Anda di halaman 1dari 6

8/17/2019 Sop Persalinan Normal

SOP Program Kesehatan Ibu dan Anak

STANDAR OPERASIONAL PROSEDUR


PELAYANAN KEBIDANAN

LOGO BPS / PERSALINAN NORMAL


RB / PKM

No. Dokumen : No. Revisi : Hal.:1/5


Di"e"a#kan$
%Penanggung &a'a!(
STANDAR OPERASIONAL PROSEDUR
Tgl. Te !i" :
ASUHAN PERSALINAN NORMAL % TTD )an Nama &elas(

DE*INISI Asu+an P e salinan N o mal a )ala+ a su+an , ang ! e si+ ) an a man s elama # engelua an + asil
konse#si se"ela+ #em!ua+an !e umu le!i+ )a i - minggu )an se"ela+ !a,i la+i se "a u#a,a
#en ega+an kom#likasi.

TU0UAN em!an"u #e salinan su#a,a !e si+ )an aman$ se "a men ega+ "e &a)in,a kom#likasi )alam
#e salinan.

2E3I0A2AN Dilakukan ole+ !i)an lulusan D III ke!i)anan sesuai )engan S"an)a Pela,anan 2e!i)anan

PERSIAPAN ALAT 4 3ak ins" umen !e isi #a "us se" %klem 6$gun"ing "ali #usa" 1$se"enga+ ko+e 1$ ka"e"e 1(
3AHAN Sa ung "angan s"e il
2om !e isi ka#as )an ai DTT
Peng+isa# len)i a"u )elee
oksi"osin
s#ui" -
um!ilikal klem )an mono au al
kasa s"e il
kain u"k i!u )an !a,i
!engkok
"em#a" #la en"a
!askom !e isi ai DTT )an 'asla#
!askom !e isi ai an klo in 7$58
"em#a" sam#a+ !asa+ )an ke ing

PROSEDUR I. MENGENAL GEJALA DAN TANDA KALA DUA


1. en)enga )an meli+a" a)an,a "an)a #e salinan 2ala Dua
I!u me asakan a)an,a )o ongan kua" un"uk mene an
I!u me asakan "ekanan ek"um )an vagina semakin meningka"
Pe ineum "am#ak menon&ol
9ulva )an s ing"e ani mem!uka

http://slidepdf.com/reader/full/sop-persalinan-normal 1/6
8/17/2019 Sop Persalinan Normal

II. MENYIAPKAN PERTOLONGAN PERSALINAN


6. Pas"ikan kelengka#an #e ala"an$ !a+an $ )an o!a" o!a"an esensial un"uk menolong #e salinan
)an #ena"alaksanaan kom#likasi i!u )an !a,i !a u la+i
enggela kain )ia"as #e u" i!u )an "em#a" esusi"asi se "a gan&al !a+u !a,i
en,ia#kan oksi"osin 17 uni" )an ala" sun"ik s"e il sekali #akai )i )alam #a "u se"
-. emakai elemek #las"ik
;. ele#askan )an men,im#an semua #e +iasan ,ang )i#akai$ u i "angan )engan sa!un )an ai
!e si+ mengali $ kemu)ian ke ingkan "angan )engan +an)uk !e si+ )an ke ing
5. Pakai sa ung "angan DTT #a)a "angan ,ang akan )igunakan un"uk #eme iksaan )alam
<. emasukan oksi"osin ke )alam "a!ung sun"ik%gunakan "angan ,ang memakai sa ung "angan DTT
)an s"e il($ #as"ikan "i)ak "e &a)i kon"aminasi #a)a ala" sun"ik.

