პავლე მოციქულის ეპისტოლეების განმარტება PDF
პავლე მოციქულის ეპისტოლეების განმარტება PDF
------ 4 ------
winaswari cnebebi
amasTan, ar unda gamogvrCes mxedvelobidan wminda mo-
ciqulis RvTismetyvelebis is simaRle da siRrme, da misi
gamoTqmebis is Taviseburebani, romlebic zogjer Zneli
aRsaqmeli xdeboda da wminda werilis iseT did ganm-
marteblebsac ki sagonebelSi agdebda, rogorebic iyvnen:
wminda ioane oqropiri, netari ieronime, netari avgus-
tine. am epistoleebSi mkafiod gamoCnda wminda pavle
mociqulis didi ganswavluloba da codna wminda weri-
lis Zveli aRTqmis wignebisa da aseve, qristes axalaRTqm-
iseul swavlebaSi misi siRrmiseuli wvdoma. amis nayofia
dogmaturi Tvisebis an zneobriv-moZRvrebiTi xasiaTis
Semcveli mTeli rigi axali sityvebi da gamoTqmebi, rom-
lebic gamorCeulad mas ekuTvnis; magaliTad: `romlisa
Tanaca aRsdegiT~ (kol. 2, 12); `qristes Tana juar-
cumul var~ (gal. 2, 19); `qriste SeimoseT~ (gal. 3,
27); `ganiZarcueT Zueli igi kaci~ (kol. 3, 9); `miPsnna
Cuen, baniTa miT meored SobisaYTa~ (tit. 3, 5); `Sjul-
man sulisa cxorebisaman~ (rom. 8, 2); `vxedav sxuasa
Sjulsa asoTa Sina CemTa, romeli-igi winaganewyvebis
Sjulsa mas gonebisasa~ (rom. 7, 23) da sxva. TiToeuli
epistole Tavis TavSi Seicavs qristianuli sarwmunoebi-
sa da zneobis WeSmaritebebs, rameTu Tavad qristianoba
aris ara mxolod garkveuli sarwmunoeba, _ gonebiT aRi-
areba garkveuli WeSmaritebebisa, _ aramed aucileblad
TviT am sarwmunoebis Sesabamisi cxovreba rwmeniT.
------ 5 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
gasacnobiereblad saWiroa, kargad SeviswavloT TviT
wminda pavles cxovreba da CavswvdeT misi pirovnebis Si-
nagan xasiaTs. amisaTvis ar aris aucilebeli wminda pav-
les cxovrebis yvela detalSi SevideT, romlebic CvenT-
vis `saqmeTa~ wignidan aris cnobili, aramed saWiroa
mxolod misi cxovrebis Sinagan mxareze SevCerdeT da
gaverkveT im faqtebSi, romlebic, TviT mociqulis aRniS-
vniT, misTvis warmoadgendnen qristianuli dogmatikisa
da qristianuli zneobis Sesaxeb swavlebasTan dakavSire-
buli bevri sakiTxis gadawyvetis wyaros.
------ 6 ------
winaswari cnebebi
Tavisi energia, Tavisi udidesi sulis mTeli Zalisxmeva
Seswira qristes saxelis qadagebas maSindeli sruliad
kulturuli samyaros warmarTTa Soris; da es mas Sem-
deg, rac mravali mwuxareba gadaxda Tavs sulierad
dabrmavebuli da qristes winaaRmdeg gamZvinvarebuli
sakuTari naTesavebisagan.
rodesac wminda mociqulTa saqmeTa wignis mixedviT
wminda pavle mociqulis cxovrebasa da moRvaweobas vak-
virdebiT, yovlad SeuZlebelia, ar gagvaocos am didi
`warmarTTa mociqulis~ uCveulo da Seumusravma ener-
giam. Zneli warmosadgenia, rom aseT adamians, romelsac
ar gaaCnda Zlieri organizmi da didi fizikuri Zala
(`xolo ese iciT, rameTu uZlurebiTa PorcTaYTa
gaxare Tquen pirvelad~ _ gal. 4, 13), SeeZlo gad-
aetana is yovlad daujerebeli siZneleebi da xifaTe-
bi, romelTa gancdac wminda pavle mociquls mouxda
qristes saxelis amqveynad gansadideblad. yvelaze aR-
saniSnavi is aris, rom am siZneleTa da saSiSroebaTa
gamravlebis zomisamebr, misi mxurvale moSurneoba da
energia ki ar iklebda, piriqiT, ufro metad enTeboda
da iwrToboda, viTarca foladi. rodesac korinToelTa
sulis aRsaSeneblad iZulebuli gaxda Tavisi naRvawi
gaexsenebina, man es Semdegnairad gamoTqva: `...Sromi-
Ta umetes, tanjviTa umetes, pyrobilebiTa gard-
areulad, sikudilTa Sina mraval-gzis. huriaTagan
xuT-gzis ormeocsa erTi moklebuli cemaY moviRe.
sam-gzis kuerTxiTa viec, erT-gzis qviTa ganvitKne,
sam-gzis navi dameqca, Rame da dRe ufskrulTa Sina
davyav. gzisa slvani mraval-gzis, Wirni mdinare-
Tani, Wirni avazakTani, Wirni naTesavTagan, Wirni
------ 7 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
warmarTTagan, Wirni qalaqTa Sina, Wirni udabnoTa
zeda, Wirni zRuaTa Sina, Wirni ZmaTa-mtyuvarTagan,
SromiTa da rudunebiTa, mRKZarebiTa mraval-gzis,
SimSiliTa da wyuriliTa, marxviTa mraval-gzis,
yineliTa da SiSloebiTa~ (2 kor. 11, 23-27).
sxva mociqulebTan Sedarebisas, igi Tavis Tavs simd-
abliT `mcires~ uwodebda, magram miuxedavad amisa, mas
SeeZlo mTeli samarTlianobiT ganecxadebina: `...umetes
maT yovelTasa davSuer; ara me, aramed madli igi
RvTisaY, romeli iyo Cem Tana~ (1 kor. 15, 10).
marTlac, RvTis madlis gareSe, Cveulebrivi adamiani
ver SesZlebda amgvari Rvawli etvirTa da amodena Sro-
ma gaewia. ramdenadac gambedavi, Seupovari da uryevi
iyo wminda pavle Tavis mrwamsSi mefeebisa da ama qveynis
ZlierTa winaSe, imdenad principuli da wrfeli iyo
Tavis TanamoZme mociqulebTan mimarTebiT; magaliTad,
erTxel igi TviT petre mociqulis mxilebiTac ki gamov-
ida, rodesac am didma mociqulma mas sayveduris sababi
misca antioqiaSi, warmarTobis mcireaziur dedaqalaqSi
(`da raJams movida petre antioqiad, winaSe pir-
sa missa aRudeg, rameTu Sekdebul iyo. da rameTu
pirvel moslvadmde vieTame iakobisgan warmarTTa
Tana Wamda; xolo raJams movides, ijmna da ganaSora
Tavi TKsi, rameTu eSinoda winadacueTilTa maTgan.
da mis Tana orgul iqmnnes sxuanica huriani, vidre
barnabaca mierCda maTsa mas orgulebasa. aramed ra-
Jams vixile, viTarmed ara marTl warmarTebul ar-
ian WeSmaritebisa mimarT saxarebisa, varqu petres
winaSe yovelTasa: ukueTu Sen huria xar da war-
marTebr da ara huriaebr scxondebi, viTar aiZuleb
------ 8 ------
winaswari cnebebi
warmarTTa huriaebad?~ _ gal. 2, 11-14). aRniSnuli
faqti mniSvnelovania sxva rig faqtTa Soris imiTac,
rom aSkarad amxels romael-kaTolikeTa cru swavlebas
_ TiTqos, petre mociquli uflis mier iyo dadginebu-
li `sxva mociqulTa mTavrad~ da TviT uflis erTgvar
moadgiled (ris gamoc, romis papebi viTomcda atareben
`Ze RvTisas nacvalis~ tituls). nuTu, gakadnierdeboda
wminda pavle mociquli _ yofili mdevneli qristes
eklesiisa da sxvebze gvian misuli samociqulo msax-
urebaze _ emxilebina TviT uSualo Semcvleli ufali
ieso qristesi samociqulo dasSi? es sruliad daujer-
ebelia! wminda pavlem amxila wminda petre, rogorc
Tanasworma Tanaswori, Zmam _ Zma.
wminda pavle mociquli Tavidan savles saxels atareb-
da, miekuTvneboda beniamenis toms da daibada kilikiis
qalaq tarsusSi, romelic maSin ganTqmuli iyo Tavisi ber-
Znuli akademiiTa da ganaTlebuli mosaxleobiT. rogorc
am qalaqis mkvidri an rogorc romis moqalaqeTa monobidan
gamosuli iudeveli, pavle sargeblobda romis moqalaqis
uflebebiT. tarsusSi pavlem Tavdapirveli aRzrda miiRo
da SesaZloa, warmarTul samecniero Sromebsac gaecno,
rameTu mis sityvebsa da epistoleebSi naTlad Cans kvali
imisa, rom igi icnobda warmarTi mwerlebis Txzulebebs
(saqm. 17, 28; 1 kor. 15, 33; tit. 1, 12). mTavari da sabo-
loo ganaTleba man ukve rabinuli ganaTlebiT cnobil
ierusalimSi miiRo saxelovani moZRvris _ gamalielis fer-
xTiT (`me var kaci huriaY, Sobili tarsus kilikiisasa,
aRzrdili amasa qalaqsa Sina ferPTa Tana gamalielis-
Ta...~ _ saqm. 22, 3), romelic rjulis sindisad iTvleboda
da miuxedavad imisa, rom farisevelTa partias miekuT-
------ 9 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
vneboda, Tavisufali azrovnebisa da berZnuli sibrZnis
friad moyvaruli adamiani iyo (`xolo aR-vinme-dga kre-
bulsa mas Soris fariseveli, saxelad gamaliel, sju-
lismoZRuari, patiosani yovelsa ersa Soris, da brZana
mcired gare ganyvanebaY mociqulTaY~ _ saqm. 5, 34). iqve,
ebraelebTan miRebuli Cveulebis Tanaxmad, axalgazrda
savlem karvebis damzadebis xelovneba Seiswavla, rac mas
SemdgomSi sakuTari SromiT saarsebo saxsrebis moepove-
baSi daexmara (saqm. 18, 3; 2 kor. 11, 8; 2 Tes. 3, 8).
rogorc Cans, axalgazrda pavle rabinad msaxurebi-
sTvis emzadeboda. amitom maSinve, rogorc ki saboloo
aRzrda miiRo da ganaTleba daasrula, man Tavi gamo-
avlina farisevluri gadmocemebis Zlier moSurned da
qristes sarwmunoebis mdevnelad (SeiZleba, amas akeTeb-
da sinedrionis davalebiT). igi iyo mowme pirvelmowame
stefanes mkvlelobisa (saqm. 7, 58; 8, 1), Semdeg ki miiRo
ufleba oficialurad edevna qristianebi palestinis
sazRvrebs gareTac, kerZod _ damaskoSi (saqm. 9, 1,
2). magram ufalma ganWvrita masSi TavisTvis Sesaferisi
WurWeli da damaskos gzaze saswaulebrivad ixmo igi
samociqulo msaxurebisaTvis. mas Semdeg, rac ananiasgan
moinaTla, savle moSurne mqadagebeli gaxda mis mierve
manamde devnuli swavlebisa. droebiT igi arabeTSi gae-
mgzavra, Semdeg ki isev damaskoSi dabrunda qristes
saxelis saqadageblad. qristesken misi moqceviT iudeve-
lebSi gamowveulma mrisxanebam savle aiZula ierusal-
imSi gaqceuliyo (saqm. 9, 23) _ qristes Sobidan 38 wels
da iq morwmuneTa sazogadoebas SeerTeboda. elinTa
mcdelobis mizeziT, moeklaT igi (saqm. 9, 29), mociquli
mSobliur qalaq tarsusSi gaemgzavra; iqidan, daaxloe-
------ 10 ------
winaswari cnebebi
biT 43 wels barnabam saqadageblad antioqiaSi miiwvia
da mere erTad gaemgzavrnen ierusalimSi moSimSileTaT-
vis SewirulobebiT (saqm. 11, 30). maleve, ierusalimidan
dabrunebis Semdeg, suliwmidis brZanebiT savle barna-
basTan erTad Tavis pirvel samociqulo mogzaurobas
iwyebs, romelic 45 wlidan 51 wlamde gagrZelda. moci-
qulebma mTeli kviprosis kunZuli moiares. im droidan
savle, maT mier sarwmunoebisaken prokonsul sergis
moqcevis Semdeg, ukve pavled iwodeba. SemdgomSi maT
daafuZnes qristianuli Temebi mcireaziur qalaqebSi:
pisidiis antioqiaSi, ikoniaSi, lustrasa da derbedSi.
51 wels ierusalimSi wminda pavlem monawileoba miiRo
mociqulTa krebis muSaobaSi, sadac mgznebared gamov-
ida im azris winaRmdeg, romlis mixedviTac miiCneoda,
rom warmarTobisgan moqceul qristianebs aucileblad
unda daecvaT moses rjulis wes-Cveulebebi. antioqiaSi
dabrunebuli pavle SilasTan erTad meore samociqulo
mogzaurobaSi gaemarTa. upirvelesad man moinaxula mis
mierve daarsebuli eklesiebi mcire aziaSi, Semdeg make-
doniaSi gadavida, sadac daarsa qristianuli Temebi
filipeSi, Tesalonikesa da beriaSi. lustraSi wminda
pavlem SeiZina sayvareli mowafe timoTe, xolo troa-
dadan Tavisi mogzauroba gaagrZela maTTan SeerTebul
JamTaaRmwerel lukasTan erTad. makedoniidan wminda
pavle saberZneTSi gadavida; iq iqadaga aTensa da ko-
rinToSi. am ukanasknelSi igi weliwad-naxevars gaCerda,
sadac ori epistole dawera TesalonikelTa mimarT. misi
meore mogzauroba 51 wlidan 55 wlamde gagrZelda, ris
Semdegac igi ierusalimSi gaemgzavra. gzad wminda pav-
lem moinaxula efeso da kesaria. ierusalimidan wminda
------ 11 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
mociquli antioqiaSi dabrunda (saqm. me-17 da me-18
Tavebi). iq xanmokle yofnis Semdeg, wminda pavlem ukve
mesame samociqulo mogzauroba daiwyo (56-58 wlebi).
upirvelesad, Tavisi Cveulebisamebr, man moiara mis
mierve adre daarsebuli eklesiebi mcire aziaSi; Semdeg
daaarsa eklesia efesoSi, sadac ori wlis ganmavlobaSi
yoveldRe qadagebda vinme tviranes saswavlebelSi. iq man
dawera epistole galateelTa mimarT. misi daweris miz-
ezi iyo im dros galateaSi iudaizmis mimdevarTa partiis
gaZliereba. iqve dawera agreTve, pirveli epistole korin-
ToelTa mimarT _ iq warmoSobili uwesrigobebis gamo da
pasuxad misdami korinToelTa werilze. saxalxo amboxebam,
romelic mis winaaRmdeg vercxlismWedelma demetriosma
moawyo, mociquli aiZula efeso daetovebina da makedo-
niaSi gadasuliyo (saqm. me-19 Tavi). gzaSi man titesgan
miiRo cnoba korinTos eklesiis mdgomareobis Sesaxeb da
iq misi epistoles keTil Sedegebze; pasuxad man makedoni-
idan ukve meore epistole gagzavna korinToSi tites xe-
liT. male, amis Semdeg, Tavad Cavida adgilze da iqidan
romaelebs miswera epistole. am dros wminda mociquli
izraxvida moenaxulebina jer ierusalimi, xolo Semdeg
romSi Casuliyo da iqidan dasavleTisken gaegrZelebina
gza. melitonSi pavle daemSvidoba efesoel mRvdlebs da
ierusalimSi gaemgzavra, sadac mis winaaRmdeg mowyobili
xalxis amboxis Sedegad, igi romis xelisuflebam daapa-
timra, _ jer prokunsul feliqsis dros, mere ki misi Sem-
cvleli prokonsulis, festosis mmarTvelobisas. es moxda
59 wels, xolo 61 wels, igi, rogorc romis moqalaqe,
Tavisi surviliT romSi gaamgzavres keisris samsjavros
winaSe warsadgomad. gzaSi gemma katastrofa ganicada,
------ 12 ------
winaswari cnebebi
ris gamoc, wminda mociqulma mxolod 62 wlis zafxulSi
miaRwia roms. iq igi romis xelisufalTa didi sulgr-
ZelobiT sargeblobda da aukrZalavad qadagebda. amiT
mTavrdeba Txroba misi cxovrebis Sesaxeb, gadmocemuli
wignSi: `saqme mociqulTa~ (27-e da 28-e Tavebi). romidan
wminda pavlem epistole miswera filipelebs (madlobiT,
misTvis epafrodites xeliT gamogzavnili fuladi dax-
marebis gamo), kolaselebs, efesoelebs da filimons _
kolasis mkvidrs, misgan gamoqceuli monis, onisimes gamo.
yvela es epistole gagzavnil iqna 63 wels tviqikosis
xeliT. 64 wels, aseve romidan iqna gagzavnili epistole
palestineli ebraelebis mimarT.
wminda pavle mociqulis Semdgomi cxovreba zustad
cnobili ar aris. zogierTebi Tvlian, rom igi rom-
Si darCa da 64 wels neronis brZanebiT mowameobriv
sikvdils eziara. Tumca, arsebobs safuZveli vivarau-
doT, rom orwliani patimrobis Semdeg, pavle gaaTa-
visufles da man meoTxe samociqulo mogzauroba Caat-
ara, razedac mianiSnebs misi egreT wodebuli `samwyem-
so epistoleni~ timoTesa da tites mimarT. mas Semdeg,
rac wminda pavlem Tavisi saqmianoba daicva senatisa
da imperatoris winaSe, igi tyveobidan gaaTavisufles.
wminda mociqulma amis Semdeg aRmosavleTSi imogzaura:
didxans dahyo kunZul kretaze da iq datova Tavisi
mowafe tite, raTa mas yvela iqaur qalaqSi mRvdlebis
xeldasxma moexdina (tit. 1, 5), rac mowmobs mis mier
tites dadginebas kretas eklesiis episkoposad. Tavad
pavlem mogzauroba gaagrZela mcire aziis qveynebSi
da iqidan gaugzavna epistole tites episkoposis mov-
aleobebTan dakavSirebiT. epistoledan Cans, rom igi
------ 13 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
varaudobda is zamTari (64 wlis) tarsus maxloblad
nikopolSi gaetarebina (tit. 3, 12). 65 wlis gazafx-
ulze man moiara danarCeni mcireaziuri eklesiebi da
melitonSi datova sneuli trofime, romlis gamoc war-
moiSva saxalxo SfoTi ierusalimSi mociqulis winaaRm-
deg, ramac misi pirveli tyveoba gamoiwvia (2 tim. 4,
20). gaiara Tu ara man am dros efeso, cnobili ar aris,
radgan is ambobda, rom efesoeli mRvdlebi mis saxes aw
veRar ixilavdnen (saqm. 20, 25), magram, rogorc Cans,
man am dros xelni daasxa timoTes efesos episkoposad.
amis Semdeg mociqulma gaiara troada, sadac vinme kar-
poss dautova Tavisi feloni da wignebi (2 tim. 4, 13)
da iqidan makedoniaSi gaemgzavra.
iq man Seityo efesoSi cruswavlebis gaZlierebis
Sesaxeb da gaugzavna Tavisi pirveli epistole timoTes.
darCa ra erTxans korinToSi (2 tim. 4, 20) da Sexvda
gzaSi petre mociquls, pavlem masTan erTad gaagrZela
gza dalmatiis gavliT (2 tim. 4, 10) italiaSi, Cavida
romamde, sadac daSorda petre mociquls da 66 wels
gza gaagrZela dasavleTiT, espaneTisken, rogorc es
didi xniT adre hqonda gadawyvetili (rom. 15, 24) da
rogorc amas gadmocema mowmobs. iqve, an ukve romSi
dabrunebis Semdeg, igi kvlav daapatimres (`meore ty-
veoba~), da ukve sikvdilamde aRar gaTavisuflebula.
arsebobs gadmocema, romlis Tanaxmadac, romSi dab-
runebisas wminda mociquli imperator neronis karzec
ki qadagebda da qristes rwmenaze moaqcia misi erT-erTi
yvelaze sayvareli xarWi. amisTvis wminda pavle samsjav-
ros gadasces da Tumc RvTis wyalobiT gamoxsnil iqna,
_ Tavisive gamoTqmiT `pirisagan lomisa~, anu gadaur-
------ 14 ------
winaswari cnebebi
Ca cirkSi mxecebisgan daglejas (ix. 2 tim. 4, 16, 17), _
igi mainc daapatimres. am meore patimrobidan man meore
epistole miswera timoTes efesoSi, sadac mas romSi
iwvevda ukanaskneli SexvedrisaTvis, rameTu grZnobda
moaxloebul sikvdils. gadmocema arafers ambobs imaze,
moaswro Tu ara timoTem Tavisi moZRvris cocxlad
naxva, magram mis Tanaxmad cnobilia, rom mociquls
ukve didxans aRar mouwia mowameobrivi gvirgvinisTvis
lodini: cxraTviani tyveobis Semdeg, mas romTan axlos
maxviliT Tavi mohkveTes, rogorc romis moqalaqes.
es moxda 67 wels, neronis mefobis me-12 weliwads.
wminda pavle mociqulis cxovreba mkveTrad iyofa
or nawilad. qristesken Tavis moqcevamde, maSin jer
kidev savle, igi mkacri fariseveli iyo, _ moses rju-
lisa da gadmocemebis damcveli. mas swamda, rom saqmee-
biT gamarTldeboda da Tavisi winaprebis sarwmunoebis
fanatikuri mimdevari iyo. moqcevis Semdeg, qristes mo-
ciquli gaxda, mTlianad Seewira saxarebis qadagebis
saqmes, iyo bednieri Tavisi mowodebiT, magram amasTan,
gacnobierebuli hqonda sakuTari uZlureba esoden maR-
ali msaxurebisaTvis da yvela Tavis Rvawlsa da damsax-
urebas RvTis madls miawerda. TviT faqts, qristesken
Tavisi moqcevisa, wminda mociquli warmoaCens rogorc
mxolod da mxolod RvTis madlis moqmedebas. moqce-
vamde mTeli misi cxovreba, misive Rrma rwmeniT, iyo
cdomileba, codva, da mihyavda ara gamarTlebisken,
aramed dasjisken da mxolod RvTis madlma gamoiyva-
na am damRupveli cdomilebidan. iqidan moyolebuli,
wminda pavle erTaderTs imas cdilobs, rom saRvTo
madlis Rirsi iyos da SeinarCunos Tavisi RvTaebrivi
------ 15 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
mowodeba. amitomac ar aris da arc SeiZleba mis weri-
lebSi saubari iyos mis raime damsaxurebaze _ yovelive
RmerTis damsaxurebaa. wminda pavle mociqulis epis-
toleebSi gadmocemuli misi swavlani, zusti anabeWdia
misive cxovrebisa da swored am ZiriTad azrs Seicavs:
`adamiani marTldeba sarwmunoebiT, rjulis saqmee-
bisagan damoukideblad~ (Sdr. rom. 3, 28). magram aqe-
dan ar SeiZleba davaskvnaT, TiTqos, wminda pavle mo-
ciquli uaryofdes cxonebis saqmeSi adamianis piradi
Zalisxmevis yovelgvar mniSvnelobas _ keTil saqmeebs
(ix. magaliTad: gal. 6, 4, an efes. 2, 10, an 1 tim. 2, 10
da mravali sxva). `rjulis saqmeebSi~ mis epistoleebSi
igulisxmeba ara zogadad `keTili saqmeni~, aramed mo-
ses rjulis wes-CveulebiTi saqmeni.
mtkiced unda vicodeT da gvaxsovdes, rom pavle mo-
ciquls misi mqadagebluri moRvaweobis periodSi mZafri
brZolis gadatana mouxda iudevelebTan da iudeveleb-
is CveulebaTa momxre qristianebTan. bevri iudeveli
qristianobis miRebis Semdegac im Tvalsazrisze idga,
rom qristianebisTvis aucilebelia moses rjulis yvela
saritualo ganwesebis dacva. isini ampartavnuli azriT
iyvnen Sepyrobilni: TiTqos, qriste amqveynad mxolod
iudevelTa gamosaxsnelad movida; amitom warmarTni,
visac gadarCena surT, maTi azriT, jer iudevelebi unda
gamxdariyvnen, anu winadacveTa mieRoT da gawvrTnili-
yvnen moses mTeli rjulis SesrulebaSi. es cdomileba
imdenad uSlida xels warmarTebSi qristianobis gavr-
celebas, rom mociqulebi iZulebulni gaxdnen 51 wels
ierusalimSi kreba moewviaT da misi ganCinebiT gaeuqme-
binaT qristianebisTvis moses rjulis CveulebaTa dacvis
------ 16 ------
winaswari cnebebi
aucilebloba. Tumca, am krebis Semdegac bevri gaqris-
tianebuli iudeveli kvlav jiutad agrZelebda Tavisi
pirvandeli Sexedulebis dacvas da Sedegad, SemdgomSi,
sruliad gamoeyvnen eklesias da Seadgines mwvalebluri
sazogadoeba. isini upirispirdebodnen piradad wminda
pavle mociquls da sargeblobdnen ra misi aryofniT
ama Tu im eklesiaSi, SfoTi SehqondaT saeklesio cx-
ovrebaSi. amitom wminda pavle iZulebuli iyo Tavis
epistoleebSi mudmivad gaesva xazi, rom qriste mTeli
kacobriobis gamomxsnelia, _ rogorc iudevelebis, ise
warmarTebis, _ da rom adamiani cxondeba ara rjulis
wes-CveulebiTi saqmeebis dacviT, aramed qristes rw-
meniT. samwuxarod, wminda mociqulis es azri Seryvna
luTerma da misma mimdevarma protestantebma: TiTqos,
pavle mociquli saerTod uaryofdes yovelgvari keTili
saqmis mniSvnelobas cxonebisaTvis. es rom ase yofili-
yo, maSin wminda pavle ar ityoda korinToelTa mimarT
Tavis 1 epistoleSi (13, 2), rom `...maqundes RaTu yove-
live sarwmuneoebaY vidre mTaTaca cvalebadmde da
siyuaruli Tu ara maqundes, ara-ve-raY var.~, rameTu
swored siyvaruli avlens Tavis Tavs keTil saqmeebSi.
