Anda di halaman 1dari 6

UNIVERSIDADE DE SÃO PAULO

FACULDADE DE FILOSOFIA, LETRAS E CIÊNCIAS HUMANAS


DEPARTAMENTO DE FILOSOFIA

HISTÓRIA DA FILOSOFIA MEDIEVAL I


2º Semestre de 2010
Disciplina Obrigatória
Destinada: a alunos de Filosofia
Código: FLF0268
Pré-requisito: FLF0113 e FLF0114
Prof. José Carlos Estêvão
Carga horária: 120h
Créditos: 06
Número máximo de alunos por turma: 90

I. OBJETIVOS

Apresentação de alguns temas fundamentais da obra de Tomás de Aquino.

II. CONTEÚDO

Tomás de Aquino e a invenção da teologia como ciência

1. A recepção medieval de Aristóteles.


2. A influência de Avicena e de Averróis.
3. “Por que São Tomás criticou Santo Agostinho”.
4. Comentário aos Analíticos posteriores de Aristóteles e a concepção de
ciência.
5. O Comentário ao Tratado da Trindade de Boécio e a concepção de teologia.
5.1. Antecendentes da concepção de teologia como ciência: da Doutrina cristã
de Agostinho e da Teologia mísitica do Pseudo-Dionísio à Teologia cristã
de Abelardo.
5.2. Física, matemática, metafísica.
5.3. Filosofia primeira, metafísica, teologia.
6. Suma de teologia, I, questões 84-89: princípios de conhecimento.
7. O ente e a essência: princípios metafísicos.
8. Matéria e forma.
UNIVERSIDADE DE SÃO PAULO
FACULDADE DE FILOSOFIA, LETRAS E CIÊNCIAS HUMANAS
DEPARTAMENTO DE FILOSOFIA

9. Abstração, singular, universal.


10. Ser e essência.

III. MÉTODOS UTILIZADOS

Aulas expositivas comentando os textos do autor.


Discussão dos seminários.

IV. ATIVIDADES DISCENTES

Apresentação de seminário e redação de uma dissertação.

V. CRITÉRIOS DE AVALIAÇÃO

Eficiência de análise dos textos trabalhados, tanto no seminário quanto na


dissertação.
Tema de dissertação: a ser apresentado oportunamente.

VI. BIBLIOGRAFIA

1. Autores

ARISTÓTELES, Segundos Analíticos I. Trad. de L. Angioni. Textos Didáticos.


Campinas, UNICAMP, 2000.

ARISTÓTELES, Segundos Analíticos II. Trad. de L. Angioni. Textos Didáticos.


Campinas, UNICAMP, 2004.

BOÉCIO, Escritos (opuscula Sacra). Intr. e tr. J. Savian Fº. São Paulo, Martins
Fontes, 2005.
UNIVERSIDADE DE SÃO PAULO
FACULDADE DE FILOSOFIA, LETRAS E CIÊNCIAS HUMANAS
DEPARTAMENTO DE FILOSOFIA

TOMÁS DE AQUINO, Opera omnia. Curante R. Busa. Stuttgart-Bad Cannstatt,


Frommann-Holzboog, 1980. Disponível em
http://www.corpusthomisticum.org

THOMAS DE AQUINO, Opera omnia. Ed. Leonina. Cura et studio Fratrum


prædicatorum. T. I, 2: Expositio libri Posteriorum. T. XLIII: Opuscula IV.
De ente et essentia. T. L: Super Boetium De Trinitate. Romæ, ad s.
Sabinæ / Paris, Cerf, 1976-1989.

TOMÁS DE AQUINO, Comentario a los Analíticos posteriores de Aristóteles.


Intr., trad. y notas de A. Mallea y M. Daneri-Rebok. Pamplona,
Universidad de Navarra, 2002.

THOMAS AQUINAS, Commentary on Aristotle’s Posterior analytics. Transl.,


intr., and commentary by R. Berquist. Notre Dame, Dumb Ox, 2007,
revised ed.

TOMÁS DE AQUINO, Comentário ao Tratado da Trindade de Boécio.


Questões 5 e 6. Intr. e trad. de C. A. R. Nascimento. São Paulo, Ed. da
UNESP, 1999.

TOMÁS DE AQUINO, O ente e a essência. De ente et essentia. Intr. de B.


Souza Netto. Tr. de C. A. R. Nascimento. Petrópolis, Vozes, 1995.

THOMAS D’AQUIN, L’être et l’essence: le vocabulaire médiéval de l’ontologie.


Deux traités De ente et essentia de Thomas d’Aquin et de Deitrich de
Frieberg. Intr. et tr. par A. de Libera et C. Michon. Paris, Seuil, 1996.

TOMÁS DE AQUINO, Suma de teologia. Primeira parte, questões 84-89. Intr. e


trad. de C. A. R. Nascimento. Uberaba, Ed. da UFU, 2004.

