Anda di halaman 1dari 16

ILMU TAJWID

ٌِ ِ‫ٌاا ْغ ِل ْم َا‬ ِ
َ َِ‫تُ ْحفَةٌٌا ٌلَفْطْف‬
ٌِ ‫دٌاغقُ ْرآ‬ ِ ِ‫يٌتجو‬ ِ
ْ َ ‫ٌف‬
ٌ
ٍ ِ ْ ‫لِسلَْيما َف ب ِن ُحس‬
ِّ ‫ػج ْم ُزوِر‬
‫ي رمحو هللا تعاىل‬ َ ‫ْي ب ِن ُُمَ َّمد ال‬ َ َ ُ
Oleh Imam Sulaiman bin Husain bin Muhammad al-Jamzuriy ‫رمحو هللا‬

Publication: 1439 H_2018 M

TUHFATUL ATHFAAL WAL GHILMAAN


Oleh : Imam Sulaiman al-Jamzuriy ‫رحػمو هللا‬

Disalin dari www.abangdani.wordpress.com

Download > 1000 eBook di www.ibnumajjah.com


‫اغاقدمة‬

PENDAHULUAN

ِ ‫ػوؿ ر ِاجػي ر‬
‫محة الْغَػ ُفػوِر * َد ْوَمػاً ُسلَ ْػي َما ُف ُى َػو ا ْْلَمػُْزوِرى‬َ َ ُ ‫يَػ ُقػ‬
Berkata Sulaiman al Jamzury, orang yang senantiasa
mengharapkan rahmat Sang Maha Pengampun..

َ‫ػح َم ػ ٍػد وآلِػ ِػو َوَم ْػن تَػل‬ ِ ‫اْلمػ ُػد لِلَّػ ِػو م‬
َ ‫صػلّػياً َعػلػى * ُم‬
َُ ْ َْ

Segala puji bagi Allah, shalawat atas Muhammad beserta


keluarga dan orang yang mengikutinya..

ِ ُ‫وبػع ُػد ىػ َذا النَّػظْػم لِْلػم ِريػ ِػد * فػػي الن‬


ِ ‫ػوف والتَّػْن ِوي ِن والْم ُد‬
‫ود‬ ُ َ ُ ُ ْ ََ

Bait syair ini adalah untuk orang yang menginginkan


(pembahasan) pada masalah nun, tanwin, dan mad-mad..

ِ ‫سػ َّػميتُػػو بِتُح َفػة األَطْ َف ِاؿ * َعػن َشي ِػخنَا الْ ِميػ ِه ِى ِذي الْ َك‬
‫ماؿ‬ ّ ْ ْ ُ َ

Aku namakan dengan Tuhfatul Athfal.. Dari (riwayat) syaikh


kami, al Mihiy yang memiliki kesempurnaan (ilmu)..

‫ػوؿ َوالثَّ َػوابػا‬ ْ ‫أ َْر ُجػػو بِػو أَ ْف يَػْنػ َف َع الطػُّلَّبَػا * َواأل‬


َ ُ‫َجػ َػر َوالْ َقػب‬
Aku berharap (kitab ini) bermanfaat untuk penuntut ilmu..
Dan aku berharap amalan ini diterima, mendapatkan balasan
dan pahala..

‫اغنو ٌاغسِكنةٌااغتنوين‬

NUN SUKUN DAN TANWIN

‫َح َك ٍػاـ فَ ُخػ ْذ تَػْبػيِػيػنِػي‬ ِ ِ ِ


ْ ‫للػنُّػػوف إِ ْف تَ ْسػ ُك ْن َوللتّػَْن ِوي ِن * أ َْربَ ُػع أ‬

Nun sukun dan tanwin memiliki empat hukum, maka


perhatikanlah penjelasanku..

ِ ‫ػت رتِّبت فَلػتػع ِر‬


ٍ ِ ِ ِ ‫فَػاأل ََّو ُؿ اإلظْػهار قَػبػل أ‬
‫ؼ‬ ْ َ ْ َ ُ ‫َح ُػرؼ * ل ْل َحػ ْل ِػق س‬
ْ َْ َُ

Pertama, Idzhar (jika ada nun sukun / tanwin) sebelum


enam huruf halqy (tenggorokan) yang tersusun maka
ketahuilah..