------ 17 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
galateelTa mimarT, 5) efesoelTa mimarT, 6) filipelTa
mimarT, 7) kolaselTa mimarT, 8) pirveli TesalonikelTa
mimarT, 9) me-2 TesalonikelTa mimarT, 10) pirveli timo-
Tes mimarT, 11) me-2 timoTes mimarT, 12) tites mimarT,
13) filimonis mimarT, 14) ebraelTa mimarT.
es ar aris qronologiuri Tanmimdevroba. rogorc ad-
vilad SegviZlia SevniSnoT, amgvari Tanmimdevroba dacu-
lia TviT epistoleTa mniSvnelobisa da moculobis gaT-
valiswinebiT da im eklesiebisa da pirTa mniSvnelobaTa
erTmaneTTan Sedarebidan gamomdinare, visac epistoleni
miemarTebaT. Svidi eklesiis mimarT epistoleebs mosdevs
epistoleni sami piris mimarT, xolo ebraelTa mimarT
epistole, boloSia ganTavsebuli, radgan misi namdvi-
loba yvelaze gvian iqna aRiarebuli. Cveulebriv, wminda
pavle mociqulis epistoleni, or araTanabar jgufad
iyofa: 1) zogadqristianuli epistoleni da 2) samwyemso
epistoleni. am ukanasknelT miekuTvneba ori epistole
timoTes mimarT da epistole tites mimarT, radgan maTSi
miTiTebulia safuZvlebi da wesebi keTilmwyemsobisa.
wminda pavle mociqulis epistoleTa zogierTi adgi-
li, rogoric aris, magaliTad, 1 kor. 5, 9, aseve, kolas.
4, 16, iZleoda sababs gvefiqra, rom arsebobda pavle mo-
ciqulis Cvenamde mouRweveli sxva epistolenic, magram
SeuZlebelia, rom isini dakarguliyo im mzrunvelo-
bis pirobebSi, rasac pirveldaarsebuli eklesia iCen-
da wminda mociqulTa werilebisadmi. pavle mociquls
miawerdnen, agreTve, filosofos senekasTan warmoebul
miwer-moweras, romelic iyo `saqme mociqulTa~-Si mox-
seniebuli prokonsul galionis Zma (saqm. 18, 12), magram
aRniSnulma werilebma namdvilobis aRiareba ver hpova.
------ 18 ------
winaswari cnebebi
wminda pavle mociqulis epistoleTa mniSvnelo-
ba da mizani. axali aRTqmis wignebis SemadgenlobaSi
udidesi mniSvneloba ukavia wminda pavle mociqulis
epistoleebs, rameTu maTSi Rrmad da yovelmxrivadaa
gaxsnili da ganmartebuli saxarebiseuli swavlebis WeS-
maritebani. garda calkeuli, wminda pavlesTvis qristes
sarwmunoebis gansakuTrebiT sayvareli WeSmaritebebisa,
_ rogorebicaa, magaliTad, ZvelaRTqmiseuli rjulis
mniSvnelobaze axal aRTqmasTan mimarTebiT; adamianuri
bunebis garyvnisa da gaxrwnis Taobaze; RmerTis winaSe
gamarTlebis erTaderT saSualebaze ieso qristes sar-
wmunoebis gziT, _ ar aris, SeiZleba iTqvas, arc erTi
kerZo punqti mTel qristianul dogmatikaSi, romel-
ic ver ipovida TavisTvis safuZvelsa da dadasture-
bas pavles epistoleebSi. amitom ver iqneba WeSmariti
RvTismetyveli is, visac ar Seuswavlia isini guldasmiT
da Zirfesvianad. epistoleTa udidesi nawili Camoya-
libebulia erTi da igive gegmis mixedviT. iwyeba isini
mkiTxvelisadmi misalmebiT da RmerTisadmi madlobiT
misi gangebulebiTi moqmedebis gamo im adgilze, sadac
epistole igzavneba. Semdeg, Cveulebriv, epistole iyofa
or _ dogmatur da zneobriv _ nawilad. bolos ki, epis-
toles daskvniT nawilSi, mociquli exeba kerZo saqmeebs,
iZleva davalebebs, saubrobs sakuTar mdgomareobaze,
adasturebs Tavis keTilganwyobas da uTvlis mSvidobisa
da siyvarulis mokiTxvas. misi cocxali da mkafio me-
tyveleba ZvelaRTqmiseul winaswarmetyvelebs gvagonebs
da mowmobs mis axlo nacnobobas wminda werilTan.
------ 19 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
------ 21 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
qulis pirveli tyveobis Semdeg, anu Tavis mowameobriv
aRsrulebamde cota xniT adre.
maS, vin iyo romis eklesiis damaarsebeli?
unda vivaraudoT: wminda pavle mociqulis mowafe-
ni. romaelTa mimarT epistoles boloSi, wminda pavle
mociquli mokiTxvas uTvlis mTel rig pirebs, rogorc
Cans, misTvis Zalian axlobel da kargad nacnob ada-
mianebs. vin arian es pirebi da rogor SeeZlo wminda
pavle mociquls, romelic manamde romSi namyofi ar
iyo, gacnoboda maT? eWvi ar aris, rom yvela isi-
ni gandevnilni iyvnen romidan imperator klavdiosis
mier da gabneulni _ saberZneTis, makedoniisa da mcire
aziis teritoriebze, sadac gaecvnen pavle mociquls.
maTgan erTni, mis mier iqnen naTelRebulni, meoreni _
misi TanamuSakni gaxdnen, klavdiosis sikvdilis Sem-
deg ki kvlav romSi dabrundnen da sulierad mar-
Tavdnen romis saeklesio Tems. wminda pavle mociquli
amitomac iltvoda romisken ase survilanTebuli, rom
moemko Tavisi mowafebis mier daTesilidan aRmocen-
ebuli nayofi.
gadmocema ki imis Sesaxeb, TiTqos romis eklesia
wminda petre mociqulma daarsa, SeiZleba aixsnas imiT,
rom romis pirvelmorwmuneebs warmoadgendnen ergasis
dRes moqceuli pirebi, romlebmac moismines wminda pe-
tre mociqulis sityva da, bunebrivia, igi Tavis sulier
mamad miaCndaT. amas isic daemata, rom wminda petre mo-
ciqulma swored romSi miiRo mowameobrivi sikvdili.
romis eklesiis SemadgenlobaSi Tavdapirvelad,
umeteswilad, iudevelebi Sediodnen, magram Semdeg,
bevrma warmarTma irwmuna da, amdenad, maTma ricx-
------ 22 ------
winaswari cnebebi
vma iudevelebisas gadaaWarba kidec. es Cans romaelTa
mimarT epistoledanac. adgilobrivi warmarTebi, war-
marTul crurwmenaSi gacbunebulni, iudevelebTan Sex-
ebaSi prozelitebi xdebodnen, rac maT qristianobaSi
gadasvlas uadvilebdaT, radgan es ufro metis momtani
iyo, rameTu sruliad ukmayofilebda maT sulier
moTxovnilebas. amasTan dakavSirebiT, romaeli filo-
sofosi seneka ambobda, rom damarcxebulebi aZleven
sarwmunoebis rjuls gamarjvebulebs, xolo iubenali
dascinoda iudauri wes-Cveulebebis damcvel romael-
ebs, gansakuTrebiT _ qalebs. svetoniusis mowmobiT,
iudevelebi romidan gaaZeva imperatorma klavdiosma, im
mizeziT, rom maT Soris xSirad hqonda SfoTs adgili
ieso qristes saxelTan dakavSirebiT. am dros, warmar-
Tobidan moqceuli morwmuneni ver dazaraldebodnen,
radgan devna mxolod iudevelebs SeexoT, Tanac ara
sarwmunoebisaTvis, aramed sazogadoebrivi simSvidis
darRvevis mizeziT. yofili warmarTebis Temi izrde-
boda da viTardeboda ukve damoukideblad da, amg-
varad, sruliad gamocalkevda iudevelebisagan. Semdeg,
rodesac iudevelTagan moqceuli qristianeni dabrund-
nen, isini mWidrod Seerwynen warmarTTagan moqceulT
da maTTan erTad Seadgines erToba da sabolood
gamoeyvnen iudevelebs. morwmuneTa es gamocalkeveba
iudevelebisagan mkafiod gamoCnda romSi wminda pav-
les Sesvlisas, rodesac morwmuneni mis Sesaxvedrad
gamovidnen `vidre ahpioforadmde da mesame RKnis
safardulad~ (saqm. 28, 15), iudevelebi ki sami dRis
ganmavlobaSi erTxelac ar misulan masTan, sanam pavlem
Tavad ar miiwvia isini sasaubrod.
------ 23 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
epistoles daweris mizezi da mizani. romaelTa
mimarT epistoledan ar Cans, rom maT Tavad misces
pavles rame sababi mis dasawerad. epistole sruli-
ad zogadi xasiaTisaa da ar miuTiTebs konkretulad
romael qristianeTa cxovrebis kerZo maxasiaTebelze.
tyuilad fiqroben, rom sababi iyo rame saxis kamaTi
an dayofa maT Soris, rodesac miuTiTeben me-16 Tavis
me-17 muxlze (`glocav Tquen, Zmano, ekrZalebodeT
maTgan, romelni igi wvalebasa da sacTursa iqman
gareSe mis moZRurebisa, romeli Tquen giswavies, da
ganeSoreniT maTgan~) _ es adgilic zogadi xasiaTisaa,
rogorc yvela sxva Segoneba.
mizezi, ramac pavle mociquli am epistoles dasa-
werad aRZra, TviT wminda pavleSi iyo, romelic _ mas
Semdeg rac gaigo, rom romaelebi moeqcnen _ eswraf-
voda Seemowmebina, yvelaferi saTanadod viTardeboda
Tu ara maTTan. igi xom `warmarTTa mociquli~ iyo, da
misTvis bunebrivi iyo ezruna mTeli maSindeli kul-
turuli samyaros dedaqalaqis mcxovrebTa qristianul
warmatebaze. apirebda ra romaelTa monaxulebas, man
maT Tavisi gamgzavrebis win epistoleTi mimarTa, raTa
misi meSveobiT TavisTan Sesaxvedrad Seemzadebina. epi-
stoleSi wminda pavle ayalibebs mTeli qristianuli
swavlebis saerTo programas da afrTxilebs, ar dasne-
bovdnen imaTgan, vinc iudaurad moqmedebs.
sababi imisa, rom swored am dros gaigzavna epi-
stole, iyo korinTodan, _ sadac pavle imyofeboda,
_ romSi gamgzavreba Rrmad pativcemuli kenqreli de-
daTdiakvnis fibesi, romelmac didi samsaxuri gauwia
sarwmunoebasa da eklesias da saxarebis gavrcelebaSi
------ 24 ------
winaswari cnebebi
uSualod exmareboda pavle mociquls, rasac wminda
pavle Tavad amowmebs (16, 1, 2). mas romSi saqme hqonda
da wminda pavle mociqulma, afasebda ra mis damsaxure-
bas, Tavis movaleobad CaTvala waredgina igi romaeli
qristianebisTvis.
------ 25 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
epistoles namdviloba. yvelaze mkacrma kritikamac
ki ver SesZlo eWvi gamoeTqva, rom es epistole pavles
ar ekuTvnis. wminda klimenti romaeli, wminda polikarpe
smirneli, wminda irineos lioneli, tertuliane da wminda
klimenti aleqsandrieli, aseve, bolo drois yvela mwerali
da mwvalebelic ki, icnobs am epistoles da mis citirebas
axdens. mxolod mwvalebeli markioni uaryofda bolo ori
Tavis namdvilobas, _ dawyebuli me-14 Tavis 24-e muxlidan.
amas mohyva uaxlesi kritika, TiTqos es ori Tavi gvian-
deli damateba yofiliyos, risTvisac origene ganikiTxavda
markions. am ori Tavis arseboba uZveles xelnawerebSi,
iseve rogorc maTi Sinaarsi, sadac araferia wminda pavle
mociqulis sulis, swavlisa da cxovrebis mdgomareobis
sawinaaRmdego, gvarwmunebs mis ueWvel namdvilobaSi.
------ 26 ------
winaswari cnebebi
mociquli, rCeuli saxarebasa mas RvTisasa~. uwodebs
ra TavmdablobiT Tavis Tavs `qristes monas~, amis Sem-
deg pavle mociquli ambobs, rom igi romaelebs Tavisi
mzrunvelobis qveS aiyvans, TviT ufali ieso qristes
mier misi mociqulad mowodebis safuZvelze, `romlis-
agan moviReT madli da mociqulebaY dasamorCile-
belad sarwmunoebisa yovelTa warmarTTa saxelisa
misisaTKs~, romelTa Soris isinic _ romaelebic arian.
Semdeg, Cveulebis Tanaxmad, mociquli maT gadascems
`madlsa da mSvidobas~ (mux. 1-7).
amis Semdeg, pavle mociquli wers, rom romaelebTan
erTobaSi Sesasvlelad igi aRZra iman, rom sarwmunoeba
maTi `ganiTqumis yovelsa sofelsa~, anu mociqulisT-
vis gansakuTrebiT sasiamovnoa qristes aseT Rirseul
mimdevrebTan gacnoba imisaTvis, rom maTi rwmena kidev
ufro maRal xarisxSi aiyvanos: `raYTa mi-raYme-gce
Tquen madli sulieri dasamtkicebelad Tquenda.
xolo ars ese TananugeSiniscema Tquen Soris urT-
ierTarsi igi sarwmunoebaY Tqueni da Cemi~ (mux. 8-10).
wminda pavle ambobs, rom araerTxel daapira maTTan mis-
vla, magram dabrkolebebs xvdeboda. es dabrkolebebia
_ yvela im erSi qadagebis warmatebis survili, sadac ki
manamde mociquls uqadagia, da aqedan gamowveuli mou-
cleloba. me-16 muxlidan iwyeba sarwmunoebrivi, dog-
maturi nawili epistolesi, sadac mociquli amtkicebs,
rom RmerTis winaSe yvela codvilia da Tavis gasa-
marTlebelic araferi aqvT, _ rogorc warmarTebs, ise
iudevelebs, _ da rom adamians acxonebs mxolod uflis
_ ieso qristes cocxali rwmena: `...marTali Cemi sar-
wmunoebisagan cxondes~ (abak. 2, 4). upirvelesad, mo-
------ 27 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
ciquli saubrobs warmarTTa codvis Sesaxeb, romlebmac
ar izrunes SeecnoT WeSmariti RmerTi misi Semoqmedebis
saSualebiT, rameTu misi Zala da RmrTeeba `dabadeb-
iTgan soflisaYT qmnulTa maT Sina sacnaurad ix-
ilvebis~ (mux. 18-20). WeSmariti RmerTis Seucnoblobam
isini kerpTTayvanismcemlobamde miiyvana, kerpTTayvanism-
cemlobam ki, Tavis mxriv, yovelgvar uvargisobamde da
biwier uzneo cxovrebamde (mux. 21-32).
meore TavSi wminda mociquli gadadis iudevelebze;
ambobs, rom warmarTebTan erTad saRvTo samsjavro
iudevelebsac moeliT, romlebic, miuxedavad imisa, rom
rjuli gacxadebuli hqondaT, mainc arc erT droSi
warmarTebze ukeTesni ar yofilan: ganikiTxavdnen ra
warmarTebs maTi ukeTurobis gamo, Tavadac igives iq-
modnen. Tumca episkoposi Teofane dayudebuli,* wminda
ioane oqropiris ganmartebaze dayrdnobiT, SeniSnavs,
rom am Tavis pirvel 16 muxlSi igulisxmeba ara mx-
olod iudevelebi, aramed saerTod yvela adamiani, vinc
sxvebs ganikiTxavs codvebisTvis, TviTon ki, am dros,
srulebiTac ar zrunavs codvebisgan ganrinebas. es gan-
sakuTrebiT exeba xelisufalT, saxalxo mmarTvelebs,
yvelas, visac gasamarTlebis ufleba aqvs. aseTebma unda
icodnen, rom `ara ars TualTRebaY RvTisa Tana~, da
yoveli Semcodebeli, vinc ar unda iyos igi, damsax-
urebisamebr miiRebs sasjels. aq mTavaria imis aRniSvna,
rom warmarTebi, romlebsac RvTivgacxadebuli rjuli
ar gaaCniaT, RmerTis mier ganisjebian maT gulebSi daw-
------ 29 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
blobasa da danaSauls. xolo, radganac RmerTi ar aris
mxolod iudevelebis RmerTi, aramed warmarTebisac,
amitom rogorc erTTaTvis, ise meoreTaTvisac cxone-
bis mxolod erTi gza arsebobs _ sarwmunoeba. magram
amiT ar aRmoifxvreba rjulis mniSvneloba, piriqiT _
mtkicdeba, rameTu RvTis madlma saSualeba misca ada-
mianebs aResrulebinaT rjulis moTxovnilebani.
meoTxe TavSi mociquli ixsenebs ZvelaRTqmiseul
marTlebs _ abraamsa da daviTs, da maTi saxiT aCvenebs,
rom ara mxolod rjulis ganwesebaTa formaluri Ses-
ruleba amarTlebs adamians RmerTis winaSe, aramed rw-
mena RmerTis yovladZlieri madlisa, romelic adamians
saRvTo wyalobiT eZleva: `hrwmena abrahams RmerTi
da Seeracxa mas simarTled~ (mux. 3).
mexuTe TavSi mociquli gadmogvcems qristianuli
swavlebis ZiriTad WeSmaritebas codvisa da gamoxsnis
Sesaxeb. rogorc adamidan, kacobriobis bunebrivi Tavi-
dan, codva mTel kacTa modgmaze gavrcelda _ `amisTKs,
viTarca-igi erTisa mis kacisaTKs codvaY soflad
SemoPda da codvisa ZliT - sikudili, da esreT yov-
elTa kacTa zeda sikudili moiwia, romliTa yovel-
Ta Sescodes~ (rom. 5, 12), _ aseve qristem, kacobriobis
axalma sulierma Tavma, Tavisi gamomsyidveli RvawliT
uboZa xsna mTel kacTa modgmas. am Tavis me-12_21-e mux-
lebi warmoadgens erT-erT yvelaze mniSvnelovan adg-
ils dogmaturi Sinaarsis siRrmiT. imis mtkicebulebas,
rom adamis codva namdvilad gadavida mis yvela STa-
momavalze, emsaxureba sikvdilis faqti, romelic adamis
codvas mohyva Sedegad, anu egreT wodebul pirvelqm-
nil codvas. mociquli mniSvnelovan garemoebaze miu-
------ 30 ------
winaswari cnebebi
TiTebs: mosemde rjuli ar arsebobda, Sesabamisad, ada-
mianebs maTi codvebi ar moekiTxebodaT: `xolo codvad
arad Seracxil iyo TKnier Sjulisa~ (mux. 13), magram,
miuxedavad amisa, adamianebi mosemdec kvdebodnen. aqe-
dan bunebrivia daskvna, rom isini sikvdiliT isjebod-
nen ara sakuTari codvebis gamo, aramed maTze mamamTa-
var adamisgan gadasuli pirvelqmnili codvis mizeziT.
xolo rodesac rjuli miecaT da adamianebma mainc ar
daanebes Tavi codvebs, amiT maTi danaSauli RmerTis
winaSe kidev ufro gaizarda (mux. 20). rodesac amg-
varad codva gamravlda, qristes gamomsyidveli Rvawlis
wyalobiT adamianebs mometebuli RvTis madli miecaT _
`sada-igi ganmravlda codvaY, mun ufroÁsad gardae-
mata madli,~ (mux. 20). qristes gamomsyidveli RvawliT
aRixoceba aramarto adamis pirvelqmnili codva, aramed
adamianTa yvela kerZo codvac (mux. 16).
meeqvse muxlSi, imisaTvis, rom cru daskvna ar iyos
gamotanili, _ Tuki codvis gamravlebam RvTis yov-
ladZlieri madlis moqmedeba gamoiwvia, maSin xom ar
sjobs codvaSi darCena, raTa kvlav gamoviwvioT RvTis
wyalobao, _ mociquli mouwodebs qristianebs wminda,
keTilmoqmedi cxovrebisaken. naTlisRebis momentidan
qristiani codvisTvis kvdeba da xelaxla ibadeba axa-
li _ wminda _ cxovrebisaTvis; msgavsad imisa, rogorc
qriste macxovari Cveni, vnebuli da jvarze momkvdari,
mkvdreTiT aRdga da cxovrobs `maradis RmerTisTvis~
(`romeli-igi cxovel ars, cxovel ars RvTisa~ _
mux. 10), _ `egreca Tquen SehracxeniT Tavni Tquenni
mkudrad codvisaTKs da cxovelad RvTisa qriste
iesuYs mier uflisa Cuenisa~ (mux. 11). es adgili (6,
------ 31 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
3-11) ikiTxeba saRvTo liturgiaze did SabaTs, rode-
sac moixsenieba qristes mokvdineba da daflva da misi
saflavad yofna. Cveni `Zueli igi kaci~ (anu cod-
vili, codvisken midrekili), jvars unda ecvas qristes
Tana, raTa `ganqardes Porci igi codvisaY, raYTa
aRar vhmonebdeT Cuen codvasa~. codvis monobidan
gaTavisufleba qristians WeSmarit Tavisuflebas ani-
Webs. Tuki amis Semdeg qristiani mainc aris mona, is
ukve simarTlis monaa, magram es monoba mxolod moCve-
nebiTia: aseTad is mxolod uZlurTaTvis Cans, rom-
lebic sruliad jer kidev ar gaTavisuflebulan cod-
vis monobisagan, imitom rom simarTlis msaxurebis da-
sawyisSi saWiroa sakuTar Tavze Zaldataneba, codviT
midrekilebebTan brZola. magram, samagierod, simarTlis
monobis, anu RmerTis monobis nayofi aris siwminde da
saukuno cxovreba, xolo codvis monobis Sedegi iseTi
nayofia, `romlisaTvis aw egera grcxuenis, rameTu
aRsasruli maTi sikudili ars~ (mux. 16-22).
meSvide TavSi mociquli gvixsnis, rom codvis mono-
bisagan gaTavisuflebuli qristiani moses rjulis Ses-
rulebidanac Tavisufalia. `Sjuli uflebs kacsa
zeda~, sanam igi cocxalia. magaliTad, qmris sikvdili
cols aTavisuflebs meuRleobis kanonieri valdebulebi-
sagan da mas SeuZlia sxvaze gaTxovdes. `amisTKs Tquen-
ca, Zmano Cemno, _ ambobs mociquli, _ mohkuediT Sju-
lisagan PorciTa miT qristesiTa, raYTa iyvneT Tquen
sxvKsa mis mkudreTiT aRdgomilisa,* raYTa nayofi
------ 33 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
vi bunebis codviani garyvniloba: `rameTu romelsa-igi
viqmn, ara vici; rameTu ara romeli-igi me mnebavs,
mas viqm, aramed romeli-igi mZuls, mas vhyof~ (mux.
