STANDAR OPERASIONAL PROSEDUR

TERAPI MUROTTAL

A. Pengertian

Terapi murottal adalah rekaman suara Al-Qur’an yang dilagukan oleh seorang
qori’ (pembaca Al-Qur’an), lantunan Al-Qur’an secara fisik mengandung unsur
suara manusia.

B. Tujuan

Tujuan terapi murottal adalah untuk menurunkan hormon-hormon stres,

mengaktifkan hormon endorfin alami, meningkatkan perasaan rileks, dan
mengalihkan perhatian dari rasa takut, cemas dan tegang, memperbaiki sistem
kimia tubuh sehingga menurunkan tekanan darah serta memperlambat
pernafasan, detak jantung, denyut nadi, dan aktivitas gelombang otak.

C. Manfaat

1. Mendengarkan bacaan ayat-ayat Al-Qur’an dengan tartil akan mendapatkan

ketenangan jiwa.

2. Lantunan Al-Qur’an secara fisik mengandung unsur suara manusia, suara

manusia merupakan instrumen penyembuhan yang menakjubkan dan alat yang

paling mudah dijangkau.

D. Persiapan

1. Persiapan Pasien

Pasien dan keluarga diberi penjelasan tentang hal-hal yang akan dilakukan

2. Persiapan Alat

- Earphone

Universitas Sumatera Utara

- MP3/Tablet berisikan murottal (Al-fatihah)

3. Persiapan Perawat

- Menyiapkan alat dan mendekatkan ke arah pasien

- Mencuci tangan

4. Persiapan Lingkungan

- Menutup sampiran

- Memastikan privaci pasien terjaga

E. Pelaksanaan

Cara melakukan terapi murottal adalah:

1. Mencuci tangan

2. Menghubungkan earphone dengan MP3/Tablet berisikan murottal (Al-fatihah)

3. Pasien berbaring diatas tempat tidur

4. Letakkan earphone di telinga kiri dan kanan

5. Dengarkan murottla (Al-fatiha) selama 15 menit

 BAGIAN KEPERAWATAN MEDIKAL BEDAH
FAKULTAS KEPERAWATAN UNIVERSITAS SUMATERA UTARA

PENGKAJIAN

Nama/NIM Mahasiswa :
…………………………………………………….
Nama RS/Ruangan :
…………………………………………………….
Hari/Tanggal/Waktu :
…………………………………………………….
Pembimbing :
…………………………………………………….

I. BIODATA
A. IDENTITAS PASIEN
Nama :
………………..……….….……………………….
Jenis Kelamin :
…………………………..………............................
Umur :
………………………….…………………………
Status Perkawinan :
………………..……….….……………………….
Agama :
…………………………..………............................
Pendidikan :
………………………….…………………………
Pekerjaan :
…………………………..………............................
Alamat :
………………………….………………………….
Tanggal Masuk RS :
………………..……….….………………………..
No. Registrasi :
…………………………..………............................
Ruangan/Kamar :
………………………….………………………….
 Golongan Darah :
………………..……….….………………………..
Tanggal Pengkajian :
…………………………..………............................
Tanggal Operasi :
………………………….………………………….
Diagnosa Medis :
………………..……….….……………………….
B. PENANGGUNG JAWAB :
…………………………………………………….
Nama :
…………………………………………………….
Hubungan Dengan Pasien :
…………………………………………………….
Pekerjaan :
…………………………………………………….
Alamat :
…………………………………………………….

II. KELUHAN UTAMA

…………………………………………………………………………………….
......
…………………………………………………………………………………….
......
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

III. RIWAYAT KESEHATAN SEKARANG

A. Provocative/palliative
1. Apa penyebabnya
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
2. Hal-hal yang memperbaiki keadaan
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

B. Quantity/ quality
1. Bagaimana dirasakan
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………
……………………………………………………………………………………
……
2. Bagaimana dilihat
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………
……………………………………………………………………………………
……

C. Provocative/palliative
1. Dimana lokasinya
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
2. Apakah menyebar
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………
……………………………………………………………………………………
……

