Jawapan (kata terbitan)

Unit 1
Latihan 1.1
1. memasak 11.menyepak
2. menjerang 12.membaling
3. menanak 13. bersatu
4. menebas 14. berkorban
5. memanjat 15. bekerja
6. menggembirakan 16. terbitan
7. mengelap 17. memayungi
8. mengepos 18. baringkan
9. mengembara 19. berjuang
10.mencangkul 20. menyunting
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Unit 2
Latihan 2.1
Bil Awalan Kata Kata Nama Ayat
Dasar Terbitan
1. pe- lawat pelawat Banyak pelawat berkunjung ke
Pulau Langkawi pada musim
cuti.
2. peng- gubah penggubah Penggubah lagu yang terkenal
itu mendapat anugerah
daripada penerbit.
3. pe- sakit pesakit Pesakit kronik akan mendapat
bantuan daripada kerajaan.
4. peng- arah pengarah Pengarah filem dari Malaysia
telah dipilih sebagai pengarah
filem terbaik dalam
pertandingan itu.
5. pen- jual penjual Penjual kain itu memperoleh
pendapatan yang lumayan
setiap bulan.
6. pem- buka pembuka Ulam-ulaman menjadi
 pembuka selera sewaktu
makan tengah hari di hotel itu.
7. pen- dapat pendapat Banyak pendapat ahli
persatuan itu diterima dalam
mesyuarat agung yang lalu.
8. pem- buru pemburu Beberapa orang pemburu
haram telah dikenakan
tindakan oleh pihak yang
berkuasa
9. pe- teroka peneroka Usaha yang dilakukan oleh
peneroka di FELDA itu telah
mendatangkan hasil yang
lumayan.
10. peng- hibur penghibur Penghibur yang terkenal itu
telah mengadakan
persembahan di seluruh
negara.

Latihan 2.2
1. pendaki 6. pengebom
2. peramah 7. penapis
3. penyiram 8. pengadil
4. penternak 9. penggali
5. penghibur 10. penyakit
Latihan 2.3

Bil Kata Nama Terbitan Makna

1. penyapu alat yang digunakan untuk menyapu.
2. pembunuh orang yang membunuh.
3.. penyanyi orang yang menyanyi untuk
menghiburkan orang lain.
4. pendingan alat untuk mendinginkan udara.
5. peneroka orang yang meneroka atau membuka
tanah di sesuatu kawasan.
6. penulis orang yang menghasilkan karya.
7. pembakar alat untuk membakar sesuatu.
8. pemenang orang yang memenangi sesuatu
acara.
9. pengukus alat untuk mengukus sesuatu.
10. pemburu orang yang memburu haiwan.

Latihan 2.4

Bil Kata Kata Nama Terbitan Berawalan yang Terbentuk

Dasar
1. salah pesalah
2. antara perantara
3. lakon pelakon
4. latih pelatih
5. sara pesara
6. minat peminat
7. lawak pelawak
8. tugas petugas
9. renang perenang
10. serta peserta
Latihan 2.5
1. pesara 6. pelawak
2. perenang 7. pelakon
3. perantara 8. peserta
4. pelatih 9. pesalah
5. petugas 10. peminat
Latihan 2.6
1. kehendak 6. ketua
2. kekasih 7. kedua/keempat
3. keempat/kedua 8. kekasih
4. ketua 9. kehendak
5. kedua/keempat 10. keempat/kedua
Latihan 2.7
1. juruterbang 6. jurulatih
2. jurutera 7. jurusolek
3. juruhebah 8. juruteknik
4. juruselam 9. jurubahasa
5. jururawat 10. jurujual
Latihan 2.8
1. B 6. A
2. A 7. B
3. C 8. B
4. C 9. A
5. C 10. D
Latihan 2.9
Bil Kata Dasar yang Awalan meN- yang Kata Terbitan
Bermula dengan Terlibat Berawalan meN-
huruf c
1. cas menge- mengecas
2. cerca men- mencerca
huruf d
1. daki men- mendaki
2. dulang men- mendulang
huruf j
1. jalar men- menjalar
2. jelajah men- menjelajah
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 2.10
Bil Kata Kerja Terbitan Ayat
yang Berawalan
1. cerca Mereka sudah tidak tahan dengan perangai Pak Abu
yang sering mencerca Adik Ahmad.

