 Kepentingan mempelajari sejarah ialah:
(a) Mengenal asal usul keluarga dan negara.
(b) Mengambil iktibar dan pengajaran daripada peristiwa lalu.
(c) Memupuk patriotisme akan negara.
(d) Mengukuhkan perpaduan antara kaum.
(e) Membangunkan negara dan bangsa.
(f ) Mengaplikasikan Kemahiran Pemikiran Sejarah.
1.2 TP 2 Mengenal pasti arah berpandukan matahari.

Bab 1 Sej F1.indd 3 8/29/2019 1:17:25 PM

Buku Teks: Halaman 4
1.1 Pengertian Sejarah

S.P: 1.1.1 Menyatakan pengertian sejarah secara umum.
A Istilah berikut mempunyai kaitan dengan pengertian sejarah.

Padankan pengertian istilah sejarah menurut Kamus Dewan. TP 1
Asal usul (keturunan)

Pendapat
Salasilah
Pengertian Istilah Peristiwa yang benar-benar berlaku pada masa lampau
Sejarah Menurut
Kamus Dewan Pengajaran
Kisah
Riwayat
Kajian atau pengetahuan peristiwa lalu
B Nyatakan maksud sejarah dari aspek bahasa berikut. TP 1
Bahasa
1 Bahasa Melayu 2 Bahasa Inggeris

(a) Berasal daripada istilah Arab, iaitu (a) Berasal daripada perkataan
syajaratun . history .
(b) Istilah tersebut bermaksud: (b) Perkataan tersebut membawa maksud
(i) Pokok cerita tentang seseorang .
(ii) Salasilah
Riwayat
(iii)
(iv) Keturunan
(v) Asal usul
3 Bahasa Yunani
(a) Berasal daripada perkataan historia .

(b) Perkataan tersebut bererti penyelidikan .
1.1 TP 1 Mengetahui pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 4 8/29/2019 1:17:26 PM

1.2 Pengertian Sejarah Mengikut Pandangan Sejarawan

S.P: 1.1.2 Menjelaskan pengertian sejarah mengikut pandangan sejarawan seperti Herodotus, E.H. Carr, Ibn Khaldun, dan Muhd Yusof Ibrahim.
Lengkapkan pernyataan berikut dengan maklumat berkaitan dengan pengertian sejarah mengikut
pandangan tokoh sejarawan berikut. TP 2
 1 Sejarah ialah penceritaan tentang:

(a) Tindakan manusia yang
penting dan mengagumkan .

(b) Sebab berlakunya sesuatu
peristiwa .
Herodotus


Sejarah merupakan suatu:
2 (a) Proses interaksi yang berterusan

antara ahli sejarah dengan
fakta-faktanya .
 E. H. Carr
(b) Dialog yang tidak berkesudahan
antara masa kini dengan

masa lampau .
 3 Sejarah membicarakan perkara:
 (a) Masyarakat manusia .

(b) Peradaban dunia .

Pengertian (c) Perubahan-perubahan yang berlaku
Sejarah sifat-sifat
Ibn Khaldun pada masyarakat itu.

 (a) Sejarah merujuk kepada apa-apa yang
pernah atau sudah berlaku .
 4 (b) Sejarah mendorong kita lebih

memahami apa-apa yang berlaku
 pada masa kini dan menjamin

kesilapan yang sama tidak
 Khoo Kay Kim
berulang
(c) Sejarah ialah

.
ibu kepada
 semua bidang.
 Sejarah ialah:

5
(a) Masa lalu itu sendiri .
rekod

(b) Catatan ataupun
tentang sesuatu peristiwa yang
 Muhd Yusof Ibrahim berlaku pada suatu masa yang lalu.
1.2 TP 2 Memahami pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 5 8/29/2019 1:17:26 PM

1.3 Masa Silam dan Ruang dalam Sejarah

S.P: 1.1.3 Menghuraikan konsep masa silam dan ruang dalam sejarah.
KPS Memahami kronologi dengan mengetahui konsep masa silam dalam sejarah.
A Lengkapkan pernyataan berikut dengan memilih jawapan yang betul. TP 2
garisan rentetan kronologi peristiwa
1 Masa silam ialah rentetan peristiwa yang telah berlaku.
2 Kajiannya adalah berdasarkan kepada urutan masa yang dipanggil kronologi .
3 Ia juga merujuk kepada rentetan peristiwa yang berlaku secara teratur mengikut urutan
masa.
4 Ia berlaku dari awal hingga terakhir dan bergerak mengikut satu garisan lurus.
B Nyatakan istilah sejarah yang sesuai digunakan dengan tempoh masa berikut. TP 2
Tempoh masa Istilah sejarah

1 10 tahun Dekad
2 100 tahun Abad
3 1000 tahun Alaf
C Jawab soalan-soalan berikut berkaitan dengan masa silam dan ruang yang luas dalam sejarah.
TP 2
1 Jelaskan maksud:
(a) Sebelum Masihi : Zaman sebelum kelahiran Nabi Isa AS
(b) Selepas Masihi : Zaman selepas kelahiran Nabi Isa AS
2 Nyatakan kepentingan ruang dalam sejarah kepada sejarawan.

Mendorong sejarawan membahagikan bidang kajian mereka kepada tema tertentu seperti politik, ekonomi dan sosial.
3 Jelaskan pembahagian tempoh masa yang dibuat oleh sejarawan dalam konteks sejarah negara kita.
(a) Era Kesultanan Melayu Melaka
(b) Kemunculan kuasa-kuasa luar
(c) Kemerdekaan negara
1.3 TP 2 Memahami pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 6 8/29/2019 1:17:26 PM

1.4 Sumber Sejarah

S.P: 1.1.4 Membincangkan sumber sejarah.
KPS Meneroka bukti melalui sumber primer dan sumber sekunder.
A Lengkapkan maklumat dalam rajah berikut tentang ciri-ciri sumber sejarah. TP 3
Sumber Sejarah
1 Sumber Primer 2 Sumber Sekunder
(a) Bahan yang belum diolah (a) Bahan yang telah diolah
(b) Bahan yang belum diterbitkan (b) Bahan yang telah diterbitkan
(c) Bahan yang bersifat asli (c) Bahan yang telah tersebar kepada umum
(d) Bahan yang belum ditafsir
B Kategorikan sumber sejarah berikut sama ada Sumber Primer atau Sumber Sekunder. TP 3
Ensiklopedia Artifak
1 Sumber Sekunder 2 Sumber Primer
Surat peribadi Jurnal
3 Sumber Primer 4 Sumber Sekunder
Risalah Batu bersurat
Buku Keterangan lisan
Fosil Manuskrip
9 Sumber Primer 10 Sumber Primer
1.4 TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 7 8/29/2019 1:17:27 PM

1.5 Penyelidikan dalam Sejarah

S.P: 1.1.5 Menjelaskan kaedah penyelidikan sejarah.
Bandingkan kaedah penyelidikan dalam sejarah berikut. TP 3
1 Kaedah Bertulis Aspek 2 Kaedah Lisan

(a) Kajian terhadap sesuatu peristiwa Maksud (a) Proses mendapatkan maklumat
daripada maklumat pada sumber temu bual
melalui .
yang dipahat atau ditulis . (b) Tokoh yang dipilih dikenali sebagai
(b) Tulisan tertua di Asia Tenggara boleh orang sumber
.
ditemui pada:
Dinding gua (c) Kebiasaannya, maklumat diperoleh
(i)
melalui pemerhatian dan
pengalaman sendiri .
(ii) Dipahat pada batu
(iii) Ditulis pada kulit kayu, gading dan daun
lontar
(iv) Ditulis pada catatan harian seseorang, fail
kerajaan dan catatan pengembaraan
(c) Mengenal pasti sumber bagi sesuatu Tahap/Proses (d) Tahap pertama:
peristiwa, tokoh atau institusi . kaedah Membuat persediaan .
(e) Tahap kedua:
(d) Mendapat dan mengesahkan
Membuat rakaman temu bual .
sumber bertulis tersebut .
(f ) Tahap ketiga:
(e) Mengumpul dan menyimpan
Memproses rakaman .
sumber yang diperoleh .
(f ) Menggunakan peralatan yang sesuai .
(g) Menganalisis.
3 Kaedah Arkeologi
(a) Kaedah yang digunakan secara saintifik .

(b) Bertujuan mencari maklumat sejarah daripada bahan tinggalan sejarah .
(c) Bahan tinggalan sejarah boleh diperoleh melalui kaedah gali cari atau ekskavasi .
(d) Antara yang ditemukan ialah:
(i) Fosil (iii) Bahan logam
(ii) Tembikar (iv) Binaan daripada batu
1.5 TP 3 Mengaplikasikan pengetahuan pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 8 8/29/2019 1:17:27 PM

1.6 Tafsiran dalam Sejarah

S.P: 1.1.6 Menjelaskan pentafsiran sejarah.
KPS Membuat interpretasi atau tafsiran terhadap sesuatu peristiwa berdasarkan bukti.
A Kenal pasti tokoh-tokoh patriotisme berdasarkan ilustrasi berikut. TP 4
1
Nama tokoh (a) Dol Said
Negeri Naning/Melaka
(b)
penentangan
2
Nama tokoh (a) Rentap
Negeri Sarawak
(b)
penentangan
3
Mat Salleh
Nama tokoh (a)
Negeri Sabah
(b)
penentangan
B Jawab soalan-soalan berikut berdasarkan tokoh di atas. TP 4
1 Mengapakah pengkaji tempatan menyokong perjuangan mereka?

(a) Mereka berjuang mempertahankan kedaulatan tanah air.
(b) Mereka menentang peraturan cukai tanah dan hasil hutan yang diperkenalkan oleh British dan membebankan orang ramai.
2 Jelaskan faktor yang mempengaruhi penentangan pengkaji Barat terhadap perjuangan tokoh-tokoh
tersebut.
Tokoh-tokoh tersebut dianggap sebagai pemberontak.
3 Jelaskan faktor-faktor yang membawa kepada perbezaan pendapat tersebut.

(a) Pemilihan sumber yang pelbagai
(b) Perbezaan pandangan
(c) Perbezaan ideologi
(d) Tujuan penulisan
1.6 TP 4 Menganalisis maklumat pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 9 8/29/2019 1:17:28 PM

1.7 Penyelidikan dalam Sejarah
S.P: 1.1.7 Membincangkan kepentingan mempelajari sejarah.
S.P: K1.1.11 Menerangkan kepentingan mengaplikasikan ilmu sejarah dalam kehidupan.
KPS Membuat imaginasi tentang sesuatu peristiwa sejarah secara visual dan empati.
Mata pelajaran Sejarah diajar dengan meluas di semua institusi pendidikan di negara kita.
Mengapakah ia dilaksanakan? TP 4 KBAT Menilai
i-THINK Peta Dakap
Membolehkan kita mengenal asal usul keluarga dan negara kita. Kita juga dapat

memahami adat resam, tradisi dan budaya bangsa kita.
1 Mengenal asal
usul

 Mempelajari sejarah membawa pengajaran dan iktibar daripada peristiwa silam.


2 Mengambil
iktibar

 Sejarah dapat menyemai rasa cinta akan negara dan menaikkan semangat patriotik.
 3 Memupuk
 patriotisme
Kepentingan 
Mempelajari
Sejarah  Sejarah dapat meneruskan kesinambungan hubungan harmoni antara kaum

di negara kita.
4 Mengukuhkan
perpaduan



Sejarah dapat mengekalkan kegemilangan yang dicapai oleh negara.
5 Membangunkan
 negara dan
bangsa

 Sejarah mendorong seseorang memahami peristiwa sejarah secara lebih empati.


6 Mengaplikasi
Kemahiran

Pemikiran
Sejarah
1.7 TP 4 Menganalisis maklumat pengenalan ilmu Sejarah.

10
Bab 1 Sej F1.indd 10 8/29/2019 1:17:28 PM

S.P: K1.1.8 Menjelaskan kepentingan menghargai masa dalam kehidupan seharian.
Berikut merupakan jadual waktu persekolahan anda.
A
Lengkapkan jadual waktu persekolahan berikut. TP 5
Nama Guru: Tahun:
Kelas: Sesi:
Waktu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hari
Isnin
R
Selasa
E
H
Rabu
A
T
Khamis
Jumaat
(Guru membuat penilaian berdasarkan laporan individu pelajar)
B
Mengapakah kita perlu menghargai penetapan masa jadual waktu persekolahan tersebut? TP 5
KBAT Menilai
Melahirkan pelajar yang berdisplin dalam menepati masa.

1
Mengimbangkan pembahagian masa terhadap pelbagai jenis aktiviti.
2
Membantu menguruskan masa dengan cara yang berkesan.
3
Mendorong ke arah pencapaian kejayaan yang cemerlang.
4
(Jawapan lain yang munasabah boleh diterima)
TP 5 Membuat penilaian tentang pengenalan ilmu Sejarah.

11
Bab 1 Sej F1.indd 11 8/29/2019 1:17:28 PM

S.P: K1.1.9 Merumuskan kepentingan menghargai peristiwa sejarah negara kita.
KPS Membuat interpretasi atau tafsiran terhadap sesuatu peristiwa berdasarkan bukti.
Pada setiap tahun, sekolah anda telah mengadakan sambutan Bulan Patriotisme.
Jelaskan acara-acara yang dilakukan semasa sambutan bulan tersebut. TP 5 KBAT Mengaplikasi
i-THINK Peta Buih
Mengadakan pameran
kemerdekaan.

6 2
Mengadakan sudut Menghasilkan kain
kemerdekaan di setiap rentang kemerdekaan.

kelas.

Sambutan
Bulan
Patriotisme
di Sekolah
Saya
5 3
Menamakan blok atau Mengadakan acara
bangunan sekolah perbarisan atau larian

sempena nama tokoh kemerdekaan.

kemerdekaan. 4

Memasang dan
mengibarkan Jalur

Gemilang dengan perasaan
bangga di kawasan sekolah.

TP 5 Membuat penilaian tentang pengenalan ilmu Sejarah.

12
Bab 1 Sej F1.indd 12 8/29/2019 1:17:28 PM

S.P: K1.1.10 Menjana idea cara memelihara warisan negara kita.
KPS Membuat rasionalisasi dan membuat pertimbangan yang wajar dalam menyelesaikan masalah.
Gambar berikut berkaitan dengan warisan kesenian masyarakat di negara kita.
Perusahaan labu sayong
Cadangkan langkah-langkah yang boleh dilakukan untuk mengekalkan warisan kesenian tersebut.
TP 6 KBAT Menganalisis
1 Mewartakan labu sayong sebagai ikon negeri.
2 Membanyakkan kajian dan penyelidikan berkaitan dengan warisan kesenian negara.
3 Mempelbagaikan penggunaan labu sayong.
4 Memberikan galakan kepada pengusaha yang berpotensi.
5 Menjadikan labu sayong sebagai produk pelancongan negara.
6 Memajukan perusahaan membuat labu sayong secara moden.
7 Memberikan pendedahan kepada semua peringkat masyarakat tentang kepentingan warisan kesenian.
8 Menyelitkan pendidikan berkaitan dengan warisan kesenian negara sebagai aktiviti kokurikulum di sekolah.
TP 6 Melahirkan idea yang rasional tentang pengenalan ilmu Sejarah.

13
Bab 1 Sej F1.indd 13 8/29/2019 1:17:28 PM

S.P: K1.1.11 Menerangkan kepentingan mengaplikasikan ilmu sejarah dalam kehidupan.
KPS Membuat rasionalisasi dan membuat pertimbangan yang wajar dalam menyelesaikan sesuatu masalah.
Pada pendapat anda, mengapakah kita perlu mengaplikasikan ilmu sejarah dalam kehidupan
seharian? TP 6 KBAT Menilai
Memberikan iktibar kepada diri sendiri dan orang lain.
Menjadi perangsang kepada generasi muda untuk membangunkan negara.
Memupuk semangat patriotisme atau semangat cinta akan tanah air.
Membentuk kehidupan yang harmoni.
Merancang untuk membentuk sebuah negara yang maju.
NILAI TERAS SIVIK

NILAI TERAS: Kasih sayang
TAJUK: Mempertahankan Keutuhan Negara
KONTEKS: Diri, Masyarakat, Negara dan
(Jawapan lain yang munasabah boleh diterima) Global
TP 6 Melahirkan idea yang rasional tentang pengenalan ilmu Sejarah.

TAHAP PENGUASAAN YANG DICAPAI 1 2 3 4 5 6

14 Ulasan: .........................................................................................................................................................Tandatangan Guru: ................................................................ Tarikh: ....................................
Bab 1 Sej F1.indd 14 8/29/2019 1:17:29 PM

PAK-21 Aktiviti Pembelajaran Abad ke-21
Aktiviti Round Table
KOD QR
1 Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan.
2 Guru menunjukkan gambar kemaraan tentera Jepun ke negara kita dengan merujuk Buku Teks
KSSM Sejarah Tingkatan 1, halaman 7.
AKTIVITI PAK-21
Pendudukan Jepun di Tanah Melayu
AKTIVITI PIB
3 Murid dikehendaki menjawab soalan berkaitan dengan:
(a) Faktor kedatangan tentera Jepun ke negara kita
(b) Peranan warganegara Malaysia masa kini untuk mempertahankan kedaulatan negara
4 Murid mencatatkan idea secara bergilir-gilir pada kertas sebak mengikut kumpulan masing-masing.
5 Hasil dapatan dipamerkan di papan putih.
(a) Faktor kedatangan tentera Jepun ke negara kita.

(i) Pertambahan penduduk Jepun.

(ii) Mendapatkan bekalan bahan mentah seperti getah, bijih timah dan petroleum.

(iii) Memasarkan hasil perindustrian.
(b) Peranan warganegara Malaysia masa kini untuk mempertahankan kedaulatan negara.
KBAT Mengaplikasi
(i) Mengukuhkan semangat patriotisme. (iii) Mengukuhkan semangat perpaduan.
(ii) Mematuhi arahan pemimpin. (iv) Menjalankan dasar berbaik-baik dengan negara lain.
PdPc
Pelibatan Ibu Bapa
1 Ibu bapa memberikan penerangan kepada anak tentang:
(a) Kuasa-kuasa imperialis yang pernah menguasai negara kita.
(b) Faktor kedatangan kuasa-kuasa tersebut ke negara kita.
2 Ibu bapa dan anak berbicang tentang langkah-langkah untuk mengelakkan penjajahan di negara kita.
15
Bab 1 Sej F1.indd 15 8/29/2019 1:17:29 PM

2 Zaman Air Batu
Nota Ekspres
■ 2.1 Dunia Kita
Jadual 2.1 Maksud dan tarikh Zaman Air Batu
Maksud Zaman Air Batu Zaman semasa air batu menutupi permukaan muka bumi.
Tarikh Garis masa antara 2.5 juta tahun hingga 10 000 tahun dahulu.
1 Ahli sains menjangkakan bumi berusia melebihi 4.6 bilion tahun.

2 Bumi menjadi tempat tinggal manusia dan berjuta-juta hidupan.
3 Sehingga kini, bumi mengalami pelbagai perubahan.
4 Perubahan tersebut telah memberikan kesan kepada rupa bentuk fizikal, iklim, cuaca, hidupan yang ada dan
kedalaman lautan.
■ 2.2 Zaman Air Batu

Zaman Air Batu melalui empat tahap zaman, iaitu:
Zaman Miosen Zaman Pliosen Zaman Pleistosen Zaman Holosen

23 juta hingga 5.3 juta hingga 2.5 juta hingga 10 000 tahun
5 juta tahun 2.6 juta tahun 10 000 tahun dahulu hingga
dahulu dahulu dahulu kini
Selepas mengalami pelbagai

perubahan, inilah bentuk muka bumi
yang wujud pada hari ini. Apakah perubahan
Perubahan tersebut bermula tersebut, cikgu?
pada 650 juta tahun yang lalu.
Seterusnya, berlaku Zaman Air
Batu yang terbahagi kepada
Zaman Miosen, Zaman Pliosen,
Zaman Pleistosen dan Zaman
Holosen.
■ 2.4 Ciri-ciri Zaman Air Batu Akhir
1 Ciri fizikal bumi

(a) Permukaan air laut membeku.
(b) Sebahagian besar bumi dipenuhi dengan salji.
16
Bab 2 Sej F1.indd 16 8/29/2019 1:18:19 PM

2 Kehidupan manusia
(a) Terdapat manusia yang mendiami kawasan tanah pamah yang sejuk.
(b) Mereka hidup secara nomad dan menjalankan aktiviti memburu binatang.
3 Suhu
(a) Suhu dunia terlalu sejuk.

(b) Kawasan kutub dan benua Eropah dilitupi salji.
4 Tumbuhan
(a) Tumbuhan utama ialah rumput dan tumbuhan renek yang menjalar.
5 Binatang
(a) Terdapat binatang berbulu tebal seperti mamot, badak, kuda dan singa.
(b) Binatang-binatang ini mendiami kawasan tanah pamah yang sejuk.
6 Aras laut
(a) Permukaan air laut membeku.
AKTIVITI PIB
(b) Paras air laut adalah rendah.
(c) Jambatan darat telah memudahkan proses migrasi manusia dan haiwan.
■ 2.5 Perubahan Zaman Air Batu Akhir

1 Zaman Air Batu Akhir membawa kepada peningkatan perubahan suhu.
2 Perubahan suhu tersebut telah memberikan kesan kepada bentuk fizikal dan hidupan di bumi.
i-THINK Peta Buih
Penukaran
wajah dan
bentuk fizikal
bumi
Perubahan iklim Pembentukan
bumi daripada rupa bentuk
terlalu sejuk fizikal bumi
kepada sederhana sepertimana hari
sejuk ini
Kesan
Perubahan
Bentuk Fizikal
dan Hidupan
di Bumi
Penyesuaian Pembentukan
aktiviti harian tasik-tasik air tawar
manusia dengan dan saliran sungai
perubahan iklim pada hari ini
Kepupusan
binatang
pada Zaman
Pleistosen
17
Bab 2 Sej F1.indd 17 8/29/2019 1:18:19 PM

■ 2.6 Kesan Perubahan Zaman Air Batu di Asia Tenggara
1 Berlaku kenaikan paras air laut di Pentas Sunda dan pergerakan manusia di sekitarnya.
2 Peningkatan paras air laut berlaku secara aktif pada 17 000 hingga 20 000 tahun yang lalu.
3 Kepulauan Sumatera, Jawa dan Borneo berada di atas Pentas Sunda.
4 Ia dihubungkan melalui daratan ke Burma (Myanmar), Thailand, Laos, Kemboja, Vietnam, Semenanjung
Tanah Melayu, Borneo dan Singapura.
5 Kesemua negara tersebut mempunyai ciri-ciri fizikal dan hidupan yang hampir serupa.
6 Manusia yang tinggal di Asia Tenggara berkongsi kepercayaan, asal usul keturunan, bahasa, budaya dan
masyarakat yang sama.
7 Kecairan air batu pada Zaman Holosen membentuk sungai dan tasik di Asia Tenggara.
Kepentingan Bersyukur
1 Pelbagai nikmat telah diberikan oleh Tuhan kepada kita.
2 Sebagai makhluk yang dicipta oleh-Nya, kita perlulah sentiasa bersyukur dengan nikmat dan kurniaan-Nya.
3 Antara kepentingan sifat syukur:
(a) Menghindari sifat tamak.
(b) Mengelakkan diri daripada wujudnya sifat sombong.
(c) Sentiasa bersangka baik kepada orang lain.
(d) Mewujudkan kehidupan yang aman dan diberkati oleh Tuhan.
Kepentingan Memelihara dan Memulihara Alam Sekitar

Alam sekitar perlu dipelihara dan dipulihara oleh setiap manusia dan merupakan tanggungjawab semua pihak.
i-THINK Peta Pokok
Kepentingan Memelihara dan Memulihara Alam Sekitar
Mengekalkan Mewujudkan Mengelakkan Menjamin Menjamin

kebersihan dan kehidupan kita kepupusan bekalan sumber keseimbangan
kualiti alam yang lebih baik haiwan dan makanan ekosistem
sekitar tumbuh- dan kesihatan
tumbuhan
1.2 TP 2 Mengenal pasti arah berpandukan matahari.

