Amasya'da Yetiştirilen Bazı Önemli Standart Ve Yerli Kiraz Çeşitlerinin Döllenme Biyolojilerinin İncelenmesi

AMASYA’DA YETİŞTİRİLEN BAZI
ÖNEMLİ STANDART VE YERLİ KİRAZ

ÇEŞİTLERİNİN DÖLLENME
BİYOLOJİLERİNİN İNCELENMESİ
BAHAR KARAKAŞ ÇIRTLIK
YÜKSEK LİSANS TEZİ

BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI
1
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
AMASYA’DA YETİŞTİRİLEN BAZI ÖNEMLİ STANDART VE YERLİ KİRAZ

ÇEŞİTLERİNİN DÖLLENME BİYOLOJİLERİNİN İNCELENMESİ
BAHAR KARAKAŞ ÇIRTLIK
YÜKSEK LİSANS TEZİ

BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI
Danışman: Doç. Dr. Neriman BEYHAN
SAMSUN - 2006
II
T.C.
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Bu çalışma jürimiz tarafından 21.03.2006 tarihinde yapılan sınav ile Bahçe Bitkileri
Anabilim Dalı’nda YÜKSEK LİSANS tezi olarak kabul edilmiştir.
Başkan : Prof. Dr. Muharrem ÖZCAN
Üye : Doç. Dr. Neriman BEYHAN
Üye : Yrd. Doç. Dr. İsmail SEZER
ONAY :
Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
…./…../ 2006
Fen Bilimleri Enstitü Müdürü
II
III
AMASYA’DA YETİŞTİRİLEN BAZI ÖNEMLİ STANDART VE YERLİ KİRAZ

ÇEŞİTLERİNİN DÖLLENME BİYOLOJİLERİNİN İNCELENMESİ
ÖZET
2003–2005 yıllarında yürütülen bu araştırmada, yerli ve standart kiraz çeşitlerinden
Türkoğlu, Köroğlu, Kargayüreği, Hacı Ali, Geçkiraz, Starks Gold (Sarı) ve 0900 Ziraat
kullanılmıştır. 0900 Ziraat ana çeşit olarak kullanılmış ve diğer çeşitlerle melezlenmiştir.
Araştırmada yapılan fenolojik gözlemlere göre, 2003 yılında kirazlarda çiçeklenme
13-23 Nisan, 2004 yılında 27 Mart-11 Nisan ve 2005 yılında 7-19 Nisan tarihleri arasında
gerçekleşmiştir.
Denemede yer alan çeşitlerde çiçek tozu canlılık ve çimlenme yetenekleri
belirlenmiştir. En yüksek çiçek tozu canlılık oranları 2003 ve 2004 yıllarında Hacı Ali
(%85.94-%91.26) çeşidinden elde edilirken, en düşük oranlar her iki yılda da 0900 Ziraat
(%74.75-%62.48) çeşidinden elde edilmiştir. 2003 yılında en yüksek çiçek tozu çimlenme
oranları Hacı Ali (%51.49), en düşük ise Starks Gold (%38.18) çeşitlerinden elde edilirken,
2004 yılında en yüksek Türkoğlu (30.62), en düşük ise Kargayüreği (%13.94) çeşitlerinden
elde edilmiştir.
Meyve tutma oranları bakımından denemede kullanılan çeşitlerin 0900 Ziraat için iyi
sayılabilecek birer tozlayıcı oldukları görülmüştür. 2003 yılında en yüksek meyve tutma oranı
0900 Ziraat x Hacı Ali (%49.54), 2004 yılında ise x Geçkiraz (%15.24) kombinasyonundan
elde edilmiştir. Farklı tozlayıcıların 0900 Ziraat çeşidinin meyve kalite özellikleri üzerine
önemli düzeyde etkileri olmamıştır.
Anahtar kelimeler: Prunus avium L., 0900 Ziraat, çiçek tozu kalitesi, uyuşmazlık, meyve
tutumu
III
IV
FERTILIZATION BIOLOGY OF SOME IMPORTANT STANDARD AND LOCAL

SWEET CHERRY CULTIVARS GROWN IN AMASYA
ABSTRACT
This study was carried out in the years of 2003-2005 in Amasya. Five local cultivars
(Türkoğlu, Köroğlu, Kargayüreği, Hacı Ali and Geçkiraz) and two standard cherry cultivars
(Starks Gold and 0900 Ziraat) were used. 0900 Ziraat was used as female parent and crossed
with the other six cherry cultivars.
According to the phenological observations in this study, flowering date of the
cherries were observed in 2003 between 13 – 23 April, in 2004 between 27 March - 11 April
and in 2005 between 7-19 April.
In this study, pollen viability and germination ratio were determined. The highest
ratios of pollen viability were taken from Hacı Ali cultivar (85.94-91.26, %) and the lowest
ratios were taken from 0900 Ziraat cultivar (74.75-62.48, %) in 2003 - 2004. When we
determined the highest ratio of the ability pollen germination for Hacı Ali (51.49, %), the
lowest ratio for Starks Gold (38.18, %) cutivars in 2003, and the highest ratio for Türkoğlu
(30.62, %), the lowest ratio for Kargayüreği (13.94, %) were determined in 2004.
It is observed that cultivars used for 0900 Ziraat may be suitable pollinizer by the fruit
set ratios in this study. It is observed that the highest fruit set ratio from 0900 Ziraat x Hacı
Ali combination (49.54, %) in 2003 and the lowest fruit set ratio from 0900 Ziraat x Geçkiraz
combination (15.24, %). We determined that the different pollinizer for 0900 Ziraat fruit
quality properties were not significant effect.
Key words: Prunus avium L., 0900 Ziraat, pollen quality, incompatibility, fruit set.
IV
V
TEŞEKKÜR
Araştırma konumun belirlenmesi, yürütülmesi, yazılma aşamalarında yardımını hiçbir

zaman esirgemeyen ve her konuda bana yardımcı olup güven duygusunu aşılayan değerli
hocam Doç. Dr. Neriman BEYHAN ve sabrından dolayı değerli eşi hocam Doç. Dr. M. Arif
BEYHAN’ a en derin saygılarımla teşekkürlerimi sunarım.
Tezimin yürütülmesindeki katkılarından dolayı sayın hocam Dr. Taki DEMİR’ e,
çalışmalarımda bana destek olan ve yardımlarını esirgemeyen değerli hocalarım ve yüksek
lisans arkadaşlarıma, ayrıca sevgili arkadaşım Gökçen ve eşine teşekkür ederim.
Deneme boyunca bahçesini kullandığım Cavit KARAKAŞ’ a teşekkür ederim.
Okul hayatım ve yüksek lisans tezimin hazırlanmasında, yürütülmesinde ve arazi
çalışmalarım sırasında maddi ve manevi hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan her zaman yanımda
olan annem, babam, ağabeyim, ablam, Merve, Serap ve ikinci ailem Cevat-Ayşe-Fatoş
AÇIKGÖZ’ e sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca, tezimin her aşamasında maddi ve manevi desteğini esirgemeyen, bana her
zaman yardımcı ve yanımda olan eşim Atakan ve canım kızım Damla’ma en içten
teşekkürlerimi sunarım.
Bahar KARAKAŞ ÇIRTLIK
V
VI
İÇİNDEKİLER
SAYFA NO
1. GİRİŞ …………………………………………………………………..... 1
2. LİTERATÜR ÖZETLERİ……………………………………………… 4
2.1. Kirazın çiçek yapısı ve döllenme biyolojisi……………………………… 4
2.2. Kirazda eşeysel uyuşmazlık…………………………………………..…... 6
2.3. Çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları………………………………… 9
2.4. Tozlayıcı çeşitlerin meyve tutumu üzerine etkileri……………………….. 12
2.5. Tozlayıcı çeşitlerin meyve özellikleri üzerine etkileri....………………… 15
3. MATERYAL VE METOT ………………………………………… …. 17
3.1. Materyal ………………………………………………………………… 17
3.1.1 Araştırma yerinin genel özellikleri……………………………………… 20
3.1.1.1. Coğrafi ve tarımsal özellikleri……………………………………..... 20
3.1.1.2. İklim özellikleri……………………………………………………… 20
3.1.1.3. Toprak özellikleri……………………………………………………. 23
3.2. Metot …………………………………………………………………….. 24
3.2.1. Fenolojik gözlemler…………………………………………………… 24
3.2.2. İn vitro şartlarında çiçek tozu canlılık ve çimlendirme testleri…..….. 26
3.2.3. Yapay tozlama denemeleri……………………………………………. 27
3.2.4. Meyve kalite özelliklerinin belirlenmesi………………… …………… 28
3.2.4.1. Meyve ve çekirdek ağırlığı………………………..………………… . 28
3.2.4.2. Meyve eti / çekirdek ağırlığı oranı…………………………………….. 28
3.2.4.3. Suda çözünebilir kuru madde miktarı…….………………….………... 28
3.2.4.4. Titre edilebilir asit miktarı…..…………………………….……….…. 28
3.2.4.5. Meyve genişliği, Meyve kalınlığı, Meyve yüksekliği………….……... 29
4. BULGULAR……………………………………………………………….. 30
4.1. Fenolojik gözlemler……………………………………………..………… 30
4.1.1. 2003 yılına ait fenolojik gözlemler …………………………………….. 30
4.1.2. 2004 yılına ait fenolojik gözlemler…………………………………… . 30
4.1.3. 2005 yılına ait fenolojik gözlemler ………………………………….….. 31
4.2. Çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları……………………...………….. 34
4.2.1. 2003 yılına ait çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları ..……………… 34
4.2.2. 2004 yılına ait çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları…. ……............ 35
4.3. Farklı tozlama uygulamalarının meyve tutumu üzerine etkileri …….. ….. 36
VI
VII
4.3.1. Yapay tozlama uygulamalarının meyve tutumu üzerine etkileri ……… 37

4.3.1.1. 2003 yılına ait yapay tozlama uygulamalarının meyve tutumu
üzerine etkileri ………………………………………………………………… 37
4.3.1.2. 2004 yılına ait yapay tozlama uygulamalarının meyve tutumu
üzerine etkileri …… ………………………………………………………… 39
4.3.2. Açık tozlama uygulamalarının meyve tutumu üzerine etkileri …… … 41
4.3.2.1. 2003 yılına ait açık tozlama uygulamalarının meyve tutumu
üzerine etkileri ……………………………………….. ………………… 41
4.3.2.2. 2004 yılına ait açık tozlama uygulamalarının meyve tutumu
üzerine etkileri ………… .. ………………………………………………… 43
4.4. Farklı tozlama uygulamalarının meyve kalitesi üzerine etkileri ………… 45
4.4.1. Yapay tozlama uygulamalarının meyve kalitesi üzerine etkileri ……… 45
4.4.1.1. 2003 yılına ait yapay tozlama uygulamalarının meyve kalitesi
üzerine etkileri……………………………………………………………….. 45
4.4.1.1.1. Meyve ağırlığı………………………………………………….……. 45
4.4.1.1.2. Çekirdek ağırlığı…………………………………………………… . 45
4.4.1.1.3. Meyve eti / çekirdek ağırlığı oranı………………………………….. 46
4.4.1.1.4. Suda çözünebilir kuru madde miktarı (SÇKM)…………………….. 46
4.4.1.1.5. Asit miktarı……………………………………………………..…….46
4.4.1.1.6. Meyve genişliği…………………………………………………… . 47
4.4.1.1.7. Meyve kalınlığı……………………………………………………… 47
4.4.1.1.8. Meyve yüksekliği………………………………………………….… 48
4.4.1.2. 2004 yılına ait yapay tozlama uygulamalarının meyve kalitesi
üzerine etkileri…………………………… ………………………………….. 49
4.4.1.2.1. Meyve ağırlığı………………………………………….. .………….49
4.4.1.2.2. Çekirdek ağırlığı……………………………………………………...49
4.4.1.2.3. Meyve eti / çekirdek ağırlığı oranı……………………………………49
4.4.1.2.4. Suda çözünebilir kuru madde miktarı (SÇKM)………………… …. 49
4.4.1.2.5. Asit miktarı………………………………………………………... 50
4.4.1.2.6. Meyve genişliği………………………………………………………50
4.4.1.2.7. Meyve kalınlığı……………………………………………………… 50
4.4.1.2.8. Meyve yüksekliği………………………………………………….. 51
4.4.2. Açık tozlama uygulamalarının meyve kalitesi üzerine etkileri…….. … 52
VII
VIII
4.4.2.1. 2003 yılına ait açık tozlama uygulamalarının meyve kalitesi

üzerine etkileri …………………………………. ………….………………. 51
4.4.2.1.1. Meyve ağırlığı…………………………………………………….. 51
4.4.2.1.2. Çekirdek ağırlığı……………………………………………………. 51
4.4.2.1.3. Meyve eti / çekirdek ağırlığı oranı…………………………………. 51
4.4.2.1.4. Suda çözünebilir kuru madde miktarı (SÇKM)…………………… 52
4.4.2.1.5. Asit miktarı………………………………………………………….. 52
4.4.2.1.6. Meyve genişliği…………………………………………………….. 53
4.4.2.1.7. Meyve kalınlığı…………………………………………………… 53
4.4.2.1.8. Meyve yüksekliği………………………………………………… 54
4.4.2.2. 2004 yılına ait açık tozlama uygulamalarının meyve kalitesi
üzerine etkileri ……………………………………………..………………… 55
4.4.2.2.1. Meyve ağırlığı…………………………………………………….. 55
4.4.2.2.2. Çekirdek ağırlığı……………………………………………………. 55
4.4.2.2.3. Meyve eti / çekirdek ağırlığı oranı………………………………… 55
4.4.2.2.4. Suda çözünebilir kuru madde miktarı (SÇKM)………………… …. 56
4.4.2.2.5. Asit miktarı………………………………………………………… 56
4.4.2.2.6. Meyve genişliği……………………………………………………… 57
4.4.2.2.7. Meyve kalınlığı……………………………………………………… 57
4.4.2.2.8. Meyve yüksekliği……………………………………………….…… 57
5. TARTIŞMA …………………………………………………………….. … 58
5.1. Fenolojik gözlemler ……………………… …………………………….. 59
5.2. Çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları………………………………… 60
5.3. Farklı tozlama uygulamalarının meyve tutumu üzerine etkileri ………… 62
5.3.1. Yapay tozlama uygulamalarının meyve tutumu üzerine etkileri ……… 62
5.3.2. Açık tozlama uygulamalarının meyve tutumu üzerine etkileri …….. …. 64
5.4. Farklı tozlama uygulamalarının meyve kalitesi üzerine etkileri…….. …... 65
5.4.1. Meyve ağırlığı…………………………………………………………… 65
5.4.2. Çekirdek ağırlığı………………………………………………………… 66
5.4.3. Meyve eti/çekirdek ağırlığı oranı…………………………………………67
5.4.4. Suda çözünebilir kuru madde (SÇKM)………………………………… 68
5.4.5. Asit miktarı……………………………………………………………. . 69
5.4.6. Meyve genişliği, meyve kalınlığı, meyve yüksekliği ……………………70
VIII
IX
6. SONUÇ VE ÖNERİLER............................................................................ .. 71
7. KAYNAKLAR…………………………………………………………….. 73
8. ÖZGEÇMİŞ ……………………………………………………………… 83
IX
X
TABLOLAR LİSTESİ
NO ADI SAYFA NO
1 Amasya iline ait 2003 yılı meteoroloji verileri ……………... 22
2 Amasya iline ait 2004 yılı meteoroloji verileri……………… 22
3 Denemenin yapıldığı kiraz bahçesinin bazı toprak özellikleri 23
4 2003 yılına ait fenolojik gözlem tarihleri ………………….. 32
5 2004 yılına ait fenolojik gözlem tarihleri…………………… 32

6 2005 yılına ait fenolojik gözlem tarihleri…………………… 32
7 2003 yılına ait çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları (%).. 35
8 2004 yılına ait çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları (%).. 36
9 2003 yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay
tozlanması sonucunda değişik dönemlerdeki meyve tutum
oranları (%) …………………………………………………. 38

tozlanması sonucunda değişik dönemlerdeki meyve tutum
oranları (%)………………………………………………….. 40
11 2003 yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme
çeşitlerinin değişik dönemlerdeki meyve tutma oranları (%).. 42
çeşitlerinin değişik dönemlerdeki meyve tutma oranları (%).. 44
13 2003 yılı yapay tozlama uygulamalarında 0900 Ziraat için
tozlayıcı çeşitlerin meyve kalitesi üzerine etkileri................. 47
2003 yılı yapay tozlama uygulamalarında 0900 Ziraat için
14
tozlayıcı çeşitlerin meyve boyutları üzerine etkileri (mm)….. 48

tozlayıcı çeşitlerin meyve kalitesi üzerine etkileri…….. ….. 50

tozlayıcı çeşitlerin meyve boyutları üzerine etkileri (mm)… . 51

çeşitlerinin bazı meyve özellikleri …………………………. 53
X
XI

çeşitlerinin meyve boyutları üzerine etkileri (mm)………….. 54
çeşitlerinin bazı meyve özellikleri …………………………….56

çeşitlerinin meyve boyutları üzerine etkileri (mm)…………. 57
XI
XII
ŞEKİL LİSTESİ
NO ADI SAYFA NO
1 Denemede kullanılan kiraz çeşitlerinin genel görünümleri … 19
2 Kirazın fenolojisi…………………………………………… 25
3 Meyve çap ve boyları……………………………………….. 29
4 2003 yılına ait çiçeklenme zaman ve süreleri………………. 33
5 2004 yılına ait çiçeklenme zaman ve süreleri……………….. 33
6 2005 yılına ait çiçeklenme zaman ve süreleri………………. 33

tozlanması sonucunda değişik dönemlerdeki meyve
tutumları (%) ……………………………………………….. 38

tozlanması sonucunda değişik dönemlerdeki meyve
tutumları (%) ……………………………………………….. 40

çeşitlerinin değişik dönemlerdeki meyve tutumları ………… 42

çeşitlerinin değişik dönemlerdeki meyve tutumları ………… 44
XII
1. GİRİŞ
Anadolu birçok meyve türünde olduğu gibi, kirazında anavatanı sınırları
içerisindedir. Kirazın (Prunus avium L.) anavatanı Güney Kafkasya, Hazar Denizi ve
Kuzey-Doğu Anadolu’dur. Bu gen merkezlerinden doğuya ve batıya doğru yayılarak
dünya üzerinde geniş bir alanı kaplamıştır. Bugün yabani olarak doğuya doğru İran ve
Afganistan, batıya doğru Balkanlar, İsviçre ve hatta İskandinavya’da yetiştirilmektedir.
Ülkemizde yabani olarak Kuzey Anadolu dağlarında, Toroslarda ve doğu Toroslarda
bol miktarda rastlanmaktadır (Eriş ve Barut, 1993; Özçağıran ve ark., 2003).
Dünya üzerinde kirazın yayılışı, 35º-55º kuzey ve güney enlemler veya bu
sınırların dışında bulunan sıcaklık ve diğer faktörlerin elverişli olduğu alanlara kadar
olmuştur. Kiraz yazları çok sıcak olmayan, toprak ve hava neminin yeterli olduğu yayla
özelliği gösteren yüksek rakımlı yerlerde en iyi şekilde yetişmektedir. Kiraz üretiminin
%98’i Kuzey Yarımkürede gerçekleşmekte ve bu üretimden Avrupa Kıtası %81,
Amerika kıtası ise %12 pay almaktadır (Öz, 1982).
Kiraz, dünyada beğenilerek tüketilen meyvelerin en önemlilerinden birisidir.
Türkiye, dünyanın belli başlı kiraz üreticisi ülkelerinden birisidir. Ülkemiz gerek
coğrafi konumu ve gerekse farklı iklimsel özellikleri nedeniyle kiraz ihracatında
dünyada söz sahibi ülkeler arasında yer almaktadır (Sütyemez ve Eti, 1999). 2005
yılının üretim değerlerine göre, 1 858 673 ton olan dünya kiraz üretiminin yaklaşık
%14’ünü (260 000 ton) Türkiye karşılamaktadır (Anonim, 2005). Ülkemizde kiraz
üretim miktarı yıllara göre değişmekle birlikte, sert çekirdekli meyve türleri içinde
daima ilk on sıra içersinde yer almaktadır. Genel meyve üretiminde üzüm ve üzümsü
meyvelerin ardından, sert çekirdekli meyve türleri ikinci sırayı almaktadır. Türkiye’de
kiraz yetiştiriciliğinde gerek ağaç sayısı gerekse meyve üretimi yönünden son 20–30 yıl
içersinde önemli gelişmeler olmuştur. Ülkemizin kiraz üretimi 1992 yılında 155 000 ton
iken, 2003 yılında 265 000 tona ulaşmıştır. Türkiye’de en fazla kiraz üreten iller İzmir
(29 962 ton), Manisa (26 810 ton), Amasya (18 136 ton), Afyon (13 318 ton), Kocaeli
(8 188 ton) ve Ankara (5 103 ton) olarak sıralanmaktadır (Anonim, 2003a).
Ülkemiz, sahip olduğu zengin ekolojik koşullar dolayısıyla erken, orta ve geç
mevsim kiraz çeşitlerinin yetiştirilebildiği çok büyük üretim potansiyeline sahip bir
ülkedir. Diğer yetiştirici ülkelerde ise derim döneminin dar bir zaman dilimi içersinde
yer alması, işçilik giderlerinin oldukça yüksek olması ve ayrıca derim dönemindeki
2
sürekli yağışlar sonucu meyve çatlamalarının fazla olması da bu meyve türünde dış
pazar şansımızı olumlu yönde etkilemektedir. Ülkemizin sahip olduğu bu imkânın iyi
değerlendirilmesi durumunda gerek üretici gelirlerinin gerekse döviz girdilerinin
artırılması sağlanabilecektir. İç ve dış pazarlarda büyük talep gören ve yüksek fiyatlarla
alıcı bulabilen bu meyve türünün yetiştiriciliğinin daha bilinçli yapılması durumunda
üreticisine daha yüksek gelir sağlayacağı ortadadır (Pırlak, 2001).
Kiraz yetiştiriciliği yapılan bölgeler için uygun çeşit seçimi ile gübreleme, sulama ve
zirai mücadele gibi teknik ve kültürel tedbirlerin yanında döllenme bakımından meyve
tutumunu artırıcı önlemlerin alınması büyük önem taşımaktadır. Kirazlarda kendine
uyuşmazlık özelliği yanında, çeşitler arasında karşılıklı uyuşmazlık problemi de vardır.
Bu durumda kiraz bahçesi kurarken çeşit seçiminde çok dikkatli olmak gerekmektedir.
Yüksek verimli ve kaliteli bir üretim yapabilmek için seçilen çeşitlerde aynı dönemde
çiçek açması, karşılıklı eşeysel uyuşmazlık bulunmaması ve ayrıca tozlayıcı çeşitlerin
çiçek tozu kalitesi (canlılık ve çimlenme yeteneği) ve üretim miktarlarının yüksek
olması gerekmektedir (Eti ve ark., 1995).
Kirazlar 5–7 yaşlarında meyve vermeye başlarlar ve ekonomik olarak tam
verime yatmaları 8–10 yılı bulmaktadır. Ekonomik ömürleri ise 25–30 yıldır. Kiraz
yetiştiriciliğinde başlangıçta, kendine ve karşılıklı uyuşmazlık durumları göz önüne
alınmadan tozlayıcı çeşit seçimi konusunda yapılan yanlışlıklar ancak ağaçların meyve
vermeye başladıkları dönemde ortaya çıkmakta ve ekonomik kayıplara neden
olmaktadır (Özbek, 1978).
Günümüze kadar gerek yurt dışında gerekse yurt içinde standart kiraz
çeşitlerinin döllenme biyolojileri incelenmiş ve bu çeşitlerde eşeysel uyuşmazlığı
belirleyen S allel genleri ortaya konmuştur (Öz, 1985; Özçağıran ve ark., 1989). Halen
ekonomik öneme sahip ve özellikle döllenme problemleri bulunan kiraz çeşitleri için en
uygun tozlayıcıların bulunmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Bu çeşitlerden
en önemlisi ise 0900 Ziraat’tır. Özellikle son yıllarda yoğun ilgi gören 0900 Ziraat
çeşidi ile ilgili olarak verim düşüklüğü şikayetleriyle karşılaşılmaktadır. Verim
düşüklüğü büyük olasılıkla döllenme sorunları ve tozlayıcılarla ilgili gözükmektedir.
0900 Ziraat kiraz çeşidi, son yıllarda ülkemizde çeşitli yörelerde Akşehir
Napolyonu, Malatya Dalbastı isimleriyle yetiştiriciliği yaygınlaşmış ve yüksek fiyatla
alıcı bulan bir çeşit durumundadır. Çok iri meyveli, meyve çatlaması yapmayan,
2
3
albenisi yüksek ve yola çok dayanıklı bir çeşit olan 0900 Ziraat kiraz çeşidinin
ülkemizde yetiştiriciliği yaygınlaşmış olmasının yanında bu çeşit Avrupa, Japonya ve
ABD’de “Türk kirazı” adıyla aranır duruma gelmiştir (Anonim, 1992; Kaçar, 2001).
Amasya, kiraz üretim potansiyeli bakımından ülkemizde önemli iller arasında
yer almaktadır. Yöredeki yerli kiraz çeşitlerinin bazı pomolojik özellikleri incelenmiş
ancak döllenme biyolojileri üzerinde henüz herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Son
yıllarda üretimi yaygınlaşan ve ilgi gören 0900 Ziraat çeşidinin tozlayıcılarının sınırlı
olması ve bu çeşit ile ilgili bazı döllenme problemlerinin giderilmesi amacıyla yörenin
yerli kirazlarının tozlayıcı olarak incelenmesi büyük önem taşımaktadır.
Bu araştırmanın amacı, Amasya yöresi yerli kiraz çeşitlerinden Türkoğlu,
Köroğlu, Kargayüreği, Hacı Ali, Geçkiraz ve standart çeşitlerden Starks Gold kiraz
çeşitlerinin standart 0900 Ziraat çeşidi için tozlayıcı olarak kullanıldığında;
tozlayıcıların meyve tutma oranları ve bazı meyve özellikleri üzerine olan etkilerinin
incelenmesidir.
3
4
2. LİTERATÜR ÖZETLERİ
2. 1. Kirazın Çiçek Yapısı ve Döllenme Biyolojisi
Kiraz (Prunus avium, L.), Rosales takımı, Rosaceae familyası, Prunoideae alt
familyası ve Prunus cinsine girer. Kirazlar hermafrodit çiçek yapısına sahiptirler. Her
bir çiçekte 5 adet çanak, 5 adet taç yaprak, 1 adet dişi organ ve 30–40 adet arasında
değişen erkek organ ve taç yaprakların dip kısımlarında nektar bezleri bulunmaktadır.
Tozlanma arılarla olmaktadır (Öz, 1977, 1982, 1985; Özbek, 1978).
Kirazların meyve gözlerinde birden fazla çiçek tomurcuğu bulunmaktadır.
Kirazlar saf çiçek tomurcuğu yapısına sahip olup, bir gözdeki çiçek sayıları 6’ya kadar
çıkar ve göz açıldığında demet şeklini alır. Çiçekler 2–4’ lü spurlarda veya uzun
sürgünlerin alt kısımlarında bulunur (Öz, 1988).
Sert çekirdekli meyve türlerinde morfolojik ayrım, yumuşak çekirdekli meyve
türlerine göre daha erken meydana gelmektedir. Kirazlarda çiçek tomurcukları Temmuz
ayında oluşmaya başlamaktadır (Westwood, 1978).
Normal yapıya sahip bir kiraz çiçeğinde tek pistil bulunurken, bazen çift pistil
teşekkülü de olabilmektedir (Beppu ve ark., 2000). Çift pistil teşekkülü bir çeşit
özelliği olabildiği gibi iklim şartlarıyla da ilgilidir. Yaz aylarında çiçek tomurcuğu
oluşumu sırasında havaların çok sıcak geçmesi ile çift pistilli çiçek sayısı da
artmaktadır. Çift pistilli çiçekler, birbirine bitişik yapıda ve ikiz meyve olarak
adlandırılan anormal yapılı pazar değeri düşük meyvelerin oluşumuna sebep olmaktadır
(Anonim, 1988). Bölgemizde ikiz meyve oluşumuna en sık rastlanan çeşitler Early
Burlat, Hafız Ahmet ve Hacı Ali çeşitleridir (Demirsoy ve Demirsoy, 2003).
Ilıman iklim meyve türlerinden olan kiraz, kış dinlenme döneminde soğuklara
dayanıklı bir meyve türüdür. Kirazlarda düşük sıcaklık zararlanmalarına en fazla
ilkbaharda çiçeklenme zamanı meydana gelen geç donlar neden olmaktadır. Kirazların
çiçek tomurcukları –2ºC, -4ºC’ ye dayanabildiği halde, açmış kiraz çiçekleri –2ºC ’de
donmaktadır. Kirazların odunsu kısımları ise kış dinlenme döneminde –40ºC’ ye kadar
dayanabilir (Öz, 1988; Eriş ve Barut, 1993).
Düşük nispi nem ve yüksek sıcaklık anterlerin olgunlaşmasını, patlayıp çiçek
tozlarının çevreye yayılmasını teşvik etmektedir. Bu dönemdeki arı aktivitesinin en
fazla sabah 10:00 ile akşam 16:00 saatleri arasında olduğu görülmüştür. Ayrıca 12 ºC’
nin altında arıların neredeyse hiç faaliyet göstermediği, 13–20 ºC arasındaki sıcaklık
4
5
derecelerinde ise arı aktivitelerinin en üst seviyede olduğu ve kirazlarda tozlama