2. daki Azman mendaki Gunung Kinabalu bersama-sama

rakan sekolahnya.
3. dulang Penduduk Kampung Talang sibuk mendulang bijih
timah.
4. jalar Pokok kacang itu tumbuh menjalar.

5. jelajah Johnny berjaya menjelajah semua negara Asia tahun

ini.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 2.11
Bil Kata Dasar Kerja Terbitan Berawalan yang Terbentuk
1. berus memberus

2. bayar membayar

3 bubuh membubuh

4. bunuh membunuh

5. bancuh membancuh

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 2.12
Bil Kata Dasar Kata kerja Terbitan Berawalan yang Terbentuk
1. cat mengecat

2. pam mengepam

3. tin mengetin

4. bom mengebom

5. tut mengetut

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 2.13
1. karang 9. ketuk
2. lap 10. teliti
3. tarik 11. kisar
4. kembara 12. tumis
5. panjat 13. kunyah
6. asah 14. tumbuk
7. adu 15. salai
8. alih
Latihan 2.14
1. mengupas 9. mengepam
2. mencangkul 10. mengehad
3. menyiram 11.mengawal
4. menabung 12. meletak
5. mengangkut 13.membuka
6. menolak 14. menjadi
7. membelah 15.menerima
8. menggantung
Latihan 2.15
Bil Kata Kerja Terbitan Berawalan Kata Dasar
1. bercerita cerita
2. belajar ajar
3. belayar layar
4. berceloteh celoteh
5. bertumbuk tumbuk
6. berenang renang
7. bersenam senam
8. berganti ganti
9. bersapu sapu
10. bertutur tutur
11. berkata kata
12. berselendang selendang
13. berasa rasa
14. berpura-pura pura-pura
15. berseloroh seloroh
16. berhemah hemah
17. berumah rumah
18. bergendang gendang
19. berdendang dendang
20. bersilat silat
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 2.16
1. terangkat 6. terpesong
2. tercapai 7.tertulis/tertera/ tercatat
3. terpijak 8. terbayang/tergambar
4. tertelan 9. terhibur
5. terbabas, terlanggar 10. terhidu
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 2.17
1. B 6. D
2. A 7. B
3. D 8. D
4. C 9. C
5. C 10. B
Latihan 2.18
1. diperdalam 6. diperindah
2. diperkukuh 7. diperkecil
3. diperoleh 8. diperlebar
4. dipergiat 9. diperbetul
5. diperluas 10. diperelok
Latihan 2.19
1. diperkemas 6. dipercepat
2. diperalat 7. diperluas
3. diperhebat 8. diperdaya
4. diperhangat 9. diperat
5. diperbanyak 10. diperpanjang
(Jawapan lain yang betul diterima.)
Latihan 2.20
Bil Perkataan berawalan Kata Dasar
1. memperluas luas

2. memperkaya kaya

3. memperhebat hebat

4. memperlurus lurus

5. memperkecil kecil

6. mempertinggi tinggi

7. memperalat alat

8. memperindah indah

9. memperbaik baik

10. memperoleh oleh

Latihan 2.21
1. memperdalam:
Pihak berkuasa tempatan memperdalam Sungai Gombak untuk
mencegah banjir.

2. memperisteri:
Banyak pemuda berhasrat untuk memperisteri gadis yang cantik itu.

3. memperhamba:
Anak yang baik tidak akan memperhamba ibu bapa mereka.