III. MEMASTIKAN PEMBUKAAN LENGKAP DAN KEADAAN JANIN BAIK


. em!e si+kan vulva )an #e ineum$ )a i )e#an ke !elakang )engan menggunakan ka#as a"au
kasa )engan )i!asa+i ai DTT
0ika in" oi"us vagina$ #e ineum a"au anus "e kon"aminasi "in&a$ !e si+kan )engan seksama
3uang kasa a"au ka#as #em!e si+ %"e kon"aminasi( )alam 'a)a+ ,ang "e se)ia

No. Dokumen : No. Revisi : Hal.:6/5


• =an"i &ika sa ung "angan "e kon"aminasi %)ekon"aminasi( le#as )an en)am )alam la u"an lo in
7$58
>. elakukan #eme iksaan )alam un"uk mamas"ikan #em!ukaan lengka#
3ila sela#u" ke"u!an !elum #e a+ )an #em!ukaan su)a+ lengka# lakukan amnio"omi
?. Dekon"aminasi sa ung "angan )engan a a men elu#kan "angan ,ang masi+ menggunakan sa ung
"angan ke )alam la u"an lo in 7$58$ kemu)ian le#askan )an en)am sa ung "angan )alam #osisi
"e !alik selama 17 meni". 2emu)ian u i "angan
17. Pe iksa )en,u" &an"ung &anin %D00( se"ela+ kon" aksi/saa" elaksasi u"e us un"uk memas"ikan D00
)alam !a"as no mal %167 1<7 @/meni"(
engam!il "in)akan ,ang sesuai &ika "i)ak no mal

en)okumen"asikan +asil +asil #eme iksaan )alam. D00 )an semua +asil #enilaian se "a asu+an
#a)a #a "og a .

IV. MENYIAPKAN IBU DAN KELUARGA UNTUK MEMBANTU PROSES BIMBINGAN UNTUK
MENERAN
11. 3e i"a+u !a+'a #em!ukaan su)a+ lengka# )an kea)aan &anin !aik )an !an"u i!u )alam
menemukan #osisi ,ang n,aman )an ,ang sesuai )engan keinginann,a.
• Tunggu +ingga "im!ul asa ingin mene an$ lan&u"kan #eman"auan kon)isi )an ken,amanan i!u )an

&anin %iku"i #e)oman #ena"alaksanaan ase ak"i ( )an )okumen"asikan "emuan ,ang a)a
• 0elaskan #a)a anggo"a kelua ga !agaimana #e an me eka un"uk men)ukung )an mem!e i

semanga" ke#a)a i!u un"uk mene an se a a !ena


16. emin"a kelua ga un"uk mem!an"u men,ia#kan #osisi un"uk mene an. %!ila a)a asa un"uk
mene an )an "e &a)i kon" aksi ,ang kua"$ !an"u i!u un"uk ke #osisi se"enga+ )u)uk a"au #osisi lain
,ang )iinginkan )an #as"ikan i!u me asa n,aman(
1-. Laksanakan !im!ingan mene an #a)a saa" i!u me asa a)a )o ongan kua" un"uk mene an:
• 3im!ing i!u un"uk mene an se a a !ena
• Dukung )an !e i semanga" #a)a saa" mene an )an #e !aiki a a mene an a#a!ila a an,a "i)ak

sesuai
• 3an"u i!u un"uk mengam!il #osisi ,ang n,aman sesuai )engan #ili+ann,a %ke uali )alam #osisi

"e len"ang )alam 'ak"u ,ang lama(


• An&u kan i!u un"uk !e is"i a+a" )ian"a a kon" aksi

http://slidepdf.com/reader/full/sop-persalinan-normal 2/6
8/17/2019 Sop Persalinan Normal

• An&u kan kelua ga un"uk mem!e i )ukungan )an semanga" un"uk i!u
• 3e i uku# asu#an ai an #e o al %minum(
• enilai D00 se"ia# kon" aksi u"e us selesai
• Sege a u&uk &ika !a,i !elum a"au "i)ak akan sege a la+i se"ela+ 167 meni" %6 &am( mene an

%# imig avi)a( a"au <7 meni" %1 &am( mene an %mul"ig avi)a(


1;. An&u kan i!u un"uk !e &alan &alan$ !e &ongkok a"au mengam!il #osisi ,ang n,aman &ika i!u !elum
me asa a)a )o ongan un"uk mene an )alam <7 meni"