yapmak için ağaçları ziyaret eden böceklerin %97’sinin bal arıları olduğu belirtilmiştir
(Langidge ve Goodman, 1973).
Kiraz ve vişnelerde özellikle bal arılarıyla meydana gelen tozlanmaya
çiçeklenme dönemindeki olumsuz hava şartları dışında, kirazla aynı zamanda çiçek açan
kolza gibi diğer bitkilerin böcek aktivitesi yönünden rekabet meydana getirmesi
sebebiyle olumsuz etki yaptıklarını belirtmiştir (Woicir, 1984).
Tam çiçeklenme dönemindeki şiddetli yağışlar çiçek tozlarını yıkayarak,
tozlanmayı doğrudan engellediği gibi yağışlı, sisli ve sıcaklığın düşük olduğu havalar
arıların faaliyetlerini, dolayısıyla tozlanmayı, buna bağlı olarak da döllenme ve meyve
tutumunu olumsuz etkilemektedir. Çiçeklenme döneminde arıların uçuş periyotları
boyunca, yağış miktarının düşük, hava sıcaklığının yüksek, rüzgarsız ve açık havaların
arı faaliyeti için uygun olduğu belirtilmektedir (Shoemaker ve Teskey, 1959;
Childers, 1973; Hansen, 1981; Roversi ve ark., 1984; Guerrero-Prieto ve ark.,
1985; Roversi ve Ughini, 1985; Öz, 1988; Eti, 1992).
Çiçeklenme dönemindeki yağışlar, tozlanma ve döllenmeyi olumsuz
etkilemesinin yanında Sclerotinia spp. mantar zararının artmasına da neden olmaktadır.
Ayrıca meyvelerin olgunlaşması sırasında yağan yağmurlar meyvelerin çatlamasına yol
açarak pazar değerini düşürmektedir (Christensen, 1999).
İlkbaharda çiçeklenme döneminde havaların serin geçmesi, birçok meyve
türünde döllenmede aksaklıklara yol açtığı ve bunda düşük sıcaklıkların çiçek tozu
çimlenmesi için yeterli olmamasının da rol oynadığı belirtilmiştir (Cerovic ve Ruzic,
1992; Egea ve ark., 1992).
Kirazlarda kış dinlenme isteklerinin yeterince karşılanmaması durumunda
döllenme yönünden problem olacağı belirtilmektedir. Ilık geçen kışlardan sonra, düşük
soğuklama ihtiyacı gösteren çeşitlerin, yüksek soğuklama ihtiyacı gösteren çeşitlerden
daha erken çiçeklenme göstereceği, dolayısıyla bu iki çeşidin birbirini tozlayıp
dölleyemeyecekleri tespit edilmiştir (Öz, 1988; Roversi ve Ughini, 1996).
Tozlanma ile döllenme arasındaki süre kirazlarda 2-4 gün (Crane ve Brown,
1937), elma ve armutlarda 2-6 gün, fındıklarda 2.5-5 ay (Beyhan, 1993; Beyhan ve
Marangoz, 1999), turunçgillerde 4-5 gün (Eti, 1992), kayısılarda ise 4-8 gündür
(Mahanoğlu ve ark., 1993).
5
6
Dişicik tepeciği (stigma) yapısının çiçek tozu çimlenmesine uygun olmasının

yanında yumurta hücresinin ömrü de önem taşımaktadır. Yumurta hücresinin ömrü veya
çiçek tozu çim borusunu kabul etme zamanı sabit olmayıp türlere, çevre sıcaklığına ve
çimlenme şartlarına göre değişebilmektedir (Williams, 1965).
Tepeciğin çiçek tozu kabul edebilme süresi oldukça kısa olup, etkili tozlanma
periyodu adı verilen bu periyodun çevre şartları tarafından önemli bir şekilde etkilendiği
ve kirazlarda etkili tozlanma periyodunun 2 günden az sürdüğü bilinmektedir (Tonutti
ve ark., 1991).
Bitkilerde tozlanma olayını, şartların uygun olması halinde çiçek tozlarının
tepecik üzerinde çimlenmesi ve çiçek tozu borularının dişicik borusu içinde gelişmeleri
izlemekte ve tozlanmayı takiben genellikle 1–2 günlük süre içersinde döllenme
gerçekleşmektedir (Cerovic ve ark., 1998).
2. 2. Kirazlarda Eşeysel Uyuşmazlık

Eşeysel uyuşmazlık özellikle Rosaceae, Solanaceae ve Crucifera gibi
familyalarda yaygın bir biçimde görülmekte kiraz, badem, erik, kayısı, elma, armut ve
fındık gibi önemli meyve türlerinde çeşitlerin büyük bir kısmında kendine uyuşmazlık
bulunmaktadır (Mısırlı, 2000).
Meyve ağaçlarında, çiçek tozu borusunun gelişme hızı üzerine etki yapan en
önemli iç faktörün pistil (dişi organ) dokusu ile çiçek tozu borusu arasındaki uyuşma
derecesi olduğu vurgulanmaktadır. Uyuşmazlık bir çeşit kısırlık olup, tohum oluşumu
için normal çiçek tozu ve yumurta hücrelerinin oluşmasına rağmen bazı fizyolojik
faktörlerin döllenmeyi engellemesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Uyuşmazlık, eşey
organları ve eşey hücreleri normal yapıda olduğu halde, genetik yapı sebebiyle çiçek
tozu ile dişicik tepesi ve dişicik borusu arasındaki karşılıklı etkileşme sonucunda çiçek
tozlarının yumurtalığa ulaşamaması veya çiçek tozu borusu gelişmesinin engellenmesi
veya çiçek tozu borusunun yumurtalığa ulaştığı dönemde yumurtalığın döllenme
olgunluğunu atlatmış olması gibi çeşitli sebeplerle açıklanabilir (Modlibowska, 1945;
Eti, 1992; Kurt, 2001).
Kirazlarda meyve tutumu ve meyve gelişimi için döllenme şarttır. Partenokarpi
görülmez. Kiraz yetiştiriciliğinde dikkate alınması gereken en önemli hususlardan biri
uyuşmazlıktır. Yapay mutasyon ile meydana getirilen Stella ve tomurcuk mutasyonu ile
6
7
meydana gelen Cristobalina ile Sumpace Celeste, New Star, Lapins, Starkrimson,
Isabella, Sweetheart, Samba, Sonata, Sandra Rose gibi kendine verimli çeşitler elde
edilmiştir. Ayrıca bu çeşitler dışındaki kiraz çeşitlerinin kendileriyle uyuşmaz
olmalarının yanında, çeşitler arasında büyük oranda karşılıklı uyuşmazlığın da
varolduğu bilinmektedir (Özçağıran ve ark., 2003).
Kirazlardaki uyuşmazlık reaksiyonu doğrudan doğruya çiçek tozunun genotipi
tarafından kontrol edildiği için homomorfik tip uyuşmazlık olarak tanımlanmaktadır
(Dokuzoğuz, 1957). Kiraz, meyve ağaçları içersinde eşeysel uyuşmazlığın en yaygın
olduğu türdür. Kirazlardaki uyuşmazlığın çiçek tozu borusunun, dişicik borusu içersinde
normal gelişmesini önleyen uyuşmazlık geninden (S) ileri geldiğini göstermişlerdir.
Kirazlardaki uyuşmazlık geninin 6 farklı alleli tanımlanmış ve bunlar S1-S6 şeklinde
gösterilmiştir. Son yıllarda 6 adet farklı S alleline ilave olarak 4 yeni S alleli daha
tanımlanmıştır (Nyeki ve Szabo, 1995;Wiersma ve ark., 2001).
Kiraz çeşitleri arasında grup uyuşmazlığına da çok sık rastlanır. Grup
uyuşmazlığında, karşılıklı olarak uyuşmayanlar birleştirilmiş ve S1’den S6’ya kadar
değişen genlerden herhangi iki tanesi ile temsil edilen bir grup oluşturulmuştur. Bu
şekilde dünyada oluşturulan 13 uyuşmazlık grubu bulunmaktadır (Öz, 1988; Özçağıran
ve ark., 1989; Pırlak, 2001).
Kiraz gibi hem kendine hem de karşılıklı uyuşmazlığa çok sık rastlanan
çeşitlerle bahçe tesisinde, tozlayıcı çeşitlerin hiçbir zaman iki sıradan daha uzakta yer
almaması gerektiği vurgulanmaktadır. Kirazlarda birbirini tozlayacak çeşitlerin birer
sıra halinde ve yan yana dikilmesinin de çok büyük yarar sağlayacağı belirtilmektedir.
Bunun yanı sıra çeşitlerin çiçeklenme zamanlarının birbirine uygun olması ve bahçede
döllemeyi yapacak yeterli sayıda arının bulunması oldukça önem taşımaktadır (Eti,
1992). 3 dekar kiraz bahçesi için 1 koloni arının yeterli olduğu belirtilmektedir (Özbek,
1992).
Benedek ve Martinovich (1971), vişnelerde yaptıkları bir araştırmada, arı
kovanlarının ağaçlara olan mesafesi arttıkça belirli oranlarda tozlanmanın ve buna bağlı
olarak da meyve tutumunun azaldığını belirtmişlerdir.
Westwood (1978) ve Eti (1992), kısmen ve tamamen kendine uyuşmaz
çeşitlerle kurulan bahçelerde, yeterli miktarda tozlayıcının bulunmadığı koşullarda
meyve tutumunun olumsuz yönde etkilendiğini belirtmişlerdir.
7
8
Kirazlarda meyve tutumu bakımından uyuşmazlık kadar birbirlerini tozlayacak

çeşitlerin çiçeklenme zamanlarının çakışması ya da çok yakın olması da oldukça önem
taşımaktadır. Çünkü çiçeklenme başlangıcı ile tam çiçeklenme tarihleri arasındaki
sürede açan çiçeklerin meyve tutum oranları daha yüksek olmaktadır (Crane ve Brown,
1937; Zielinski ve ark., 1959; Anonim, 1963; Eti, 1992; Akçay, 1994).
Son yıllarda ortaya çıkarılan kendine verimli Stella, Cristobalina, Starkrimson,
Sweethard, Newstar, Sumpaca, Celeste, Sumtare, Isabella, Summit çeşitlerinin yanı sıra
Bulgaristan’da Lapins, Sunburst, Compact Stella çeşitlerinin de kendine verimli
oldukları tespit edilmiştir. Dünyada kendine verimli çeşitler arasında yaygın olarak
yetiştiriciliği yapılan Kanada melezi olan Stella (Lambert x JIS2420) kiraz çeşidi de
genel tozlayıcı olarak bilinmektedir (Özçağıran, 1977; Way, 1978; Saunier, 1983;
Georgiev ve Nikolova, 1989; Özçağıran ve ark., 1989; Anonim, 1992).
Türkiye’de yetiştiriciliği önerilen bazı kiraz çeşitleri için en uygun tozlayıcı
çeşitlerin tespit edilmesi amacıyla yapılan çalışmalarda Noble çeşidi için Bigarreau
Gaucher, Merton Bigarreau, Lambert, Merton Late, Merton Marvel; 0900 Ziraat çeşidi
için ise Starks Gold, Lambert, Merton Late, Noble, Metron Marvel, Bigarreau Gaucher
gibi çeşitler uygun tozlayıcı olarak tespit edilmiştir (Anonim, 1992).
Kirazlarda çiçek tozlarının, dişicik borusu içersinde gelişmelerinin incelendiği
bir araştırmada, kendine uyuşmazlık gösteren Gaucher ve Salihli kiraz çeşitleri, kendi
çiçek tozları ile tozlandıklarında, çiçek tozu borusu tozlanmadan 164 saat sonra bile
uzayıp dişicik borusunun tamamını geçememiştir. Çiçek tozu borularının dişicik borusu
içerisindeki gelişmelerinin Gaucher kirazında dişicik borusu uzunluğunun
%61.49’unda, Salihli kirazında ise %57.65’inde kaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca çiçek
tozu borularının uçlarında kalloz oluşumu nedeniyle gelişme engellenirken kendine
uyuşur Stella çeşidinde ise çiçek tozu borularının yumurtalığa ulaştığı görülmüştür.
Salihli kiraz çeşidi, Stella kiraz çeşidi ile tozlandığında çiçek tozu borularının 72 saatte
yumurtalığa ulaştığı belirtilmektedir (Özçağıran ve ark., 1989).
Uyuşmazlıktan dolayı döllenme olayının gerçekleşmemesinin, çiçek tozu borusu
gelişmesinin engellenmesinden ziyade, çiçek tozu borusunun yumurtalıktaki tohum
taslağına ulaşıncaya kadar tohum taslağının yaşlanıp dejenere olmasından
kaynaklandığı belirtilmektedir (Sedgley, 1977; Godini, 1981).
8
9
Meyve ağaçlarında en yüksek meyve tutumunun, anthesis safhasında veya

bundan kısa bir süre sonra gerçekleşen tozlanma olayı ile sağlandığı belirtilmiştir. Bu
olayın sebebi henüz tam bilinmemekle beraber üç sebepten ileri gelebileceği
belirtilmiştir. Bu sebeplerden ilki; dişicik tepesi üzerindeki papilla hücreleri buruşmuş,
büzüşmüş olup stigmatik salgı mevcut değildir. Bu durum çiçek tozlarının çimlenmesini
engeller. İkincisi; dişicik borusu iletim dokusunun hücreleri buruşmuş, büzüşmüş ve
nişasta miktarı azalmış olabilir. Bu durum, çiçek tozu borusunun tohum taslağına doğru
gelişmesini engeller ve sonuncusu tohum taslağının ömrü gerçekten kısadır. Buda
meyve tutumu için sınırlayıcı faktör olabilir şeklinde ifade edilmiştir (Giggs ve Iwakiri,
1975; Stösser ve Anvari, 1982).
Stösser ve Anvari (1982), bu üç sebepten en önemlisinin tohum taslağının ömrü
olduğunu belirtmişlerdir. Neden olarak ise, dişicik tepesi ve dişicik borusunun buruşup
büzüştüğü (anthesis’ten 9–10 gün sonra) durumlarda bile çiçek tozlarının çimlenebildiği
ve çiçek tozu borusunun dişicik borusu içersinde gelişebildiklerini göstermişlerdir.
Kiraz ve vişnelerde tam çiçeklenmeden 4–5 gün sonra tohum taslaklarının giderek
canlılıklarını kaybettikleri, 7. günden sonra ise tohum taslaklarının büyük bir
çoğunluğunun döllenme yeteneklerini kaybettikleri belirtilmiştir.
2.3. Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Oranları

Bitkilerde çiçek tozlarının canlılık ve çimlenme yeteneklerinin yüksek olması,
döllenme ve dolayısıyla meyve tutumunun başarılı bir şekilde sonuçlanmasında büyük
önem taşımaktadır (Anvari, 1977; Güleryüz, 1977; Özbek, 1977; Stösser, 1984). Bu
nedenle herhangi bir çeşidin tozlayıcı olarak uygunluğu invitroda çimlenme ve canlılık
testleri ile belirlenebilmektedir (Eti, 1991).
Meyve türlerinde tozlanma ve döllenmenin temel öğelerinden birini oluşturan
polenlerin çimlenme ve canlılık oranlarının yüksekliği birçok türde avantaj
sağlamaktadır. Kirazlarda çiçek tozu canlılığının tespiti, çeşidin tozlayıcılık özelliğinin
belirlenmesi açısından ıslah çalışmalarında ve ekonomik kiraz yetiştiriciliğinde oldukça
önemlidir (Cerovic ve ark., 1998).
Kirazlarda çiçek tozu canlılık testlerinde yaygın olarak TTC (2,3,5
Triphenyltetrazolium chlorid) kullanılır ve en yaygın kullanılan çimlendirme testi
petride agar yöntemidir (Elçi, 1994).
9
10
Yapılan çalışmalarda, çiçek tozu borusunun dişicik borusu içersinde gelişimine;

çiçek tozu canlılık oranları ve çimlenme yetenekleri, ortam sıcaklığı, ortam nemi, pH
derecesi, çiçeğin olgunluk derecesi, beslenme koşulları ve ana çeşit ile tozlayıcı
arasındaki uyuşma düzeylerinin etkili olduğu belirtilmektedir (Hepaksoy ve
Özçağıran, 1989).
Vasiliakis ve Porlingis (1984); Eti (1992), çiçeklenme döneminde düşük ve
yüksek sıcaklıkların çiçek tozlarının canlılığını önemli ölçüde azalttığını, ayrıca çok
sıcak ve kuru havaların, kuru rüzgârların dişicik tepesini kurutarak çiçek tozlarının
çimlenmesini önleyebildikleri gibi çiçek tozu borusu büyümesini de olumsuz şekilde
etkileyebildiklerini belirtmiştir. İyi bir çiçek tozu çimlenmesi ve çiçek tozu çim borusu
büyümesi için ise ortam sıcaklığının 12–25 ºC, nispi nemin ise %60–80 dolaylarında
olması gerektiği belirtilmektedir.
Anvari (1977), bitkilerde çiçek tozlarının sağlıklı gelişmesi, canlılık ve
çimlenme yeteneklerinin yüksek olmasının, döllenme olayının başarılı bir şekilde
sonuçlanmasında büyük önemi olduğunu vurgulamıştır. Araştırıcı, bir çeşidin
çiçeklerinde üretilen toplam çiçek tozu miktarı yanında, morfolojik yönden normal
gelişmiş çiçek tozu miktarının yüksek olmasının da önem taşıdığını belirtmiştir.
Morfolojik homojen olmayan, yani çeşide özgü irilik ve şekil özelliklerinden sapmalar
gösteren çiçek tozlarının çimlenme olasılığının da düşük olduğu belirtilmektedir (Eti,
1996).
Voloshina (1972), 123 kiraz, 21 vişne ve 13 kiraz x vişne melezi üzerine yaptığı
çalışmada, çiçek tozu çimlendirme denemelerinde en yüksek çimlenme değerini 22ºC’
de, %10–15 şeker konsantrasyonu ve %1 Agar + %10–15 şeker konsantrasyonlarından
elde edilmiştir.
Öz ve Kaşka (1984)’nın, 21 kiraz çeşidi ile yaptığı bir araştırmada, en yüksek
çiçek tozu çimlenme değerleri hemen hemen bütün çeşitlerde %15’lik sakkaroz
çözeltisinden elde edilmiştir. Bu çalışmada elde edilen iki yılın ortalama çiçek tozu
çimlenme oranlarının Erice çeşidinde %47.1, Akşehir Napolyon’unda %42.7, Noble’de
%34 ve 0900 Ziraat kiraz çeşidinde ise %37.2 olduğu bulunmuştur.
Ülger ve Özçağıran (1989), kirazlarda çiçek tozlarının çimlenmeleri üzerinde
yaptıkları çalışmalarda, %1’lik agar çözeltisine %5, %10, %15, %20’lik sakkaroz ilave
edilerek elde edilen ortamda, 8 kiraz çeşidinin çiçek tozu çimlendirme denemelerini
10
11
gerçekleştirmiş ve sonucunda en yüksek çimlenme oranlarını %1 agar + %15 sakkaroz

ortamından elde etmişlerdir. Bu ortamdan elde edilen çimlenme değerlerinin Salihli
kiraz çeşidinde %21, Noble kiraz çeşidinde ise %17 olduğu belirtilmiştir.
Cerovic ve Ruzic (1992), vişnelerde yapılan çalışmalarla değişik sıcaklıklardaki
(5, 10, 15, 20 ºC) çiçek tozu çim borusu büyümesi incelemiş ve 15–20ºC’de çiçek tozu
çim borusunun tohum taslağına en kısa sürede ulaşabildiğini tespit etmişlerdir. Ayrıca
düşük sıcaklıklarda çiçek tozu çim borusu büyümesinin engellendiği, buna bağlı olarak
da döllenme oranının azaldığı ve sonuçta meyve tutumunun düştüğü belirtilmiştir (Dys,
1984; Lech, 1984; Kühn, 1988).
Sütyemez ve Eti (1995), kirazlarda yapılan çalışmalarda en yüksek çiçek tozu
çimlenme oranlarını %10–15 sakkaroz ortamlarından elde etmişlerdir. Çiçek tozu
canlılık oranlarını TTC testinde %70.4–79.4; FDA testinde %70.6–92.3 arasında
değiştiğini bildirmişlerdir. Çiçek tozu çimlenme oranlarını % 13.8–69.4; çiçek
tozlarının morfolojik normal çiçek tozu değerlerini ise %77.7–90.0 arasında
belirlemişlerdir.
Arzani ve Khalighi (1998), İran’da yetiştirilen 4 kiraz çeşidinde çiçek tozu
canlılık ve çiçek tozu çimlenme oranlarının %65–75 arasında olduğunu belirtmişlerdir.
Gerçekçioğlu ve ark. (1999), en yüksek çiçek tozu çimlenme oranlarını %10–
15 sakkaroz ortamlarında alındığını belirtmişlerdir. Bing ve Van çeşitlerinde çiçek tozu
canlılık oranlarını %77,54 ve %81,74; çiçek tozu çimlenme oranlarını ise %44.20 ve
%41.70 değerleri arasında belirlemişlerdir. Çiçek tozlarının morfolojik normal çiçek
tozu değerlerini ise %88.9 ve %88.57 olarak tespit etmişlerdir.
Özçağıran ve ark. (1989), %15’lik sakkaroz çözeltisinde çimlenme oranlarının
Gaucher, Salihli ve Stella kiraz çeşitlerinde sırasıyla %22.04, 15.80, 16.20 olduğunu
tespit etmişlerdir.
Godini ve ark. (1998), İtalya’da 4 kiraz çeşidinde çiçek tozu canlılık oranlarını
%68–94,7 arasında bulmuşlardır.
Cerovic ve ark. (1998), Van, Bigarreau Burlat, Stella ve Asenova Rana kiraz
çeşitlerinde çiçek tozu çimlenme oranlarını %38.07–57.80; çiçek tozu canlılık oranlarını
ise %50 – 78,94 arasında tespit etmişlerdir.
11
12
Paydaş ve ark. (1998) tarafından Toroslarda yetiştirilen kiraz çeşitlerinde

yapılan bir çalışmada, TTC ve FDA testlerinde çiçek tozu canlılık oranları %50.1–59.3
arasında, çiçek tozu çimlenme oranları ise %55.1-%58.9 arasında bulunmuştur.
Pırlak (2001), çiçek tozu canlılık oranının %69.83-%95.33, çimlenme oranının
ise %37.00-%50.66 arasında değiştiğini belirtmiştir. Çiçek tozlarının canlılık düzeyleri
ve çimlenme yetenekleri yönünden en yüksek değerleri Salihli çeşidinden elde etmiş,
%15 ve %20’lik sakkaroz konsantrasyonlarını çiçek tozu çimlenmesi için en uygun
ortamlar olarak belirtmiştir. Çeşitler arasında en yüksek morfolojik normal çiçek tozu
değerinin %89.16 ile Salihli, en düşük ise %76.50 ile Kırdar çeşidinde olduğunu
belirtmiştir.
Stösser ve Anvari (1990), kiraz, vişne ve eriklerde yaptıkları bir çalışmada
farklı sıcaklık derecelerinde çiçek tozu çim borusu büyümesini incelemişler ve
sıcaklığın 15ºC’ nin altına düştükçe çiçek tozu çim borusu büyümesinin yavaşladığını,
5ºC’ de ise tamamen durduğunu gözlemlemişlerdir. Araştırıcılar ayrıca 20ºC’ de
çiçektozu çim borusunun kirazlarda 1–2 günde, eriklerde ise 3–4 günde tohum taslağına
ulaşabildiğini belirtmişlerdir.
Pırlak ve Bolat (2001), bazı kiraz çeşitlerinin çiçek tozu çimlenme oranları ve
çiçek tozu borusu uzunluğunu belirlemek amacıyla yaptıkları bir çalışmada, Napolyon
çeşidinde 5ºC’ de %36.88 olan çiçek tozu çimlenme oranı, 20ºC’de %65.88’e
ulaşmıştır. Bununla birlikte, 5ºC’ de 77µm olan çiçek tozu borusu uzunluğu 20ºC’de
354µm değerine ulaşmıştır. Araştırıcılar, çalışma sonunda, sıcaklık arttıkça çimlenme
oranları ve çiçek tozu borusu uzunluğunun arttığını belirtmişlerdir.
2. 4. Tozlayıcı Çeşitlerin Meyve Tutumu Üzerine Etkileri