15). mxolod sakuTari ZalebiT, saRvTo madlis gareSe,
adamianisTvis SeuZlebelia masSi damkvidrebuli codvis
daZleva, `rameTu ara romeli-igi mnebavs keTili, mas
vhyof, aramed romeli-igi ara mnebavs boroti, mas
viqm. xolo ukueTu, romeli-igi me ara mnebavs da mas
vhyof, arRara me viqm mas, aramed romeli-igi damkK-
drebul ars Cem Tana codvaY~ (mux. 19, 20). wminda mo-
ciquli mTeli sicxadiT warmoaCens gaorebis im suraTs,
rasac qmnis codva Cvens dacemul bunebaSi: `vpovo-mea
Sjuli, romelsa undes Cemda yofad keTilisa, ram-
eTu me boroti wina mic? rameTu Tana-mnebavs me
Sjulsa RvTisasa SinaganiTa miT kaciTa. da vxedav
sxuasa Sjulsa asoTa Sina CemTa, romeli-igi wina-
ganewyvebis Sjulsa mas gonebisa Cemisasa da warm-
tyuenavs me SjuliTa miT codvisaYTa, romeli-igi
ars asoTa Sina CemTa~ (mux. 21-23); `ubadruki me ese
kaci! vin-me miPsnes PorcTa amaTgan amis sikudil-
isaTa?~ (mux. 24). aRgviwera ra adamianis codvisadmi
damonebis es savalalo mdgomareoba, wminda pavle amis
Semdeg migviTiTebs Cveni macxovris yovladZlier Sew-
evnaze: `xolo vhmadlob RmerTsa (Cemsa) qriste iesuYs
mier uflisa Cuenisa...~ (mux. 25). ufal gamomsyidvels,
Cveni ubadrukobis pirobebSic ki, SeuZlia CvenSi dam-
kvidrebul codvaze gagvamarjvebinos. dawvrilebiT amis
Sesaxeb saubaria amis Semdgom (merve) TavSi.
gamoikvlia ra codvis Zala da qriste macxovris
gamomsyidveli Rvawlis sidiade, romelmac gagvaTa-
------ 34 ------
winaswari cnebebi
visufla codvis xelmwifebisagan da gviboZa saSualeba
vicxovroT suliT da ara xorciT, wminda pavle mo-
ciquli merve TavSi gvarwmunebs vebrZoloT codvas,
rameTu axla ukve verafriT gavimarTlebT Tavs, Tu am
brZolas Tavs avaridebT. CvenTan aris qristes yovlad-
Zlieri suli, romelic sulier cxovrebaSi gveweva, da
ara _ xorcielSi. xolo `ukueTu visme suli qris-
tesi ara aqus, igi ara ars misi~ (mux. 9). xolo raki
RvTis suliT davdivarT, ese igi, RvTis Svilebi varT
(mux. 14-16), `xolo ukueTu Svil, mkKdrca,* mkKdr
RvTisa Tana da Tana-mkKdr qristesa. ukueTu mis
Tana vivnoT, mis Tanaca vididneT~ (mux. 17). sulieri
cxovrebis survilsa da codvasTan brZolas Tan axlavs
tanjva, magram qristians amisi ar unda eSinodes, ram-
eTu es tanjva araferia im didebasTan SedarebiT, rac
Cven momaval saukuneSi gvelodeba: `rameTu me esre
mgonies, viTarmed ver Rirs arian vnebani igi amis
Jamisani mermisa mis Tana didebisa, romel gamoCine-
bad ars Cuenda momarT~ (mux. 18). am momaval didebas
CvenTan erTad yvela qmnileba elodeba, rameTu isinic
gaTavisufldebian sikvdilis kanonisa da xrwnilebisa-
gan, rac adamianis codviT dacemam gamoiwvia. cod-
vasTan brZolaSi Cven suliwmida gvexmareba: `...suli-
ca igi Tana-Seewevis uZlurebaTa CuenTa, rameTu
raYmca igi viloceT, viTar-igi jer-ars, ara viciT;
aramed TKT igi suli meox ars CuenTKs sul-Tqumi-
Ta miT usityueliTa~ (mux. 26). cxonebis sasoebaSi
gvamtkicebs winasaukuneTa winaswarganCineba RmerTisa
* memkvidreni
------ 35 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
Cveni gamoxsnis Sesaxeb: `...romelni-igi winawar ic-
nna, winawarca ganaCinna Tana-msgavsad xatisa mis
Zisa TKsisa, raYTa iyos igi pirmSo mravalTa Soris
ZmaTa; xolo romelni-igi winawar ganaCinna, maTca
uwoda; da romelTa-igi uwoda, iginica ganamarTl-
na; da romelni-igi ganamarTlna, iginica adidna~
(mux. 29, 30). wminda pavle mociqulis epistoles am
adgilis sworad aRqmisaTvis, saRvTo winaswarganCinebis
Sesaxeb, mxedvelobaSi unda viqonioT, rom mociquli
saubrobs ara upirobo winaswarganCinebaze, rogorc
amas kalvinistebi aswavlian, aramed RmerTis yovlism-
codneobaze dafuZnebuli winaswarganCinebis Sesaxeb. es
ar niSnavs, rom RmerTma, adamianTa nebis gareSe, zogs
cxoneba ganuwesa, sxvebs _ warwymeda, aramed imas, rom
man, yovlismcodneobiT icis, adamianTagan vin gamoiyen-
ebs Tavis Tavisufal nebas sasikeTod da vin _ boro-
tebisTvis. swored amis mixedviT ganaCinebs winaswar
TiToeulis xvedrs. Segonebis dasasruls _ viyoT mtki-
ceni cxonebis sasoebaSi _ wminda mociquli RaRadebs:
`vin ganmaSornes Cuen siyuarulsa mas qristessa...?~
(mux. 35) da aRfrTovanebuli aRiarebs Tavis siyvarulsa
da erTgulebas qriste macxovris mimarT; amisken mou-
wodebs yvela morwmunesac (mux. 35-39).
sam Semdgom TavSi _ mecxre, meaTe da meTerTmeteSi
_ wminda mociquli gamoxatavs Tavis `did mwuxarebas~
da `mouklebel salmobas gulisas~ qriste macxovris mi-
marT iudevelTa jiuti urwmunoebisa da qristes ekle-
siisgan RmerTis mier maTi ganyenebis gamo da amtkicebs,
rom TviT israelia amaSi damnaSave, radgan gamarTlebas
eZebs ara qriste macxovris sarwmunoebaSi, aramed mo-
------ 36 ------
winaswari cnebebi
ses rjulis garegan wes-CveulebaTa SesrulebaSi. amas-
Tan, wminda mociquli gamoTqvams rwmenas, rom vinaidan
gandgoma ar exeba yvela iudevels, rameTu maT Soris
morwmunenic arian (`neSti~ darCa _ 11, 5), amitom es
ganyeneba maradiuli ar iqneba iudauri erisTvis: Tavis
droze iudevelebic irwmuneben qristes da Sevlen mis
eklesiaSi. iudevelebis droebiT uaryofaSi, rac maT
savsebiT daimsaxures, wminda mociquli xedavs saRvTo
sibrZnis gansakuTrebul gamovlinebas mTeli kacobrio-
bis gadarCenasTan dakavSirebiT. iudevelebis fanatizm-
ma, rac qristes, rogorc mesiis jiutad miuReblobaSi
gamoixata, pavle mociquli aiZula warmarTebisTvis mi-
emarTa qristes Sesaxeb qadagebiT da, amgvarad, iude-
velTa gulis gasastikebam mociqulis qadagebasTan mi-
marTebiT, warmarTebis qristesken moqceva gamoiwva (mux.
25). qristes sarwmunoebis warmateba warmarTebs Soris
da is sulieri sikeTeni, rasac isini iReben, iudevelebSi
sabolood moSurneobas aRZravs da Sedegad `yoveli
israHli cxondes~ (11, 26). amitom, wminda mociquli
morwmune warmarTebs Seagonebs, rom qedi ar aimaRlon
iudevelTa winaSe codvis monobidan TavianTi gamoxsniT.
adarebs ra iudaur ers baRis keTilSobil zeTisxilis
xes, romelsac `urwmunoebiTa maTiTa~ mxolod rtoni
gardatyda, magram Ziri misi mTeli da `wmida ars~,
imavdroulad, pavle mociquli warmarTebs adarebs
`veluri zeTis xils~, damynobils zeTisxilis xeze
nacvlad gardamtydari rtoebisa: `xolo Sen veluri
zeTis xili iyav da daemyen maT zeda da Tana-ziar
Zirisa da sipoxisa zeTis xilisa iqmen, nu eqadi
rtoTa maT. xolo ukueTu eqadi, ara Tu Sen Ziri
------ 37 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
igi gitKrTavs, aramed Zirsa mas _ Sen~ (11, 17, 18).
amasTan, isic gasaTvaliswinebelia, rom `...SemZlebel
ars RmerTi kualad damynad maTda~ (mux. 23), rameTu
`...Sen bunebiTisa misgan moekueTe velurisa zeTis
xilisa da gareSe bunebisa daemyen keTilsa zeTis
xilsa, ravden ufroYs igini bunebiTsa mas daemynen
TKssave mas zeTis xilsa!~ (11, 24).
saRvTo gangebulebis sidiade, romelsac brZnulad
mihyavs yvela eri gadasarCenad adamianTaTavis uxilavi
zemoqmedebiT erebis istoriul bedze, wminda mociqul-
Si aRfrTovanebul RaRadiss iwvevs: `O siRrme simdid-
risa da sibrZnisa da mecnierebisa RvTisaY! viTar
gamouZiebel arian gankiTxvani misni da gamouku-
level arian gzani misni! rameTu vin cna gonebaY
uflisaY? ...misa didebaY ukuniTi ukunisamde. amin~
(11, 33-36). amiT mTavrdeba sarwmunoebrivi dogmaturi
nawili romaelTa mimarT epistolesi.
meTormete, mecamete, meToTxmete da meTxuTmete
Tavebi (me-13 muxlis CaTvliT), Seadgenen epistoles
zneobiT nawils. aq wminda mociquli aRwers qristianis
zneobrivi cxovrebis ideals. meTormete TavSi igi sau-
brobs qristianis, rogorc eklesiis wevris movaleobaze
RmerTsa (mux. 1, 2) da moyvasTan (mux. 3-5) damokideb-
ulebiT; sxvadasxva zebunebrivi niWisa da Cveulebrivi
msaxurebis Sesaxeb; qristianis grZnobasa da ganwyobaze
(mux. 8-21). mecamete TavSi wminda mociquli ganixi-
lavs qristianis, rogorc saxelmwifos moqalaqisa da
sazogadoebis wevris movaleobebs. aq gansakuTrebiT
mniSvnelovania Segoneba mTavrobisadmi damorCilebis
Sesaxeb: `yoveli suli Pelmwifebasa mas umTavresi-
------ 38 ------
winaswari cnebebi
sasa daemorCilen...~ (mux. 1). am Segonebis sworad gage-
bisaTvis, gulisxma unda vyoT im azrisadmi, romelsac
Seicavs me-3 da me-4 muxlebi: `RvTisa mier ganwese-
bul arian~ is xelisuflebani, romlebic xels uwyoben
sikeTis qmnas da sjian borotebas. `amitom Cven Segvi-
Zlia vTqvaT, _ ambobs Rirsi isidore pelusieli, _
rom TviT saqme, vgulisxmob xelisuflebas, anu samefo
mTavrobasa da xelmwifebas, dadgenilia RmerTisgan, ma-
gram Tu romelime urjulo borotmoqmedi miitacebs
am xelmwifebas, maSin ar vamtkicebT, rom igi RmerTis-
gan aris dadgenili, magram vambobT, rom daSvebulia
amoanTxios man es mzakvroba, rogorc faraonis SemTx-
vevaSi, raTa daisajon an ganibrZnon isini, visTvisac
sisastikea saWiro, rogorc babilonis mefem ganabrZo
iudevelebi~ (naw, II, werili me-6). meToTxmete TavSi da
meTxuTmete Tavis pirvel 13 muxlSi wminda mociquli
iZleva Segonebas, rogor unda movepyraT sarwmunoe-
baSi jer kidev uZlurebs, radgan amasTan dakavSire-
biT romis eklesiaSi azrTa sxvadasxvaoba arsebobda.
warmarTobisgan moqceuli romaeli qristianebis umrav-
lesoba iqadda Tavisi qristianuli TavisuflebiT imas-
Tan dakavSirebiT, rom ganurCevlad iRebda yovelgvar
saWmelsa da sasmels, rameTu qristianuli sarwmunoe-
ba ar avaldebulebda raime gansakuTrebul akrZalvas
sakvebTan mimarTebiT, rogorc ar avaldebulebda dRee-
bis gansxvavebas wlis ganmavlobaSi. miuxedavad amisa,
iudevelTagan moqceulni kvlav miiCnevdnen uwmind-
urad sakvebis zogierT saxeobas da eSinodaT misgan ar
Sebilwuliyvnen. aseve, yvelasTvis savaldebulod miaCn-
daT zogierTi ZvelaRTqmiseuli dResaswaulis aRniSvna.
------ 39 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
wminda pavle mociquli mouwodebs Sewyviton kamaTi da
ganxeTqileba yovelive amis niadagze, rameTu sarwmu-
noebaSi marTebulia uZlurebis mimarT sulgrZelobis
gamoCena, xolo kerZo azrebi da Sexedulebebi unda
miendos TiToeulis sindiss. mTavaria, ar ganikiTxon
da gakicxon erTmaneTi da sacduris mizezi ar miscen
erTimeores. qristianisTvis yovelive wmindaa, magram Tu
Seni Zma brkoldeba, maSin sjobs ar Wamo xorci da ar
sva Rvino, raTa ar daabrkola Zma Seni (mux. 14, 1-21).
mecamete Tavis me-12_me-14 da meToTxmete Tavis 1-4
muxlebi, ikiTxeba saRvTo liturgiaze didmarxvis win
yvelieris kviraSi da aCvenebs, rogori ganwyobiT unda
Seudges qristiani didmarxvis Rvawls.
epistoles daskvniT nawilSi (15, 14_16) wminda mo-
ciquli gvicxadebs im mizezs, ris gamoc mimarTavs igi
romaelebs Tavisi epistoleTi, agreTve rekomendacias
uwevs maT winaSe kenqris eklesiis dedaTdiakvan fibes
da gadascems mTel rig kerZo misalmebas romSi mcx-
ovreb qristianebs.
------ 40 ------
winaswari cnebebi
------ 42 ------
winaswari cnebebi
Semdgomi qristianuli Sekrebebis mowyoba, qristes
Sesaxeb qadagebiT, wminda pavlem daiwyo sinagogasTan
iqve��������������������������������������������������
�������������������������������������������������
axlos��������������������������������������������
�������������������������������������������
vinme��������������������������������������
�������������������������������������
titosis������������������������������
, ����������������������������
iostoisis�������������������
������������������
Zis���������������
��������������
saxlSi��������
, ������
romel-
ic���������������������������������������������������
WeSmariti�����������������������������������������
��������������������������������������������������
RvTismsaxuri����������������������������
����������������������������������������
iyo������������������������
���������������������������
. iqve������������������
����������������������
ikribebodnen�����
�����������������
war-
����
marTebic da saxarebis qadagebis saqme ukeT warimarTa:
mravalma irwmuna da moinaTla. moqceulTa Soris iyo
TviT sinagogis mTavaric krisposi, yovliTurT����� ����
sax-
leuliT misiT (saqm. 18, 8). da mainc, rogorc Cans,
qadagebam did warmatebas ver miaRwia da wminda pavlem
saerTod��������������������������������������������
gadawyvita���������������������������������
�������������������������������������������
garyvnili�����������������������
��������������������������������
korinTos��������������
����������������������
datoveba�����
�������������
, sa-
���
dac misi sicocxlis xelyofac ki ganizraxes (2 Tes. 3,
2). amitom Tavad ufali gamoecxada mas Ramis xilvaSi,
raTa gaemxnevebina da Zala Seemata misTvis korinToSi
Semdgomi msaxurebisaTvis (saqm. 18, 9, 10). am��������
����������
�������
gamocx-
adebiT ganmtkicebuli wminda mociquli korinToSi
kidev weliwad-naxevari darCa da am xnis ganmavlobaSi
misma qadagebam iq uxvi nayofi gamoiRo, ramac korinTos
eklesias����������������������������������������������
uxvi�����������������������������������������
���������������������������������������������
sulieri���������������������������������
����������������������������������������
niWis���������������������������
��������������������������������
mqone���������������������
��������������������������
eklesiis������������
��������������������
saxeli�����
�����������
Ses-
����
Zina (1 kor. 1, 5-7).
korinTos eklesiis mowyobis Semdeg, wminda pavle
mociquli ukve sxva adgilebs unda swveoda saxarebis
saqadageblad. korinTodan misi gamgzavreba daaCqara
erTma�������������������������������������������������
samwuxaro���������������������������������������
������������������������������������������������
SemTxvevam����������������������������
��������������������������������������
: ��������������������������
misi����������������������
qadagebiT������������
���������������������
gaRizianeb-
�����������
ulma iudevelebma Seipyres igi da prokonsul galionis
samsjavroze miiyvanes im saCivriT, rom is `TKnier����� sju-
����
lisa urC iqms ese kacTa msaxurebad RvTisa~ (saqm. 18,
13). am braldebis arsi imaSi mdgomareobda, rom pavle
TiTqos����������������������������������������������
���������������������������������������������
gaxda����������������������������������������
���������������������������������������
raRac����������������������������������
���������������������������������
axali����������������������������
���������������������������
seqtis���������������������
��������������������
damaarsebeli��������
, ������
romel-
ic ar jdeboda romis imperiis kanonebiT nebadarTuli
rjulaRmsareblobis CarCoebSi. friad ganaTlebuli da
------ 43 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
keTilSobili galioni, cnobili romaeli filosofosis
senekas Zma da poet lukanas biZa iyo. man uari Tqva,
gamoekvlia saqme, romelic sarwmunoebas exeboda da
ara samoqalaqo sakiTxs da iudevelebi sasamarTlodan
gaaZeva����������������������������������������������
. ��������������������������������������������
elinebma������������������������������������
, ����������������������������������
romlebsac�������������������������
������������������������
iudevelebi��������������
�������������
sZagdaT������
, ����
gal-
ionis aseTi gadawyvetilebis Semdeg iqve sasamarTlo
darbazSi��������������������������������������������
miitanes�����������������������������������
�������������������������������������������
maTze�����������������������������
����������������������������������
ieriSi����������������������
����������������������������
, Seipyres������������
��������������������
SfoTis�����
�����������
moT-
����
ave sosTeni, sinagogis mTavari `da scemdes saydarsa
winaSe; da araras zrunvida amaTgansa galion~ (saqm.
18, 14-17). SesaZloa, amis Semdeg sosfeni qristesken
moqceuliyo da swored mas moixseniebdes mociquli ko-
rinToelTa mimarT Tavis epistoleSi (1 kor. 1, 1).
eWvgareSea, rom gansakuTrebuli saRvTo gangebiT
gamoCnda korinToSi pavles saqmis gasagrZeleblad vinme
iudeveli, saxelad _ apolo. igi daibada da aRizarda
aleqsandriaSi, saidanac jer efesoSi Cavida, Semdeg _
korinToSi. JamTaaRmwerelis sityvebiT, is iyo mWerme-
tyveli da wminda werilSi gacnobierebuli adamiani
(saqm. 18, 24). korinTodan wminda pavle gemiT gaemgza-
vra efesoSi, iq man mcire xans dahyo, adgilze datova
akvila da priskila, Tavad ki jer ierusalimSi avida,
mere ki _ antioqiaSi, saidanac daiwyo Tavisi mesame
samociqulo mogzauroba. efesodan misi gamgzavrebis
Semdeg, iq Cavida apolo, romelic ukve qristiani iyo
da sulanTebuli, magram icoda mxolod ioanes naTlis-
Reba. man gabedulad daiwyo sinagogaSi qadageba. `esma
misi akKlas da priskilas da moiyvanes igi da uWeS-
maritesad-re uTxres mas gzaY igi uflisaY~ (saqm.
18, 26). rodesac mas aqaiaSi gamgzavreba dasWirda,
romlis dedaqalaqic im dros korinTo iyo, efeselma
------ 44 ------
winaswari cnebebi
morwmuneebma mas sarekomendacio werili misces iqaur
qristianebTan��������������������������������������
. korinToSi���������������������������
������������������������������������
is������������������������
��������������������������
friad������������������
�����������������������
Seewia�����������
�����������������
morwmunee-
����������
bs, sajarod epaeqreboda iudevelebs da `uCuenebda
wignTagan, viTarmed ars qriste iesu~ (saqm. 18, 27,
28). apolos�����������������������������������������
�����������������������������������������������
qadageba��������������������������������
����������������������������������������
korinToSi����������������������
�������������������������������
qristianobis���������
���������������������
gansamt-
��������
kiceblad imdenad didi mniSvnelobisa iyo, rom wminda
pavle mociquli mas uwodebs Tavis mier qristianuli
sarwmunoebis danergili Teslis momrwyvels: `me davasx,
apolom morwyo, xolo RmerTman aaRorZina~ (1 kor.
3, 6). ���������������������������������������������
ramdenad�������������������������������������
������������������������������������
didxans�����������������������������
����������������������������
dahyo�����������������������
����������������������
apolom����������������
���������������
korinToSi������
, ����
cno-
bili�������������������������������������������������
ar����������������������������������������������
������������������������������������������������
aris�����������������������������������������
���������������������������������������������
, magram���������������������������������
���������������������������������������
korinToelTa���������������������
��������������������������������
mimarT��������������
��������������������
pirveli������
�������������
epis-
�����
toles daweris dros, Cven mas kvlav efesoSi vxedavT
mociqulTan erTad (1 kor. 16, 12).
------ 45 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
xmebi��������������������������������������������
korinTos�����������������������������������
�������������������������������������������
eklesiis��������������������������
����������������������������������
Sesaxeb,�����������������
�������������������������
kidev�����������
����������������
ufro������
����������
matu-
�����
lobda: TiTqos, erT-erTi korinToeli qristiani iseTi
saxis siZvas kadrulobda, romelic warmarTebTanac ki
dauSveblad miiCneoda (1 kor. 5, 1). Semdgom efesoSi
movidnen������������������������������������������
erT��������������������������������������
�����������������������������������������
-�������������������������������������
erTi���������������������������������
qristiani�����������������������
��������������������������������
dedakacis�������������
����������������������
, qloves�����
�����������
sax-
����
leulni, romlebmac mociquls daudastures arsebuli
xmebi���������������������������������������������������
��������������������������������������������������
da������������������������������������������������
�����������������������������������������������
amasTanve��������������������������������������
�������������������������������������
uambes�������������������������������
������������������������������
mas���������������������������
��������������������������
bevri���������������������
��������������������
sxva����������������
���������������
ukeTuri��������
�������
saqmee-
bis��������������������������������������������������
Sesaxeb������������������������������������������
�������������������������������������������������
, rac�������������������������������������
����������������������������������������
korinToel���������������������������
������������������������������������
qristianebSi
��������������������������
xdeboda������
. gan-
����
sakuTrebiT��������������������������������������
daamwuxra����������������������������
�������������������������������������
mociquli�������������������
���������������������������
iq����������������
������������������
warmoebulma����
��������������� sx-
���
vadasxva saxis religiurma davam da paeqrobam (1 kor.