18
Bab 2 Sej F1.indd 18 8/29/2019 1:18:19 PM

2.1 Dunia Kita

S.P: 2.1.1 Mengenali dunia kita.
KPS Memahami kronologi, iaitu urutan waktu dan peristiwa sejarah berkaitan kewujudan Zaman Air Batu.
A Lengkapkan maklumat berikut dengan jawapan yang betul tentang pembentukan fizikal
bumi. TP 1
Pembentukan Fizikal Bumi
1 Daratan 2 Lautan
(a) (c) (e) (a) (c)

Gunung Tanah pamah Sungai Laut Teluk
(b) (d) (b)

Banjaran dan bukit Lembah Selat
B Namakan lima lautan di dunia. TP 1
 U
Amerika
Utara
 Eropah
Asia

Afrika
Amerika 
Selatan
Oceania

Antartika
1 Lautan Pasifik Selatan 4 Lautan Hindi

2 Lautan Atlantik 5 Lautan Pasifik Utara
3 Lautan Artik
2.1 TP 1 Mengetahui Zaman Air Batu.

19
Bab 2 Sej F1.indd 19 8/29/2019 1:18:19 PM

Buku Teks: Halaman 30 – 31
2.2 Zaman Air Batu

S.P: 2.1.2 Menyenaraikan Zaman Air Batu.
KPS Memahami kronologi, iaitu urutan waktu dan peristiwa sejarah berkaitan kewujudan Zaman Air Batu.
Lengkapkan pernyataan berikut dengan maklumat yang betul tentang tahap Zaman Air Batu. TP 2
1 Zaman Miosen
(a) Berlaku antara 23 juta hingga 5 juta tahun dahulu.
(b) Pembentukan gunung-ganang secara fizikal.
(c) Kewujudan mamalia , hidupan laut dan hidupan air di bumi.
(d) Suhu dunia adalah panas dan kering .
2 Zaman Pliosen
(a) Berlaku antara 5.3 juta hingga 2.6 juta tahun dahulu.
(b) Berlaku penyejukan global yang lebih panas.
(c) Pembentukan padang rumput dan savana, Jambatan darat Panama antara
Amerika Utara dan Amerika Selatan .
(d) Penghijrahan tumbuhan dan haiwan ke habitat baharu.
(e) Dataran tinggi terbentuk seperti di Colorado, Amerika Syarikat yang dikenali sebagai
Grand Canyon .
3 Zaman Pleistosen
(a) Berlaku antara 2.5 juta hingga 10 000 tahun dahulu.
(b) Pergerakan glasier utama berlaku sebanyak 11 kali.
(c) Pada zaman ini, manusia mula mengetahui cara membuat api .
(d) Manusia telah sampai ke Australia menggunakan jalan darat dari
Pentas Sunda .
4 Zaman Holosen
(a) Berlaku sejak 10 000 tahun dahulu sehingga kini.
(b) Manusia mencapai kemajuan dalam kehidupan mereka.
(c) Mereka mula menjalankan aktiviti pertanian untuk mendapatkan makanan.
(d) Mereka juga mengetahui cara penciptaan roda dan tulisan
kuneiform .
2.2 TP 2 Memahami Zaman Air Batu.

20
Bab 2 Sej F1.indd 20 8/29/2019 1:18:20 PM

2.3 Garis Masa Zaman Air Batu

S.P: 2.1.3 Membina garis masa Zaman Air Batu.
KPS Meneroka bukti dengan mengenal pasti dan membuat kajian terhadap bukti-bukti tinggalan Zaman Air Batu.
Padankan hidupan dan binatang pada Zaman Air Batu berikut dengan tahun kewujudannya yang
betul. TP 2
Hidupan dan binatang
Coiled Cephalopod
2
Tahun kewujudan
Stegosaurus 500 juta tahun
3
25 juta tahun
Trilobite
5.2 juta tahun
4
2 juta tahun
Deinotherium
12 000 tahun
5
Dipterus
Hyracotherium
2.3 TP 2 Memahami Zaman Air Batu.

21
Bab 2 Sej F1.indd 21 8/29/2019 1:18:21 PM

2.4 Ciri-ciri Zaman Air Batu Akhir

S.P: 2.1.4 Menjelaskan ciri-ciri Zaman Air Batu Akhir.
KPS Membuat tafsiran berkaitan perkembangan Zaman Air Batu dan kepentingannya kepada manusia.
Tandakan  bagi pernyataan yang benar dan  bagi pernyataan yang tidak benar tentang ciri-
ciri khusus Zaman Air Batu Akhir. TP 3
Benar () atau

Pernyataan
Tidak Benar ()
1 Tumbuhan renek dan rumput merupakan tumbuhan utama Zaman Air Batu

Akhir.
2 Haiwan seperti kuda dan singa tinggal di kawasan tanah tinggi yang sejuk. 
3 Permukaan air laut membeku dan diliputi salji. 
4 Tanah besar terpisah daripada pulau-pulau kerana permukaan air laut membeku. 
5 Manusia pada Zaman Air Batu Akhir hidup secara nomad. 
6 Aktiviti pertanian dijalankan secara komersial. 
7 Suhu panas melanda benua Asia. 
8 Kawasan tanah rendah ditenggelami air lalu membentuk tasik. 
9 Pembentukan jambatan darat Zaman Air Batu telah menyukarkan manusia dan

haiwan bermigrasi.
10 Manusia tinggal di kawasan tanah pamah yang sejuk. 
2.4 TP 3 Menggunakan pengetahuan Zaman Air Batu untuk memahami proses pembentukan dunia.
22
Bab 2 Sej F1.indd 22 8/29/2019 1:18:21 PM

2.5 Perubahan Zaman Air Batu Akhir

S.P: 2.1.5 Membincangkan perubahan Zaman Air Batu.
KPS Membuat imaginasi tentang kewujudan dan rupa bentuk fizikal Zaman Air Batu.
Huraikan kesan terhadap bentuk fizikal dan hidupan di bumi berdasarkan perubahan suhu yang
berlaku pada Zaman Air Batu Akhir. TP 4
1 Perubahan suhu Berlaku glasier
Kesan Berlaku perubahan wajah dan bentuk fizikal bumi.
2 Perubahan suhu Perubahan bentuk fizikal bumi sepertimana pada hari ini
Kesan Berlaku perubahan paras air laut dengan kedalaman 100 meter.
3 Perubahan suhu Air batu menjadi cair
Kesan (a) Pembentukan tasik-tasik air tawar.
(b) Perubahan bentuk saliran sungai.
4 Perubahan suhu Berlaku kegiatan radiasi bumi
Kesan Berlaku peningkatan suhu bumi.
5 Perubahan suhu Suhu di Asia dan Eropah yang tidak lagi terlalu sejuk
Kesan (a) Pergerakan manusia keluar daripada benua Afrika.
(b) Manusia beransur-ansur mendiami benua Eropah dan benua Asia.
6 Perubahan suhu Berlaku perubahan iklim semasa Zaman Holosen
Kesan Manusia perlu menyesuaikan aktiviti harian dengan perubahan iklim.
2.5 TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan Zaman Air Batu.

23
Bab 2 Sej F1.indd 23 8/29/2019 1:18:22 PM

2.6 Kesan Perubahan Zaman Air Batu di Asia Tenggara

S.P: 2.1.6 Menilai kesan perubahan di Asia Tenggara.
KPS Membuat rasionalisasi terhadap kesan Zaman Air Batu kepada keadaan dunia hari ini.
Jelaskan kesan perubahan Zaman Air Batu di Asia Tenggara. TP 5 KBAT Menganalisis
i-THINK Peta Buih
Kenaikan paras air
laut di Pentas Sunda.

8 2

Kepupusan
beberapa spesies Pentas Sunda

binatang seperti stegodon ditenggelami air.
(gajah) dan pachycrocuta

(dubuk) bersaiz besar.
7 3
Kawasan Asia Tenggara Kesan Berlaku pergerakan
dihuni oleh mamalia Perubahan manusia di sekitarnya.

Zaman Air
bersaiz besar dan Batu di Asia
sederhana. Tenggara

6 4
Pembentukan Selat Masyarakat di Asia
Melaka, Teluk Siam dan Tenggara berkongsi

5
Laut Jawa. tamadun yang sama.
Berlaku pembentukan

sungai dan tasik.
2.6 TP 5 Membuat penilaian tentang Zaman Air Batu.

24
Bab 2 Sej F1.indd 24 8/29/2019 1:18:22 PM

S.P: K2.1.7 Menjelaskan kepentingan bersyukur dengan alam ciptaan Tuhan.
Sebagai manusia, kita perlulah mensyukuri alam ciptaan Tuhan.
Mengapakah kita perlu berbuat demikian? TP 5 KBAT Menilai
i-THINK Peta Bulatan
Sumber: Sumber:
1
Menjauhkan diri daripada sifat
sombong.

6 2
Melahirkan perasaan rendah Mewujudkan rasa tenang dalam
diri dengan kehebatan ciptaan diri.
Tuhan.
Kepentingan
Bersyukur
dengan Alam
5 3
Ciptaan Tuhan
Mengagumi kebesaran ciptaan Menjauhkan diri daripada
Tuhan. perasaan tidak berpuas hati.

4
Menanam sifat takwa kepada
Tuhan.
Sumber: Sumber:
TP 5 Membuat penilaian tentang Zaman Air Batu.

25
Bab 2 Sej F1.indd 25 8/29/2019 1:18:22 PM

S.P: K2.1.8 Menyatakan kepentingan sikap yang perlu diamalkan dalam menjaga alam sekitar.
Gambar berikut berkaitan dengan usaha menjaga alam sekitar di negara kita.
NILAI TERAS SIVIK

NILAI TERAS:
Kasih sayang
TAJUK:
Mengekalkan
Keseimbangan Alam
Sekitar
KONTEKS:
Diri, Keluarga, Sekolah,
Masyarakat dan Negara
Pada pendapat anda, apakah kepentingan sifat kasih sayang dalam menjaga alam sekitar?
TP 5 KBAT Menganalisis
i-THINK Peta Buih
4 1
Mengelakkan Melahirkan rasa

berlakunya syukur terhadap alam

pencemaran alam sekitar.

sekitar.

Kepentingan
Sifat Kasih
Sayang dalam
Menjaga Alam
Sekitar
3 2
Mengekalkan sumber Mewujudkan

alam semula jadi. kehidupan yang sihat

dan sejahtera.

TP 5 Membuat penilaian tentang Zaman Air Batu.

26
Bab 2 Sej F1.indd 26 8/29/2019 1:18:23 PM

S.P: K2.1.9 Menghubungkait kepentingan masa lalu, kini dan hadapan dalam kehidupan.
Gambar berikut berkaitan dengan perubahan dalam bidang komunikasi pada masa lalu dan masa
kini.
Kepada:
Penerbit Ilmu Bakti Sdn. Bhd.

No. 18, Jalan PJS 5/26,
Taman Desaria, 46150 Petaling Jaya,
Selangor.
Burung Surat-menyurat E-mel (Internet)
Mengapakah perubahan tersebut penting kepada kita? TP 6 KBAT Menganalisis
Kepentingan Masa Lalu, Kini dan

Hadapan dalam Kehidupan
Mewujudkan masyarakat yang Membentuk kehidupan seharian Melahirkan masyarakat yang

1 3 5
mampu bersaing. yang lebih baik. mempunyai minda kelas

pertama.

Mewujudkan kehidupan moden Mewujudkan generasi muda

2 4
yang selesa. yang kreatif, inovatif dan

berpandangan jauh.

TP 6 Melahirkan idea yang rasional tentang Zaman Air Batu.

27
Bab 2 Sej F1.indd 27 8/29/2019 1:18:23 PM

S.P: K2.1.10 Menjelaskan kepentingan usaha-usaha untuk memelihara dan memulihara alam sekitar.
Jelaskan kepentingan usaha-usaha memelihara dan memulihara alam sekitar berdasarkan aspek
berikut. TP 6 KBAT Menganalisis
1 Mewujudkan kehidupan yang sihat dan sejahtera
Alam sekitar yang bersih membolehkan kita menikmati udara yang segar dan hidup yang selesa, sihat dan sejahtera.
2 Mengekalkan flora dan fauna
Kebersihan alam sekitar dapat menjamin keseimbangan ekosistem flora dan fauna sekali gus mengekalkan kewujudannya.
3 Menjamin sumber bekalan makanan
Hidupan laut seperti ikan, udang dan sotong merupakan sumber makanan kepada manusia. Pencemaran alam sekitar yang berlaku akan
mengurangkan sumber makanan ini.
4 Mengelakkan pemanasan global
Tumbuh-tumbuhan dan pokok-pokok hijau berperanan mengurangkan kesan pemanasan global. Penjagaan alam sekitar sangat penting
bagi mengelakkan pemanasan suhu bumi.
5 Mendapat sumber air yang bersih
Sumber air yang bersih merupakan keperluan utama kepada manusia, haiwan dan tumbuh-tumbuhan. Usaha memelihara dan memulihara
alam sekitar sangat penting untuk mengelakkan pencemaran.
TP 6 Melahirkan idea yang rasional tentang Zaman Air Batu.


Bab 2 Sej F1.indd 28 8/29/2019 1:18:23 PM

Aktiviti Same-Different
1 Guru membentuk beberapa kumpulan murid.

2 Setiap kumpulan akan memilih dua orang murid untuk mencari persamaan dan perbezaan pada
gambar tersebut.
AKTIVITI PAK-21
3 Jawapan kedua-dua orang murid tersebut akan dibandingkan.
4 Seterusnya, dua orang murid dari kumpulan yang lain akan mengambil bahagian.
Soalan
Bandingkan persamaan dan perbezaan antara kedua-dua gambar berikut. Rujuk Buku Teks KSSM
Sejarah Tingkatan 1, halaman 28.
AKTIVITI PIB
Gambar A Gambar B
Gambar A Gambar B
1 Berlaku kira-kira 195 juta tahun dahulu. 1 Berlaku kira-kira 18 000 juta tahun dahulu.
2 Dikenali sebagai Zaman Jurasik. 2 Berlaku peningkatan paras air laut.
3 Hidupan utamanya ialah dinosaur. 3 Kebanyakan binatang telah wujud seperti kuda, badak sumbu,
anjing dan kucing.
PdPc
Pelibatan Ibu Bapa
Ibu bapa dan anak bersoal jawab tentang:
(a) Zaman Air Batu.
(b) Perbezaan Zaman Air Batu dengan zaman masa kini.
29
Bab 2 Sej F1.indd 29 8/29/2019 1:18:24 PM

Reviu PT3 – 1 (Bab 1 hingga Bab 2)
Bahagian A
Jawab semua soalan.
1 Maklumat berikut merujuk 4 Tokoh yang dipilih untuk Proses tersebut berlaku
karya yang telah dihasilkan ditemu bual dikenali sebagai sekurang-kurangnya
oleh Ibn Khaldun. orang sumber. A dua tahap
Orang sumber memberikan B tiga tahap
Muqaddimah maklumat berdasarkan C empat tahap
daripada D lima tahap
Kandungan karya tersebut I penulisan
menceritakan perihal II pembacaan 8 Apakah kemajuan yang dicapai
kehidupan manusia III pengalaman oleh manusia pada Zaman
A pada zaman bertamadun IV pemerhatian Holosen?
B pada zaman Perang Parsi A I dan II A Melakukan perburuan
C selepas pembentukan B I dan IV B Menjalankan pertanian
kerajaan C II dan III C Mengetahui cara membuat
D bermula zaman primitif D III dan IV api
hingga kehidupan di D Menemukan kawasan
bandar 5 Maklumat berikut berkaitan Pentas Sunda
dengan penggunaan kaedah
2 Gambar 1 menunjukkan lisan. 9 Gambar 2 menunjukkan
artifak yang telah dihasilkan binatang yang dipercayai
oleh masyarakat pada Zaman Tahap hidup pada Zaman Air Batu.
Prasejarah. X
Meyakinkan tokoh untuk

memberikan kerjasama

X merupakan tahap
A pertama
Gambar 2
B kedua
Gambar 1
C ketiga Binatang tersebut dikenali
Di manakah artifak tersebut D keempat sebagai
ditemukan? A Diatryma
A Johor 6 Antara yang berikut, bilakah B Eurypterids
B Pahang bermulanya kewujudan C Deinotherium
C Kelantan kebanyakan binatang di bumi? D Hyracotherium
D Terengganu A 10 000 tahun dahulu
B 15 000 tahun dahulu 10 Bilakah bermulanya
3 Andaikan anda mengunjungi C 18 000 tahun dahulu pembentukan fizikal Pentas
tapak arkeologi di Santubong, D 20 000 tahun dahulu Sunda?
Sarawak. A Zaman Miosen
Apakah jenis artifak sejarah 7 Maklumat berikut berkaitan B Zaman Pliosen
yang boleh anda temukan di dengan peristiwa yang berlaku C Zaman Pleistosen
kawasan tersebut? pada Zaman Air Batu. D Zaman Holosen
A Pisau
B Kapak Bumi mengalami proses
C Loceng pengglasieran
D Seramik
30
Reviu Bab pg 30-33.indd 30 7/31/2019 10:21:13 AM

Bahagian B
Jawab semua soalan.
1 Terdapat pelbagai tafsiran dalam sejarah.

(a) Jelaskan maksud tafsiran sejarah.
F1 Menerangkan sesuatu fakta sejarah
F2 Mengulas sesuatu fakta sejarah
F3 Berdasarkan sumber-sumber yang berkaitan dengannya
(b) Jelaskan kepentingan tafsiran kepada sejarawan.

F1 Menggalakkan kita menggunakan pelbagai sumber dalam penulisan
F2 Mengajak kita menilai sesuatu peristiwa yang sama tetapi dilihat daripada sudut yang berbeza
F3 Mendorong kita berfikiran terbuka
F4 Mendorong kita berfikiran kritis dalam mengkaji sesuatu peristiwa
(c) Bagaimanakah tafsiran sejarawan-sejarawan berikut terhadap gerakan penentangan yang dilakukan oleh Tok
Janggut di Pasir Puteh, Kelantan?
(i) Tafsiran sejarawan tempatan
F1 Menentang peraturan cukai tanah
F2 Menentang peraturan hasil hutan
(ii)
Tafsiran sejarawan Barat
F1 Kebangkitan Tok Janggut dianggap sebagai pemberontak

(d) Mengapakah berlaku perbezaan tafsiran tersebut?

Gunakan pengetahuan sejarah anda. KBAT Menganalisis
F1 Pemilihan sumber yang pelbagai
F2 Perbezaan pandangan
F3 Perbezaan ideologi
F4 Tujuan penulisan
2 Rajah berikut berkaitan dengan perubahan bentuk fizikal bumi.
Daratan
Bentuk Fizikal Bumi
Lautan
31

(a) Jelaskan bentuk-bentuk daratan.
(i) F1 Gunung

(ii) F2 Banjaran dan bukit

(iii) F3 Tanah pamah

F4 Lembah/F5 Sungai
(b) Nyatakan tiga lautan di dunia.

(i) F1 Lautan Pasifik
(ii) F2 Lautan Atlantik
(iii) F3 Lautan Hindi

F4 Lautan Selatan/F5 Lautan Artik
(c) Mengapakah kita perlu menghargai bentuk fizikal bumi pada masa kini?
Berikan hujah anda. KBAT Menganalisis
F1 Menyediakan kawasan petempatan kepada kita
F2 Membekalkan sumber minuman
F3 Menyediakan udara bersih untuk kehidupan
F4 Menyediakan kawasan untuk bercucuk tanam
Bahagian C
Jawab semua soalan.
1 Ilustrasi berikut berkaitan dengan kaedah penyelidikan sejarah.
(a) Jelaskan bahan tinggalan sejarah yang boleh ditemukan melalui kaedah tersebut.
(b) Terangkan kaedah kajian arkeologi bawah air.
(c) Bagaimanakah tindakan yang boleh dilakukan untuk mengekalkan tinggalan arkeologi di negara kita?
Berikan pendapat anda. KBAT Mengaplikasi
2 (a) Jelaskan tahap-tahap Zaman Air Batu.

(b) Terangkan ciri-ciri Zaman Air Batu Akhir.
(c) Kewujudan Zaman Air Batu memberikan iktibar kepada kita.
Berikan penjelasan anda. KBAT Mengaplikasi
Imbas Kod QR untuk
mendapatkan set jawapan
Reviu PT3 – 1 (Bahagian C)
32

Zon KBAT
Gambar 3 menunjukkan bahan yang pernah digunakan oleh masyarakat lampau untuk mencatatkan sesuatu
maklumat atau peristiwa.
Sebelum dikeringkan Selepas dikeringkan

Gambar 3
(a) Namakan bahan tersebut. Daun lontar
(b) Nyatakan perkara atau bidang yang dicatatkan (i) Kebudayaan

pada bahan tersebut pada ketika itu. (ii) Keagamaan
(iii) Perubatan
(c) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, apakah (i) Batu
bahan lain yang digunakan oleh masyarakat (ii) Dinding gua

lampau di Asia Tenggara untuk mencatatkan
(iii) Kulit kayu
maklumat? KBAT Mengaplikasi
(iv) Logam
(Jawapan lain: Gading; kertas)
(d) Pada pendapat anda, apakah kelebihan Membantu masyarakat kini untuk mengetahui sejarah pada
zaman dahulu dalam pelbagai bidang
masyarakat lampau mempunyai pengetahuan
mencatatkan maklumat terhadap masyarakat
kini? KBAT Menilai
33

3 Zaman Prasejarah
Nota Ekspres
■ 3.1 Maksud Zaman Prasejarah
1 Zaman Prasejarah ialah zaman manusia belum mengetahui dan mengenali sistem tulisan.
2 Zaman Prasejarah terbahagi kepada dua, iaitu Zaman Batu dan Zaman Logam.
Zaman Prasejarah i-THINK Peta Pokok
Zaman Batu Zaman Logam
• Zaman Paleolitik • Bermula 3 500 SM

(2.5 juta tahun hingga 8 000 SM) hingga 500 M
• Zaman Mesolitik
(12 000 tahun hingga 4 000 SM)
• Zaman Neolitik
(10 000 SM hingga 2 000 SM)
■ 3.2 Lokasi Zaman Prasejarah di Dunia

1 Zaman Prasejarah berlaku di seluruh dunia.
2 Ia dapat diketahui melalui penemuan tinggalan manusia dalam bentuk artifak dan ekofak.
3 Lokasi dan tapak Zaman Prasejarah berikut telah diiktiraf oleh Pertubuhan Pendidikan, Sains dan Kebudayaan
Bangsa-Bangsa Bersatu (UNESCO).
Lokasi Zaman Prasejarah di Dunia

Jadual 3.1 Lokasi Zaman Prasejarah di dunia
Lokasi dan tapak Negara Penemuan
Gua Chauvet Perancis Lukisan gua
Altamira Sepanyol Lukisan gua
Catal Huyuk Aktiviti manusia seperti penanaman barli dan gandum
Turki
Gobekli Tepe Binaan batu bagi upacara ritual
Shahr-i-Sokhta Iran Kawasan perumahan, perkuburan dan kawasan pembuatan barangan harian
Zhoukoudian China Rangka manusia, iaitu Peking Man
Bhimbetka India Bukti kewujudan kehidupan manusia
Stonehenge Britain Binaan batu bagi upacara ritual dan tempat mengkaji binatang
Lokasi Zaman Prasejarah di Asia Tenggara

Jadual 3.2 Lokasi Zaman Prasejarah di Asia Tenggara
Ban Chiang Thailand Aktiviti pertanian, pembuatan logam, tekstil, tembikar tanah dan
menternak binatang
Lenggong Malaysia Rangka manusia, iaitu Perak Man dan peralatan batu
Gua Liang Bua, Pulau Flores Indonesia Fosil dan sisa tulang, iaitu Flores Man atau Homo Floresiensis
Gua Tabon Filipina Rangka manusia
34
Bab 3 Sej F1.indd 34 8/29/2019 1:19:13 PM

Sa Hyun Vietnam Aktiviti pembuatan tembikar
Gua Padah-lin Myanmar Petempatan manusia
■ 3.3 Ciri-ciri Kehidupan Manusia Zaman Prasejarah

Jadual 3.3 Ciri-ciri kehidupan manusia Zaman Prasejarah
Zaman Prasejarah Aspek Ciri-ciri Masyarakat
Tempat kediaman Berlindung di gua, lubang bawah tanah dan di bawah pokok.
Zaman Paleolitik
Peralatan • Peralatan dalam bentuk sedia ada, ringkas dan kasar.
• Membuat peralatan daripada batu, kayu dan tulang haiwan.
Pengumpulan • Mengumpul makanan untuk mendapatkan makanan.
makanan • Memburu binatang, mengumpulkan buah-buahan,
cendawan, bijiran dan pucuk tumbuhan liar.
Kegiatan ekonomi • Bergantung sepenuhnya pada sumber alam semula jadi.
• Bersifat sara diri.
Organisasi sosial • Tinggal dalam kelompok kecil.
• Hidup secara nomad.
Kepercayaan • Mengamalkan animisme.
• Kepercayaan alam semula jadi.
Kesenian dan
Menghasilkan lukisan gua yang bersifat realisme.
kebudayaan
Tempat kediaman • Mendiami gua, lubang bawah tanah dan tempat berlindung
Zaman Mesolitik diperbuat daripada ranting kayu.
• Tinggal di pinggir sungai dan pinggir laut.
Peralatan • Membuat peralatan daripada batu, kayu dan tulang haiwan
yang lebih kemas.
• Menggunakan panah untuk memburu binatang.
• Menggunakan perangkap untuk menangkap ikan.
Pengumpulan • Masih melakukan aktiviti pengumpulan makanan.
makanan • Mengumpulkan kerang dan siput.
Kegiatan ekonomi • Mengutip hasil hutan.
• Memburu binatang.
• Menangkap ikan.
Organisasi sosial • Masih tinggal dalam kelompok kecil.
• Hidup secara nomad.
Kepercayaan Mengamalkan animisme.
Kesenian dan
Menghasilkan lukisan gua.
kebudayaan
Zaman Neolitik Tempat kediaman • Tinggal secara menetap di dalam rumah daripada batu, tanah
liat dan kayu.
• Petempatan di kawasan lembah sungai dan di pesisiran pantai.
Peralatan Menggunakan peralatan yang lebih halus dan kemas.
Pengumpulan • Menjalankan aktiviti pertanian dan penternakan.
makanan • Aktiviti pengumpulan makanan berkurangan.
Kegiatan ekonomi • Menghasilkan sumber makanan sendiri.
• Menjalankan aktiviti perdagangan secara sistem barter.
• Mempunyai pengkhususan kerja.
35
Bab 3 Sej F1.indd 35 8/29/2019 1:19:15 PM