4. memperalat:
Gadis itu sanggup memperalat kawan-kawannya untuk mencapai
hasratnya.
5. memperbanyak:
Cikgu Hasnah memperbanyak kertas latihan itu untuk diedarkan kepada
murid-muridnya.

6. memperkaya:
Kamus itu dihasilkan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka untuk
memperkaya kosa kata bahasa Melayu.

7. mempergiat:
Kerajaan sedang mempergiat Kempen Amalan Berbudi Bahasa dalam
kalangan murid.

8. memperbesar:
Encik Muthu telah memperbesar kedai runcitnya untuk memperoleh
pendapatan yang lebih lumayan.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 2.22
Bil Awalan Kata Dasar Kata Kerja Terbitan Berawalan yang Terbentuk
1. men- cantas mencatas
2. memper- elok memperelok
3. ber- sawah bersawah
4. meng- goreng menggoreng
5. meng- had mengehadkan
6. meng- gali menggali
7. men- dakwa mendakwa
8. me- tarik menarik
9. mem- banding membanding
10. men- cangkul mencangkul
11. ter- jerumus terjerumus
12. me- panggil memanggil
13. ber- ajar belajar
14. ber- tumbuk bertumbuk
15. ber- rasa berasa
16. mem- bongkar membongkar
17. me- rungkai merungkai
18. diper- hamba diperhamba
19. memper- jelas memperjelas
20. meng- tut mengetut
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 2.23
1. terpanjang 6. terlaris,terbaharu
2. tertua/ tertinggi 7. terdalam
3. terputih/ terbersih 8. terkaya
4. tercantik 9. termasyhur
5. tertinggi 10. tertinggi
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 2.24
Bil Kata Adjektif Ayat
Terbitan Berawalan
1. terendah Ali terpilih untuk menyertai pertandingan
kuiz bahasa Melayu do sekolahnya
walaupun bahasa Melayunya terendah
dalam ujian yang lalu.
2. teringan Emak menyuruh adik menjinjing barang
yang teringan kerana adik tidak terdaya
untuk membawa barang yang berat.
3. terapuh Walaupun ranting itu yang terapuh,
namun amat sesuai untuk dijadikan bahan
perhiasan.
4. terangup Kakak menguis-nguis kentang goreng itu
untuk memilih gorengan yang terangup.
5. teruncing Buluh yang teruncing telah digunakan
oleh Pak Abu untuk menugal sebelum
menanam benih jagung di ladangannya.
6. terpintar Murid yang terpintar di Malaysia itu telah
dipilih mewakili negara dalam
pertandingan kuiz Matematik peringkat
antarabangsa.
7. terkaya Usahawan yang terkaya di negara itu
telah mendermakan wang kepada
penduduk di Gaza.
8. terdalam Perigi yang terdalam dalam acara renang
itu ialah peserta dari Malaysia
9. termuda Peserta termuda dalam acara renang itu
ialah peserta dari Malaysia.
10. terputih Pakaian yang terputih ialah pakaian yang
dicuci dengan serbuk pencuci berjenama
baharu itu.

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 2.25

1. setebal 6. selebat
2. sedalam 7. sekerdil
3. seputih 8. secanggih
4. sebulat 9. secantik
5. selazat 10. sekecil

Latihan 2.26

1. tersepak 6. bertemu
2. berkecai 7. menjadi
3. dilambung 8. dilanda
4. berderai 9. bersatu
5. berkumpul 10. berdiri

Latihan 2.27

1. kawan = berkawan 9. hasrat = berhasrat

2. ajar = belajar 10. teroka = meneroka
3. tunggang = menunggang 11. azam = berazam
4. cita-cita = bercita-cita 12.luas = memperluas
5. jadi = menjadi 13.baca = membaca
6. cerita = bercerita 14. tebal = setebal
7. rasa = berasa 15.ngiang =terngiang-ngiang
8. dengar = mendengar