V. PERSIAPAN PERTOLONGAN KELAHIRAN BAYI


15. Le"akan +an)uk !e si+ %un"uk menge ingkan !a,i( )i a"as #e u" i!u$ &ika ke#ala !a,i "ela+ mem!uka
vulva )engan )iame"e 5 < m
1<. Le"akan kain !e si+ ,ang )ili#a" 1/- !agian )i !a'a+ !okong i!u
1 . 3uka "u"u# #a "use" )an #e +a"ikan kem!ali kelengka#an !a+an )an ala"
1>. Pakai sa ung "angan DTT #a)a ke)ua "angan

VI. PERSIAPAN PERTOLONGAN KELAHIRAN BAYI


Lahir Kepala
1?. Se"ela+ "am#ak ke#ala !a,i )engan )iame"e 5 < m mem!uka vulva maka lin)ungi #e ineum
)engan sa"u "angan ,ang )ila#isi )engan kain !e si+ )an ke ing. Tangan ,ang lain mena+an ke#ala
!a,i un"uk mena+an #osisi )e leksi )an mem!an"u la+i n,a ke#ala. An&u kan i!u un"uk mene an
#e la+an sam!il !e na as e#a" )an )angkal
67. Pe iksa kemungkinan a)an,a lili"an "ali #usa" )an am!il "in)akan ,ang sesuai &ika +al i"u "e &a)i$ )an
lan&u"kan # oses kela+i an !a,i
0ika "ali #usa" melili" )i le+e se a a longga $ le#askan le'a" !agian a"as ke#ala !a,i
• 0ika "ali #usa" melili" le+e se a a kua"$ klem "ali #usa" )i )ua "em#a" )an #o"ong )ian"a a )ua klem

"e se!u"
61. Tunggu kepala bayi melakukan putaran paksi luar se ara sp!ntan

No. Dokumen : No. Revisi : Hal.:-/5


Lahirkan Bah
66. Se"ela+ ke#ala melakukan #u"a an #aksi lua $ #egeng se a a !i#a ie"al. An&u kan i!u un"uk
mene an saa" kon" aksi. Dengan lem!u" ge akan ke a a+ !a'a+ )an )is"al +ingga !a+u )e#an
mun ul )i !a'a+ a kus #u!is )an kemu)ian ge akan ke a a+ a"as )an )is"al un"uk mengelua kan
!a+u !elakang
Lahirkan Ba!an !an T n"kai
6-. Se"ela+ ke)ua !a+u la+i $ gese "angan !a'a+ ke a a+ #e ineum i!u un"uk men,angga ke#ala$
lengan$ )an siku se!ela+ !a'a+. =unakan "angan a"as un"uk menelusus i )an memegang lengan
)an siku se!ela+ a"as
6;. Se"ela+ "u!u+ )an lengan la+i $ #enelusu an "angan a"as !e lan&u" ke #unggung$ !okong$ "ungkai$
)an kaki. Pegang ke)ua ma"a kaki %masukkan "elun&uk )ian"a a kaki )an #egang masing masing
ma"a kaki )engan i!u &a i )an &a o &a i lainn,a(

VII. PENANGANAN BAYI BARU LAHIR


65. Lakukan #enilaian %selin"as(:
• A#a!ila !a,i menangis kua" )an/a"au !e na#as "an#a kesuli"an
• A#a!ila !a,i !e ge ak )engan ak"i
Jika bayi tidak menangis, tidak bernafas atau megap-megap lakukan tindakan resusitasi⇒( langkah
25 ini berlanjut ke langkah-langkah prosedur resusitasi bayi baru lahir dengan asfiksia)
6<. 2e ingkan )an #osisi "u!u+ !a,i )i a"as #e u" i!u
2e ingkan !a,i )a i muka$ ke#ala )an !agian "u!u+ lainn,a %"an#a mem!e sikan ve niks( ke uali
!agian "angan
• =an"i +an)uk !asa+ )engan +an)uk ,ang ke ing
• Pas"ikan !a,i )alam kon)isi ,ang man"a# )i a"as #e u" i!u

http://slidepdf.com/reader/full/sop-persalinan-normal 3/6
8/17/2019 Sop Persalinan Normal