Zaman Prasejarah Aspek Ciri-ciri Masyarakat
Organisasi sosial • Mempunyai pembahagian sosial.
• Aturan kehidupan menjadi lebih baik.
Kepercayaan • Menjalankan upacara ritual.
• Percaya kepada kehidupan selepas mati.
• Mayat diuruskan dengan teliti dan dikebumikan dengan
sempurna.
Kesenian dan • Lukisan gua.
kebudayaan • Tembikar yang mempunyai bentuk pola geometri
(simbolisme).
Zaman Logam Tempat kediaman • Tinggal menetap dan membina tempat kediaman.
• Binaannya diperbuat daripada batu, tanah liat dan kayu secara
tersusun.
• Masih ada yang tinggal di lembah sungai, pesisiran pantai dan
di kawasan tanah tinggi.
Peralatan • Peralatan diperbuat daripada logam.
• Terdiri daripada gangsa, tembaga dan besi.
Pengumpulan • Aktiviti pengumpulan makanan tidak lagi dijalankan.
makanan • Tumpuan kepada aktiviti pertanian, penternakan dan sistem
barter.
Kegiatan ekonomi • Aktiviti utama ialah pertanian, penternakan dan perdagangan
sistem barter.
• Berlaku perkembangan aktiviti pembuatan dan pertukangan.
Organisasi sosial • Kehidupan lebih teratur.
• Mempunyai pemimpin untuk mentadbir.
Kepercayaan Penyembahan manusia terhadap kuasa alam.
Kesenian dan
Hiasan pada gendang gangsa.
kebudayaan
■ 3.5 Zaman Prasejarah di Malaysia

1 Di Malaysia, Zaman Prasejarah berlaku sejak 40 000 tahun yang lalu.
2 Lokasi dan tapak Zaman Prasejarah di Malaysia ditemukan di kawasan gua dan di kawasan terbuka.
Jadual 3.4 Lokasi dan tapak Zaman Prasejarah di Malaysia
Zaman Prasejarah Tarikh Lokasi
Zaman Paleolitik 40 000 SM • Tingkayu, Sabah
• Gua Niah, Sarawak
• Kota Tampan, Perak
• Lembah Mansuli, Sabah
Zaman Mesolitik (Hoabinhian) 12 000 SM hingga 2 800 SM • Jenderam Hilir, Selangor
• Gua Madai, Sabah
• Gua Cha, Ulu Kelantan
• Bukit Tegun Lembu, Perlis
Zaman Neolitik 2 800 SM hingga 500 SM • Gua Kecil, Pahang
• Sungai Tembeling, Pahang
• Lubang Angin, Sarawak
• Gua Tapadong, Sabah
• Jenderam Hilir, Selangor
Zaman Logam 500 SM hingga 500 M • Sungai Tembeling, Pahang
• Lembah Bernam, Selangor
36
Bab 3 Sej F1.indd 36 8/29/2019 1:19:16 PM

Murid-murid, hari ini kita akan melakukan aktiviti ikhtiar hidup. Kita akan
tinggal di tepi pantai ini selama tiga hari dengan menggunakan bahan
semula jadi yang ada di persekitaran kita.
Kami sukakan cabaran ini, cikgu. Kita dapat merasakan kehidupan di

Zaman Prasejarah dahulu. Walaupun menggunakan peralatan tradisional,
namun mereka mampu meneruskan kehidupan.
i-THINK Peta Buih
Sabit
Anting-anting Beliung
Penemuan
Zaman
Prasejarah di
Malaysia
Alat repihan Tulang mawas
Alat penetak
37
Bab 3 Sej F1.indd 37 8/29/2019 1:19:17 PM

Jadual 3.5 Fungsi peralatan Zaman Prasejarah
Peralatan Zaman Prasejarah Fungsi atau Kegunaan

Alat penetak • Menetak pokok • Memotong daging
Alat repihan Meraut dan memotong
Beliung • Menggali tanah • Membuat perahu
• Mengetam kayu
Pemukul kulit kayu • Meleperkan kulit kayu • Menghaluskan kulit kayu
Anting-anting Barang kemas sebagai alat perhiasan
Kapak • Memotong kayu • Berburu
Kejayaan Masyarakat Zaman Prasejarah

i-THINK Peta Pokok
Kejayaan Masyarakat Zaman Prasejarah
Memanfaatkan Menghasilkan Mencipta Memajukan Berani Berdikari

sumber alam sumber pelbagai teknologi bidang meneroka dalam setiap
dengan bijak makanan menggunakan pertanian dan tindakan
sendiri peralatan yang terhad penternakan
Kepentingan Memelihara dan Memulihara Tinggalan Zaman Prasejarah

1 Generasi masa kini perlulah mencontohi nilai-nilai murni masyarakat Zaman Prasejarah.
2 Antara nilai-nilai murni tersebut ialah:
(a) Berdikari
(b) Kegigihan
(c) Daya kreativiti
(d) Tidak berputus asa
(e) Semangat berusaha
3 Segala tinggalan masyarakat Zaman Prasejarah perlulah dipelihara dan dipulihara dengan sebaik-baiknya.
38
Bab 3 Sej F1.indd 38 8/29/2019 1:19:17 PM

3.1 Maksud Zaman Prasejarah

S.P: 3.1.1 Menyatakan maksud Zaman Prasejarah.
A Lengkapkan maklumat dalam rajah berikut tentang Zaman Prasejarah. TP 1
1 Zaman sebelum manusia mengetahui dan mengenali sistem

Maksud tulisan
Zaman
Prasejarah
(a) Zaman Batu
2
Pembahagian
Zaman
Prasejarah (b) Zaman Logam
B Nyatakan aktiviti ekonomi yang dilakukan oleh masyarakat Zaman Neolitik. TP 1
Aktiviti Masyarakat
Zaman Neolitik
1 2 3
Bercucuk tanam Membuat tembikar Menternak binatang
C Padankan tempoh masa berikut dengan Zaman Prasejarah yang betul. TP 1
Tempoh masa Zaman Prasejarah
1 10 000 hingga 2 000 SM Zaman Logam
2 12 000 hingga 4 000 SM Zaman Paleolitik
3 3 500 hingga 500 SM Zaman Neolitik
4 2.5 juta tahun hingga 8 000 SM Zaman Mesolitik
3.1
1.6 TP 1 Mengetahui Zaman Prasejarah.
39
Bab 3 Sej F1.indd 39 8/29/2019 1:19:18 PM

3.2 Lokasi Zaman Prasejarah di Dunia

S.P: 3.1.2 Menerangkan lokasi Zaman Prasejarah.
KPS Memahami kronologi Zaman Prasejarah berdasarkan corak kemajuan kehidupan manusia zaman itu.
A Tulis sama ada BETUL atau SALAH dalam jadual berikut berkaitan dengan lokasi Zaman
Prasejarah di dunia. TP 1
Negara Lokasi Zaman Prasejarah BETUL/SALAH
1 India Bhimbetka BETUL
2 Iran Shahr-i-Sokhta BETUL
3 Sepanyol Catal Huyuk SALAH
4 Britain Stonehenge BETUL
5 Perancis Altamira SALAH
6 Turki Gobekli Tepe BETUL
7 China Zhoukoudian BETUL
B Pilih pernyataan yang mempunyai kaitan dengan lokasi Zaman Prasejarah berikut. TP 1
Membina kawasan perumahan, perkuburan

Didiami oleh manusia pada 12 000 SM
dan pembuatan barangan harian
Masyarakatnya menanam gandum dan

Dibina sebagai tempat mengkaji bintang
barli
Tapak prasejarah yang berusia

Penemuan lukisan di dinding gua
30 000 SM
1 Gobekli Tepe Didiami oleh manusia pada 12 000 SM
2 Stonehenge Dibina sebagai tempat mengkaji bintang
3 Bhimbetka Tapak prasejarah yang berusia 30 000 SM
4 Altamira Penemuan lukisan di dinding gua
Membina kawasan perumahan, perkuburan dan pembuatan

5 Shahr-i-Sokhta barangan harian
6 Catal Huyuk Masyarakatnya menanam gandum dan barli
3.2 TP 1 Mengetahui Zaman Prasejarah.

40
Bab 3 Sej F1.indd 40 8/29/2019 1:19:18 PM

3.3 Ciri-ciri Kehidupan Manusia Zaman Prasejarah

S.P: 3.1.3 Membandingkan ciri-ciri kehidupan pada Zaman Prasejarah.
KPS Meneroka bukti kewujudan manusia Zaman Prasejarah berdasarkan penemuan tinggalan mereka.
Lengkapkan jadual berikut dengan jawapan yang betul tentang ciri-ciri kehidupan masyarakat
Zaman Prasejarah. TP 2
1 Zaman Paleolitik Aspek 2 Zaman Logam
(a) 2.5 juta tahun hingga 8 000 SM (a) 3 500 SM hingga 500 M
Tempoh masa

Tinggal di dalam gua Tinggal menetap (rumah)

(b) (b)
Tinggal di lubang bawah tanah Tinggal di lembah sungai dan pesisiran pantai
(c) Tempat (c)
kediaman
Berlindung di bawah pokok Tinggal di kawasan tanah tinggi
(d) (d)

(e) Bersifat sara diri (e) Aktiviti pertanian
(f ) Memburu binatang liar (f ) Aktiviti penternakan
Kegiatan
(g) Mengumpulkan buah-buahan, cendawan, ekonomi (g) Aktiviti perdagangan dan pertukaran barang
bijiran dan pucuk tumbuhan liar

(h) Aktiviti pembuatan dan pertukangan
(h) Mengamalkan animisme (i) Penyembahan manusia
Kepercayaan alam semula jadi

Kepercayaan Mempercayai kuasa alam
(i) (j)

3.3 TP 2 Memahami Zaman Prasejarah.

41
Bab 3 Sej F1.indd 41 8/29/2019 1:19:18 PM

3.4 Kesinambungan Sumbangan Zaman Prasejarah kepada Kemajuan Manusia

S.P: 3.1.4 Menyatakan kesinambungan sumbangan Zaman Prasejarah kepada kemajuan kehidupan manusia.
KPS Membuat interpretasi terhadap kewujudan manusia Zaman Prasejarah berdasarkan bukti tinggalan mereka.
Nyatakan satu perbezaan aktiviti yang dilakukan oleh masyarakat sejak Zaman Prasejarah dan Zaman
Moden pada hari ini. TP 3
Aktiviti Zaman Prasejarah Zaman Moden
1 Pertanian Aktiviti pertanian sara diri Aktiviti pertanian sebagai

(a) (b)
untuk menampung keperluan aktiviti komersial secara besar-
makanan sendiri. besaran.
2 Menternak binatang Bertujuan mendapatkan sumber Dilakukan secara komersial bagi

(a) (b)
makanan secara berterusan. menampung keperluan daging
dan tenusu bagi sesebuah
negara.
3 Pembuatan peralatan Penggunaan peralatan Penggunaan peralatan moden

(a) (b)
tradisional yang diperbuat seperti mesin dan jentera.
daripada batu, kayu dan tulang

haiwan.

4 Ideofak Pengebumian mayat dilakukan Penghormatan terhadap mayat

(a) (b)
bersama-sama pelbagai tetap diamalkan tetapi mengikut
peralatan. agama masing-masing.
3.4 TP 3 Menerangkan dengan contoh tentang Zaman Prasejarah.

42
Bab 3 Sej F1.indd 42 8/29/2019 1:19:19 PM

3.5 Zaman Prasejarah di Malaysia

S.P: 3.1.5 Membincangkan bukti tinggalan Zaman Prasejarah di Malaysia.
KPS Membuat intrepretasi terhadap kewujudan manusia Zaman Prasejarah berdasarkan bukti tinggalan mereka.
Lengkapkan jadual berikut dengan jawapan yang betul tentang bukti tinggalan Zaman Prasejarah
di Malaysia. TP 3
Zaman Prasejarah
Gambar Nama peralatan Fungsi
yang menghasilkannya
1 (a) (b) (c)
Beliung Menggali tanah Zaman Neolitik
2 (a) (b) (c)
Alat repihan Meraut dan memotong Zaman Paleolitik
3 (a) (b) (c)
Alat penetak Menetak pokok Zaman Paleolitik
4 (a) (b) (c)
Sabit Memotong padi Zaman Logam
5 (a) (b) (c)
Anting-anting Alat perhiasan Zaman Neolitik
6 (a) (b) (c)
Pemukul kulit kayu Meleperkan dan Zaman Neolitik

menghaluskan kulit
kayu
3.5 TP 3 Menerangkan dengan contoh tentang Zaman Prasejarah.

43
Bab 3 Sej F1.indd 43 8/29/2019 1:19:20 PM


S.P: 3.1.5 Membincangkan bukti tinggalan Zaman Prasejarah di Malaysia.
KPS Membuat intrepretasi terhadap kewujudan manusia Zaman Prasejarah berdasarkan bukti tinggalan mereka.
Lorekkan enam jenis pengebumian di tapak perkuburan yang menunjukkan kepercayaan dan
penghormatan kepada orang mati dalam masyarakat Zaman Prasejarah di negara kita. TP 2
i-THINK Peta Buih
Pengebumian
melentur
Pengebumian Pengebumian
perahu tempayan
Jenis
Pengebumian Kubur
Kubur
Masyarakat kepingan
kepingan batu
Zaman logam
Prasejarah
Pengebumian Pengebumian
menyilang memanjang
Pengebumian
keranda kayu
3.5
1.6 TP 2 Memahami Zaman Prasejarah.
44
Bab 3 Sej F1.indd 44 8/29/2019 1:19:20 PM

S.P: K3.1.6 Menjelaskan keupayaan manusia Zaman Prasejarah meneruskan kelangsungan hidup.
KPS Membuat imaginasi tentang kehidupan Zaman Prasejarah.
Gambar berikut berkaitan dengan kehidupan manusia Zaman Prasejarah.
Bagaimanakah generasi masa kini boleh mencontohi keupayaan manusia Zaman Prasejarah dalam
usaha meneruskan kelangsungan hidup? TP 4 KBAT Menilai
Contoh:
Nilai murni: Gigih berusaha
Huraian: Manusia Zaman Prasejarah tidak mudah berputus asa untuk memajukan kehidupan.
1 Bijaksana dalam tindakan
Manusia Zaman Prasejarah memanfaatkan apa-apa sahaja yang ada di persekitaran mereka dan disesuaikan
dengan kegunaan seharian.
2 Daya kreativiti yang tinggi
Walaupun tanpa peralatan yang moden, mereka mampu menghasilkan pelbagai jenis barangan yang berguna.
3 Sikap keterbukaan
Manusia Zaman Prasejarah bersedia menghadapi perubahan masa mengikut peredaran zaman.
TP 5 Membuat penilaian tentang Zaman Prasejarah.

45
Bab 3 Sej F1.indd 45 8/29/2019 1:19:21 PM

S.P: K3.1.7 Mencadangkan kepentingan memelihara dan memulihara tinggalan Zaman Prasejarah.
Pada pendapat anda, mengapakah generasi masa kini perlu berusaha memelihara dan memulihara
tinggalan Zaman Prasejarah? TP 5 KBAT Menganalisis
i-THINK Peta Buih
Menghargai keunikan
warisan zaman silam.

5 2
Menjadi bukti kewujudan/ Memupuk semangat
peristiwa silam. patriotisme dalam diri.

Kepentingan
Memelihara dan
Memulihara
Tinggalan
Zaman
Prasejarah
4 3
Menjadi sumber inspirasi Mengekalkan nilai estetika
dan rujukan masyarakat masyarakat Zaman

masa kini. Prasejarah.


46
Bab 3 Sej F1.indd 46 8/29/2019 1:19:21 PM

S.P: K3.1.8 Menjelaskan penghargaan terhadap kemajuan dalam masyarakat Zaman Prasejarah.
Pernyataan berikut merujuk kemajuan dalam masyarakat Zaman Prasejarah.
Masyarakat pada Zaman Neolitik menunjukkan peningkatan

dalam kehidupan manusia melalui kepakaran membuat
tembikar yang mempunyai corak bentuk pola geometri.
Jelaskan langkah-langkah yang boleh dilaksanakan untuk menghargai kemajuan dalam masyarakat
Zaman Prasejarah. TP 5 KBAT Menilai
1
Memelihara dan memulihara peninggalan masyarakat Zaman Prasejarah.
2
Mewartakan peninggalan masyarakat Zaman Prasejarah sebagai warisan negara.
3
Mengadakan ceramah atau kempen kesedaran kepada masyarakat tentang kepentingan menghargai warisan silam.
4
Mengenakan denda atau hukuman yang setimpal kepada mereka yang merosakkan peninggalan tamadun masyarakat
masa lalu.
5
Menyediakan dan melengkapkan prasarana ke lokasi atau tapak peninggalan Zaman Prasejarah.

47
Bab 3 Sej F1.indd 47 8/29/2019 1:19:22 PM

S.P: K3.1.9 Mewajarkan kepentingan bersyukur dalam memanfaatkan alam ciptaan Tuhan.
KPS Membuat rasionalisasi terhadap lokasi Zaman Prasejarah yang menjadi warisan generasi hari ini.
Mengapakah kita perlu bersyukur dalam memanfaatkan alam ciptaan Tuhan?

Kemukakan hujah anda dalam ruangan yang disediakan. TP 6 KBAT Menganalisis
Bagi membentuk masyarakat yang merendah diri dalam setiap perbuatan dan perkataan.
1
Mengelakkan diri daripada bersikap sombong dengan nikmat yang dikurniakan oleh Tuhan.
2

Diberkati oleh Tuhan dalam setiap tindakan.

3
Mewujudkan masyarakat yang hidup dalam suasana yang aman dan harmoni.
4
Menjauhkan diri daripada sikap prasangka agar dapat menjalani kehidupan yang lebih sempurna.
5

NILAI TERAS SIVIK

NILAI TERAS: Hormat-menghormati
TAJUK: Masyarakat Sejahtera Alam Terpelihara
KONTEKS: Diri, Masyarakat dan Negara
TP 6 Melahirkan idea yang rasional mengenai Zaman Prasejarah.


6
48
Ulasan: .........................................................................................................................................................Tandatangan Guru: ................................................................ Tarikh: ....................................
Bab 3 Sej F1.indd 48 8/29/2019 1:19:22 PM

Aktiviti Team Stand-N-Share
1 Guru membentuk beberapa kumpulan.

2 Kumpulan pertama akan berdiri.
3 Guru atau murid lain akan mengemukakan soalan.
4 Ahli kumpulan boleh duduk sekiranya bersetuju dan memberikan jawapan yang sama dengan
AKTIVITI PAK-21
jawapan kumpulan yang lain.
Soalan
1 Jelaskan ciri-ciri petempatan masyarakat ( a) Di dalam gua

Zaman Paleolitik. (b) Di kawasan lubang bawah tanah
(c) Di bawah pokok
AKTIVITI PIB
(d) Tempat berlindung yang diperbuat daripada ranting kayu
2 Mengapakah kawasan petempatan manusia Memudahkan mereka mendapatkan bekalan air dan makanan.
Zaman Mesolitik tertumpu di kawasan
pinggir sungai dan laut?
3 Apakah bahan-bahan yang digunakan untuk ( a) Batu

membina kawasan petempatan masyarakat (b) Tanah liat
Zaman Neolitik? (c) Kayu
4 Jelaskan ciri-ciri peralatan manusia Zaman ( a) Diperbuat daripada batu, kayu dan tulang haiwan
Paleolitik. (b) Dalam bentuk sedia ada
(c) Ringkas
(d) Kasar buatannya
5 Nyatakan kegiatan ekonomi masyarakat ( a) Pertanian

Zaman Logam. (b) Penternakan
(c) Perdagangan tukar barang
PdPc
Pelibatan Ibu Bapa
1 Ibu bapa membawa anak ke Muzium Negara/Muzium Negeri.
2 Ibu bapa dan anak bersoal jawab tentang:
(a) Maksud Zaman Prasejarah.
(b) Ciri-ciri kehidupan masyarakat Zaman Prasejarah.
(c) Nilai yang boleh dicontohi daripada masyarakat Zaman Prasejarah.
49
Bab 3 Sej F1.indd 49 8/29/2019 1:19:22 PM

4 Mengenali Tamadun
Nota Ekspres
■ 4.1 Maksud Tamadun
i-THINK Peta Dakap

 Bahasa Yunani  Berasal daripada perkataan civitas yang bermaksud bandar atau kota.
 

  Berasal daripada perkataan civilisation yang membawa maksud tahap
 Bahasa Inggeris  pembangunan manusia dan organisasi yang dianggap paling maju.
 

 • Berasal daripada perkataan mudun, madain dan madana yang

Maksud   bermaksud tinggi budi bahasa dan pembukaan bandar.
 Bahasa Arab 
Tamadun   • Berasal daripada istilah hadharah yang bermaksud kawasan, daerah,
  bandar, kota, kampung dan kawasan untuk bercucuk tanam.
 
  • Berasal daripada istilah hadari yang bermaksud tanah atau rumah yang
  didiami oleh masyarakat, tahap kemajuan dan memperoleh kekayaan.



  Tamadun ialah suatu peradaban yang merujuk pencapaian kemajuan
 Bahasa Melayu 
 masyarakat dari aspek kebendaan dan perkembangan pemikiran.
■ 4.2 Konsep Tamadun
Jadual 4.1 Konsep tamadun
Pandangan Islam Pandangan Barat
• Tamadun merangkumi pembangunan lahiriah dan rohaniah. • Istilah civilisation menggambarkan tahap
• Berasaskan nilai dalam pendidikan seperti yang disarankan sesuatu masyarakat atau budaya yang
oleh al-Quran dan hadis serta ajaran Nabi Muhammad SAW. kompleks.
• Ibn Khaldun melalui bukunya, iaitu Muqqadimah telah • Masyarakat bertamadun dinilai menerusi
memperkenalkan konsep umran dan hadharah. pencapaian ilmu dan teknologi, ekonomi,
• Hadharah mengandungi prinsip-prinsip nilai yang meliputi struktur politik, kemasyarakatan dan
aspek akidah, syarak, akhlak, falsafah, kebudayaan dan petempatan di kawasan perbandaran.
peradaban. • Arnold J. Toynbee menyatakan tamadun
• Istilah madaniyyah menjurus kepada aspek kebendaan dalam adalah suatu sistem masyarakat yang
kehidupan dan bersifat umum. memperkasakan sistem politik, ekonomi, sosial
• Syed Muhammad Naquib Al-Attas menghuraikan tamadun serta kesenian dan kebudayaan.
sebagai keadaan kehidupan insan bermasyarakat yang telah
mencapai taraf kehalusan tatasusila dan kebudayaan yang
luhur.
■ 4.3 Ciri-ciri Tamadun Awal Dunia

i-THINK Peta Pokok
Ciri-ciri Tamadun Awal Dunia
Pertanian dan Pembentukan Teknologi Agama dan Kesenian dan

perdagangan bandar kepercayaan kesusasteraan
Sistem Pengkhususan Organisasi Tulisan dan
pemerintahan pekerjaan sosial penyimpanan
rekod
50
Bab 4 Sej F1.indd 50 8/29/2019 1:20:00 PM

4.1 Maksud Tamadun

S.P: 4.1.1 Menyatakan maksud tamadun mengikut bahasa Yunani, bahasa Inggeris dan bahasa Arab.
Jawab soalan-soalan berikut dengan jawapan yang betul berkaitan dengan maksud tamadun. TP 1
Apakah maksud tamadun dalam bahasa Yunani?
Tamadun dalam bahasa Yunani berasal daripada perkataan

civitas yang bermaksud bandar atau
kota .
2
Apakah pula maksud tamadun dalam bahasa Arab?
Tamadun dalam bahasa Arab berasal daripada perkataan

mudun , madain dan madana
yang bermaksud tinggi budi bahasa dan pembukaan bandar .

3
Jelaskan maksud tamadun dalam bahasa Inggeris.
Maksud tamadun dalam bahasa Inggeris berasal daripada perkataan

civilisation . Ia berkaitan dengan tahap pembangunan
manusia dan organisasi yang paling maju.
4
Apakah maksud tamadun dalam bahasa Melayu?
Bahasa Melayu mentafsirkan tamadun sebagai suatu

peradaban . Ia berkaitan dengan pencapaian kemajuan
masyarakat dari aspek kebendaan dan perkembangan
pemikiran .
4.1 TP 1 Mengetahui Tamadun Awal Dunia.

51
Bab 4 Sej F1.indd 51 8/29/2019 1:20:02 PM

4.2 Konsep Tamadun

S.P: 4.1.2 Menerangkan konsep tamadun mengikut Barat dan Islam.
KPS Meneroka bukti dengan mengenal pasti dan membuat kajian terhadap bukti-bukti tinggalan tamadun awal dunia.
Lengkapkan maklumat berikut berkaitan dengan konsep tamadun mengikut sudut pandangan Islam
dan Barat. TP 2
i-THINK Peta Dakap
(a) Tamadun meliputi pembangunan lahiriah dan

rohaniah .
(b) Disarankan oleh al-Quran dan hadis serta ajaran
yang dibawa oleh Nabi Muhammad SAW .
1 Sudut
pandangan (c) Ibn Khaldun memperkenalkan konsep umran
Islam hadharah
dan yang terkandung dalam bukunya
yang berjudul Muqqadimah .
(d) Syed Naquib al-Attas berpendapat tamadun ialah pencapaian taraf
kehalusan tatasusila dan kebudayaan
yang luhur bagi seluruh masyarakat.
Konsep
Tamadun (a) Tamadun dikaitkan dengan pembangunan lahiriah .
(b) Masyarakat bertamadun diukur melalui pencapaian:

Ilmu dan teknologi
(i)
Struktur politik
(ii)
Ekonomi
(iii)
Kemasyarakatan
(iv)
2 Sudut Petempatan
(v)
pandangan
Barat
(c) Arnold J. Toynbee menyatakan tamadun ialah sistem masyarakat
yang memperkasakan sistem:
(i) Politik
(ii) Ekonomi
(iii) Sosial
(iv) Kesenian
(v) Kebudayaan
4.2 TP 2 Memahami Tamadun Awal Dunia.