Roversi ve Ughini (1992), kiraz ve vişne bahçelerinde çiçeklenme boyunca
meyve tutumunun, iklimsel koşullardan ve genotip tarafından etkilendiğini, aynı
zamanda bahçede arı kovanlarının konumu ve tozlayıcı çeşitlerin konumundan da
etkilenebileceğini bildirmişlerdir. Arı kovanlarının konumu iyi bir meyve tutumu için
önemlidir. Kendine verimli genel tozlayıcıların kiraz bahçesindeki konumları, bahçede
homojen bir şekilde dağıtılmış olmalarının da önemli olduğu bildirilmiştir. İyi bir
döllenme ve meyve tutumu için çiçeklenme boyunca ana ve tozlayıcı çeşidin, aynı
12
13
zamanda çiçek açmalarının karşılıklı olarak tozlanmaları bakımından gerekli olduğu

vurgulanmıştır.
Ekonomik bir kiraz yetiştiriciliği için 100 çiçeğin en az 25-40’ı meyveye
dönüşmelidir. %25–40 meyve tutumu olursa iyi ve %40’dan fazla olursa çok iyi olarak
kabul edilmektedir. Uygun koşullarda meyve tutum oranının %70-80’i bile geçebileceği
belirtilmektedir (Öz, 1988).
Özbek (1978), meyve ağaçlarında yeterli miktarda tam teşekküllü çiçekler
meydana gelse bile, ilkbaharın geç donları, seksüel uyuşmazlık, yeterli miktarda
tozlayıcı çeşidin bulunmaması, tozlayıcı aktivitesindeki aksaklıklar ve çeşitli stres
şartlarının yeterli ürün alınmasını engellediğini belirtmiştir.
Öz ve Kaşka (1984), yaptıkları bir çalışmada 0900 Ziraat ve Akşehir Napolyonu
çeşitleri için en iyi tozlayıcıların sırasıyla Starks Gold, Merton Late ve Lambert; Starks
Gold için ise Kırmızı Turanî, 0900 Ziraat, Katı ve Akşehir Napolyonu çeşitlerinin
olduğunu saptamışlardır.
Öz (1985), 21 kiraz çeşidi ile yaptığı çalışmada meyve tutma düzeylerinin
%0.00 ile %70.1 arasında değiştiğini tespit etmiştir. Araştırıcı aynı çalışmada 0900 x
Starks Gold uygulamasından %15.5, 0900 x Noble kombinasyonundan %5.8, Akşehir
Napolyonu x Starks Gold uygulamasından da %13,2 düzeyinde meyve tutumları elde
etmiştir.
Ülger ve Özçağıran (1989), bazı kiraz çeşitleri ile yaptıkları çalışmada Salihli x
Noble uygulamasından ortalama %9, Noble x Salihli uygulamasından ise yaklaşık %4
civarında meyve tutma düzeyleri elde etmişlerdir.
Abbadi ve ark. (1992), İran’da yaptıkları bir araştırmada Siah Mashhad
çeşidinin Soraty Lavasan veya Shabestan çeşitleriyle tozlanması sonucu Cilege
Blamarka veya Napoleon çeşitleriyle tozlanmasına göre daha iyi bir meyve tutumu
sağlandığı belirtmişlerdir.
Xu ve ark. (1993), Çin’de yaptıkları bir çalışmada ise Governor Wood çeşidinin
Napoleon için en iyi tozlayıcı olmasına karşın, Red Lantern çeşidi için en iyi
tozlayıcının Napoleon olduğu belirtmişlerdir.
Sütyemez ve Eti (1995), Pozantı ekolojik koşullarında Starks Gold, Ömerli,
Akşehir Napolyonu, 0900 Ziraat, Merton Marvel, Merton Bigarreau ve Noble çeşitleri
13
14
ile yapılan bir çalışmada meyve tutumunun yaklaşık %1 ile %45 arasında değiştiğini
belirtmişlerdir.
Eti ve ark. (1995), Pozantı’da 9 kiraz çeşidinin döllenme biyolojileri üzerine
yaptıkları bir araştırmada, meyve tutum oranlarını Malatya Dalbastı x Noble
melezlenmesinde %0.53, Noble x Akşehir Napolyon’unda %52.82 olarak tespit
etmişlerdir. Durano di Cesena ve Larian çeşitlerinin Akşehir Napolyon’unun en iyi
tozlayıcıları olduğunu, Bigarreau Gaucher çeşidi Ömerli çeşidinin, Ömerli çeşidi Larian
çeşidinin, Akşehir Napolyonu, Malatya Dalbastı ve 0900 Ziraat çeşidi Noble çeşidinin,
Merton Marvel çeşidi Akşehir Nopolyonu için ve 0900 Ziraat çeşidi Durano di Cesena
çeşidi için en iyi tozlayıcı olarak tespit etmişlerdir. Araştırıcılar bu çalışmada,
tozlayıcıların meyve kalite kriterlerine etkilerinin önemsiz olduğunu da belirtmişlerdir.
Seify ve Arzani (1999), Siah Mashhad kiraz çeşidi ile Bing, Lambert, Zard
Daneshkadeh, Sefid Rezaeieh, Protiva kiraz çeşitlerini melezlemiş ve Siah Mashhad
çeşidinde kendileme yapmışlardır. Meyve tutma oranları Zard Daneshkadeh, Bing,
Sefid Rezaeieh, Protiva ve Lambert kiraz çeşitlerinde sırasıyla %34.22, %30.81,
%17.57, %7.44 ve %0.36 olmuştur. Araştırıcılar, Siah Mashhad kirazının kendine
uyuşmazlık gösterdiğini ve en iyi tozlayıcılarının ise Bing ve Zard Daneshkadeh kiraz
çeşitleri olduğunu belirtmişlerdir.
Sütyemez ve Eti (1999), yaptıkları bir araştırmada, ana çeşit olarak Akşehir
Napolyonu kiraz çeşidini ele almış ve 6 kiraz çeşidini de tozlayıcı olarak
kullanmışlardır. Sonuçta %0.9–15.23 arasında değişen oranlarda meyve tutumu elde
edilmiş ve en iyi tozlayıcı çeşidin Starks Gold olduğu belirlenmiştir.
Pırlak (2001), yaptığı bir çalışmada açık tozlanma uygulamasında en düşük
meyve tutma oranını %30.64 ile Salihli, en yüksek meyve tutma oranını ise %49.32 ile
Sapıkısa kiraz çeşitlerinden elde etmiştir. Akşehir Napolyonu çeşidi için en uygun
tozlayıcılar Kırdar ve Sapıkısa olmuş, tozlayıcıların meyve tutma oranına etkileri
arasındaki fark istatistikî olarak önemli bulunmuştur. Kırdar çeşidinde en fazla meyve
tutumu Akşehir Napolyonu ile melezlendiğinde elde edilmiş (%46.87), bunu Sapıkısa
çeşidi ile melezlenme uygulaması (%40.48) izlemiştir. Salihli çeşidinde en iyi tozlayıcı
%42.92 meyve tutumu ile Sapıkısa; Sapıkısa çeşidinde ise %46.83 meyve tutumuyla
Akşehir Napolyonu olarak belirlenmiştir. Araştırma sonucunda Akşehir Napolyonu
çeşidi için en uygun tozlayıcılar Kırdar ve Sapıkısa; Kırdar çeşidi için Akşehir
14
15
Napolyonu ve Sapıkısa; Salihli çeşidi için Sapıkısa ve Akşehir Napolyonu; Sapıkısa

çeşidinde ise Akşehir Napolyonu ve Salihli olarak belirlenmiştir.
2. 5. Tozlayıcı Çeşitlerin Meyve Özellikleri Üzerine Etkileri

Özçağıran (1966), 12 kiraz çeşidi ile yaptığı çalışmalar sonucunda SÇKM
miktarlarının %11.23 (Halil Efendi) ile %16.36 (Kırmızı Turani) arasında olduğunu
belirtmiştir.
Stancevic ve Belic (1971), çekirdek iriliklerinin çok değişken olup, tozlayıcı
çeşide göre önemli derecede etkilendiklerini bildirmişlerdir.
Öz ve Kaşka (1984), Van kirazının Akşehir Napolyonu ve 0900 Ziraat çeşitleri
ile tozlanması sonucunda ortalama meyve ağırlıklarını sırasıyla 4.87g ve 5.34g olarak
belirlemişlerdir. Meyve eti / çekirdek ağırlığı oranları hesaplandığında ise sonuçların
9.6 ve 19.5 arasında olduğunu belirtmişlerdir.
Öz (1985), kirazlarda değişik tozlayıcılarla metaxenie yanında xenie etkisinin de
görülebileceğini belirtmektedir. Öz, yaptığı çalışmada 14 çeşidi ilgilendiren toplam 312
kombinasyonun 88’inde meyve iriliklerinin etkilendiği sonucuna varırken, 68
kombinasyonda tozlayıcı çeşitlerin etkilerinin önemli olmadığını vurgulamıştır.
Özellikle Van, 0900 Ziraat, Lambert, Kırmızı Turani, Yalancı Napolyon (Kemal Paşa
Napolyonu), Halilefendi ve Merton Late çeşitlerinde tozlayıcı çeşitlerin meyve iriliğine
olan etkilerinin önemli düzeyde olduğunu belirtmiştir. Araştırıcı aynı çalışmada, 312
kombinasyonun 77’sinde çekirdek iriliklerinin tozlayıcı çeşitten etkilendiği halde, 79
kombinasyonda tozlayıcı çeşitlerin bu yönden etkilerinin önemli bulunmadığını
belirtmektedir. Araştırıcı, Starks Gold’un tozlanan çeşit olarak kullanıldığı 12
kombinasyon da tozlayıcı çeşitlerin meyve iriliğine olan etkilerinin önemli bulunmadığı
halde, çekirdek iriliğine olan etkilerinin önemli olduğunu bildirmiştir. Araştırıcı değişik
kiraz çeşitleriyle yaptığı çalışmalar sonucunda da, 0900 Ziraat çeşidinin Noble ile
tozlanmasından %15.0 ve Noble x Akşehir Napolyonu kombinasyonundan ise %15.26
düzeyinde SÇKM değerlerini elde etmiştir.
Eti ve ark. (1995), Akşehir Napolyonu çeşidinde 5 farklı tozlayıcı kullandıkları
çalışmada meyve ağırlığını 4.41–5.36g arasında, çekirdek ağırlığını 0.35–0.39g arasında
bulmuşlar ve tozlayıcılar arasında istatistiksel fark olmadığını belirtmişlerdir.
15
16
Araştırıcılar, aynı çalışmada SÇKM değerini %11.20–13.10 arasında bulmuşlar ve

tozlayıcılar arasında istatistiksel fark olmadığını belirtmişlerdir.
Paydaş ve ark. (1998), tarafından Toroslarda yetiştirilen kiraz çeşitlerinde
yapılan bir çalışmada farklı tozlayıcıların meyve ağırlığı ve çekirdek ağırlığı üzerine
etkileri istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. Aynı çalışmada farklı tozlayıcıların
SÇKM üzerine önemli etkileri bulunmuştur.
Sütyemez ve Eti (1999), Akşehir Napolyonu çeşidinde 6 farklı tozlayıcı
kullandıkları çalışmada, SÇKM yi %10.7–15.3 arasında bulmuşlar ve tozlayıcıların
istatistiki olarak farklı etkileri olduğunu belirlemişlerdir.
16
17
3. MATERYAL VE METOT
Bu araştırma, 2003–2005 yılları arasında Amasya Merkez İlçeye bağlı Sarılar

köyünde seçilen örnek bir kiraz bahçesinde yürütülmüştür.
Araştırmada materyal olarak kullanılan kiraz çeşitlerinin kimyasal analizleri,
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Uygulama
Laboratuarı ve Amasya Tarım İl Müdürlüğü Hayvan Sağlık Şube Müdürlüğü Kimyasal
Analiz Laboratuarında gerçekleştirilmiştir.
3.1. Materyal
Araştırmada materyal olarak standart çeşitlerden 0900 Ziraat ve Starks Gold ile
Amasya ilinde yaygın olarak yetiştiricilikleri yapılan yerli kiraz çeşitlerinden Türkoğlu,
Köroğlu, Hacı Ali, Kargayüreği ve Geçkiraz kullanılmıştır. Denemede yer alan
çeşitlerin genel görünümleri (Şekil 1) aşağıda verilmiştir.
Araştırmada kullanılan çeşitlerin bazı önemli özellikleri aşağıda özetlenmiştir
(Christensen, 1984; Bilgener ve ark., 1998; Demirsoy ve Demirsoy, 2003):
0900 Ziraat
Yabancı orijinli olma olasılığı vardır. Ülkemizde yaygın olarak yetiştirilmekte

olan standart bir çeşittir. Bakteriyel kansere dayanıklı olup, çok geç çiçeklenmektedir.
Bigarreau sınıfındandır. Geç mevsim kirazı olup genellikle meyve çatlaması yapmayan,
yüksek kaliteli ve yola dayanıklı bir çeşittir. Meyvesi çok iri (8.6 g), geniş kalp
şeklinde, koyu kırmızı renktedir. Meyve et rengi krem-beyaz, meyve suyu pembe
renkte, meyve eti sert, gevrek, sulu ve çok lezzetlidir. Meyve çekirdeği çok iri ve ete
çok az bağlıdır. Kendine uyuşmaz olan bu çeşidin dölleyicileri Lambert, Merton Late ve
Starks Gold’dur.
Starks Gold (Sarı)
Çok geç mevsimde olgunlaşan, meyve çatlaması göstermeyen, çok verimli, yola
dayanıklı bir standart çeşittir. Meyvesi küçük (4.49 g), yuvarlak şekilli, sarı renkte olup,
meyve eti sarı, sert, orta kaliteli, meyve suyu renksizdir. Sarı kiraz kendine uyuşmaz
olmasına rağmen çok verimlidir. Gıda sanayinde çokça kullanılmakta olup çok ileri
olgunlukta yola dayanıklılığı azalır.
17
18
Türkoğlu
Amasya’da yetiştirilen yerli bir çeşittir. Çok erkenci bir çeşit olması nedeniyle
ticari açıdan büyük öneme sahip olup pazar değeri yüksektir. Erken çiçeklenir,
meyveleri çok erken olgunlaşır. Meyvesi küçük (3.7 g), böbrek şeklinde, parlak kırmızı
renkte, meyve eti pembe, meyve suyu kırmızı renktedir. Çekirdek küçük ve ete az
bağlıdır.
Hacı Ali
Amasya’da yetiştirilen geç mevsim olgunlaşan yerli bir çeşittir. Meyvesi iri
(7.35 g), böbrek şeklinde, koyu kırmızı renkte, meyve eti kırmızı, meyve suyu kırmızı
renktedir. Meyve eti sert, gevrek, sulu, kaliteli, çok lezzetli ve yola dayanıklıdır.
Köroğlu
Amasya’da yetiştirilen erkenci yerli bir çeşittir. Meyvesi küçük (5.0 g), geniş
kalp şeklinde, meyve rengi sarı zemin üzerine parlak kırmızı, meyve et rengi krem-
beyaz, meyve suyu krem-sarı renktedir. Meyve eti orta sert, yola dayanımı orta derecede
olan bir çeşittir.
Kargayüreği
Amasya’da yetiştirilen orta mevsim yerli bir çeşittir. Meyvesi orta irilikte (6.2g),
geniş kalp şeklinde, kırmızı renkte, meyve eti krem-beyaz, meyve suyu kırmızıdır.
Meyvesi sulu, gevrek, kaliteli ve yola dayanıklı bir çeşittir.
Geçkiraz
Amasya’da yetiştirilen çok geç olgunlaşan yerli bir çeşittir. Meyvesi küçük
(5.0g), böbrek şeklinde, meyve rengi turuncu zemin üzerine kırmızı renkte, meyve et
rengi krem-beyaz, meyve suyu kremdir. Ağacı kuvvetlidir ve geç çiçeklenir. Meyve eti
çok sert, yola çok dayanıklıdır. Geççi bir çeşit olması nedeniyle ticari açıdan önemli bir
çeşittir ve pazar değeri yüksektir.
18
19
Şekil 1. Denemede kullanılan kiraz çeşitlerinin genel görünümleri.
19
20
3. 1. 1. Araştırma Yerinin Genel Özellikleri

3. 1. 1. 1. Coğrafi ve Tarımsal Özellikleri
Deneme meyvelerinin alındığı Amasya ili, Karadeniz Bölgesinin orta
bölümünde yer almaktadır. Kuzeyden Samsun, Batıdan Çorum, Doğu ve Güneyden
Yozgat ve Güneydoğudan Tokat illeri ile çevrilidir. 35º 00' ve 35º 30' doğu boylamı, 40º
15' ve 41º 03' kuzey enlemleri arasında olup, rakım 392 m.’ dir.
İlin toplam yüz ölçümü 569 000 hektardır. Bunun %44.4’ü yani 252 750 hektarı
tarım alanlarıdır. İlin yüz ölçümünün %32.2’si kuru tarım alanları olup, bu sahanın 22
804 hektarında nadas uygulanmaktadır. Sulanan araziler ise il yüzölçümünün %12.2’si
olan 69339 hektarı kaplamaktadır. Sulanan arazilerin 5188 hektarında meyve ve bağ,
6765 hektarında ise sebze ziraatı yapılmaktadır. İlde sulama suyu temin edilen başlıca
su kaynağı, Yeşilırmak nehiri ve bunun kolları olan Çekerek, Deli Çay ve Tersakan
Irmağıdır.
Amasya ekolojisi değişken ve çeşitliliği olan bir yapıya sahiptir. Ekolojideki bu
değişiklik ve çeşitlilik, tarım için çok sayıda alternatifler ortaya çıkarmaktadır. Bu
özellikleri nedeniyle gerek kültür bitkilerinde gerekse tabii florada çok değişik tür ve
çeşitler yetişme imkânı bulmaktadır.
Meyvecilik ilde köklü bir yapıya sahip olup, uygun alanlarda giderek
yaygınlaşmaktadır. 2003 yılı verilerine göre en fazla üretimi yapılan meyve türleri elma
(22 976 ton), kiraz (18 136 ton) ve şeftalidir (14 417 ton) (Anonim, 2002; Anonim,
2003a).
3.1.1.2. İklim Özellikleri

Amasya genel olarak, Karadeniz ikliminin etkisi altında olmakla beraber, deniz
etkilerine maruz kalmadığı için karasal iklim özelliklerini göstermektedir.
Amasya meteorolojik istasyonu verilerine göre yıllık ortalama sıcaklık 13.9ºC’
dir. Sıcaklığın yıl içersindeki dağılımında aylık ortalama sıcaklık Mayıs ayında 18ºC’ yi
aşar ve aylık ortalama değerler eylül ayını da içine alarak bu değerin üstünde kalır. Yaz
aylarındaki ortalama aylık sıcaklık 20ºC’ yi aşar. Sıcaklığın zaman zaman yüksek
değerlere çıktığı görülür. Gündüz ile gece arasındaki farkları 14–16ºC arasındadır. Yaz
aylarında nem oranı %55–60 arasında değişmektedir.
20
21
Yıllık ortalama yağış miktarı 445 mm civarındadır. En fazla yağış alan mevsim
kış mevsimidir. İlkbaharda azalarak devam eden yağış, Temmuz ayında büyük düşüş
gösterir. En az yağış ağustos ayında düşer. Eylül ayından itibaren yağışlar artarak
devam eder. Yaz mevsiminde yağışlı gün sayısı 2–7 gün arasındadır. Amasya nemlilik
bakımından Karadeniz kıyılarından farklıdır. Karadeniz kıyılarının ılık kışları yerini
soğuk kışlara, çok sıcak olmayan yazlara bırakır. Günlük sıcaklık farkları yüksektir.
Yağış ve nem oranında önemli ölçüde azalma görülür. Bu nedenle Amasya iklimi,
Karadeniz iklimi ile İç Anadolu iklimi arasında bir geçiş özelliği taşımaktadır.
Deneme meyvelerinin temin edildiği 2003 ve 2004 iklim verilerine bakıldığında,
6 aylık sıcaklık ortalamasının 11.4 °C ve 11 °C olduğu görülmektedir. 6 aylık nispi nem
ortalaması 2003 yılında %52.3 olurken, 2004 yılında %53.6 oranında gerçekleşmiştir.
Yağış miktarı 2003’de 204,1mm, 2004’de 360.9mm olarak tespit edilmiştir (Tablo 1 ve
Tablo 2). Ayrıca, 2004 yılında 4–5 Nisan’da meydana gelen ilkbahar geç donu
nedeniyle bahçelerde meyve ağaçlarında önemli ürün kayıplarının olduğu da tespit
edilmiştir (Anonim, 2003b; Anonim, 2004).
21
22
Tablo 1. Amasya iline ait 2003 yılı meteoroloji verileri
AYLAR
METEOROLOJİK 6 Aylık
ELEMANLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Ort.
Ortalama Sıcaklık °C 7 3 ,4.3 ,11.9 ,20.1 22 ,11.4

En Yüksek Sıcaklık
.11.4 ,7.2 ,9.3 .18.8 .28.6 .29.3 .17.4
Ort. °C
En Düşük Sıcaklık
3.0 .-0.4 .-0.3 .5.5 11 .12.7 .3.6
Ort.°C
Nispi Nem Ort. (%)
61.9 57.4 56.5 51.6 45.2 41.2 52.3
En Yüksek Nispi
91 92 93 90 86 77 88.2
Nem (%)
En Düşük Nispi Nem
22 20 14 9 10 13 .14.7
(%)
Güneşlenme Ort.
.1.8 .2.0 .3.5 .5.8 .8.7 .10.9 .5.5
(Saat)
Aylık Yağış Toplamı
48.9 .25.2 .28.1 71.5 .29.8 0.6 34
(kg)
Donlu Gün Sayısı
4 17 15 2 _ _ .6.3
Tablo 2. Amasya iline ait 2004 yılı meteoroloji verileri
AYLAR
METEOROLOJİK 6 Aylık
ELEMANLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Ort.
Ortalama Sıcaklık °C .2.1 .4.6 .8.3 .13.3 .16.87 20.62 .11

En Yüksek Sıcaklık
.6.6 .9.7 .15.5 .20.5 .23.3 .28.2 .17.3
Ort. °C
En Düşük Sıcaklık
.-1.8 .-0.1 .3.0 .6.0 .9.93 .14 .5.2
Ort.°C
Nispi Nem Ort. (%)
.61.6 54.3 52.98 49.2 50.9 52.8 53.6
En Yüksek Nispi
75 74 75 92 73 76 77.5
Nem (%)
En Düşük Nispi Nem
50 13 35 11 32 30 .28.5
(%)
Güneşlenme Ort.
.2.3 .2.5 .4.9 .6.4 .6.5 .8.3 .5.2
(Saat)
Aylık Yağış Toplamı
98.2 .42 .59.8 42.9 48.6 69.4 60.2.
(kg)
Donlu Gün Sayısı
17 16 7 6 _ _ 8
22
23
3. 1. 1. 3. Toprak Özellikleri
Amasya’da topoğrafik, iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki
çeşitlilik nedenleriyle değişik özelliklere sahip topraklar oluşmuştur. İlin toprakları
taban ve yamaç arazi toprakları iki grupta toplanabilir. Taban arazi toprakları, genellikle
Yeşilırmak ve kolları ile yan derelerin sedirmentleri olan alüviyal topraklardan
oluşmuştur.
Bu taban arazi topraklarının profilleri derin olup, bünye geçirgenlik bakımından
bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Genel olarak toprakların orta ve ağır bünyeye
sahip oldukları söylenebilir. Yamaç arazilerde ise, toprak bünyeleri hafiften ağır
bünyeye kadar değişmektedir. Geçirgenlikleri de bünyelerine bağlı olarak değişiklik
göstermektedir. Amasya’da tarım topraklarının büyük bir kısmı da organik madde
yönünden fakir durumdadır (Anonim, 2002).
Denemenin yapıldığı bahçenin toprak özellikleri aşağıda verilmiştir (Tablo 3).
Deneme bahçesinde bulunan ve denemede kullanılan ağaçlar 15 yaşında olup, bahçe
büyüklüğü 10 dekardır. Deneme bahçesi toprak pH’sı ölçüldüğünde toprağın bazik
karakterli olduğu görülmüştür. Toprak kumlu-tınlı yapıda olup, organik madde
içeriğinin orta derecede iyi olduğu tespit edilmiştir.
Tablo 3. Denemenin yapıldığı kiraz bahçesinin bazı özellikleri
Toprağın
Bahçenin Toprağın
Bahçe yaşı Toprak pH'sı Organik Madde
Büyüklüğü (da) Bünyesi
İçeriği (%)
15 10 7.56 Kumlu-Tınlı 2.45
23
24
3.2. Metot
3.2.1. Fenolojik Gözlemler
Denemeye alınan kiraz çeşitlerinde fenolojik gözlemler olarak ağaçların ilk
çiçeklenme zamanı, çiçeklerin %5-10’unun açtığı, tam çiçeklenme zamanı, çiçeklerin
%70-80’inin açtığı ve çiçeklenme sonu, çiçeklerin taç yapraklarının %90-95’inin
döküldüğü tarihler olarak belirlenmiştir (Öz, 1988; Engin ve Ünal, 2002). 2003–2005
yıllarında olmak üzere 3 yıl üst üste fenolojik gözlemler alınmıştır. 2003 ve 2004
yıllarında ekstrem iklim koşullarının yaşanmış olması nedeniyle 2005 yılında fenolojik
gözlem almaya gerek duyulmuştur. Denemeye alınan ağaçlardaki ortalama çiçeklenme
zamanlarını belirlemek için, çiçeklenmenin başlangıcından sonuna kadar her gün çiçek
tomurcukları gözlemlenmiştir. Kiraz çeşitlerinin fenolojik evreleri Şekil 2’de
verilmiştir.
24
25
A B
C D
E F
Şekil 2. Kirazın fenolojisi A. Tomurcuk Kabarması, B. Tomurcuk Patlaması, C. Kiraz

çiçeklerinin değişik tozlama uygulamalarında kullanılan beyaz balon devresi,
D. Tam çiçeklenme devresi, E. Küçük Meyve Dönemi, F. Olgun Meyve.
25
26
3.2.2. In Vitro Şartlarında Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlendirme Testleri

Çiçek tozu canlılık ve çimlendirme denemeleri için henüz açmamış olgun
çiçekler yani beyaz balon safhasındaki kiraz çiçekleri kullanılmıştır. Her çeşit için
yeterli sayıda kiraz çiçeği toplanmış ve çiçekler hemen o gün OMÜ Ziraat Fakültesi
laboratuvarına götürülmüştür. Erkek organlar koparılarak siyah elişi kâğıtları üzerine
serilmiştir. Böylece oda sıcaklığında 1 gün süre ile bekletilen başcıkların patlaması ve
çiçek tozlarının elişi kâğıtlarına dökülmesi sağlanmıştır. Bu şekilde elde edilen çiçek
tozlarına laboratuarda canlılık ve çimlendirme testleri uygulanmıştır.
Çiçek tozu canlılık testlerinde her çeşit için 2 lam ve her lamda rasgele seçilen
4’er alanda bulunan çiçek tozlarının canlılık düzeyleri %1’lik 2,3,5 Triphenyl
tetrazolium chlorid (TTC) çözeltisi kullanılarak belirlenmiştir (Norton, 1966; Heslop-
Harrison ve Heslop-Harrison, 1970).
100 ml TTC çözeltisi hazırlamak için 1 g TTC, 60 g sakkaroz ve saf su
kullanılmıştır (Norton, 1966). Çözelti şu şekilde hazırlanmıştır: 100 ml’ lik bir balon
içine 60 g sakkaroz ve 90 ml saf su konulup ısıtılarak erimesi sağlanmıştır. 10 ml’ den
daha az saf suda eritilmiş 1 g TTC soğutulmuş sakkaroz çözeltisine ilave edilir.
Hazırlanan çözelti hacmine tamamlanarak iyice karışması sağlanır. Kullanılacağı
zamana kadar renkli bir cam şişede buzdolabında bekletilir.
Canlılık testi için preparat hazırlamak amacıyla temiz bir lam üzerine damlalık
yardımıyla bir damla TTC damlatılmış ve damlacık üzerine çiçek tozu ekimi yapılarak
lamel kapatılmıştır. Normal gün ışığı ve oda koşullarında 2 saat bekletildikten sonra
mikroskopta incelenmiştir. İncelemeler sırasında kırmızı renk tonunda boyanan çiçek
tozları canlı, sarımsı-pembe ya da renksiz olanlar cansız kabul edilmişlerdir.
In vitro şartlarında yürütülen çiçek tozu çimlendirme testleri 20ºC sabit
sıcaklıkta “Petride Agar” metodu kullanılarak yapılmıştır (Stanley ve Linkens, 1985).
Petride Agar metodunda kiraz çiçek tozlarının optimum çimlenme gösterdiği %1’lik
agar ve %20’lik sakkaroz (C12H22O11) içeren standart ortam kullanılmıştır (Kim ve
ark., 1985).
Çiçek tozlarının canlılık testleri her çeşitte 2 petride yapılmış, her petride rasgele
seçilen 4’er alanda ışık mikroskobu altında inceleme yapılmıştır. Her alanda 70–100
civarında çiçek tozu sayılmıştır.
26
27
3.2.3. Yapay Tozlama Denemeleri