‫ػاء‬‫ػ‬‫خ‬ ‫ػن‬‫ي‬ ‫غ‬


َ ‫ػم‬
َّ ‫ػ‬
ُ‫ث‬ ِ َ‫ََهْػز فَػهػاء ثُ َّػم عػيػن حػاء * مػهملَػت‬
‫اف‬
ُ َ ٌ ْ َ ْ ُ ُ َ ٌ َْ ٌ َ ٌ

Hamzah (‫ )أ‬, ha besar (‫)ىػ‬, „ain (‫)ع‬, ha kecil (‫)ح‬, kemudian

gha (‫)غ‬, dan kha (‫)خ‬..


ِ ِ ٍ
‫ت‬ ْ َ‫ػاـ بِسػتَّة أَت‬
ْ َ‫ػت * فػي يَْػرَمػلُػو َف عْن َد ُى ْم قَ ْد ثػَبَػت‬ ٌ ‫والػثّػَانػي إِ ْد َغ‬

Kedua, Idgham yang memiliki 6 huruf yang datang

kemudian, terhimpun dalam kata: )‫ ف‬-‫ و‬-‫ ؿ‬-‫ ـ‬-‫ ر‬- ‫يػَ ْرُملُ ْو َف (ي‬

‫اف قِ ْسػ ٌػم يػُ ْد َغ َػما * فِ ِػيو بِػغُػنّػٍَة بِيَػْن ُػمو عُلِ َػمػا‬
ِ ‫ػكنػَّها قِسػم‬
َْ َ
ِ َ‫ل‬

Akan tetapi Idgham ada dua jenis; yang pertama


didengungkan (Idgham Bighunnah) untuk huruf yang dikenal
terangkum dalam kata )‫يػَنْ ُم ْو (ي – ف – ـ – و‬

َ‫إِالَّ إِذَا َكػانَػا بِػكػِْل َم ٍػة فَػلَ * تُػ ْد ِغ ْػم َك ُدنْػيَا ُُثَّ ِصػْنػ َو ٍاف تَػل‬

Kecuali jika (nun sukun/tanwin bertemu huruf ini) dalam satu

kata, maka jangan didengungkan tetapi bacalah seperti ‫ُدنْػيَا‬

dan ‫ِصػْنػ َو ٍاف‬

‫ػاـ بِغَْي ػ ِر غُػنَّ ْة * فػي الػلَِّـ َوال َّػرا ثُ َّػم َك ّػرَرنَّ ْػو‬
ٌ ‫َوالثَّػانػي إِ ْد َغػ‬

Jenis yang kedua adalah Idgham Bilaa (Bighairi) Ghunnah

yaitu untuk huruf lam (‫ )ؿ‬dan ra (‫ )ر‬yang dibaca takrir

(bergetar)
ِ ‫ػاء * ِميػػماً بِغػنػ ٍػة مػع ا ِإلخػ َف‬
‫ػاء‬ ِ ‫َّوالثػالػث ا ِإلقْػلَب ِعْنػد الْب‬
ْ َ َ َُ َ َ ُ ُ َ

Ketiga, Iqlab yaitu ketika (nun sukun / tanwin bertemu)

huruf ba (‫ )ب‬maka dibaca mim yang didengungkan serta

disamarkan.