52
Bab 4 Sej F1.indd 52 8/29/2019 1:20:02 PM

4.3 Ciri-ciri Tamadun Awal Dunia

S.P: 4.1.3 Menjelaskan ciri-ciri tamadun awal dunia.
KPS Meneroka bukti dengan mengenal pasti dan membuat kajian terhadap bukti-bukti tinggalan tamadun awal dunia.
Jelaskan ciri-ciri tamadun awal dunia. TP 2
i-THINK Peta Buih
9 Pertanian dan 2
perdagangan
Kesenian dan Sistem pemerintahan
kesusasteraan
8 3
Tulisan dan Pembentukan bandar
penyimpanan rekod
Ciri-ciri
Tamadun
Awal Dunia
7 4
Agama dan kepercayaan Pengkhususan pekerjaan

6 5
Organisasi sosial Teknologi

53
Bab 4 Sej F1.indd 53 8/29/2019 1:20:02 PM

4.3 Ciri-ciri Tamadun Awal Dunia

S.P: 4.1.3 Menjelaskan ciri-ciri tamadun awal dunia.
Berdasarkan pilihan jawapan yang diberikan, lengkapkan rajah susunan struktur sosial pada zaman
Mesir Purba dengan jawapan yang betul. TP 2
Petani Pembantu rumah Hamba Golongan penyalin Firaun
Wazir Golongan agama Penulis Buruh
Pegawai kanan Bangsawan Artisan berkemahiran Karyawan
1 Firaun
2 (a) Wazir
(b) Pegawai kanan
(c) Golongan agama
(d) Bangsawan
3 (a) Golongan penyalin

(b) Penulis
4 (a) Artisan berkemahiran

(b) Karyawan
5 (a) Petani
(b) Buruh
6 (a) Pembantu rumah

(b) Hamba

54
Bab 4 Sej F1.indd 54 8/29/2019 1:20:02 PM

S.P: K4.1.6 Menerangkan kepentingan kepimpinan dalam pembinaan sesuatu tamadun.
KPS Membuat tafsiran tentang perkembangan tamadun dan kepentingannya kepada manusia.
Kepimpinan yang cemerlang berperanan penting dalam pembinaan sesebuah tamadun.

Terangkan kepentingannya berdasarkan aspek-aspek berikut. TP 4 KBAT Menganalisis
Aspek Kepentingan
(a) Menjamin kedaulatan sesebuah negara.
(b) Membentuk sistem pentadbiran yang cekap.

1 Politik

(c) Menjalin hubungan diplomatik dengan negara luar.
(a) Mewujudkan negara yang maju.
(b) Mempelbagaikan sumber pendapatan negara.

2 Ekonomi

(c) Mengurangkan kadar kemiskinan dalam kalangan rakyat.
(a) Mengekalkan keamanan dan keharmonian negara.
(b) Mengukuhkan perpaduan kaum dalam kalangan rakyat.

3 Sosial

(c) Menyediakan kemudahan kepada rakyat.
TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan Tamadun Awal Dunia.

55
Bab 4 Sej F1.indd 55 8/29/2019 1:20:02 PM

S.P: K4.1.7 Menerangkan nilai yang boleh dipelajari dari sumbangan tamadun awal.
KPS Membuat tafsiran tentang perkembangan tamadun dan kepentingannya kepada manusia.
Gambar berikut menunjukkan antara sumbangan tamadun awal dunia.
Binaan piramid dan sfinks di Mesir Tembok Besar China, China
Apakah nilai yang boleh dipelajari oleh generasi masa kini daripada sumbangan tamadun awal
tersebut? TP 5 KBAT Menilai
Sumber: Sumber:
1
Kreatif dan inovatif

6 2
Jati diri yang tinggi Rajin berusaha

Nilai yang
Boleh Dipelajari
daripada
Sumbangan
5 Tamadun Awal 3
Tidak mudah Berilmu pengetahuan

berputus asa

4
Bercita-cita tinggi

Sumber: Sumber:
TP 5 Membuat penilaian Tamadun Awal Dunia.

56
Bab 4 Sej F1.indd 56 8/29/2019 1:20:03 PM

S.P: K4.1.8 Menjelaskan keperluan menghargai sumbangan tamadun awal dunia dalam kehidupan manusia.
KPS Membuat imaginasi tentang kewujudan dan rupa bentuk fizikal dan pemikiran tamadun awal.
Generasi masa kini perlu menghargai sumbangan tamadun awal dunia.

Jelaskan. TP 5 KBAT Menganalisis
i-THINK Peta Buih
Menyemarakkan semangat
patriotisme.

6 2
Menanam sikap tidak Menghargai kehebatan
mudah berputus asa. masyarakat zaman silam.

Keperluan
Menghargai
Sumbangan
Tamadun
5 Awal Dunia 3
Melahirkan masyarakat Menambah kekayaan
yang berpandangan jauh. budaya bangsa.
Menjadi iktibar untuk
masyarakat hari ini.
NILAI TERAS SIVIK

NILAI TERAS: Kasih sayang
TAJUK: Mempertahankan Keutuhan Negara
KONTEKS: Negara dan Global

57
Bab 4 Sej F1.indd 57 8/29/2019 1:20:03 PM

S.P: K4.1.9 Membincangkan kepentingan sumbangan tamadun awal sebagai pencetus inovasi.
KPS Membuat rasionalisasi terhadap kewujudan dan rupa bentuk tamadun awal mengikut kawasan.
Tamadun Mesopotamia merupakan salah satu tamadun awal yang banyak menghasilkan sumbangan
kepada dunia.
Bagaimanakah sumbangan-sumbangan tersebut boleh mencetuskan inovasi kepada masyarakat masa

kini? TP 6 KBAT Menilai
Sumbangan tamadun Pencetus inovasi

Contoh
Sistem pentadbiran berorganisasi Memberikan inspirasi kepada sistem pentadbiran
masa kini.
1
Pengenalan Kod Undang-Undang Hammurabi Memberikan idea kepada pengenalan sistem perundangan
yang mantap.
2
Usaha mengkatalogkan herba dan ramuan perubatan Sebagai panduan dalam bidang perubatan masa kini.
3
Penciptaan roda Memudahkan dan mempercepat sistem perhubungan masa
kini.
4
Penciptaan batu bata daripada tanah liat Memajukan bidang pembinaan masa kini.
5
Penciptaan kapal layar Membolehkan manusia menguasai ilmu pelayaran.
6
Penguasaan dalam bidang astronomi Memajukan bidang matematik dan penciptaan kalender.
TP 6 Melahirkan idea yang berasas Tamadun Awal Dunia.


Bab 4 Sej F1.indd 58 8/29/2019 1:20:03 PM

Aktiviti Showdown

2 Guru mengemukakan soalan di papan putih.
3 Setiap murid di dalam kumpulan diminta menulis jawapan pada kertas sebak atau kad manila
AKTIVITI PAK-21
masing-masing.
4 Masa tamat.
5 Setiap ahli kumpulan menunjukkan jawapan masing-masing secara serentak.
6 Ahli kumpulan yang lain akan membetulkan dan mengukuhkan jawapan rakan dalam kumpulan.
Kumpulan 1
Jelaskan faktor-faktor yang mempengaruhi perkembangan kegiatan pertanian masyarakat tamadun
awal.
AKTIVITI PIB
Cadangan jawapan:
(a) Penciptaan pelbagai peralatan. (c) Penciptaan kincir angin.
(b) Pembinaan saliran. (d) Pembinaan teres di tanah tinggi.
Kumpulan 2
Jelaskan cabaran-cabaran yang dihadapi oleh negara kita untuk memajukan bidang pertanian.
KBAT Menganalisis
Cadangan jawapan:
(a) Pasaran yang terhad. (d) Kekurangan tenaga kerja yang mahir.
(b) Penggunaan teknologi yang rendah. (e) Kekurangan modal.
(c) Persaingan dari negara-negara maju. (Jawapan lain yang munasabah boleh diterima)

Kumpulan 3
Bagaimanakah cara yang boleh dilakukan untuk mengatasi cabaran-cabaran tersebut? KBAT Menganalisis
Cadangan jawapan:
(a) Meluaskan kawasan pasaran eksport. (d) Membanyakkan kajian dan penyelidikan.
(b) Menggunakan teknologi moden. (e) Memberikan kemudahan pinjaman kewangan dan khidmat
(c) Menjalinkan kerjasama dengan negara maju. nasihat.
PdPc
Pelibatan Ibu Bapa
1 Ibu bapa meminta anak menyatakan kegiatan ekonomi utama yang dilakukan oleh masyarakat di negara kita.
2 Ibu bapa dan anak berbincang tentang cabaran dan langkah-langkah yang boleh dilakukan dalam melaksanakan sesuatu
kegiatan ekonomi.
59
Bab 4 Sej F1.indd 59 8/29/2019 1:20:03 PM

Peperiksaan Pertengahan Tahun
100
Bahagian A
[20 markah]
Jawab semua soalan.
1 Maklumat berikut merujuk 5 Sejarawan perlu mendapatkan 9 Lautan merupakan kawasan

istilah yang berkaitan sumber bertulis di tempat air masin.
pengertian sejarah. simpanan sumber berikut, Berapakah kadar peratus
kecuali bentuk muka bumi yang
Monograf A arkib diliputi oleh air masin
B muzium tersebut?
Istilah tersebut membawa C perpustakaan A 59 peratus
maksud D tapak arkeologi B 65 peratus
I tulisan C 71 peratus
II huraian 6 Gambar 1 menunjukkan batu D 82 peratus
III riwayat bersurat yang telah ditemui di
IV pendapat Terengganu. 10 Gambar 2 menunjukkan
A I dan II hidupan yang wujud pada
B I dan IV Zaman Air Batu.
C II dan III
D III dan IV
Gambar 1
2 Antara berikut, yang manakah
merupakan sejarawan yang Apakah catatan yang terdapat
telah menghasilkan karya yang pada batu bersurat tersebut?
terkenal, Histories? A Hukum Islam
A Muhd Yusof Ibrahim B Pelantikan raja
B Ibn Khaldun C Perubatan Islam
D Petempatan Islam Gambar 2
C Herodotus
D E.H. Carr Hidupan tersebut dipercayai
7 Istilah berikut berasal daripada wujud pada
3 Apakah kuasa imperialis yang dua perkataan Greek. A 12 000 tahun dahulu
terawal menguasai negara kita? B 5.2 juta tahun dahulu
A Jepun Geologi C 25 juta tahun dahulu
B British D 500 juta tahun dahulu
C Belanda Apakah maksud ‘geo’?
D Portugis A Sains
11 Haiwan berikut pernah wujud
B Bumi
di muka bumi.
4 Artifak berikut telah ditemui C Kajian
di tapak arkeologi di D Bintang
Stegosaurus
Santubong, Sarawak.
8 Andaikan anda mengikuti
pengajian berkaitan dengan Kewujudan haiwan tersebut
Artifak arca Buddha
paleontologi di sekolah anda. berlaku pada
Pengajian tersebut A 2 juta tahun yang lalu
Artifak tersebut telah dibawa memerlukan anda membuat B 3 juta tahun yang lalu
oleh pedagang kajian berkaitan dengan C 4 juta tahun yang lalu
A India A geologi D 5 juta tahun yang lalu
B China B astronomi
C Burma C organisma
D Sri Lanka D pembentukan bumi
60
PPT Sej F1.indd 60 7/31/2019 10:04:19 AM

12 Jadual 1 merujuk kewujudan 15 Maklumat berikut berkaitan
tasik-tasik air tawar. dengan penemuan artifak
sejarah di Turki.
Jadual 1
Tasik Lokasi Binaan batu di Gobekli Tepe
Tasik Malaysia
Dayang Bukti penemuan artifak Gambar 3
Bunting tersebut menunjukkan
Great Lakes Kanada kewujudan Di manakah peralatan tersebut
A upacara ritual ditemui?
B kawasan perkuburan A Sungai Tembeling, Pahang
Apakah persamaan yang boleh
C tempat mengkaji bintang B Lembah Bernam, Selangor
dilihat daripada kewujudan
D tapak pembuatan alatan C Tingkayu, Sabah
tasik-tasik air tawar tersebut?
batu D Raub, Pahang
A Proses pengglasieran
B Peningkatan paras air
16 Anda membuat kajian 19 Maklumat berikut
C Kegiatan radiasi bumi
berkaitan dengan lokasi menunjukkan karya yang
D Kesan kecairan air batu
Zaman Besi di Asia Tenggara. menjelaskan pemikiran dan
Lokasi tersebut boleh ditemui peradaban yang dihasilkan
13 Bahan berikut pernah
di oleh tokoh X.
digunakan untuk
A Sa-Hyun, Vietnam
menghasilkan peralatan oleh Tokoh X
B Gua Tabon, Filipina
manusia Zaman Prasejarah.
C Lenggong, Malaysia
D Gua Padah-lin, Myanmar
Tulang binatang • Islam dalam Sejarah dan
17 Maklumat berikut berkaitan Kebudayaan Melayu
Ia berlaku semasa dengan tindakan yang telah • Historical Fact and Fiction
A Zaman Logam dilakukan oleh manusia
B Zaman Neolitik Zaman Prasejarah. X ialah
C Zaman Mesolitik A Herodotus
D Zaman Paleolitik Membina binaan khusus B Ibn Khaldun
bagi upacara ritual C Arnold J. Toynbee
14 Apakah aktiviti ekonomi D Syed Muhammad Naquib
yang dilakukan oleh manusia Tindakan tersebut telah Al-Attas
Zaman Prasejarah yang dilakukan oleh manusia
mendiami lokasi berikut? A Zaman Paleolitik 20 Penciptaan tulisan penting
B Zaman Mesolitik untuk membezakan kehidupan
Gua Chauver, Perancis C Zaman Neolitik Zaman Prasejarah dan sejarah.
D Zaman Logam Sistem tulisan bermula pada
A Bertani A 2 000 tahun yang lalu
B Memburu 18 Gambar 3 merujuk peralatan B 3 000 tahun yang lalu
C Berdagang yang menjadi bukti kewujudan C 4 000 tahun yang lalu
D Memungut hasil hutan masyarakat Zaman Prasejarah D 5 000 tahun yang lalu
di negara ini.
61
PPT Sej F1.indd 61 7/31/2019 10:04:20 AM

Bahagian B
[40 markah]
Jawab semua soalan.
1 Senarai berikut berkaitan dengan sumber sejarah.
• Sumber primer
• Sumber sekunder
(a) Jelaskan ciri-ciri sumber primer.

F1 Sumber yang belum diolah [1 markah]
F2 Sumber yang belum diterbitkan [1 markah]
F3 Bersifat asli [1 markah]
F4 Belum ditafsir [1 markah] [Maksimum: 3 markah]

[3 markah]
(b) Nyatakan tiga contoh sumber sekunder.

(i) F1 Buku [1 markah]
(ii) F2 Akhbar [1 markah]
(iii) F3 Majalah [1 markah]

F4 Jurnal [1 markah]/F5 Ensiklopedia [1 markah]/F6 Risalah [1 markah] [Maksimum: 3 markah]
[3 markah]
(c) Mengapakah sumber sejarah tersebut penting kepada kita?

Gunakan pengetahuan sejarah anda. KBAT Menganalisis
Sumber primer: F1 Penting untuk mencari maklumat [1 markah]
F2 Penting untuk mencari bukti yang sahih tentang sesuatu peristiwa [1 markah]
Sumber sekunder: F1 Membantu mencari maklumat [1 markah]

F2 Membantu membuat perbandingan dapatan penyelidikan sejarah yang telah diterbitkan [1 markah]
[Maksimum: 4 markah]
[4 markah]
2 Bumi pada hari ini telah melalui pelbagai perubahan.

(a) Jelaskan aspek kesan perubahan tersebut.
F1 Rupa bentuk fizikal [1 markah]
F2 Iklim [1 markah]
F3 Cuaca [1 markah]
F4 Hidupan yang ada [1 markah]/F5 Kedalaman lautan [1 markah] [Maksimum: 3 markah]

[3 markah]
(b) Nyatakan bidang-bidang pengetahuan yang dapat membantu kita untuk membuat penyelidikan tentang
perubahan yang berlaku di bumi.
(i) F1 Paleontologi [1 markah]
(ii) F2 Kimia [1 markah]
(iii) F3 Arkeologi [1 markah]
F4 Geologi [1 markah]/F5 Fizik [1 markah] [Maksimum: 3 markah]
[3 markah]
62
PPT Sej F1.indd 62 7/31/2019 10:04:20 AM

(c) Gambar berikut berkaitan dengan kawasan muka bumi.
Cadangkan tindakan yang boleh dilakukan untuk mengekalkan keindahan bumi pada masa kini.
KBAT Mengaplikasi
F1 Mengawal penggunaan racun perosak [1 markah]
F2 Mengawal penerokaan kawasan tanah [1 markah]
F3 Mengawal pembuangan sampah sarap [1 markah]
F4 Membanyakkan penanaman tumbuhan hijau [1 markah]

(Jawapan lain yang munasabah boleh diterima) [Maksimum: 4 markah]
[4 markah]
3 Bukti paling ketara tentang kewujudan manusia Zaman Prasejarah di Malaysia ialah penemuan lukisan gua dan
ukiran batu.
(a) Jelaskan bahan yang digunakan untuk menghasilkan lukisan gua tersebut.
F1 Arang [1 markah]
F2 Oker merah [1 markah] [Maksimum: 2 markah]
[2 markah]
(b) Nyatakan lokasi penemuan artifak lukisan batu masyarakat Zaman Prasejarah di negara kita.
F1 Kelabit Highlands, Sarawak [1 markah]
F2 Pangkalan Kempas, Negeri Sembilan [1 markah] [Maksimum: 2 markah]
[2 markah]
(c) Mengapakah lukisan gua dan ukiran batu tersebut dihasilkan?

F1 Cara komunikasi untuk menyampaikan maklumat tentang kehidupan mereka [1 markah]
F2 Menggambarkan kehidupan harian mereka [1 markah] [Maksimum: 2 markah]
[2 markah]
(d) Apakah nilai yang boleh diperoleh daripada penemuan lukisan gua dan ukiran batu tersebut? KBAT Menilai
F1 Bersifat kreatif dan kritis [1 markah]
F2 Berdaya saing [1 markah]
F3 Bersemangat kekitaan [1 markah]
F4 Berfikiran rasional [1 markah]

[4 markah]
63
PPT Sej F1.indd 63 7/31/2019 10:04:20 AM

4 Apabila berlaku pertambahan penduduk, kawasan kampung berkembang dan disatukan membentuk bandar.
(a) Jelaskan ciri-ciri bandar masyarakat tamadun awal dunia.
F1 Pelan susun atur bangunan dan petempatan yang tersusun [1 markah]
F2 Kemudahan prasarana yang teratur dan sistematik [1 markah]

F3 Pembinaan sistem perparitan dan pembetungan [1 markah]/F4 Pembinaan kota untuk berlindung daripada serangan orang
luar [1 markah] [Maksimum: 2 markah]
[2 markah]
(b) Jelaskan dua peranan bandar tersebut.

(i) F1 Pusat kegiatan politik [1 markah]
(ii) F2 Pusat kegiatan ekonomi [1 markah]

F3 Pusat kegiatan kebudayaan [1 markah] [Maksimum: 2 markah]
[2 markah]
(c) Nyatakan dua kota utama masyarakat tamadun Mesopotamia.

(i) F1 Ur [1 markah]
(ii) F2 Uruk [1 markah] [Maksimum: 2 markah]
[2 markah]
(d) Apakah ciri-ciri bandar yang baik?

Berikan pendapat anda. KBAT Menilai
F1 Mempunyai sistem keselamatan [1 markah]
F2 Menyediakan prasarana yang lengkap [1 markah]
F3 Mempunyai sistem perumahan yang terancang [1 markah]
F4 Mempunyai sistem pentadbiran yang berkesan [1 markah]

[4 markah]
Bahagian C
[40 markah]
Jawab dua soalan sahaja.
1 Kaedah bertulis ialah kajian terhadap sesuatu peristiwa daripada maklumat pada sumber yang dipahat atau
ditulis.
(a) Bagaimanakah tulisan-tulisan awal tersebut boleh dikesan? [4 markah]
(b) Terangkan proses kaedah bertulis dilakukan. [8 markah]
(c) Apakah kepentingan bahan-bahan bertulis tersebut kepada generasi masa kini?
Berikan penjelasan anda. KBAT Menilai [8 markah]

2 (a) Jelaskan latar belakang Zaman Air Batu. [4 markah]
(b) Terangkan perkembangan Zaman Pliosen. [8 markah]
(c) Suhu bumi semakin meningkat.
Pada pendapat anda, bagaimanakah masalah tersebut boleh diatasi?
Gunakan pengetahuan sejarah dan pengetahuan am anda. KBAT Mengaplikasi [8 markah]
3 Lokasi Zaman Prasejarah boleh ditentukan sama ada wujud di daratan atau di dalam air.
(a) Bagaimanakah pembahagian fungsi lokasi dan tapak Zaman Prasejarah tersebut dilakukan?
[4 markah]
(b) Terangkan lokasi Zaman Prasejarah di dunia. [8 markah]
(c) Jelaskan iktibar daripada kehidupan masyarakat Zaman Prasejarah tersebut. KBAT Mengaplikasi
[8 markah]
64
PPT Sej F1.indd 64 7/31/2019 10:04:20 AM

4 Ilustrasi berikut berkaitan dengan aktiviti ekonomi pertanian dan perdagangan masyarakat Mesir Purba.
(a) Jelaskan faktor-faktor yang mempengaruhi perkembangan aktiviti ekonomi tersebut. [4 markah]
(b) Terangkan organisasi sosial masyarakat Mesir Purba. [8 markah]
(c) Kemajuan yang dicapai oleh tamadun Mesir Purba boleh dicontohi oleh generasi masa kini.
Bagaimanakah ia boleh dilakukan?
Berikan pendapat anda. KBAT Menganalisis [8 markah]
Imbas Kod QR untuk mendapatkan

set jawapan Peperiksaan
Pertengahan Tahun (Bahagian C)
85 – 100 A 70 – 84 B 60 – 69 C 50 – 59 D 40 – 49 E 01 – 39 F 65
PPT Sej F1.indd 65 7/31/2019 10:04:20 AM

5 Tamadun Awal Dunia
Nota Ekspres
■ 5.1 Empat Lokasi Tamadun Awal Dunia
Jadual 5.1 Lokasi pembentukan tamadun awal dunia
Tamadun Lokasi Tarikh
Mesopotamia Lembah Sungai Tigris dan Sungai Euphrates 5 000 SM hingga 700 SM
Mesir Purba Lembah Sungai Nil 3 100 SM hingga 322 SM
Indus Lembah Sungai Indus 2 500 SM hingga 1 800 SM
Huang He Lembah Sungai Huang He 4 000 SM hingga 256 SM
PETUNJUK
Tamadun awal yang terbentuk
di lembah sungai
U
EROPAH
ASIA
L a ut K
Tamadun
Huang He
asp
S.
Hua
S. ng
ia
He
Tamadun
Ti
S.E Mesopotamia
gri
up S.B
s
us
h rahm a
putra
nd
I S .G
S.
ra
Tamadun anges
te
s
Tamadun Indus
LAUTAN
n
Mesir Purba Laut

lata
PASIFIK
S.Nil
Arab Teluk
Se
Benggala
na
hi
AFRIKA
ut
C
La
LAUTAN
HINDI
0 2000 4000 km
Peta 5.1 Lokasi tamadun awal dunia
Perkembangan Empat Tamadun Awal Dunia

Jadual 5.2 Perkembangan empat tamadun awal dunia
Tamadun Keterangan
Mesopotamia • Tamadun terawal di dunia.
• Antara kerajaan yang utama ialah Sumeria, Babylon, Akkad, Chaldea dan Assyria.
• Tamadun bermula di wilayah selatan (Sumer) apabila orang Sumeria membina petempatan dan
menjalankan aktiviti pertanian.
• Orang Sumeria berjaya membina sistem pembandaran.
• Bulan Sabit Subur merupakan suatu kawasan subur di Lembah Sungai Tigris dan Sungai Euphrates.
66
Bab 5 Sej F1.indd 66 8/22/2019 11:19:16 AM

Tamadun Keterangan
• Kawasan tersebut berkembang menjadi sebuah bandar besar yang dibina menggunakan tanah
liat yang dijadikan bata.
• Tempat ibadatnya dikenali sebagai zigurat.
• Pada masa kini, kawasan Mesopotamia meliputi Iraq, Syria, Turki dan Iran.
Mesir Purba • Pemerintahannya terbahagi kepada tiga tahap, iaitu kerajaan purba, kerajaan pertengahan dan
kerajaan baru.
• Herodotus menyatakan Mesir merupakan Hadiah Sungai Nil (The Gift of The Nile).
• Hal ini demikian kerana Sungai Nil membawa tanah lumpur berwarna hitam yang subur untuk
kegiatan pertanian.
• Kerajaan terawal bermula dengan perkampungan petani.
• Pada tahun 3 100 SM, Raja Mennes telah berjaya menyatukan kerajaan-kerajaan di Mesir dan
menjadikan bandar Memphis sebagai ibu kota kerajaan.
Indus • Penduduk nomad telah membentuk petempatan yang kekal di sepanjang Lembah Sungai Indus.
• Mereka menjalankan aktiviti pertanian, pembuatan barangan dan perdagangan.
• Ia berkembang menjadi bandar dan antaranya ialah Mohenjo-Daro dan Harappa.
Huang He • Sungai Huang He juga dikenali sebagai Sungai Kuning kerana ia menyimpan banyak lumpur
kekuningan yang subur.
• Terdapat tiga kerajaan awal, iaitu Xia, Shang dan Zhou.
• Anyang merupakan antara bandar utama dan juga berfungsi sebagai pusat kerajaan Dinasti Shang.
• Kegiatan utama tamadun ini ialah aktiviti membuat tembikar, membina kapal, menghasilkan
varnis, sutera, sulaman dan ukiran.
■ 5.2 Perbandingan Sumbangan Tamadun Awal