1, 11, 12). iseTi Sexeduleba iqmneboda, rom korinToSi
warmoiSva�������������������������������������������
sxvadasxva��������������������������������
������������������������������������������
saxis religiuri ���������������
partiebi�������
Tu����
������
se-
���
qtebi����������������������������������������������
. wminda��������������������������������������
��������������������������������������������
pavlesTan����������������������������
�������������������������������������
korinTos�������������������
���������������������������
eklesiidan��������
������������������
warmog-
�������
zavnilma stefanem, furtonatem da aqaikem ramdenadme
daamSvides mociqulis suli (1 kor. 16, 17), Tumca
mainc�������������������������������������������
������������������������������������������
dadasturda��������������������������������
�������������������������������
eklesiis�����������������������
����������������������
mowyobasTan�����������
����������
dakavSire-
buli mravali darRvevis arseboba. warmogzavnilebma
daadastures xmebi siZvisa da erTmaneTSi uTanxmoebis
Sesaxeb da sxva ambebic moitanes: qristianebs Soris
warmoebuli��������������������������������������
�������������������������������������
sadavo�������������������������������
������������������������������
sakiTxebis��������������������
�������������������
warmarTul����������
���������
sasamarT-
loebSi ganxilva, uwesrigobebi siyvarulis serobebze,
dedakacebis Tavdauburavoba eklesiebSi, zogierTebis
mxridan mkvdreTiT aRdgomis urwmunoeba. mociquls,
aseve, sagangebo epistoleSi ekiTxebodnen qorwinebisa
da������������������������������������������������
qalwulobis�������������������������������������
�����������������������������������������������
Sesaxeb�����������������������������
������������������������������������
, kerpebisaTvis��������������
���������������������������
Sewirulis����
������������� Wa-
���
masTan dakavSirebiT, enebis niWTan mimarTebiT da ase
S����������������������������������������������������
emdeg. amis�����������������������������������������
���������������������������������������������
����������������������������������������
gamo������������������������������������
�����������������������������������
pavle������������������������������
�����������������������������
mociqulma��������������������
�������������������
gadawyvita,��������
�������
gaegza-
vna korinToSi epistole, raTa aRmoefxvra yovelgvari
mouwyobloba da gaeca pasuxebi maTTvis gaurkvevel
sakiTxebze. amasTan, aRuTqva, rom piradadac ewveoda (1
------ 46 ------
winaswari cnebebi
kor. 4, 19-21). epistoles daweris damatebiTi mizezi,
rogorc������������������������������������������������
es���������������������������������������������
�����������������������������������������������
1 kor���������������������������������������
������������������������������������������
. 16, 1-�������������������������������
dan����������������������������
Cans�����������������������
���������������������������
, iyo������������������
���������������������
is���������������
�����������������
, rom����������
�������������
Seegrove-
���������
binaT iq fuladi Sesawiri palestineli qristianebis
dasaxmareblad.
------ 47 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
wminda pavles saqmis daWera uwevs ara mxolod iudaur
cdomilebebTan, aramed berZnul kulturasTan, berZnul
mgrZnobiarobasTan, elinizmTan, romelic iseT filoso-
fias eyrdnoba, romlisTvisac ucxo ar aris Rrma wv-
doma cxovrebis sulier-zneobriv sferoSi.
epistole����������������������������������������
iwyeba���������������������������������
���������������������������������������
Cveulebrivi���������������������
��������������������������������
zedwarweriTa��������
��������������������
da�����
�������
mis-
����
almebiT��������������������������������������������
.�������������������������������������������
TavisTan erTad, wminda pavle mdablad moix-
seniebs aseve `Zmas sosTenes~. netari Teodorite da
wminda dimitri rostoveli varaudoben, rom es sosTene
iyo korinTos sinagogis is mTavari, romelic scemes
iq pavle mociqulis winaaRmdeg mowyobili amboxis
dros (saqm. 18, 17). aseTive azrisaa episkoposi Teofane
dayudebulic, romelic ambobs, rom es cema dakavSire-
buli iyo wminda pavles qadagebasTan.
epistoles mTeli Semdgomi Sinaarsi ori nawilisgan
Sedgeba: pirveli nawili, 1-6 Tavebi upiratesad Seicavs
mxilebas, xolo meore nawili _ 7-15 Tavebi umTavresad
Segonebis Semcvelia, dabolos, ukanaskneli me-16 Tavi
warmoadgens daskvnas, sadac wminda mociquli gamoTqvams
sakuTar mosazrebas mowyalebis SegrovebasTan dakav-
SirebiT palestineli qristianebisaTvis; yveba, agreTve,
Tavis mogzaurobaze gzad korinTosken da Cveulebi-
samebr gadascems mokiTxvebs.
1-4 TavebSi wminda mociquli amxels korinToelebs
urTierTSoris davisa da ganxeTqilebis gamo. Tavidan
igi aqebs maT sarwmunoebas, gamoTqvams rwmenas, rom
ufali ganamtkicebs maT am sarwmunoebaSi `����������
dagamtkic-
nes Tquen vidre aRsasruladmde ubraloni dResa
mas uflisa Cuenisa iesu qristesa~ (1, 8), xolo me-10
muxlidan iwyebs Tavis mamxilebel sityvas. wminda pavle
------ 48 ------
winaswari cnebebi
mociqulis Semdeg korinToSi qadagebda misi mowafe
apolo; iq Cavidnen, aseve, pavle mociqulis mier moqceu-
li qristianebi, iyvnen iqve palestineli qristianebic,
romlebsac TviT ufal ieso qristes qadageba hqondaT
mosmenili. iyvnen ra midrekilni partiuli dajgufebeb-
isaken da emxrobodnen, rogorc Cans, jerac warmarTul
Sexedulebas saxarebis mqadageblebze, rogorc filoso-
fosebze, romlebic TiToeuli sakuTar skolas aarseb-
da, korinToelebma daiwyes partiebad dayofa saxarebis
moZRvrebis mqadagebelTa saxelebis mixedviT da Tavis
Tavs uwodebdnen: `me - apoloYsi, xolo me - kefaYsi,
xolo me - qristesi~. Tavidan am dayofis safuZvelSi
ido, ra Tqma unda, mxolod da mxolod ama Tu im mqad-
ageblisadmi siyvaruliT mijaWvulobis keTili grZno-
ba, magram SemdgomSi aseT dayofas SeiZleba saxifaTo
Sedegi gamoewvia TviT sarwmunoebis siwmindisaTvis; rac
Seexeba zneobriv sakiTxs, aseT dayofas ukve gamoewvia
mravali arakeTili gamovlineba korinToel qristianTa
sazogadoebaSi, rasac, swored, amxels wminda mociquli
Tavis epistoleSi.
radgan es dayofa aRmoCnda amosavali wrtili zneo-
brivi cxovrebis dacemis da yovelive mouwyoblobisa,
amitom wminda mociquli gansakuTrebuli ZalisxmeviTa
da energiiT amxels mas pirvel oTx TavSi. imis gamo,
rom calkeuli partiebis xelmZRvanelebi, warmarT
filosofosTa msgavsad, brboze zemoqmedebdnen mWevrme-
tyvelebiTa da filosofiuri msjelobebiT, wminda pavle
pirvel TavSi ganasxvavebs saxarebis qadagebis Tvisebas
saero sibrZnesTan _ filosofiasTan mimarTebiT. war-
marTebs, romlebsac TavianTi swavlulobiT Tavi mohqon-
------ 49 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
daT, jvris Sesaxeb qadageba Zalze ubralo eCvenebodaT
da ugunurobadac ki miaCndaT, maSin, rodesac, rwme-
naSi moqceulTaTvis sityva jvris Sesaxeb _ es aris cx-
onebis mboZebeli RvTaebrivi Zala. im dros, rodesac
saero sibrZne (filosofia) moswyda RmerTs _ sibrZnis
wyaros da cdilobda damoukideblad gadaewyvita yvela
cxovrebiseli amocanebi, magram uZluri aRmoCnda ada-
mianuri cxovrebis mowyobaSi, am dros saxarebiseuli
qadageba, romelic urwmunoTaTvis ugunureba iyo, adami-
anebs WeSmaritad aZlevs yovelive aucilebels, rogorc
maTi miwieri cxovrebis keTilmosawyobad, iseve, _ rac
gansakuTrebiT mniSvnelovania, _ maTi maradiuli cxone-
bisaTvis. `vinaYTgan hurianica saswaulsa iTxoven, da
warmarTni sibrZnesa eZieben. xolo Cuen vqadagebT
qristesa juar-cumulsa: huriaTa same sacTur, da
warmarTTa sisulele. xolo maTve CinebulTa huria-
Ta da warmarTTa qriste RvTisa Zal ars da RvTisa
sibrZne~ (1, 22-24). aq mniSvnelovania aRvniSnoT, rom
`sibrZned~ (`sofiod~), wmida werilis sxva adgilebTan
SesabamisobaSi, iwodeba sxva aravin, Tu ara yovladwmida
samebis meore piri. Semdeg, mociquli ambobs: `rameTu
suleli igi RvTisaY ubrZnes kacTa ars, da uZluri
igi RvTisaY uZlieres kacTa ars.~ (1, 25), rac iqidan
Cans, rom `sulelni igi soflisani gamoirCina RmerT-
man, raYTa arcxKnos brZenTa da uZlurni igi sof-
lisani gamoirCina RmerTman, raYTa arcxKnos ZlierTa~
(1, 27). es aSkarad gamoCnda imiT, rom Ratakni, mdabioni
da uswavleli meTevzurni, rogorebic iyvnen wminda mo-
ciqulebi da pirvelqristianTa umravlesoba, romlebic
aseve, umTavresad, sazogadoebis dabal da uswavlel fe-
------ 50 ------
winaswari cnebebi
nas warmoadgendnen, sarwmunoebis simtkiciT da TavianTi
qadagebiT arcxvendnen swavlulebsa da filosofosebs,
mTeli warmarTuli sibrZnis Semarcxvenelebad mogvev-
linnen da mTeli msoflio qristes jvris ferxTiT miiy-
vanes. `yovelTa RmerTma, _ ambobs netari Teodorite, _
uswavlelebiT daamarcxa swavlulebi, RatakebiT _ mdi-
drebi, da meTevzeebiT mTeli msoflio moinadira~. risT-
vis iyo es saWiro? `imisaTvis, rom arc erT xorciels ar
eqada RvTis winaSe~ (Sdr. 1, 29), _ raTa daemdablebina
yovelgvari ampartavneba da qedmaRloba; eCvenebina, rom
Cven ar SegviZlia gadavrCeT TavisTavad, rom qristiano-
ba _ es aris cxoneba simdablis gziT.
amave azris dasamtkiceblad, _ saxarebiseuli qadage-
bis ubraloebis Sesaxeb, romlisTvisac ucxoa mWevrme-
tyvelebis xibli da warmarTi filosofosebis gareg-
nuli sibrZne da Zlieria mxolod da mxolod TviT
qadagebis sagniT, WeSmaritebiT, _ wminda mociquli meo-
re TavSi ixsenebs, Tu rogor gaiara man korinTo Tavm-
dablad da ubralo sityviT jvarcmulis Sesaxeb, raTa
korinToelTa sarwmunoebaSi mosvla arafriT yofili-
yo damokidebuli adamianur sibrZneze, aramed mxolod
RmerTze: `����������������������������������������
sityuaY Cemi da qadagebaY Cemi ara rwmu-
nebiTa kacobrivisa sibrZnisa sityuaTaYTa, aramed
gamocxadebiTa sulisaYTa da ZaliTa~ (2, 4), `raYTa
sarwmunoebaY ege Tqueni ara iyos sibrZniTa kacTaY-
Ta, aramed ZaliTa RvTisaYTa~ (2, 5). sarwmunoebaSi
SedarebiT ufro srulyofilTaTavis SemdgomSi cxad-
deba WeSmariti sibrZnis Semecneba _ saRvTo sibrZnis,
romelic yovelgvar adamianur mecnierebas aRemateba da
miuwvdomelia ama qveynis brZenTaTvis. `aramed vityÂT
------ 51 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
sibrZnesa RvTisasa, saidumlod dafarulsa mas, ro-
meli-igi pirveladve ganaCina RmerTman uwinares sau-
kuneTa sadidebelad Cuenda~ _ es aris Cveni gamoxsnis
mowyobis saxe ufal ieso qristes mier, mTeli Tavisi
dasawyisiT da gonebiT moucveli SedegebiT, qmnilebaTa
yofierebis yvela sferoSi (2, 6-8). `romeli Tualman
ara ixila, da yursa ara esma, da gulsa kacisasa
ara mouPda, romeli ganumzada RmerTman moyuareTa
TKsTa~ (2, 9). `xolo Cuen RmerTman gamogKcxada su-
lisa mier TKsisa; rameTu suli yovelsave gamoeZiebs
da siRrmesaca RvTisasa.~ (2, 10). qadageben ra adamian-
Ta gamoxsnis sibrZnis Semcvel saidumloze, mociqulebs
aqvT `gonebaÁ qristesi~, amitom maTi swavlebis miReba
mTeli siRrmiT SeuZliaT mxolod sulier adamianebs,
anu sulier-zneobriv cxovrebaSi ganmtkicebulT, rom-
lebic sulierad iSvnen da ukve WeSmaritebas iReben
ara mxolod gonebiT, aramed, aseve, guliT da nebiT,
anu mTeli TavianTi Zalebisa da SesaZleblobebis gamov-
linebiT. `mSvinvieri~ adamiani ki, anu, romelsac jer
kidev ar ganuwmendia suli codviTi midrekilebebisgan
da cxovrobs ara sulierad, aramed sulis qvena Tvi-
sebebiT, `ara Seiwynarebs sulisa RvTisaYsa, rameTu
sicofe uCnn mas, da ver SemZlebel ars cnobad, ra-
meTu sulierad ganikiTxvin~ (2, 14).
mesame Tavis Sinaarsi safuZvels iZleva vivaraudoT,
rom korinToSi pavles aryofnisas misi mowinaaRmdegeni
cdilobdnen mis winaaRmdeg qristianTa amxedrebas da
misi moZRvrobis dakninebas. isini, rogorc Cans, miuTi-
Tebdnen, rom saxarebis sxva mqadageblebi, magaliTad,
petre mociquli da apolo ufro siRrmiseulad da mWe-
------ 52 ------
winaswari cnebebi
vrmetyvelurad xsnian qristes swavlebis WeSmaritebas.
pasuxobda ra amgvar gamoxdomebs, wminda pavle wers:
`me, Zmano, ver uZle sityuad Tquenda, viTarca su-
lierTa, aramed viTarca PorcielTa, viTarca CCÂlTa
qristes mier. sZe gasu Tquen da ara saWmeli, rame-
Tu arRa geZlo, aramed arcaRa aw giZlavs, rame-
Tu wuTRa Porcielve xarT~, rasac aSkarad amtkicebs
Tqven Soris arsebuli dava, kamaTi da partiebad dayofa
sxvadasxva moZRvar-mqadagebelTa gamo. Semdeg, wminda
pavle uxsnis, Tu rogor unda aRiqvan mociqulebi: isini
mxolod msaxurni arian RvTisa. `msaxurni, romelTagan
Tquen grwmena~. safuZveli ki qristes mier cxonebaa,
rameTu `safuZveli sxuaY vervis Pel-ewifebis dade-
bad gareSe missa, romeli-igi dadebul ars, romel
ars iesu qriste~ (mux. 1-5, 11). `me davasx, _ ambobs
wminda pavle mociquli, _ apolo morwyo, xolo RmerT-
man aRaorZina. aw ukue arca damsxmeli raY ars, arca
momrwyveli, aramed aRmaorZinebeli RmerTi. xolo
damsxmeli igi da momrwyveli erT arian; da kacad-
kacadman TKsi sasyideli miiRos TKsisaebr Sromisa.
rameTu RvTisa TanaSemweni varT; RvTisa namuSakevni,
RvTisa aRSenebulni xarT~ (mux. 6-9). yoveli aseTi
aRmaSenebel-mqadageblis Sromis fasi saSinel samsjavro-
ze gairkveva. safuZveli erTia _ ieso qriste, magram am
safuZvelze SeiZleba aaSeno sxvadasxva fasisa da simya-
ris masaliT: oqrosgan, vercxlisgan, Zvirfasi qvebisgan
(`anTrakTa patiosanTa~ _ RvTis sityvis wminda, jansa-
Ri swavleba) an xisgan, Tivisgan, lerwmisgan (swavleba,
romelic ganzavebulia adamianuri sibrZnis gamonagoniT
an carieli mWevrmetyvelebiT).
------ 53 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
saSinel samsjavroze `kacad-kacadisa igi saqme,
viTar-raY iyos, cecxlman gamocados~ (mux. 12-14).
`romlisa-igi saqme daiwues, izRvios; xolo igi ga-
neres da egreT ganeres, viTarca cecxlisagan~ (mux.
15). netari avgustines mosazrebiT, wminda pavle mo-
ciqulis es gamonaTqvami exeba swored iseT pirebs,
romlebsac wminda petre mociquli `uswavlelebsa da
daumtkiceblebs~ uwodebs (2 pet. 3, 16). mociqulis
sityvebis azris es dafaruloba romael-kaTolike Rv-
Tismetyvelebs sababs aZlevs, dainaxon maTSi TavianTi
crudogmatis dadastureba, TiTqos, imqveynad arsebob-
des gansawmendeli cecxli, romliTac codvilebi sikv-
dilis Semdeg ganiwmindebian. am sityvebis sworad gage-
bas xels uwyobs swored im xanZris cecxlTan Sedareba,
romelmac saxli moicva da romelic mohyavs wminda
mociquls Tavis sityvaSi: `irgvliv cecxlia, masSi unda
gaaRwio. ra xdeba am dros? zogi am cecxls gair-
bens TiTqmis almoudebeli, sxvebi sxvadasxva xarisxis
damwvrobas miiReben, zogierTi ki cecxlSive darCeba.
amis msgavsi daemarTebaT imaT, visi saxlebic (saqmeebi)
samsjavros cecxlSi daiwveba. erTni cecxlSi daiwvebi-
an, meoreni sxvadasxva xarisxis sasjels miiReben, xolo
zogierTebi Seiwyalebian kidec; da, miuxedavad imisa,
rom yvela isini damnaSaveni arian imaSi, rom aramyari
masaliT agebdnen, maTi danaSauli SeiZleba, sxvadasxva
xarisxis aRmoCndes. zogi SeiZleba, bralis gareSea dam-
naSave: iRvwoda aramyar mSeneblobaze, radgan ar icoda
Senebis ukeTesi xerxi, anda garemoebidan gamomdinare,
ver moaswro ukeTesisTvis moekida xeli, an sxva rame
mizeziT imsaxurebs mitevebas~ (wminda Teofane dayu-
------ 54 ------
winaswari cnebebi
debuli). SeiZleba, Tavad samwyso iyos damnaSave, rom
dampali masala gamodga, _ maSin mwyemsi gadaurCeba
sasjels, mousyidvel saRvTo samsjavroze misi cxovre-
bis mkacri gamokvlevis Semdeg (ese igi, gadarCeba ise,
TiTqos cecxlidan gamoeRwios).
moZRvar-mqadageblebs unda axsovdeT, rom TiToeu-
li qristiani RvTis taZaria, rameTu masSi saidumlos
gziT miRebuli suliwmida mkvidrobs: `ara uwyiTa,
rameTu taZarni RvTisani xarT, da suli RvTisaY
damkKdrebul ars Tquen Soris?~ (mux. 16). amitom
didi sifrTxiliTa da windaxedulobiT unda aSenon
qristes eklesiis Senoba. adamianur amaodbrZnobas
SeuZlia, moaoxros es taZari, radgan `rameTu sibrZne
amis soflisaY sicofe ars winaSe RvTisa~ (mux. 19).
`xolo Tquen – qristesni~ xarT (mux. 23), anu, ro-
gorc ki iwameT qriste da misi eklesiis wevrni gaxdiT,
mas Semdeg erTaderT qristes ekuTvniT, amitom, nuTu,
SegeferebaT Tqven dayofa pavles, apolos, kefas an sxva
maswavlebelTa gamo?
meoTxe TavSi wminda mociquli miuTiTebs, rom mo-
ciqulebis RirsebaTa erTmaneTTan SedarebiTa da Sefa-
sebiT korinToelebma msajulebis roli ikisres da amiT
gamoavlines mTavari qristianuli saTnoebis _ simdablis
ukmarisoba. amayobdnen ra TavianTi sulieri cnobie-
rebiT, korinToelebma daiviwyes, rom Tuki maT marT-
lac aqvT raime faseuli, es maT mociqulebisgan miiRes,
romelTa Sesaxebac msjeloba SeiZleba mxolod maTi
erTgulebis xarisxis mixedviT maTTvis rwmunebuli qa-
dagebis saqmisadmi, da ara bunebriv niWze damokidebuli
raime garegnuli xarisxiT (rogorc msjelobdnen war-
------ 55 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
marTi ritorebisa da filosofosebis Sesaxeb). korin-
Toelebis Segonebisa da maTSi yvela mociqulis mimarT
(rogorc maTi sikeTisTvis moRvaweTa mimarT) erTnai-
ri pativiscemisa da madlierebis aRsaZvrelad, wminda
mociquli maT mdgomareobas sakuTar mdgomareobasTan
adarebs. jer sarwmunoebis nayofic ar dagigemovnebia-
To, _ TiTqos ase eubneba, _ Tqven ki ukve `awve ganmaZ-
Rar xarT da awve ganhmdidrdiT da TKnier Cuensa
sufevdiT!~ (mux. 8). `Cven jer kidev gaWirvebaSi varT,
qadagebis gamo satanjvelebs ganvicdiT, Tqven ki ukve
sasufevliTac datkbiT~ (wminda Teodorite). `Tavi ise
giWiravT, TiTqos, ukve didebis sasufeveli damkvidre-
buliyos, gvirgvinebi darigebuliyos, netari mxiaru-
leba damdgariyos, magram es rogor, Cven gareSe? Cven
vSromobT, yovelgvar naklulevanebas viTmenT, Tqven
ki TiTqos ukve sasufevelSi SesuliyoT~ (episkoposi
Teofane dayudebuli). mociquli warmoaCens yvela im
mwuxarebisa da siduxWiris suraTs, rasac saxarebiseu-
li swavlebis mqadageblebi ganicdian: `RmerTman Cuen
mociqulni ukanaYsknelad gamoguaCinna viTarca sa-
sikudineni, rameTu saxilvel viqmneniT soflisa da
angelozTa da kacTa. Cuen sulel qristesTKs, xolo
Tquen brZen qristes mier; Cuen uZlur, xolo Tquen
Zlier; Tquen didebul, xolo Cuen ginebul~ (mux. 9,
10). es urTierTwinaaRmdegoba unda gavigoT mamxilebe-
li ironiis azriT. Tumca episkoposi Teofane dayude-
buli amas sxvagvarad ganmartavs: `mociqulebis Sroma
da naklulevaneba maT didebasa da pativs emsaxureba
da sarwmunoebaSi ganamtkicebs imaT, vinc maTi qadage-
bis meSveobiT iwama~. Tavis mxilebas wminda mociquli
------ 56 ------
winaswari cnebebi
amTavrebs rwmeniT, rom igi amas akeTebs `ara sakdeme-
lad~ maTda,* aramed Sesagoneblad, `viTarca SvilTa
sayuarelTa~ misTa: `ara sakdemelad Tquenda mivs-
wer amas, aramed viTarca SvilTa CemTa sayuarelTa
gaswaveb. rameTu daRaTu bevr mzardul gesxnen qri-
stes mier, aramed ara mraval mama, rameTu qriste
iesuYs mier saxarebisa misgan me gSven Tquen. glocav
Tquen: mobaZav Cemda iyveniT~ (mux. 14-16).
friad mniSvnelovani adgilia! wminda mociquli am-
bobs, rom miuxedavad imisa, rom korinToelebs `bevr
mzardul~ hyavT,** magram `ara mraval mama~ da rom man
Sva isini `qriste iesuYs mier saxarebisa misgan~, ese
igi, maT sulier mamas warmoadgens. TviT wminda pavle
mociquli uwodebs Tavis Tavs qristianobaSi mis mier
moqceulTa mamas, seqtantebi ki, am dros, usafuZvlod
eyrdnobian ra ufal ieso qristes sityvebs maTes sa-
xarebidan (23, 9), romlebic mxolod mociqulebs miemar-
TebaT, marTlmadidebel mwyemsebs ukrZalaven TavianT
Tavs morwmuneTa mamebi uwodon. korinToelTa Sesago-
neblad wminda mociquli ugzavnis maT Tavis mowafes
_ timoTes da aRuTqvams, rom male TviTonac miva iq.
wminda pavle mociqulis mowinaaRmdegeni avrcelebdnen
xmebs, TiTqos, igi Tavis mowinaaRmdegebTan Sexvedris
SiSiT (imis gamo, rom TiTqos isini masze ufro Zlierni
iyvnen sityvaSi), ukve oTxi welia, korinToSi ver Cadis.
mociquli aRuTqvams, rom korinToSi Casvlisas gamocdis
`ara sityuaÁ igi ganlaRebulTaÁ maT, aramed Zali,
* ara Sesarcxvenelad
** bevri damrigebeli hyavT
------ 57 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
rameTu ara sityÂTa ars sasufeveli RvTisaÁ, aramed
ZaliTa~ (mux. 17-20), anu cxovrebiTa da saqmiT.
mexuTe da meeqvse Tavebi Seicavs zneobriv naklova-
nebaTa mxilebebs.
mTeli mexuTe Tavi mimarTulia sisxlaRmrevi meZa-
visadmi, romelmac colad moiyvana Tavisi mamis coli,
_ unda vivaraudoT, rom Tavisi dedinacvali. wminda
pavle sayvedurobs korinToelebs, `ganlaRebulT xarT
da ara ufroYsad igloveT~, rac niSnavs, rom ar unda
SehqmnodaT korinToelebs sakuTar Tavze didi war-
modgena, roca maT Soris msgavsi sisaZagleebi xdeboda.