ِ ‫وؼ و ِاجػب لِْل َف‬


ِ ِ ِ ِ ِ َّ ‫و‬
‫اض ِػل‬ ٌ َ ‫الراب ُػع ا ِإل ْخػ َفاءُ عْن َػد الْفاض ِػل * م َػن اْلُُػر‬ َ
Keempat, Ikhfa yaitu untuk sisa huruf hijaiyah yang wajib
menurut ulama qirooah

‫ض َّمنػْتُ َػها‬ ِ ‫فػي َخَْس ٍػة ِمن بػع ِد ع ْش ٍر رمزىا * فِػي كِْل ِم ى َذا البػي‬
َ ‫ت قَػ ْد‬ َْ َ ُ َْ َ ْ َ ْ َ

Aku telah menyusun rumus 15 huruf ikhfa yang terangkum


dalam kalimat bait ini:

‫ض ْع ظَالِ َػما‬
َ ‫ص قَ ْد مسَا * ُد ْـ طَيّػَباً ِزْد ِِف تُػ َق ًى‬ ْ ‫ِص‬
ٌ ‫ف ذَا ثَػنَا َك ْم َج َاد َش ْخ‬
1
)‫ض ْع ظَالِ َػما‬
َ ‫ص قَ ْد مسَا ُد ْـ طَيّػَباً ِزْد ِِف تُػ َق ًى‬ ْ ‫( ِص‬
ٌ ‫ف َذا ثَػنَا َك ْم َج َاد َش ْخ‬

1
Huruf ikhfa nya ada di awal setiap kata yaitu ‫ ظ‬, ‫ ض‬, ‫ ت‬, ‫ ؼ‬, ‫ ز‬,‫ ط‬,‫د‬

‫ س‬,‫ ؽ‬,‫ س‬, ‫ ج‬, ‫ ؾ‬, ‫ ث‬,‫ ذ‬,‫ص‬


‫اغايمٌااغنو ٌاغاشددتين‬

MIM DAN NUN YANG BERTASYDID

َ ‫َوغُ َّػن ِميػماً ثُ َّػم نُونػاً ُش ػ ِّد َدا * َو َسػ ِّػم ُكػلً َح ْػر‬
‫ؼ غُػن ٍَّة بَ َػدا‬

Dengungkanlah mim dan nun yang bertasydid.. Dan


namakanlah kedua huruf tersebut dengan huruf ghunnah dan
tampakkanlah

‫اغايمٌاغسِكنة‬

MIM SUKUN

ِْ ‫ػف لَيِػػنَ ٍة لِػ ِػذى‬


ٍ ِ ِ ِ
‫ػجا‬
َ ‫اْل‬ ّ ‫َوالمي ُػم إِ ْف تَ ْسػ ُك ْن ََتى قَػْب َل ا ْْل َجا * الَ أَلػ‬

Jika mim sukun itu terletak sebelum semua huruf hijaiyah


selain Alif Layyinah (alif sukun) bagi orang yang berakal

‫ػار فَػ َق ػ ْط‬ ِ ٌ ‫ضبػ ْط * إِ ْخػ َفاء ْاد َغ‬ ِ


ٌ ‫ػاـ َوإظْ َػه‬ ٌ َ َ ‫َحػ َك ُام َػها ثَػلَثَػةٌ ل َم ْػن‬
ْ‫أ‬

Hukumnya ada tiga saja bagi yang menetapkannya.. yaitu


Ikhfa, Idgham, dan Idzhar

‫ى لِْلػ ُقػ َّػر ِاء‬ ِ ‫فَػاأل ََّو ُؿ ا ِإلخػ َفػاء ِعْنػد الْبػ‬
َّ ‫ػاء * َو َس ِّػم ِػو‬
َّ ‫الش ْف ػ ِو‬ َ َ ُ ْ
Pertama, Ikhfa yaitu ketika huruf ba (didahului mim sukun)..
Ahli qiroah menyebutnya Ikhfa Syafawy

‫صػغػِرياً ََي فَ َػت‬ ِ ِِ ‫والثػانػى إِد َغ‬


َ ً‫ػاـ ِبػثْل َػها أَتَػى * َو َس ِّػم إدغػاما‬
ٌ ْ َّ َ

Kedua, Idgham (dengan huruf yang sama yaitu bertemu mim


juga) namakanlah Idgham Shaghir (kecil) wahai pemuda..