TOMÁS DE AQUINO, Suma teológica. Trad. de G. C. Galache et al. São


Paulo, Loyola, 2001-2006. 9 vols.
UNIVERSIDADE DE SÃO PAULO
FACULDADE DE FILOSOFIA, LETRAS E CIÊNCIAS HUMANAS
DEPARTAMENTO DE FILOSOFIA

2. Comentadores

Bibliografia introdutória

BIRD, O., Como ler uma artigo da Suma. Trad. de G. Pereira Jr. Textos
didáticos. Campinas, UNICAMP, 2005.

GILSON, É., A filosofia na Idade Média. Trad. de E. Brandão. São Paulo,


Martins Fontes, [1930-1976] 1995.

GILSON, É., Existência na filosofia de Sto. Tomás. Trad. de G. P. Machado et


al.. São Paulo, Duas Cidades, 1962.

GILSON, É., Le thomisme: introduction a la philosophie de saint Thomas


d’Aquin. Paris, Vrin, 19656, éd. rev. et augm. [Há traduções para o
inglês e para o espanhol].

KRETZMANN, N., et. al., ed., The Cambridge history of later medieval
philosophy: from the rediscovery of Aristote to the disintegration of
scholasticism, 1100-1600. London, Cambridge UP, 1982.

KRETZMANN, N., and STUMP, E., eds., The Cambridge Companion to


Aquinas. Cambridge, UP, 1993.

DE LIBERA, A., A filosofia medieval. Trad. de N. N. Campanário e Y. M.


Teixeira. São Paulo, Loyola, 1998.

TORREL, J.-P., Iniciação a Santo Tomás de Aquino. Sua pessoa e sua obra.
Trad. de L. P. Rouanet. São Paulo, Loyola, 1999.

Bibliografia geral

BASTIT, M., Les principes des choses en ontologie médiévale (Thomas


d’Aquin, Scot, Occam). Boudeaux, Bière, 1997.
UNIVERSIDADE DE SÃO PAULO
FACULDADE DE FILOSOFIA, LETRAS E CIÊNCIAS HUMANAS
DEPARTAMENTO DE FILOSOFIA

CHENU, M.-D., La théologie comme science au XIIIe siècle. Paris, Vrin, 19563,
éd. rev. et augm.

ELDERS, L. J., The metaphysics of being of St. Thomas Aquinas in a historical


perspective. Leiden, Brill, 1992.

ELDERS, L., La théologie philosophique de Saint Thomas d’Aquin. Trad. par


les moines de l’abbaye Notre-Dame de Fontgombault. Paris, Téqui,
1995.

DELAPORTE, G.-F., Lecture du commentaire de Thomas d’Aquin sur le Traité


de la démonstration d’Aristote. Savoir, c’est connaître la cause. Paris,
L’Harmattan, 2005.

FOREST, A., La structure métaphysique du concret selon St. Thomas d’Aquin.


Paris, Vrin, 19562.

GILSON, É., L’être et l’essence. Paris, Vrin, [1948] 19943.

GILSON, É., Por que São Tomás criticou Santo Agostinho. Avicena e o ponto
de partida de Duns Escoto. Trad. de T. J. R. Leme. São Paulo, Paulus,
2010.

KÖNIG-PRALONG, C., Avènement de l’aristotélisme en terre chrétienne.


L’essence et la matière: entre Thomas d’Aquin et Guillaume d’Ockham.
Paris, Vrin, 2005.

LALLEMENT, D. J., Commentaire du De ente et essencia de saint Thomas


d’Aquin. Paris, Téquin, 2001.

LANDIM FILHO, R., Questões disputadas de metafísica e de crítica do


conhecimento. São Paulo, Discurso / Paulus, 2009.

NASCIMENTO, C. A. R., De Tomás de Aquino a Galileu. Campinas, Ed. da


UNICAMP, 1995.
UNIVERSIDADE DE SÃO PAULO
FACULDADE DE FILOSOFIA, LETRAS E CIÊNCIAS HUMANAS
DEPARTAMENTO DE FILOSOFIA

PORCHAT, O., Ciência e dialética em Aristóteles. São Paulo, Ed. da UNESP,


2001.

ROUSSELOT, P. Teoria da inteligência segundo Tomás de Aquino. Trad. de P.


Meneses. São Paulo, Loyola, 1999.

STORCK, A., org., In Aristotelis Analytica posteriora. Estudos acerca da


recepção medieval dos Segundos analíticos. Porto Alegre, Linus, 2009.

WIPPEL, J. F., The metaphysical thought of Thomas Aquinas. From finite being
to uncreated beign. Washington, The Catolic University of America
Press, 2000.

ZINGANO, M., ed., Sobre a metafísica de Aristóteles: textos selecionados. São


Paulo, Odysseus, 2005.

Anda mungkin juga menyukai