Latihan 2.28
Bil Kata Dasar Awalan Asing Kata Terbitan Berawalan yang Terbentuk
1. guru maha mahaguru
2. cara tata tatacara
3. syarat pra prasyarat
4. Barat pro pro-Barat
5. adab bi biadab
6. editor sub subeditor
7. bahasa dwi dwibahasa
8. indera panca pancaindera
9. kaki tri trikaki
10. komunis anti antikomunis
Latihan 2.29

1. mahaguru 6. antikomunis
2. biadab 7. tatabahasa
3. subeditor 8. prasyarat
4. tatacara 9. pro-Barat
5. trikaki 10. pancaindera

Latihan 2.30

1. prasekolah:
Kanak-kanak presekolah itu sedang beratur di hadapan pintu masuk ke
perpustakaan.

2. Maha Besar:
“Hanya Allah Yang Maha Kuasa dan Maha Besar,” kata Ustaz Amri.

3. dwifungsi:
Mesin cetak yang dibeli oleh Puan Amir mempunyai dwifungsi.

4. pratonton:
“Pratonton filem itu akan diadakan pada akhir bulan Julai nanti,” kata
Idris kepada rakan-rakannya.

5. prabayar:
Amirul membeli tiket prabayar di kaunter satu.

6. antidadah:
Pelbagai kempen telah diadakan oleh kerajaan untuk melahirkan rakyat
yang sihat termasuklah kempen antidadah.

7. swalayan:
Kebanyakan restoran di negara kita memperkenalkan khidmat swalayan.

8. mahasiswa:
Mahasiswa dari Universiti Malaya diberikan keutamaan untuk mengisi
kekosongan jawatan di syarikat tersebut.

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 2.31

1. mengemas 11. jurucakap

2. mengelap 12. dibeli
3. menebas 13. pelajar
4. memetik 14. bersalah
5. membuka 15. ketua
6. menanam 16. pendidik
7. mengupah 17. menangis
8. mencangkul 18. penyanyi
9. pelancong 19. mengajar
10.menginap 20. melancong

Unit 3

Latihan 3.1

1. lautan 6. bekalan
2. tanaman 7. kutipan
3. dugaan 8. hasutan
4. pakaian 9. kukuran
5. pinggiran 10. tumpangan

Latihan 3.2

1. contohi 6. duduki
2. ingkari 7. baiki
3. hampiri 8. hiasi
4. ikuti 9. atasi
5. belakangi 10. turuti

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 3.3
Golongan Kata Kata Dasar Akhiran Kata Kerja Terbitan Berakhiran
yang Terbentuk
kata kerja jolok jolokkan