ٍ ‫ػث ا ِإلظْػهار فِػى الْب ِقيَّػ ْة * ِمػن أَحػر‬


‫ؼ َو َس ِّػم َػها َش ْف ِويَّ ْػو‬ ُ
ِ‫والثػَّال‬
ُ ْ ْ َ ُ َ َ
Ketiga, Idzhar, pada huruf-huruf sisanya.. Dan namakanlah
Idzhar Syafawi

‫ؼ‬ ِ ‫ػفى* لِػ ُقػربِػػها و‬


ِ ‫الحتاد فَاعػ ِر‬ ِ َ‫احػ َذ ْر لَ َدى َوا ٍو َوفَػا أَ ْف ََتْت‬
ْ َ َْ ْ ‫َو‬

Berhati-hatilah pada huruf waw dan fa karena kesamarannya


(dengan ba).. Karena kedekatan (fa) dan kesamaan
makhraj (waw) maka kenalilah..

‫المٌآ ٌاالمٌاغفعل‬

LAM AL (ALIF LAM QOMARIYAH & SYAMSIYAH)


DAN LAM FI‟IL

‫ػارَىا فَػ ْلتػَْعػ ِرؼ‬‫ػه‬ ‫ظ‬


ْ ِ ‫لِلَِـ أ َْؿ حػاالَ ِف قَػبػل األَحػػر‬
ِ‫ؼ * أُوالَ ُىػػما إ‬
ُ َ َ ُْ َ ْ َ
Hukum lam sebelum huruf-huruf (hijaiyah selain alif) itu ada
dua; pertama dibaca Idzhar (jelas) lam-nya maka kenalilah..

ِ ‫قَػبل اربػ ٍع مع ع ْشرةٍ خػ ْذ ِع ْلمػو * ِمن ابػ ِغ ح َّجػك وخ‬


ُ‫ػف َعقيػمػو‬
ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ُ َ َ ْ َ َْ َ ْ

Keempat belas huruf yang dibaca jelas, maka ambillah

ilmunya dari kalimat berikut: 2


)ُ‫ػف َع ِقيػمػو‬
ْ ‫ػك َو َخ‬
َ ‫(ابْػ ِغ َح َّج‬

ِ ِ
ُ ‫ََثنيػ ِه َػما إ ْد َغ‬
‫ػام َػها فػى أ َْربػَ ٍع * َو َعػ ْش َػرةٍ أَيْػضاً َوَرْم َػزَىا فَػ ِع‬

Kedua, dibaca Idgham yaitu melebur (lam-nya tidak dibaca,


tetapi langsung dibaca hurufnya) yang juga 14 huruf dengan
rumus:

‫ف َذا نِ َعم * َد ْع ُسػوءَ ظَ ٍن ُزْر َش ِريػ َفاً لِْل َك َػرـ‬


ْ ‫ب ُُثَّ ِص ْل ُر ْمحَاً تَػ ُف ْػز ِض‬
ْ‫ط‬
ِ

3
)‫ف ذَا نَِعم َد ْع ُسػوءَ ظَ ٍن ُزْر َش ِريػ َفاً لِْل َك َػرـ‬
ْ ‫ب ُُثَّ ِص ْل ُر ْمحَاً تَػ ُف ْػز ِض‬ ِ
ْ ‫(ط‬

‫ػرى َِمسّ َػها ََشْ ِسػيَّ ْو‬ ِ


َ ‫َواللَّ َـ االُولَػى َس ّػم َػها قَ ْمػ ِريَّ ْػو * َوالػلَّ َـ االُ ْخ‬

2
Setiap huruf dari kalimat ini yang berjumlah 14 adalah huruf-huruf
yang termasuk Alif Lam Qamariyyah.
3
Huruf pertama dari 14 kata dalam kalimat ini adalah huruf-huruf
yang termasuk Alif Lam Syamsiyyah.
Lam pertama disebut Alif Lam Qomariyyah.. Lam kedua
disebut Alif Lam Syamsiyyah

‫وأظْػ ِه َػر َّف الَ َـ فِ ْػعػ ٍػل ُمطْلَػػقاً * فػى ََْنػ ِو قُ ْل نَػ َع ْم َوقُػ ْلػنَا َوالْتَػ َقػى‬