Semdgomi cdunebis Tavidan asacileblad, wminda moci-
quli mouwodebs, rom mis Casvlamde miscen damnaSave
`eSmaksa satanjvelad PorciTa, raYTa suli cxondes
dResa mas uflisa Cuenisa iesu qristesa~ (mux. 1-5).
es ara mxolod eklesiidan gankveTaa, romlis gareTac
`satanis sferoa~, aramed namdvili sasjelia, rogorc
wminda ioane oqropiri ambobs: imis msgavsi, rac iobs
SeemTxva, `Tumca, ara erTnairi Zalis: iq sasjeli mie-
ca didebuli gvirgvinebisaTvis, aq ki _ codvebisagan
dasaxsnelad, raTa satanas daesaja igi boroti wylu-
lebiT an sxva rame seniT~. `sxeulis codva sxeulSive
isjeba~, _ gvinmartavs episkoposi Teofane dayudebuli:
`dauZlurebuli sxeuli codvis borkilebs Seasustebs
da suls sinanulis sivrces dauTmobs~. `ara uwyiTa,
rameTu mcireman comman yovelive Sesuaruli aRa-
fuvnis?~ _ aseTi mkacri sasjeli aucilebelia imisaT-
vis, rom am cudma magaliTma sxvebic ar Seryvnas (mux.
6). qristianebi saerTod unda iyvnen `axal Tbe~, sadac
ar SeiZleba adgili hqondes raime saxis biwier safuars,
------ 58 ------
winaswari cnebebi
anu raime codviT vnebas. `viTarca-ege xarT ucomo,
rameTu zatikad Cuenda, CuenTKs daikla qriste~,
_ rogorc sapaseqo tarigis piris winaSe israelian-
ebs arc erT saxlSi ar hqondaT rame afuebuli, aseve
Cvenc, Cveni sapaseqo tarigis, qriste uflis piris wina-
Se araferi unda gvqondes codviani da vnebiani (mux. 7,
8). es ori muxli da maTTan mierTebuli me-13 da me-14
muxlebi _ galateelTa mimarT epistoles me-3 Tavidan,
Seadgens samociqulo sakiTxavs didi SabaTis ciskarze.
sisxlis aRmrev codvasTan dakavSirebiT, mociquli mc-
nebad gvaZlevs, rom saerTod ar viqonioT urTierToba
imaTTan, vinc Tavis Tavs qristians uwodebs da, amasTan,
ar utevebs biwier cxovrebas: `eseviTarisa mis Tana
arcaRa Wamad~ (mux. 9-12). `da mospoT ukeTuri igi
Soris Tquensa~ _ mociquli Seaxsenebs, rom codvilis
aseTi gankveTa, sazogadoebis gasaTavisufleblad ga-
damdebi codvili senisgan, jer kidev Zvel aRTqmaSi iyo
mcnebad mocemuli (meore Sj. 17, 7).
meeqvse Tavis pirveli naxevari Seicavs mxilebas ur-
juloTa winaSe sxvadasxva davis warmarTul sasamarT-
loebSi gadatanisaTvis (mux. 1-8), meore naxevari _ vnebia-
ni cxovrebis mxilebas zogadad, da muclis maameblobasa
da siZvas kerZod. wminda ioane oqropiri SeniSnavs, rom,
sakuTriv, winmswrebma sityvam Sida samsjavros Sesaxeb
sisxlis aRmrevTa mimarTebiT, ganawyo mociquli imis saT-
qmelad, rom qristianebma Sida sayofacxovrebo saqmeebic
Tavadve unda gaarCion erTmaneTSi, ar miiyvanon isini
warmarT msajulebamde, ris Semdegac mociquli kvlav
ubrundeba ganxilvis wina sagans _ meZavuri da, saerTod,
codviani cxovrebis mxilebas. `ara uwyiTa, rameTu wmi-
------ 59 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
daTa sofeli ganikiTxon?~ _ mociquli amaze saubrobs,
rogorc yvelasaTvis erTob cnobil ambavze, rom wmin-
danebi, anu qristianebi Caatareben samsjavros, amitom
Seuferebelia maTTvis warmarTul samsjavrosTvis mi-
marTva. `dedofali igi samxrisaY aRdges saSjelsa mas
naTesavisa amis Tana~ da `ninevelni aRdgen saSjelsa
mas naTesavisa amis Tana~ (mT. 12, 41, 42), `dasxdeT
Tquenca aTormetTa saydarTa ganSjad aTormetTa
tomTa israHlisaTa~ (mT. 19, 28) im azriT, rom vinc
irwmuna da qristiani gaxda, monawileobas miiReben imaT
gasamarTlebaSi, vinc ar irwmuna. `ara uwyiTa, rameTu
angelozni ganvikiTxneT~. aq igulisxmeba dacemuli an-
gelozebi, anu demonebi. aqac `ganvikiTxneT~ naTqvamia
igive azriT _ `ganvsjiT~.
amis Semdeg wminda mociquli aRniSnavs, rom Tavi-
sTavad dava Seuferebelia qristianTaTvis, rameTu isini
valdebulni arian erTmaneTSi Zmurad icxovron (mux.
7). gansakuTrebiT imsaxurebs gankiTxvas iseTi dava, ro-
melic codvis mizeziT warmoiSveba moyvasis gasawyeneb-
lad, misi kuTvnilebis wasarTmevad. aqedan, wminda pav-
le gadadis yovelgvari codvis gankiTxvaze, romlebsac
ar SeiZleba adgili hqondes qristianul _ rogorc
wmindanTa _ sazogadoebaSi (mux. 8-11). amis Semdeg igi
isev ubrundeba siZvis mxilebas. es muxlebi _ me-12_me-20
_ ikiTxeba uZRebi Svilis kviraSi. `yovelive jer-ars
Cemda, aramed ara yoveli umjobes ars; yovelive
jer-ars Cemda, aramed me aravissa Pelmwifebasa dav-
emorCilo~. _ imis gamo, rom amis Semdgom saubaria
`sazrdelze~ (saWmelze), amitom aq upirveles yovlisa,
naTqvamia imis Sesaxeb, rom yvela saxis sazrdelis miReba
------ 60 ------
winaswari cnebebi
SeiZleba. qristianis am Tavisufal arCevans mociquli
or zRvars udebs: pirveli _ sargebeli, meore _ is, rom
arafriT Seikras Tavi da moCvenebiTi Tavisuflebis gamo
ar dakargos WeSmariti Tavisufleba, anu Tavisufleba
yovelgvari codvisa da vnebiTi midrekilebisagan. ami-
tom qristianma Tavi unda daicvas grZnobebze damone-
bisagan muclismaameblobiTa da masTan dakavSirebuli
siZvis vnebis gziT. siZvis danaSauli imaSi mdgomareobs,
rom igi bilwavs sulsac da sxeulsac da warmoadgens
mkrexelobas, rameTu Cveni sxeuli, iseve, rogorc suli,
warmoadgens qristes sxeulis nawils da ekuTvnis Rmer-
Ts: meZavi ki arRvevs ufalTan Tavis erTobas da bil-
wavs sakuTar sxeuls, romelic warmoadgens CvenSi dam-
kvidrebuli suliwmidis taZars (mux. 12, 13; 15, 16; 18,
19). `adideT ukue RmerTi PorciTa magiT TqueniTa
da suliTa magiT TqueniTa, romeli-igi ars RvTisaY~
_ amTavrebs mociquli Tavis mamxilebel sityvas.
meSvide Tavidan iwyeba epistoles meore nawili,
romelic Seicavs Segonebebs qristianuli zneobrivi cx-
ovrebisaTvis. siZvis Sesaxeb ukanasknel mamxilebel sity-
vasTan dakavSirebiT, wminda pavle, upirveles yovlisa,
iZleva Segonebas, romelic exeba qorwinebas da uqor-
winebel cxovrebas anu qalwulebas. yvela am Segonebis
ZiriTadi azri aris is, rom qalwuleba qorwinebaze
ufro aRmatebulia da amitom qristianebis mxridan up-
iratesad unda CaiTvalos, magram vinc grZnobs, rom
mkacri qalwulebrivi cxovrebis Zala ar Seswevs, mas
urCevnia, daqorwindes, vidre ganmxurvaldes anu dau-
monos sakuTari suli siZvis vnebas da mudmivad siZvis
codvaSi Cavardnis safrTxeSi imyofebodes. amgvarad,
------ 61 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
qorwinebis pirveli zneobrivi mizania siZvisgan gan-
rineba (mux. 1, 2). qmari da coli mTlianad erTmaneTs
ekuTvnian da sakuTar Tavs erTmaneTisgan damoukide-
blad ar floben. qorwinebiTi cxovrebisgan TavSekaveba
maTTvis dasaSvebia mxolod urTierTSeTanxmebiT (mux.
3-6). surs ra yvelasTvis sikeTe, wminda mociquls uqor-
winebelTa da qvrivTaTvis magaliTad mohyavs sakuTari
uqorwinebloba, rogorc umjobesi mdgomareoba (mux. 7,
8). xolo visac ar SeuZlia itvirTos uqorwineblobis
Rvawli, is unda daqorwindes, Tumca, amasTanave, mkacri
dacva evaleba col-qmruli erTgulebisa da ar unda
ganqorwindnen im SemTxvevaSic ki, Tuki meuRleTagan
erT-erTi marTlmorwmune ar aris, rameTu uflis neba
moiTxovs, rom TiToeuli im wodebaSi darCes, romel
wodebaSic moxmobil iqna qristianobisken (mux. 10-24).
`rameTu ganwmidnebis qmari igi urwmunoY colisa
misgan morwmunisa da ganwmidnebis coli igi urwmu-
noY qmrisa misgan morwmunisa. ukueTu ara, Svilnimca
Tquenni ara-wmida iyvnes, xolo aw wmida arian~ (mux.
14), _ am, arcTu savsebiT garkveuli gamonaTqvamis azri
is aris, rom qorwineba ar unda dairRves im SemTxvevaSi,
rodesac mxolod erTma meuRlem irwmuna, xolo meore
isev warmarTobaSia darCenili. `sxvagvarad rom vTqvaT,
_ ganmartavs epikoposi Teofane dayudebuli, _ urw-
muno qmarTan Seni qorwineba, morwmune dedakaco, ar
gadaqceula urjulo Tanacxovrebad imis gamo, rom Sen
sarwmunoebaSi moeqeci; piriqiT, Senma rwmenam ganwminda
es SeuRleba da qmari Seni _ qorwinebasTn damokideb-
ulebiT~. zustad aseve, Svilebic aseTi qorwinebidan, ar
unda ganixilebodnen rogorc `uwmindurni~, anu ukanon-
------ 62 ------
winaswari cnebebi
odSobilni. wminda mociqulis mizania ojaxis daSlis
Tavidan acileba, rasac SeiZleba, didi xmauri gamoewvia
da saxarebis qadagebisTvis SeeSala xeli. meore mxriv,
radganac urwmuno coli da qmari ar toveben morwmune
qmarsa da cols, amitom imedi rCeba imisa, rom droTa
ganmavlobaSi isinic sarwmunoebaSi moeqcevian, rogorc
amas mociquli pirdapir ambobs (mux. 16).
25-e_me-40 muxlebSi wminda mociquli naTlad war-
moaCens uqorwineblobis upiratesobas: uqorwinebeli
Tavisufalia, mas ar awuxebs `Wiri PorcTaY~, anu
qorwinebiT cxovrebasTan dakavSirebuli sxvadasxva
siZneleebi da mwuxarebebi, rac didi simravliT iCens
xolme Tavs ojaxSi (mux. 25-28). Cveni cxovrebis swraf-
warmavlobam da qristes meored mosvlisa da RvTis
saSineli samsjavros molodinma, TiToeul qristianSi
unda aRZras iseTi Sinagani ganwyoba, romlis dro-
sac `romelTa esxnen col, esreT iyvnen, viTarmca
ara esxnes~ (mux. 29-31); `uqorwinebeli igi zrunavs
uflisasa, viTar-Zi saTno-eyos ufalsa, xolo qor-
winebuli zrunavs soflisasa, viTar-Zi saTno-eyos
colsa~ da ase Semdeg (mux. 32-35). ojaxuri cxovreba
bevr sazrunavs qmnis, rac xels uSlis adamians mTli-
anad mieces RvTis saTnomyofelobas, aridebs RmerTis
msaxurebisgan. amitom mociquli Tavis Segonebebze
daskvnis saxiT dasZens, rom umjobesia qalwulobaSi
darCena, Tumca, vinc qorwindeba, amiT arc is scodavs
(mux. 35-40).
merve TavSi wminda mociquli saubrobs msxverplad
Sewirulis WamasTan dakavSirebiT qristianuli Tav-
isuflebis xasiaTis Sesaxeb. qristianuli Tavisufleba
------ 63 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
imaSi ki ar mdgomareobs, rom isargeblo WeSmaritebis
codniT (rasac TavisTavad ampartavnebis gamowveva Seu-
Zlia) da akeTo, rac mogesurveba, aramed imaSi, rom
Tavi SeizRudo siyvarulis gamo. samarTlianad miiC-
nevdnen ra kerpebs ararad, korinToelebi Tavisuflad
Sediodnen sakerpoebSi da iq iRebdnen monawileobas
trapezSi _ Wamdnen msxverplSesawirs. amiT isini im Zmebs
abrkolebdnen, romlebic jer kidev ar iyvnen amaRle-
bulni kerpebis araraobis aseT cnebamde da romelTa
azriTac kerpebisTvis Sewirulis (nakerpevis) Wama ker-
pebTan TanaziarebaSi Sesvlas niSnavda (amas mociquli
`gonebis uZlurebas~ uwodebs _ mux. 7). rodesac isini
xedavdnen, rom Zmebi kerpebisTvis Sewiruls Wamdnen,
maTi sindisi ibilweboda (`gonebaY igi maTi uZluri
Seiginebis~). TavisTavad `saWmelman Cuen ara wargua-
dginnes RvTisa. rameTu daRaTu vWamoT, araY guema-
tos; da ara Tu vWamoT, araY daguakldes~ (mux. 8),
magram unda gvaxsovdes, rom adamiani ar aris mxolod
cxoveli, aramed, aris zneobriv-Tavisufali arseba da
amitom yvela mis qmedebas, maT Soris Wamas an arWa-
mas, fiziologiuris garda, aqvs kidev zneobriTi mniS-
vnelobac. Sesabamisad, yovelTvis ar aris ucodveli
garkveuli saxis sakvebis Wama an arWama, magaliTad,
nakerpevis an umarxvo saWmelis miReba eklesiis mier
dadgenili marxvis dros. amitom mociquli gadaWriT
askvnis: `amisTKsca, ukueTu saWmeli daabrkolebdes
Zmasa Cemsa, ara vWamo Porci ukunisamde, raYTa ara
ZmaY Cemi davabrkolo~ (mux. 13).
mecxre TavSi wminda mociquli aviTarebs imave
azrs qristianuli Tavisuflebis gonivrulad gamoyen-
------ 64 ------
winaswari cnebebi
ebis Sesaxeb _ misi SezRudvis aucileblobaze umaR-
lesi miznebisaTvis. aq igi efuZneba Zvel ganwesebebs da
saubrobs Tavis uflebaze, miiRos sarCo-sabadebeli mis
mier moqceuli morwmuneebisgan: `ara uwyiTa, rameTu
romelni-igi baginsa hmsaxureben, baginisagan Wamian?
da romelni sakurTxevelsa winaSe dganed, sakurTx-
evelisagan nawili ganiRian?~ (mux. 13). magram Tavadve
nebayoflobiT ambobs uars Tavis kanonier uflebaze,
miiRos mis mier moqceul morwmuneTagan gasamrjelo,
raTa ar iyos `ara dabrkolebaY raYme vsceT saxare-
basa mas qristessa~ (mux. 12). is yvelas da yovelTvis
uangarod emsaxureboda. sakuTari TavisTvis aras zru-
navda, mudam sxvis saWiroebas da mdgomareobas iTval-
iswinebda da amas mxolod saxarebis qadagebis warmate-
bisTvis akeTebda (mux. 15-23). `viqmen huriaTa Tana,
viTarca huriaY, raYTa huriani SeviZinne; Sjulsa
queSe myofTa Tana, viTarca Sjulsa queSe myofi,
raYTa Sjulsa queSe myofni SeviZinne; uSjulo-
Ta Tana, viTarca uSjuloY, - ara uSjuloY viyav
RvTisa, aramed Sjulieri qristesi, - raYTa uSju-
loni SeviZinne; viqmen uZlurTa maT Tana, viTar-
ca uZluri, raYTa uZlurni igi SeviZinne; yovelTa
veqmen yovlad, raYTa yovelni vacxovnne~ (mux. 20-22)
_ es aris sanimuSo wesi egreT wodebuli `samwyemso
gamoyenebisaTvis~, rasac farTod iyenebda pavle moci-
quli, rameTu sulgrZelebas iCenda misi Tanamedrove
sazogadoebis yvela fenis warmomadgenlebisadmi, raTa
exsna Tundac zogierTi maTgani. yovelive zemoTqmuls
wminda mociquli SemdgomSi miusadagebs korinToelebs.
aCvena ra Tavisi magaliTiT TavSekaveba da piradi moTx-
------ 65 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
ovnilebebis uaryofa moyvasTaTvis sargebelis motanis
mizniT, wminda pavle cdilobs korinToelebic msgav-
si qmedebebisken midrikos. amisTvis is iyenebs maTTvis
kargad cnobil mrbolelTa da moWidaveTa magaliTs
(korinToelebi ganTqmulni iyvnen istmiuri TamaSebiT),
romlebic xrwnadi gvirgvinebis misaRebad cdiloben
Tavi Seikavon yovelive imisgan, asuqebs da sxeuls fizi-
kurad auZlurebs. `esreT rbiodeT, raYTa ewineT~, _
Seagonebs mociquli (24, 25). aq mas kvlav Tavisi Tavi
mohyavs magaliTad: `aw esreT vrbi, viTarca ara uCi-
nod; esreT viWirvi, viTarca ara haersa vscem~, _
anu ara tyuilubralod, ara umiznod, ara ise, rogorc
mokrive varjiSobs, romelic, netari Teodorites si-
tyviT, `rodesac wvrTnas atarebs, metoqis nacvlad
haers urtyams mjiRebs~, aramed namdvil dartymebs ay-
enebs eSmaks, adamianis gamoxsnis mters. miznis misaRw-
evado, ambobs: `aRvikrZalav PorcTa CemTa da davi-
moneb, nuukue sxuaTa uqadagebde da me gamoucdel
viyo~. aq rjulad ideba qristianuli asketizmi: xseulis
moTxovnilebebis alagmvis gareSe SeuZlebelia codviTi
vnebebis aRmofxvra, SeuZlebelia sulier cxovrebaSi
warmatebis miRweva.
meaTe TavSi kvlav imazea saubari, rom ar SeiZleba
nakerpavis Wama. misi mTavari azri imaSi mdgomareobs,
rom msxverplisTvis Sewirulis mWamelni eSmakis trapezs
eziarebian. Tavidan, wminda mociquli RvTis saSineli
samsjavroTi emuqreba korinToelebs kerpTmsaxurebisak-
en midrekilebis gamo da mohyavs magaliTebi isrealiane-
bis ZvelaRTqmiseuli istoriidan. aq mniSvnelovania is
paraleli, romelsac wminda mociquli avlebs israel-
------ 66 ------
winaswari cnebebi
ianebsa da qristianebs Soris: `mamani Cuenni yovelni
Rrubelsa queSe iyvnes da yovelni zRuasa ganPdes,
da yovelTa moses mier naTel-iRes RrubliTa miT da
zRKTa~ _ wiTeli zRviT gasvla naTlisRebis winasaxe
iyo, mose ki _ qristes winasaxe. `da yovelTa igive
sazrdeli sulieri Wames; da yovelTa igive sasumeli
sulieri sues; rameTu sumides igini sulierisa mis-
gan kldisa, romelica Seudga; xolo klde igi iyo
qriste~ (mux. 1-4). sulieri sakvebi _ es aris manana,
romelic uflis sxeulis winasaxes ganaxorcielebda,
xolo sulieri samkali, wyali, romelic saswaulebri-
vad gadmodinda kldidan _ uflis sisxlis winasaxes.
azri is aris, rom adamianebisTvis madlmosili ZRvenis
momniWebeli rogorc Zvel, iseve, axal aRTqmaSi aris
erTi da igive ieso qriste. es adgili samociqulodan
ikiTxeba RvTisgancxadebis (naTlisRebis) dResaswaulze
didi aiazmis dros. mas Semdeg, rac mociquli CamoTvlis
israelianebis mxridan zneobrivi dacemis magaliTebs
da maT gamo saRvTo sasjelebs, mociquli korinToe-
lebs miuTiTebs im saSiSroebebze, rac mohyveba war-
marTebis mxridan SemoTavazebul sacdurebze ayolas,
Tuki isini warmarTebTan erTad miiReben monawileobas
trapezSi: `romeli hgonebdes dgomasa, ekrZalen,
nuukue daeces~ (mux. 5-12). me-15_22-e muxlebSi moci-
quli Seagonebs, rom kerpebisTvis Sewirulis Wama _ es
aris eSmakebTan Tanaziareba, rogorc eSmakis trapezSi
monawileoba, rameTu `romelsa-igi ugeben warmarTni,
eSmakTa ugeben da ara RmerTsa~ (mux. 20).
23-e_33-e muxlebSi mociquli aswavlis, rogor unda
moiqcnen saWmelTan mimarTebiT ise, rom ar Sescodon
------ 67 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
kerpisTvis Sewirulis WamiT. upirveles yovlisa, igi
imeorebs me-6 Tavis me-12 muxlis azrs: `yovelive jer-
ars Cemda, aramed ara yoveli umjobes ars~ (mux.