D. Severity (mengganggu aktivitas)

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………
……………………………………………………………………………………
……

E. Time (kapan mulai timbul dan bagaimana terjadinya)

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………
……………………………………………………………………………………
……

IV. RIWAYAT KESHATAN MASA LALU

A. Penyakit yang pernah dialami
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

B. Pengobatan /tindakan yang dilakukan

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
C. Pernah dirawat/operasi
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
D. Lamanya dirawat
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
E. Alergi
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
F. Imunisasi
……………………………………………………………………………………
……

V. RIWAYAT KESEHATAN KELUARGA

A. Orang tua
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

B. Saudara kandung
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

C. Penyakit keturunan yang ada

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

D. Anggota keluarga yang meninggal

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
E. Penyebab meninggal
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
E. Penyebab meninggal
……………………………………………………………………………………
……
F. Genogram
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

VI. RIWAYAT KEADAAN PSIKOSOSIAL

A. Bahasa yang digunakan
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

B. Persepsi pasien tentang penyakitnya

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

C. Konsep diri
1. Body Image :
…………………………………………………….
2. Ideal diri :
…………………………………………………….
3. Harga diri :
…………………………………………………….
4. Peran diri :
…………………………………………………….
5. Personal identity :
…………………………………………………….
D.Keadaan emosi
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………

E. Perhatian terhadap orang lain/lawan bicara

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

F. Hubungan dengan keluarga

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

G. Hubungan dengan saudara

……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
…….

H. Hubungan dengan orang lain

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………

I. Kegemaran
……………………………………………………………………………………
……
J. Daya adaptasi
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

K. Mekanisme pertahanan diri

……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
…….

VII. PEMERIKSAAN FISIK

A. Keadaan umum
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

B. Tanda-tanda vital suhu tubuh

Tekanan darah :
…………………………………………………….
Nadi :
…………………………………………………….
RR :
…………………………………………………….
Tinggi badan :
…………………………………………………….
Berat badan :
…………………………………………………….

C. Pemeriksaan kepala dan leher

1. Kepala dan rambut :
…………………………………………………….
a. Bentuk :
…………………………………………………….
 b. Ubun-ubun :
…………………………………………………….
c. Kulit kepala :
…………………………………………………….
Rambut

a. Penyebaran & keadaan rambut:

…………………………………………………….
b. Bau :
…………………………………………………….
c. Warna kulit :
…………………………………………………….
Wajah

a. Warna kulit :
…………………………………………………….
b. Struktur wajah :
…………………………………………………….

2. Mata
a. Kelengkapan dan kesimetrisan
……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
……

b. Palpebra
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

c. Kelengkapan dan kesimetrisan

……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
……

d. Pupil
……………………………………………………………………………………
……

71

Universitas Sumatera Utara

……………………………………………………………………………………
……

e. Kornea dan iris

……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
……

f. Visus
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

g. Tekanan bola mata

……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
……

b. Konjungtiva dan sklera

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

3. Hidung
a. Tulang hidung dan posisi septum nasi
……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
…….
b. Lubang hidung
……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
……