Adapun lam fi‟il semuanya secara mutlak dibaca jelas

contohnya ‫ قُ ْل‬dan ‫قػُ ْلػنَا‬ dan ‫اِلْتَػ َقػى‬

‫اغاثمينٌااغاتق ِربينٌااغاتجِنسين‬

MITSLAIN, MUTAQARIBAIN, DAN MUTAJANISAIN

ِِ ِ ِ ِ ِ ‫إِ ْف ِِف‬
َ ‫الص َفات َواملَ َخػارِِج اتَّػ َف ْػق * َح ْػرفَاف فَالْمثْػلَف فػي ِه َػما أ‬
‫َح ْػق‬ ّ

Jika (pada dua huruf) sifat dan makhraj hurufnya sama,


maka ia disebut Mitslain (Mutamatsilain)

‫اختَػلَػ َفا يػُلَ َّقػػبَا‬ ِ ِ ‫ػوَن ََمْػرجػاً تَػ َقػاربػا * وفػي‬ ِ


ْ ‫الصػ َفات‬
ّ َ ََ َ َ ‫َوإ ْف يَ ُك‬
Jika makhrajnya (berdekatan) dan sifat hurufnya berbeda,
maka ia disebut Mutaqoribain

‫ات ُح ِّقػ َقا‬


ِ ‫الص َف‬
ِ ِ
ْ ‫ػوَن اتَّػ َفػ َقا * فػي َم‬
ّ ‫ػخَرٍج ُدو َف‬ ِ ْ َ‫ُمػْتػ َقا ِرب‬
َ ‫ػْي أ َْو يَ ُكػ‬
Jika makhrajnya sama, sifat hurufnya berbeda, maka ia
disebut sebagai Mutajanisain

‫ػري َس ِّػمػيَ ْػن‬ِ َّ َ‫ػْي ثػُ َّػم إِ ْف سػ َكػن * أ ََّو ُؿ ُك ٍػل ف‬


ِ ْ ‫ِِبلْمتَ َجانِسػ‬
َ ‫الصػغ‬ ّ ْ َ َ ُ
Kemudian jika awal semua jenis ini (mitslain, mutaqaribain,
mutajanisain) hurufnya sukun, maka disebut dengan
Shaghir..

ِ َ‫أَو ح ِػرَؾ اْلػرف‬


‫ػاف ىف ُك ٍّل فَػ ُق ْػل * ُكػلٌّ َكبِػػريُ وافْػ َه َمػْنػوُ ِِبلْ ُمػثُ ْل‬ َْ ّ ُ ْ
Dan jika kedua hurufnya berharokat pada semua jenis
(mitslain, mutaqariain, mutajanisain) maka disebut dengan
Kabir dan fahamilah yang kabir itu dengan mengambil contoh
(Talaqqy)

‫أقسِمٌاغاد‬

PEMBAGIAN MAD

‫َصلِ ُّػى َو فَ ْػر ِعػ ٌّػى لَػوُ * َو َسػ ِّػم أ ََّوالً طَبِيػعِػيّاً َوُى ػػو‬
ْ ‫َوالػمػَُّد أ‬

Mad itu ada dua; Mad Ashly dan Mad Far‟iy.. Mad Ashly
disebut juga Mad Thabi‟iy
‫ػب‬ ُ ‫ب * َوالبِ ُػدونِِو اْلُُػر‬
ْ َ‫وؼ َُْتػتَػل‬ ٌ ُّ‫َمػاالَ تَػ َوق‬
ْ َ‫ػف لَػوُ َعػلػى َسػب‬

Mad Thabi‟iy itu tidak tergantung kepada sebab dan tidak


pula ketiadaan huruf yang didapat

ٍ ٍ ُّ ‫بل أ‬
َّ ِ‫َى َحْرؼ َغْيػُر ََهْ ٍز أ َْو ُسػ ُكو ْف * َجا بَػ ْع َػد َمػ ّد فَالطَّبِ ػي‬
‫عى يَ ُكػو ْف‬ ْ
Setiap huruf selain hamzah dan sukun yang datang setelah
huruf Mad (Alif, Waw, Ya) maka ia adalah Mad Thabi‟iy

ً‫ػجػل‬ ٍ
َ ‫ب َك َه ْم ٍز أ َْو ُس ُكوف ُم ْس‬ ٌ ُ‫اآلخُر الْ َفْر ِع ُّػى َم ْوق‬
ْ َ‫ػوؼ َعلػي * َسػب‬ َ ‫َو‬

Kedua Mad Far‟iy yang terjadi karena adanya sebab seperti


adanya hamzah atau sukun secara mutlak.