31), radgan korinToelebi, sargeblobdnen ra qristian-
uli TavisuflebiT, borotad iyenebdnen mas da mSvidad
monawileobdnen warmarTTa trapezebSi. mociquli maT
nebas rTavs yvelaferi Wamon, rac ki bazarSi iyideba
da aseve, rasac stumrad yofnisas sTavazoben, Tundac
urwmunoebTan, magram `ukueTu vinme giTxras Tquen,
viTarmed: ese nakerpavi ars, - nu SWamT mis mauw-
yebelisaTKs~, gind qristiani iyos da gind warmarTi:
pirvel SemTxvevaSi imitom, rom is ar cdundes, meoreSe
ki _ raTa macdurisagan daicva sakuTari qristianuli
Rirseba. yvela mosazrebas mociquli amtkicebs zogadi
wesiT: `gina Tu SWamdeT, gina Tu hsumideT, gina Tu
rasaca iqmodiT, yovelsave sadideblad RvTisa iqmo-
deT~ (mux. 31). yvelaze Zvirfasi CvenTvis RvTis dide-
baa da swored mas unda viTvaliswinebdeT yovelTvis
da upirvelesad, Cveni cxovrebis yvela SemTxvevaSi.
meTerTmete Tavi Seicavs mxilebas da gamosworebas
zogierTi uwesobisa, rac xdeboda saeklesio Sekrebe-
bis dros, kerZod: 1) dedakacebis mxridan Tavdaubur-
veloba eklesiaSi da 2) uRirsi saqcielebi siyvarulis
serobebze.
pirveli Segonebis arsi imaSi mdgomareobs, rom sa-
zogadoebriv saeklesio Sekrebebs dedakacebi unda es-
wrebodnen Tavdaburulni, mamakacebi ki _ Tavdauburav-
ni. wminda ioane oqropiri am Segonebas imiT xsnis, rom
korinToSi `dedakacebi dauburavi TavebiT loculobd-
nen da winaswarmetyvelebdnen, xolo mamakacebi Tmas
------ 68 ------
winaswari cnebebi
izrdidnen, _ filosofosebis msgavsad, _ locvisa da
winaswarmetyvelobis dros ki Tavze ixuravdnen, ri-
Tac, erTSic da meoreSic warmarTul kanons icavdnen~.
wminda mociquli amas qristianebisTvis Seufereblad
miiCnevs da dedakacebisgan moiTxovs, rom maT Tavi dai-
buron TavianTi qmrebisadmi morCili mdgomareobis niS-
nad. garda amisa, im dros warmarTi dedakacebi Tavi-
anT sakerpoSi Sediodnen aSkarad uwminduri miznebiT
da moRiavebuli Tavi maTi usircxvilobis gamomxatveli
iyo. garyvnili dedakaci Tavisi uwesobis gamo Tmis gad-
aparsviT isjeboda, amitomac ambobs mociquli: `uku-
eTu ara daiburavs dedakaci igi, da ikuecenca~*
(mux. 1-6). `jer qmaria, _ ambobs episkoposi Teofane
dayudebuli, _ RvTis xatebad, Semdeg ki misgan dedaka-
ci, rogorc TiTqosda mamakacis xatebad, romelic `am-
itomac aris xateba xatebisa, anu warmoadgens qmris
didebis anarekls~. `amisTKs jer-ars dedakacisa, raY-
Ta flobaY aqundes Tavsa TKssa zeda angelozTaTKs~
(mux. 10). `Tuki Sen, _ ambobs wminda ioane oqropiri, _
yuradRebas ar aqcev qmars, maSin Segrcxves angelozeb-
isa~. amgvarad, colis es Tavdaburuloba gamoxatavs mis
simdables, morCilebas da qmrisadmi daqvemdebarebas.
magram imisaTvis, rom qmarma colis winaSe ar iqed-
maRlos da borotad ar gamoiyenos Tavisi ufrosoba,
mociquli ganagrZobs: `arca mamakaci TKnier dedaka-
cisa, arca dedakaci TKnier mamakacisa uflisa mier.
rameTu viTarca-igi dedakaci qmrisagan ars, egreT-
ca qmari - colisaTKs; xolo yovelive RvTisagan
* SeiWras
------ 69 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
ars~ (mux. 11, 12). `gana, TviT buneba ar gvaswavlis
Cven, rom Tuki mamakaci Tmas izrdis, es misTvis upa-
tiobaa?~ _ am sityvebiT gamodian xSirad seqtantebi
grZeli Tmis matarebeli marTlmadidebeli mRvdlebis
winaaRmdeg. magram aq saubaria ara mRvdlebze, aramed
rigiT morwmuneebze da igulisxmeba sayovelTaod miRe-
buli Cveuleba, romlis Tanaxmadac, mxolod dedakacebi
izrdian Tmas, mamakacebi ki ikreWen. amasTan, seqtantebs
aviwydebaT, rom TviT RmerTis mowodebiT, mamakacebs,
romlebic nazarevelobis aRTqmas debdnen, Tavze Tma
unda gaezardaT (ricx. 6, 5). swored, nazarevelobis am
ideas, anu RmerTisTvis TavSewirvas, gamoxatavs Taname-
drove mRvdlebsa da monozvnebSi Tavze Tmis gazrda.
me-17_34-e muxlebSi mociquli ganikiTxavs im wess,
romliTac moqmedebdnen korinToelebi siyvarulis se-
robebze. Cveuleba, romelic ierusalimis pirvel qris-
tianul TemebSi damkvidrda, _ romlis Tanaxmadac,
marTlmorwmuneebs yvelaferi saerTo hqondaT da saW-
melad saerTo magidasTan ikribebodnen, _ kidev didi
xnis ganmavlobaSi iyo SenarCunebuli da mas yvela Zvel
qristianul TemSi icavdnen. RvTismsaxurebis dasruleb-
isa da qristes wminda saidumlosTan ziarebis Semdeg,
yvelasaTvis saerTo trapezi imarTeboda, Tanac saW-
meli mdidrebs mohqondaT, upovarebs isini umaspinZlde-
bodnen da amgvarad, yvela erTad trapezobda. swored
amas ewodeboda `siyvarulis seroba~. mociquli korin-
Toelebs amxels upirvelesad imaSi, rom rodesac isini
eklesiaSi ikribebian, calkevdebian xolme jgufebad, an
ojaxebad an nacnobebad, da iviwyeben Ratakebs, riTac
irRveva TviT am Sekrebebis mizani. aRZravs ra maTSi
------ 70 ------
winaswari cnebebi
keTilkrZalul damokidebulebas aseTi Sekrebebisadmi,
wminda mociquli 23-e_32-e muxlebSi saubrobs evqaris-
tiis saidumloze, romelic, Cveulebriv, win uswrebda
siyvarulis serobebs. tipikonis Tanaxmad, es adgili
ikiTxeba didi xuTSabaTis liturgiaze. aq CvenTvis
gansakuTrebiT mniSvnelovania sityvebi: `romeli Wam-
des pursa amas da sumides sasumelsa amas uflisasa
uRirsebiT, Tana-mdeb ars igi Porcsa da sisxlsa
uflisasa~. es sityvebi RirsSesaniSnavia dogmaturi
mniSvnelobiTac: puri aris WeSmariti xorci qristesi,
xolo Rvino _ qristes WeSmariti sisxli, da ara mx-
olod simboloebi, rogorc amas uwmindurad aswavlian
ukiduresi protestantebi da seqtantebi. amitomac ase
ganagrZobs mociquli: `gamo-Ra-icaden kacman Tavi
TKsi da esreT purisa misgan Wamen da sasumelisa
misgan sun~ _ anu ziarebis msurveli unda moemzados
sakuTari sindisis gamocdiT da Rirseuli ziarebisaT-
vis dabrkolebebis moSorebiT. amisTvis aris marTlma-
didebel eklesiaSi dawesebuli ziarebiswina marxva da
aRsareba. es sruliad aucilebelia, rameTu `romeli
ara Rirsad Wamdes da sumides, dasaSjelad Tav-
isa TÂsisa Wams da suams, rameTu ara gamoikiTxna
Porcni uflisani~ (mux. 27-29). daskvnaSi (mux. 33, 34)
mociquli Segonebas iZleva, rom siyvarulis serobaze
`urTierTas hgebdiT~,* anu miiRon saWmeli TavSekave-
biT, yovelgvari sixarbis gareSe da daelodon erTmane-
Tis mosvlas. `sxuaY igi, odes movide, maSin vbrZano~
(mux. 34) _ es mniSvnelovania: yovelive mociqulebisgan
* erTmaneTs daelodoT
------ 71 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
modis _ eklesiaSi arsebuli yvela wesi maT mier aris
dadgenili, Tumca yovelive ar aris gadmocemuli wmin-
da werilSi.
meTormete TavSi saubaria eklesiis sulier niWze.
mociqulTa drois qristes eklesias gansakuTrebulad
axasiaTebda saRvTo madlis uxvad gamovlineba morw-
muneebSi sulier niWTa saxiT. mociquli aq CamoTvlis
ramdenime sulier niWs: sibrZne, mecniereba, sarwmunoe-
ba, kurneba, winaswarmetyveleba, gankiTxva (gansjis un-
ari), sxvadasxva enaze saubari da Targmaneba enaTa (gan-
marteba). es niWni unda SesweodaT saxarebis warmatebu-
lad qadagebaSi urwmunoTa Soris. magram korinToelTa
Soris bevri suliwmidis am madlmosil gamovlinebas
uyurebda rogorc pativmoyvareobisa da qedmaRlobis
sababs. cdilobdnen ra moepovebinaT rac SeiZleba meti
sakvirveli niWi, zogierTi xiblSi vardeboda da maSinac
ki, rodesac aranair niWs ar flobda, sxvebis dasanaxad
Smagobdnen _ gamoTqvamdnen yvelasaTvis gaurkvevel si-
tyvebs da arcTu iSviaTad, gonebisa da gulis dab-
nelebis momentebSi, wamoiyvirebdnen xolme RvTisgmob
sityvebs, magaliTad, anaTemas iesoze. aq Canda warmar-
Ti `naTelmxilvelebis~ zegavlena, iseTebis, rogore-
bic iyvnen, magaliTad: piTia da sibila. xelovnurad
gamowveul cruSTagonebisas, qafiT pirze da gaSlili
TmiT, yvirodnen gaugebar an orazrovan sityvebs da
Zlier STabeWdilebas tovebdnen xalxze, romelic, amis
Semdeg, daJinebiT iTxovda maTgan pasuxebs sxvadasxva
kiTxvebze. aseTebia Tanamedrove seqtantebic, magali-
Tad: ormocdaaTianelebi.
mociquli gafrTxilebas aZlevs qristianebs, eridon
------ 72 ------
winaswari cnebebi
warmarTul mosazrebebs sulier niWTan mimarTebiT da
maTTan damokidebulebas. is ganmartavs, rom eklesiaSi
yvela sulieri niWi _ es aris RvTis sulis moqmedeba (mux.
3-11). amitom, rogorc SeuZlebelia, rom suliwmidis
gavlenis qveS moqmedma pirma RmerTze gmoba warmoTq-
vas, aseve ar SeiZleba, metoqeoba hqondeT erTmaneTSi
sxvadasxva sulieri niWiT dajildoebulT. rogorc ada-
mianis sxeuli Sedgeba sxvadasxva nawilisgan, TiToeul
maTgans Tavisi gansakuTrebuli daniSnuleba aqvs da
maT Soris SeuZlebelia metoqeoba, aseve, eklesiaSic
SeuZlebelia qristianebs Soris metoqeoba, rameTu isini
qristes erT sxeuls Seadgenen, sadac TiToeuls Tavisi
gansakuTrebuli msaxureba ekisreba: zogs mociqulebri-
vi, zogs _ winaswarmetyveluri, zogsac _ samoZRvro.
sxvebma saswaulTmoqmedebis niWi miiRes, kidev sxvebma –
gankurnebis, daxmarebis, ganmgeblobis, sxvadasxva enaze
laparakis (mux. 12-30). mociquli korinToelebs urCevs
moSurneoba gamoiCinon `madlTa maT ufroYsTa~. yve-
laze aRmatebuli ki madlmosil niWTa Soris _ es aris
siyvarulis niWi. swored mas eZRvneba Semdegi Tavi.
mecamete Tavi zogierTis mier samarTlianad iwode-
ba `qristianuli siyvarulis saocar himnad~. mxolod
siyvaruli sZens WeSmarit azrs da WeSmarit faseulobas
sulier niWs da adamianur moRvaweobas. siyvarulis ga-
reSe adamianma SeiZleba, isaubros yvela adamianur da
angelozTa enazec ki, magram misi sityva iqneba `viTar-
ca rvali, romeli oxrin, gina winwilani, romelni
Pmobed~. siyvarulis gareSe adamiani araraobaa, Tun-
dac mas winaswarmetyveluri niWi hqondes, icodes yvela
saidumlo, flobdes sxvadasxva mecnierebas, iseTi rw-
------ 73 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
menisa iyos, rom mTebs gadaadgilebdes. siyvarulis ga-
reSe iseT TviTuaryofis Rvawlsac ara aqvs mniSvneloba,
rogoricaa mTeli Tavisi qonebis RatakTaTvis darigeba
da sxeuliT koconze asvla.
me-4_me-7 muxlebSi gadmocemulia siyvarulis Tvise-
bebi. es Tvisebebi iseTi xasiaTisaa, rom igi, wminda
pavle mociqulis sityvebiT (rom. 13, 10), WeSmaritad
warmoadgens mTeli rjulis aRsrulebas. es aris: mrav-
lis daTmena, gulmowyaleba, arqona Surianobis, qed-
maRlobis, ampartavnebis, uwesobis sulis; es aris: uan-
garoba, urisxveloba, daviwyeba Seuracxyofisa, samar-
Tlianobis siyvaruli, sruli rwmena, mtkice sasoeba da
yovelgvari mwuxarebis gadatanis mzadyofna. qadageba,
enebis niWi da codna mxolod droebiTi da aucilebeli
SenaZenia, siyvaruli ki maradis rCeba. igi `arasada da-
vardebis~ (mux. 8-10). imaT SeuZlia uwodo Cvilis tit-
ini, azrovneba da msjeloba, siyvaruli ki srulyofili
adamianis kuTvnilebaa, rodesac is dainaxavs RmerTs,
ara rogorc mkrTal SuSaSi, ara mkiTxaobiT, aramed
pirispir da Seicnobs mas ara nawilobriv, aramed sru-
lad, zustad iseve, rogorc axla icnoben adamians (mux.
11, 12). `aw esera hgies sarwmunoebaY, sasoebaY da si-
yuaruli, sami ese; xolo ufroYs amaTsa siyuaruli
ars~ (mux. 13) _ es yvelaze umaRlesi niWebia, magram
maTgan yvelaze aRmatebuli siyvarulia, imitom rom,
rogorc wminda ioane oqropiri ambobs, `sarwmunoeba
da sasoeba maSin mTavrdeba, rodesac modis is sikeTe,
romelic rwmenisa da sasoebis sagans Seadgens (momaval
saukuneSi)~. `momaval cxovrebaSi sarwmunoeba zedmetia,
_ ambobs netari Teodorite, _ rodesac aSkara gaxdeba
------ 74 ------
winaswari cnebebi
TviT sagnebi (ese igi, rodesac TvalnaTliv gamoCndeba
sarwmunoebis obieqti). aseve zedmetia iq sasoeba, magram
siyvaruli kidev ufro Zalmosili gaxdeba, rodesac
dacxreba vnebebi, sxeuli gaxdeba uxrwneli, suli ki ar
airCevs dRes erTs, xval _ meores~.
meToTxmete TavSi wminda mociquli saubrobs ori
sulieri niWiT sargeblobis Sesaxeb: es aris winaswarme-
tyvelebisa da enebis niWi. Tavidan (mux. 1-25) igi na-
Tels xdis pirveli niWis meoreze upiratesobas, Semdeg
(mux. 26-38) Segvagonebs, Tu rogor unda gamoiyenebodes
erTic da meore niWic eklesiaSi. dabolos (mux. 30-40)
akeTebs daskvnas am ori niWis Sesaxeb, sadac xazs us-
vams, rom eklesiaSi `yovelive Suenierad da wesierad
iqmneboden~. winaswarmetyveluri niWis upiratesoba en-
ebis niWis winaSe niSnavs, rom vinc winaswarmetyvelebs,
anu naTlad iuwyeba RvTis nebas ara mxolod momavlis
Sesaxeb, aramed warsulisa da axlandelis Sesaxebac, is
adamianebs Seagonebs, arigebs da anugeSebs, xolo ucxo
enaze mosaubres veravin ugebs, garda im enis mcod-
nesi. im enis armcodneTaTvis ki misi saubari igivea,
rac `haersa metyuelni~ an, rac sxvadasxva sakravebis
umwyobro da areuli xmebi (mux. 7-9). enebiT zedmetad
gataceba erTgvari bavSvobaa da sruliad Seuferebelia
srulyofili qristianisaTvis. amitomac Segvagonebs mo-
ciquli: `nu yrma iqmnebiT gonebiTa, aramed boro-
tisaTKs yrma iyveniT, xolo gonebiTa srul iyveniT~
(mux. 20). am Segonebis azri igivea, rasac qristes Sem-
degi sityvebi gamoxatavs: `iyveniT ukue mecnier, vi-
Tarca guelni, da umanko, viTarca tredni~ (mT. 10,
16), ese igi, iyaviT uborotoni, rogorc Cvilni, magram
------ 75 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
gonierebiT _ rogorc zrdasrulni. ucxo eniT aseTi
bavSvuri gataceba aris morwmuneebisadmi gulgrilo-
ba (mux. 22), urwmunoTaTvis ki dacinvis sababis micema
(mux. 23). gansakuTrebuli madlmosili niWis mqoneTaT-
vis saerTo wesia: `yovelive ese aRsaSenebelad iqmne-
boden~, anu yvelaferi saerTo aRSenebas unda emsaxure-
bodes (mux. 26). Tuki arian ucxo enaze molaparakeni,
unda ilaparakon ara yvelam erTad, aramed cal-calke
da erTma unda ganmartos; winaswarmetyvelebma, aseve,
rigrigobiT unda aswavlon da maSinve Sewyviton sityva,
rodesac sxvebi saRvTo gacxadebas miiReben, raTa ekle-
siaSi ar daiwyos uwesrigoba, `rameTu ara ars RmerTi
SfoTisaY, aramed mSKdobisaY~ (mux. 27-33). `dedani
Tquenni eklesiasa Sina dumned~ (mux. 34) _ aswavlis
ra dedakacebs Tavmdablobas da qmrebisadmi morCilebas,
wminda pavle maT ukrZalavs eklesiaSi aramcTu sxvebis
swavlas, aramed SekiTxvis dasmasac ki: `rameTu saZa-
gel ars dedaTaY eklesiasa Sina zraxvad~ (mux. 35).
bolos, mociquli urCevs, moSurneoba gamoiCinon winas-
warmetyvelobis niWis misaRebad, Tumca arc sxvadasxva
enaze laparaks ukrZalavs. amasTan, Seaxsenebs, rom ekle-
siaSi mTavaria keTilmSveniereba da wesrigi: `yovelive
Suenierad da wesierad iqmneboden~ (mux. 40).
meTxuTmete Tavi warmoadgens mkvdreTiT aRdgomas-
Tan dakavSirebul traqtats, rac friad mniSvnelova-
nia Tavisi dogmaturi SinaarsiT. unda vivaraudoT, rom
warmarTi filosofosebis zegavleniT, korinToel qris-
tianebs Soris arsebobda eWvi udides WeSmaritebasTan
_ mkvdrebis aRdgomasTan dakavSirebiT. rodesac pavle
mociqulma saubari daiwyo aTenSi mkvdreTiT aRdgomis
------ 76 ------
winaswari cnebebi
Sesaxeb, zogierTebma mas dascines (saqm. 17, 32). msgavsi
filosofosebi, romlebsac mkvdreTiT aRdgoma SeuZle-
blad miaCndaT, korinToSic SeiZleba yofiliyvnen. erT-
ni, rogorc Cans, savsebiT uaryofdnen aRdgomas, sxvebi
ki ambobdnen, rom es alegoriulad unda gaegoT, da
rom sayovelTao aRdgoma ukve Sedga, rameTu masSi unda
vigulisxmoT sulis ganwmendao. timoTes mimarT epis-
toleSi (2 tim. 2, 17, 18) wminda pavlem am ukeTur swav-
lebas gangrena (`srsKli~) uwoda da miuTiTa mis gama-
vrceleblebze _ vimineossa da filitosze. zogierTebi
mxolod gakvirvebas eZleodnen: rogor aRdgebian mkv-
drebi da rogori sxeuliT? upirveles yovlisa, wminda
mociquli amtkicebs ufal ieso qristes mkvdreTiT aR-
dgomis WeSmaritebas, _ eyrdnoba ra im faqtebs, rom
mkvdreTiT aRmdgari qriste gamoecxada petres (kefas),
Tormet mociquls, 500 Zmas, iakob mociquls, yvela sxva
Tavis mowafes, dabolos, TviT pavles (mux. 1-8). qristes
aRdgomis WeSmaritebidan wminda pavles Semdgom gamo-
aqvs daskvna, _ rogorc gardauvali aucilebloba, _ rom
WeSmaritad moxdeba sayovelTao aRdgoma, RmerTis mier
winaswar gansazRvrul dros, rameTu Tavisi aRdgomiT
qristem dasabami daudo Cvens aRdgomasac, rameTu `����iqm-
na igi dasabam SesuenebulTa~ (mux. 20).
Tuki davuSvebT azrs, rom sayovelTao aRdgoma ar
iqneba, maSin unda uarvyoT qristes aRdgomis WeSmar-
itebac. es uaryofa ki amxobs mTel qristianobas, ram-
eTu `ukueTu qriste ara aRdgomil ars, cudad same
ars qadagebaY ese Cueni da cudad ars sarwmunoebaY
ege Tqueni~ (mux. 14). amave dros, mociqulTa qadage-
bebs Tan axlda imdenad gamaognebeli saswaulebi da
------ 77 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
suliwmidis imdeni SesaniSnavi niWi, rom maTze amaoao,
keTilgonier adamianTagan veravin ityoda. `ukueTu
qriste ara aRdgomil ars, amao ars sarwmunoebaY
ege Tqueni; codvaTave sameRa Sina TquenTa xarT
aqamomde~ (mux. 16, 17), `da Sesuenebulni igi qristes
mier war-ve same-wymden. ukueTu amas xolo cxoreba-
sa varT mosav qristesa, usawyalobeles yovelTa kac-
Tasa varT~ (mux. 18, 19). razea damyarebuli codvebis
mitevebis rwmena? imaze, rom jvarze momkvdarma qristem
yvelasTvis gaiRo gamomsyidveli msxverpli, xolo, is,
rom es msxverpli miRebulia, mowmobs misi aRdgoma. Tu
is ar aRmdgara, maSin misi msxverpli Sewiruli ar aris
da misi sikvdili ubralo adamianuri sikvdili yofila,
romelsac ver eqneba gamomsyidveli Zala. maSin rwme-
naSi mkvdarni da qristesTvis wamebis damTmenni ube-
duri, daRupuli adamianebi yofilan da meti araferi.
maSin qristianebi adamianTa Soris yvelaze ubedurebi
gamodian: aqac yvelafers akldebian, devnas ganicdian
da amqveyniuri siamovnebebisagan Tavs ikaveben da iqac,
momaval cxovrebaSi, romelzedac sasoebas amyareben, ve-
rafers miiReben. maSin azri ar hqonia zneobrivi wese-
biT cxovrebas da sakuTar codviT midrekilebebTan
brZolas. maSin ufro misaRebi iqneba warmarTuli epi-
kurelebis skolis wesebiT xelmZRvaneloba: `vWamoT da
vsuaT, rameTu xvale movswydebiT!~ (mux. 32). amdenad,
mkvdreTiT aRdgomis uaryofa _ es aris mTeli qris-
tianuli zneobisaTvis Ziris gamoTxra.
Semdeg, mociquls qristes aRdgomis WeSmaritebidan
gamoaqvs daskvna sayovelTao mkvdreTiT aRdgomis Sesaxeb,
rameTu qriste aris mis mier ganaxlebuli kacobriobis
------ 78 ------
winaswari cnebebi
mamamTavari, axali adami: `da viTarca-igi adamis gamo
yovelni moswydebian, egreTca qristes mier yovel-
ni cxovel iqmnen~ (mux. 20-28). amis Semdeg mociquli
ambobs, rom mkvdreTiT aRdgomis uaryofa migviyvanda
naTlisRebis umiznobamde, mis uazrobamde; maSin moci-
qulTa yvela Rvawli da Sroma fuWi iqneboda da mTeli
zneobrioba daemxoboda (mux. 29-32). mociquli afrTxi-
lebs korinToelebs, rom maTTvis friad sazianoa war-
marTebTan urTierToba, romlebmac, rogorc Cans, gadas-
des maT ukdavebis urwmunoeba. igi iyenebs Zvel andazas:
`ganxrwnian wesTa keTilTa zraxvani borotni~ da
arcxvens maT imisTvis, rom aqvT `umecrebaY RvTisaY~,
anu warmarTulad azrovneben da ver warmoudgeniaT
RmerTis yovladZliereba, romelsac Tavisi ZaliT Tavi-
suflad SeuZlia mkvdrebis aRdgineba (mux. 33, 34).