Denemede incelenen kiraz çeşitlerinin yabancı tozlanmaları durumunda meyve
tutma düzeylerini belirlemek amacıyla yapay tozlama denemeleri yapılmıştır.
Denemede ana çeşit olarak kullanılan 0900 Ziraat çeşidinin, yerli çeşitlerin çiçek
tozları ile tozlandığında meyve tutma yeteneklerini tespit etmek için melezleme
uygulamaları yapılmıştır. Bu amaçla her kombinasyon için 4 ağaç, her ağaçta değişik
dallarda bulunan en az 200 çiçek üzerinde çalışılmıştır. Deneme tesadüf blokları
desenine göre 4 tekerrürlü planlanmış ve her tekerrürde bir ağaç yer almıştır.
Deneme kapsamına alınan ağaçların uygulama yapılacak dallarında
melezlemelere başlamadan önce henüz balon devresine ulaşmamış küçük çiçek
tomurcukları ile açmış çiçekler koparılmıştır. Bu dallar üzerinde, sadece açmak üzere
olan yani beyaz balon safhasındaki çiçeklerin kalması sağlanmıştır. Daha sonra dallarda
bırakılan bu beyaz balon safhasındaki çiçeklerde, taç yaprak ve erkek organlar
koparılarak dişi organların açığa çıkması sağlanmıştır. Erkek organları koparılan
çiçeklere etiket bağlanarak gerekli bilgiler etikete yazılmıştır. Denemeye alınan dallarda
çiçeklere olası bir böcek ziyaretini engellemek amacıyla önceden hazırlanan kumaş bez
torbalar ile bu dallar izole edilmiştir.
Ayrıca her çeşitte açık (serbest) tozlanma şartlarındaki meyve tutma düzeyini
belirlemek amacıyla hiçbir uygulama yapılmayan dallardaki çiçekler sayılarak
etiketlenmiş ve bu uygulama kontrol olarak değerlendirmeye alınmıştır.
Aynı gün alınan çiçeklerden elde edilen çiçek tozları ertesi gün izole edilen
dallarda kullanılmıştır. Çiçek tozları ince samur fırça yardımıyla çiçeklerin stigmaları
üzerine taşınarak yapay tozlama işlemleri gerçekleştirilmiştir.
Yapay tozlamadan meyve olgunluk tarihine kadar her 15 günde bir sayım
yapılarak çeşitli dönemlerdeki meyve tutma düzeyleri ile çiçek ve küçük meyve
dökümleri belirlenmiştir.
3.2.4. Meyve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

3.2.4.1. Meyve ve Çekirdek Ağırlığı (g)
Her uygulamadan alınan 50 adet meyvenin sapları sap çukuru hizasından
kesildikten sonra, meyve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla bütün
27
28
kombinasyonlarda meyve ve çekirdek ağırlığı 0.01 g’a duyarlı üstten kefeli terazide
tartılarak bulunmuştur (Demirsoy, 1997).
3.2.4.2. Meyve Eti / Çekirdek Ağırlığı Oranı

Meyve eti/çekirdek ağırlığı oranını belirlemek için ise aşağıdaki formül
kullanılmıştır (Christensen, 1972).
Meyve eti/Çek. ağ. oranı = Meyve ağırlığı ort. (g) - Çekirdek ağırlığı ort. (g)
Çekirdek Ağırlığı ort. (g)
3.2.4.3. Suda Çözünebilir Kuru Madde Miktarı

Meyvelerin suda çözünebilir kuru madde (SÇKM) miktarlarını ölçmek için her
tekerrürden alınan bir miktar meyve, çift katlı beyaz tülbent arasında sıkılarak meyve
suyu elde edilmiştir. Elde edilen meyve suyundan birkaç damla alınarak el
refraktometresi yardımıyla meyve suyunda SÇKM miktarı % olarak belirlenmiştir. 2
tekerrürlü yapılan bu işlemlerin ortalaması, ortalama SÇKM değeri olarak alınmıştır.
Refraktometrenin ayarı oda sıcaklığında her okumadan önce saf su ile yıkanıp
sıfırlandıktan sonra yapılmıştır (Özcan, 1990; Cemeroğlu ve ark., 2001).
3.2.4.4. Titre Edilebilir Asit Miktarı

Meyvelerin titre edilebilir (TE) asitliğini belirlemek amacıyla, her tekerrürden
alınan bir miktar meyve, çift katlı beyaz tülbent arasında sıkılarak meyve suyu
çıkarılmıştır. Bu şekilde elde edilen meyve suyundan her uygulamada 2 tekerrürlü
olarak alınan 5 ml’lik meyve suyu örnekleri saf su ile 50 ml’ye tamamlanarak
seyreltilmiştir. Daha sonra seyreltilen bu meyve suyu örnekleri 0.1 N’lik NaOH ve
fenolfitaleyn indikatörü eşliğinde renk dönüşümü gözleninceye (hafif pembe renge)
kadar titre edilmiştir. Asit değeri malik asit cinsinden aşağıdaki formüle göre
hesaplanmıştır (Özcan, 1990; Cemeroğlu ve ark., 2001).
NaOH faktörü x Harcanan NaOH miktarı (ml) x Asidin equivalent değeri (0.067) x NaOH Normalitesi
Asit miktarı = x 100
(g asit/100 ml usare) Alınan örnek miktarı (ml)
28
29
3.2.4.5. Meyve Genişliği, Meyve Kalınlığı ve Meyve Yüksekliği (mm)

Meyve genişliği, meyve kalınlığı ve meyve yüksekliğinin ölçümü ise 0.01mm’ye
duyarlı dijital kumpasla yapılmıştır. Meyvelerin çap (yanak, sütur) ve boyları Şekil 1’de
şematik olarak gösterilmiştir. Çap ölçümleri meyvenin en geniş kısımlarında, boy
ölçümleri sap çukuru ile çiçek çukuru arasındaki en uzun kısımda yapılmıştır. Meyve
genişliği yanaklar arası, meyve kalınlığı ise sutur çizgileri arası ölçülerek belirlenmiştir
(Demirsoy, 1997).
a c
b
Şekil 3. Meyve çap ve boyları

a: Meyve Genişliği
b: Meyve Kalınlığı
c: Meyve Yüksekliği
29
30
4. BULGULAR
4. 1. Fenolojik Gözlemler
4. 1. 1. 2003 Yılına Ait Fenolojik Gözlemler
2003 yılı çiçeklenme döneminde, üzerinde çalışılan kiraz çeşitlerine ait,
çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme ve çiçeklenme sonu tarihleri Tablo 4 ve Şekil
4’de verilmiştir.
Denemedeki kiraz çeşitlerinin çiçeklenmeleri 12 Nisan ile 26 Nisan tarihleri
arasında 14 günlük bir periyotta gerçekleşmiştir. 2003 yılında en erken çiçeklenme
başlangıcı Türkoğlu (12 Nisan) kirazında gözlenmiştir. Bunu Köroğlu, Hacı Ali,
Kargayüreği, Starks Gold çeşitlerinin ilk çiçeklenmeleri takip etmiştir (13 Nisan). Son
olarak 0900 Ziraat ve Geçkiraz kiraz çeşitlerinde çiçeklenme başlamıştır (14 Nisan).
Tam çiçeklenme ise, 14–16 Nisan dönemleri arasında gerçekleşmiştir. Tüm çeşitlerde
çiçeklenme sonu, tam çiçeklenme tarihlerinden ortalama 8–10 gün sonra kaydedilmiştir.
Tam çiçeklenme tarihleri incelendiğinde, tüm çeşitlerde çiçeklenme zamanlarının
neredeyse çakıştığı gözlenmiştir.
Meyvelerin derim zamanlarına bakıldığında, Türkiye’de erkencilik yönünden
oldukça büyük bir öneme sahip olan Türkoğlu kiraz çeşidinin araştırmada yer alan diğer
çeşitlerden erken olgunlaştığı saptanmıştır (22 Mayıs). Türkoğlu dışındaki diğer çeşitler
ise Haziran ayında olgunlaşmıştır. Erkencilik bakımından Türkoğlu’nu sırasıyla
Köroğlu, Kargayüreği, Hacı Ali ve 0900 Ziraat izlemiştir. Starks Gold ve Geçkiraz ise
meyvelerini çok geç olgunlaştırmışlardır.

Araştırma kapsamına alınan çeşitlerde, 2004 çiçeklenme dönemine ait
çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme, çiçeklenme sonu tarihleri Tablo 5 ve Şekil 5’te
sunulmuştur.
2004 yılında, denemedeki kiraz çeşitlerinin çiçeklenmeleri 27 Mart ile 11 Nisan
tarihleri arasında 15 günlük bir periyotta gerçekleşmiştir. En erken çiçeklenme
başlangıcı Türkoğlu ve Hacı Ali kiraz çeşitlerinde görülmüştür. Bunu Kargayüreği,
Köroğlu, 0900 Ziraat, Geçkiraz ve Starks Gold kiraz çeşitleri izlemiştir. Türkoğlu, Hacı
Ali, Kargayüreği çeşitlerinde tam çiçeklenme aynı günde gerçekleşmiştir (30 Mart). Bu
çeşitleri sırasıyla Köroğlu (31Mart), 0900 Ziraat ve Starks Gold (06 Nisan), Geçkiraz
30
31
(07 Nisan) çeşitleri izlemiştir. Çiçeklenme döneminde hava sıcaklığının düşük

seyreltmesi ve 5 Nisan’da gerçekleşmiş olan don olayı çeşitlerin çiçeklenme
dönemlerine olumsuz etmiştir. Çeşitlerin çiçeklenme sonu dönemleri 7–11 Nisan
tarihleri arasında gözlenmiştir. Tüm çeşitlerin tam çiçeklenme zamanları
incelendiğinde; Türkoğlu, Köroğlu, Hacı Ali ve Kargayüreği çeşitlerinin kendi
aralarında, 0900 Ziraat, Starks Gold ve Geçkiraz çeşitlerinin de kendi aralarında
çiçeklenme zamanlarının çakıştığı gözlenmiştir.
Meyvelerin derim zamanlarına bakıldığında, erkencilik yönünden önemli olan
Türkoğlu çeşidinin diğer çeşitlerden erken olgunlaştığı görülmüştür (14 Mayıs). Diğer
çeşitlere bakıldığında Hacı Ali, Kargayüreği ve Köroğlu hemen hemen aynı zamanda
derim olgunluğuna gelirken , en geç ise Geçkiraz çeşidinin olgunlaştığı görülmektedir.

Araştırma 2 yıllık planlanmış olmasına rağmen, 2003 ve 2004 çiçeklenme
dönemlerinde olağan dışı iklim koşulları yaşanmış olmasından dolayı çeşitlerin
çiçeklenme periyotlarının çakışma durumunu daha doğru bir şekilde belirleyebilmek
için 2005 yılında da fenolojik gözlemler yapılmıştır (Tablo 6 ve Şekil 6).
2005 yılında, denemedeki kiraz çeşitlerinin çiçeklenmeleri 07 ile 19 Nisan
tarihleri arasında 12 günlük bir periyotta gerçekleşmiştir. 2005 yılında en erken
çiçeklenme başlangıcı (7 Nisan) Türkoğlu kirazında gözlemlenirken bunu Köroğlu,
Hacı Ali ve Starks Gold (8 Nisan) kiraz çeşitleri izlemiştir. Son olarak 0900 Ziraat,
Kargayüreği ve Geçkiraz çeşitlerinde çiçeklenme başlamıştır (9 Nisan). Tam
çiçeklenme dönemi 9-11 Nisan tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Tüm çeşitlerde
çiçeklenme sonu, tam çiçeklenmeden ortalama 5-8 gün sonra 15-19 Nisan tarihlerinde
gerçekleşmiştir. Tam çiçeklenme dönemleri incelendiğinde tüm çeşitlerde çiçeklenme
zamanlarının neredeyse çakıştığı tespit edilmiştir.
Meyvelerin derim zamanları dikkate alındığında, çok erkenci olan Türkoğlu
çeşidinin en erken olgunlaştığı görülmüştür (14 Mayıs). Bu çeşidi 0900 Ziraat (14
Mayıs), Köroğlu ve Kargayüreği (15 Haziran) çeşitlerinin olgunlaşmaları izlemiştir. Son
olarak Starks Gold (25 Haziran) ve Geçkiraz (1 Temmuz) kiraz çeşitleri olgunlaşmıştır.
31
32
Tablo 4. 2003 Yılına ait fenolojik gözlem tarihleri
İlk Tam Çiçeklenme Meyve Derim

Çeşitler
Çiçeklenme Çiçeklenme Sonu Zamanı
0900 Ziraat 14 Nisan 16 Nisan 25 Nisan 14 Haziran
Türkoğlu 12 Nisan 14 Nisan 23 Nisan 22 Mayıs
Köroğlu 13 Nisan 15 Nisan 24 Nisan 02 Haziran
Hacı Ali 13 Nisan 15 Nisan 25 Nisan 14 Haziran
Kargayüreği 13 Nisan 15 Nisan 23 Nisan 08 Haziran
Geçkiraz 14 Nisan 16 Nisan 26 Nisan 24 Haziran
Starks Gold 13 Nisan 15 Nisan 25 Nisan 20 Haziran

Çeşitler
Türkoğlu 27 Mart 30 Mart 07 Nisan 14 Mayıs
Köroğlu 29 Mart 31 Mart 08 Nisan 24 Mayıs
Hacı Ali 27 Mart 30 Mart 08 Nisan 23 Mayıs
Kargayüreği 28 Mart 30 Mart 07 Nisan 23 Mayıs
Geçkiraz 02Nisan 07 Nisan 11 Nisan 26 Haziran

Çeşitler
Türkoğlu 07 Nisan 09 Nisan 16 Nisan 14 Mayıs
Köroğlu 08 Nisan 10 Nisan 15 Nisan 15 Haziran
Hacı Ali 08 Nisan 10 Nisan 16 Nisan 17 Haziran
Kargayüreği 09 Nisan 10 Nisan 15 Nisan 15 Haziran
Geçkiraz 09 Nisan 11 Nisan 17 Nisan 01 Temmuz
Starks Gold 08 Nisan 10 Nisan 17 Nisan 25 Haziran
32
33
2003 MART NİSAN
5 10 15 20 25 31 5 10 15 20 25 30
0900 Ziraat
Türkoğlu
Köroğlu
Hacı Ali
Kargayüreği
Geçkiraz
Starks Gold
ilk çiçeklenme Tam çiçeklenme Çiçeklenme Sonu
Şekil 4. 2003 Yılına ait çiçeklenme zaman ve süreleri.
2004 MART NİSAN
5 10 15 20 25 31 5 10 15 20 25 30
0900 Ziraat
Türkoğlu
Köroğlu
Hacı Ali
Kargayüreği
Geçkiraz
2005 MART NİSAN
5 10 15 20 25 31 5 10 15 20 25 30
0900 Ziraat
Türkoğlu
Köroğlu
Hacı Ali
Kargayüreği
Geçkiraz
Starks Gold
33
34
4. 2. Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Oranları

Denemede kullanılan çeşitlere ait çiçek tozlarının fonksiyonel olup olmadıklarını
ve dolayısıyla çiçek tozu kalitesini tespit etmek amacıyla canlılık ve çimlendirme
testleri yapılmıştır. Çiçek tozu canlılık testlerinde TTC, çimlendirme testlerinde ise
petride agar metodu kullanılmıştır. İn vitro şartlarında yapılan çiçek tozu canlılık
testlerinde TTC (2,3,5 Triphenyl tetrazolium chlorid) kullanılmıştır. TTC maddesi ile
koyu kırmızıya boyanan çiçek tozları canlı, boyanmamış ve çok açık renk alan çiçek
tozları ise cansız kabul edilmişlerdir.
4. 2. 1. 2003 Yılına Ait Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Oranları

Yapılan çiçek tozu canlılık testlerinde, kırmızı renkte canlı çiçek tozları
bakımından çeşitler arasındaki fark istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli
bulunmuştur (Tablo 7). En yüksek canlılık oranı Hacı Ali (%85.94) çeşidine ait çiçek
tozlarından elde edilmiştir. Bu çeşidi, Türkoğlu (%85.04) ve Köroğlu (%84.18) kiraz
çeşitlerinin canlılık oranları izlemiştir. En yüksek canlılık oranı Hacı Ali çeşidinden
elde edilmekle beraber, istatistiksel anlamda Türkoğlu, Köroğlu ve Kargayüreği ile bu
çeşit arasında fark bulunmamaktadır. Çiçek tozu canlılık oranı bakımından en düşük
değer ise 0900 Ziraat (%74.75) çeşidine ait çiçek tozlarından elde edilmiştir.
2003 yılında %1 agar + %20 sakkaroz ortamında denemeye alınan çeşitlere ait
çiçek tozlarının çimlenme yetenekleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1
düzeyinde önemli bulunmuştur. En yüksek çimlenme yüzdesi (%51.49) Hacı Ali
çeşidine ait çiçek tozlarından elde edilirken, bunu Kargayüreği ve Türkoğlu (%50.68 ve
%49.40) çeşitleri izlemiş ve bu üç çeşidin çiçek tozu çimlenme oranları arasında
istatistiksel farklılık bulunmadığı anlaşılmaktadır. Starks Gold çeşidinin çiçek tozları en
düşük (%38.18) çimlenme oranını göstermiştir. Buna karşılık 0900 Ziraat ve Köroğlu
çeşitleriyle Starks Gold’un çimlenme oranları arasında istatistiksel anlamda farklılık
ortaya çıkmamıştır (Tablo 7).
34
35
Tablo 7. 2003 yılına ait çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları (%)
Canlılık Çimlenme
ÇEŞİTLER
Oranı (%) Oranı (%)
0900 Ziraat 74.75 c 41.49 b

(59.86) (40.10)
Türkoğlu 85.04 a 49.40 a
(67.33) (44.66)
Köroğlu 84.18 ab 40.54 b
(67.37) (39.54)
Hacı Ali 85.94 a 51.49 a
(68.10) (45.85)
Kargayüreği 79.84 abc 50.68 a
(63.40) (45.39)
Starks Gold 77.15 bc 38.18 b
(61.55) (38.16)
D %1 7.325 3.710
*Yüzde değerlerin istatistiksel analizinde açı değerleri
kullanılmıştır. Parantez içindeki rakamlar açı değerleridir.
*Aynı harf ile gösterilenler arasında istatistiki olarak fark yoktur.
4. 2. 2. 2004 Yılına Ait Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Oranları

2004 yılında çiçek tozu canlılık oranları bakımından çeşitler arasındaki fark
istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 8). En yüksek canlılık
oranı (%91.26) Hacı Ali çeşidine ait çiçek tozlarından elde edilmiştir. Bu çeşidi
Köroğlu (%90,48) ve Türkoğlu (%88,02) kiraz çeşitlerinin canlılık oranları izlemiştir.
En yüksek canlılık oranı Hacı Ali çeşidinden elde edilmekle beraber, istatistiki anlamda
Köroğlu ve Türkoğlu ile bu çeşit arasında fark bulunmamaktadır. Çiçek tozu canlılık
oranı en düşük değer (%62.48) ise 0900 Ziraat çeşidinden elde edilmiştir.
2004 yılında çiçek tozlarının çimlenme yetenekleri arasındaki farklılık
istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 8). En yüksek çimlenme
yüzdeleri(%30.62 ve %26.83) Türkoğlu ve Hacı Ali çeşitlerine ait çiçek tozlarından
elde edilirken bu iki çeşit arasında istatistiksel fark bulunmamaktadır. Bunu Geçkiraz
(%19.74), Köroğlu (%17.28) ve 0900 Ziraat (%16.22) çeşitleri izlemiş ve bu üç çeşit
arasında istatistiki anlamda fark bulunmamaktadır. İstatistiksel olarak en düşük çiçek
tozu çimlenme oranı ise Kargayüreği (%13.94) çeşidinden elde edilmiştir.
35
36
Tablo 8. 2004 yılına ait çiçek tozu canlılık ve çimlenme oranları (%)
Canlılık Çimlenme
ÇEŞİTLER
Oranı (%) Oranı (%)
0900 Ziraat 62.48 c 16.22 bc

(52.24) (23.71)
Türkoğlu 88.02 a 30.62 a
(69.86) (33.59)
Köroğlu 90.48 a 17.28 bc
(72.08) (24.54)
Hacı Ali 91.26 a 26.83 a
(72.90) (31.16)
Kargayüreği 75.10 b 13.94 c
(60.10) (21.91)
Geçkiraz 77.96 b 19.74 b
(62.05) (26.36)
D %1 6.387 4.527
*Yüzde değerlerin istatistiksel analizinde açı değerleri
kullanılmıştır. Parantez içindeki rakamlar açı değerleridir.
*Aynı harf ile gösterilenler arasında istatistiki olarak fark yoktur.
4. 3. Farklı Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine Etkileri

Deneme içerisinde yer alan kiraz çeşitlerinde yapılan açık tozlanma ve 0900
Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay tozlama uygulamalarında tozlanan çiçek
miktarları sayılmış, daha sonra meyveler hasat edilinceye kadar 15’er günlük aralıklarla
sayımlara devam edilmiş ve dökümlerin en fazla hangi dönemde gerçekleştiği tespit
edilmiştir. Meyve tutma düzeyleri yüzde olarak hesaplanmış ve bu değerlere arcsin açı
transformasyonu uygulanarak istatistiksel analizleri yapılmıştır.
36
37
4. 3. 1. Yapay Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine Etkileri

4. 3. 1. 1. 2003 Yılına Ait Yapay Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine
Etkileri
Araştırmanın ilk yılında 0900 Ziraat çeşidinin denemede kullanılan diğer
çeşitlerle tozlanması sonucu tozlanma tarihinden derime kadar değişik dönemlerde
tespit edilen meyve tutma oranları Tablo 9 ve Şekil 7’de verilmiştir. Ana çeşit olarak
0900 Ziraat denemedeki diğer çeşitlerle 16 Nisan tarihinde melezlenmiştir. Meyve
tutma oranlarını belirlemek üzere 2 Mayıs, 17 Mayıs ve 2 Haziran tarihlerinde meyve
sayımları yapılmıştır. Yapay tozlama sonucunda elde edilen meyve tutma oranları
arasında istatistiksel olarak % 5 düzeyinde farklılık bulunmuştur.
0900 Ziraat çeşidinin ana çeşit olarak kullanıldığı yapay tozlama
uygulamalarının ilk sayımlarında meyve tutma düzeylerinin 0900 Ziraat x Kargayüreği
(%82.07) ve 0900 Ziraat x Starks Gold (%61.90) kombinasyonları arasında değiştiği
görülmüştür. 15 gün sonra yapılan II. sayımda ise bütün kombinasyonlarda şiddetli
dökümlerin olduğu saptanmıştır. 2 Haziran tarihinde yapılan sayımda ise az oranda
döküm meydana gelmiştir. Son sayım ve derim zamanında, en yüksek meyve tutma
oranı 0900 Ziraat x Hacı Ali (%49.54) ve en düşük değer ise 0900 Ziraat x Kargayüreği
(%33.82) kombinasyonlarından elde edilmiştir (Tablo 9).
Tablo 9’ dan da anlaşılacağı gibi, rakamsal olarak en yüksek meyve tutumu
Hacı Ali çeşidinin tozlayıcı olarak kullanıldığı kombinasyondan elde edilmekle birlikte
Türkoğlu ve Starks Gold’un tozlayıcı olduğu kombinasyonlardaki meyve tutumu
oranları ile istatistiksel olarak aralarında fark bulunmamaktadır. Denemede 0900 Ziraat
x Türkoğlu ve 0900 Ziraat x Starks Gold kombinasyonlarından elde edilen meyve
tutumu değerlerinin ise sırasıyla %45.83 ve %39.23 olduğu tespit edilmiştir.
37
38
Tablo 9. 2003 Yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay tozlanması
sonucunda değişik dönemlerdeki meyve tutum oranları (%).
Tozlanan
Tozlayıcı Çeşitler Çiçek I. Dönem II.Dönem III.Dönem Derim
Adedi
16 Nisan 2 Mayıs 17 Mayıs 2 Haziran
Türkoğlu 405 79.51 46.91 45.83 45.83ab
(42.60)
Köroğlu 320 80.62 40.62 38.66 38.66bc
(38.45)
Hacı.Ali 340 72.06 53.23 49.54 49.54a
(44.71)
Kargayüreği 357 82.07 35.01 33.82 33.82c
(44.71)
Starks Gold 147 61.90 43.51 40.84 39.23abc
(38.75)
D %5 9.990
* Yüzde değerlerin istatistiksel analizinde açı değerleri kullanılmıştır. Parantez içindeki rakamlar açı
değerleridir.
* Aynı harf ile gösterilenler arasında istatistiki olarak fark yoktur.
90
80
70
Meyve Tutma Oranları (%)
60
50
40
30
20
10
0
02.May 17.May 02.Haz Derim
T ürkoğlu Köroğlu Hacı Ali Kargayüreği Starks Gold
Şekil 7. 2003 Yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay tozlanması
sonucunda değişik dönemlerdeki meyve tutumları.
38
39
4. 3. 1. 2. 2004 Yılına Ait Yapay Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine

Etkileri
Araştırmanın ikinci yılında 0900 Ziraat çeşidinin denemede kullanılan diğer
çeşitlerle tozlanması sonucu tozlanma tarihinden derime kadar değişik dönemlerde
tespit edilen meyve tutma oranları Tablo 10 ve Şekil 8’ de verilmiştir. Bu yılda tozlama
2 Nisan tarihinde yapılmıştır. Değişik dönemlerdeki meyve tutma oranlarını tespit
etmek amacı ile 25 Nisan ve 5 Mayıs tarihlerinde olmak üzere iki kez meyve sayımları
yapılmıştır. 2004 yılında 4-5 Nisan tarihlerinde ilkbahar geç donları meydana gelmiştir.
Bundan dolayı araştırma sonuçlarının daha iyi değerlendirilmesi amacıyla don zararı
tespitleri yapılmıştır. Don zararı yüzdeleri çeşitlere göre değişmekte olup %45-%80
arasında belirlenmiştir. Don olayından dolayı çalışma olumsuz etkilenmiş, meyve tutum
oranları düşük olmuştur.
0900 Ziraat çeşidinin ana çeşit olarak kullanıldığı uygulamaların ilk
sayımlarında don olayının da etkisi ile şiddetli dökümler meydana gelmiştir. Meyve
tutma düzeyleri ilk sayımda %35.50 ile %22.60, II. Sayımda ise %15.24 ile %9.69
arasında değişmiştir (Tablo 10 ve Şekil 8).
2004 yılında denemede yer alan çeşitlerin meyve tutum oranları arasında
istatistiksel olarak %1 düzeyinde farklılık vardır (Tablo 10). Melezleme
kombinasyonlardan elde edilen sonuçlara bakıldığında, istatistiksel olarak en yüksek
değerlerin (%15.24 ve %14.02) 0900 Ziraat x Geçkiraz ve 0900 Ziraat x Hacı Ali
uygulamalarında olduğu görülmektedir. Meyve tutumu yönünden en düşük değerlerin
ise sırasıyla 0900 Ziraat x Kargayüreği, 0900 Ziraat x Türkoğlu ve 0900 Ziraat x
Köroğlu (sırasıyla %9.69, %10.70 ve %11.14) kombinasyonlarına ait olduğu tespit
edilmiştir. Ancak bu üç uygulama arasında istatistiksel olarak bir fark olmadığı
görülmektedir.
39
40
Tablo 10. 2004 Yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay tozlanması
sonucunda değişik dönemlerdeki meyve tutum oranları (%).
Tozlanan
Tozlayıcı Çeşitler Çiçek I. Dönem II.Dönem Derim
Adedi
02 Nisan 25 Nisan 05 Mayıs
Türkoğlu 960 23.12 10.70 10.70b
(19.09)
Köroğlu 770 22.60 11.14 11.14b
(19.49)
Hacı.Ali 685 28.76 14.02 14.02a
(21.96)
Kargayüreği 1042 27.06 9.69 9.69b
(18.13)
Geçkiraz 400 35.5 15.24 15.24a
(22.98)
D %1 6.913
* Yüzde değerlerin istatistiksel analizinde açı değerleri kullanılmıştır. Parantez içindeki
rakamlar açı değerleridir.
40
35
Meyve Tutma Oranları (%)
30
25
20
15
10
5
0
25.Nis 05.May Derim
Türkoğlu Köroğlu Hacı Ali Kargayüreği Geçkiraz
Şekil 8. 2004 Yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay tozlanması
sonucunda değişik dönemlerdeki meyve tutumları.
40
41
4. 3. 2. Açık Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine Etkileri