Jadual 5.3 Perbandingan sumbangan tamadun awal
Pemerintahan dan Kesenian dan
Tamadun Kegiatan ekonomi Teknologi
pentadbiran kesusasteraan
Mesopotamia • Raja memerintah • Ekonomi secara • Sistem tali air. • Tulisan kuneiform.
negara kota. berpusat. • Penciptaan roda, • Nukilan puisi
• Negara kota bersatu • Kerajaan sauh dan bajak. daripada penduduk.
membentuk menentukan jumlah • Reka cipta • Rekaan patung.
empayar yang tanaman dan menggunakan
pertama. bilangan petani. gangsa.
• Kod Undang- • Wujud pekerjaan • Sistem nombor
Undang Hammurabi seperti petani, berasaskan 60.
diperkenalkan. pegawai, jurukira • Kalender 12 bulan.
dan hamba. • Mencipta emas.
• Pembuatan
kertas daripada
papirus.
Mesir Purba • Pemerintahan • Kegiatan utama ialah • Kemajuan bidang • Tulisan hieroglif.
Firaun seperti kuasa pertanian. matematik dan • Lakaran hasil
Tuhan. • Penduduk terdiri geometri. kesenian di tembok
• Raja berkuasa daripada petani. • Kemahiran dalam batu dan kawasan
mutlak. • Petani membayar bidang perubatan. perkuburan.
• Raja mempunyai sewa tanah kepada • Sistem pengairan
pandangan raja. dan terusan.
kehidupan selepas • Wujud kegiatan • Kalender 365 hari
mati. perdagangan. setahun.
• Menghormati • Penciptaan kertas.
mayat.
67
Bab 5 Sej F1.indd 67 8/22/2019 11:19:16 AM

Pemerintahan dan Kesenian dan
Tamadun Kegiatan ekonomi Teknologi
pentadbiran kesusasteraan
Indus • Golongan pendeta • Ekonomi bersepadu • Binaan kota • Tulisan piktograf.
mengetuai yang berasaskan mengikut grid yang • Mempunyai balang
pentadbiran. pertanian. tepat. berukir geometri
• Pendeta berpengaruh • Menternak lembu • Sistem peparitan dan dan motif alam.
dalam bidang dan kambing. pembentungan.
KOD QR
keagamaan dan • Aktiviti menenun • Kalender 365 hari

pentadbiran. kain, kerja logam setahun.
dan perdagangan. • Penciptaan kertas.
• Penanaman gandum
dan barli.
Huang He • Sistem politik • Menanam padi, • Penciptaan sutera. • Tulisan piktograf.
berasaskan negara sekoi, gandum dan • Penciptaan peralatan • Penciptaan puisi
kota. barli. besi. yang romantik.
• Masyarakat dan • Menternak lembu, • Penciptaan wang • Kesenian menerusi
keluarga adalah kambing, ayam dan syiling. ukiran pada
penting. babi. • Sistem tembikar.
• Pembahagian kelas pengangkutan jalan
sosial. dan terusan.
• Kuasa raja dipercayai • Penciptaan kompas
dari syurga. magnetik.
• Raja berkuasa dalam
politik, ekonomi
dan agama.
i-THINK Peta Pokok
Binaan Bangunan dan Kemudahan

Tamadun Awal Dunia
Tamadun Tamadun Tamadun Tamadun

Mesopotamia Mesir Purba Indus Huang He
• Zigurat • Piramid • Kolam mandi besar • Bandar Anyang

• Taman Tergantung • Sfinks • Bandar Mohenjo- • Istana
Babylon • Tempat ibadat Daro dan Harappa • Tempat ibadat
• Jelapang
• Sistem paip dan
pembentungan
• Dewan Perhimpunan
Imbas Kod QR atau layari http://www.

thebetterindia.com/60143/mohenjodaro-harappa-
indus-valley-civilization/ tentang keistimewaan
binaan bandar Mohenjo-Daro dan Harappa.
68
Bab 5 Sej F1.indd 68 8/22/2019 11:19:16 AM

5.1 Empat Lokasi Tamadun Awal Dunia

S.P: 4.2.1 Mengenal pasti empat lokasi peningkatan tamadun.
KPS Meneroka bukti lokasi keempat-empat tamadun awal dunia.
Peta berikut merujuk lokasi empat tamadun awal dunia.
Tamadun Tamadun Tamadun Mesir Tamadun

Huang He Indus Purba Mesopotamia
PETUNJUK
Tamadun awal yang terbentuk
di lembah sungai
U
EROPAH
ASIA
L a ut K
S.
ua
asp
H
ng
S. He
ia
Ti
S.E
gri
up 2 S.B
s
us
h rahm a
putra
nd
I S .G
S.
ra
3 a nges
te
s
1 LAUTAN
n
Laut
lata
PASIFIK
S.Nil
Arab Teluk
Se
Benggala
na
hi
AFRIKA C ut
La
LAUTAN
HINDI
0 2000 4000 km
Berdasarkan peta yang dinomborkan, namakan tamadun awal dunia pada lokasi tersebut. TP 1
1
2
1 Tamadun Mesir Purba 3 Tamadun Indus
1
2 4
3 2
1 3
4
2 Tamadun Mesopotamia 4 Tamadun Huang He
3
5.1 TP 1 Mengetahui Tamadun Awal Dunia.

69
Bab 5 Sej F1.indd 69 8/22/2019 11:19:17 AM

5.1 Empat Lokasi Tamadun Awal Dunia

KPS Meneroka bukti lokasi keempat-empat tamadun awal dunia.
A
Padankan lokasi berikut dengan tamadun awal dunia yang betul. TP 1
Lokasi Tamadun awal dunia
1 Lembah Sungai Tigris dan

Tamadun Huang He
Sungai Euphrates
2 Lembah Sungai Nil Tamadun Indus
3 Lembah Sungai Indus Tamadun Mesopotamia
4 Lembah Sungai Huang He Tamadun Mesir Purba
Pada
B pendapat anda, mengapakah kawasan lembah sungai menjadi tempat pembentukan
tamadun awal dunia? TP 2 KBAT Menilai
1 Membekalkan air bagi tanaman.
2 Sesuai sebagai kawasan petempatan.
3 Sebagai alat perhubungan.
4 Kawasan tanah yang subur.
5.1 TP 1 Mengetahui Tamadun Awal Dunia. TP 2 Memahami Tamadun Awal Dunia.

Belum Menguasai : TP 1 TP 2 Menguasai : TP 1 TP 2
70
Bab 5 Sej F1.indd 70 8/22/2019 11:19:17 AM

5.2 Perbandingan Sumbangan Tamadun Awal

S.P: 4.1.5 Membandingkan sumbangan tamadun awal dunia.
KPS Membuat interpretasi sumbangan tamadun awal dunia terhadap masyarakat hari ini.
Kenal pasti tamadun awal dunia yang mempelopori sumbangan-sumbangan berikut. TP 3
1 Pembinaan piramid dan sfinks. 7 Mempunyai rekaan patung bertujuan

mengingati pemimpin.
Tamadun Mesir Purba Tamadun Mesopotamia
2 Memperkenalkan sistem tulisan yang 8 Menggunakan peralatan daripada besi.

berbentuk piktograf.
Tamadun Indus Tamadun Huang He
3 Menghasilkan penciptaan puisi yang 9 Mempunyai kemahiran dalam bidang

romantik. perubatan.
Tamadun Huang He Tamadun Mesir Purba
4 Pemerintah mempunyai pandangan 10 Pencapaian teknologi sistem paip dan

kehidupan selepas mati. pembentungan.
Tamadun Mesir Purba Tamadun Indus
5 Membina sebuah bandar terancang 11 Penggubalan kod Undang-Undang

mengikut grid yang tepat. Hammurabi.
Tamadun Indus Tamadun Mesopotamia
6 Memperkenalkan sistem nombor 12 Menghasilkan penciptaan kompas

berasaskan 60. magnetik.
Tamadun Mesopotamia Tamadun Huang He
5.2 TP 3 Menerangkan dengan contoh tentang Tamadun Awal Dunia.

71
Bab 5 Sej F1.indd 71 8/22/2019 11:19:18 AM

5.2 Perbandingan Sumbangan Tamadun Awal

S.P: K4.1.6 Menerangkan kepentingan kepemimpinan dalam pembinaan sesuatu tamadun.
KPS Membuat intrepretasi sumbangan tamadun awal dunia terhadap masyarakat hari ini.
Maklumat berikut merujuk Raja Mennes sebagai pemerintah Mesir dan sumbangannya dalam
mengembangkan kerajaan dalam Tamadun Mesir Purba.
Menyatukan kerajaan utara dan kerajaan selatan.
Menawan kerajaan utara pada tahun 3 100 SM.
Membuka bandar Memphis dan menjadikan Memphis sebagai ibu

kota kerajaan purba.
Raja Mennes
Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, jelaskan peranan Raja Mennes sebagai Firaun dalam sistem
pemerintahan Tamadun Mesir Purba pada ketika itu. TP 4 KBAT Menganalisis
1 2 3
Menggalakkan
Memajukan ekonomi aktiviti perdagangan
Mengetuai pentadbiran
kerajaan menggunakan jalan sungai
4 5 6
Membentuk kestabilan Melindungi golongan
kerajaan pedagang Ketua pendeta
7 8
Ketua pahlawan Ketua hakim
5.2 TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan Tamadun Awal Dunia.

72
Bab 5 Sej F1.indd 72 8/22/2019 11:19:19 AM

S.P: K4.1.7 Menerangkan nilai yang boleh dipelajari daripada sumbangan tamadun awal.
Huraikan nilai yang boleh dipelajari daripada sumbangan tamadun awal dunia berdasarkan kata
kunci berikut. TP 4 KBAT Menganalisis
Kata kunci Huraian nilai
Mempelajari tamadun awal dunia mengajar kita supaya bersifat tabah dalam menghadapi
1 Tabah setiap cabaran.
Pengetahuan tentang sejarah tamadun awal dunia mendidik kita supaya berbangga
2 Berbangga dengan tradisi dan budaya bangsa.
Mempelajari sejarah tamadun awal dunia menggalakkan kita supaya berusaha dengan
3 Berusaha gigih bagi menambahkan pengetahuan.
Mempelajari sejarah tamadun awal dunia juga mengajar kita supaya berdaya saing untuk
4 Berdaya saing mencapai kemajuan.
Penghayatan terhadap warisan dan budaya kebangsaan akan membentuk sikap

5 Patriotisme patriotisme dalam kalangan warganegara Malaysia.
TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan Tamadun Awal Dunia.

73
Bab 5 Sej F1.indd 73 8/22/2019 11:19:19 AM

S.P: K4.1.8 Menjelaskan keperluan menghargai sumbangan tamadun awal dunia dalam kehidupan manusia.
KPS Membuat imaginasi tentang pembentukan tamadun awal.
Tamadun awal dunia bermula di Mesopotamia, Mesir Purba, Lembah Indus dan Huang He.
Mengapakah kita perlu menghargai sumbangan tamadun awal dunia tersebut? TP 5 KBAT Menilai
Contoh: Mengajar kita supaya menghargai ketamadunan terdahulu.
Inspirasi kepada perkembangan dan pembentukan tamadun manusia masa kini.

1
Membuktikan manusia mampu membina negara kota dan membentuk kerajaan pada masa lampau.
2
Memberikan idea kepada masyarakat dunia supaya mencipta pelbagai inovasi.

3
Memberikan manfaat kepada Malaysia dari segi ekonomi, sosial dan politik.
4
Menyatukan segenap lapisan masyarakat dalam sesebuah pentadbiran.

5

74
Bab 5 Sej F1.indd 74 8/22/2019 11:19:19 AM

S.P: K4.1.9 Membincangkan kepentingan sumbangan tamadun awal sebagai pencetus inovasi.
Gambar berikut merujuk binaan bangunan Mohenjo-Daro.
Jelaskan keistimewaan yang terdapat di bandar tersebut sehingga mencetuskan inovasi kepada generasi
masa kini. TP 5 KBAT Menilai
1 2 3
Merupakan sebuah bandar Dibina mengikut grid yang Mempunyai jalan raya yang
terancang. tepat. lurus.
Bangunan Mohenjo-Daro
4 5 6
Mempunyai bilik mandi dan Dibina menggunakan batu Mempunyai sistem paip dan
tandas. daripada tanah liat yang dibakar pembentungan di bawah tanah.
dengan suhu yang tinggi.

TAHAP PENGUASAAN YANG DICAPAI

Ulasan: .........................................................................................................................................................Tandatangan Guru: ................................................................ Tarikh: .................................... 75
Bab 5 Sej F1.indd 75 8/22/2019 11:19:19 AM

Aktiviti Gallery Tour

2 Guru meminta murid melukis atau membina model lokasi Tamadun Mesir Purba dengan
menggunakan bahan plastisin.
AKTIVITI PAK-21
3 Hasil kerja murid akan ditampal atau diletakkan di hadapan kelas untuk dilihat oleh ahli kumpulan
yang lain.
4 Setelah masa tamat, setiap kumpulan akan menceritakan atau melaporkan kekurangan dan kelebihan
hasil kerja kumpulan yang dilawati.
Melukis atau membina model lokasi Tamadun Mesir Purba.

AKTIVITI PIB
Murid dikehendaki melukis atau membina model lokasi Tamadun Mesir Purba dalam ruangan ini.
PdPc
Pelibatan Ibu Bapa
Dengan menggunakan glob atau peta dunia, ibu bapa meminta anak:
(a) Menamakan tamadun-tamadun awal dunia.
(b) Menunjukkan lokasi tamadun-tamadun awal tersebut.
(c) Menyatakan sumbangan tamadun-tamadun awal dunia tersebut.
76
Bab 5 Sej F1.indd 76 8/22/2019 11:19:19 AM

6 Peningkatan Tamadun Yunani dan Rom
Nota Ekspres
■ 6.1 Tamadun Yunani
Lokasi dan Perkembangannya
1 Tamadun Yunani berkembang antara tahun 1 000 SM hingga 800 SM.
2 Kedudukan Tamadun Yunani terletak di Semenanjung Greece dan pulau-pulau yang berhampiran dengan Laut
Aegean dan Laut Mediterranean.
3 Tamadun Yunani terkenal dengan bilangan negara kota atau dikenali sebagai polis.
4 Polis merupakan gabungan antara bandar utama, bandar kecil dengan kawasan kampung.
5 Selain berperanan sebagai ibu kota, polis juga menjadi tempat tumpuan masyarakat.
6 Antara polis yang terkenal dalam Tamadun Yunani ialah Athens, Sparta dan Corinth.
Peta 6.1 Kedudukan negara kota dalam Tamadun Yunani
■ 6.2 Peningkatan Pemerintahan dan Pentadbiran Tamadun Yunani

1 Terdapat lima bentuk pemerintahan dan pentadbiran yang diperkenalkan oleh Tamadun Yunani.
2 Setiap satunya mempunyai ciri tertentu dan berbeza-beza antara satu sama lain.
Sistem pemerintahan dalam Tamadun Yunani
Monarki Sistem ini diketuai oleh Raja berasaskan keturunan.

↓
Oligarki Pemerintahan yang dikuasai oleh sebahagian kecil golongan yang berkuasa.
↓
Aristokrasi Kuasa di tangan golongan bangsawan.
↓
Tirani Pemerintahan yang dikuasai oleh golongan yang zalim dan menindas rakyat.
↓
Demokrasi Pemerintahan yang dipilih oleh rakyat melalui pilihan raya.
Rajah 6.1 Sistem pemerintahan dalam Tamadun Yunani
77
Bab 6 Sej F1.indd 77 8/22/2019 11:59:21 AM

Ciri-ciri Demokrasi di Athens
i-THINK Peta Pokok
Dewan Perhimpunan
KOD QR
Majlis Majistret Juri
Jawatankuasa yang mengendalikan Badan yang melaksanakan Badan yang melaksanakan

urusan dan perbincangan hal-hal semua dasar yang ditetapkan. hal-hal berkaitan dengan
penting tentang pemerintahan dan keadilan.
pentadbiran.
■ 6.3 Tamadun Rom

1 Tamadun Rom terletak di Lembah Latium berhampiran dengan Sungai Tiber.
2 Sungai Tiber merupakan sumber air utama kepada penduduk Tamadun Rom. Sungai Tiber juga berfungsi
sebagai laluan utama untuk berlayar ke laut.
3 Tamadun Rom terbahagi kepada tiga zaman, iaitu:
(a) Zaman Beraja (753 hingga 509 SM)
(b) Zaman Republik (509 hingga 27 SM)
(c) Zaman Empayar (27 SM hingga 476 M)
4 Tamadun Rom telah mencapai zaman kegemilangan semasa era Pax Romana (27 SM hingga 180 M).
5 Keamanan wujud selama 200 tahun pada era Pax Romana dan berkembang merangkumi benua Asia, Afrika
dan Eropah.
6 Masyarakat Tamadun Rom terbahagi kepada tiga kelompok, iaitu:
Imbas Kod QR atau layari http://
(a) Patrician (Golongan atasan) tamadunrom.blogspot.my/ tentang
(b) Plebian (Petani, artisan dan peniaga) sejarah dan seni bina yang terdapat
dalam Tamadun Rom.
(c) Golongan hamba
■ 6.4 Peningkatan Seni Bina dalam Tamadun Rom

1 Tamadun Rom terkenal dengan kepakaran dalam bidang seni bina.
2 Bangunan yang dibina bersaiz besar, mempunyai nilai estetika dan mempunyai kegunaan yang khusus.
3 Antara seni bina Rom yang terkenal ialah Colosseum, Pantheon, amfiteater, akueduk, jalan raya, tembok
pertahanan dan tempat mandi awam.
Jadual 6.1 Seni bina Rom
Seni Colosseum Pantheon Amfiteater Akueduk
bina
Fungsi Tempat mengadakan Tempat penyembahan Gelanggang terbuka Membekalkan air ke

persembahan dan dewa-dewi masyarakat untuk persembahan rumah kediaman di
pertandingan bersaiz besar Rom. seni, pertunjukan dan sekitar bandar dalam
seperti acara gladiator. gladiator. Tamadun Rom.
78
Bab 6 Sej F1.indd 78 8/22/2019 11:59:22 AM

6.1 Tamadun Yunani

S.P: 4.2.2 Membincangkan peningkatan tamadun Yunani dalam aspek pemerintahan dan pentadbiran.
KPS Memahami kronologi tentang kewujudan Tamadun Yunani dan Tamadun Rom.
Peta berikut menunjukkan kedudukan negara kota dalam Tamadun Yunani.
Berdasarkan peta, lengkapkan maklumat berikut. TP 1
1 Tamadun Yunani berkembang di Semenanjung Greece dan pulau-pulau yang berhampiran di

Laut Aegean dan Laut Mediterranean.
2 Negara kota atau juga dikenali sebagai polis menggabungkan bandar utama, bandar
kecil dan kawasan kampung .
3 Negara kota yang menjadi tumpuan ramai penduduk ialah Athens .
4 Negara kota yang paling luas terletak di Sparta .
5 Pembinaan polis bertujuan menjadi ibu kota dan pusat tumpuan masyarakat .
6 Binaan acropolis dilengkapi dengan rumah ibadat, bangunan kerajaan , istana dan
rumah golongan bangsawan
.
7 Agora ialah kawasan lapang yang menjadi tempat pertemuan dan pasar awam .
6.1 TP 1 Mengetahui peningkatan tamadun.

79
Bab 6 Sej F1.indd 79 8/22/2019 11:59:22 AM

6.2 Peningkatan Pemerintahan dan Pentadbiran Tamadun Yunani

KPS Meneroka bukti kecemerlangan Tamadun Yunani dan Tamadun Rom.
Sistem pemerintahan dan pentadbiran berikut telah diperkenalkan dalam Tamadun Yunani.
Jelaskan maksudnya. TP 2
i-THINK Peta Dakap
(a) Pemerintahan diketuai oleh Raja .

1 Monarki
(b) Pentadbiran dibantu oleh golongan Konsul .
(a) Diamalkan di negara kota Athens .

2 Oligarki (b) Pemerintahan terletak di tangan sebahagian kecil
golongan yang berkuasa .
(a) Pemerintahan dikuasai oleh golongan bangsawan .

Sistem 3 Aristokrasi
Pemerintahan (b) Mereka memiliki kuasa yang besar .
dan Pentadbiran
dalam Tamadun
Yunani
(a) Pemerintahan diktator yang zalim .
4 Tirani
(b) Mereka menindas rakyat.
(a) Badan tertinggi ialah Dewan Perhimpunan .

(b) Di bawahnya terdapat Majlis , Majistret dan
Juri .
(c) Dewan Perhimpunan dianggotai oleh warganegara
5 Demokrasi lelaki Athens.
(d) Mereka berkhidmat selama enam bulan
hingga satu tahun.
(e) Persidangan dijalankan sebanyak tiga kali
sebulan.
6.2 TP 2 Memahami peningkatan tamadun.

80
Bab 6 Sej F1.indd 80 8/22/2019 11:59:22 AM

6.2 Peningkatan Pemerintahan Pentadbiran Tamadun Yunani

Padankan jawatankuasa dan badan bagi Dewan Perhimpunan berikut dengan fungsinya dengan
betul. TP 2
1 Menguruskan hal
5 Merupakan kakitangan
ehwal pendidikan dan
kerajaan.
percukaian.
Majlis
2 Pemutus kepada sesuatu 6 Berperanan mengendalikan

kes. jabatan-jabatan kerajaan.
Majistret
3 Menjalankan keputusan 7 Kuasa pengadilan terletak

Dewan Perhimpunan. dalam tangan warganegara.
Juri
8 Kuasanya tidak
4 Pesalah perlu merayu terus
mengatasi kuasa Dewan
kepada warganegara.
Perhimpunan.
6.2 TP 2 Memahami peningkatan tamadun.

81
Bab 6 Sej F1.indd 81 8/22/2019 11:59:22 AM

6.3 Tamadun Rom

S.P: 4.2.3 Membincangkan peningkatan tamadun Rom dalam aspek seni bina.
Jawab soalan-soalan berikut berkaitan dengan lokasi dan perkembangan dalam Tamadun Rom. TP 1
1 Di manakah terletaknya lokasi Tamadun Rom?

Di Lembah Latium berhampiran dengan Sungai Tiber.
2 Apakah dua kelebihan Sungai Tiber dalam Tamadun Rom?

(a) Sumber bekalan air utama kepada penduduk Rom.
Laluan utama untuk berlayar ke laut.
(b)
3 Jelaskan tiga pembahagian zaman dalam Tamadun Rom.

(a) Zaman Beraja
Zaman Republik
(b)
Zaman Empayar
(c)
4 Apakah kepentingan era Pax Romana kepada Tamadun Rom?

Wujud keamanan dan kegemilangan Tamadun Rom yang berkembang meliputi benua Asia, Afrika dan Eropah.
5 Jelaskan kelompok-kelompok masyarakat dalam Tamadun Rom.

Golongan Patrician (atasan)
(a)
Golongan Plebian yang terdiri daripada petani, artisan dan peniaga
(b)
Golongan hamba
(c)
6 Nyatakan lima bidang kemajuan yang dicapai dalam Tamadun Rom.

Politik
(a)
Ekonomi
(b)
Falsafah
(c)
Pendidikan
(d)
Sains dan teknologi
(e)

82
Bab 6 Sej F1.indd 82 8/22/2019 11:59:22 AM

6.4 Peningkatan Seni Bina dalam Tamadun Rom

S.P: 4.2.3 Membincangkan peningkatan tamadun Rom dari aspek seni bina.
KPS Membuat imaginasi tentang kreativiti dalam masyarakat Yunani dan Rom.
Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul tentang peningkatan seni bina yang terdapat dalam
Tamadun Rom. TP 3
(a) Seni bina ini dikenali sebagai Akueduk .

(b) Seni bina ini berfungsi bagi menyalurkan
bekalan air ke rumah kediaman
di sekitar bandar dalam empayar Rom.

(c) Airnya juga disalurkan ke tempat
mandi awam dan binaan utama
di Rom.
2
(a) Seni bina ini dikenali sebagai Pantheon .
(b) Seni bina ini dibina oleh Marcus Visanius Agrippa
dan telah dibangunkan semula oleh

Maharaja Hadrian .
(c) Ia berfungsi sebagai tempat penyembahan
dewa-dewi masyarakat Rom.

(d) Binaannya berbentuk kubah yang
terbesar di dunia.
3
(a) Seni bina ini dikenali sebagai Colosseum .
(b) Pembinaannya dimulakan oleh
Raja Vespian dan disiapkan oleh anaknya,
iaitu Titus.
(c) Seni bina ini berfungsi sebagai tempat
mengadakan persembahan dan
pertandingan acara gladiator .
6.4 TP 3 Menerangkan dengan contoh peningkatan tamadun.

83
Bab 6 Sej F1.indd 83 8/22/2019 11:59:23 AM

S.P: K4.2.7 Menjelaskan kepentingan menghargai asas-asas amalan demokrasi.
KPS Membuat tafsiran tentang sumbangan Tamadun Yunani dan Tamadun Rom terhadap tamadun sejagat.
Amalan demokrasi diamalkan di kebanyakan negara pada hari ini.

Jelaskan kepentingan menghargai pengamalan sistem tersebut. TP 4 KBAT Menganalisis
Sumber: Sumber:
1
Meningkatkan taat setia rakyat
kepada negara.