35-e_53-e muxlebSi mociquli saubrobs imis Sesaxeb,
Tu ragvarad moxdeba mkvdreTiT aRdgoma: Tavidan is
pasuxobs kiTxvas _ rogor aRdgebian gardacvlilTa
sxeulebi, anu romeli ZaliT (mux. 36-38), Semdeg _ ra
saxiT aRdgebian isini (mux. 39-50), dabolos, rogor mox-
deba TviT aRdgoma (mux. 51-53). pirvel sakiTze pasuxis
gasacemad mociquli adamianis sxeuls mcenaris Tesls
adarebs. imisaTvis, rom Teslma nayofi gamoiRos, is jer
unda gaixrwnas, amitom gardacvlil adamianTa sxeulis
gaxrwna ver iqneba RvTis ZaliT maTi aRdginebis xelis
SemSleli garemoeba. meore sakiTxze mociquli pasuxobs,
rom mkvdreTiT aRmdgar adamianTa sxeulebi gansxvave-
buli iqneba axlandeli uxeSi sxeulebisgan: es iqneba
sulieri sxeuli, msgavsi mkvdreTiT aRdgomili qristes
sxeulisa. isini uxrwnelni iqnebian, rameTu `PorcTa da
------ 79 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
sisxlTa sasufeveli RvTisaY damkKdrebad ver Zal-
uc, arca xrwnilebaman uxrwnelebaY daimkKdros~
(mux. 50), amitom `yovelTave ukue ara SevisuenoT,
xolo yovelnive ganvaxldeT~ (mux. 51), ese igi, isini,
vinc jer kidev cocxlebi iqnebian sayovelTao aRdgo-
misas, myisierad Seicvlebian da maTi sxeulebic ase-
ve gaxdeba sulieri da uxrwneli. `rameTu jer-ars
xrwnilisa amis Semosad uxrwnelebaY, da mokudavisa
amis Semosad ukudavebaY~ (mux. 53). yvela es sulieri
sxeuli gandidebuli iqneba sxvadasxva wilad, TiToeu-
li adamianis zneobrivi simaRlis Sesabamisad (mux. 39-
49). Tavis azrs gardacvlilTa aRdgomis Sesaxeb, wminda
mociquli amTavrebs winaswarmetyvelebis _ esaiasa da
osias sazeimo sityvebiT imis Sesaxeb, rom aRsruldeba
wminda werilis sityvebi: `dainTqa sikudil ZleviTa~
da `sada ars sikudilo sawerteli Seni? sada ars
jojoxeTo, ZlevaY Seni?~ (es. 25, 8; os. 13, 14) da Rv-
Tisadmi samadlobeliT, romelic sikvdilze gamarjvebas
gvaniWebs. amis Semdeg igi Segvagonebs, rom unda viy-
oT mtkiceni da uryevni qristianul sarwmunoebasa da
cxovrebaSi da `maradis uwyodeT, rameTu SromaY ege
Tqueni ara cudad iyos uflisa mier~ (mux. 54-58).
meTeqvsmete TavSi mociquli iZleva darigebas ie-
rusalimeli qristianebisTvis Sesawiris SegrovebasTan
dakavSirebiT, ris Semdegac aRuTqvams, rom Tavad Cava
korinToSi efesodan makedoniis gavliT; Txovs, megobru-
lad miiRon timoTe. kvlav Seagonebs, rom ifxizlon,
axovnad da mtkiced idgnen sarwmunoebaSi; mokiTxvas
ugzavnis asiis eklesiebisgan, akvilasa da priskilasgan
da yvela Zmisgan, xolo imaT, visac ufali ieso qriste
------ 80 ------
winaswari cnebebi
ar uyvars, ucxadebs `iyavn SeCuenebul, maranaTa~,
rac niSnavs `de, gankveTil iyos uflis mosvlamde~. ai,
sad aris im anaTemis safuZvlianoba, romelic cxaddeba
Cvens eklesiebSi marTlmadideblobis zeimis kviras. pav-
le mociquli epistoles amTavrebs Cveuli samociqulo
locva-kurTxeviT.
------ 81 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
------ 82 ------
winaswari cnebebi
rinToSi mdgomareobis Sesaxeb, gaxda mizezi misi meore
epistoles dawerisa; es aSkarad Cans TviT misi Sinaar-
sidan (7, 6-16).
wminda tite mociquls mouyva, rom pirveli epis-
toles Semdeg korinToelebi Seipyro `RvTisa mierman
mwuxarebaman~, da am mwuxarebam isini sinanulSi moiy-
vana, aRZra maTSi RvTis SiSi da gamosworebis survili,
risxviT aanTo sisxlis aRmrevTa winaaRmdeg (2 kor. 7,
11) da gamoiwvia yovelgvari warmarTuli uwmindurebis
moZageba. Tumca, meore mxriv, wminda titem mociquls
isic auwya, mTeli ZalixmeviT rogor cdilobdnen misi
Seupovari mowinaaRmdegeni SeeryiaT mociqulis avto-
riteti korinToelTa winaSe. ar hqondaT ra imis saSu-
aleba, rom mociquli rame aSkarad gasakicx qmedebebSi
daedanaSaulebinaT, maT gamoiCines mcdeloba imisa, rom
korinToelTa TvalSi rac SeiZleba meti mniSvneloba
mieniWebinaT, magaliTad, imisTvis, rom mociqulma ram-
denjerme Secvala Tavisi gegma korinToSi CasvlasTan
dakavSirebiT (2 kor. 1, 16; 1 kor. 6, 7). rogorc Cans,
aqedan maT surdaT gamoetanaT daskvna, TiTqos, mociqu-
lis ganwyoba aramyaria, cvalebadia da amitom TviT misi
swavlebac ar SeiZleba ndobas imsaxurebdes, _ rogorc
msubuqazrovani da araseriozuli adamianisa. korin-
ToSi yofnisas, pavles mxridan gamovlenili araCveu-
lebrivi Tavmdabloba da uangaroba, maT undodaT mis
sisusted da sulmokleobad warmoeCinaT. `wignebi ese
reca mZime da Zlier, _ ambobdnen isini, _ xolo mos-
lvaY PorciTa uZlur, da sityuaY Seuracx~ (2 kor.
10. 10). amas ar SeiZleba ar Seewuxebina pavle, rameTu
Crdils ayenebda ara mxolod piradad mas, aramed mis
------ 83 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
mier qadagebul swavlebasac. amitomac cdilobda gane-
marta korinToelebisTvis mis Sesaxeb gavrcelebuli
xmebis usafuZvloba.
titem isic mouTxro, rom yvela korinToeli jer ar
iyo gons mosuli; rom zogierTebi imdenad Rrmad iyvnen
CaZirulni uwmindurebaSi, mruSobasa da sxvadasxva sax-
is uwesobaSi, rom gamosworebas arc ki fiqrobdnen (2
kor. 12, 20, 21). saWiro iyo maTi moyvana sinanulSi
gansakuTrebuli ZaliT. pavle mociquli amis Sesaxeb
Semdegnairad ambobs: `raYTa mi-raY-vide, ara Tual-
uxuavad viPumio pelmwifebisa misebr, romel momca
me ufalman aRsaSenebelad da ara dasarRuevelad~
(2 kor. 13, 10).
garda amisa, mociquls surda korinToelebi ganew-
yo uxvi Semowirulobebis gasaRebad palestineli qris-
tianebis sasargeblod, raTa ar Sercxveniliyo maT gamo
makedonelTa winaSe, rameTu pavle mociqulma, Tavisive
sityvebiT, winaswar Seaqo isini maTi qvelmoqmedebisaT-
vis (2 kor. 9, 4).
yovelive aman aRZra igi korinToelTa mimarT meore
epistoles dasawerad.
------ 84 ------
winaswari cnebebi
epistoles Sinaarsi da Semcveloba. korinToelTa
mimarT meore epistole Seicavs sul 13 Tavs da Tavisi
SinaarsiT iyofa Semdeg nawilebad:
1) Sesavali, romelic zedwarwerilTan erTad Sei-
cavs Cveul misalmebas da keTil survilebs _ 1, 1-11;
2) Teoriuli nawili, sadac wminda mociquli aya-
libebs mizezebs, romelTa gamoc ver SesZlo korinToSi
Casvla (1, 12-2, 11), Semdeg, msjelobs mis mier qadage-
buli swavlebis amaRlebulobaze (2, 12-7, 1), dabolos,
ubrundeba ra manamdel sityvas, gamoxatavs im sixaruls,
rac mas moutana tites dabrunebam da yovelive iman,
rac man korinToSi naxa da ganicada (7, 2-16);
3) praqtikuli nawili eZRvneba ierusalimeli Zme-
bisTvis Semowirulobebis Segrovebis Sesaxeb msjelobas
_ me-8 da me-9 Tavebi;
4) dacviTi nawili eZRvneba mociqulis mier misi
mqadagebluri moRvaweobisa da maRali samociqulo
Rirsebis dacvas _ Tavebi me-10_me-13, 10;
5) daskvna Sedgeba sami muxlisgan (13, 11-13) da Sei-
cavs darigebas mSvidobisa da erTsulovnebis Sesaxeb,
aseve, mociqulis misalmebasa da kurTxevas.
------ 85 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
epistole iwyeba Cveulebrivi zedwarweriT TviT pav-
le mociqulisa da misi mowafis, timoTes saxeliT da
samociqulo kurTxevis gadacemiT ara mxolod korinTo-
elTa, aramed aqaias yvela qristianeTaTvis. Semdeg, is
ambobs, rom yvela misi tanjvisa da nugeSis mizans xedavs
korinToelTa nugeSsa da cxonebaSi da, amasTan, uyveba
maT im sasikvdilo safrTxis Sesaxeb, rac mas asiaSi ga-
daxda da romlisganac ufalma ixsna korinTos eklesiis
locviTi SewevniT (mux. 1-11). amis Semdeg, pirveli Tavis
me-12 muxlidan moyolebuli da mTel meore TavSi, wmin-
da mociquli korinToelebs mouTxrobs mcire aziaSi
mis mier gadatanili mwuxarebebisa da devnis Taobaze;
uxsnis, agreTve, rom korinToSi misi Casvlis gadadebis
mizezi iyo is, rom mas surda enaxa isini sinanulSi mo-
sulni da gamoxatavs sixaruls imis gamo, rom maT ukve
daiwyes muSaoba Tavisi zneobis gamosworebaze.
pirveli Tavis me-17_me-20 muxlebSi wminda moci-
quli ekamaTeba im cilismwameblebs, romlebic mis da-
danaSaulebas cdilobdnen xasiaTis cvalebadobaSi da
amiT TviT qadagebisTvis Crdilis miyenebas izraxvidnen:
TiTqos, isic massaviT cvalebads, daulagebelsa da si-
crues warmoadgenda. `xolo sarwmuno ars RmerTi,
rameTu sityuaY igi Cueni, romeli iyo Tquenda mi-
marT, ara iyo he da ara. rameTu Ze RvTisaY, iesu
qriste, romeli Cuen mier Tquen Soris iqadaga Cem
mier, da timoTes da siloanes, ara iyo he da ara,
aramed he igi mas Sina iqmna. …RvTisa sadidebelad
Cuen mier~ (1, 18-20). am sityvebis azri imaSi mdgoma-
reobs, rom wminda mociqulis qadageba iseTive myari
da ucvalebelia, rogori ucvalebelic TviT qristea.
------ 86 ------
winaswari cnebebi
`romelman-igi ganmamtkicna Cuen Tquen Tana qristes
mimarT, da cxebul guyvna Cuen RmerTman, da aRgu-
beWdna Cuen da momca windi igi sulisaY gulTa Sina
CuenTa~ (mux. 21, 22), _ aq saubaria mironcxebis sai-
dumloze, romlis saidumlo aRsrulebis formulisTvis
aqedan aRebulia sityvebi: `suliwmidis niWis beWedi~.
mociqulis sityvebis azri Semdegia: imis mtkicebule-
bas, rom Cem mier TqvenTvis uwyebuli swavleba WeSma-
ritia, emsaxureba Tqven mier mironcxebaSi miRebuli
suliwmidis niWis beWedi. `me mowamed RmerTsa vxadi
sulisa Cemisa~ _ sityvebi, romlebic mowmoben, rom
gansakuTrebiT mniSvnelovan SemTxvevebSi fici dasaSve-
bia (mux. 23). wminda mociquli ficiT imowmebs RmerTs
da korinToelebs ucxadebs maTTan misvlis dagvianebis
WeSmarit mizezs, kerZod, igi aqamde imitom ar mivi-
da, rom ar gamxdariyo iZulebuli, mTeli simkacriT
moqceoda maT da Tavad Cadgomoda saTaveSi maTi re-
ligiuri cxovrebis mowyobas (mux. 24). sxva sityvebiT,
mociquls surda, korinToelebs TviTonve gamoeswore-
binaT sakuTari gardaxdomebi, ris Semdegac, ukve, maTi
Sexvedra urTierTsasixarulo iqneboda.
amasve ambobs wminda mociquli meore TavSic: mas ar
undoda korinToelebTan misvla mwuxarebiT, amitomac
miando maT imaTi gansja _ sisxlaRmrevebis. magram, radga-
nac damnaSavem moinania, amitom mociquli maT nebas rTavs,
Seundon, raTa `nuukue umetesiTa mwuxarebiTa dainT-
qas egeviTari igi~ da ar izeimos satanam (mux. 1-11).
2, 12-dan 7, 1-mde wminda mociquli msjelobs qri-
stianuli gacxadebis, anu saxarebiseuli WeSmaritebis
amaRlebulobaze da imis Sesaxeb, Tu rogor mkvidrdeba
------ 87 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
es WeSmariteba qveyanaze. am msjelobisaTvis mociquli,
TiTqosda, uecrad aRiZra, rodesac gaixsena Tavis mog-
zaurobasTan dakavSirebiT gegmis Secvla da makedonia-
Si misvla, iq titesTan Sexvedra da mis mier moTxro-
bili ambebiT gamowveuli sixaruli _ Tavisi pirveli
epistoles keTili gavlenis gamo (mux. 12, 13). mociquli
hmadlobs RmerTs, `romelman maradis ganmacxadnis
Cuen qristes mier da suli igi mecnierebisa misisaY
gamoaCinis Cuen mier yovelsa adgilsa~ (mux. 14). sa-
xarebiseuli gamocxadebis pirveli Tviseba da qmedeba
is aris, rom igi ar saWiroebs TavisTvis gareSeTa mo-
wonebas: Tavad iZleva Tavisi Tavis SegrZnebas, rogorc
yovelmxriv ganfenili keTilsurneleba: `qristes sur-
nelebani varT~ (mux. 15), Tumca es keTilsurneleba sx-
vadasxvanairad moqmedebs adamianebze da damokidebulia
maT Sinagan ganwyobaze: zogisTvis is ganmacxovelebe-
lia, sxvebisTvis ki _ sikvdilis momtani, da es moci-
qulebis brali ar aris, rameTu isini qadageben qristes
wminda da Seuryvnel swavlebas (mux. 14-17).
mesame da meoTxe TavebSi wminda mociquli sau-
brobs axali aRTqmis gacxadebis upiratesobaze Zvel
aRTqmasTan mimarTebiT da miuTiTebs saxarebis WeSmari-
ti mqadageblebisa da TviT saxarebis qadagebis maxa-
siaTebel Tvisebebze.
rogorc mesame Tavidan Cans, mociqulis mowinaaRm-
degeni (iudauri tradiciebis damcveli partiebi) ko-
rinToelTa winaSe iqadnidnen, rom miRebuli hqondaT
sarekomendacio werilebi ierusalimidan da, rogorc
Cans, ambobdnen, rom pavle mociqulis saqmianoba, _ imis
gamo, rom igi TiTqos Tavis qadagebaSi akninebs ZvelaR-
------ 88 ------
winaswari cnebebi
Tqmiseul rjuls, _ ierusalimeli qristianebis mier mo-
wonebuli ar aris. amis pasuxad, wminda mociquli amt-
kicebs, rom axalaRTqmiseuli gamocxadeba ar saWiroebs
TavisTvis vinmes mxridan mowonebas _ is Tavis Sesaxeb
Tavadve acxadebs da misi yvelaze saukeTeso rekomen-
dacia imaTi rwmena da keTili saqmenia, vinc is miiRo.
`anu ara wign Cuenda Tquen xarTa uflisa mier, da-
weril gulTa Sina CuenTa, _ ambobs wminda mociquli,
_ uwyebul da aRmokiTxul yovelTa mier kacTa?
sacnaur qmnil, rameTu xarT wign samociqulo qri-
stesa, romeli imsaxura Cuen mier, dawerilni ara
melniTa, aramed suliTa RvTisa cxovelisaYTa, ara
ficarTa Sina qvisaTa, aramed ficarTa Sina gulisa
PorcielisaTa~ (mux. 1-3).
mociqulis aseTi darwmunebuloba misi samqadage-
blo saqmianobis nayofierebaSi, TviT ufal ieso qri-
stesgan miRebul STagonebazea davanebuli. qristianu-
li gamocxadeba ar aris damokidebuli mqadagebelTa
Rirsebasa da SesaZleblobebze _ is Tavad ganadidebs
mqadageblebs. Tuki wignis msaxurebas _ ZvelaRTqmiseu-
li rjulis, romelic adamians gamarTlebas ar aZlevda,
iseTi dideba mohqonda misi msaxurebisTvis, rom moses
verc ki uyurebdnen saxeze, rodesac is saxedaufaravad
gamodioda, maSin raoden metad gandidebulia sulis _
axali aRTqmis _ msaxuri, romelic codvil adamians Rv-
Tis winaSe amarTlebs! ras niSnavs aq gamoTqma: `wigni
moakudinebs, xolo suli acxovnebs~?
SesaniSnavad ganmartavs amas wminda ioane oqropiri:
`rjuli, Tuki mkvlels daiWers, mas sikvdiliT sjis,
xolo Tuki mkvlels madli daiWers, is mas ganwmeds da
------ 89 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
ganacxovelebs. Tumca, rad vsaubrob mkvlelze? rjul-
ma isic ki daiWira da qvebiT Caqola, vinc SabaTs SeSa
Seagrova. ai, ras niSnavs _ `wigni moakudinebs~. piriqiT,
madli iWers uricxv kacismkvlelebsa da avazakebs da
ganbans ra maT naTlisRebis wyliT, miutevebs Zvel boro-
tebas. ai, ras niSnavs: `suli acxovnebs~. rogorc sulis
msaxurni, wminda mociqulebi didi kadnierebiT moqmede-
ben da saburveliT ar faraven saRvTo gangebulebis sai-
dumlos _ alegoriiT, an igavebiT; rameTu qristem Zvel
aRTqmas safarveli axada. mxolod Zvel aRTqmasTan brmad
mijaWvuli iudevelebisa da imaTTvis, vinc iudevelobs:
`dRendelad dRedmde igive saburveli sakiTxavsa mas
zeda Zuelisa Sjulisasa hgies aRuZarcuelad... dRen-
delad dRedmde, raJams aRmoikiTxvis mosesTKs, sabur-
veli gulsa maTsa Zes. xolo raJams moiqces ufli-
sa, moeZarcuvis saburveli igi~ (mux. 4-16). gamoTqma
_ `xolo ufali sul ars; xolo sada suli uflisaY,
mun aznaurebaY ars~ (mux. 17), _ savsebiT naTeli ar aris
da mas sxvadasxvagvarad ganmartaven, imisda mixedviT, Tu
vis gulisxmoben aq `sulSi~. yovladwmida samebis mesame
pirs _ suliwmidas Tu zogadad RmerTs, rogorc sulier
arsebas. yvela SemTxvevaSi, am gamoTqmis azri Semdegia:
Tuki Zvel aRTqmaSi rjulis sxvadasxva ganwesebebis sir-
Tule Tavisuflebas zRudavda, axal aRTqmaSi suliwmi-
dis madlma saSualeba mogvca, Tavisuflad mivaxlebodiT
TviT ufal ieso qristes, vumziroT mis didebas da Tava-
dac ganvicadoT feriscvaleba: `masve xatsa mivicvale-
biT didebiTi didebad~ (mux. 18).
meoTxe TavSi gadmocemulia saxarebis WeSmariti
mqadageblebis damaxasiaTebeli Tvisebebi, romlebic, mi-
------ 90 ------
winaswari cnebebi
uxedavad TavianTi msaxurebis yvela simZimisa, amboben:
`ara guewyinebis~, rameTu isini `ara Tu TavTa TKsTa~
qadageben, `aramed qristesa iesus, ufalsa~ (mux. 1 da
5). saxarebis es mqadageblebi, zeciT gabrwyinebulni da
ganaTlebulni saRvTo mecnierebiTa `didebisa RvTisa
winaSe pirsa iesu qristessa~, TavisTavad, rogorc
adamianebi, uZlurni arian. isini atareben saxarebis WeS-
maritebis saunjes TiTqosda Tixis WurWlebSi (`guaqus
Cuen safase ese kecis WurebiTa~), es imisTvis, rom
`gardareuli igi ZlierebisaY iyos RvTisaÁ da ara~
maTi (mux. 7). magram RvTis Zala aSkarad Cans am myife
WurWlebSi, romlebic bunebrivad rom vimsjeloT, unda
damsxvreuliyo yvela im Tavdasxmebis Sedegad, rac
maT Tavs gadaxdaT TavianTi msaxurebis Sesrulebisas.
`yovelsa Sina viWirviT, aramed ara iwroeba gKCns;
war-RaTu-wirul varT, aramed ara ganwiruleba
gKCns. devnul RaTu varT, aramed ara datevebul
varT; da-RaTu-vrdomil varT, aramed ara warwy-
medul varT. maradis sikudili igi uflisa iesuÁsi
PorcTa Sina CuenTa gKtKrTavs, raYTa cxorebaYca
igi iesuÁsi PorcTa amaT Sina CuenTa gamocxadnes~
(mux. 8-10), _ rogorc ewama TviT ufali, iseve ewamebi-
an misi swavlebis mqadageblebic, magram rogorc masSi
sicocxlem sikvdilze izeima, aseve cocxlobs da mo-
qmedebs es cxovelmyofeli Zala mociqulebSic, maTi
meSveobiT ki gadaecema yvela morwmunes. sikvdilis is
mudmivi safrTxe, romelic mociqulTa winaSe dgas, maT
ver aSinebs, radgan isini suliT gaZlierebulni arian
sayovelTao mkvdreTiT aRdgomis sasoebiT (mux. 11-15).
garda amisa, am xorciel satanjvels udidesi sarge-
------ 91 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
beli moaqvs sulisTvis, rameTu `daRaTu gareSe ese
kaci Cueni ganixrwnebis, aramed Sinagani ganaxlde-
bis dRiTi dRed~ (mux. 16-28).
mexuTe TavSi, agrZelebs ra sityvas, wminda moci-
quli ambobs, rom maT, saxarebis WeSmarit mqadageblebs,
sikvdili ar aSinebT, rom am miwieri `sxeulis sayofe-
lis~ darRvevisTanave isini miiReben `RvTis mier aRSene-
bul saukuno xelTuqmnel saxls caTa Sina~ (Sdr. mux.
1). mociquli imasac ki ambobs, rom isini Tavadac `kvne-
sian~, radgan surT `sayofeli igi Cueni zeciT gamo
Semosad~, anu momavali uxrwneli da naTliTmosili sx-
eulis miReba (wminda ioane oqropiris sityvebiT). `ro-
meli-igi Se-Tu-vimosoT, arRara SiSuel vipovneT~
_ mTavaria, ar aRmoCndnen keTil saqmeebsa da RvTis
didebas moklebulni (mux. 3). amis Semdeg mociquli gan-
martavs, ra azriT aris sasurveli axlandeli sxeulis
ganZarcva: `da rameTu romelni-ese varT sayofelsa
amas Sina, vkunesiT da dagKmZimdebis~, ra Tqma unda,
xorcieli uZlurebisa da vnebebis tvirTqveS, romlis-
ganac gaTavisuflebac ase gvwadia. araswori iqneboda
gvefiqra, TiTqos Cven savsebiT `ganZarcva~ gvsurs sx-
eulisa: `ara gunebavs ganZarcuvad, aramed Semosad~
_ ase vTqvaT, gvsurs gadavicvaT uxrwneli da ukvdavi
sxeuli, `raYTa dainTqas mokudavi igi cxorebisagan~,
rameTu `Semqmnna Cuen amisTKs mebrve RmerTman~, ese
igi, uxrwneli da ukvdavi cxovrebisaTvis suliTa da
sxeuliT (mux. 4, 5).