ِ ُ‫حػروفُػػو ثَػ ػلَثَػةٌ فَعِػيػها * ِمن لَْف ِػظ وا ٍى وىى ىف ن‬


‫وحػي َػها‬ َ َْ َ ْ َ ُ ُُ

Huruf mad ada tiga maka hafalkanlah.. Dari lafaz ‫َوا ٍى‬

contohnya ِ ُ‫ن‬
‫وحػي َػها‬

ٍ ‫ضػم * َشػر ٌط وفَػْتح قَػبػل أ‬


‫َلف يػُْلتَػ َػزْـ‬ ِ
َ ْ ٌ َ ْ ْ َ ‫َوال َك ْسُر قَػْب َػل الْيَا َوقَػْب َل الْواو‬
Syarat nya harus senantiasa ada kasroh sebelum ya,
dhammah sebelum waw, dan fathah sebelum alif
‫اح قَػْب َػل ُك ٍّػل أ ُْعػلِػنَا‬ ِ ِ ِ ِّ‫والل‬
ٌ َ‫ػْي مْن َػها الْيَا َوَو ٌاو َسػ َكػنَا * إِف انْفػػت‬
ُ َ

Adapun Mad Layyin yaitu jika ada fathah sebelum huruf ya


dan waw sukun

‫أحكِمٌاغاد‬

HUKUM MAD

ِ ِ
ْ ‫اْلََو ُاز َواللُّ ُػز‬
‫وـ‬ ْ ‫وب َو‬
ُ ‫وـ * َوْى َػي الْ ُو ُج‬
ْ ‫ػاـ ثػَلَثَػةٌ تَ ُػد‬
ٌ ‫َحػ َك‬
ْ ‫ل ْل َم ػ ّد أ‬

Hukum mad selalu ada tiga, yaitu Mad Wajib, Mad Jaiz, dan
Mad Lazim

ِ ٍ ِ ِ ِ
ْ ‫ب إِ ْف َجػاءَ ََهْ ٌػز بَػ ْع َد َمػ ْد * فػي ك ْل َمػػة َوذَا ِبُت‬
‫َّصػ ٍػل يػُ َعػ ْد‬ ٌ ‫فَ َػواج‬

Mad Wajib terjadi jika ada hamzah setelah mad dalam satu
kalimat yang bersambung (Mad Wajib Muttashil)

ِ ‫صػل * ُكػلٌّ بِ ِك ْلمػ ٍػة وى َذا املػْنػ َف‬


‫صػ ْػل‬ ِ ُ‫وجػائػز مػ ٌد وقَصػر إِ ْف ف‬
ُ َ َ َ ٌْ َ َ ٌ َ َ
Mad Jaiz itu boleh dipanjangkan (seperti Mad Wajib
Muttashil) boleh pula dibaca pendek (seperti Mad Thabi‟iy)
yaitu jika (mad dan hamzah) masing-masing dalam kalimat
terpisah dan ini disebut Mad Jaiz Munfashil. .
ِ ِ
‫ػْي‬
ُ ‫السػ ُكػو ُف * َوقْػ َفاً َكتَػ ْعػلَ ُػمػو َف نَ ْسػتَعػ‬
ُّ ‫ض‬َ ‫َومثػْ ُل َذا إِ ْف َع َػر‬

Contoh ini (mad munfashil yang boleh dibaca panjang atau


pendek atau tawassuth/pertengahan) jika ada huruf yang

‫تَػ ْعػلَ ُػمػو َف‬ ‫ػْي‬ ِ


disukunkan karena waqaf seperti dan ُ ‫نَ ْسػتَعػ‬ (Mad

„Aridh Lissukun)