4. 3. 2. 1. 2003 Yılına Ait Açık Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine
Etkileri
2003 yılında denemede kullanılan çeşitlerin açık tozlanma uygulamalarından
derime kadar geçen sürede elde edilen meyve tutma değerleri Tablo 11 ve Şekil 9’ da
verilmiştir. Deneme çeşitlerinde 16 Nisan’da açık tozlama yapılacak dallar belirlenmiş,
dal üzerindeki çiçekler sayılmış ve etiketlenmiştir. Açık tozlamada meyve tutma
değerlerini belirlemek üzere 2 Mayıs, 17 Mayıs ve 2 Haziran tarihlerinde meyve
sayımları yapılmıştır.
Denemede kullanılan çeşitlerin açık tozlanması sonucunda elde edilen meyve
tutma oranları arasında istatistiksel olarak %1 düzeyinde farklılıklar bulunmuştur
(Tablo 11). Kargayüreği ve Köroğlu çeşitlerinin açık tozlanma uygulamasında en
yüksek meyve tutma değerleri (%50.82 ve %48.74) elde edilmiştir. Bu iki çeşit arasında
açık tozlanmayla meyve tutum değerleri bakımından istatistiksel açıdan fark yoktur.
İstatistiksel olarak en düşük meyve tutumu ise 0900 Ziraat çeşidinin açık tozlanma
uygulamasından (%30.55) elde edilmiştir. Türkoğlu ve Hacı Ali çeşitlerinden elde
edilen meyve tutma değerleri (%39.42 ve %42.16) arasında istatistiksel olarak fark
görülmemiştir.
Sonuç olarak, Amasya ili yerel kiraz çeşitleri, son yıllarda ön plana çıkan
standart 0900 Ziraat çeşidine göre 2003 yılında daha yüksek meyve tutumu
göstermişlerdir.
41
42
Tablo 11. 2003 Yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme çeşitlerinin değişik
dönemlerdeki meyve tutma oranları (%)
Sayılan
Çeşitler Çiçek I. Dönem II.Dönem III.Dönem Derim
Adedi
22 Mayıs-
16 Nisan 2 Mayıs 17 Mayıs 2 Haziran
24 Haziran
0900 Ziraat 791 82.34 35.73 30.55 30.55c
(33.55)
Türkoğlu 799 79.82 39.42 39.42 39.42b
(38.89)
Köroğlu 848 81.96 50.26 48.74 48.74a
(44.27)
Hacı.Ali 841 86.03 45.23 42.16 42.16b
(40.49)
Kargayüreği 1136 84.69 56.45 50.82 50.82a
(45.46)
D %1 4.990
* Yüzde değerlerin istatistiksel analizinde açı değerleri kullanılmıştır. Parantez içindeki rakamlar
açı değerleridir.
* Aynı harf ile gösterilenler arasında istatistiki olarak fark yoktur
.
90
80
Meyve Tutum Oranları(%)
70
60
50
40
30
20
10
0
02.May 17.May 02.Haz Derim
0900 Ziraat Türkoğlu Köroğlu Hacı Ali Kargayüreği
Şekil 9. 2003 Yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme çeşitlerinin değişik
dönemlerdeki meyve tutumları.
42
43
4. 3. 2. 2. 2004 Yılına Ait Açık Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine

Etkileri
2004 yılında denemedeki çeşitlerin açık tozlanma uygulamalarından derime
kadar geçen sürede elde edilen meyve tutma oranları Tablo 12 ve Şekil 10’de
verilmiştir. 2004 yılında açık tozlanma uygulamaları için, 2 Nisan’da uygulama
yapılacak dallar belirlenmiş ve dal üzerindeki çiçekler sayılmıştır. Değişik
dönemlerdeki meyve tutma değerlerini tespit etmek amacı ile 25 Nisan ve 5 Mayıs
tarihlerinde meyve sayımları yapılmıştır.
2004 yılında denemede kullanılan çeşitlerin açık tozlanması sonucunda elde
edilen meyve tutma oranları arasında istatistiksel olarak %1 düzeyinde farklılıklar
bulunmuştur (Tablo 12). Tablo12’de de görüldüğü gibi en yüksek meyve tutumu
Geçkiraz, Köroğlu ve Kargayüreği çeşitlerinin açık tozlanma uygulamalarından
sırasıyla %38.69, %33.38 ve %33.09 olarak tespit edilmiştir. Bu çeşitlerin meyve tutum
oranları arasında istatistiksel anlamda fark bulunmamaktadır.
Türkoğlu, 0900 Ziraat ve Hacı Ali çeşitlerinin açık tozlanma uygulamalarında
elde edilen meyve tutma değerleri ise sırasıyla %23.19, %23.50 ve %25.94 olarak tespit
edilmiştir. Bu çeşitlerde açık tozlanma koşullarında meyve tutumu oranları arasında
istatistiksel fark bulunmamaktadır.
Köroğlu ve Kargayüreği çeşitleri, her iki deneme yılında da açık tozlanma
koşullarında en yüksek meyve tutumu değerlerini göstermişlerdir. Buna ilave olarak,
yine her iki yılda 0900 Ziraat en düşük meyve tutumu değerlerine sahip olmuştur.
Amasya ili yerel kiraz çeşitlerinin, son yıllarda ön plana çıkan standart 0900 Ziraat
çeşidine göre her iki deneme yılında da daha yüksek meyve tutumu göstermiş olmaları
dikkati çekmektedir.
43
44
Tablo 12. 2004 Yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme çeşitlerinin değişik
dönemlerdeki meyve tutma oranları (%).
Sayılan
Çeşitler Çiçek I. Sayım II. Sayım Derim
Adedi
14 Mayıs-
02 Nisan 25 Nisan 05 Mayıs
26 Haziran
0900 Ziraat 706 46.12 23.50 23.50b
(28.98)
Türkoğlu 489 49.85 23.19 23.19b
(28.74)
Köroğlu 474 59.21 33.38 33.38a
(35.26)
Hacı.Ali 553 52.64 25.94 25.94b
(30.56)
Kargayüreği 486 57.28 33.09 33.09a
(35.10)
Geçkiraz 960 65.18 38.69 38.69a
(38.45)
D %1 6.913
* Yüzde değerlerin istatistiksel analizinde açı değerleri kullanılmıştır. Parantez içindeki
rakamlar açı değerleridir.
70
60
Meyve Tutma Oranları(%)
50
40
30
20
10
0
25.Nis 05.May Derim
0900 Ziraat Türkoğlu Köroğlu Hacı Ali Kargayüreği Geçkiraz
Şekil 10. 2004 Yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme çeşitlerinin değişik
dönemlerdeki meyve tutumları.
44
45
4. 4. Farklı Tozlama Uygulamalarının Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri

4. 4. 1. Yapay Tozlama Uygulamalarının Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri
4. 4. 1. 1. 2003 Yılına Ait Yapay Tozlama Uygulamalarının Meyve Kalitesi Üzerine
Etkileri
4. 4. 1. 1. 1. Meyve Ağırlığı
Denemede ana çeşit olarak kullanılan 0900 Ziraat çeşidinin farklı yerli çeşitlerin
çiçek tozları ile tozlanması sonucunda elde edilen meyvelerin ortalama meyve
ağırlıkları incelendiğinde uygulama kombinasyonları arasındaki farklılık % 5 düzeyinde
önemli bulunmuştur (Tablo 13). Ortalama olarak en yüksek meyve ağırlığı 0900 Ziraat
x Hacı Ali kombinasyonundan elde edilirken bunu 0900 Ziraat x Köroğlu ve 0900
Ziraat x Starks Gold kombinasyonları izlemiştir (sırasıyla 6.73 g, 6.65 g ve 6.53 g). Bu
üç uygulamadan elde edilen meyve ağırlığı değerleri arasında istatistiksel açıdan önemli
bir fark bulunmamıştır. Meyve ağırlığı bakımından en düşük değerlerin ise istatistiksel
olarak 0900 Ziraat x Türkoğlu ve 0900 Ziraat x Kargayüreği uygulamalarında olduğu
belirlenmiştir (sırasıyla 6.27 g ve 6.25 g).
4. 4. 1. 1. 2. Çekirdek Ağırlığı
0900 Ziraat çeşidi üzerinde farklı yerli çeşitlerle gerçekleştirilen tozlama
uygulamalarının çekirdek ağırlığına olan etkileri arasındaki farklılık istatistiksel olarak
% 1 düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 13). İstatistiksel olarak en yüksek çekirdek
ağırlığı 0900 Ziraat x Hacı Ali (0.359 g) kombinasyonundan elde edilmiştir. 0900 Ziraat
x Hacı Ali uygulamasını, daha düşük istatistiki önemlilikle 0900 Ziraat x Starks Gold,
0900 Ziraat x Köroğlu ve 0900 Ziraat x Kargayüreği uygulamalarının çekirdek ağırlığı
değerleri (sırasıyla 0.343 g, 0.321 g ve 0.315 g) izlemiştir. En düşük çekirdek ağırlığı
değeri ise 0900 Ziraat x Türkoğlu (0.309 g) kombinasyonundan elde edilmiştir.
45
46
4. 4. 1. 1. 3. Meyve Eti/Çekirdek Ağırlığı Oranı

0900 Ziraat çeşidi üzerinde farklı yerli çeşitlerle yapılan yapay tozlama
uygulamalarının meyve eti/çekirdek ağırlığı oranları üzerine etkileri istatistiksel olarak
%1 düzeyinde önemli olmuştur (Tablo 13). En yüksek meyve eti/çekirdek ağırlığı
oranı 0900 Ziraat x Köroğlu (19.74) kombinasyonundan elde edilmiş ancak istatistiksel
olarak bu kombinasyon ile 0900 Ziraat x Türkoğlu ve 0900 Ziraat x Kargayüreği
kombinasyonları arasında farklı olmadığı görülmektedir. Denemede en düşük meyve
eti/çekirdek ağırlığı oranı ise 0900 Ziraat x Hacı Ali kombinasyonundan elde edilmiş
olmakla birlikte, bununla 0900 Ziraat x Kargayüreği ve 0900 Ziraat x Starks Gold
kombinasyonları arasında istatistiksel bir fark bulunmamaktadır. 0900 Ziraat x
Kargayüreği uygulaması istatistiksel olarak hem en yüksek değerlerin olduğu gruba,
hem de en düşük değerlerin olduğu gruba girmektedir. Buna göre istatistik analiz
sonuçları çok anlamlı gözükmemektedir.
4. 4. 1. 1. 4. Suda Çözünebilir Kuru Madde (SÇKM)

0900 Ziraat çeşidi üzerinde farklı yerli çeşitlerle gerçekleştirilen tozlama
uygulamalarının suda çözünebilir kuru madde düzeyleri üzerine etkileri arasındaki
farklılık istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 13). İstatistiksel
olarak en yüksek SÇKM değeri 0900 Ziraat x Türkoğlu (17.02) uygulamasından elde
edilmiştir. En düşük değer 0900 Ziraat x Starks Gold (%15.25) kombinasyonundan
elde edilmiş olmasına rağmen 0900 Ziraat x Köroğlu, 0900 Ziraat x Kargayüreği ve
0900 Ziraat x Hacı Ali kombinasyonlarından elde edilen SÇKM değerleri ile (sırasıyla
%15.73, %15.70 ve %15.50) aralarında istatistiki fark bulunmamaktadır.
4. 4. 1. 1. 5. Asit Miktarı
Asit miktarı bakımından 0900 Ziraat çeşidinin farklı yerli çeşitlerin çiçek tozları
ile tozlanması sonucunda elde edilen kombinasyonlar arasındaki fark istatistiksel olarak
%1 düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 13). İstatistiksel olarak en düşük asitlik
değerleri, 0900 Ziraat x Kargayüreği, 0900 Ziraat x Köroğlu ve 0900 Ziraat x Türkoğlu
uygulamalarından sırasıyla %0.68, %0.67 ve %0.66 olarak tespit edilmiştir. En yüksek
asitlik değerleri ise 0900 Ziraat x Hacı Ali ve 0900 Ziraat x Starks Gold (%0.83 ve
%0.80) kombinasyonlarında belirlenmiştir.
46
47
Tablo 13. 2003 Yılı yapay tozlama uygulamalarında 0900 Ziraat için kullanılan
tozlayıcı çeşitlerin meyve kalitesi üzerine etkileri.
Tozlayıcı Meyve Çekirdek Meyve Eti/Çek. SÇKM Asitlik

Çeşitler ağırlığı (g) ağırlığı (g) ağ. Or. (%) (%)
Türkoğlu 6.27 b 0.309 e 19.29 ab 17.02 a 0.66 b
Köroğlu 6.65 a 0.321 c 19.74 a 15.73 b 0.67 b
Hacı.Ali 6.73 a 0.359 a 17.75 c 15.50 b 0.83 a
Kargayüreği 6.25 b 0.315 d 18.79 abc 15.70 b 0.68 b
Starks Gold 6.53 ab 0.343 b 18.06 bc 15.25 b 0.80 a
D%5 0.3157
D%1 0.0022 1.272 0.8905 0.0966
4. 4. 1. 1. 6. Meyve Genişliği
2003 yılında 0900 Ziraat çeşidi üzerinde farklı yerli çeşitlerle gerçekleştirilen
tozlama uygulamalarının meyve genişliği değerleri arasındaki farklılık istatistiksel
olarak %1 düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 14). İstatistiksel olarak en yüksek
meyve genişliği değeri 0900 Ziraat x Hacı Ali (23.84 mm) kombinasyonundan elde
edilmiştir. Bu uygulamayı daha düşük istatistiki önemlilikle 0900 Ziraat x Türkoğlu
(23.38 mm), 0900 Ziraat x Köroğlu (23.31) ve 0900 Ziraat x Kargayüreği (22.92 mm)
uygulamalarının meyve genişliği değerleri izlemiştir. İstatistiksel olarak en düşük değer
ise 0900 Ziraat x Starks Gold (22.83 mm) uygulamasından elde edilmiştir.
4. 4. 1. 1. 7. Meyve Kalınlığı
tozlama uygulamalarının meyve kalınlığı değerleri arasındaki farklılık istatistiksel
meyve kalınlığı 0900 Ziraat x Hacı Ali (21.19 mm) uygulamasından elde edilmiştir. Bu
uygulamayı daha düşük istatistiksel önemlilikle 0900 Ziraat x Starks Gold (20.95 mm)
izlemiştir. İstatistiksel olarak en düşük değerler ise 0900 Ziraat x Türkoğlu (20.74 mm)
ve 0900 Ziraat x Köroğlu (20.80 mm) uygulamalarından elde edilmiştir.
47
48
4. 4. 1. 1. 8. Meyve Yüksekliği
tozlama uygulamalarının meyve yüksekliği değerleri arasındaki farklılık istatistiksel
meyve yüksekliği değeri 0900 Ziraat x Hacı Ali (22.08 mm) uygulamasından elde
edilmiştir. Bu uygulamayı daha düşük istatistiki önemlilikle 0900 Ziraat x Starks Gold
(21.92 mm), 0900 Ziraat x Kargayüreği (21.86 mm) ve 0900 Ziraat x Türkoğlu (21.85
mm) uygulamalarından elde edilen meyve yüksekliği değerleri izlemektedir. İstatistiksel
olarak en düşük meyve yüksekliği ise 0900 Ziraat x Köroğlu (21.51 mm)
uygulamasından elde edilmiştir.
tozlayıcı çeşitlerin meyve boyutları üzerine etkileri (mm).
Meyve Meyve Meyve

Tozlayıcı
genişliği kalınlığı yüksekliği
Çeşitler
(mm) (mm) (mm)
Türkoğlu 23.38 b 20.74 d 21.85 b
Köroğlu 23.31 c 20.80 cd 21.51 c
Hacı.Ali 23.84 a 21.19 a 22.08 a
Kargayüreği 22.92 d 20.85 c 21.86 b
Starks Gold 22.83 e 20.95 b 21.92 b
D %1 0.0683 0.0683 0.0683
48
49
4. 4. 1. 2. 2004 Yılına Ait Yapay Tozlama Uygulamalarının Meyve Kalitesi Üzerine

Etkileri
0900 Ziraat çeşidi üzerinde değişik yerli çeşitlerle yapılan tozlama
uygulamalarının meyve ağırlığına olan etkileri istatistiksel açıdan önemsiz bulunmuştur
(Tablo 15). En yüksek meyve ağırlığı, bir önceki yılda olduğu gibi 0900 Ziraat x Hacı
Ali uygulamasından elde edilmiştir. İstatistiksel farklılık olmamakla birlikte meyve
ağırlığı değerleri 8.60 g (0900 Ziraat x Hacı Ali) ile 8.52 g (0900 Ziraat x Geçkiraz)
kombinasyonları arasında değişmiştir.
0900 Ziraat çeşidinin farklı yerli çeşitlerin çiçek tozları ile tozlanması
uygulamalarının meyvelerin çekirdek ağırlıkları üzerine olan etkileri istatistiksel açıdan
önemsiz bulunmuştur (Tablo 15). İstatistiksel farklılık olmamakla birlikte, en yüksek
çekirdek ağırlığı 0900 Ziraat x Hacı Ali yapay tozlama uygulamasından elde edilmiştir.
Çekirdek ağırlığı değerleri 0.466 g (0900 Ziraat x Hacı Ali) ile 0.450 g (0900 Ziraat x
Geçkiraz ve 0900 Ziraat x Türkoğlu) kombinasyonları arasında değişmiştir.

0900 Ziraat çeşidi üzerinde farklı yerli çeşitlerle yapılan yapay tozlama
uygulamalarının meyve eti/çekirdek ağırlığı oranları üzerine etkileri istatistiksel olarak
önemsiz bulunmuştur (Tablo 15). Meyve eti/çekirdek ağırlığı oranı değerleri 17.96
(0900 Ziraat x Türkoğlu) ile 17.30 (0900 x Hacı Ali) kombinasyonları arasında
değişmiştir.

uygulamalarının meyvelerin SÇKM değerleri üzerine olan etkileri istatistiksel açıdan
önemsiz bulunmuştur (Tablo 15). Yapay tozlama kombinasyonları İstatistiksel farklılık
olmamakla birlikte SÇKM değerlerinin %17.45 (0900Ziraat x Hacı Ali) ile % 17.20
(0900 Ziraat x Türkoğlu ve 0900 Ziraat x Kargayüreği) arasında olduğu görülmektedir.
49
50
uygulamalarının meyvelerin asit miktarı üzerine olan etkileri istatistiksel açıdan
önemsiz bulunmuştur (Tablo 15). Asit miktarı değerlerinin %0.69 (0900 Ziraat x Hacı
Ali) ile %0.66 (0900 Ziraat x Geçkiraz uygulamaları) arasında olduğu belirlenmiştir.
tozlayıcı çeşitlerin meyve kalitesi üzerine etkileri.
Meyve
Tozlayıcı Meyve Çekirdek SÇKM Asitlik
Eti / Çek.
Çeşitler ağırlığı (g) ağırlığı (g)
ağır.Or.
(%) (%)
Türkoğlu 8.53 0.452 17.96 17.20 0.67
Köroğlu .8.54 0.457 17.56 17.30 0.67
Hacı Ali .8.60 0.466 17.30 17.45 0.69
Kargayüreği .8.56 0.457 17.61 17.20 0.66
Geçkiraz .8.52 0.450 17.93 17.30 0.66
Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D.
* Ö.D.: Önemli Değil.
tozlama uygulamalarının meyve genişliği değerleri arasındaki farklılık istatistiksel
meyve genişliği değerleri 0900 Ziraat x Hacı Ali (26.92 mm) ve 0900 Ziraat x Türkoğlu
(26.88 mm), kombinasyonlarından elde edilmiştir. Bu uygulamayı daha düşük istatistiki
önemlilikle 0900 Ziraat x Kargayüreği (26.15 mm) uygulamasından elde edilen meyve
genişliği değeri izlemektedir. İstatistiksel olarak en düşük değerler ise 0900 Ziraat x
Köroğlu (25.92 mm) ve 0900 Ziraat x Geçkiraz (25.99 mm) uygulamalarının meyve
genişliği değerleri izlemiştir.
tozlama uygulamalarının meyve kalınlığı değerleri arasındaki farklılık istatistiksel
50
51

meyve kalınlığı 0900 Ziraat x Hacı Ali (22.08 mm), 0900 Ziraat x Türkoğlu (22.06 mm)
ve 0900 Ziraat x Kargayüreği (22.01 mm) uygulamalarından elde edilmiştir. İstatistiki
olarak en düşük değerler ise 0900 Ziraat x Geçkiraz (21.81 mm) ve 0900 Ziraat x
Köroğlu (21.85 mm) uygulamalarından elde edilmiştir.
tozlama uygulamalarının meyve yüksekliği değerleri arasındaki farklılık istatistiksel
meyve yüksekliği değerleri 0900 Ziraat x Hacı Ali (23.36 mm) ve 0900 Ziraat x
Türkoğlu (23.24 mm) çeşitlerinden elde edilmiş olmakla birlikte, istatistiksel olarak
0900 Ziraat x Geçkiraz (23.06 mm), 0900 Ziraat x Kargayüreği (22.85 mm) ve 0900
Ziraat x Köroğlu (22.84 mm) uygulamalarından elde edilen değerlerle aralarında fark
bulunmamaktadır.
tozlayıcı çeşitlerin meyve boyutları üzerine etkileri (mm).
Meyve Meyve Meyve

Tozlayıcı
genişliği kalınlığı yüksekliği
Çeşitler
(mm) (mm) (mm)
Türkoğlu 26.88 a .22.06 a 23.24 a
Köroğlu 25.92 a 21.85 b 22.56 b
Hacı.Ali 26.92 a .22.08 a 23.36 a
Kargayüreği 26.15 b 22.01 a 22.85 ab
Geçkiraz 25.99 c 21.81 b 23.06 ab
D %1 0.0683 0.0683 0.4830
51
52
4. 4. 2. Açık Tozlama Uygulamalarının Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri

4. 4. 2. 1. 2003 Yılına Ait Açık Tozlama Uygulamalarının Meyve Kalitesi Üzerine
Etkileri
Denemedeki kiraz çeşitlerinin açık tozlanması sonucunda elde edilen meyvelerin
meyve ağırlıkları incelendiğinde çeşitler arasındaki farklılık %1 düzeyinde önemli
bulunmuştur (Tablo 17). İstatistiksel olarak en yüksek meyve ağırlığı 0900 Ziraat (6.62
g) çeşidinden elde edilmiştir. Bunu Kargayüreği (4.58 g), Hacı Ali (4.28 g) ve Köroğlu
(4.12 g) çeşitlerinin açık tozlanma uygulamaları takip etmiştir. Bu üç çeşidin meyve
ağırlıkları arasında istatistiksel anlamda fark bulunmamaktadır. Denemede istatistiksel
olarak en düşük değer ise Türkoğlu (2.25 g) çeşidinin açık tozlanma uygulamasından
elde edilmiştir.
çekirdek ağırlıkları incelendiğinde çeşitler arasındaki farklılık %1 düzeyinde önemli
bulunmuştur (Tablo 17). En yüksek çekirdek ağırlığı değeri 0900 Ziraat (0.329 g)
çeşidinden elde edilmiş olmakla birlikte, istatistiksel olarak 0900 Ziraat ile Köroğlu,
Hacı Ali ve Kargayüreği çeşitleri ile aralarında fark bulunmamaktadır. İstatistiksel
olarak en düşük çekirdek ağırlığı değeri Türkoğlu (0.18 g) çeşidinin açık tozlanma
uygulamasından elde edilmiştir.

meyve eti/çekirdek ağırlığı oranı değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1
düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 17). Meyve eti/çekirdek ağırlığı oranı
bakımından istatistiksel olarak en yüksek oran 0900 Ziraat (19.09) çeşidinden, en düşük
değerler (11.15 ve 11.74) ise Köroğlu ve Türkoğlu çeşitlerinin açık tozlanma
uygulamalarından elde edilmiştir.
52
53

suda çözünebilir kuru madde değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1
düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 17). İstatistiksel olarak en yüksek SÇKM
değerleri 0900 Ziraat ve Hacı Ali (%16.92 ve %15.67) çeşitlerinin açık tozlanma
uygulamalarından elde edilmiştir. Bununla birlikte Hacı Ali çeşidinin ŞÇKM düzeyi ile
Kargayüreği arasında istatistiksel fark bulunmamaktadır. İstatistiksel olarak en düşük
SÇKM değeri ise Türkoğlu (%11.50 ) çeşidinin açık tozlanma uygulamasından elde
edilmiştir.
asit miktarı değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli
bulunmuştur (Tablo 17). Açık tozlanma uygulamalarına ait asit değerleri
incelendiğinde, istatistiksel olarak en yüksek değerlerin Türkoğlu ve Hacı Ali (%0.87
ve 0.81) çeşitlerine ait olduğu görülmektedir. Bunu Kargayüreği ve 0900 Ziraat (%0.72
ve %0.71 çeşitlerine ait asit değerleri izlemiştir. İstatistiki olarak en düşük asitlik
değerinin ise Köroğlu (%0.57) çeşidinin açık tozlanma uygulamasında olduğu
belirlenmiştir.
Tablo 17. 2003 Yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme çeşitlerinin bazı
meyve özellikleri.
Meyve eti
Meyve Çekirdek SÇKM Asitlik
Çeşitler / Çek.ağ
ağırlığı (g) ağırlığı (g) (%) (%)
Oranı
0900 Ziraat 6.62 a 0.329 a 19.09 a 16.92 a 0.71 b
Türkoğlu 2.25 c 0.177 b 11.74 cd 11.50 d 0.87 a
Köroğlu 4.12 b 0.337 a 11.15 d 13.23 c 0.57 c
Hacı Ali 4.28 b 0.286 a 13.94 bc 15.67 ab 0.81 a
Kargayüreği 4.58 b 0.277 a 15.59 b 14.35 bc 0.72 b
D %1 0.8168 0.0683 2.622 1.724 0.0683
53
54
meyve genişliği değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli
bulunmuştur (Tablo 18). İstatistiksel olarak en yüksek meyve genişliği 0900 Ziraat
(24.13 mm) çeşidinden elde edilmiştir. İstatistiksel olarak en düşük meyve genişliği
değeri ise Türkoğlu (16.81 mm) çeşidinden elde edilmiştir.
meyve kalınlığı değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli
bulunmuştur (Tablo 18). İstatistiksel olarak en yüksek meyve kalınlığı değeri 0900
Ziraat (21.10 mm) çeşidinden elde edilmiştir. İstatistiksel olarak en düşük meyve
genişliği değeri ise Türkoğlu (14.90 mm) çeşidinden elde edilmiştir.
meyve yüksekliği değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli
bulunmuştur (Tablo 18). İstatistiksel olarak en yüksek meyve yüksekliği değeri 0900
Ziraat (22.60 mm) çeşidinden elde edilmiştir. İstatistiksel olarak en düşük meyve
yüksekliği değeri ise Türkoğlu (14.69 mm) çeşidinden elde edilmiştir.
Tablo 18. 2003 Yılı açık tozlama uygulamalarında deneme çeşitlerinin meyve
boyutları (mm).
Meyve Meyve Meyve

Çeşitler genişliği kalınlığı yüksekliği
(mm) (mm) (mm)
0900 Ziraat .24.13 a 21.10 a 22.60 a
Türkoğlu 16.81 e 14.90 e 14.69 d
Köroğlu 20.74 b 17.58 d 18.85 c
Hacı Ali 20.17 d 20.44 b 18.85 c
Kargayüreği 20.61 c 18.10 c 20.44 b
D %1 0.0398 0.0398 0.0398
54
55
4. 4. 2. 1. 2004 Yılına Ait Açık Tozlama Uygulamalarının Meyve Kalitesi Üzerine

Etkileri
Denemenin ikinci yılında kiraz çeşitlerinin açık tozlanması sonucunda elde
edilen meyve ağırlıkları arasındaki fark istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli
olmuştur (Tablo 19). İstatistiksel olarak en yüksek meyve ağırlığı 0900 Ziraat (8.93 g)
çeşidinin açık tozlanma uygulamasından elde edilmiştir. Bunu istatistiksel olarak
sırasıyla Hacı Ali (8.06 g), Geçkiraz (6.13 g) ve Kargayüreği (5.36 g) çeşitleri
izlemiştir. Meyve ağırlığı açısından istatistiksel olarak en düşük değerlerin ise
Türkoğlu ve Köroğlu (4.47 g ve 4.61 g) çeşitlerinin açık tozlanma uygulamalarına ait
olduğu tespit edilmiştir.
Denemedeki kiraz çeşitlerinin açık tozlanması sonucunda elde edilen
meyvelerde çekirdek ağırlıkları arasındaki fark istatistiksel olarak %1 düzeyinde önemli
bulunmuştur (Tablo 19). İstatistiksel olarak en yüksek çekirdek ağırlığı 0900 Ziraat ve
Hacı Ali (0.466 g ve 0.445 g) çeşitlerinin açık tozlanma uygulamalarından elde
edilmiştir. En düşük çekirdek ağırlığı değerleri ise Türkoğlu ve Geçkiraz (0.312 g ve
0.310 g) çeşitlerinin açık tozlanma uygulamalarından elde edilmiştir.
4. 4. 2. 1. 3. Meyve Eti / Çekirdek Ağırlığı Oranı