c. Cuping hidung
……………………………………………………………………………………
……
4. Telinga
a. Bentuk telinga :
…………………………………………………….
b. Ukuran telinga :
…………………………………………………….
c. Lubang telinga :
…………………………………………………….
d. Ketajaman pendengaran :
…………………………………………………….
5. Mulut dan faring
a. Keadaan bibir :
…………………………………………………….
b. Keadaan gusi dan gigi :
…………………………………………………….
c. Keadaan lidah :
…………………………………………………….
d. Orofaring :
…………………………………………………….
6. Leher
a. Posisi trachea :
…………………………………………………….
b. Thyroid :
…………………………………………………….
c. Suara :
…………………………………………………….
d. Kelenjar limfe :
…………………………………………………….
e. Vena jungularis :
…………………………………………………….
f. Denyut nadi karotis :
…………………………………………………….
D. Pemeriksaan integumen
1. Kebersihan :
…………………………………………………….
2. Kehangatan :
…………………………………………………….
3. Warna :
…………………………………………………….
 4. Turgor :
…………………………………………………….
5. Kelembapan :
…………………………………………………….
6. Kelainan pada kulit :
…………………………………………………….
E. Pemeriksaan payudara dan ketiak
1.Ukuran bentuk payudara :
…………………………………………………….
2. Warna payudara :
…………………………………………………….
3. Kelainan puting :
…………………………………………………….
4. Aksila klavikula :
…………………………………………………….
F. Pemeriksaan thoras/dada
1. Inspirasi thoraks
a. Bentuk thoraks :
…………………………………………………….
b. Pernafasan
frekuensi :
…………………………………………………….
irama :
…………………………………………………….
c. Tanda kesuli Bunyi jantung :
…………………………………………………….
Bunyi tambahan :
……………………………………………………. bernafas
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……
2. Pemeriksaan paru
a. Palpasi getaran suara :
…………………………………………………….
b. Perkusi
c. Auskultasi :
…………………………………………………….
Suara nafas :
…………………………………………………….
Suara ucapan :
…………………………………………………….
 Suara tambahan :
…………………………………………………….
3. Pemeriksaan penunjang
a. Inspeksi :
…………………………………………………….
b. Palpasi
Pulsasi :
…………………………………………………….
c. Perkusi :
…………………………………………………….
d. Auskultasi :
…………………………………………………….
Bunyi jantung :
…………………………………………………….
Bunyi tambahan :
…………………………………………………….
Murmur :
…………………………………………………….
Frekuensi :
…………………………………………………….
G. Pemeriksaan abdomen
1. Inspeksi :
…………………………………………………….
a. Bentuk abdomen
b. Benjolan/massa :
…………………………………………………….
c. Bayangan pemb.darah :
…………………………………………………….
2. Auskultasi :
…………………………………………………….
a. peristaltic usus :
…………………………………………………….
b. Suara tambahan :
…………………………………………………….
3. Palpasi
a. Tanda nyeri tekan :
…………………………………………………….
b. Benjolan/massa
c. Tanda ascitesa :
…………………………………………………….
d. Hepar :
…………………………………………………….
 e. Lien :
…………………………………………………….
f. Titik MC Burney :
…………………………………………………….
4. Perkusi
a. Suara abdomen :
…………………………………………………….
b. Pemeriksaan ascites
H. Pemeriksaan kelamin kepala dan leher
1. Genitalia :
…………………………………………………….
a. Rambut pubis :
…………………………………………………….
b. Lubang uretra :
…………………………………………………….
c. Kelainan pgenitalia :
…………………………………………………….
2. Anus dan perineum :
…………………………………………………….
a. Lubang anus :
…………………………………………………….
b. Kelainan pada anus :
…………………………………………………….
c. Perineum Kelainan :
…………………………………………………….
I. Pemeriksaan musculoskeletal/ekstremitas
1.Kesimetrisan otot :
…………………………………………………….
2. Pemeriksaan otot :
…………………………………………………….
3. Kekuatan otot :
…………………………………………………….
4. Kelainan pada kuku :
…………………………………………………….
J. Pemeriksaan neurologi
1.Tingkat kesadaran :
…………………………………………………….
GCS
:,E……………M…………V……………………
….
2. Meningeal sign :
…………………………………………………….
 3. Status mental :
…………………………………………………….

a. Kondisi emosi/perasaan
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

b. Orientasi
……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
…….
c. Lubang hidung
……………………………………………………………………………………
…….
……………………………………………………………………………………
……

d. Proses berfikir (ingatan, atensi, keputusan, perhitungan0

……………………………………………………………………………………
……
……………………………………………………………………………………
……

IX. HASIL PEMERIKSAAN PENUNJANG

A. Diagnosa Medis
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………
B. Pemeriksaan Diagnostik/Penunjang Medis
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………
1. Labolatorium
Tanggal: Nilai normal:
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………
2. Rontgen
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………
3. ECG
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………
4. USG
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………

DIAGNOSA KEPERAWATAN
1.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………
2.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………
3.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………
4.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………
5.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………
80

Universitas Sumatera Utara

81

Universitas Sumatera Utara

71

Universitas Sumatera Utara