‫ػآمػنُوا َوإِيَػماَنً ُخ ػ َذا‬ ِ ِ


َ ‫أ َْو قُػ ّد َـ ا ْْلَْم ُػز َعػلَػي املػَ ّد َوذَا * بَ َػد ْؿ َك‬

Jika hamzah ada sebelum mad, maka ini adalah Mad Badal

contohnya ‫ َآمػنُوا‬dan ً‫إِيَػماَن‬

َ‫صلَ َوَوقْػفاً بَػ ْع َػد َمػ ٍّد طُػ ّػوال‬ ِ


ْ ‫ُص ػ ػلَ * َو‬ ُّ ‫َوالَ ِزٌـ إِ ِف‬
ّ ‫السػ ُكػو ُف أ‬

Jika sukun bersambung setelah mad baik secara washal atau


waqaf maka ini adalah Mad Lazim

‫أقسِمٌاغادٌاغالزم‬

JENIS-JENIS MAD LAZIM

‫ك كِػ ْل ِم ُّػي َو َحْرفِ ٌّػي َم َعػ ْػو‬‫ل‬


ْ ِ
‫ػ‬‫ت‬‫و‬ * ‫ة‬ ‫ػ‬‫ػع‬‫ب‬‫َر‬
‫أ‬ ‫يهم‬ ‫ػد‬‫ل‬
َ ٍ‫أَقسػػاـ ال ِز‬
‫ـ‬
َ َ َ َْ ْ َ َ ُ َْ
Mad Lazim menurut ulama qiroah ada empat jenis yaitu Mad
Lazim Kilmiy dan Mad Lazim Harfiy

َّ ‫ػف ُمػثَ َّػق ُػل * فَ َػه ػ ِػذهِ أ َْربَ َػعػةٌ تُػ َف‬
‫صػ ُػل‬ ٌ ‫ػخ َّػف‬ ِ
َ ‫كػلَ ُى َػما ُم‬

Setiap dari keduanya (Kilmy dan Harfy) itu bisa Mukhaffaf


dan Mutsaqqal maka ini adalah pembagian yang empat4

‫ؼ َمػ ٍّد فَػ ْه َو كِْل ِم ُّػي َوقَ ْػع‬


ِ ‫ػك ْلم ٍػة سػ ُكو ٌف اجػتمػع * مػع حر‬
َْ ْ َ ْ َ َ ْ
ِِ ِ
ُ َ ‫فَػإ ْف ب‬

Jika sukun bersama huruf mad berkumpul dalam satu kata,


maka terjadilah Mad Lazim Kilmy

‫وؼ ُوِج َػدا * َوالػ َم ُّػد َو ْسػطُوُ فَ َح ْػرفِػ ٌّػي بَ َػدا‬


ِ ‫أَو فػي ثػُلَثِ ِػي اْلر‬
ُُ ّ ْ

Apabila dijumpai ada tiga huruf dan ditengahnya itu adalah


mad maka itu merupakan Mad Lazim Harfiy

ٌ ‫كِػلَ ُى َػما ُمثَػ ػ ّق ٌػل إِ ْف أ ُْد ِغ َػما * ََمََّف‬


‫ػف ُكػ ُّػل إِ َذا لَ ْػم يػُ ْد َغ َػما‬

Keduanya mutsaqqal jika di-idgham-kan dan mukhaffaf jika


tidak di-idgham-kan

‫صػ ْػر‬ ٍ ِ ‫السػػور * وج‬ ِ ْ ‫والػلَّ ِزـ‬


َ َ‫ػودهُ َوفػي ََثَػاف اَن‬
ُ ُ ُ ْ َ ُّ ‫اْلَػرف ُّػي أ ََّوَؿ‬ ُ َ
4
Mad Lazim Mutsaqqal Kalimiy, Mad Lazim Mutsaqqal Harfiy, Mad
Lazim Mukhaffaf Kalimiy, Mad Lazim Mukhaffaf Harfy.
Mad Lazim Harfiy ada di awal surat dan hurufnya terkumpul
dalam delapan huruf