Denemede yer alan kiraz çeşitlerinin açık tozlanma uygulamaları sonucunda elde
edilen meyve eti/çekirdek ağırlığı oranları arasındaki fark istatistiksel olarak %1
düzeyinde önemli bulunmuştur (Tablo 19). İstatistiksel olarak en yüksek meyve
eti/çekirdek ağırlığı oranları Geçkiraz ve 0900 Ziraat (18.67 ve 18.17)
uygulamalarından elde edilirken bunu Hacı Ali (17.09) çeşidinin açık tozlanma
uygulaması izlemiştir. İstatistiksel olarak en düşük meyve eti/çekirdek ağırlığı oranı ise
Köroğlu (10.83) çeşidinin açık tozlanma uygulamasından elde edilmiştir.
55
56

Denemenin ikinci yılında kiraz çeşitlerinin açık tozlanması sonucunda elde
edilen suda çözünebilir kuru madde miktarları arasındaki fark istatistiksel olarak %1
düzeyinde önemli görülmüştür (Tablo 19). İstatistiksel olarak en yüksek SÇKM
değerleri Geçkiraz ve Hacı Ali (%21.30 ve %20.90) çeşitlerinden elde edilmiştir. Bunu
Kargayüreği (%18.50) çeşidinden elde edilen SÇKM değeri izlemiştir. İstatistiksel
olarak en düşük SÇKM değerleri ise Köroğlu (%14.70) ve Türkoğlu (%15.82)
çeşitlerinden elde edilmiştir. Bununla birlikte 0900 Ziraat ve Türkoğlu çeşitlerinden
elde edilen SÇKM değerleri arasında istatistiki olarak fark bulunmamaktadır.
Asit miktarı bakımından denemedeki kiraz çeşitlerinin açık tozlanması
sonucunda elde edilen değerler arasında istatistiksel olarak %1 düzeyinde fark
bulunmuştur (Tablo 19). Açık tozlanmalara ait asit miktarı bakımından istatistiksel
olarak en yüksek değerler Türkoğlu (%1.04), Hacı Ali (%0.98) ve 0900 Ziraat (%0.68)
çeşitlerinin açık tozlanma uygulamalarından elde edilmiştir. Bunu Kargayüreği (%0.77)
ve Geçkiraz (%0.75) çeşitlerinin açık tozlanma uygulamalarından elde edilen değerler
izlemektedir. İstatistiksel olarak en düşük değerin ise Köroğlu (%0.59) çeşidinin açık
tozlanma uygulamasına ait olduğu belirlenmiştir.
Tablo 19. 2004 yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme çeşitlerinin bazı meyve
özellikleri.
Meyve Eti /
Meyve Çekirdek SÇKM Asitlik
Çeşitler Çek.ağ.
ağırlığı (g) ağırlığı (g) (%) (%)
Oranı
0900 Ziraat 8.93 a 0.466 a 18.17 a 17.05 c 0.68 abc
Türkoğlu 4.47 e 0.312 d 13.33 c 15.82 cd 1.04 a
Köroğlu 4.61 e 0.390 c 10.83 e 14.70 d 0.59 c
Hacı Ali 8.06 b 0.445 a 17.09 b 20.90 a 0.98 a
Kargayüreği 5.36 d 0.416 b 11.89 d 18.50 b 0.77 b
Geçkiraz 6.13 c 0.310 d 18.67 a 21.30 a 0.75 b
D %1 0.427 0.0208 0.9993 1.229 0.0931
56
57
2004 yılında denemedeki kiraz çeşitlerinin açık tozlanması sonucunda elde
edilen meyvelerin meyve genişliği değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1
genişliği değeri 0900 Ziraat (26.28 mm) ve en düşük meyve genişliği ise Köroğlu
(20.53 mm) çeşidinden elde edilmiştir.
edilen meyvelerin meyve kalınlığı değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1
kalınlığı değeri 0900 Ziraat (21.97 mm) ve en düşük meyve kalınlığı değeri ise Köroğlu
(17.40 mm) çeşidinden elde edilmiştir.
edilen meyvelerin meyve yüksekliği değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak %1
yüksekliği değeri 0900 Ziraat (23.01 mm) ve en düşük meyve yüksekliği değeri ise
Türkoğlu (17.28 mm) çeşidinden elde edilmiştir.
Tablo 20. 2004 Yılı açık tozlama uygulamalarında deneme çeşitlerinin meyve
boyutları (mm).
Meyve Meyve Meyve

Çeşitler genişliği kalınlığı yüksekliği
(mm) (mm) (mm)
0900 Ziraat 26.28 a 21.97 a 23.01 a
Türkoğlu 21.50 d 17.70 e 17.28 f
Köroğlu 20.53 e 17.40 f 19.51 e
Hacı Ali 24.99 b 21.26 b 22.51 b
Kargayüreği 21.51 d 17.95 d 21.31 c
Geçkiraz 22.56 c 19.30 c 19.51 d
D %1 0.0658 0.0658 0.0658
57
58
5. TARTIŞMA
5. 1. Fenolojik Gözlemler
Denemeye alınan kiraz çeşitlerinde 2003, 2004 ve 2005 yıllarında 3yıl üst üste
fenolojik gözlemler alınmıştır. Bu araştırma iki yıllık planlanmış olmasına rağmen
araştırmanın yürütüldüğü Amasya ilinde 2003 ve 2004 yıllarında ilkbahar döneminde
olağan dışı iklim koşullarının yaşanmış olması nedeniyle 2005 yılında da fenolojik
gözlem yapılmıştır.
Amasya ilinde denemeye alınan çeşitlerde 2003, 2004 ve 2005 deneme
yıllarındaki fenolojik gözlem sonuçları birlikte incelendiğinde kirazlarda ilk çiçeklenme
27 Mart-14 Nisan tarihleri arasında değişmiştir (Tablo 4, 5 ve 6).
2003 yılında en erken çiçeklenmeye başlayan çeşit Türkoğlu olmuştur (12
Nisan). Bu çeşit 2004 ve 2005 yıllarında da en erken çiçeklenen çeşit olmuştur (27
Mart-7 Nisan). 2003 yılında en geç çiçeklenme başlangıcı gösteren çeşit Geçkiraz ve
Türkoğlu olmuş, bu çeşitler 2004 ve 2005 yılında da en geç çiçeklenme başlangıcı
göstermişlerdir. Kiraz çeşitlerinin çiçeklenme başlangıç tarihleri yıldan yıla değişmekle
birlikte çeşitlerin birbirlerine göre ilk çiçeklenme gösterdikleri tarihlerin sırasılaması
çok fazla değişmemektedir.
Tablo 4, 5 ve 6 birlikte incelendiğinde, 2003 yılında çeşitlerin ilk çiçeklenme
tarihleri 12-14 Nisan, 2004’te 27 Mart-2 Nisan ve 2005’te ise 7-9 Nisan tarihleri
arasında gerçekleştiği anlaşılmaktadır. 2003 yılında araştırma çeşitlerinde 3 gün içinde
ilk çiçeklenme gerçekleşmiş, 2004’te bu süreç 7 Gün sürmüş ve 2005’te ise yine 3
günde gerçekleşmiştir. Bununla birlikte 2004 yılında ilk çiçeklenmeler 2003 ve 2005
yıllarına göre daha erken tarihlerde meydana gelmiştir. Bu durum çiçeklenme
dönemindeki iklim koşulları ve özellikle sıcaklığa bağlı olarak yıldan yıla değişebilir.
Tablo 1 ve 2’deki Amasya ili meteorolojik verileri incelendiğinde 2004 yılının Mart ve
Nisan ayı aylık ortalama sıcaklıklarının 2003 yılından daha yüksek olması bu sonucu
desteklemektedir.
2003 yılında çeşitlerin tam çiçeklenme başlangıç tarihleri 14-16 Nisan arasında,
2004 yılında 30 Mart-7 Nisan ve 2005’te 9-11 Nisan tarihlerinde gözlenmiştir (Tablo 4,
5 ve 6). 2003 yılında en erken tam çiçeklenmeye başlayan Türkoğlu (14 Nisan) ile en
geç tam çiçeklenmeye başlayan Geçkiraz ve 0900 Ziraat (16 Nisan) arasında 2 gün
bulunmaktadır. 2003 yılında çeşitlerin tümünün çiçeklenme dönemlerinin birbirlerini
tozlayacak şekilde çakıştığını söyleyebiliriz. 2005 yılında da benzer bir durum ortaya
çıkmış tam çiçeklenme tarihleri 9-11 Nisan arasında gerçekleşmiştir. Ancak 2004
58
59
bunlardan farklı olmuş ve çeşitlerin tam çiçeklenme tarihleri Türkoğlu, Hacı Ali ve
Kargayüreği 30 Mart’ta tam çiçeklenme göstermişken, en geç tam çiçeklenme
Geçkiraz’da (7 Nisan) görülmüştür. 0900 Ziraat ise 6 Nisan’da tam çiçeklenme
göstermiştir. Bu araştırmada hedeflenen 0900 Ziraat için uygun tozlayıcıların tespit
edilmesidir. Dolayısıyla 2003 ve 2005 yıllarında 0900 Ziraat çeşidine tozlayıcı olarak
seçilen araştırma çeşitlerinin tümüyle çiçeklenme dönemleri çakışmakta ancak 2004
yılında sadece Geçkiraz çeşidi ile tozlanabileceği belirlenmiştir. Sonuçların uygulamaya
aktarılması aşamasında fenolojik gözlemlerin 3 yıldan daha uzun yıllık sonuçlara
dayanarak yapılması ve buna göre tavsiyelerde bulunulması daha yararlı olacaktır.
Meyvelerin derim zamanlarına bakıldığında ticari açıdan önemli, çok erkenci
olarak bilinen, meyve kalitesinin çok yüksek olmamasına rağmen pazarda diğer
çeşitlerden önce yer aldığı için iyi gelir getiren Türkoğlu çeşidinin, 2003 yılında 22
Mayıs, 2004 yılında 14 Mayıs ve 2005’te yine14 Mayıs tarihlerinde olgunlaştığı
gözlenmiştir (Tablo 4, 5 ve 6). 2003 yılında diğer çeşitler Haziran ayında
olgunlaşırken en geç olgunlaşan çeşitler Starks Gold ve Geçkiraz (20–24 Haziran)
çeşitleri olmuştur. 2004 yılında Hacı Ali ve Kargayüreği (23 Mayıs), Köroğlu (24
Mayıs) çeşitleri Mayıs ayında olgunlaşırken, 0900 Ziraat (8 Haziran) ve çok geççi olan
Geçkiraz (26 Haziran) Haziran ayında olgunlaşmışlardır. 2005 yılında ise çok geççi
olan Geçkiraz 1 Temmuz tarihinde olgunlaşırken, diğer çeşitler Haziran ayında
olgunlaşmıştır.
Demirsoy ve Demirsoy (2003), Amasya’da yaptıkları bir çalışmada, 2001
yılında Türkoğlu, Köroğlu, Hacı Ali, Kargayüreği ve Geçkiraz çeşitlerinin ilk
çiçeklenmelerini 15 Mart (Türkoğlu) ile 30 Mart (Geçkiraz) tarihleri arasında tespit
etmişlerdir. Tam çiçeklenme zamanları 20 Mart (Türkoğlu) ile 7 Nisan (Geçkiraz)
tarihlerinde belirlerken, derim zamanını da 15 Mayıs (Türkoğlu) ile 17 Temmuz
(Geçkiraz) arasında tespit etmişlerdir. 2002 yılında da ise 2001 yılında olduğu gibi ilk
çiçeklenme Türkoğlu çeşidinde başlamış (15 Mart) bunu Köroğlu (18 Mart),
Kargayüreği (23 Mart), Hacı Ali (25 Mart), 0900 Ziraat (29 Mart) ve Geçkiraz (1
Nisan) Çeşitlerinin izlediği görülmüştür. Çeşitlerde tam çiçeklenme tarihleri 23 Mart
(Türkoğlu) ile 18 Nisan (Geçkiraz) arasında tespit edilirken derim olgunluğa 23 Nisan
(Türkoğlu) ile 9 Temmuz (Geçkiraz) tarihleri arasında ulaşıldığı görülmüştür. Bu
sonuçlar bizim çalışmalarımızdan elde ettiğimiz 2004 yılı sonuçları ile benzerlik
göstermekte buna karşılık 2003 ve 2005 yılı gözlemleriyle benzerlik göstermemektedir.
Buna göre 2003 ve 2004 yıllarının olağandışı geçtiği anlaşılmaktadır.
59
60
5. 2. Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Oranları

Kiraz meyve tutumu için tozlanma ve döllenmenin zorunlu olduğu meyve
türlerinden biridir (Cerovic ve ark., 1998). Tozlayıcı çeşitler kullanılmadan önce çiçek
tozu canlılık ve çimlenme yeteneklerinin bilinmesi gerekmektedir (Beyhan, 1993).
Çiçek tozlarının canlılık oranları belirlenirken çiçek tozlarının boyanması
esasına dayanarak genellikle %1’lik TTC (2, 3, 5 Triphenyl tetrazolium chlorid)
kullanılmaktadır (Eti 1990; 1991; Mahanoğlu ve ark., 1993).
Çiçek tozu canlılık oranlarını belirlemek amacıyla TTC ile boyanma sonucu elde
edilen en yüksek canlılık değerleri, 2003 yılında Hacı Ali, Türkoğlu ve Köroğlu
(sırasıyla %85.94, %85.04 ve %84.18) çeşitlerinde görülürken, 2004 deneme yılında
Hacı Ali, Köroğlu ve Türkoğlu (sırasıyla %94.26, %90.48 ve %88.02) çeşitlerinde tespit
edilmiştir (Tablo 7 ve 8). Gözlenen en düşük canlı çiçek tozu oranlarının her iki yılda
da 0900 Ziraat çeşidine ait olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, çiçek tozu canlılık oranları
bakımından yıllar arasında çok dikkati çeken bir farklılık olmadığı anlaşılmaktadır.
Ülkemizde yapılan bir araştırmada; Sütyemez (1994), kirazlarda canlı, yarı canlı
ve cansız çiçek tozu oranlarını tespit etmiştir. 1992 yılında canlı çiçek tozu oranları
%70.42-%77.54, 1993 yılında ise %72.12-79.35 arasında değişmiştir. Pırlak’a (2001)
göre ise, çiçek tozu canlılık oranları %69.83-82.66 arasında değişmiştir. Gerçekçioğlu
ve ark. (1999) ise, Bing ve Van çeşitlerinde çiçek tozu canlılık oranlarını %77.54–
81.74 arasında tespit etmişlerdir.
Ülkemiz dışında İran’da yapılan bir çalışmada 4 kiraz çeşidinde çiçek tozu
canlılık oranları %65-75 (Arzani ve Khalighi, 1998); İtalya’da 4 kiraz çeşidinde
%66,8-94.7 (Godini ve ark., 1998); Bulgaristan’da Van, Bigarreau Burlat, Stella ve
Asenova Rana kiraz çeşitlerinde ise çiçek tozu canlılık oranları %50.51–78.94 arasında
bulunmuştur (Cerovic ve ark., 1998).
Denemede kullandığımız çeşitlerden elde edilen çiçek tozu canlılık oranları
genel olarak ülkemizde ve diğer ülkelerde yapılan bazı çalışmalardan elde edilen
canlılık oranı değerlerinden yüksek olmuştur. Bu araştırmadan elde edilen canlılık
oranları sonuçlarının önceki araştırma sonuçlarından farklı çıkmasının nedeninin
çeşitlerin genetik yapılarının farklılığı ve farklı ekolojik koşullar altında yapılmasından
kaynaklandığı söylenebilir.
Çimlendirme testleri sonucunda 2003 deneme yılında, istatistiksel olarak en
yüksek çimlenme oranları Hacı Ali, Kargayüreği ve Türkoğlu (%51.49, %50.68 ve
%49.40) çeşitlerinden, istatistik olarak en düşük çimlenme oranları ise 0900 Ziraat,
Köroğlu ve Starks Gold (%41.49, %40.54 ve %38.18) çeşitlerinden elde edilmiştir
60
61
(Tablo 7). 2004 deneme yılında istatistiksel olarak en yüksek çimlenme oranları
Türkoğlu ve Hacı Ali (%30.62 ve %26.83) çeşitlerinden elde edilmiştir. İstatistiksel
olarak en düşük çimlenme oranları ise Köroğlu, 0900 Ziraat ve Kargayüreği (%17.28,
%16.22 ve %13.94) çeşitlerinden elde edilmiştir (Tablo 8).
Kirazlarda yapılan bazı çalışmalarda en yüksek çiçek tozu çimlenme oranlarını
Eti (1991), %15–20; Özçağıran (1966), %10–15; Sütyemez ve Eti (1995), %10–15;
Öz ve Kaşka (1984), %15; Gerçekçioğlu ve ark. (1999), ise %10–15 sakkaroz
ortamlarında belirlemişlerdir.
Her iki yılın sonuçları karşılaştırıldığında, tüm çeşitlerde çiçek tozu çimlenme
oranı 2004 yılında 2003 yılındakine göre düşük olmuştur. 5 Nisan 2004 tarihinde
meydana gelen don olayının buna neden olduğu ortadadır. Ayrıca kiraz gibi sert
çekirdekli türlerde beslenme yetersizliğinden dolayı yıldan yıla çiçek tozu çimlenme
değerleri değişebilmektedir (Hepaksoy ve Özçağıran, 1989).
Türkoğlu ve Hacı Ali çeşitleri her iki deneme yılında da en yüksek çiçek tozu
çimlenme oranını vermişlerdir. Bu çeşitler tozlayıcılık değerleri bakımından diğerlerine
göre ön plana çıkmaktadırlar. Buna karşılık 0900 Ziraat 2003 yılında en düşük çiçek
tozu canlılık oranı elde edilen grupta yer alırken, 2004 yılında yine en düşük gruplarda
yer almakla birlikte rakamsal olarak Kargayüreği çeşidinden daha yüksek
gözükmektedir. 0900 Ziraat ile diğer çeşitleri genel olarak kıyasladığımızda hem
canlılık hemde çimlenme oranlarının düşük oluşu, bu çeşidin tozlayıcı olarak değerini
düşürmektedir.
Sütyemez’in (1994), Pozantı ekolojik koşullarında yaptığı çalışmada 0900
Ziraat çeşidinde en yüksek çimlenme oranı %38.86 tespit edilmiştir. 2003’te bizim
bulduğumuz değer, bu değere çok yakın olmuştur. Dolayısıyla sonuçlar bizim
bulgularımızı destekler niteliktedir.
Pırlak (2001), 4 kiraz çeşidinde yapmış olduğu çalışmada, çiçek tozu çimlenme
oranları Salihli, Kırdar, Sapıkısa ve Akşehir Napolyonu (%52.50, %50.66, %46.39 ve
%37) çeşitlerinde elde edilmiştir.
Türkiye’de Akşehir Napolyonu adıyla bilinen çeşidin aslında 0900 Ziraat olduğu
sanılmaktadır. Böyle düşünerek değerlendirdiğimizde, 0900 Ziraat çeşidinden 2003
yılında bulduğumuz değerin Erzurum ekolojisinde yapılan bu çalışmadan elde edilen
değere göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Farklı ekolojilerde yapılan çalışmaların
sonuçlarının farklı olması genel olarak beklenen bir sonuçtur.
Canlılık testi sonuçlarıyla karşılaştırıldığında çiçek tozu çimlenme değerlerinin
düşük olduğu görülmektedir. Bazı araştırıcılar canlılık testlerinin çimlendirme testlerine
61
62
göre gerçeğe daha yakın sonuçlar verdiğini öne sürmektedir (Stanley ve Linkens,
1985).
5. 3. Farklı Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine Etkileri

5. 3. 1. Yapay Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine Etkileri
2003 ve 2004 deneme yıllarında yapay tozlama uygulamalarının 0900 Ziraat
çeşidinin meyve tutumu üzerine etkileri belirlenmiştir (Tablo 9 ve Tablo 10). Her iki
yılda da tozlamalardan sonra yapılan sayımlarda bütün kombinasyonlarda belirgin
olmak üzere belirli oranlarda dökümler meydana gelmiştir.
2003 yılında 2 Mayıs’ta gerçekleştirilen ilk sayımlarda, %82.07-61.90 oranları
arasında meyve tutumu gerçekleşirken, 17 Mayıs’ta yapılan 2. sayımlarda %53.23-
35.01 oranında meyve tutumu olmuştur. 2 Haziran’da yapılan son sayımlarda ise bu
oran fazla değişmemekle birlikte %49.54-33.82 arasında bulunmuştur. Bulunan bu
oranlar derim döneminde değişmemiştir.
2003 deneme yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle tozlanması sonucu
elde edilen meyve tutum oranlarına bakıldığında istatistiksel olarak en yüksek meyve
tutumu Hacı Ali (%49.54) çeşidinin tozlayıcı olarak kullanıldığı kombinasyondan elde
edilmekle birlikte Türkoğlu (%45.83) ve Starks Gold (%39.23) çeşitlerinin tozlayıcı
olduğu kombinasyonlardaki meyve tutum oranları ile aralarında fark bulunmamaktadır.
İstatistiksel olarak en düşük değer ise Kargayüreği (%33.82) çeşidinin tozlayıcı olarak
kullanıldığı kombinasyondan elde edilmiştir (Tablo 9).
2004 yılında 2 dönemde sayım gerçekleşmiştir. Melezlemeler 2 Nisan tarihinde
yapılmıştır. 4–5 Nisan tarihlerinde gerçekleşen ilkbahar geç donundan sonra çiçeklerde
büyük oranlarda yanmalar meydana gelmiş, don zararı %45-80 oranında tespit
edilmiştir. Bu durumda meyve tutumları olumsuz etkilenmiş ve düşük oranlarda meyve
tutumları meydana gelmiştir. 25 Nisan’da yapılan ilk sayımlarda, % 35.5-22.60 oranları
arasında meyve tutumu gerçekleşirken, 5 Mayıs’ta yapılan 2. sayımlarda bu oran
%15.24-9.69 arasında bulunmuştur. Bulunan oranlar derim döneminde
değişmememiştir.
2004 deneme yılında istatistiksel olarak en yüksek meyve tutum oranları
Geçkiraz (%15.24) ve Hacı Ali (%14.02) çeşitlerinin tozlayıcı olduğu
kombinasyonlardan elde edilirken istatistiksel olarak en düşük değerlerin Kargayüreği
(%9.69), Türkoğlu (%10.70) ve Köroğlu (%11.14) çeşitlerinin tozlayıcı olduğu
kombinasyonlardan elde edildiği görülmektedir (Tablo 10).
62
63
Meyve tutumu bakımından 2004 yılı sonuçları 2003 yılı sonuçlarından oldukça
düşük bulunmuştur. Her iki deneme yılında da iklim koşullarının ekstrem geçmesi ve
2004 yılında meydana gelen don olayından dolayı meyve tutum oranlarında sapmalar
görülmüştür.
0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle tozlanması sonucu elde edilen meyve tutum
oranlarına bakıldığında her iki yılda da Hacı Ali (%49.54-14.02) çeşidinin tozlayıcı
olarak kullanıldığı kombinasyonlarda meyve tutma değerlerinin yüksek olması ile 2004
yılında en yüksek meyve tutum oranının Geçkiraz çeşidinden elde edilmiş olması
dikkat çekicidir. Ancak Geçkiraz çeşidi ile sadece 2004 yılında çalışılabilmiştir. 0900
Ziraat’ın standart tozlayıcısı olarak bilinen Starks Gold 2004 yılında denemede yer
almamış, bunun yerine Geçkiraz kullanılmıştır.
Bir çeşidin tozlayıcı olarak önerilebilmesi için ana çeşit ile uyuşması,
çiçeklenme zamanlarının çakışma durumu iyi olmalıdır. Dolayısıyla çiçeklenmeye ait
fenolojik gözlemlerin uzun yıllar takibi gerekmektedir. 2004yılında Hacı Ali ve 0900
Ziraat çeşidinin çiçeklenme dönemlerinin çakışması çok iyi değildir. Diğer taraftan
2003 ve 2005 fenolojik gözlemlerine bakıldığında çiçeklenme dönemlerinin neredeyse
tüm çeşitlerde çakışma göstermiş olması, sonuçların değerlendirilmesini
güçleştirmektedir. Sadece 2004 yılını göz önüne aldığımızda 0900 Ziraat ile Geçkiraz
çeşidinin çiçeklenme dönemlerinin tam çakıştığını ve meyve tutum oranının da oldukça
iyi olduğunu söyleyebiliriz.
Bütün uygulama sonuçlarına bakıldığında meyve tutumlarının çok önemli
bölümünün tozlanmadan sonraki 30 güne kadar tamamlandığı, bundan sonra ise çok az
bir değişmenin olduğu görülmektedir (Tablo 9 ve 10). Kirazlara göre daha erken
dönemde çiçek açtığı halde meyveleri 1-2 ay sonra olgunlaşan bademlerde yapılan
tozlama çalışmaları sonunda meyve dökümlerinin 3 aya kadar devam ettiği ifade
edilmiştir (Eti ve ark., 1993). Meyve döküm dönemi geçtikten sonra normal döllenen
tohum taslakları bir engelle karşılaşmadan gelişmeye devam ederek sağlıklı bir tohum
meydana getirmektedirler. Döllenme sonrası tohum ve meyve oluşum mekanizması
Crane (1969), tarafından geniş olarak açıklanmıştır. Ancak az miktarda da olsa bu
tarihten sonra meyve dökümlerinin olması, su ve besin maddesi rekabetinden dolayı
olmaktadır (Stösser, 1970).
Öz (1985), 21 kiraz çeşidi ile yaptığı çalışmada meyve tutma düzeylerinin %0
ile %70.1 arasında değiştiğini tespit etmiştir. Araştırıcı aynı çalışmada 0900 Ziraat x
Starks Gold uygulamasından %15.5, 0900 Ziraat x Noble uygulamasından %5.8,
63
64
Akşehir Napolyonu x Noble kombinasyonundan %4.8 ve Akşehir Napolyonu x Sarı

uygulamasından da %13.2 düzeyinde meyve tutumu elde etmiştir.
çalışmada meyve tutumunu %7.63- %35.81 arasında bulmuş ve en uygun tozlayıcının
da Durano di Cesena çeşidi olduğunu belirlemişlerdir.
Sütyemez ve Eti’nin (1999), 0900 Ziraat için 6 farklı tozlayıcı çeşitten elde
etmiş olduğu meyve tutumu değerleri %0.8 ile %21.51 arasında değişmiştir. En yüksek
meyve tutumu değerleri Sarı çeşidi tozlayıcı olarak kullanıldığında elde edilmiştir.
Bu araştırmada elde edilen meyve tutum oranları, önceki çalışma sonuçlarına
çok yakın veya yüksek olmuştur. Aynı ekolojide bile yıldan yıla farklılıklar
gözlenebildiğine göre, farklı araştırıcıların yaptıkları çalışmaların farklı sonuçlar
gösterebileceği rahatlıkla söylenebilir.
5. 3. 2. Açık Tozlama Uygulamalarının Meyve Tutumu Üzerine Etkileri