Semdeg mociquli ganmartavs, rom igi Tavis samqa-
dageblo moRvaweobas, romelsac Tan axlavs yovelnai-
ri iwroeba da SeWirveba, aRwers ara Tavis Sesaqebad,
------ 92 ------
winaswari cnebebi
aramed imisaTvis, rom korinToelebs misces iaraRi maTi
damabrkolebeli cilismwameblebis winaaRmdeg, raTa
maT SesZlon, uTxran rame imaT `romelni-igi pirsa
winaSe xolo iqadian da ara guliTaca~ (mux. 6-12).
korinToelebSi SfoTis Semtanni, sxvaTa Soris, Tavian-
Ti avtoritetis ganmtkicebas imiTac cdilobdnen, rom
isini gankacebul qristes piradad icnobdnen da mos-
menili hqondaT misi qadageba. mociquli iTvaliswinebs
amas da ambobs, rom mTavaria ara gankacebuli qristes
cnoba, aramed misi moZRvrebis sulismieri cxovreba.
qriste yvelasTvis mokvda da, Sesabamisad, yvela unda
mokvdes winandeli codvili cxovrebisaTvis da gaxdes
axali qmnileba qristes mier: `raY-igi ars qristes
mier axali dabadebuli; pirveli igi warPda, aha
esera iqmna yovelive axal~ (mux. 13-17). qristianobis
arsi _ es aris cxovrebis sruli ganaxleba ieso qristes
mier RmerTTan Serigebis gziT, xolo mociqulebi arian
`qristesTvis wargzavnilebi~ (`qristesTKs ukue vci-
quT~), romelnic qristes saxeliT iTxoven: `SeurigdiT
RmerTs~ (`daegeniT RmerTsa~) (mux. 18-21), romelmac
(mama RmerTma) `romelman-igi ara icoda codvaY~ (anu
ieso), `CuenTKs codvaY (codvisTvis msxverpli) qmna,
raYTa Cuen viqmnneT simarTle RvTisa mas Sina~.
meeqvse TavSi wminda pavle cxare pasuxs scems im
cilismwameblebs, romlebic cdilobdnen SeegonebinaT
korinToelTaTvis, rom TiTqos pavle mociqulis mier
gadatanili devnisa da siduxWiris mizezi mis pirad
naklovanebebSi mdgomareobda, ris gamoc is Turme ar
sargeblobda im xalxis pativiscemiTa da siyvaruliT,
romelTa Sorisac qadagebda da amiT, TiTqos, afer-
------ 93 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
xebda saxarebis qadagebis warmatebas. pavle mociquli
ambobs, rodesac vqadagebT, rom amJamad `ars Jami
igi SewynarebisaY~ RmerTTan Serigebisa da `dRe igi
cxorebisaY~, `Cven aravis vabrkolebT, raTa ar igmos
Cveni msaxureba da yoveliveSi ise warmovadgenT Tavs,
rogorc RvTis msaxurni~ (mux. 6). Semdeg, mociquli
didi Sinagani ZaliT gamosaxavs Seusabamobis im mkafio
suraTs, rac arsebobs Tavis SeWirvebul da daTrgunul
mdgomareobasa, erTi mxriv, da im did Rvawls Soris,
meore mxriv, romelic itvirTa imis gamo, rom ar mieca
dabrkolebis rame sababi morwmuneebisTvis. am muxlebSi
_ 1-13 _ gamosaxulia qristianuli msaxurebis maRali
ideali, romelic movaleobis SesrulebisaTvis srul
TviTuaryofas moiTxovs; es aris mtkice da gardauxdo-
meli msaxureba, romelic devnilobasa da SeWirvebaSi
Zalebs ikrebs Tavisi saqmis samarTlianobis gacnobiere-
basa da RvTis yovladZlieri Sewevnis sasoebaSi.
gauxsna ra korinToelebs maT mimarT siyvaruliT
savse Tavisi guli, mociquli maT sapasuxo siyvarulisa
da misdami ndobisaken mouwodebs: `masve sasyidlis
kualad-gebasa, viTarca SvilTa getyK: ganvrceniT
Tquenca~ _ rogorc me Tqven miyvarxarT, Tqvenc ms-
gavsi siyvaruliT ganewyveT Cemdami, rogorc sulieri
mamisadmi da sruli ndobiT miiReT Cemgan mowodebu-
li swavleba. amisaTvis saWiroa, rom winaswar uari
TqvaT warmarTebTan yovelgvar erTobaze: `raY zi-
arebaY ars naTlisa da bnelisa? anu raY Setyueba
ars qristesi beliaris Tana?~ amrigad: `gamovediT
Soris maTsa da gamoeSoreniT... da ara-wmidasa nu
SeexebiT~ (mux. 14-18).
------ 94 ------
winaswari cnebebi
meSvide TavSi wminda pavle agrZelebs igive saubars
da korinToelebs mouwodebs: `ganviwmidneT Tavni Cu-
enni yovlisagan Seginebisa PorcTaYsa da sulisa da
aRvasrulebdeT siwmidesa SiSiTa RvTisaYTa~ (mux.
1). amis Semdeg ki gamoxatavs tites dabrunebiTa da
mis mier korinToSi nanaxisa da gancdilis monaTxro-
biT miRebul sixarulsa da nugeSs. mociquls imdenad
axarebs korinToelTa zneobis gamosworeba, rom mzad
aris yovelgvari mwuxareba daiviwyos (mux. 4-17). igi
srulebiTac ar nanobs, rom daamwuxra isini Tavisi pir-
veli epistoleTi, radgan RvTis gamo mwuxareba aramc-
Tu saziano ar aris, aramed piriqiT, didi sulieri
sargeblis momtania, rameTu adamianSi sinanuls aRZravs:
`daRaTu Segawuxen Tquen wigniTa miT, ara vinani,
daRaTumca vinandi; vxedav, rameTu wignman man da-
RaTu Segawuxna Tquen, Jam erT. aw mixaris, ara
Tu romel SeswuxeniT, aramed rameTu SeswuxeniT
sinanulad; da rameTu RvTisaTKs SeswuxeniT, raY-
Ta araraYT izRvineT Cuengan. rameTu RvTisa mieri
igi mwuxarebaY sinanulisa cxorebisasa Seunanebelsa
Seiqmns, xolo soflisa amis mwuxarebaY sikudilsa
Seiqms~ (mux. 8-10). mociqulis epistoleTi gamowveul-
ma mwuxarebam korinToelebSi keTilmoqmedi zneobrivi
gadatrialeba gamoiwvia: maT gadawyvites, aRmoefxvraT
Tavis sazogadoebaSi arsebuli zneobrivi xarvezebi.
mociquls axarebs, rom korinToelebma misi ndoba gaa-
marTles, ar Searcxvines Tavisi moZRvari da rom mas
SeuZlia maTze dayrdnoba (mux. 11-16).
merve da mecxre Tavebi warmoadgens epistoles
wminda praqtikul nawils. maTSi wminda mociquli
------ 95 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
korinToelebs aRZravs Sewirulobebis Sesagroveblad
gaWirvebaSi myofi ierusalimeli qristianebis sasar-
geblod. pavle mociquli amas akeTebs:
1) makedoniis eklesiebis magaliTebis moyvaniT, rom-
lebic mdidarni ar iyvnen, magram gamoiCines didi gu-
luxvoba (mux. 1-8);
2) ufal ieso qristes magaliTis SexsenebiT: `TquenTKs
daglaxakna mdidari igi, raYTa Tquen misiTa miT
siglaxakiTa ganhmdidrdeT~ (mux. 9);
3) agreTve imis SexsenebiT, rom jer kidev gasuli
wlidan korinToelebi Tavadac friad mondomebulni
iyvnen, daxmarebodnen Ratak Zmebs (mux. 10-12);
4) im azris miwodebiT, Tu raoden sasargebloa ur-
TierT daxmareba, da rom Sewirulobis gaReba saWiroa
mxolod SeZlebisdagvarad, im Tanazomieri suliskveTe-
biT, romelic SeimCneoda israelianebSi udabnoSi mananis
Segrovebisas (mux. 13-15). wminda mociquli ambobs, rom
man ukve Seaqo korinToelebi maTi gulmowyalebisTvis
da axla maT hmarTebT am Seqebis gamarTleba, raTa amao
ar aRmoCndes. garda amisa, mociquli amowmebs mis mier
Semowirulobebis SemgrovebelTa srul sandoobas _ ti-
tesi da sxva Zmisa, romelic yvela eklesiaSia qebuli
saxarebis qadagebisTvis (mux. 16-24 da me-9 Tavis 1-5
muxlebi). mecxre Tavis meore naxevarSi wminda mociquli
Seagonebs, rom Sewirulobani unda gaiRon yovelgvari
dananebis gareSe, nebayoflobiT da guluxvad, rameTu
keTili nebiT gamovlenili siuxvis zomisamebr iZle-
va RmerTi Tavis mxriv kurTxevas: `romelman sTesos
ridobiT, ridobiTca moimkos, da romelman sTesos
kurTxeviT, kurTxeviTca moimkos~ (mux. 6), `mxiaru-
------ 96 ------
winaswari cnebebi
lebiT misacemeli uyuars ufalsa~ (mux. 7). RmerTi
ajildoebs imaT, vinc uxvad aniWebs sikeTes moyvasebs,
garda amisa, qristianuli qvelmoqmedeba imiTac aris
sasargeblo, rom mas moZraobaSi mohyavs qristianuli
sazogadoebis mTeli religiuri cxovreba da bevriT
ewevian eklesiis didebas (mux. 8-15).
meaTe, meTerTmete, meTormete da mecamete Tavis
1-10 muxlebi warmoadgens epistoles dacviT nawils.
aq mociquli kvlav gadadis Tavisi samociqulo Rirsebis
dacvaze im cilismwamebelTagan, romlebic korinToSi
masze cru xmebsa da azrs avrcelebdnen im mizniT, rom
korinToelTa TvalSi misi avtoritetis dacema gamo-
ewviaT. epistoles es Tavebi tonis simkacriT mkveTrad
gansxvavdeba wina Tavebisagan. SeiZleba vifiqroT, rom
isini dawerilia mociqulis mier im axali ciliswame-
bebis Sesaxeb cnobebis miRebis Semdeg, romlebic mis
Sesaxeb korinToelma crumoZRvrebma gaavrceles. xelm-
wifebrivi avtoriteti da siyvaruliT daTrgunuli mZ-
vinvarebis grZnoba, epistoles am Tavebs gansakuTrebul
Zalasa da simZafres aniWebs.
wminda pavle mociqulis mowinaaRmdegeebma, sasayve-
durod, sawyis punqtad, Semdegi garemoeba airCies. ro-
gorc wminda Teofane dayudebuli ganmartavs, `wminda
pavle aRnagobiT ar gamoirCeoda da susti janmrTelo-
bisa iyo. kerZo qadagebisas misi sityva siwynariTa da
mSvidi damajereblobiT gamoirCeoda. igi msmenelebs ze-
cidan brZanebas ki ar gadascemda, aramed emudareboda,
erwmunaT jvarcmuli. xolo epistoleSi, rodesac mor-
wmuneebs swerda, misi sityva mkacri da xelmwifebrivi
iyo. misi mowinaaRmdegeni am gansxvavebas CaeWidnen. isini
------ 97 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
ambobdnen: `wignebi ese reca mZime da Zlier, xolo
moslvaÁ PorciTa uZlur, da sityuaY Seuracx~ (10,
1-10 muxlebi)~. `es ar iqneboda imdenad aRmaSfoTebeli,
_ ambobs episkoposi Teofane, _ magram amgvar gansx-
vavebas isini iseT axsnas aZlevdnen, rom zogierTebs
wminda pavle SeiZleba CaeTvalaT `xorcielad mavali~
(anu naklebsulierad, soflisaganad), es ki, Tavis mx-
riv, ndobas uryevda mis mier qadagebul moZRvrebas.
ai, ratomac wminda pavle mociqulma saWirod miiCnia,
mZafrad daecva Tavisi samociqulo avtoriteti~.
meaTe TavSi wminda pavle ambobs, rom igi pirispi-
rac iseTive mkacria, _ roca amas saWiroeba moiTxovs, _
rogorc Tavis epistoleebSi da korinToelebs sTxovs,
rom ar aiZulon igi, gamoiyenos es simkacre, rodesac
maT ewveva (mux. 1-11). simkacris uflebas mas aZlevs
TviT misi samociqulo wodeba, romelsac igi icavs da
amas amtkicebs TviT RmerTisgan misTvis miniWebuli sam-
qadageblo wilxvedrze miTiTebiT: `ara romeli-igi
Tavsa TKssa ewamebodis, igi ars gamocdili, aramed
romelsa-igi ufali ewamos~ (mux. 12-18). mociqulis
mowinaaRmdegeni Tavad aqeben sakuTar Tavs, moaqvT ra
Tavi korinToSi mTavar moRvaweebad, da es mas Semdeg,
rac iq qristianoba pavle mociqulma danerga, wminda
pavle ki `uflisa mier iqadis~, ese igi, Tavis Tavs ki ar
aqebs, aramed RvTis Zalasa da niWs, romlebic mas svlad
da saqadageblad aRZraven.
meTerTmete TavSi wminda mociquli, romelsac mra-
vali sabuTi mohyavs da miznad mxolod msmenelis cxo-
nebas isaxavs, CamoTvlis yovelive imas, rac SeiZleba
mas damsaxurebad CaeTvalos da cilismwamebelTa sayve-
------ 98 ------
winaswari cnebebi
durebi aaridos. upirvelesad, igi xazs usvams sakuTar
uangarobas, rom is korinToelebs saxarebas uqadagebda
`usasyidlod~, tvirTad aravis awveboda (mux. 1-10).
mociquli aqve ganmartavs, rom mas ar surda, rame mate-
rialuriT esargebla korinToelTagan, da es ara maTda-
mi siyvarulis ukmarisobis mizeziT, aramed imitom, rom
ar surda damsgavseboda im `crumociqulebs~, romle-
bic maT fcqvnidnen da yvlefdnen. wminda pavle aseTebs
`TvalTmaqc muSakebs~ (`muSakni zakulni~) uwodebs
da ambobs, rom isini mxolod qristes mociqulTa ni-
Rabebs ifareben, sinamdvileSi ki mociqulebs ar war-
moadgenen `da ara sakKrvel ars, rameTu TKT igica
eSmaki icvalvisve angelozad naTlisa~ (mux. 11-21).
amaod iqadian isini xorcieli upiratesobebiT, rameTu
msgavsi upiratesobebi wminda mociquls gacilebiT meti
aqvs; igi CamoTvlis yvela Tavis Rvawlsa da SeWirvebas,
romelTa gadatanac mas mouwia qristes saxarebis qa-
dagebis gamo da romelTa mxolod nawilia mociqulTa
saqmis wignSi aRwerili. CamoTvlis ra yvela im devnasa
da satanjvels, rac ganicada, wminda mociquli mTel
Tavis Rvawls saRvTo madls miawers, sakuTar Tavs ki
_ mxolod uZlurebas: `ukueTu jer-ars siqaduli,
uZlurebisa Cemisasa viqadodi~ (mux. 22-30).
meTormete TavSi wminda pavle icavs Tavis samoci-
qulo Rirsebas da amtkicebs amas Tavisi mesame camde
aRtacebiT, sadac man netari mdgomareoba ganicada da
eniT gamouTqmeli sityvebi moismina, romelTa gadmo-
cemac adamianisTvis SeuZlebelia. mociquli aq Tavis
Tavze saubrobs mesame pirSi: `vici kaci~. wminda ioane
oqropiris ganmartebiT, wminda pavle mociquli amgva-
------ 99 ------
vrceli marTlmadidebluri katexizmo
rad imitom saubrobs, `rom amiT aCvenos, Tu rogor
uxalisod udgeba saqmes~, anu, rarig usiamovnoa misT-
vis, ilaparakos sakuTari Tavis saqebrad da rom igi
amas hyveba mxolod iZulebiTi aucileblobidan gamom-
dinare, raTa cilismwameblebisgan daicvas Tavisi samo-
ciqulo Rirsebis amaRlebuloba. `mesame caSi~, netari
Teodorites ganmartebiT, unda vigulisxmoT samoTxe.
iyo es `uwinares aToTxmetisa wlisa~. Tuki epistole
dawerilia 58 wels, ese igi, xilva momxdara 44 wels,
rodesac wminda pavles da barnabas ierusalimSi Semo-
wirulobani dahqondaT da Semdgom suliwmidis mier ga-
morCeul iqnen didi msaxurebisaTvis _ warmarTebisTvis
saxarebis saqadageblad (saqm. 13, 2, 3).
mociquli aqve dasZens, rom gansakuTrebuli gamocxa-
debebiT qedi rom ar amemaRlebina, gasafrTxileblad
`momeca me sawerteli PorcTaY-angeloz satan, raY-
Ta damqenjnides me~. `Cveulebriv iTvleboda, _ ambobs
episkoposi Teofane dayudebuli, _ rom xorcis gamam-
warebeli (`sawerteli PorcTaY~), aris raRac iseTi,
rac wminda pavles mWmunvarebaSi agdebda da mosvene-
bas ukargavda sxeulis mxridan da mdebareobda TviT
sxeulSi. xolo, axalma ganmmarteblebma miiCnies, rom
wminda pavle mociquli aq saubrobs xorcieli vnebis
moZraobaze. magram xorciel vnebaSi gansakuTrebuli
ra aris? mas yvela ganicdis, da ara mxolod uqor-
winebelni, aramed daqorwinebulnic. wminda pavle ki
iseTnairad gamoxatavs, rom amiT gvagebinebs: mas mieca
raRac gansakuTrebuli brZola, rac yvelasaTvis saer-
To ar iyo. amasTan, misTvis micemuli saZageli `kola-
fizi~ urtyams mas yvrimalebSi umowyalod, moqmedebs
* kamaTis siyvaruliT
------ 160 ------
winaswari cnebebi
saxarebis saqmis gasagrZeleblad: `xolo dadgromaY
PorcTa Sina unebeladre TquenTKs~.
Semdeg mociquli Tavisi male gaTavisuflebis da
filipelebTan Sexvedris imeds gamoTqvams. misi winas-
warTqma marTlac aRsrulda. mociquli Seagonebs fil-
ipelebs: `Rirsad xolo saxarebisa mis qristesisa vi-
dodeT~. aseTi cxovrebis ZiriTad Tvisebas, igi iqve
miuTiTebs: `sdgaT Tquen erTiTa suliTa da erTiTa
gonebiTa da Tana-iRuwiT sarwmunoebasa mas saxare-
bisasa~. WeSmaritebaSi es mtkice dgoma, erTsulovneba
da uSiSari aRmsarebloba, _ risi danaxvac wminda pavle
mociquls Tavis filipel mowafeebSi surda, _ TiToeu-
li WeSmariti qristianis pirveli da ZiriTadi Tvisebaa.
misTvis suliT mtrul wuTisofelSi qristes eklesia
mebrZoli eklesia unda iyos, xolo misi mimdevrebi _
WeSmaritebis gamo tanjvisTvis ganmzadebuli mebrZolni
da aRmsarebelni (1, 22-30).
meore TavSi wminda mociquli filipelebs Seagonebs,
rom srul erTsulovnebas da siyvaruls daumaton meo-
re mniSvnelovani Tviseba _ simdable, riTac WeSmariti
qristianuli cxovreba xasiaTdeba. simdablis umaRles
nimuSad da misabaZ magaliTad qristianebs TviT qriste
hyavT, romelmac Tavi jvarcmiT sikvdilamde daimdabla:
`ese zraxvaY izraxeboden Tquen Soris, romelca-igi
qriste iesuYs mier. romeli-igi xati RvTisaY iyo,
ara natacebad Seiracxa yofad igi sworebad RvTisa,
aramed Tavi TKsi daimdabla da xati monisaY miiRo
da msgavs kacTa iqmna da xatiTa ipova viTarca kaci;
daimdabla Tavi TKsi da iqmna igi morCil vidre si-
kudiladmde da sikudiliTa miT juarisaYTa~ (2, 5-8).
* moerideT
------ 164 ------
winaswari cnebebi
ironiulad gankueTas uwodebs da misi damcireba surs,
radgan man Tavisi mniSvneloba dakarga: adre is rCeu-
li eris beWedi iyo, axla ki sxeulis nawilis ubralo
mokveTad iqca, yovelgvari mniSvnelobis gareSe.
Semdeg mociquli Tavis Tavze saubrobs, rom mas See-
Zlo, iudauri xorcieli upiratesobiT sxvaze aranak-
lebad da SesaZloa, ufro metadac ki eamaya, magram man
yovelive es dauteva `qristesTKs zRvevad~: `Semir-
acxies igi nagevad, raYTa qriste SeviZino~ (3, 8). igi
iudevelia aramxolod dabadebiT, aramed, agreTve, gaz-
rdilia farisevelTa skolaSi da iyo qristes eklesiis
moSurne mdevneli. ZvelaRTqmiseuli marTlobis Tval-
sazrisiT, mas SeeZlo, Tavi `ubiwod~ mieCnia, magram
axla igi amas upiratesobad ki ara, amaoebad miiCnevs da
erTaderTi, rasac eZiebs _ es aris ieso qristes Semec-
neba, mis vnebaTa Tanaziareba da mkvdreTiT aRdgomis
miRweva (mux. 9-11). Tavmdabali mociquli miiCnevs, rom
srulyofilebas jer ver miaRwia, igi misken mxolod
iswrafvis: `vsdev egreT, raYTa vewio, romliTaca
wevnul viqmen qriste iesuYs mier~. qristesadmi Tavis
mimarTvas mociquli im saxiT warmoadgens, TiTqos, ufa-
li misdevda mas, bolos daewia da daiWira. `ukuanasa
mas daviviwyeb da winasa mas mivswudebi, da krZa-
lulebiT vsdev gKrgKnsa mas zecisa Cinebisa RvTi-
sasa qriste iesuYs mier~, _ araferi ise ar hyofs Cvens
saTnoebebs amaod da ar gvaampartavnebs, rogorc Cven
mier qmnili sikeTis damaxsovreba. amitomac ambobs mo-
ciquli, rom igi Tavis yvela sikeTes iviwyebs da mudam
gulmodginebiT miiltvis win, umaRlesi qristianuli
srulyofilebisaken (mux. 12-14).
* SeparuliT
------ 178 ------
winaswari cnebebi
ars yovelive savsebaY RmrTeebisaY Porcielad~, _
anu qristeSi damkvidrebulia RvTis mTeli savseba xor-
cielad, ese igi, ganxorcielebulad da xelSesaxebad
da ara xatovnad da raRac gadataniTi mniSvnelobiT;
damkvidrebulia, rogorc suli sxeulSi. `magram ar if-
iqro, _ ganmartavs netari Teodorite, _ rom igi sx-
eulSi Caketilia, moculia, SezRudulia, rameTu `igi
RmrTeebrivad aRuwerelia~.
`da xarT Tquen mas Sina aRsavse~, _ Tqven ukve su-
lierad gamdidrdiT masSi, amitom ar unda usminoT ara-
nair crumoZRvrebs, rameTu masSi gaqvT mTeli savseba da
sxvas ar unda mimarToT. igi yovelgvar angelozur Zal-
Ta mTavaria, `yovlisa mTavrobisa da PelmwifebisaY~.
radgan, rogorc Cans, crumoZRvrebi angelozebisadmi
Tavisebur, ukanono mistikur Tayvaniscemas aswavlidnen,
amitom mociquls surs, gaafrTxilos isini amisgan da
aswavlis, rom ieso qriste yovel angelozur mTavrobaTa
da xelmwifebaTa meTauri da mbrZanebelia (2, 9, 10).
`romliTaca winadaicKTeT winadacueTiTa miT Pe-
liT uqmneliTa... mis Tana daefleniT naTlis-RebiTa
miT~, _ es sityvebi ueWvelad im qristianebs exebaT,
romlebic iudevelobdnen, anu iudaur wes-Cveulebebi-
dan gamomdinare, winadacveTas moiTxovdnen. mociquli
maT pasuxobs, rom qristianebi winadaicveTebian `wina-
dacueTiTa miT PeliT uqmneliTa~, romelic srulde-
ba `ganZarcuviTa miT guamisa mis PorcTa maT cod-
vaTaYsa~ da naTlobis saidumloSi codvaTagan ganwmen-
diT. am muxlebSi (2, 11-14) gadmocemulia mniSvnelovani
azri imis Sesaxeb, rom ZvelaRTqmiseuli winadacveTa
axal aRTqmaSi naTllisRebis saidumloTia Secvli-
* dauZlurebiT
------ 182 ------
winaswari cnebebi
warmoadgens iseTad, rogoric is TavisTavad unda iyos
(3, 1-17). Semdeg ki miuTiTebs, Tu rogori unda iyos es
cxovreba maTi sxvadasxva mdgomareobisa da garemoebis
SemTxvevaSi (3, 18-25_4, 6). zneobriv darigebas wmin-
da mociquli SegonebiT iwyebs: `zecisasa eZiebdiT...
zecisasa zraxevdiT da nu queyanisasa. rameTu moh-
kuediT, da cxorebaY Tqueni dafarul ars qriste-
TurT RvTisa Tana~ (3, 1-3). naTlisRebis saidumloSi
qristianebi codvisTvis kvdebian da qristesTan erTad
aRdgebian axali RvTissaTno cxovrebisaTvis. amitomac
maT miwierze ki ar unda ifiqron, aramed zeciurze
da cxovrebac maTi mTlianad RmerTSi (`RvTisa Tana~)
unda iyos. es Sinagani, sulieri, sxvaTagan dafaruli
cxovrebaa. RmerTSi am dafaruli cxovrebis nayofebi
gacxaddeba, aSkara gaxdeba yvelasTvis, `raJams qriste
gamocxadnes~, _ qristes meored mosvlisa da saSinel
samsjavroze sayovelTao migebis Jams (3, 4). qristianebs
marTalTaTvis mosalodneli dideba unda axsovdeT da
borotebis yvela saxes moeridon, rasac mociquli me-5_
me-9 muxlebSi CamoTvlis. qristianis daniSnulebas igi
ase gadmoscems: `ganiZarcueT Zueli igi kaci saqmiT
misiTurT da SeimoseT axali igi ganaxlebuli mec-
niereba msgavsad xatisa mis dambadebelisa misisa~,
ese igi, `ganvagdoT Cveni TviTsaTno meoba yvela Tavi-
si vnebiT da gadavwyvitoT, TviTuaryofiT vicxovroT
mxolod RmerTisTvis saTnod. es gadawyvetileba, rome-
lic ufalTan sarwmunoebiT miaxlebuli da monaTluli
adamianis mTel arsebas moicavs, aris swored axali
kaci~ (episkoposi Teofane dayudebuli, 3, 9, 10-ze).
`ara ars warmarT da huria, winadacueTileba da