6 . Pe iksa kon)isi #e u" i!u un"uk memas"ikan "i)ak a)a !a,i ke)ua )alam u"e us %+amil "unggal(
6>. 3e i "a+u ke#a)a i!u !a+'a #enolong akan men,un"ik oksi"osin %aga u"e us !e kon" aksi !aik(
6?. Dalam 'ak"u 1 meni" se"ela+ !a,i la+i $ sun"ikan oksi"osin 17 uni" %in" amuskula ( )i 1/- #a+a a"as
!agian )is"al la"e al %lakukan as#i asi se!elum men,un"ikan oksi"osin(
-7. Dengan menggunakan klem$ &e#i" "ali #usa" %)ua meni" se"ela+ !a,i la+i ( #a)a seki"a - m )a i
#usa %um!ilikus( !a,i. Da i sisi lua klem #en&e#i"$ )o ong isi "ali #usa" ke a a+ )is"al %i!u( )an

-1. lakukan
Pemo"ongan#en&e#i"an ke)ua #a)a
)an #engika"an "ali6#usa"
m )is"al )a i klem #e "ama.
• Dengan sa"u "angan$ angka" "ali #usa" ,ang "ela+ )i&e#i" kemu)ian lakukan #enggun"ingan "ali #usa"

%lin)ungi #e u" !a,i( )ian"a a 6 klem "e se!u"


• Ika" "ali #usa" )engan !enang DTT/s"e il #a)a sa"u sisi kemu)ian lingka kan kem!ali ke sisi

!e la'anan )an lakukan ika"an ke)ua menggunakan )engan sim#ul kun i


• Le#askan klem )an masukkan )alam 'a)a+ ,ang "ela+ )ise)iakan

-6. Tem#a"kan !a,i un"uk melakukan kon"ak kuli" i!u ke kuli" !a,i
Le"akan !a,i )engan #osisi "engku a# )i )a)a i!u. Lu uskan !a+u !a,i se+ingga !a,i menem#el
!aik )i )in)ing )a)a #e u" i!u.
Usa+akan ke#ala !a,i !e a)a )i an"a a #a,u)a a i!u )engan #osisi le!i+ en)a+ )a i #u"ing
#a,u)a a i!u
--. Selimu"i !a,i )an i!u )engan kain +anga" )an #asang "o#i )i ke#ala !a,i

VIII. PENATALAKSANAAN AKTI# KALA TIGA


-;. Pin)a+kan klem #a)a "ali #usa" +ingga 5 17 m )a i vulva
-5. Le"akan sa"u "angan )i a"as kain #a)a #e u" i!u$ )i "e#i a"as sim isis$ un"uk men)e"eksi. Tangan lain
menegangkan "ali #usa"
-<. Se"ela+ u"e us !e kon" aksi$ "egangkan "ali #usa" ke a a+ !a'a+ sam!il "angan lain men)o ong
u"e us ke a a+ !elakang a"as %)o sok anial( se a a +a"i +a"i %un"uk men ega+ inve sio u"e i(. 0ika
#lasen"a "i)ak la+i se"ela+ -7 ;7 )e"ik$ +en"ikan #enegangan "ali #usa" )an "unggu +ingga "im!ul
kon" aksi !e iku"n,a )an ulangi # ose)u )i a"as
• 0ika u"e us "i)ak sege a !e kon" aksi$ memin"a i!u$ suami$ a"au anggo"a kelua ga un"uk melakukan

s"imulasi #u"ing susu.