2003 ve 2004 deneme yıllarında kullanılan çeşitlerin açık tozlama
uygulamalarından derime kadar geçen sürede meyve tutma değerleri belirlenmiştir
(Tablo 11 ve 12).
2003 yılında açık tozlanma uygulamalarında meyve tutum oranlarına
bakıldığında istatistiksel olarak en yüksek değerler Kargayüreği (%50.82) ve Köroğlu
(%48.74) çeşitlerinden elde edilmiştir. Hacı Ali (%42.16) ve Türkoğlu (%39.42)
çeşitlerinden elde edilen meyve tutma değerleri arasında istatistiksel olarak fark
görülmemiştir. En düşük meyve tutumu ise 0900 Ziraat (%30.55) çeşidinden elde
edilmiştir (Tablo 11).
2004 yılın açık tozlanma uygulamalarında meyve tutum oranlarına bakıldığında
istatistiksel olarak en yüksek değerler Geçkiraz (%38.69), Köroğlu (%33.38) ve
Kargayüreği (%33.09) çeşitlerinden elde edilmiştir. İstatistiksel olarak en düşük meyve
tutma oranları ise Hacı Ali (%25.94), 0900 Ziraat (%23.50) ve Türkoğlu (%23.19)
çeşitlerinden elde edilmiştir (Tablo 12).
2003 yılında 0900 Ziraat çeşidinin açık tozlanma uygulamaları sonucunda elde
edilen meyve tutma oranı, bu çeşidin diğer çeşitlerle tozlanması sonucu elde edilen
meyve tutma oranlarından düşük olmuştur. 2004 yılında ise bu durumun tam tersi bir
sonuç ortaya çıkmıştır.
Açık tozlanmalarda, 2004 de meyve tutumu oranının yapay tozlamalara oranla
daha yüksek oluşunu uygulan metoda bağlı olarak şu şekilde açıklayabiliriz.
Melezlemelerde aynı dönemdeki çiçekler bırakılıp diğerleri koparılmaktadır. Ancak
açık tozlanmalarda dallardaki çiçeklere dokunulmamıştır. Melezleme yapılacak dallarda
64
65
balon devresinde, olası bir böcek ziyaretini engellemek için bez torbalarla keselenerek
izolasyon yapılmıştır. Melezleme yapmadan önce çiçeklerin taç yaprakları ve erkek
organları koparılarak dişi organın açıkta kalması sağlanmıştır. Melezlemelerden sonra 1
hafta sonra bez torbalar çıkarılmıştır. Tam bu dönemde iken 5 Nisan’da henüz bez
torbalar çıkarılmamışken don olayı gerçekleşmiştir. Bu olay sonucunda dal üzerinde
olan bez torbalar ıslanarak daha soğuk bir ortam yaratmış ve bu durum meyve tutumunu
olumsuz etkilemiş olabilir. Açık tozlanmalarda böyle bir durum söz konusu değildir.
Diğer taraftan, açılmış bir çiçeğe göre balon devresinde dişi organ dış etkilere
karşı daha korunur bir durumdadır. Yapay tozlama yapılacak dallarda taç yapraklar ve
erkek organlar koparılarak dış ortam şartlarına maruz bırakılmışlardır. 2004 yılında
gerçekleşen don olayının, beyaz balon devresinde taç yaprak ve erkek organları
koparılan çiçekleri daha çok etkilemiş olabileceği söylenebilir.
Dolayısıyla 2004 yılında bu yılda açık tozlanmalardan elde edilen meyve tutma
oranları melezlemelere göre yüksek olmuştur.
Benzer bir sonuç Sütyemez’in (1994) Pozantı ekolojik koşullarında yapmış
olduğu bir çalışmada elde edilmiş, Sarı ve Noble çeşitleri hariç olmak üzere tüm
çeşitlerde yapay tozlama uygulamalarından açık tozlanma uygulamalarına göre daha
düşük meyve tutma oranları bildirilmiştir.
5. 4. Farklı Tozlama Uygulamalarının Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri

5. 4. 1. Meyve Ağırlığı
2003 deneme yılında yapay tozlama uygulamalarında en yüksek meyve ağırlığı
değerleri 0900 Ziraat x Hacı Ali (6.73 g) ve 0900 Ziraat x Köroğlu (6.65 g) ve 0900
Ziraat x Starks Gold (6.53 g) kombinasyonlarından elde edilmiştir. İstatistiksel olarak
en düşük değerler ise 0900 Ziraat x Türkoğlu (6.27 g) ve 0900 Ziraat x Kargayüreği
(6.25 g) uygulamalarından elde edilmiştir (Tablo 13). 2004 yılında Yapay tozlama
uygulamalarında çeşitler arasında meyve ağırlıkları bakımından istatistiksel olarak
farklılık bulunmamakla birlikte rakamsal olarak en yüksek değer bir önceki yılda
olduğu gibi 0900 Ziraat x Hacı Ali (8.60 g) uygulamasından elde edilmiştir (Tablo 15).
2003 deneme yılında açık tozlanma uygulamalarında elde edilen istatistiksel
olarak en yüksek meyve ağırlığı değeri 0900 Ziraat (6.62 g) çeşidinden elde edilmiştir.
En düşük değer ise Türkoğlu (2.25 g) çeşidinin açık tozlanma uygulamalarından elde
edilmiştir (Tablo 17). 2004 yılında açık tozlanma uygulamalarında istatistiksel olarak
en yüksek meyve ağırlığı yine 0900 Ziraat (8.93 g) çeşidinden elde edilmiştir. En düşük
meyve ağırlıkları ise Türkoğlu ve Geçkiraz (0.31 g) çeşitlerinden elde edilmiştir (Tablo
19).
65
66
2004 yılında Nisan ayında gerçekleşen ilkbahar geç donlarının etkisi ile meyve
ağaçlarında doğal bir seyreltme meydana gelmiştir. Bu sebepten dolayı, 2004 yılında
bazı kalite özelliklerinde ve özellikle meyve ağırlıklarında dikkat çekici artışlar
meydana gelmiştir. Her iki deneme yılında da açık tozlanma uygulamalarından elde
edilen meyve ağırlığı değerinin en iri çeşit özelliği taşıyan 0900 Ziraat çeşidinde en
yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca bunun yanında 0900 Ziraat’ın açık tozlamalardaki
meyve ağırlığı diğer çeşitlerle tozlandığı uygulamalardan daha yüksek olmuştur. Ancak
önceki yılda böyle bir sonuç ortaya çıkmamıştır. Dolayısıyla bu durumun tesadüf
olabileceği akla gelmektedir.
Kirazın döllenme biyolojisi ile ilgili önceki bazı çalışmalar incelendiğinde, bu
araştırmadaki bulgularla benzerlik gösterdikleri anlaşılmaktadır.
Öz ve Kaşka (1984), tarafından yapılan çalışmalarda Van kirazının, Akşehir
Napolyonu ve 0900 Ziraat çeşitleri ile tozlanması sonucunda ortalama meyve ağırlıkları
sırasıyla 4.87 g ve 5.34 g olarak bulunmuştur.
Öz (1985), kirazlarda değişik tozlayıcılarla metaxenie yanında xenie etkisinin de
görülebileceğini belirtmektedir. Araştırıcı yaptığı çalışmada 14 çeşidi ilgilendiren
toplam 312 kombinasyonun 88’inde meyve iriliklerinin etkilendiği sonucuna varırken,
68 kombinasyonda tozlayıcı çeşitlerin etkilerinin önemli olmadığını bulmuştur.
Araştırıcı özellikle Van, 0900 Ziraat, Lambert, Kırmızı Turani, Yalancı Napolyon
(Kemalpaşa Napolyonu), Halilefendi ve Merton Late çeşitlerinde, tozlayıcı çeşitlerin
meyve iriliğine olan etkilerinin önemli düzeyde olduğunu belirtmiştir.
Sütyemez ve Eti (1999), kirazlarda farklı tozlayıcıların meyve ağırlığı üzerine
etkilerinin olmadığını belirlemişlerdir.
yapılan bir çalışmada farklı tozlayıcıların meyve ağırlığı üzerine önemli etkileri
bulunmuştur.
Demirsoy ve Demirsoy (2003), Amasya’da yaptıkları bir çalışmada 2000
yılında, 0900 Ziraat, Türkoğlu, Köroğlu, Hacı Ali, Kargayüreği ve Geçkiraz çeşitlerinde
elde ettikleri meyve ağırlıklarını sırasıyla 8.9 g, 3.5 g, 5 g, 6.2 g, 7.4 g ve 4.9 g, 2001
yılında ise 8.3 g, 3.8 g, 4.9 g, 8.7 g, 5.0 g ve 5.1 g olarak bulmuşlardır.
5. 5. 2. Çekirdek Ağırlığı
2003 yılı yapay tozlama uygulamalarında ise istatistiksel olarak en yüksek
çekirdek ağırlığı değeri 0900 Ziraat x Hacı Ali (0.359 g) uygulamasından elde
edilmiştir. En düşük değer ise 0900 Ziraat x Türkoğlu (0.309 g) uygulamasından elde
66
67
edilmiştir (Tablo 13). 2004 yılı yapay tozlama uygulamalarında ise çeşitler arasında
çekirdek ağırlıkları bakımından istatistiksel olarak farklılık bulunmamakla birlikte
rakamsal olarak en yüksek değer bir önceki yılda olduğu gibi 0900 Ziraat x Hacı Ali
(0.466 g) uygulamasından elde edilmiştir (Tablo 15).
2003 deneme yılında açık tozlanma uygulamalarında en düşük çekirdek ağırlığı
Türkoğlu (0.177 g) çeşidinden elde edilmiştir (Tablo 17). 2004 yılında ise en düşük
çekirdek ağırlığı Türkoğlu ve Geçkiraz (0.312 g ve 0.310 g) çeşitlerinden elde edilmiştir
(Tablo 19).
2004 yılında tüm çeşitlerde elde edilen çekirdek ağırlığı değerlerinde, 2003
yılına göre belirli artışlar gözlenmiştir. 2004 yılında meyve ağırlıklarında meydana
gelen artışlar çekirdek ağırlıklarına da yansımıştır. Denemenin her iki yılında da hem
meyve hemde çekirdek ağırlıkları göz önüne alınırsa 0900 Ziraat çeşidi ve 0900 Ziraat x
Hacı Ali melezleme uygulamalarına ait değerlerin, genelde diğer çeşitlere ait
değerlerden daha yüksek çıkması dikkat çekici olmuştur.
Stancevic ve Belic (1971), çekirdek iriliklerinin çok değişken olup tozlayıcı
çeşide göre önemli derecede etkilendiklerini belirtmektedirler.
Öz (1985), 14 çeşidi içeren 312 kombinasyonun 77’sinde çekirdek iriliklerinin
tozlayıcıdan etkilendiklerini, 79 kombinasyonda ise etkilenmediklerini belirlemiştir.
Eti ve ark. (1995), Akşehir Napoyonu çeşidinde 5 farklı tozlayıcı kullandıkları
çalışmada çekirdek ağırlığını 0.35 g ile 0.39 g arasında bulmuşlar ve tozlayıcılar
arasında istatistiksel fark olmadığını belirlemişlerdir.
yapılan bir çalışmada farklı tozlayıcıların çekirdek ağırlığı üzerine etkileri istatistikî
olarak önemsiz bulunmuştur.
elde ettikleri çekirdek ağırlıklarını sırasıyla 0.4 g, 0.2 g, 0.4 g, 0.4 g ve 0.4 g, 2001
yılında ise 0.4 g, 0.3 g, 0.4 g, 0.5 g, 0.4 g ve 0.4 g olarak bulmuşlardır.
5. 4. 3. Meyve Eti /Çekirdek Ağırlığı Oranı

2003 yılı yapay tozlama uygulamalarında istatistiksel olarak en yüksek meyve
eti/çekirdek ağırlığı oranları 0900 Ziraat x Köroğlu (19.74), 0900 Ziraat x Türkoğlu
(19.29) ve 0900 Ziraat x Kargayüreği (18.79) uygulamalarından elde edilmiştir. En
düşük değer ise 0900 Ziraat x Hacı Ali (17.75) uygulamasından elde edilmiştir (Tablo
13). 2004 yılında yapay tozlama uygulamalarında ise çeşitler arasında meyve
67
68
eti/çekirdek ağırlığı oranları bakımından istatistiksel olarak farklılık bulunmamaktadır

(Tablo 15).
olarak en yüksek meyve eti/çekirdek ağırlığı oranı 0900 Ziraat (19.09), en düşük
değerler ise Türkoğlu (11.74) ve Köroğlu (11.15) çeşitlerinden elde edilmiştir (Tablo
17). 2004 yılında açık tozlanma uygulamalarında istatistiksel olarak en yüksek meyve
eti/çekirdek ağırlığı oranları Geçkiraz (18.67) ve 0900 Ziraat (18.17) çeşitlerinden, en
düşük meyve eti/çekirdek ağırlığı oranı ise Köroğlu (10.83) çeşidinden elde edilmiştir
(Tablo 19).
Araştırmanın iki yılında da ana çeşit olarak kullanılan 0900 Ziraat çeşidinin
farklı yerli çeşitlerle tozlanması sonucunda elde edilen meyve eti/çekirdek ağırlığı
oranlarının açık tozlanma uygulamalarından genelde daha yüksek çıkması dikkat
çekicidir (Tablo 13 ve 15). Ayrıca Köroğlu çeşidine ait meyve eti /çekirdek ağırlığı
oranlarının her iki deneme yılında da diğer çeşitlere göre genelde daha düşük olduğu
görülmektedir.
Öz ve Kaşka (1984), kirazlarda yaptıkları bir çalışmada, meyve eti/çekirdek
ağırlığı oranlarını hesapladıklarında, sonuçların 9.6 ve 19.5 (Aydın Siyahı x Merton
Premier ve Van x Yalancı Napolyon uygulamaları) arasında olduğunu belirlemişlerdir.
elde ettikleri meyve eti/çekirdek ağırlığı oranlarını sırasıyla 21.7, 11.2, 11.5, 15.3, 18.4
ve 10.9, 2001 yılında ise 22.1, 15.3, 12.6, 16.6, 13.1 ve 12.3 olarak bulmuşlardır.
Araştırıcıların verileri bizim bulduğumuz verilerle kısmen uyum içerisindedir.
5. 4. 4. Suda Çözünebilir Kuru Madde (SÇKM)

2003 yılı yapay tozlama uygulamalarında ise istatistiksel olarak en yüksek
SÇKM oranı 0900 Ziraat x Türkoğlu (%17.02) uygulamasından elde edilmiştir (Tablo
13). 2004 yılı yapay tozlama uygulamalarında ise çeşitler arasında SÇKM oranları
bakımından istatistiksel olarak farklılık bulunmamaktadır (Tablo 15).
2003 deneme yılında açık tozlanma uygulamalarında istatistiksel olarak en
yüksek SÇKM oranları 0900 Ziraat (%16.92) ve Hacı Ali (%15.67) çeşitlerinden elde
edilmiştir (Tablo 17). 2004 deneme yılında açık tozlanma uygulamalarında istatistiksel
olarak en yüksek SÇKM oranları Geçkiraz (%21.30) ve Hacı Ali (%20.90) çeşitlerinden
elde edilmiştir (Tablo 19).
68
69
2004 yılında bütün çeşitlerin SÇKM düzeylerinde 2003 yılına göre genel bir
artış görülmüştür. Her bir yıl kendi içinde incelendiğinde ise, genelde açık tozlanmalara
ait SÇKM değerlerinin yapay tozlamalara ait değerlerden düşük olduğu görülmüştür.
Öz (1985), farklı kiraz çeşitleriyle yaptığı çalışmalar sonucunda 0900 Ziraat ve
Noble çeşitlerinin birbiriyle tozlanmasından %15.10 ve Noble x Akşehir Napolyonu
kombinasyonundan ise %15.26 düzeyinde SÇKM değerleri elde etmiştir.
çalışmada SÇKM değerlerini %11.20 ile %13.10 arasında bulmuşlar ve tozlayıcılar
arasında istatistiksel açıdan fark olmadığını belirtmişlerdir.
yapılan bir çalışmada farklı tozlayıcıların SÇKM üzerine önemli etkilerinin olduğu
belirtilmektedir.
Sütyemez ve Eti (1999), Akşehir Napolyonu çeşidinde 6 farklı tozlayıcı
kullandıkları çalışmada SÇKM değerlerini %10.70 ile %15.30 arasında bulmuşlar ve
tozlayıcıların istatistiksel açıdan farklı etkilerinin olduğunu belirlemişlerdir.
elde ettikleri SÇKM oranlarını sırasıyla %16.2, %11.0, %19.0, %15.8, %14.0 ve
%20.8, 2001 yılında ise %17.0, %10.0, %15.0, %16.0, %16.4 ve %19.4 olarak
bulmuşlardır. Araştırıcıların verileri bizim bulduğumuz verilerle kısmen uyum
içerisindedir.
5. 4. 5. Asit Miktarı
2003 yılı yapay tozlama uygulamalarında en yüksek asit miktarı 0900 Ziraat x
Hacı Ali (%0.83) ve 0900 Ziraat x Starks Gold (%0.80) uygulamalarından elde
edilmiştir. En düşük değerlerin ise 900 Ziraat x Kargayüreği (%0.68), 0900 Ziraat x
Köroğlu (%0.67) ve 0900 Ziraat x Türkoğlu (%0.66) uygulamalarına ait olduğu
görülmüştür (Tablo 13). 2004 yılı uygulamalarında ise çeşitler arasında asi miktarı
bakımından istatistiksel olarak farklılık bulunmamaktadır (Tablo 15).
olarak en yüksek asit miktarları Türkoğlu (%0.87) ve Hacı Ali (% 0.81) çeşitlerinden
elde edilmiştir. İstatistiksel olarak en düşük değer ise Köroğlu (%0.57) çeşidinden elde
edilmiştir (Tablo 17).
69
70
2004 yılında en yüksek asit miktarları Türkoğlu (%1.04), Hacı Ali (% 0.98) ve
0900 Ziraat (%0.68) çeşitlerinden elde edilmiştir. En düşük değer ise Köroğlu (%0.59)
çeşidinden elde edilmiştir (Tablo 17).
Bu araştırmada, 2004 yılında bazı çeşitlerin asitlik düzeyleri 2003 yılına göre
artmış, bazılarınınki ise azalmıştır.
elde ettikleri asit miktarlarını sırasıyla %0.5, %0.6, %0.9, %0.5, %0.6 ve %0.9, 2001
yılında ise %0.8, %0.6, %0.7, %0.9, %0.5 ve %1.7 olarak bulmuşlardır. Araştırıcıların
verilerinin bizim bulduğumuz verilerle uyumlu olduğu görülmektedir.
5. 4. 6. Meyve Genişliği, Meyve Kalınlığı ve Meyve Yüksekliği

2003 deneme yılında yapay tozlama uygulmalarının meyve genişliği üzerine
olan etkileri incelendiğinde, 0900 x Hacı Ali kombinasyonundan her üç boyut için de en
yüksek değerlerin elde edilmiş olması dikkati çekmektedir (Tablo 14). Ancak 2004
yılında, bu kombinasyondaki boyut ölçümü değerleri istatistiksel olarak diğer bazı
kombinasyonlardan farklı değildir (Tablo 15). 2004 yılı sonuçları sadece rakamsal
olarak incelendiğinde, yine en yüksek değerler 0900 x Hacı Ali kombinasyonundan elde
edilmiştir. Buna göre 0900 Ziraat çeşidi için Hacı Ali tozlayıcı olarak kullanıldığında
meyve iriliğinde artış olmuştur.
Açık tozlanma uygulamalarında, en yüksek meyve boyutları, en yüksek meyve
ağırlığına sahip olan 0900 Ziraat çeşidinden elde edilmiştir (Tablo 18 ve 20). Diğer
çeşitlerde belirlenen en yüksek değerler 2003 yılında Kargayüreği çeşidine ait açık
tozlanma uygulamalarından, 2004 yılında ise Hacı Ali çeşidine ait açık tozlanma
uygulamasından elde edilmiştir. Bu yönden en düşük değerler ise ilk yılda Türkoğlu,
ikinci yılda ise Köroğlu çeşitlerine ait açık tozlanma uygulamalarından elde edilmiştir.
70
71
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırma kapsamında yer alan kiraz çeşitlerinin Amasya ekolojik şartlarında

fenolojik ve pomolojik özelliklerini belirleme çalışmaları daha önceden yapılmıştır.
Yapılan bu çalışmada ise Amasya ’da yetiştirilen bazı yerli ve standart kiraz çeşitlerinin
döllenme biyolojileri araştırılmıştır. Bu amaçla 0900 Ziraat kiraz çeşidi ana çeşit olarak
seçilmiş Türkoğlu, Köroğlu, Kargayüreği, Hacı Ali, Geçkiraz ve Starks Gold kiraz
çeşitlerinin çiçek tozlarıyla tozlanmış, tozlayıcı çeşitlerin meyve tutumu ve meyve
kalitesi üzerine olan etkileri incelenmiştir. Ayrıca denemede yer alan bütün çeşitlerde
açık tozlanma uygulamaları yapılarak meyve tutma oranları belirlenmiştir.
Laboratuarda yapılan çiçek tozu canlılık ve çimlendirme testlerinde bütün
çeşitlerin yüksek sayılabilecek oranda canlılık ve çimlendirme değerleri gösterdikleri ve
bu değerlerin de istenilen düzeyde meyve tutumu için yeterli oldukları belirlenmiştir.
Ancak Hacı Ali, Türkoğlu ve Köroğlu çeşitlerinin bu yönden genelde daha iyi sonuçlar
verdikleri gözlenmiştir.
Tozlanmadan derime kadar değişik tarihlerde tespit edilen meyve tutma
düzeyleri yönünden her iki deneme yılında da meyve dökümlerinin büyük bir kısmının
tozlanmadan sonraki ilk 30 güne kadar tamamlandığı, bundan sonraki tarihlerde
dökümlerin oldukça azaldığı görülmüştür.
Meyve tutumu yönünden açık tozlanma uygulamalarından elde edilen meyve
tutma oranlarının, yapılan melezlemelere göre genelde daha yüksek olduğu
bulunmuştur. Köroğlu, Kargayüreği, Geçkiraz çeşitlerinin açık tozlanma
uygulamalarında genelde yüksek meyve tutma değerleri elde edilmiştir. Ayrıca 0900
Ziraat çeşidi için Hacı Ali, Türkoğlu ve Geçkiraz çeşitlerinin diğerlerine göre daha iyi
birer tozlayıcı oldukları görülmüştür. 2003 yılında 0900 Ziraat x Hacı Ali ve 0900 x
Türkoğlu, 2004 yılında ise 0900 x Geçkiraz uygulamalarının meyve tutumu yönünden
en iyi sonuçları ortaya koydukları belirlenmiştir.
Yapılan uygulamalardan sonra elde edilen meyvelerin bazı meyve kalite
özellikleri incelenmiş, ancak uygulamalar arasında bu yönden pratik açıdan çok önemli
farklılıklar belirlenememiştir. Ancak 0900 Ziraat ve Hacı Ali çeşitlerinde bazı meyve
özelliklerinin diğerlerine oranla daha yüksek olduğu gözlenmiştir.
Tüm bu sonuçlar doğrultusunda deneme kapsamında yer alan çeşitlerin
çiçeklenme zamanlarının çakışması, çiçek tozu kalitesi, meyve tutumu ve kalitesi
71
72
yönünden 0900 Ziraat çeşidi için tozlayıcı olarak kullanılan diğer yerli tüm çeşitlerin
uygun tozlayıcı olabilecekleri söylenebilir. Bu durumda bahçe içersinde yeterli miktarda
arı bulundurmak şartıyla söz konusu çeşitlerin aynı bahçe içersinde karışık dikimi
yapılarak yetiştirilmesi önerilebilir.
Ayrıca daha önceden yapılan çok sayıda çeşitli çalışmalarda, kirazlarda kendine
uyuşmazlık özelliğinin yanında çeşitler arasında karşılıklı uyuşmazlık probleminin de
var olduğu belirtilmiştir. Bu araştırmamızda ise tozlayıcı olarak kullanılan tüm çeşitlerin
0900 Ziraat çeşidi ile uyuşmazlık probleminin olmadığı görülmüştür. Kiraz
yetiştiriciliğinde oldukça önemli bir sorun olan kendine ve karşılıklı uyuşmazlık
durumları göz önüne alınmadan bahçe kurulması halinde yetersiz meyve tutumu söz
konusu olabilmektedir. Bu nedenle kiraz yetiştiricilerinin bahçe kurma aşamasında
seçilen çeşitlerin döllenme biyolojileri açısından birbiriyle uyuşması, ayrıca tozlayıcı
çeşitlerin çiçek tozu kalitesi ve üretim miktarlarının yüksek olması konularında gerekli
dikkati göstermeleri gerekmektedir. Bu amaçla yetiştirici ülkelerde ekonomik öneme
sahip kiraz çeşitleri için en uygun tozlayıcıların bulunmasına yönelik çalışmalar yoğun
bir şekilde sürdürülmektedir.
72
73
7. KAYNAKLAR
Abbadi, A. S., A. Khalighi, M. Mostafavi, A. Maniel And P. Yogdani., 1992.