6 2
Mengukuhkan perpaduan dalam Meningkatkan keyakinan rakyat
kalangan masyarakat. kepada pemimpin.

Kepentingan
Menghargai
Amalan
5 Demokrasi 3
Mengekalkan keamanan dan Memberikan peluang kepada rakyat
kemakmuran negara. untuk memilih pemimpin yang

berwibawa.

4
Menyelesaikan masalah melalui
perundingan.

Sumber: Sumber:
TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan peningkatan tamadun.

Belum Menguasai : TP 4 Belum Menguasai : TP 4
84
Bab 6 Sej F1.indd 84 8/22/2019 11:59:23 AM

S.P: K4.2.8 Membuat kesimpulan tentang kepentingan seni bina sebagai lambang intelektual.
KPS Membuat tafsiran tentang sumbangan Tamadun Yunani dan Tamadun Rom terhadap tamadun sejagat.
Gambar berikut berkaitan dengan kemajuan seni bina masyarakat pada hari ini.
Burj Khalifa, Dubai Shanghai Tower, China Menara Berkembar Petronas, One World Trade Center,
Kuala Lumpur New York
Pada pandangan anda, mengapakah kemajuan seni bina dianggap sebagai lambang intelektual bagi
sesebuah negara? TP 4 KBAT Menganalisis
i-THINK Peta Buih
Melahirkan masyarakat
yang kreatif dan kritis.

5 2
Menunjukkan Membentuk bangsa yang
masyarakat yang berdaya saing.

berfikiran matang.

Kepentingan
Seni Bina
sebagai Lambang
Intelektual
4 3
Mewujudkan Melahirkan warganegara
kesejahteraan kepada
minda kelas pertama.
negara dan bangsa.

TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan dengan peningkatan tamadun.

85
Bab 6 Sej F1.indd 85 8/22/2019 11:59:23 AM

S.P: K4.2.9 Menghuraikan kepentingan kerjasama dalam pembinaan sesuatu tamadun.
KPS Membuat rasionalisasi terhadap peningkatan Tamadun Yunani dan Tamadun Rom berasaskan bukti sejarah.
Nilai bekerjasama sangat penting dalam pembinaan sesuatu tamadun.

Huraikan berdasarkan contoh yang diberi. TP 6 KBAT Menganalisis
Contoh
Huraian Mengukuhkan semangat kerjasama antara satu sama lain.
Contoh Pemimpin dan rakyat bersama-sama memajukan negara.
1
Huraian Menjalin hubungan mesra dan akrab sesama manusia.
Contoh Bersama-sama melakukan aktiviti kemasyarakatan seperti gotong-royong.
2
Huraian Memudahkan kerajaan melaksanakan pelbagai program pembangunan.
Contoh Merealisasikan matlamat Wawasan 2020.
3
Huraian Melahirkan masyarakat yang harmoni.
Contoh Menghayati dan menghormati prinsip-prinsip Rukun Negara.
TP 6 Melahirkan idea yang berasas peningkatan tamadun.


Bab 6 Sej F1.indd 86 8/22/2019 11:59:24 AM

Aktiviti Rotating Review

2 Setiap kumpulan akan diberikan tajuk yang berbeza untuk dibincangkan sesama ahli kumpulan.
3 Jawapan akan ditulis di atas kertas sebak oleh setiap ahli dengan menggunakan pen warna yang
berbeza.
AKTIVITI PAK-21
4 Hasil dapatan akan dibentangkan di papan putih.
Kumpulan 1
Jelaskan bentuk pemerintahan yang telah dilaksanakan oleh Tamadun Yunani.
(a) Monarki (d) Tirani

(b) Oligarki (e) Demokrasi
AKTIVITI PIB
(c) Aristokrasi
Kumpulan 2
Mengapakah sistem pemerintahan secara demokrasi menjadi pilihan di kebanyakan negara masa kini?
KBAT Menganalisis
(a) Rakyat diberi peluang memilih pemimpin. (c) Mengekalkan kestabilan politik.
(b) Memastikan pelantikan pemimpin yang berwibawa. (d) Melahirkan rakyat yang menghormati pemimpin.
Kumpulan 3
Apakah peranan anda untuk mengekalkan sistem demokrasi di negara kita? KBAT Mengaplikasi
(a) Menghormati sistem perundangan negara. (c) Mengamalkan sikap saling menghormati.
(b) Mengutamakan kepentingan majoriti. (d) Mengukuhkan perpaduan dalam kalangan masyarakat.
PdPc
Pelibatan Ibu Bapa
Ibu bapa dan anak berbincang tentang:
(a) Bentuk sistem pemerintahan yang diamalkan oleh beberapa buah negara.
(b) Kebaikan dan keburukan sistem pemerintahan tersebut.
87
Bab 6 Sej F1.indd 87 8/22/2019 11:59:24 AM

Reviu PT3 – 2 (Bab 5 hingga Bab 6)
Bahagian A
Jawab semua soalan.
1 Gambar 1 menunjukkan 5 Apakah sumbangan terbesar A Melaksanakan dasar

binaan yang dihasilkan Tamadun Indus terhadap kerajaan
oleh masyarakat Tamadun tamadun awal dunia? B Menentukan kuasa
Mesopotamia. A Penciptaan roda pengadilan
B Penciptaan kompas C Mengendalikan jabatan
magnetik kerajaan
C Pembinaan bandar D Mengendalikan urusan
terancang pentadbiran
D Penggunaan mata wang
syiling 9 Maklumat berikut berkaitan
dengan satu kelompok
Gambar 1
6 Antara berikut, yang manakah masyarakat dalam Tamadun
Apakah fungsi binaan negara kota yang mempunyai Rom.
tersebut? keluasan wilayah terbesar
A Ibu kota kerajaan dalam Tamadun Yunani? Plebian
B Tempat beribadat A Sparta
C Pusat perdagangan B Athens
D Kawasan perkuburan raja C Corinth Petani X Peniaga
D Olympia
2 Yang manakah tanaman X ialah
utama yang diusahakan dalam 7 Maklumat berikut berkaitan A Artisan
Tamadun Huang He? dengan sistem pentadbiran B Hamba
I Barli yang dilaksanakan dalam C Penulis
II Kacang Tamadun Yunani. D Tentera
III Kentang
IV Gandum X 10 Antara berikut, yang manakah
A I dan II sumbangan Marcus Visanius
B I dan IV Agrippa dalam Tamadun
C II dan III Pemerintahan yang dikuasai Rom?
D III dan IV oleh sebahagian kecil A
golongan yang berkuasa
3 Pelbagai objek yang ditemukan
di Kawasan Perkuburan Diraja X ialah
Shang dalam Tamadun Huang A sistem tirani
He diperbuat daripada B sistem oligarki B
A tanah liat C sistem aristokrasi
B tembaga D sistem demokrasi
C gangsa
D besi 8 Maklumat berikut merujuk C
jawatankuasa yang berada di
4 Antara berikut, yang manakah bawah Dewan Perhimpunan
golongan yang mengetuai di Athens.
sistem pentadbiran dalam
Tamadun Indus? Majistret D
A Raja
B Firaun Apakah peranan jawatankuasa
C Pendeta tersebut dalam Tamadun
D Bangsawan Yunani?
88

Bahagian B
Jawab semua soalan.
1 Tamadun Mesopotamia merupakan tamadun terawal di dunia.

(a) Jelaskan pencapaian tamadun tersebut dalam:
(i) Bidang pemerintahan dan pentadbiran
F1 Negara-kota diperintah oleh raja
F2 Negara-kota bersatu membentuk empayar yang pertama
F3 Lahirnya undang-undang dikenali sebagai Kod Hammurabi
(ii)
Bidang teknologi
F1 Adanya sistem tali air
F2 Reka cipta berasaskan gangsa
F3 Ciptaan roda, sauh dan bajak/F4 Sistem nombor berasaskan 60/F5 Kalendar 12 bulan/F6 Mencipta emas/
F7 Mencipta kertas daripada papirus
(iii) Bidang kesenian dan kesusasteraan

F1 Tulisan kuneiform
F2 Penduduk menukilkan puisi
F3 Rekaan patung untuk mengingati pemimpin
(b) Apakah kesan daripada kemajuan yang dicapai oleh tamadun tersebut?
Berikan penjelasan anda. KBAT Menilai
F1 Meningkatkan nilai kehidupan manusia sejagat
F2 Membentuk masyarakat yang cemerlang
F3 Mewujudkan tamadun yang maju
F4 Mewujudkan masyarakat yang berilmu pengetahuan

2 Gambar berikut berkaitan dengan tempat mandi awam di Rom.
(a) Jelaskan kemudahan-kemudahan yang terdapat di tempat mandi awam tersebut.

F1 Tandas
F2 Ruang mandi
F3 Ruang untuk mengurut
F4 Perpustakaan/F5 Bilik berehat/F6 Bilik bersenam
(b) Jelaskan kepentingan tempat mandi awam terhadap masyarakat Rom.

F1 Percaya kepentingan mandi untuk kebersihan
F2 Percaya kepentingan mandi untuk kesihatan
F3 Melambangkan kehidupan bertamadun
89

(c) Apakah nilai yang diperoleh daripada tindakan masyarakat Tamadun Rom tersebut?
Berikan penjelasan anda. KBAT Menganalisis
F1 Bersepakat dalam tindakan
F2 Mengutamakan kepentingan umum
F3 Menguasai ilmu pengetahuan
F4 Rasional dalam tindakan

Bahagian C
Jawab semua soalan.
1 (a) Jelaskan latar belakang kewujudan Tamadun Mesir Purba.

(b) Terangkan perkembangan Kerajaan Pertengahan dalam Tamadun Mesir Purba.
(c) Jelaskan iktibar yang boleh diperoleh daripada pembentukan Tamadun Mesir Purba. KBAT Mengaplikasi
2 Dalam Tamadun Yunani, aspek pemerintahan dan pentadbiran merupakan sumbangan terpenting dalam
perkembangan sejarah dan tamadun manusia.
(a) Jelaskan bentuk-bentuk sistem pemerintahan dan pentadbiran yang telah diperkenalkan oleh Tamadun
Yunani.
(b) Dewan Perhimpunan yang diwujudkan di Athens merupakan badan pentadbiran yang paling tinggi.
Terangkan fungsi Dewan Perhimpunan tersebut.
(c) Kerjasama antara pemimpin dan rakyat berjaya memantapkan sistem pemerintahan dan pentadbiran negara
Malaysia.
Apakah peranan anda untuk mengekalkan situasi tersebut?
Imbas Kod QR untuk
mendapatkan set jawapan
Reviu PT3 – 2 (Bahagian C)
90

Zon KBAT
Gambar berikut berkaitan dengan inovasi alat-alat pertanian pada hari ini.
Cangkul Penyiram Kereta sorong
Berdasarkan gambar tersebut, hasilkan lakaran berkaitan dengan inovasi yang boleh digunakan oleh
masyarakat Malaysia pada masa kini dalam bidang pertanian.
Contoh: Peralatan untuk menghalang serangan serangga terhadap buah-buahan.
Lukis lakaran inovasi anda dalam ruangan ini
(a) Nama peralatan
(b) Fungsi atau kegunaan peralatan
(c) Bahan yang digunakan untuk menghasilkan

ciptaan
(Guru membuat penilaian berdasarkan jawapan murid)
91

7 Peningkatan Tamadun India dan China
Nota Ekspres
■ 7.1 Tamadun India
1 Tamadun India bermula dengan kemunculan kerajaan-kerajaan kecil, iaitu janapada di sekitar Lembah Ganges.
2 Kerajaan-kerajaan kecil tersebut membentuk kerajaan yang lebih besar yang dikenali sebagai mahajanapada.
3 Antara tahun 540 hingga 490 SM, kerajaan Magadha berjaya menguasai kerajaan-kerajaan yang lain di India.
4 Magadha terletak di kedudukan strategik di Lembah Ganges dan berjaya menguasai laluan perdagangan utama
di Sungai Ganges.
5 Perluasan kuasa kerajaan Magadha menjadi asas kepada kemunculan kerajaan lain seperti Dinasti Nanda,
Dinasti Maurya dan Dinasti Gupta.
i-THINK Peta Buih
Dasar
pemerintahan
Kekuatan Sumber
ketenteraan Faktor manusia
Perluasan
Kuasa dalam
Tamadun
India
Diplomasi
Kewangan
keagamaan
Peta 7.1 Lokasi kerajaan-kerajaan
Mahajanapada
Perluasan Kuasa dalam Tamadun India

► Bentuk Perluasan Kuasa
Jadual 7.1 Bentuk perluasan kuasa dalam Tamadun India
Bentuk
Keterangan
perluasan kuasa
Fizikal • Perluasan kuasa berlaku apabila sesebuah kerajaan menguasai kerajaan yang lain.
• Aspek paling utama untuk berjaya ialah kekuatan ketenteraan dan disiplin pasukan
ketenteraan.
• Dinasti Nanda mempunyai 20 000 kavalri, 200 000 infantri dan 3 000 tentera bergajah.
• Dinasti Maurya memiliki 30 000 kavalri, 600 000 infantri dan 9 000 tentera bergajah.
Keagamaan • Perluasan kuasa kaedah keagamaan merentas sempadan negara.
• Dinasti Maurya di bawah pemerintahan Asoka sangat terkenal di seluruh dunia.
• Asoka mengamalkan perluasan kuasa menerusi keagamaan dan menghentikan perluasan
kuasa secara fizikal.
• Asoka memberikan tumpuan kepada pengembangan agama Buddha ke serata dunia seperti
Tibet, Nepal, Alexandria, Antioch, Bactria, Burma, Sri Lanka dan Asia Tenggara.
• Segala peraturan dan undang-undang zaman tersebut diukir pada tiang batu yang dikenali
sebagai Tiang Asoka.
92
Bab 7 Sej F1.indd 92 8/29/2019 8:50:39 AM

• Dinasti Gupta memberikan penekanan kepada penyebaran agama Hindu.
• Pemerintahnya, iaitu Raja Samudragupta terkenal sebagai Kaviraja (raja penyair) kerana
beliau sangat meminati puisi-puisi keagamaan.
• Dinasti Gupta mencapai zaman keemasan kerana kepesatan perkembangan agama Hindu.
■ 7.2 Tamadun China

1 Tamadun China muncul di sekitar Lembah Sungai Huang He. Lembah Sungai Huang He sangat subur dan
berkedudukan strategik.
2 Terdapat dua dinasti yang utama dalam Tamadun China, iaitu:
Jadual 7.2 Dinasti utama dalam Tamadun China
Aspek Dinasti Qin Dinasti Han
Tempoh pemerintahan 221 SM sehingga 206 SM 206 SM sehingga 220 M
Pemerintah Raja Zheng yang memakai gelaran Liu Bang yang memakai gelaran Maharaja
Maharaja Shi Huangdi. Gaozu.
Pusat pemerintahan Xiangyang • Dinasti Han Awal: Chang’an
• Dinasti Han Akhir: Loyang
Perkembangan Pendidikan dalam Tamadun China

1 Pendidikan dalam Tamadun China bermula sejak zaman Dinasti Shang dan berkembang semasa zaman Dinasti
Zhou.
2 Matlamat sistem pendidikan di China adalah bertujuan:
(a) Lulus peperiksaan perkhidmatan awam. (d) Memilih pegawai kerajaan.
(b) Mengekalkan ajaran Konfusianisme. (e) Memupuk nilai moral dan etika.
(c) Membezakan golongan elit dengan golongan rakyat.
3 Tahap sistem pendidikan dalam Tamadun China terbahagi kepada tiga peringkat, iaitu:
(a) Pendidikan rendah – keperluan menghafal tulisan dan buku suci, tetapi tidak perlu memahami maksudnya
(b) Pendidikan menengah – keperluan menulis karangan dan sajak
(c) Pendidikan tinggi – menterjemahkan dan mengintepretasikan buku suci serta pelajaran berkaitan etika
upacara, adat istiadat dan tanggungjawab rakyat kepada raja dan negara
► Peperiksaan
i-THINK Peta Pokok
Ciri-ciri Sistem Perkhidmatan Awam
Peperiksaan yang Terbuka kepada golongan Mengekalkan tradisi Melarang sebarang

sangat kompetitif lelaki sahaja tanpa mengira dan budaya China bentuk perubahan untuk
latar belakang dan status terutamanya ajaran mengekalkan keaslian
sosial Konfusianisme tradisi China
► Tahap Peperiksaan Perkhidmatan Awam

Jadual 7.3 Tahap peperiksaan perkhidmatan awam
Tahap pertama (Xiucai) Tahap kedua (Juren) Tahap ketiga (Jinshi)
• Dijalankan pada peringkat daerah. • Diadakan di ibu kota daerah. • Diadakan di ibu
• Terbuka kepada semua individu. • Terbuka kepada calon yang telah lulus kota kerajaan.
• Diadakan dua kali setiap tiga tahun. tahap pertama sahaja. • Diadakan tiga tahun
• Peperiksaan berlangsung selama satu hari. • Diadakan tiga tahun sekali. sekali.
• Bilangan calon antara 500 hingga 2 000 • Peperiksaan berlangsung selama tiga hari. • Peperiksaan
orang. • Bilangan calon antara 4 800 hingga berlangsung selama
• Kadar kelulusan ialah 1: 35. 10 000 orang. 13 hari.
• Kadar kelulusan ialah 1: 120.
93
Bab 7 Sej F1.indd 93 8/29/2019 8:50:39 AM

7.1 Tamadun India

KPS Memahami kronologi dan peristiwa sejarah yang berlaku dalam Tamadun India.
Isi tempat kosong berikut dengan pilihan jawapan yang betul tentang lokasi dan perkembangan
Tamadun India. TP 1
strategik pertama Magadha perdagangan janapada
Lembah Ganges mahajanapada kuasa Lembah Indus Gupta
1 Tamadun India yang terawal berpusat di Lembah Indus .
2 Merupakan tahap pertama dalam perkembangan Tamadun India.
3 Tahap kedua Tamadun India berlaku di Lembah Ganges .
4 Perubahan tahap kedua tersebut telah mewujudkan kerajaan-kerajaan kecil yang

dikenali sebagai janapada .
5 Pembentukan kerajaan-kerajaan kecil kepada kerajaan yang lebih besar dikenali sebagai
mahajanapada .
6 Sistem politik di India mengalami perubahan susulan daripada kemunculan

Magadha sebagai kuasa yang penting.
7 Kemunculannya telah melahirkan kerajaan-kerajaan lain seperti Dinasti Nanda, Maurya

dan Gupta .
8 Kejayaannya menguasai Lembah Ganges disebabkan oleh kedudukannya yang

strategik dan mampu mengawal laluan perdagangan utama di
Sungai Ganges.
9 Magadha menjalankan kegiatan perluasan kuasa bagi mewujudkan

kerajaan yang lebih besar.

94
Bab 7 Sej F1.indd 94 8/29/2019 8:50:40 AM

7.1 Tamadun India

S.P: 4.2.4 Membincangkan peningkatan tamadun India dari aspek perluasan kuasa.
KPS Membuat interpretasi tentang aspek perluasan kuasa dalam Tamadun India.
A Terangkan faktor perluasan kuasa yang wujud dalam Tamadun India. TP 3
Dasar pemerintahan
Faktor
5 Perluasan 2
Kuasa dalam
Kekuatan ketenteraan Tamadun Sumber manusia
India
4 3
Kewangan Diplomasi keagamaan
B
Lengkapkan maklumat dalam jadual berikut berkaitan dengan perluasan kuasa fizikal dalam
Tamadun India. TP 3
Tempoh Kekuatan Pusat Keluasan

Dinasti
pemerintahan ketenteraan pemerintahan empayar
1 Nanda (a) 345 SM hingga (b) 20 000 kavalri (e) Pataliputra (f ) Menganjur dari
321 SM wilayah Bengal di
(c) 200 000 infantri sebelah timur India
hingga ke Punjab di
(d) 3 000 tentera bergajah sebelah barat serta
wilayah Deccan
2 Maurya (a) 322 SM hingga (b) 30 000 kavalri (e) Pataliputra (f ) Meliputi wilayah
185 SM Bengal di sebelah
(c) 600 000 infantri timur hingga Hindu
Kush di sebelah barat
(d) 9 000 tentera bergajah
3 Gupta (a) 320 M hingga 550 M (b) Pataliputra (c) Meliputi wilayah
Punjab hingga ke
Bengal

95
Bab 7 Sej F1.indd 95 8/29/2019 8:50:40 AM

7.2 Tamadun China

KPS Memahami kronologi dan peristiwa sejarah yang berlaku dalam Tamadun China.
A Jawab soalan-soalan berikut berkaitan dengan lokasi dan perkembangan Tamadun China. TP 1
1 Di manakah lokasi terawal dalam Tamadun China?

Lembah Sungai Huang He
2 Nyatakan dua faktor pemilihan lokasi tersebut.

(a) Kawasan tanah yang subur.
(b) Kedudukan yang strategik.
B Lengkapkan perbandingan maklumat dalam jadual berikut dengan betul. TP 1
Aspek Dinasti Qin Dinasti Han

1 Tempoh (a) 221 SM hingga 206 SM (b) 206 SM hingga 220 M
pemerintahan
2 Pemimpin (a) Maharaja Shi Huangdi (b) Maharaja Gaozu

terkenal
3 Pusat (a) Xianyang (b) Dinasti Han Awal: Chang’an

pemerintahan
(c) Dinasti Han Akhir: Loyang
4 Keluasan (a) Bahagian utara sehingga ke Gurun Gobi dan (b) Bahagian utara China, sempadan Vietnam di
empayar selatan China bersempadan dengan Vietnam. selatan dan bahagian utara Korea di sebelah
timur dan Turkestan di bahagian barat.
5 Bidang (a) Ekonomi (c) Perdagangan

peningkatan (b) Sosial (d) Pentadbiran
yang dicapai
(e) Sosial
(f ) Pendidikan

96
Bab 7 Sej F1.indd 96 8/29/2019 8:50:40 AM

7.2 Tamadun China

S.P: 4.2.5 Membincangkan peningkatan Tamadun China dari aspek pendidikan.
KPS Membuat interpretasi tentang aspek pendidikan dalam Tamadun China.
Lengkapkan maklumat dalam jadual berikut berkaitan dengan sistem pendidikan dan peperiksaan
perkhidmatan awam dalam Tamadun China. TP 3
Sistem pendidikan
1 Matlamat
(a) Lulus peperiksaan perkhidmatan awam.
(b) Mengekalkan ajaran Konfusianisme.
(c) Membezakan golongan elit dengan golongan rakyat.
(d) Memilih pegawai kerajaan.
(e) Memupuk nilai moral dan etika.
2 Tahap sistem pendidikan

(a) Pendidikan rendah memfokuskan aspek menghafal tulisan dan buku suci
tanpa memahami maksudnya.
(b) Pendidikan menengah memfokuskan aspek menulis karangan dan sajak .
(c) Pendidikan tinggi memfokuskan aspek menterjemah dan menginterpretasikan
buku suci serta pelajaran berkaitan dengan etika upacara , adat istiadat dan
tanggungjawab rakyat kepada raja dan negara .
Peperiksaan perkhidmatan awam

1 Tahap pertama 2 Tahap kedua
(a) Dijalankan pada peringkat daerah. (a) Diadakan di ibu kota daerah.
(b) Terbuka kepada semua individu. (b) Terbuka kepada calon yang telah lulus tahap pertama sahaja.
(c) Diadakan dua kali setiap tiga tahun. (c) Diadakan tiga tahun sekali.
(d) Peperiksaan berlangsung selama satu hari. (d) Peperiksaan berlangsung selama tiga hari.
(e) Bilangan calon antara 500 hingga 2 000 orang. (e) Bilangan calon antara 4 800 hingga 10 000 orang.
(f ) Kadar kelulusan ialah 1: 35. (f ) Kadar kelulusan ialah 1: 120.
3 Tahap ketiga
(a) Diadakan di ibu kota kerajaan.
(b) Diadakan tiga tahun sekali.
(c) Peperiksaan berlangsung selama 13 hari.

97
Bab 7 Sej F1.indd 97 8/29/2019 8:50:40 AM

7.2 Tamadun China

S.P: 4.2.5 Membincangkan peningkatan Tamadun China dari aspek pendidikan.
KPS Membuat interpretasi tentang aspek pendidikan dalam Tamadun China.
Nomborkan mengikut urutan langkah-langkah untuk membuat kertas dalam Tamadun China dengan
betul. TP 3
5 1 7
Mengumpulkan bahan kulit

Mengumpulkan rebusan di Dihamparkan pada tikar
pokok, serpihan rami dan
dalam satu bekas
jaring ikan
4 9 2
Kertas yang telah siap Bahan-bahan tersebut

Proses merebus dilakukan
disusun direndam di dalam air
8 3 6
Dijemur pada panas Persiapan untuk merebus Rebusan dikacau hingga

matahari disediakan menjadi cecair yang pekat

98
Bab 7 Sej F1.indd 98 8/29/2019 8:50:41 AM

S.P: K4.2.6 Merumuskan kepentingan pendidikan sebagai agen perubahan kepada kemajuan negara.
KPS Membuat imaginasi tentang kehidupan masyarakat dalam Tamadun China.
Pendidikan berperanan sebagai agen perubahan kepada kemajuan sesebuah negara.