No. Dokumen : No. Revisi : Hal.:;/5


Men"el arkan Pla$en%a
- . Lakukan #enegangan )an )o ongan )o so k anial +ingga #lasen"a "e le#as$ memin"a i!u mene an
sam!il #enolong mena ik "ali #usa" )engan a a+ se&a&a lan"ai )an kemu)ian ke a a+ a"as$
mengiku"i #o os &alan la+i %"e"a#kan lakukan "ekanan )o so k anial(
• 0ika "ali #usa" !e "am!a+ #an&ang$ #in a+kan klem +ingga !e &a ak seki"a 5 17 m )a i vulva )an

la+i kan #lasen"a


• 0ika #lasen"a "i)ak le#as se"ela+ 15 meni" menegangkan "ali #usa":

1.3e i )osisi ulang oksi"osin 17 uni" I


6.Lakukan ka"e isasi %ase#"ik( &ika kan)ung kemi+ #enu+
-. emin"a kelua ga un"uk men,ia#kan u&ukan
;.Ulangi #enegangan "ali #usa" 15 meni" !e iku"n,a
5.Sege a u&uk &ika #lasen"a "i)ak la+i )alam -7 meni" se"ela+ !a,i la+i
<.3ila "e &a)i #e )a a+an$ lakukan #lasen"a manual
->. Saa" #lasen"a mun ul )i in" oi"us vagina$ la+i kan #lasen"a )engan )ua "angan. Pegang )an #u"a
#lasen"a +ingga sela#u" ke"u!an "e #ilin kemu)ian la+i kan )an "em#a"kan #lasen"a #a)a 'a)a+
,ang "ela+ )ise)iakan
• 0ika sela#u" ke"u!an o!ek$ #akai sa ung "angan DTT a"au s"e il un"uk melakukan eks#lo asi sisa

sela#u" kemu)ian gunakan &a i &a i "angan a"au klem DTT a"au s"e il un"uk mengelua kan !agian
sela#u" ,ang "e "inggal

http://slidepdf.com/reader/full/sop-persalinan-normal 4/6
8/17/2019 Sop Persalinan Normal

Ran"$an" Tak%il &Ma$a$e' U%er $


-?. Sege a se"ela+ #lasen"a )an sela#u" ke"u!an la+i $ lakukan masase u"e us$ le"akan "ela#ak "angan
)i a"as un)us )an lakukan masase )engan ge akan melingka )engan lem!u" +ingga u"e us
!e kon" aksi % un)us "e a!a ke as(
• Lakukan "in)akan ,ang )i#e lukan &ika u"e us "i)ak !e kon" aksi se"ela+ 15 )e"ik melakukan

angsangan "ak"il/masase

I(. MENILAI
;7. Pe PERDARAHAN
iksa ke)ua sisi #lasen"a !aik !agian i!u mau#un !a,i )an #as"ikan sela#u" ke"u!an lengka# )an
u"u+. asukan #lasen"a ke )alam kan"ung #las"ik a"au "em#a" k+usus
;1. Evaluasi kemungkinan lase asi #a)a vagina )an #e ineum. Lakukan #en&a+i"an !ila lase asi
men,e!a!kan #e )a a+an.
3ila a)a o!ekan ,ang menim!ulkan #e )a a+an ak"i $ sege a lakukan #en&a+i"an.
(. MELAKUKAN ASUHAN PAS)APERSALINAN
;6. Pasikan u"e us !e kon" aksi )engan !aik )an "i)ak "e &a)i #e )a a+an #e vaginam
;-. 3e i uku# 'ak"u un"uk melakukan kon"ak kuli" i!u !a,i %)i )a)a i!u #aling se)iki" 1 &am(.
• Se!agian !esa !a,i akan !e +asil melakukan inisiasi men,usui )ini )alam 'ak"u -7 <7 meni".

en,usui #e "ama !iasan,a !e langsung 17 15 meni". 3a,i uku# men,usu )a i sa"u #a,u)a a
• 3ia kan !a,i !e a)a )i )a)a i!u selama 1 &am 'alau#un !a,i su)a+ !e +asil men,usui

;;. Lakukan #enim!angan/#enguku an !a,i$ !e i "e"es ma"a an"i!io"ik # o ilaksis$ vi"amin 1 1mg2
in" amuskula )i #a+a ki i an"e ola"e al se"ela+ sa"u &am kon"ak i!u !a,i
;5. 3e ikan sun"ikan imunisasi He#a"i"is 3 %se"ela+ sa"u &am #em!e ian 9i"amin 21( )i #a+a kanan
an"e ola"e al.
• Le"akan !a,i )i )alam &angkauan i!u aga se'ak"u 'ak"u !isa )isusunkan

Le"akan kem!ali !a,i #a)a )a)a i!u !ia,a !elum !e +asil men,usu )i )alam sa"u &am #e "ama )an
!ia kan sam#ai !a,i !e +asil men,usu.

