2.1 Maksud
Untuk mengetahui hubungan angka perbandingan antara butiran tanah, air udara
yang terdapat dalam pori tanah, yang sangat berguna untuk menentukan sifat fisik dari
tanah dan klasifikasinya tanah
2.2 Peralatan
1. Gelas kaca dengan diameter 5.50 – 6.50 cm dengan ketelitian 3.0 – 4.0.
2. Kaca datar yang mempunyai 3 paku
3. Air raksa
4. Mangkuk peluberan
5. Pisau
6. Oven
7. Cawan
8. Air suling
9. Piknometer
10. Termometer
11. Timbangan dengan ketelitian 0.1 gram
12. Peralatan vakum udara
3 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3
10. Piknometer yang berisi air campur air tanah divakum selama 15menit hingga
gelembung udara tidak keluar lagi
11. Dalam piknometer di tambahkan lagi air suling agar permukaan air kembali berada 2
cm dari atas tabung piknometer
12. Berat air bercampur tanah dalam piknometer di timbang dan diukur temperaturnya.
No Percobaan I II III IV
No. Cawan 12 14 20 35
Berat cawan kosong (A) gram 0.85 0.85 0.85 0.85
Berat cawan + tanah basah ( B ) gram 13.35 15.55 16.85 19.05
Berat cawan + tanah kering ( C ) gram 10.15 11.05 11.9 10.05
Berat tanah basah ( D ) ( B - A ) gram 12.5 14.7 16 18.2
Berat air (E) (B-C) gram 3.2 4.5 4.95 5.2
Berat tanah kering ( F ) ( C - A ) gram 9.3 10.2 11.05 9.2
Berat cawan peluberan gram 84.5 84.5 84.5 84.5
Berat cawan peluberan + Hg luber gram 193.2 202.5 220.5 209.4
Berat Hg luber (G) gram 108.7 118 136 124.9
EE
Gs =
( BB−AA ) x T 1−( DD−CC ) xT 2
4 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3
9.2
GsI =
( 606.5−94.5 ) x 1.00512−( 615.7−103.7 ) x 0.9980
9.2
=
3.65
=2.52
8.7
GsII =
( 598.3−94.3 ) x 1.00512−( 607−103 ) x 0.9983
8.7
=
3.44
=2.53
8.9
GsIII =
( 592.2−94.2 ) x 1.00512−( 601.1−103.1 ) x 0.9983
8.9
=
3.40
=2.62
9.1
GsIV =
( 602.4−94.4 ) x 1.00512− ( 611.5−103.5 ) x 0.9980
9.1
=
3.62
=2.52
2.52+ 2.53+2.62+2.52
Gs rata-rata = =2.55
4
G D
Vt= γt =
Bj ( Hg) Vt
5 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3
108.7 12.5
Vt I = =7.99 cm ³ γ tI = =1.56 gr /cm³
13.6 7.99
118 14.7
Vt II = =8.68 cm ³ γ t II = =1.69 gr /cm³
13.6 8.68
136 16
Vt III = =10.00 cm ³ γ t III = =1.60 gr /cm ³
13.6 10.00
124.9 18.2
Vt IV = =9.18 cm ³ γ t IV = =1.98 gr /cm ³
13.6 9.18
1.56+1.69+1,60+1.98
γ t rata-rata = =1.71 gr /cm³
4
Berat Air
Wc = X 100 %
Berat Tanah Kering
E
Wc = X 100 %
F
3.2
WcI = X 100 %=34.41 %
9.3
4.5
WcII = X 100 %=44.12 %
10.2
4.95
WcIII = X 100 %=44.80 %
11.05
5.2
WcIV = X 100 %=56.52 %
9.2
34.41+ 44.12+44.80+56.52
Wc rata-rata= = =44.96 %
4
6 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3
Berat Tanah Kering (Ws)
Vs =
Spesifik Gravity(Gs)
F
Vs =
Gs
9.3
VsI = =3.65 cm ³
2.55
10.2
VsII = =4.00 cm ³
2.55
11.05
VsIII = =4.34 cm ³
2.55
9.2
VsIII = =3.61 cm³
2.55
3.65+4.00+ 4.34+3.61
Vs rata-rata = =3.90 cm ³
4
4.34
eI = =1.19
3.65
7 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3
4.67
eII = =1.17
4.00
5.66
eIII = =1.31
4.34
5.57
eIV = =1.54
3.61
1.19+ 1.17+1.31+1.54
e rata-rata = =1.30
4
4.34
nI = X 100 % = 54.33%
7.99
4.67
nII = X 100 % = 53.86%
8.68
5.66
nIII = X 100 % = 56.63%
10.00
5.57
nIV = X 100 % = 60.68%
9.18
54.33+ 53.86+56.63+60.68
n rata-rata = =56.37 %
4
9.3
γ dI = =1.16 gr / cm³
7.99
10.2
γ d II = =1.18 gr /cm³
8.68
8 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3
11.05
γ d III = =1.11 gr /cm³
10.00
9.2
γ d IV = =1.00 gr /cm ³
9.18
1.16+1.18+1.11+1.00
γ d rata-rata = =1.11 gr /cm ³
4
3.2
SrI = X 100 % = 73.69%
4.34
4.5
SrII = X 100 % = 96.30%
4.67
4.95
SrIII = X 100 % = 87.41%
5.66
5.2
SrIV = X 100 % = 93.31%
5.57
73.69+ 96.30+87.41+93.31
Sr rata-rata = =¿ 87.68%
4
9 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3
1.71+1.71+1.67+1.61
γsat rata−rata= =1.68 gr /cm ³
4
γsub=γsat −γw
0.71+0.71+ 0.67+0.61
γsub rata−rata= =0.68 gr /cm ³
4
2.6 Kesimpulan
10 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3
Derajat Kejenuhan (Sr) = 87.68%
Volume Jenuh Air (γ sat) = 1.68 gr/cm³
Volume Terendam Air (γ sub) = 0.68 gr/cm³
Berdasarkan data yang didapat dari hasil percobaan diatas, maka contoh tanah
tergolong dalam keadaan tanah lempung lembek / soft clay (Wc = 44.96%) dengan
nilai batasan Wc antara 30%-50%
11 | L a p o r a n P r a k ti k u m M e k a n i k a T a n a h 1 K e l o m p o k 3