Rumuskan. TP 5 KBAT Menganalisis
Contoh
Tujuan Melahirkan warganegara yang berilmu pengetahuan
Penguasaan terhadap ilmu pengetahuan dapat melahirkan masyarakat yang

Huraian
berusaha untuk memajukan negara Malaysia yang tercinta.
1
Tujuan Membentuk masyarakat yang kreatif
Pembentukan masyarakat yang kreatif dapat mewujudkan warganegara yang berusaha memperbaiki
Huraian kekurangan diri seterusnya berusaha ke arah mencapai kemajuan menjelang tahun 2020.
2
Tujuan Melahirkan masyarakat yang berfikiran terbuka
Huraian Sikap ini membolehkan kita meneroka bidang baharu untuk memajukan negara.
3
Tujuan Mencapai kemajuan dalam bidang sains dan teknologi
Huraian Penguasaan ilmu pengetahuan membolehkan kita bersaing setaraf dengan negara-negara maju yang lain.
4
Tujuan Meningkatkan keyakinan diri
Huraian Sikap ini membolehkan kita bersikap optimis dalam semua hal untuk menjadi warganegara yang disegani.
TP 5 Membuat penilaian peningkatan tamadun.

99
Bab 7 Sej F1.indd 99 8/29/2019 8:50:41 AM

S.P: Menjelaskan kepentingan pemerintah yang baik sebagai satu cara peningkatan tamadun.
KPS Membuat rasionalisasi terhadap tindakan pemerintah India dan pemerintah China dalam usaha meningkatkan kemajuan tamadun mereka.
Pemerintah yang baik berperanan penting dalam peningkatan sesebuah tamadun.

Jelaskan. TP 6 KBAT Menganalisis
i-THINK Peta Buih
Mengutamakan
kebajikan rakyat

7 2
Bertindak secara Bijaksana dalam
efektif dan efisien tindakan

Kepentingan
6 Pemerintah 3
yang Baik
Bertanggungjawab Tidak menggunakan
dalam melaksanakan kekerasan

tugas

5 4
Mengamalkan prinsip Berupaya
keadilan menyatupadukan

rakyat

NILAI TERAS SIVIK

NILAI TERAS: Kegembiraan
TAJUK: Pemimpin Berjasa Dunia Sejahtera
KONTEKS: Masyarakat, Negara dan Global
TP 6 Melahirkan idea yang berasas peningkatan tamadun.


Bab 7 Sej F1.indd 100 8/29/2019 8:50:42 AM

Aktiviti Find The Fib/Guess The Fib

2 Seorang murid akan dilantik sebagai ketua kumpulan.
3 Ketua kumpulan akan mengemukakan soalan dan tiga pilihan jawapan.
AKTIVITI PAK-21
4 Terdapat dua pilihan jawapan yang betul.
5 Ahli kumpulan yang lain diminta mengenal pasti pilihan jawapan yang salah.
Kumpulan 1
Apakah faktor yang mempengaruhi perluasan kuasa dalam Tamadun India?
A Pembiayaan kewangan 
B Diplomasi kebudayaan 
AKTIVITI PIB
C Sumber manusia 
Kumpulan 2
Apakah faktor yang mempengaruhi kejayaan perluasan kuasa oleh Chandragupta Maurya?
A Memiliki 30 000 kavalri 

B Mempunyai 200 000 infantri 
C Mempunyai 9 000 tentera bergajah 
Kumpulan 3
Apakah ciri-ciri peperiksaan perkhidmatan awam pada tahap kedua dalam Tamadun China?
A Diadakan dua kali pada setiap tiga tahun 

B Tempoh peperiksaan selama tiga hari 
C Bilangan calon sehingga 10 000 orang 
PdPc
Pelibatan Ibu Bapa
Ibu bapa dan anak berbincang tentang:
(a) Lokasi Tamadun India dan Tamadun China.
(b) Peningkatan Tamadun India dalam peluasan kuasa.
(c) Peningkatan Tamadun China dalam bidang pendidikan.
101
Bab 7 Sej F1.indd 101 8/29/2019 8:50:42 AM

8 Tamadun Islam dan Sumbangannya
Nota Ekspres
■ 8.1 Latar Belakang Masyarakat Arab Sebelum Kedatangan Islam
1 Masyarakat Arab Jahiliah hidup di Semenanjung Tanah Arab sebelum penurunan wahyu kepada Nabi Muhammad
SAW.
2 Ia berlaku sekitar tahun 300 M, iaitu selepas keruntuhan Empangan Maarib di Sabak.
3 Jangka masa tersebut dianggap sebagai zaman kegelapan kepada masyarakat Arab.
4 Ini disebabkan mereka tidak mengakui keesaan Allah SWT dan menolak undang-undang Allah SWT.
5 Mereka hidup dalam keadaan yang kucar-kacir kerana ketiadaan Nabi atau Rasul dan kitab suci sebagai panduan
dalam kehidupan.
i-THINK Peta Alir
300 M 570 M 610 M 622 M

Keruntuhan Empangan Kelahiran Nabi Turunnya wahyu kepada Nabi Muhammad SAW
Maarib Muhammad SAW Nabi Muhammad SAW berhijrah ke Madinah
6 Masyarakat Arab Jahiliah juga mengamalkan sistem kabilah dalam kehidupan seharian.
7 Kesannya, ia membawa kepada wujudnya semangat assabiyah yang berasaskan kepada kesukuan yang
melampau sehingga membawa kepada tercetusnya peperangan.
8 Dari aspek ekonomi, mereka menjalankan kegiatan perdagangan, pertanian dan perdagangan berasaskan riba
dan penindasan.
■ 8.2 Kemunculan dan Perkembangan Tamadun Islam

1 Nabi Muhammad SAW berketurunan Arab Quraisy dan sangat dihormati dalam kalangan kabilah Arab yang lain.
2 Baginda dilahirkan pada 12 Rabiulawal Tahun Gajah bersamaan dengan 20 April 570 M.
3 Ayahandanya bernama Abdullah bin Abdul Muttalib, manakala bondanya ialah Aminah binti Wahab.
4 Nabi Muhammad SAW menerima wahyu yang pertama, iaitu Surah al-Alaq (ayat 1 hingga 5) dengan perkataan
Iqra’ (bacalah).
5 Penurunan wahyu tersebut berlaku pada hari Isnin, 17 Ramadan bersamaan 6 Ogos 610 M.
6 Baginda menerima wahyu kedua, iaitu Surah al-Muddasir (ayat 1 hingga 7) yang merupakan pengisytiharan Nabi
Muhammad SAW sebagai pesuruh Allah SWT untuk menyampaikan ajaran Islam kepada seluruh umat manusia.
7 Nabi Muhammad SAW menyebarkan dakwah Islam melalui dua cara, iaitu:
Jadual 8.1 Cara-cara penyebaran dakwah Islam oleh Nabi Muhammad SAW
Secara rahsia Secara terang-terangan
• Jangka masa selama tiga tahun. • Jangka masa 10 tahun.
• Disebarkan kepada sahabat baginda dan berdakwah di rumah • Nabi Muhammad SAW menyebarkan
al-Arqam bin Abi al-Arqam. dakwah di Bukit Safa.
• Antara tokoh terawal yang menerima Islam ialah: • Menerima tentangan hebat daripada
– Siti Khadijah bapa saudaranya, iaitu Abu Lahab.
– Ali bin Abi Talib
– Zaid bin Harithah
– Abu Bakar al-Siddiq
102
Bab 8 Sej F1.indd 102 8/29/2019 8:52:32 AM

Penyebaran Islam pada Zaman Khulafa al-Rasyidin
Jadual 8.2 Penyebaran Islam pada Zaman Khulafa al-Rasyidin
Zaman Sumbangan
Abu Bakar al-Siddiq Berjaya memerangi golongan murtad yang enggan membayar zakat menerusi peperangan
al-Riddah.
Umar bin al-Khattab Menghantar golongan peneroka untuk membuka wilayah baharu di utara Semenanjung
Tanah Arab seperti Iraq, Syam dan Mesir untuk memudahkan pentadbiran.
Uthman bin Affan • Mentadbir wilayah Islam meliputi kerajaan Parsi dan beberapa bahagian kerajaan
Byzantium di Laut Mediterranean.
• Melantik gabenor untuk mengetuai pentadbiran di wilayah Islam.
Ali bin Abi Talib Agama Islam semakin mantap dan meluas.
Faktor-faktor Penyebaran Islam

i-THINK Peta Pokok
Faktor-faktor Penyebaran Islam
Perdagangan Pembukaan wilayah Kesyumulan Prinsip keterbukaan

baharu Islam dan toleransi
Prinsip kesaksamaan Dakwah secara Hubungan diplomatik
dan keadilan bijaksana dan antara Kerajaan Islam
berdiplomasi dengan negara-negara lain
■ 8.3 Ketokohan Nabi Muhammad SAW sebagai Pemimpin

1 Nabi Muhammad SAW diiktiraf sebagai pemimpin yang unggul.
2 Baginda berperanan besar dalam perkembangan Tamadun Islam sebagai:
(a) Pemimpin masyarakat (c) Pembangun ekonomi
(b) Pemimpin negara (d) Pemimpin tentera
■ 8.4 Sumbangan Tamadun Islam kepada Dunia

1 Tamadun Islam telah memberikan sumbangan yang besar kepada tamadun dunia.
2 Kesan pembangunan fizikal dan insaniah boleh dilihat sama ada dari aspek politik, ekonomi ataupun sosial.
Jadual 8.3 Kesan pembangunan fizikal dan insaniah
Aspek Kesan
Politik • Kehidupan bernegara. • Konsep ummah.
• Pemerintahan dan cara hidup berteraskan keadilan. • Sistem syura.
Ekonomi • Amalan ekonomi Islam. • Memesatkan gedung-gedung perniagaan.
• Institusi Baitulmal. • Menyediakan kemudahan asas.
Sosial • Meningkatkan kedudukan wanita. • Memesatkan kegiatan intelektual.
• Memajukan penyelidikan saintifik. • Kemunculan ilmuan Islam.
3 Sumbangan tersebut diberikan sejak zaman pemerintahan:

(a) Nabi Muhammad SAW (d) Kerajaan Bani Abbasiyah
(b) Khulafa al-Rasyidin (e) Kerajaan Turki Uthmaniyah
■ 8.5 Sumbangan Tamadun Islam dalam Bidang Seni Bina
1 Seni bina Islam bermula dengan pembinaan Masjid Quba’ dan kemudiannya menjadi model kepada masjid-
masjid yang lain.
2 Seni bina Islam dibina mempunyai ciri:
(a) Ruang cahaya untuk keselesaan beribadat. (c) Reka bentuk yang sesuai dengan iklim setempat.
(b) Ruang yang memisahkan lelaki dan (d) Binaan yang kukuh, selamat dan tahan lama.
wanita. (e) Berunsurkan luahan perasaan, hening
dan aman.
103
Bab 8 Sej F1.indd 103 8/29/2019 8:52:32 AM

8.1 Latar Belakang Masyarakat Arab Sebelum Kedatangan Islam

S.P: 4.3.1 Menyatakan latar belakang masyarakat Arab sebelum kedatangan Islam.
KPS Memahami kronologi urutan masa Zaman Jahiliah dan kemunculan Tamadun Islam.
Isi tempat kosong berikut tentang latar belakang masyarakat Arab sebelum kedatangan Islam. TP 1
Politik
1 Masyarakat Arab terbahagi kepada dua kelompok kabilah, iaitu kaum Badwi yang
hidup di kawasan gurun dan kaum Hadhari yang tinggal di kawasan kota.
2 Kaum Badwi hidup secara nomad dan menjalankan kegiatan menternak binatang.
3 Kewujudan semangat assabiyah menyebabkan mereka bermegah dengan kabilah masing-
masing.
4 Abrahah ialah pemerintah Habsyah yang cuba untuk meruntuhkan Kaabah.
5 Pentadbiran di Makkah berada di bawah jabatan atau badan yang menguruskan beberapa bidang
tugas tertentu, iaitu Darun-Nadwah .
Ekonomi
1 Bidang pertanian dan perdagangan merupakan kegiatan utama masyarakat di
Semenanjung Tanah Arab.
2 Tanaman gandum dan kopi diusahakan di Yaman , manakala di Oman,
sekoi dan padi ditanam secara meluas.
3 Di Hadramaut dan Mahra, kemenyan ialah tanaman yang sangat berharga.
4 Kaum Badwi mengamalkan sistem tukar barang bagi mendapatkan barang keperluan
seharian seperti kurma dan pakaian.
5 Kaum Hadhari pula menjalankan kegiatan perdagangan secara kafilah .
6 Aktiviti perniagaan yang dilakukan oleh masyarakat Arab Jahiliah adalah berasaskan
riba dan bersifat menindas.
Sosial
1 Masyarakat Arab Jahiliah mempunyai agama dan kepercayaan yang pelbagai.
2 Agama Majusi merupakan agama yang menyembah api dan dipercayai berasal dari Parsi.
3 Agama Hunafa’ pula telah dibawa oleh Nabi Ibrahim AS.
4 Antara berhala yang disembah menerusi agama Wathani ialah al-Latta , a-Manat dan Hubal.
5 Masyarakat Arab Jahiliah melakukan perbuatan yang tidak bermoral seperti berjudi ,
berzina dan meminum arak.
6 Kedudukan dan penghormatan terhadap kaum wanita dalam kalangan masyarakat
Arab Jahiliah sangat rendah dan menyanjung tinggi kaum lelaki .
8.1 TP 1 Mengetahui Tamadun Islam.

104
Bab 8 Sej F1.indd 104 8/29/2019 8:52:32 AM

8.2 Kemunculan dan Perkembangan Tamadun Islam

S.P: 4.3.2 Menerangkan kemunculan tamadun Islam dan perkembangannya secara ringkas.
Susun semula pernyataan berikut mengikut kronologi yang betul berkaitan dengan kemunculan
tamadun Islam. TP 2
Masyarakat Arab Nabi Muhammad

Kelahiran Nabi
mengalami zaman SAW berdakwah di
Muhammad SAW
kegelapan Bukit Safa
Penurunan wahyu Peristiwa hijrah Penurunan wahyu

Surah al-Muddasir, Nabi Muhammad Surah al-Alaq
(ayat 1 hingga 7) SAW ke Madinah (ayat 1 hingga 5)
i-THINK Peta Alir
1 2
Keruntuhan Masyarakat Arab mengalami Kelahiran Nabi Muhammad
zaman kegelapan SAW
Empangan Maarib
3 4
Nabi Muhammad
Penurunan wahyu Surah SAW berdakwah di Penurunan wahyu Surah
al-Alaq (ayat 1 hingga 5) al-Muddasir (ayat 1 hingga 7)
rumah al-Arqam bin
Abi al-Arqam
5 6
Nabi Muhammad SAW Peristiwa hijrah Nabi
berdakwah di Bukit Safa Muhammad SAW ke Madinah
8.2 TP 2 Memahami Tamadun Islam.

105
Bab 8 Sej F1.indd 105 8/29/2019 8:52:32 AM


Jawab soalan-soalan berikut dengan jawapan yang betul tentang Nabi Muhammad SAW. TP 2
1 Nama sebenar Nabi Muhammad SAW

Siapakah nama sebenar
Nabi Muhammad ialah Muhammad bin Abdullah.
SAW?

2 Nabi Muhammad SAW dilahirkan

Bilakah Nabi
Muhammad SAW pada 20 April tahun 570 M., iaitu
dilahirkan?
bersamaan dengan 12 Rabiulawal pada
Tahun Gajah.
3 Nama ibu Nabi Muhammad SAW ialah

Siapakah nama ibu
Nabi Muhammad Aminah binti Wahab.
SAW?

Apakah pekerjaan Ayahanda Nabi Muhammad SAW

4
yang dilakukan
merupakan seorang peniaga.
oleh ayahanda Nabi
Muhammad SAW?

Siapakah yang menjaga 5 Nabi Muhammad SAW dijaga dan

dan memelihara Nabi dipelihara oleh datuknya, Abdul
Muhammad SAW
selepas kematian Muttalib.
ibunya?


106
Bab 8 Sej F1.indd 106 8/29/2019 8:52:33 AM


Lorekkan tujuh faktor agama Islam mudah disebarkan dan diterima oleh masyarakat. TP 2
Prinsip
Kesyumulan
keterbukaan
Islam
dan toleransi
Menolak
kemajuan dunia
Pembukaan Prinsip
wilayah baharu kesaksamaan
Mengehadkan
bahasa dan dan keadilan
bangsa
Berdakwah
secara
bijaksana
Hubungan
diplomatik
Hubungan
perdagangan
yang baik

107
Bab 8 Sej F1.indd 107 8/29/2019 8:52:33 AM

8.3 Ketokohan Nabi Muhammad SAW sebagai Pemimpin

S.P: 4.3.3 Menjelaskan ketokohan Nabi Muhammad SAW sebagai pemimpin yang unggul.
KPS Meneroka bukti sumbangan Tamadun Islam dalam bidang politik, ekonomi dan sosial.
Lengkapkan rajah berikut tentang ketokohan Nabi Muhammad SAW sebagai pemimpin yang
unggul. TP 3
i-THINK Peta Dakap
(a) Sebelum berhijrah ke Madinah, Nabi Muhammad SAW

menekankan aspek:
(i) Akhlak
(ii) Akidah
(iii) Syariah
(b) Selepas berhijrah ke Madinah, Nabi Muhammad SAW

menekankan konsep:
1 Pemimpin (i) Syura
masyarakat Keadilan
(ii)
(iii) Persamaan
(iv) Kebebasan
(c) Nabi Muhammad SAW juga menerapkan nilai:

(i) Toleransi
(ii) Hormat-menghormati
Ketokohan
Nabi (iii) Keadilan
Muhammad
SAW
(a) Melalui Piagam Madinah, Nabi Muhammad SAW telah:

Memberikan kebebasan kepada orang bukan Islam untuk mengamalkan
(i) agama dan adat istiadat masing-masing.
(ii) Mempersaudarakan masyarakat Islam.
(iii) Menyatukan masyarakat Islam dengan bukan Islam.

2 Pemimpin
negara (b) Nabi Muhamamd SAW juga menghantar misi dakwah ke:
Habsyah
(i)
Mesir
(ii)
Byzantium
(iii)
Parsi
(iv)
8.3 TP 3 Menerangkan dengan contoh tentang Tamadun Islam.

108
Bab 8 Sej F1.indd 108 8/29/2019 8:52:33 AM

8.4 Sumbangan Tamadun Islam kepada Dunia

S.P: 4.3.4 Menganalisis sumbangan tamadun Islam dalam bidang politik, ekonomi dan sosial.
Selain dari aspek politik dan sosial, sumbangan dalam Tamadun Islam turut dibuktikan dari aspek
pembangunan ekonomi.
Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, jelaskan tujuan amalan ekonomi Islam berikut. TP 4
KBAT Menganalisis
Amalan ekonomi Islam Tujuan
1 Menggalakkan kegiatan penyelidikan

dan penghasilan produk bermutu
 Membangunkan ekonomi negara.
2 Melarang peniaga mengurangkan

timbangan dan tidak amanah
 Menghalang penipuan semasa berniaga.
3 Mengadakan kutipan cukai individu

dan syarikat
 Membiayai keperluan negara.
4 Melaksanakan sistem wakaf  Membangunkan umat Islam.
5 Memperkenalkan sistem mata wang

dirham dan perak
 Menjalankan aktiviti ekonomi.
6 Menggalakkan amalan bersedekah  Membentuk masyarakat yang sejahtera.
7 Melaksanakan sistem zakat  Membangunkan umat Islam.
8.4 TP 4 Menganalisis maklumat yang berkaitan Tamadun Islam.

109
Bab 8 Sej F1.indd 109 8/29/2019 8:52:34 AM

8.4 Sumbangan Tamadun Islam kepada Dunia

S.P: 4.3.4 Menganalisis sumbangan tamadun Islam dalam bidang politik, ekonomi dan sosial.
Berdasarkan gambar, nyatakan tokoh ilmuan Islam dan bidang ilmu yang dikuasai mereka dengan
betul. TP 4
1 5
Tokoh: Tokoh:
Al-Khawarizmi Jabir bin Hayyan
Bidang: Bidang:
Matematik Sains dan kimia
2 6
Tokoh: Tokoh:
Ibn Sina Ibn Battuta
Bidang: Bidang:
Perubatan Pelayaran
3 7
Tokoh: Tokoh:
Al-Kindi Al-Biruni
Bidang: Bidang:
Falsafah Geografi
4
Tokoh:
NILAI TERAS SIVIK
Al-Battani
NILAI TERAS: Kegembiraan
TAJUK: Pemimpin Berjasa Dunia Sejahtera
Bidang: KONTEKS: Masyarakat, Negara dan Global
Astronomi dan falak

110
Bab 8 Sej F1.indd 110 8/29/2019 8:52:35 AM

8.5 Sumbangan Tamadun Islam dalam Bidang Seni Bina

S.P: 4.3.5 Menganalisis sumbangan tamadun Islam dalam bidang seni bina.
KPS Membuat interpretasi sumbangan Tamadun Islam dalam bidang seni bina.
A Lengkapkan rajah berikut dengan jawapan yang betul tentang seni bina dalam tamadun
Islam. TP 4
i-THINK Peta Pokok
Seni Bina Tamadun Islam
1 2 3
(a) Jenis seni bina: (a) Jenis seni bina: (a) Jenis seni bina:
Menara Mihrab Tempat wuduk
(b) Fungsi: (b) Fungsi: (b) Fungsi:

Tempat muazin melaungkan Penanda arah kiblat Tempat mengambil air

azan sebelum beribadat sembahyang

4 5
(a) Jenis seni bina: (a) Jenis seni bina:

Mimbar Kubah
(b) Fungsi: (b) Fungsi:

Tempat khatib atau imam Sebahagian daripada

membacakan khutbah bumbung masjid

B Berdasarkan pengetahuan anda, nyatakan tiga motif seni bina dalam tamadun Islam. TP 4
1 Geometri
Bunga-bungaan
2
3 Tumbuh-tumbuhan

111
Bab 8 Sej F1.indd 111 8/29/2019 8:52:35 AM

S.P: K4.3.6 Merumuskan kepentingan menghargai sumbangan tamadun Islam.
Sumbangan tamadun Islam sangat besar, bukan sahaja kepada masyarakat zaman lampau malah
kepada generasi masa kini.
Berikan rumusan anda tentang kepentingan menghargai sumbangan tamadun Islam. TP 5 KBAT Menilai
1
Mengetahui keistimewaan dan keunggulan masyarakat zaman silam.
2
Memahami perbezaan agama, kebudayaan dan bangsa antara tamadun Islam dengan tamadun dunia yang lain.
3
Membentuk generasi yang mampu merangka masa depan negara dengan lebih gemilang.
4
Melahirkan masyarakat Malaysia yang berfikiran luas dan berpandangan jauh.
5
Memahami kepentingan ilmu pengetahuan.
8.5 TP 5 Membuat penilaian tentang Tamadun Islam.

112
Bab 8 Sej F1.indd 112 8/29/2019 8:52:35 AM

S.P: K4.3.7 Menghuraikan nilai murni sejagat dalam Islam bagi memantapkan jati diri bangsa dan negara.
Jati diri bangsa dan negara dapat dimantapkan melalui nilai-nilai murni sejagat.
Huraikan. TP 5 KBAT Menganalisis
Contoh:
Nilai murni Bertanggungjawab
Huraian Bersedia memelihara maruah agama, bangsa dan negara.
1
Nilai murni Amanah
Huraian Tidak melakukan penyelewengan kepada tugas yang telah diberikan.
2
Nilai murni Sederhana
Huraian Bersederhana dalam tutur kata, tingkah laku dan amalan hidup.
3
Nilai murni Tekun
Huraian Bersungguh-sungguh apabila melaksanakan setiap pekerjaan.
4
Nilai murni Berdisiplin
Huraian Sentiasa mengawal diri dan perilaku berpandukan pada peraturan dan prinsip.
5
Nilai murni Kejujuran
Huraian Bercakap benar dan jujur dalam melaksanakan tugas.
TP 5 Membuat penilaian tentang Tamadun Islam.

113
Bab 8 Sej F1.indd 113 8/29/2019 8:52:35 AM

S.P: K4.3.8 Membincangkan ciri-ciri kepimpinan Islam yang boleh diteladani oleh masyarakat.
Maklumat berikut merujuk pemerintahan khalifah pada zaman Khulafa al-Rasyidin.
Nama khalifah Tempoh pemerintahan

Khalifah Abu Bakar al-Siddiq 632 Masihi – 634 Masihi
Khalifah Umar bin al-Khattab 634 Masihi – 644 Masihi
Khalifah Uthman bin Affan 644 Masihi – 656 Masihi
Khalifah Ali bin Abi Talib 656 Masihi – 661 Masihi
Jelaskan ciri-ciri kepimpinan khalifah yang boleh diteladani oleh generasi masa kini. TP 5 KBAT Menilai
i-THINK Peta Buih
1
Berfikiran cerdas
7 2
Sedia menerima
Berpengetahuan luas
kritikan

Ciri-ciri
6 3
Kepimpinan
Bertimbang rasa Khalifah Berpegang teguh
dalam tindakan
kepada ajaran agama

5 4
Tidak mudah Bijaksana dalam
berputus asa menyelesaikan

masalah

TP 5 Membuat penilaian tentang Tamadun Islam.

114
Bab 8 Sej F1.indd 114 8/29/2019 8:52:35 AM


S.P: K4.3.9 Menerangkan kepentingan ciri-ciri unik dalam seni bina Islam.
Gambar berikut menunjukkan keunikan seni bina Islam yang terdapat di Masjid Cordoba,
Sepanyol.
Struktur dan seni bina bahagian dalam Masjid Cordoba
Pada pendapat anda, apakah fungsi keunikan ciri-ciri seni bina Islam? TP 6 KBAT Menilai
Ciri-ciri seni bina Islam Fungsi

1 Menara berbentuk tirus dan Memastikan laungan azan didengari dari jarak yang jauh.
memuncak tinggi
2 Mihrab Penanda arah kiblat.
3 Mimbar Tempat imam membaca khutbah dan syarahan.
4 Penggunaan air dan cahaya Menimbulkan kesan dari segi penampilan ruang.
5 Pintu berbentuk melengkung Melambangkan perasaan hormat dan tunduk menjemput masuk ke dalam
masjid.
(a) Mewujudkan rasa tenang.