E*al a$i
;<. Lan&u"kan #eman"auan kon" aksi )an men ega+ #e )a a+an #e vaginam
• 6 - kali )alam 15 meni" #e "ama #as a#e salinan
• Se"ia# 15 meni" #a)a 1 &am #e "ama #as a#e salinan
• Se"ia# 67 -7 meni" #a)a &am ke)ua #as a#e salinan
• 0ika u"e us "i)ak !e kon" aksi )engan !aik$ melakukan asu+an ,ang sesuai un"uk
mena"alaksanakan a"onia u"e i
; . A&a kan i!u/kelua ga a a melakukan masase u"e us )an menilai kon" aksi
;>. Evaluasi )an es"imasi &umla+ ke+ilangan )a a+
;?. eme iksa na)i i!u )an kea)aan kan)ung kemi+ se"ia# 15 meni" selama 1 &am #e "ama
#as a#e salinan )an se"ia# -7 meni" selama &am ke)ua #as a#e salinan
• eme iksa "em#e a"u "u!u+ i!u sekali se"ia# 6 &am #e "ama #as a#e salinan
• elakukan "in)akan ,ang sesuai un"uk "emuan ,ang "i)ak no mal

No. Dokumen : No. Revisi : Hal.:5/5


57. Pe iksa kem!ali ko)isi !a,i un"uk memas"ikan !a+'a !a,i !e na as )engan !aik %;7 <7 kali/meni"(
se "a su+u "u!u+ no mal %-<$< - $5(

Ke+er$ihan
51. Tem#a"kan!an Kea,anan
semua #e ala"an !ekas #akai )alam la u"an klo in 7$58 un"uk )ekon"aminasi %17
meni"(. Bu i )an !ilas #e ala"an se"ela+ )ekon"aminasi
56. 3uang !a+an !a+an ,ang "e kon"aminasi ke "em#a" sam#ai ,ang sesuai
5-. 3e si+kan !a)an i!u )engan ai DTT. 3e si+kan sisa ai an ke"u!an$ len)i $ )an )a a+. 3an"u i!u
memakai #akaian ,ang !e si+ )an ke ing
5;. Pas"ikan i!u me asa n,aman. 3an"u i!u mem!e ikan ASI. An&u kan kelua ga un"uk mem!e i i!u
minuman )an makanan ,ang )iinginkan
55. Dekon"aminasi "em#a" #e salinan )engan la u"an klo in 7$58
5<. Belu#kan sa ung "angan ko"o ke )alam la u"an klo in 7$58$ !alikan !agian )alam ke lua )an

http://slidepdf.com/reader/full/sop-persalinan-normal 5/6
8/17/2019 Sop Persalinan Normal

en)am )alam la u"an klo in 7$58 selama 17 meni"


5 . Bu i ke)ua "angan )engan sa!un )an ai !e si+ mengali kemu)ian ke ingkan )engan "issue a"au
+an)uk # i!a)i ,ang ke ing )an !e si+.

D-k ,en%a$i
5>. Lengka#i #a "og a %+alaman )e#an )an !elakang($ #e iksa "an)a vi"al )an asu+an kala I9

UNIT TER2AIT La!o a"o ium$ A+li =iCi$ Ins"alasi a'a" ina#$ a'a" &alan )an I=D
DO2U EN TER2AIT " Sino#sis O!s"e" i 6776
" a"e nal )an Neona"al 6776
" Pela"i+an Asu+an Pe salinan No mal 3uku A uan E).- %Revisi($ 0aka "a : &a ingan Nasional
Pela"i+an 2linik$ 677 .
" Pela"i+an APN 677>

http://slidepdf.com/reader/full/sop-persalinan-normal 6/6

Anda mungkin juga menyukai