‫ص‬
ْ ‫وؼ َك ْم َع َس ْل نَػ َق‬
ُ ‫ػج َمعُ َػها ُح ُػر‬
ْ َ‫ص * ي‬
ْ ‫َخ‬
َ ‫وؿ أ‬ ِ ْ ‫ْي ذُو و ْج َه‬
ُ ُّ‫ػْي والط‬ َ ُ ْ ‫َو َع‬
Huruf „ain memiliki dua jalan (mad dan tawassuth) akan
tetapi yang masyhur adalah memanjangkannya (mad)..

Berkumpul huruf (mad lazim harfy) dalam kalimat ‫َك ْم َع َس ْل‬

‫ص‬
ْ ‫نػَ َق‬..

ِ ِ ِ
ْ ‫ػف * فػَ ُمػدُّه َمػ ّداً طَبِيػعِػيَّا أُلػ‬
‫ػف‬ ْ ‫َوَما ِس َوي اْلَْرؼ الثُّلَثِي الَ أَل‬

Dan apa yang selain huruf (mad) yang tiga selain alif, maka
mad nya disebut Mad Thabi‟iy..

ِ ِ ِ ُّ ‫َو َذ َاؾ أَيْضػاً فِػي فَ َػواتِ ِح‬


َ َ‫الس َػوْر * ِِف لَْفظ َح ٍّي طَػاى ٍر قَػد ْاَن‬
‫ص ْػر‬

Begitupula pada ayat pembuka surat-surat al quran yang

terkumpul dalam kalimat ِ َ‫ح ٍي ط‬


‫ػاى ٍر‬ َّ

‫َوََْي َم ُػع الْ َف َواتِ َػح األ َْربَ ْػع َع َش ْػر * ِص ْلوُ ُس َح ْرياً َم ْن قَطَ ْعك َذا ا ْشػتَػ َهْر‬

Berkumpul ke-empat belas huruf pembuka surat dalam

kalimat ‫ِص ْلوُ ُس َح ْرياً َم ْن قَطَ ْعك ذَا ا ْشػتَػ َه ْر‬


‫اغخِتاة‬

PENUTUP

ِ ‫وتَػ َّػم َذا النَّػظْم ِِبػم ِد اللَّػ ِػو * عػلَػى ََتَ ِام ِػو بِػلَ تَػػن‬
‫اىػى‬َ َ َْ ُ َ
Telah selelasi Nadzham ini dengan memuji nama Allah atas
kesempurnaannya yang tak terbatas

‫أَبْػيَاتُػوُ نَ ٌّػد بَػداَ لِ ِػذى النُّ َػهى * ََت ِرخيُوُ بُ ْش َػرى لِ َم ْػن يػُْت ِقػنُ َػها‬

Bait-baitnya tampak serasi bagi yang berakal… tanggal


pembuatan (kitab ini) adalah “menggembirakan bagi orang
yang menguasainya”5

ِ ِ ِ
ْ ‫الس ػلَ ُـ أَبَػػداَ * عػلػى خػتَ ِاـ األَنْبِػيَاء أ‬
‫َح َػم َػدا‬ َّ ‫الصػلَةُ َو‬
َّ ‫ثُ َّػم‬

Kemudian shlawat serta salam semoga selalu tercurah atas


penutup para nabi, Muhammad

‫ب َوُك ِّػل تَػابِػ ِع * َوُكػ ِّػل قَػا ِر ٍئ وُك ِّػل َسػ ِػامػ ِع‬
ِ ‫ػح‬
ْ ‫الصػ‬
ِ ‫و‬
َّ ‫اآلؿ َو‬ َ
Atas keluarga, sahabat, dan para pengikutnya dan setiap
pembaca dan pendengar al-Qur‟an…

5
Kalimat ini mengandung rahasia terkait waktu pembuatan matan ini.
Silahkan merujuk ke kitab-kitab syarah yang menjelaskan masalah
ini.

Anda mungkin juga menyukai