kata kerja tanam -kan tanamkan

kata adjektif perlahan perlahan

kata kerja letak letakkan

kata adjektif masak masakkan

kata kerja hulur hulurkan

kata kerja pakai pakaikan

kata adjektif bulat bulatkan

kata kerja kepal kepalkan

kata kerja duduk dudukkan

kata kerja beri berikan

kata adjektif kemas kemaskan

kata nama isi isikan

kata kerja lapor laporkan

kata kerja aju ajukan

Latihan 3.4
1. biduanita 6. hadirin
2. patriotisme 7. duniawi
3. qariah 8. peragawati
4. negarawan 9. peragawan
5. ilmuwan 10. budiman
Latihan 3.5
1. jauhi 8. ikatan
2. letakkan 9. insani
3. bebanan 10. tepian
4. rasai 11. dakwaan
5. pulangan 12. nikmati
6. usahawan 13. patriotisme
7. hormati 14. belikan
15. ilmuwan
Latihan 3.6
1. diami 6. ilmuwan
2. patriotisme 7. sorokkan
3. tunaikan 8. akhiran
4. seniman 9. profesionalisme
5. ajaran 10. Duniawi
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 3.7
1. seksaan 9. pesanan
2. bidasan 10. gosokkan
3. ustazah 11. asakan
4. sultanah 12. letakkan
5. sambutan 13. komunisme
6. hampiri 14. hadirin
7. ziarahi 15. negarawan
8. jolokkan
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 3.8
1. garau - garauan 6. bungkus - bungkusan
2. sudah - sudahi 7. juta - jutawan
3. negara - negarawan 8. hadir - hadirin
4. komunis - komunisme 9. khianat - khianati
5. pakai - pakaian 10. ustaz - ustazah
ampai - ampaian
Unit 4
Latihan 4.1
1. pemberontakan 6. penanaman
2. pemanasan 7. penghasilan
3. pencarian 8. penggunaan
4. pengurusan 9. pencemaran
5. pemakaian 10. pengetinan
Latihan 4.2
1. pesisiran:
Menangkap ikan merupakan pekerjaan utama penduduk yang tinggal di
persisiran pantai.

2. peperiksaan:
Banyak pelajar sekolah saya memproleh keputusan yang cemerlang
dalam peperiksaan PMR yang lalu.

3. petempatan:
Di pinggir bandar itu terdapat satu petempatan yang penduduknya
terdiri daripada pendatang asing.

4. peperangan:
Banyak nyawa yang terkorban dalam peperangan yang berlaku di Goa.

5. pedalaman:
Dermawan itu menghulurkan bantuan pakaian kepada murid-murid di
kawasan pedalaman.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 4.3
1. perlanggaran 6. persembunyian
2. pertunjukan 7. perjalanan
3. perpisahan 8. perkampungan
4. pergigian 9. pertanyaan
5. pergunungan 10. persiapan
Latihan 4.4
1. kemasukkan 6. ketinggalan
2. kehujanan 7. kekurangan
3. ketakutan 8. keletihan
4. kehilangan 9. kekurangan
5. kesusahan 10. ketinggalan
Latihan 4.5
1. B 6. C
2. A 7. A
3. C 8. C
4. A 9. A
5. B 10. A
Latihan 4.6
a) Apitan meN-…-i dan kata kerja terbitan berapitan yang terbentuk.
Apitan Kata Dasar Kata Kerja Terbitan Berapitan yang
Terbentuk
mem-…-i punya mempunyai
me-…-i rasa merasai
me-…-i penuh memenuhi
mem-…-i basah membasahi
men-…-i duduk menduduki
men-…-i jejak menjejaki
meng-…-i harung mengharungi
meng-…-i ingkar mengingkari
 b) Ayat daripada kata kerja terbitan berapitan meN-…-i yang terbentuk.
Bil Kata Terbitan Ayat
Berapitan
1. mempunyai Noriza yang ulat buku itu mempunyai
berpuluh-puluh buah buku cerita.
2. merasai Pak Abu merasai hidup senang setalah anak-
anaknya bekerja.
3. memenuhi Encik Bakar membeli sebuah komputer riba
untuk memenuhi kehendak anaknya.
4. membasahi Hujan yang turun membasahi pakaian yang
dijemur oleh kakak di ampaian.
5. menduduki Hasrat Shafik dan keluarga untuk menduduki
rumah banglo itu tercapai setelah bapanya
dinaikkan pangkat.
6. mengharungi Sara dan Damit terpaksa mengharungi sungai
untuk ke sekolah.
7. menjejaki Pak Mat berjalan ke tepi sungai untuk
menjejaki langkah anaknya.
8. mengingkari Kita tidak patut mengingkari suruhan ibu bapa.