6 Ukiran yang dihiasi kaca dan
(b) Pelengkap binaan.
bertatahkan batu permata
(c) Memperlihatkan keunikan binaan Islam.
7 Ukiran arabes, motif kaligrafi, Memberikan keselesaan dan ketenangan.

geometri dan cakerawala
TP 6 Melahirkan idea yang berasas tentang Tamadun Islam.


Ulasan: .........................................................................................................................................................Tandatangan Guru: ................................................................ Tarikh: .................................... 115
Bab 8 Sej F1.indd 115 8/29/2019 8:52:36 AM

Aktiviti Think-Pair-Share
1 Murid disediakan tajuk yang tertentu oleh guru.

2 Murid digalakkan menggunakan bahan rujukan sama ada buku, majalah atau bahan daripada
Internet.
AKTIVITI PAK-21

4 Setiap murid mempunyai pasangan masing-masing.
5 Murid dikehendaki menjawab dalam tempoh tertentu.
6 Jawapan murid boleh dikongsi dengan pasangan.
7 Jawapan setiap pasangan akan dikongsi dengan keseluruhan kelas.
Nyatakan biodata Khalifah Abu Bakar al-Siddiq dan sumbangan beliau semasa zaman Khulafa al-Rasyidin.
AKTIVITI PIB
Khalifah Abu Bakar al-Siddiq
Nama penuh Abu Bakar bin Abu Quhafah
Tahun kelahiran 573 Masihi
Maksud gelaran al-siddiq Yang membenarkan
Cara pelantikan khalifah Secara musyawarah atau syura
(a) Memerangai golongan murtad.

(b) Mempertahankan Madinah daripada ancaman kuasa luar.
(c) Membahagikan tanah Arab kepada sepuluh wilayah.
Sumbangan (d) Melantik ‘amir’ untuk mengetuai pentadbiran wilayah.
(e) Memperkenalkan bayaran gaji untuk pasukan tentera.
(f ) Mengumpulkan tulisan al-Quran.
PdPc
Pelibatan Ibu Bapa
1 Ibu bapa dan murid bersoal jawab tentang:
(a) Latar belakang masyarakat Arab Jahiliah.
(b) Kelahiran Nabi Muhammad SAW.
2 Ibu bapa dan anak berbincang tentang penerusan perkembangan agama Islam selepas kewafatan Nabi Muhammad SAW.
116
Bab 8 Sej F1.indd 116 8/29/2019 8:52:36 AM

Peperiksaan Akhir Tahun
100
Bahagian A
[20 markah]
Jawab semua soalan.
1 Maklumat berikut berkaitan 4 Apakah Zaman Air Batu yang C Jabatan Pertanian
dengan pengertian sejarah mempunyai kaitan dengan D Jabatan Pertahanan
mengikut pandangan kewujudan binatang berikut?
sejarawan. 8 Maklumat berikut berkaitan
dengan jenis pengebumian
Tokoh X yang diamalkan oleh
masyarakat Zaman Prasejarah
di Malaysia.
Sejarah ialah ibu kepada
semua bidang
A Zaman Miosen Pengebumian tempayan
X ialah B Zaman Pliosen
C Zaman Pleistosen Jenis pengebumian tersebut
A E.H. Carr
D Zaman Holosen dilakukan oleh masyarakat
B Herodotus
C Ibn Khaldun Zaman Prasejarah di
5 Rajah berikut berkaitan A Sabah
D Khoo Kay Kim
dengan tempoh masa Zaman B Selangor
Praserajah. C Kelantan
2 Maklumat berikut merujuk
D Negeri Sembilan
persidangan umum yang
berlangsung antara Raja-Raja Zaman X
9 Yang manakah tokoh yang
Melayu dengan British.
pertama membincangkan
Durbar Berlaku dari 12 000 hingga tentang peraturan
4 000 SM pemerintahan yang berkaitan
Perkara berikut telah dengan kebangkitan dan
dibincangkan dalam Apakah Zaman X? kejatuhan sesebuah tamadun?
Mesyuarat Durbar, kecuali A Zaman Logam A E.H. Carr
A hal ehwal agama Islam B Zaman Neolitik B Ibn Khaldun
B adat istiadat orang Melayu C Zaman Mesolitik C Arnold J. Toynbee
C peranan pegawai-pegawai D Zaman Paleolitik D Syed Muhammad Naquib
British Al-Attas
D perkara-perkara lain 6 Zaman Neolitik menunjukkan
tentang orang Melayu tahap perkembangan ekonomi 10 Maklumat berikut berkaitan
Zaman Prasejarah yang dengan sistem pemerintahan
3 Maklumat berikut berkaitan berlaku mulai dan pentadbiran tamadun
dengan kesan perubahan A 8 000 SM awal dunia.
Zaman Air Batu. B 10 000 SM
C 12 000 SM Diketuai oleh golongan
Berlaku perubahan paras D 13 000 SM pendeta
air laut
7 Encik X ingin memohon lesen Sistem tersebut diamalkan
Berapakah kedalaman paras air berburu binatang. oleh
laut pada ketika itu? Apakah agensi kerajaan A Tamadun Indus
A 50 meter yang bertanggungjawab B Tamadun Huang He
B 100 meter mengeluarkan lesen tersebut? C Tamadun Mesir Purba
C 150 meter A Perhilitan D Tamadun Mesopotamia
D 200 meter B Jabatan Hutan
117
PAT Sej F1.indd 117 7/31/2019 10:28:11 AM

11 Maklumat berikut berkaitan I ekonomi A I dan II
dengan jawatan yang wujud II kebudayaan B I dan IV
dalam Tamadun Yunani. III ketenteraan C II dan III
IV pentadbiran D III dan IV
Golongan ephors A I dan II
B I dan IV 18 Maklumat berikut berkaitan
Apakah peranan golongan C II dan III dengan peristiwa Perang
tersebut? D III dan IV Khandak.
A Menjadi juri pemutus kes
B Mengawasi pentadbiran 15 Peperiksaan perkhidmatan Menggunakan strategi
beraja awam merupakan komponen bertahan dengan menggali
C Memajukan kawasan paling penting dalam sistem pasir
pertanian pendidikan dan kehidupan
D Mengendalikan jabatan masyarakat China. Apakah iktibar daripada
kerajaan Sistem tersebut mula peristiwa peperangan tersebut?
diperkenalkan semasa A Bercita-cita tinggi
12 Pertempuran di Salamis pemerintahan B Bersemangat meneroka
berlaku pada tahun A Dinasti Ming C Berbangga dengan negara
480 SM. B Dinasti Tang D Bersikap kreatif dan
Dalam peperangan tersebut, C Dinasti Han inovatif
tentera Persia telah dikalahkan D Dinasti Wu
oleh 19 Golongan Musta’rab wujud
A Athens 16 Maklumat berikut merujuk selepas kewujudan tamadun
B Sparta agama dan kepercayaan Islam.
C Corinth masyarakat Arab Jahiliah di Mereka mendiami negara
D Olympia Semenanjung Tanah Arab. A Parsi
B India
13 Maklumat berikut berkaitan • Menyembah api C Yunani
dengan usaha perluasan kuasa • Berasal dari Parsi D Sepanyol
dalam Tamadun India.
Agama dan kepercayaan ini 20 Apakah sumbangan tokoh
Dinasti Maurya dikatakan ialah berikut terhadap masyarakat
pernah memiliki seramai A Majusi tamadun dunia?
30 000 kavalri B Hunafa’
C Nasrani Al-Biruni
Apakah yang dimaksudkan D Animisme
sebagai kavalri? A Menghasilkan rajah
A Tentera berkuda 17 Yang manakah sumbangan tentang gerhana bulan
B Tentera bergajah Khalifah Uthman bin Affan B Menterjemahkan buku
C Tentera pemanah dalam Tamadun Islam? kimia ke bahasa Latin
D Tentera berjalan kaki I Melantik gabenor C Mengasaskan kitab Hisab
mengetuai pentadbiran al-Jabr wa al Muqabalah
14 Karya berikut telah dihasilkan II Menguasai kerajaan Parsi D Menghasilkan karya
oleh masyarakat Tamadun dan Byzantium berkaitan dengan logik
India. III Memerangi golongan dan muzik
murtad yang tidak
Buku Arthasastra membayar zakat
IV Membahagikan wilayah
Penulisan buku tersebut Islam kepada beberapa
berkaitan dengan bahagian

118
PAT Sej F1.indd 118 7/31/2019 10:28:11 AM

Bahagian B
[40 markah]
Jawab semua soalan.
1 Ilustrasi berikut menunjukkan proses mendapatkan maklumat sejarah menggunakan kaedah lisan.

(a) Jelaskan maksud kaedah lisan.

F1 Proses mendapatkan maklumat melalui temu bual [1 markah] [Maksimum: 1 markah]
[1 markah]
(b) Nyatakan persediaan yang perlu dilakukan pada tahap-tahap berikut:

(i) Tahap pertama
F1 Menentukan tokoh [1 markah]

F2 Menentukan skop atau perkara yang akan ditemu bual [1 markah]

F3 Memilih soalan yang bersifat pendekatan sejarah [1 markah] [Maksimum: 3 markah]
[3 markah]
(ii) Tahap ketiga
F1 Membuat senarai dan menyalin atau menyunting rakaman [1 markah]

F2 Menilai fakta-fakta dengan sumber bertulis [1 markah]

F3 Menyimpan rakaman dengan baik [1 markah] [Maksimum: 3 markah]
[3 markah]
(c) Mengapakah kaedah lisan dikatakan mempunyai kelemahan?

F1 Berlaku tokok tambah [1 markah]
F2 Bercampur dengan unsur mitos [1 markah]
F3 Bercampur dengan unsur dongeng [1 markah]
F4 Bercampur dengan unsur lagenda [1 markah] [Maksimum: 3 markah]

(Jawapan lain yang munasabah boleh diterima) [3 markah]
2 Dunia merupakan tempat tinggal kita dan tempat tinggal berjuta-juta hidupan yang lain.
(a) Jelaskan pembentukan fizikal bumi pada:
(i) 390 juta tahun yang lalu
F1 Air laut masih tawar [1 markah]
F2 Wujud hidupan ikan [1 markah]
F3 Wujud hidupan amfibia [1 markah] [Maksimum: 2 markah]

[2 markah]
(ii) 195 juta tahun yang lalu
F1 Zaman Jurasik [1 markah]
F2 Hidupan utama ialah dinosaur [1 markah] [Maksimum: 2 markah]
[2 markah]
119
PAT Sej F1.indd 119 7/31/2019 10:28:12 AM

(b) Nyatakan haiwan-haiwan yang wujud pada 18 000 tahun yang lalu.
(i) F1 Kuda [1 markah]
(ii) F2 Badak sumbu [1 markah]
F3 Anjing [1 markah]/F4 Kucing [1 markah] [Maksimum: 2 markah]
[2 markah]
(c) Kita perlu bersyukur dengan keunikan bumi dan dunia kita.
Bagaimanakah tindakan yang boleh dilakukan untuk menunjukkan sikap bersyukur tersebut?
F1 Memelihara alam sekitar [1 markah]
F2 Memulihara habitat semula jadi flora dan fauna [1 markah]
F3 Mengadakan gotong-royong membersihkan alam sekitar [1 markah]
F4 Memperkasakan peranan agensi-agensi yang berkaitan [1 markah]

[4 markah]
3 Peningkatan jumlah penduduk telah mewujudkan pengkhususan pekerjaan.

(a) Jelaskan peluang pekerjaan baharu yang ditawarkan oleh tamadun awal dunia.
F1 Pengutip cukai [1 markah]
F2 Jurutera yang mengawal pengairan sungai [1 markah]
F3 Tentera [1 markah]
F4 Petani di sawah [1 markah]/F5 Bidang pentadbiran [1 markah] [Maksimum: 3 markah]

[3 markah]
(b) Kumpulan artisan wujud dalam kalangan masyarakat tamadun awal.
Nyatakan peranan golongan tersebut.
(i) F1 Mengukir [1 markah]
(ii) F2 Menempa besi [1 markah]
(iii) F3 Membuat tembikar [1 markah] [Maksimum: 3 markah]
[3 markah]
(c) Pada pendapat anda, apakah ciri-ciri pekerja yang boleh menyumbang kepada kemajuan negara?
KBAT Menilai
F1 Bijaksana dalam menyelesaikan masalah [1 markah]
F2 Kreatif dan inovatif [1 markah]
F3 Amanah melaksanakan tanggungjawab [1 markah]
F4 Berdaya saing [1 markah]

[4 markah]
4 Selain berdagang, masyarakat Tamadun Indus turut menjalankan pelbagai kegiatan ekonomi.
(a) Jelaskan kegiatan-kegiatan ekonomi tersebut.
F1 Perdagangan [1 markah]
F2 Pertanian [1 markah]
F3 Pertukangan [1 markah]
F4 Pembuatan [1 markah] [Maksimum: 3 markah]

[3 markah]
120
PAT Sej F1.indd 120 7/31/2019 10:28:12 AM

(b) Nyatakan barang dagangan utama yang diperdagangkan oleh Tamadun Indus.
F1 Emas [1 markah]
F2 Gading gajah [1 markah]
F3 Manik [1 markah]
F4 Hasil pertanian [1 markah] [Maksimum: 3 markah]

[3 markah]
(c) Berikan cadangan anda untuk memajukan lagi bidang perdagangan di negara kita. KBAT Mengaplikasi
F1 Menggunakan teknologi moden [1 markah]
F2 Meluaskan kawasan pasaran [1 markah]
F3 Mengurangkan karenah birokrasi [1 markah]
F4 Menghasilkan barangan yang berkualiti [1 markah]

[4 markah]
Bahagian C
[40 markah]
Jawab dua soalan sahaja.
1 Kehidupan manusia Zaman Prasejarah mempunyai ciri-ciri tertentu.

(a) Jelaskan aspek ciri-ciri tersebut. [4 markah]
(b) Terangkan pembuatan peralatan manusia Zaman Prasejarah pada:
(i) Zaman Mesolitik [4 markah]
(ii) Zaman Logam [4 markah]
(c) Kemajuan teknologi pembuatan yang baik dapat memajukan negara.
2 Seni bina Rom merupakan gabungan antara teknik seni bina yang diwarisi sejak Zaman Yunani.
(a) Jelaskan ciri-ciri seni bina Tamadun Rom. [4 markah]
(b) Binaan Pantheon dihasilkan oleh masyarakat Tamadun Rom.
Terangkan keistimewaan binaan tersebut. [8 markah]
(c) Cadangkan tindakan yang boleh dilakukan untuk memajukan lagi bidang seni bina di negara kita.
KBAT Mengaplikasi [8 markah]
3 Peperiksaan perkhidmatan awam merupakan komponen paling penting dalam sistem pendidikan dan kehidupan
masyarakat China.
(a) Jelaskan ciri-ciri sistem peperiksaan perkhidmatan awam tersebut. [4 markah]
(b) Terangkan tahap-tahap peperiksaan perkhidmatan awam yang dilaksanakan oleh Tamadun China.
[8 markah]
(c) Sejauh manakah sistem pendidikan memberikan kesan kepada pembentukan Tamadun China?
Gunakan pengetahuan sejarah dan pengetahuan am anda. KBAT Menganalisis [8 markah]
4 Setelah kewafatan Nabi Muhammad SAW, penyebaran Islam seterusnya dilakukan oleh para sahabat baginda.
(a) Jelaskan sumbangan:
(i) Umar bin al-Khattab [2 markah]
(ii) Uthman bin Affan [2 markah]
(b) Terangkan penyebaran Islam yang berlaku semasa pemerintahan kerajaan Bani Umaiyah. [8 markah]
(c) Apakah ciri-ciri kepemimpinan tokoh-tokoh tamadun Islam yang boleh kita terapkan terhadap generasi
masa kini?
Imbas Kod QR untuk mendapatkan

set jawapan Peperiksaan Akhir
Tahun (Bahagian C)
85 – 100 A 70 – 84 B 60 – 69 C 50 – 59 D 40 – 49 E 01 – 39 F 121
PAT Sej F1.indd 121 7/31/2019 10:28:12 AM

Rekod Prestasi Murid
Sejarah KSSM Tingkatan 1
NAMA MURID : KELAS :
NAMA GURU :
Standard Prestasi Pencapaian

Bab Halaman (Menguasai/ Belum Tarikh Tandatangan Guru
TP Tafsiran Menguasai)
Bab 1 1 Mengetahui 4
Mengenali Sejarah3 pengenalan ilmu
Di Sinilah Kasihku Sejarah.
Tertumpah 2 Memahami 5
pengenalan ilmu
Sejarah.
2 Memahami 6
pengenalan ilmu
Sejarah.
3 Mengaplikasi 7
pengetahuan
pengenalan ilmu
Sejarah.
3 Mengaplikasikan 8
pengetahuan
pengenalan ilmu
Sejarah.
4 Menganalisis 9
maklumat pengenalan
ilmu Sejarah.
4 Menganalisis 10
maklumat pengenalan
ilmu Sejarah.
5 Membuat penilaian 11
tentang pengenalan
ilmu Sejarah.
tentang pengenalan
ilmu Sejarah.
6 Melahirkan idea 13
yang rasional tentang
pengenalan ilmu
Sejarah.
pengenalan ilmu
Sejarah.
Pencapaian Bab 1 TP 1 TP 2 TP 3 TP 4 TP 5 TP 6
Bab 2 1 Mengetahui Zaman 19
Zaman Air Batu Air Batu.
2 Memahami Zaman 20
Air Batu.
2 Memahami Zaman 21
Air Batu.
3 Menggunakan 22
pengetahuan Zaman
Air Batu untuk
memahami proses
pembentukan dunia.
4 Menganalisis 23
maklumat yang
berkaitan dengan
Zaman Air Batu.
tentang Zaman Air
Batu.
Conquer! KSSM Sejarah Tingkatan 1 R1
Rekod Murid.indd 1 7/31/2019 1:45:00 PM

ku Tertumpah 5 Membuat penilaian 25

tentang Zaman Air
Batu.
tentang Zaman Air
Batu.
Zaman Air Batu.
Zaman Air Batu.
Reviu PT3 – 1 30
Bab 3 1 Mengetahui Zaman 39
Zaman PrasejarahDi Prasejarah.
Reviu
Sinilah Bab
Kasihku 1 Mengetahui Zaman 40
Tertumpah Prasejarah.
2 Memahami Zaman 41
Prasejarah.
3 Menerangkan dengan 42
contoh tentang
Zaman Prasejarah.
contoh tentang
Zaman Prasejarah.
2 Memahami Zaman 44
Prasejarah.
4 Menganalisis 45
maklumat yang
berkaitan Zaman
Prasejarah.
tentang Zaman
Prasejarah.
tentang Zaman
Prasejarah.
6 Melahirkan idea yang 48
rasional mengenai
Zaman Prasejarah.
Mengenali Tamadun Tamadun Awal
Dunia.
2 Memahami Tamadun 52
Awal Dunia.
Awal Dunia.
Awal Dunia.
4 Menganalisis 55
maklumat yang
berkaitan dengan
Tamadun Awal
Dunia.
Tamadun Awal
Dunia.
Tamadun Awal
Dunia.
berasas Tamadun
Awal Dunia.
R2 © Penerbit Ilmu Bakti Sdn. Bhd. (732516-M) 2020

Peperiksaan Pertengahan Tahun 60

Tamadun Awal Dunia3i Tamadun Awal
Sinilah Kasihku Dunia.
Tertumpah 1 Mengetahui
Tamadun Awal
Dunia. 70
2 Memahami Tamadun
Awal Dunia
contoh tentang
Tamadun Awal
Dunia.
4 Menganalisis 72
maklumat yang
berkaitan dengan
Tamadun Awal
Dunia.
Unit 4 4 Menganalisis 73
Selagi Nadi Berdenyut maklumat yang
berkaitan dengan
Tamadun Awal
Dunia.
Tamadun Awal
Dunia.
Tamadun Awal
Dunia.
Peningkatan peningkatan
Tamadun Yunani dan tamadun.
Romertumpah 2 Memahami 80
peningkatan
tamadun.
2 Memahami 81
peningkatan
tamadun.
1 Mengetahui 82
peningkatan
tamadun.
contoh peningkatan
tamadun.
berkaitan dengan
peningkatan
tamadun.
4 Menganalisis 85
maklumat yang
berkaitan dengan
peningkatan
tamadun.
berasas peningkatan
tamadun.
Reviu PT3 – 2 88
Peningkatan Tamadun peningkatan
India dan China tamadun.
contoh peningkatan
tamadun.
Conquer! KSSM Sejarah Tingkatan 1 R3

ku Tertumpah 1 Mengetahui 96
peningkatan
tamadun.
contoh peningkatan
tamadun.
contoh peningkatan
tamadun.
peningkatan
tamadun.
berasas peningkatan
tamadun.
Tamadun Islam dan Tamadun Islam.
Sumbangannya
Islam.
Islam.
Islam.
contoh tentang
Tamadun Islam.
berkaitan Tamadun
Islam.
4 Menganalisis 110
maklumat yang
berkaitan Tamadun
Islam.
4 Menganalisis 111
maklumat yang
berkaitan Tamadun
Islam.
tentang Tamadun
Islam.
Unit 5 5 Membuat penilaian 113
Cemerlang di Mata tentang Tamadun
Dunia Islam.
tentang Tamadun
Islam.
yang berasas tentang
Tamadun Islam.
Peperiksaan Akhir Tahun 117
R4 © Penerbit Ilmu Bakti Sdn. Bhd. (732516-M) 2020
las page QR CODE.indd 7 9/7/2019 3:18:09 PM


Jawapan Sejarah Tingkatan 1 PDF

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Jawapan Sejarah Tingkatan 1 PDF

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Kandungan

Bab 1 Mengenali Sejarah 1 – 15

Bab 2 Zaman Air Batu 16 – 29

Bab 3 Zaman Prasejarah 34 – 49

Bab 4 Mengenali Tamadun 50 – 59

Peperiksaan Pertengahan Tahun 60 – 65

Bab 5 Tamadun Awal Dunia 66 – 76

Bab 6 Peningkatan Tamadun Yunani dan Rom 77 – 87

Bab 7 Peningkatan Tamadun India dan China 92 – 101

Bab 8 Tamadun Islam dan Sumbangannya 102 – 116

Peperiksaan Akhir Tahun 117 – 121

Kandungan Sej F1.indd 2 7/31/2019 9:57:17 AM

Bab Buku Teks: Halaman 1 – 23

  Penceritaan tentang tindakan manusia yang penting dan mengagumkan serta

  Proses interaksi yang berterusan antara sejarawan dengan fakta-faktanya, suatu

  Perbicaraan perkara tentang masyarakat manusia, peradaban dunia dan

■ 1.3 Masa Silam dan Ruang dalam Sejarah

Sebelum Masihi (SM) Masihi (M) Dekad

Jangka masa 100 tahun Jangka masa 1 000 tahun

Bab 1 Sej F1.indd 1 8/29/2019 1:17:25 PM

• Contoh: • Contoh: – Majalah

Betul kata kamu. Kita dapat mengetahui pelbagai

■ 1.5 Penyelidikan dalam Sejarah

Jadual 1.2 Kaedah untuk mengkaji sejarah

Bab 1 Sej F1.indd 2 8/29/2019 1:17:25 PM

■ 1.6 Tafsiran dalam Sejarah

■ 1.7 Kepentingan Mempelajari Sejarah

1 Pelbagai peristiwa bersejarah telah berlaku di negara kita.

1.2 TP 2 Mengenal pasti arah berpandukan matahari.

Bab 1 Sej F1.indd 3 8/29/2019 1:17:25 PM

1.1 Pengertian Sejarah

A Istilah berikut mempunyai kaitan dengan pengertian sejarah.

Asal usul (keturunan)

B Nyatakan maksud sejarah dari aspek bahasa berikut. TP 1

1 Bahasa Melayu 2 Bahasa Inggeris

(v) Asal usul

(a) Berasal daripada perkataan historia .

1.1 TP 1 Mengetahui pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 4 8/29/2019 1:17:26 PM

1.2 Pengertian Sejarah Mengikut Pandangan Sejarawan

 1 Sejarah ialah penceritaan tentang:

 3 Sejarah membicarakan perkara:

 (a) Masyarakat manusia .

 4 (b) Sejarah mendorong kita lebih

 pada masa kini dan menjamin

(c) Sejarah ialah

 Muhd Yusof Ibrahim berlaku pada suatu masa yang lalu.

1.2 TP 2 Memahami pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 5 8/29/2019 1:17:26 PM

1.3 Masa Silam dan Ruang dalam Sejarah

A Lengkapkan pernyataan berikut dengan memilih jawapan yang betul. TP 2

garisan rentetan kronologi peristiwa

1 Masa silam ialah rentetan peristiwa yang telah berlaku.

2 Kajiannya adalah berdasarkan kepada urutan masa yang dipanggil kronologi .

Tempoh masa Istilah sejarah

2 100 tahun Abad

3 1000 tahun Alaf

(b) Selepas Masihi : Zaman selepas kelahiran Nabi Isa AS

2 Nyatakan kepentingan ruang dalam sejarah kepada sejarawan.

(b) Kemunculan kuasa-kuasa luar

(c) Kemerdekaan negara

1.3 TP 2 Memahami pengenalan ilmu Sejarah.

Bab 1 Sej F1.indd 6 8/29/2019 1:17:26 PM