Selection Of The Best Pollinizer For Sweet Cherry Prunus avium var. “Siah
Mashad”. İranian Journal Of Agicultural Sciences 23(1):57–65.
Ağar, İ.T., İkinci, A., Kaşka, N., 1994. Bazı Önemli Kiraz Çeşitlerinin Soğukta
Muhafazası Üzerine Araştırmalar.3. Soğutma ve İklimlendirme Kongesi, 6-8
Mayıs Ç. Ü. Adana.
Akçay, M.E., 1994. Büyümeyi Etkileyici Bazı Kimyasal Maddelerin Kirazlarda Çiçek
Tozu Borusu Gelişimi ve Meyve Tutumuna Etkileri Üzerinde Araştırmalar,
Doktora Tezi, E.Ü. Zir. Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü. Bornova, İzmir.
Akçay, M. E.,R. Özçağıran ., 1995. Büyümeyi Engelleyici Bazı Kimyasal Maddelerin
Kirazlarda Çim Borusu Gelişimi Ve Meyve Tutumuna Etkileri Üzerinde
Araştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg. 32(2):241–247.
Anonim, 1963. The Pollination Of Cherries. Ministry Of Agiculture Fisheries Ant
Food, No:486, England.55p.
Anonim, 1988. Un/Ece Standards For Fresh Fruit End Vegetables. Pub. United
Nations, Geneva.
Anonim, 1992. Kiraz Çeşit Katoloğu. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara.
Anonim, 2000. Meyve-Sebze-Bağ Çeşit Katalogu. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yalova. 67s.
Anonim, 2002. T.C. Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı Amasya İl Müdürlüğü 2001 Çalışma
Raporu. 86s.
Anonim, 2003a. Tarımsal Yapı ve Üretim D. İ. E. Yayınları, Yayın No: 2949. Ankara.
Anonim, 2003b. İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi web sayfası.(www.igem.org.tr)
Anonim, 2003c. Amasya Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü.
Anonim, 2004. Amasya Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü.
Anonim, 2005. FAO web sayfası, (www.fao.org).
Anvari, S.F., 1977. Untersuchungen Über Das Pollenschlauchwachstum Und Die
Entwicklung Der Samenanlagen İn Beziehung Zum Fruchtansatz Bei
Sauerkirschen(Prunus Cerasus L.) Dissertation Üniv. Hohenheim. 105s.
73
74
Arzani, K., A. Khalighi, 1998. Pre-Season Pollen Collection and Outdoor

Hybridizitation for Polinizer Determination in Sweet Cherry cv. “Siah Mashad”.
Acta Hort. 468:475–581.
Benedek, P., Martinovich, V., 1971. Some Problems Of İnsect Pollination İn Sour
Cherry Kertgazdosog 3(2):37-42.
Beppu, K., Ikeda, T. and Kataoka, I., 2000. Time Of Exposare To High Temperatures
During Flower Bud Formation Affects Occurance Of Double Pistil İn
‘Satohishiki’ Sweet Cherry. Faculty Of Agiculture, Kagawa University, Miki,
Kagawa, Japan.
Beyhan, N., 1993. Bazı Önemli Fındık Çeşitlerinin Çiçek Gelişim Safhaları ve Çiçek
Biyolojileri Üzerinde Bir Araştırma. O.M.Ü. Fen Bilimleri Ens. Doktora Tezi
(Basılmamış).
Beyhan, N., Marangoz, D., 1999. Fındıkta Boş Meyve Oluşumunun İncelenmesi,
Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 14-17 Eylül, Ankara, 585-589.
Bilgener, Ş., Demirsoy, L. K. Ve Demirsoy, H., 1998. Pomological Characteristics Of
Local Sweet Cherry Cultivars. Grown in Amasya, Turkey. Acta Horticulturae,
Number 468, Vol. 1, 161–165.
Cemeroğlu, B., Yemenicioğlu, A., Özkan, M., 2001. Meyve ve Sebze İşleme
Teknolojisi. 1 Meyve Ve Sebzelerin Bileşimi Soğukta Depolanmaları. Gıda
Teknolojisi Derneği Yayınları No:24. Ankara. 328s.
Cerovic, R., N. Micic, G. Djuric , M. Nikolic, 1998. Determination of Pollen
Viability in Sweet Cherry. Acta Hort., 468;559-565.
Cerovic, R., Ruzic, D., 1992. Pollen Tube Gowth İn Sour Cherry(Prunus Cerasus L.)
At Different Temperatures. Journal Of Horticultural Science. 67(3): 333–340
Childers, N.F., 1973. Modern Fruit Science Sommerset Pres Inc., Rutgers Üniv., New
Jersey, U.S.A. 960s.
Christensen J. V., 1972. Cracking İn Cherries. Iıı. Determination Of Cracking
Susceptibility. Acta Agiculturae Scadinavica. 22, 128–136.
Christensen J. V., 1984. Evaluation Of Qualitative Characteristics Of 48 Sweetcherry
Cultivars. IV., Danish Journal Of Plant And Soil Science, 88:277-285.
Christensen, J. V., 1999. An Evaluation Of Sweet Cherry Cultivars. Dept. Of Fruit
Vegatable And Food Scienci. Denmark.
74
75
Crane, M. B., W. J. C. Lawrence., 1929. Genetical And Cytological Aspecsts Of

İncompatibility And Sterility İn Cultivated Fruits. J. Pom. Hort. Sci. 7:276–301.
Crane, M. B., A. G. Brown., 1937. İncompatibility And Sterility İn The Sweet Cherry,
Prunus Avium L. J. Pom. Hort. Sci. 15:86–116.
Demirsoy, L. K., 1997. Amasya’da Yetiştirilen Bazı Kiraz Çeşitlerinde Derim Öncesi
Çeşitli Kimyasal Uygulamalarının Meyve Çatlaması ve Bazı Meyve Özelliklerine
Etkileri Üzerinde Araştırmalar. O.M.Ü. Fen Bilimleri Ens. Doktora Tezi
(Basılmamış).
Demirsoy, L. and Demirsoy, H., 2003. Characteristics Of Same Local And Standard
Sweet Cherry Cultivars Gown İn Turkey. Journal American Pomological Society.
57 (3): 128–136.
Dokuzoğuz, M., 1957. Bazı Hormonların Elma ve Armut Tüplerinde Seksüel
Uyuşmazlık ve Partenokarp Meyve Teşekkülü Üzerine Tesirleri. Ankara Ü. Z. F.
Yay. 127.
Dokuzoğuz, M., 1964. Bazı Önemli Armut Çeşitlerinin Döllenme Biyolojisi Üzerinde
Araştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Der. 1(2):64–84.
Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F., 1987. Araştırma Ve Deneme
Metotları (İstatistik Metotları-2) Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay. :1021, Ders
Kitabı. 295, 381s.
Dys, B., 1984. Cyto-Embryological Studies İn Self-İncompatible And Self-Fertile
Cultivars Of Sour Cherries(Cerasus Vulgaris Mill.) I. Meiosis And Anthers,
Polen Viability And Germination On The Stigma And Polen Tube Gowth İn
The Pistil. Genetica Polonica 25(2):157–170.
Egea, J., Burgos, L., Zoroa, N., Egea, N., 1992. İnfluence Of Temperature On The
İn vitro Germination Of Pollen Of Apricot(Prunus armeniaca L.). Journal Of
Horticultural Science 67(2): 247-250.
Elçi, S., 1994. Sitogenetikte Araştırma Yöntemleri ve Gözlemler. 100. Yıl Üniv. Yay.
No:18, Van, 238 s.
Engin, H. ve Ünal, A., 2002. Bornova Şartlarında Yetiştirilen Kiraz Çeşitlerinin
Çiçeklenme Zamanları ve Çiçeklenme Dönemindeki Sıcaklıkların Çiçeklenme
Üzerine Etkileri. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 39 (3): 9-16.
75
76
Eriş, A., Barut, E., 1993. Ilıman İklim Meyveleri. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Ders
Notları:57. Bursa.
Eti, S., 1991. Bazı Meyve Tür ve Çeşitlerinde Değişik İn Vitro Testler Yardımıyla
Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlendirme Yeteneklerinin Belirlenmesi. Ç. Ü. Z. F.
Dergisi, (6) 1:69–80.
Eti, S., 1992. Döllenme Biyolojisi Doktora Ders Notları, Adana.
Eti, S., 1996. Yabancı Kökenli Bazı Armut Çeşitlerinin Döllenme Biyolojileri Üzerine
Araştırmalar. Bahçe, 25 (1–2):11-19.
Eti, S., S. Paydaş, N. Kaşka, 1995. Bazı Kiraz Çeşitlerinde Yapılan Yapay Tozlama
Uygulamalarının Meyve Tutumu Ve Kalitesi Üzerine Etkileri. Bahçe, 24(1–2):27-
35.
Garcia, J. E. And Egea, L., 1979. Influencia De La Temperetura En La Germination
Del Polen De Variedades De Almendro, Anales De Edafologiay Agobiologia,.
38(11–12):2181–2193.
Gardner, V. D., F. C. Bradford, H. D. Hooker., 1952. The Fundamentals Of Fruit
Production. Mc Gow Hill Book Comp. İnc. New York.
Georgiev, V., Nikolova, S., 1989. Self-Fertile Sweet Cherry Varieties(Bg) Abstracts Of
Bulgarian Scientific Literature, A. 34(2). Abst. 371.
Gerçekçioğlu, R., M. Güneş, Y. Özkan, 1999. Bazı Meyve Türlerinde Çiçek Tozu
Kalitesi ve Üretim Miktarlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Bahçe,
28(1- 2):57–64.
Godini, A., 1981. Observing Pollen Tube Gowth İn Selfe Compatible Almond
Cultivars By Means Of Fluorescence. Options Mediteraneennes. Gempa
Colloque 1980 İzmir. İnstitut Agonomique Mediterraneen De Zaragoza 1981-1.
77-82.
Godini, A., De Palma, L. And Petruzzella, A., 1987. İnterrelationships Of Almond
Pollen Germination At Low Temperatures, Blooming Time And Biological
Behaviour Of Cultivars. Advances İn Horticultural Science. 1, 73–76.
Godini, A., M. Palasciano, G. Cazzi, G. Petruzzi, 1998. Role Of Self-Pollination And
Horticultural Importance Of Self-Compatibility İn Cherry. Acta Hort., 468:567-
573.
76
77
Goldwin, G. K. and A. D. Webster., 1978. İmproving Fruit Set Of Sweet Cherry, .

Prunus Avium L., cv. Early Rivers With Plant Hormones. S. Hort. Sci. 53(4), 283-
290.
Giggs, W. H., B. Iwakiri., 1975. Pollen Tube Gowth İn Almond Flowers. California
Agiculture. 29:4–6.
Guerrero-Prıeto, V.M., Vasılakakıs, M.D., Lombard, P.B.,1985. Factors Controlling
Fruit Set Of “Napoleon” Sweet Cherry İn Western Oregon. Hortscience
20(5):913–914.
Güleryüz, M., 1977. Erzincan’da Yetiştirilen Bazı Önemli Elma Ve Armut Çeşitlerinin
Pomolojileri İle Döllenme Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar. Atatürk Üniv. Yay.
No:4
Hansen, P., 1981. Pollination And Fruit Set İn Sour Cherry “Stevnsbaer” Saertryk Of
Tidsskrift For Planteavl. 85:411–419.
Hepaksoy, S., Özçağıran, R., 1989. Sert Çekirdekli Meyve Türlerinde İlkbaharda
Yaprak Gelişmesi ve Tomurcukların Oluşum Zamanı İle Bazı Şeftali Çeşitlerinde
Morfolojik Ayrım Zamanı Tespiti. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg. Cilt:26, Sayı:3.
Heslop-Harrison, J., Heslop-Harrison, V., 1970. Evaluation On Pollen Viability Of
Enzymatically İnduced Fluorescence İntracullular Hyydrolysis Of Fluorescein
Diacetate. Stain Technology, 45:115–120.
Kaçar, Y. A., 2001. Türkiye’de Yetiştirilen Önemli Kiraz (Prunus avium L.) ve Vişne
(Prunus cerasus L.) Çeşit ve Tiplerinin DNA Parmakizi Yöntemi İle
Sınıflandırılması, Ç. Ü. Fen Bilimleri Ens. Bahçe Bitkileri A.B.D.Doktora Tezi. S.
191.
Kho, Y. O., J. Baer., 1971. Fluorescence Microscopy İn Botanical Research. Zeiss
İnformation August 1971. 54–57.
Kim, S. K., Lagerst. H. B. and Daley, L. S., 1985. Germination Responses Of Filbert
Pollen To Ph, Temperature, Glucose, Fructose An Sucrose. Hort. Science.
20(5):944–946.
Kurt, O., 2001. Bitki Islahı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı.
No:43, 97-100s.
77
78
Küden, A., Kaşka, N, 1991. Çukurova’nın Yayla Kesimlerinde Verim Ve Kalite

Bakımından Uyabilecek Kiraz Çeşitlerinin Saptanması. 9–11 Ocak Çukurova
1.Tarım Kongesi. 222-237s.
Kühn, B.F., 1988. Examination Of Reasons For Poor Fruit Set İn The Sour Cherry
Cultivar “Stevnsber” By Means Of Fluorescence Microscofy. Tidsskrift For
Planteavl. 92(2):169-174.
Langidge, D. F., Goodman, R.D., 1973. The Role Of Honeybees İn Pollination Of
Cherries. Australian J. Of Exp. Agic. And Animal Husbandry. 13 (61): 193–195.
Lech, W., 1984. Some Problems Regarding Flowering End Fruit Seting İn Sour
Cherries. Akdemia Rolnicza İn Hugona Kottatja No: 77.
Lewis, D., 1963. A Protection Dimer Hypothesis On İncompatibility.Proc. İnt. Con.
Genet. (3):657–663.
Luza, J. G., Polito, V. S. and Weimbaum, S. E., 1987. Staminate Bloom Date and
Temperature Responses Of Pollen Germination And Tube Gowth İn Two
Walnut(Juglans) Species. American Journal Of Botany. 74, 1898–1903.
Mahanoğlu, G., Eti, S., Kaşka, N., 1993. Correlations Between Polen Production And
Pollen Tube Gowth Of Some Early Ripening Apricot Varieties, X Th.
İnternational Symposium On Apricot Culture. İzmir.
Mellenthin, W. M., Wang, C. Y. And Wang. S. Y., 1972. İnfluence Of Temperature
On Pollen Tube Gowth And İnitial Fruit Development İn ‘D Anjou’ Pear, Hort.
Science. 7:557-559.
Modlibowska, I.,1945. Pollen Tube Gowth And Embryo Sac Development İn Apples
And Pears. J. Pom. Hort. Sci. 21:57-89.
Mısırlı, A., 2000. Bazı Sert Çekirdekli Meyve Türlerinde Eşeysel Uyuşmazlık İle
Fenolik Madde İçeriği Arasındaki İlişkiler. Ege Üniv. Z. F. Derg. 37(1):161-168.
Norton, J. D., 1966. Testing of Plum Pollen Viability with Tefrazolium Salts, Proc.
Amer. Soc, Hort. Sci., 89:132-134.
Nyeki, J. and Szabo, Z., 1995. Cross-İncompatibility İn Stone Fruits. Panon Üniversity
Of Agcultural Scieces, Department Of Horticulture H-8631 Keszthely, Festetics
U. 7., Hungary. 23–29.
Öz, F., 1977. Marmara Bölgesi için ümitvar kiraz ve vişne çeşitleri. Bahçe 8(1):1–23.
78
79
Öz, F., 1982. Kiraz Ve Vişne Yetiştiriciliği. Atatürk Bah. Kült. Araş. Enst. Yayın No:
53. Yalova. 32s.
Öz, F., 1983. Kiraz Ve Vişne. T.A.V. Tarımsal Araştırmaları Destekleme Ve Geliştirme
Vakfı. Yayın No:16, Yalova. 80s.
Öz, F., 1985. Ege Bölgesi Önemli Kiraz Çeşitlerinin Döllenme Uyuşmazlık Gupları
Üzerinde Araştırmalar. Ç. Ü. Fen Bil. Ens. Doktora Tezi, 145.
Öz, F., 1988. Kiraz ve Vişne. Tav Yayın No: 160, Yalova. 80s.
Özbek, S.,1977. Genel Meyvecilik. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yay. 111, Ders Kit. 6,
Adana. 386s.
Özbek, S., 1978. Özel Meyvecilik Ç. Ü. Z. F. Yayınları No: 128 Adana. 485s.
Özbek, S., 1989. Genel Meyvecilik. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yay. Yayın No:21.
Adana, 386s.
Özbek, H., 1992. Bal Arısı (Apis Mellifere L.)’nın Bitkilerin Tozlaşmasında Kullanımı.
Doğu Anadolu Bölgesi I. Arıcılık Semineri. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Ofset
Tesisleri. Erzurum.
Özcan, M., 1990. Pozantı-Kamışlı Vadisinde Yetiştirilen Amasya, Starking Ve Golden
Delicious Elmalarının Muhafazası Üzerine Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi
(Basılmamış), Adana. 311s.
Özçağıran, R.,1966. Kemalpaşa’nın Önemli Kiraz Çeşitleri Üzerinde Pomolojik ve
Biyolojik Araştırmalar. Ege Üniv. Z. F. Yayınları, No 115 İzmir.
Özçağıran, R., 1977. Kiraz ve Vişne, Ege Üniv. Zir. Fak. Yay. No:328, Bornova.
Özçağıran, R. , A. Aşkın, M. Ülger., 1989. Kirazlarda Çiçek Tozu Borusunun Dişicik
Borusu İçersinde Gelişmesinin İncelenmesi. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg. 26(2):41-
54.
Özçağıran, R., Ünal, A., Özeker, E., İsfendiyaroğlu, M., 2003. Ilıman İklim Meyve
Türleri.Sert Çekirdekli Meyve Türleri Cilt I.Ege Üniv.Zir. Fak. Yayınları No:553,
Ege Üniv. Basımevi. Bornova-İzmir. S. 159–225.
Öz, F., Kaşka, N., 1984. Ege Bölgesi Önemli Kiraz Çeşitlerinin Döllenme ve .
Uyuşmazlık Gupları Üzerinde Araştırmalar. Bahçe 13(2):45–59.
Paydaş, S., S. Eti, K. Derin, E. Yaşa, 1998. İnvestigations On The Finding Of
Effective Pollinators For Taurus Sweet Cherries. Acta Hort., 468:583-589.
79
80
Pırlak, L., 2001. Çoruh Vadisinde Yetiştirilen Bazı Kiraz Çeşitlerinin Döllenme
Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Dergisi. 32(4), 391-
402.
Pırlak, L. ve İ. Bolat., 2001. Kayısı Ve Kirazda Sıcaklığın Çiçek Tozu Çimlenmesi Ve
Çim Borusu Gelişimine Etkileri. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Derg. 32(3):249-253.
Preil, W., 1970. Observing The Gowth of Pollen Tubes İn Pistils And Ovarian Tissue
By Means of Fluorescence Microscopy. Zeiss İnformation September 1970.24-25.
Rebeiz, C. A. And J. C. Crane., 1961. Gowth Regulator Induced Parthenocarpy İn
The Bing Cherry. Amer. Socc. Hort. Sci. 78, 69–75.
Roversi, A., Ughini, V., Tavella,M., 1984. Fruit set in sweet cherries. I.Role of some
Agonomic Variables Frutticoltura 46(12): 49–54.
Roversi, A., Ughini, V., 1985. Fruit Set İn Sweet Cherry. II. İnsfluences Of Climatic
Conditions During Anthesis. Frutticoltura 47(1):35–43.
Roversi, A. And Ughini, V., 1992. Inflenzadi Variabili Agronomico Colturali Sull
Allegagione Di Sei Cultivar Di Ciliegio Dolce. Atti: “Convegno Del Ciliegio”,
Vignola, 10-11 Giugno (İn Press).
Roversi, A., Ughini, V., 1996. Fruit Set İn Sweet Cherry As Affected By Orchard
Design And Tree Structure. Acta Hortic. 410: 435-511.
Saunier, R., 1983. Les Varietes de Cerisier Etude et Selection Cerises Douces
(2epartie), Arboriculture Frutiere, No: 398.
Sedgley, M., 1977. The Effect Of Temperature On Florael Behaviour, Pollen Tube
Gowth And Fruit Set İn The Avocado. Journal Of Horticultural Science 52:135-
141.
Sedgley, M., 1977. Reduced Pollen Tube Gowth And The Presence Of Callose İn The
Pistil Of The Male Floral Stage Of The Avocado. Sciential Horticulturate
7(1977). 27–36.
Seify, E., Arzani, K., 1999. The Study Of Compatibility And İncompatibility Of Some
Sweet Cherry Cultivars İn Fertilization And Fruit Set Of Sweet Cherry Cv. ‘Siah
Mashhad’ . Department Of Horticulture, Faculty Of Agiculture, Tarbiat Modarres
University, Po Box 1415- 4838, Tehran, İran. Seed And Plant. 14:4, Pe 30-38.
Shoemaker, J.S.End B.J.E. Teskey, 1959. Tree Fruit Hroduction. John Willey And
Sons. INC., New York, U.S.A. 285-325.
80
81
Stancevic, A. S., Belic, M. V., 1971. The Study Of Sweet Cherry Stones As A Key For
Cultuvar Determination. J. Of Yup. Pom. 17-18:169-172.
Stanley, R.G., Linskens, H.F., 1985. Pollen Biologie Biochemie Gewinnumg Und
Verwendung URS.Freund Werlag Geifenberg-Ammersee: 344p.
Stösser, R., 1980. Über Das Wachstum Von Pollen Schlauchen Bei Prunus, Dargestell,
Anhand Von Schnittpraparaten. Angeww Botanik 54:319–327.
Stösser, R., 1984. Untersuchungen Uber Die Befruchtungsbiologie Und
Pollenproduktion İnnerhalb Der Guppe Prunus Domestica Erwebsobstbau. 26:
110–115.
Stösser, R., S. F. Anvari., 1982. Polen Tube Gowth An Fruit Set As İnfluenced By
Senescence Of Stigma, Style And Ovules. XXI’st. İnternational Horticultural
Conges. Hamburg. İnternational Soc. Hort. Sci. 1982. Vol 1. No. 1138.
Stösser, Anvari, S. F., 1990. On The Longevity Of Ovules İn Relation To Fruit Set İn
Stone Fruit. Erwerbsobstbau 32(5):134-137.
Sütyemez, M., S. Eti, 1995. Bazı Kiraz Çeşitlerinde Çiçek Tozu Kalitesi Ve Üretim
Miktarlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma . Ç. Ü.Z. F. Dergisi.
Sütyemez, M. ve S. Eti, 1995. Pozantı Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Bazı Kiraz
Çeşitlerinin Döllenme Biyolojileri Üzerine Araştırmalar.
Sütyemez, M., S. Eti, 1999. Pozantı Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Bazı Kiraz
Çeşitlerinin Döllenme Biyolojileri Üzerine Araştırmalar. Tr. J. Of Ag. And For.
23(3):265-272.
Tonutti, P., Ramina, A., Cossio, F., Bargioni, G., 1991. Effective Pollination Period
and Ovule Longevity İn Prunus Avium L. Advances İn Horticultural Science.
5:157–162.
Tosun, F., 1991. Tarımda Uygulamalı İstatistik Metotları. Ondokuz Mayıs Üniv. Ziraat
Fak. Ders Notu No 1, 256s.
Ülger, M. Ve R. Özçağıran, 1989. Salihli Kirazının(Prunus avium cv. Salihli)
Pomolojik Özellikleri ve Dölleyicilerinin Tespiti Üzerinde Bir Araştırma. Ege
Üniv. Zir. Derg. 26(2):53–63.
Ülkümen, L., 1938. Malatya’nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerinde Morfolojik,
Fizyolojik Ve Biyolojik Araştırmalar. Ankara Yük. Zir. Enst. Yay. No:65,489s.
81
82
Vasiliakakis, M. D. And Porlingis, I. C., 1984. Self- Compatibility İn ‘Truoito’

Almond And The Effect Of Temperature On Selfed And Crossed Pollen Tube
Gowth, Hortscience. 19(5), 659-661.
Visser, T., 1955. Germination And Storage Of Pollen Meddelingen Van de
Landbouwhogeschool te Wageningen, Nederland 55(1: 1-68).
Voloshına, A. A., 1972. Polen Viability İn Sweet Cherry, Sour Cherry And Their
Hybrids. Pl. Breed. Abs. 42(4):8822.
Watanable, K. And B. Takahashı., 1990. Influence Of Plant Gowth And Flowering
Time of Kiwifruit(Actinidia Delicosa)Bull. Coll.Ag. Vet. Med. Nihon Üniv.
No:47,233-238.
Way, R. D., 1968. Pollen İncompatibility Goups Of Sweet Cherry Clones. Proc. Amer.
Soc. Hort. Sci., 92:192-222.
Way, R.D., 1978. Pollination And Fruit Set Of Fruit Crops. Plant Sciences
No:76,December 1978, New York.
Westwood, M. N., 1978. Temperate-Zone Pomology W. H. Freeman And Company
San Francisco, USA. 404 s.
Wiersma, P.A., Wu. Z., Zhou, L., Hampson, C., Kappel, F., 2001. İdentification Of
Ne Self-İncompatibility Alleles in Sweet Cherry(Prunus avium L.) And
Clarification Of İncompatibility Goups By PCR And Sequencing Analysis. Theor
Appl Genet (2001). 102:700–708.
Williams, R.R., 1965. The Effective Pollination Period For Some Apple End Pear
Varieties. Rep. Long Ashton Res. Stn. For 1965:135–138.
Zielinski.Q.B., W.A. Sistrunk Ent W.M. Mellenthin,1959. Sweet Cherries For
Oregon.No:570. Agice. Exp. Stn., Oregon College, Corvallis.
Xu, H., W. R. Ge, J. H. Liang 1993. Pollination Experiments With Several Sweet
Cherry Cultivars. Journal Of Fruit Science. 10(3):163–165.
82
83
ÖZGEÇMİŞ
1980 yılında Amasya’da doğdum. İlk ve orta öğrenimimi Amasya’da
tamamladım. 1997 yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri
Bölümüne girdim ve 2001 yılında mezun oldum. 2002 yılında yılında Ondokuz Mayıs
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünde yüksek lisans öğrenimime başladım. Halen
yüksek lisans öğrenimime devam etmekteyim. Evliyim ve dünyalar tatlısı bir evlada
sahibim.
83

Amasya'da Yetiştirilen Bazı Önemli Standart Ve Yerli Kiraz Çeşitlerinin Döllenme Biyolojilerinin İncelenmesi

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Amasya'da Yetiştirilen Bazı Önemli Standart Ve Yerli Kiraz Çeşitlerinin Döllenme Biyolojilerinin İncelenmesi

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

AMASYA’DA YETİŞTİRİLEN BAZI

ÖNEMLİ STANDART VE YERLİ KİRAZ

BAHAR KARAKAŞ ÇIRTLIK

YÜKSEK LİSANS TEZİ

AMASYA’DA YETİŞTİRİLEN BAZI ÖNEMLİ STANDART VE YERLİ KİRAZ

BAHAR KARAKAŞ ÇIRTLIK

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman: Doç. Dr. Neriman BEYHAN

Başkan : Prof. Dr. Muharrem ÖZCAN

Üye : Doç. Dr. Neriman BEYHAN

Üye : Yrd. Doç. Dr. İsmail SEZER

Fen Bilimleri Enstitü Müdürü

AMASYA’DA YETİŞTİRİLEN BAZI ÖNEMLİ STANDART VE YERLİ KİRAZ

FERTILIZATION BIOLOGY OF SOME IMPORTANT STANDARD AND LOCAL

Araştırma konumun belirlenmesi, yürütülmesi, yazılma aşamalarında yardımını hiçbir

Bahar KARAKAŞ ÇIRTLIK

4.3.1. Yapay tozlama uygulamalarının meyve tutumu üzerine etkileri ……… 37

4.4.2.1. 2003 yılına ait açık tozlama uygulamalarının meyve kalitesi

1 Amasya iline ait 2003 yılı meteoroloji verileri ……………... 22

2 Amasya iline ait 2004 yılı meteoroloji verileri……………… 22

3 Denemenin yapıldığı kiraz bahçesinin bazı toprak özellikleri 23

4 2003 yılına ait fenolojik gözlem tarihleri ………………….. 32

5 2004 yılına ait fenolojik gözlem tarihleri…………………… 32

10 2004 yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay

15 2004 yılı yapay tozlama uygulamalarında 0900 Ziraat için

16 2004 yılı yapay tozlama uygulamalarında 0900 Ziraat için

17 2003 yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme

18 2003 yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme

20 2004 yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme

1 Denemede kullanılan kiraz çeşitlerinin genel görünümleri … 19

3 Meyve çap ve boyları……………………………………….. 29

4 2003 yılına ait çiçeklenme zaman ve süreleri………………. 33

5 2004 yılına ait çiçeklenme zaman ve süreleri……………….. 33

6 2005 yılına ait çiçeklenme zaman ve süreleri………………. 33

7 2003 yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay

8 2004 yılında 0900 Ziraat çeşidinin diğer çeşitlerle yapay

9 2003 yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme

10 2003 yılına ait açık tozlama uygulamalarında deneme

derecelerinde ise arı aktivitelerinin en üst seviyede olduğu ve kirazlarda tozlama

Dişicik tepeciği (stigma) yapısının çiçek tozu çimlenmesine uygun olmasının

2. 2. Kirazlarda Eşeysel Uyuşmazlık

Kirazlarda meyve tutumu bakımından uyuşmazlık kadar birbirlerini tozlayacak

Meyve ağaçlarında en yüksek meyve tutumunun, anthesis safhasında veya

2.3. Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Oranları

Yapılan çalışmalarda, çiçek tozu borusunun dişicik borusu içersinde gelişimine;

gerçekleştirmiş ve sonucunda en yüksek çimlenme oranlarını %1 agar + %15 sakkaroz

Paydaş ve ark. (1998) tarafından Toroslarda yetiştirilen kiraz çeşitlerinde

2. 4. Tozlayıcı Çeşitlerin Meyve Tutumu Üzerine Etkileri

zamanda çiçek açmalarının karşılıklı olarak tozlanmaları bakımından gerekli olduğu

Napolyonu ve Sapıkısa; Salihli çeşidi için Sapıkısa ve Akşehir Napolyonu; Sapıkısa

2. 5. Tozlayıcı Çeşitlerin Meyve Özellikleri Üzerine Etkileri

Araştırıcılar, aynı çalışmada SÇKM değerini %11.20–13.10 arasında bulmuşlar ve

Bu araştırma, 2003–2005 yılları arasında Amasya Merkez İlçeye bağlı Sarılar

Yabancı orijinli olma olasılığı vardır. Ülkemizde yaygın olarak yetiştirilmekte

Starks Gold (Sarı)

Şekil 1. Denemede kullanılan kiraz çeşitlerinin genel görünümleri.

3. 1. 1. Araştırma Yerinin Genel Özellikleri

3.1.1.2. İklim Özellikleri

Tablo 1. Amasya iline ait 2003 yılı meteoroloji verileri

Ortalama Sıcaklık °C 7 3 ,4.3 ,11.9 ,20.1 22 ,11.4

Tablo 2. Amasya iline ait 2004 yılı meteoroloji verileri

Ortalama Sıcaklık °C .2.1 .4.6 .8.3 .13.3 .16.87 20.62 .11

Tablo 3. Denemenin yapıldığı kiraz bahçesinin bazı özellikleri