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 4.7
1. bincang - membincangkan
2. belakang - membelangkangi
3. ziarah - menziarahi
4. dekat - mendekatkan
5. kotor - mengotori
6. senarai - menyenaraikan
7. jahit - menjahitkan
8. waris - mewarisi
9. guna - menggunakan
10.hadiah - menghadiahi
Latihan 4.8
1. memperdengarkan 6. memperakukan
2. memperisteri 7. memperingati
3. memperjuangkan 8. mempertaruhkan
4. mempersembahkan 9. memperkenalkan
5. mempersetujui 10. mempertikaikan
Latihan 4.9
1. berlarian 6. berjauhan
2. berhampiran 7. bertanyakan
3. berbantalkan 8. bertaburan
4. berlaukkan 9. berkeliaran
5. beratapkan 10. berdasarkan
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 4.10
1. dihadiahkan 6. dinaikkan
2. dipagari 7. dikirimkan
3. dikirimi 8. dijatuhi
4. dijatuhkan 9. dinaiki
5. dipagarkan 10. dihadiahi
Latihan 4.11
1. salah 6. betul
2. betul 7. balah
3. salah 8. betul
4. betul 9. betul
5. salah 10. salah
Latuhan 4.12
1. sakit - kesakitan 6. basah - kebasahan
2. jatuh - kejatuhan 7. sungguh - kesungguhan
3. mahir - kemahiran 8. besar - kebesaran
4. laju - kelajuan 9. cantik - kecantikan
5. samar - kesamaran 10. gemar - kegemaran
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 4.13
1. kearaban
Guru-guru sekolah itu berpakaian agak kearaban pada hari Jumaat.

2. kebaratan
Cara hidupnya yang kebaratan itu tidak disenangi oleh rakan-rakannya.

3. kecinaan
Rupa gaids itu agak kecinaan.

4. kewanitaan
Sifat kewanitaannya tidak terjejas walaupun hobinya menyertai sukan
lasak.

5. kemelayuan
Sifat kemelayuannya tetap utuh walaupun telah lama tinggal di negara
Barat.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 4.14
Bil Kata Dasar Apitan Kata Nama Terbitan Berapitan
1. gigi per-…-an pergigian
2. lari pe-…-an pelarian
3. soal per-…-an persoalan
4. tin pe-…-an pengetinan
5. duduk ke-…-an kedudukan
6. buat pem-…-an pembuatan
7. air peng-…-an pengairan
8. rasa pe-…-an perasaan
9. lain ke-…-an kalainan
10. ubat per-…-an perubatan

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 4.15

1. kebersihan 6. kedudukan
2. pelajaran 7. kemenangan
3. kesulitan 8. pengorbanan
4. pelaksanaan 9. pencarian
5. kerisauan 10. kehujanan

Latihan 4.16

kedutaan mempersetujui keinggerisan

kesatuan mengetinkan kearaban
pesisiran membohongi kemelayuan
persalinan diperlihatkan kepahlawanan
peranginan kewanitaan
kejatuhan

Latihan 4.17
Perkara yang Perkara yang Perkara yang
Mempunyai Awalan Mempunyai Akhiran Mempunyai Apitan
tertentu kumpulan mengadakan
bertugas hiasan peraduan
membuang kebersihan
membasuh digalakkan
mengelap menyertai
membantu dibahagikan
meghias kenyataan
menyapu membersihkan
menarik dihiasi
Latihan 4.18
1. Kanak-kanak itu bermain hingga lewat petang.
2. Pemain bola baling itu memang terkenal di peringkat kebangsaan.
3. Amira membelikan mainan untuk adik kesayangannya.
4. Amin memainkan lagu kegemaran buah hatinya, Siti.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 4.19
Kata Dasar Imbuhan Kata Terbitan
ambil peng-…-an pengambilan
mahu ke-…-an kemahuan
tangis …-an tangisan
dalam pe-…-an pedalaman
langsung beR-… berlangsung
kais meN-… mengais
ubah meN-… mengubah
fikir …-an fikiran
khidmat per-…-an perkhidmatan
perkasa meN-…-kan memperkasakan

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 4.20
Bil Kata Terbitan Kata Dasar
1. ajaran ajar
2. pergeselan gesel
3. memaniskan manis
4. menyebut sebut
5. pengarang karang
6. merebut rebut
7. dijumpai jumpa
8. pencarian cari
9. pencatat catat
10. dwipecahan pecah
11. mengelap lap
12. pelabuhan labuh
13. pengawas awas
14. memperhatikan perhati
15. kedudukan duduk
16. mengail kail
17. pendakwa dakwa
18. penyewa sewa
19. pengorbanan korban
20. sesalan sesal
Unit 5
Latihan 5.1
1. sabut - serabut 6. kangkang - kelangkang
2. kabut - kelabut 7. gembung - gelembung
3. kupas - kelupas 8. kontang - kerontang
4. sambung - sinambung 9. gilang - gemilang
5. gerlap - gemerlap 10. kuping - keruping
Latihan 5.2
Kata Dasar Kata Terbitan Sisipan
guruh gemuruh -em-
jajah jelajah -el-
gentar gementar -em-
tapak telapak -el-
ganggang gelanggang -el-
kuning kemuning -em-
kilau kemilau -em-
tunjuk telunjuk -el-
suling seruling -er-
gigi gerigi -er-
serak selerak -el-
santan semantan -em-
ketot kemetot -em-
serbak semerbak -em-
getar gementar -em-
Latihan 5.3
1. tunjuk - Kakak masih memerlukan tunjuk ajar daripada ibu untuk
memasak makanan kami sekeluarga.
telunjuk - Zaini mencetak ikon jari telunjuk untuk dibuat penunjuk
arah ke Dewan Seminar A.

2. gigi - Kita perlu melakukan pemerikasaan gigi di klinik gigi setiap

enam bulan.
gerigi - Papan lantai rumahnya yang bergerigi itu menyebabkan
kakinya luka.

3. guruh - Saya mendengar bunyi guruh yang kuat sebelum hujan

turun
dengan lebat.
gemuruh - Abang mengatakan bahawa dia berasa gemuruh semasa
menduduki peperiksaan Sijil Pelajaran Malaysia tempoh hari.

4. sabut - Nenek mengumpulkan sabut kelapa itu di dalam guni.

serabut - Kepala ayah serabut memikirkan masalah yang berlaku di
tempat kerjayanya.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 5.4
1. semerbak 6. gemerlap
2. selerak 7. gemilang
3. seruling 8. gelanggang
4. kelemutur 9. kelupas
5. serabut 10. gemuruh
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 5.5
Bil Kata Terbitan Kata Dasar Imbuhan Sisipan
1. semerbak serbak -em-
2. selerak serak -el-
3. seruling suling -er-
4. kelemumur kemumur -el-
5. serabut sabut -er-
6. kelangkang kangkang -el-
7. gemilang gilang -em-
8. gelanggang ganggang -el-
9. gelugur gugur -el-
10. gemuruh guruh -em-

(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)

Latihan 5.6
1. termenung 13. berlarian
2. melemparkan 14. mengutip
3. pandangan 15. berselerak
4. membiru 16. mengelamun
5. bertiup 17. terkenang
6. menyegarkan 18. terkubur
7. semerbak 19. mengendahkan
8. menusuk 20. menyayangi
9. memaksa 21. pertolongan
10.berada 22. berjaya
11.terhibur 23. diselamatkan
12.melihat 24. terhutang
Latihan 5.7
1. menyegarkan - Bau bunga itu menyegarkan bilik Kakak Aisyah.
2. melihat - Nenek asyik melihat adik yang leka bermain.
3. mengutip - Kakak mengutip pakaian yang sudah kering di
ampaian.
4. berselerak - Padang sekolah itu berselerak selepas acara
sukan tahunanan sekolah.
5. berjaya - Pemuda itu telah berjaya mendapat tempat
pertama dalam pertandingan badminton
peringkat daerah baru-baru ini.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 5.8
Awalan Akhiran Apitan Sisipan

Contoh:
terlintas terapkan persekolahan serabut
dipotong pegangan melepaskan gemuruh
pemain masakkan persembahan kerontang
berasap pautan kemanisan keruping
berteduh lawati memperkasakan semerbak
pelepas lepasan menjauhi telunjuk
pengasih jelingan membaiki seruling
pendapat tepian kebanyakan selerak
pembersih belahan kekacauan sinambung
berenang kerahan pergelangan gemilang
pendidik terjunan perbaiki kemuning
Latihan 5.9
Bil Kata Dasar Imbuhan Kata Terbitan Ayat
1. ubah Awalan: diubah Ayat ini perlu diubah.
di-
Awalan: berubah Sikapnya telah berubah
ber- sekarang.
Awalan: mengubah Dia telah mengubah
meng- kedudukan perabot itu.
Apitan: perubahan Kampung ini telah
per-…-an mengalami perubahan
sejak merdeka.
2. pidah Awalan: berpindah Mereka akan berpindah
ber- ke rumah baharu.
Akhiran: pindahkan Pindahkan mereka ke
…-kan tempat yang lebih
selamat.
Akhiran: memindahkan Pihak berkuasa telah
me-…- memindahkan mangsa
kan banjir itu.
Apitan: pemindahan Balai raya itu dijadikan
pe-…-an pusat pemindahan.
3. usung Awalan: diusung Mangsa kemalangan itu
di- diusung ke hospital.
Awalan: mengusung Mereka mengusung
meng- barang yang berat itu.
Akhiran: pengusungan Pengusungan raja ke
peng-…- istana diketuai oleh
an bendahara.
Apitan: usungan Baginda duduk di atas
…-an usungan lalu diusung ke
istana.
4. kuat Awalan: memperkuat Kita perlu memperkuat
memper- beazaman untuk berjaya.
Akhiran: kekuatan Kekuatan budak itu tiada
ke-…-an tandingannya.
Apitan:
meng-…- menguatkan Makanan berkhasiat
kan menguatkan tenaga.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 5.10
Bil Kata Dasar Kata Terbitan Ayat
1. cantik 1.mencantikkan Kakak menanam pokok bunga
untuk mencantikkan kawasan
rumah.
2.kecantikan Kakak sentiasa menjaga
kecantikan wajahnya.
2. bersih 1.terbersih Kelas 5 Marikh dipilih sebagai
kelas terbersih.
2. kerbersihan Kita mesti menjaga kebersihan
kawasan rumah.
3. cari 1.mencari Abang masih mencari bukunya
yang hilang.
2. mencarikan Pemuda itu mencarikan
emaknya ubat.
4. basuh 1.membasuh Adik membasuh kasut
sekolahnya di bilik air.
2.pembasuh Mesin pembasuh di rumahnya
telah rosak.
5. tunjuk 1.menujukkan Seorang pemuda datang lalu
menunjukkan jalan.
2.telunjuk Jari telunjuk adik luka kerana
terkena pisau.
6. kayu 1.berkayu Mereka tidak berkayu untuk
memasak makanan yang banyak
itu.
2.perkayuan Kakak saya bekerja di syarikat
perkayuan itu.
7. kipas 1.mengipasi Adam mengipasi mukanya
kerana kepanasan.
2.pengipas Gadis yang diberikan tugas
sebagai pengipas pengantin itu
amat ayu sekali.
8. guru 1.berguru Pemuda itu berguru dengan
seorang mahaguru di Kampung
Keladi.
2.perguruan Kakak Musa ialah lulusan
Maktab Penguruan Ilmus Khas.
(Jawapan lain yang betul boleh diterima.)
Latihan 5.11
kenang rasa susun labuh
kenangan terasa tersusun berlabuh
terkenang berasa menyusun pelabuhan
mengenangkan perasaan susunan melabuhkan
dikenang merasakan bersusun dilabuhkan
menenang

Latihan 5.12
1. C 6. D
2. A 7. D
3. D 8. B
4. A 9. B
5. C 10. A