Contoh Soal Modul 5 Balok
Contoh Soal Modul 5 Balok
1. Balok Sederhana
Umumnya setiap balok yang dipikul/ditahan oleh dua buah perletakan rol
dan sendi disebut Balok Sederhana. Balok Sederhana merupakan dasar utama
Contoh 1.
P=5t
A B
2m 3m
Selesaikan analisa struktur balok diatas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normal
Penyelesaian :
P=5t
HA A B
C
VA VB
2m 3m
Reaksi Perletakan
1
ΣH=0 Σ HA = 0
Σ MB = 0 VA . 5 + P . 3 = 0
VA = 1/5 . (5 . 3) = 3 ton ( ↑ )
Σ MA = 0 - VB . 5 + P. 2 = 0
VB = 1/5 . (5 . 2) = 2 ton ( ↑ )
Kontrol Keseimbangan :
ΣH = 0
ΣV = 0 VA + VB - P = 0
3 + 2 - 5 = 0 Oke !!!
Persamaan M, L, N
Bentang AC ( 0 ≤ x ≤ 2m )
x P=5t
MX = VA . x = 3 x A
C
dMx
VA
2m
LX = =3t
dx
NX = 0
X= 0 MA = 0 LA = 3 t NA = 0
X= 2 MC = 6 LC = 3 t NC = 0
Bentang CB (0 ≤ x ≤ 3m ) x
P
MX = VA . ( 2 + X ) – P .x A B
C
= 6 + 3x – 5x = 6x – 2x
VA VB
2m 3m
2
dMx
LX = =-2t
dx
NX = 0
X= 0 MC = 6 tm LC = - 2 t NC = 0
X= 3 MB = 0 tm LB = - 2 t NB = 0
Gambar Bidang M, L, N
P=5t
A B
2m 3m
M
+
6t
3t 3t
+
_
L
2t 2t
3
Contoh 2.
q=3t/m
A B
4m
Selesaikan analisa struktur balok diatas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normal
Penyelesaian :
q=3t/m
HA A B
VA VB
4m
Reaksi Perletakan
ΣH=0 Σ HA = 0
Σ MB = 0 VA . 4 + q . 4 . 2 = 0
VA = 1/4 . (3 . 4 . 2) = 6 ton ( ↑ )
Σ MA = 0 - VB . 4 + q . 4 . 2 = 0
VB = 1/4 . (3 . 4 . 2) = 6 ton ( ↑ )
4
Kontrol Keseimbangan :
ΣH = 0
ΣV = 0 VA + VB – q . L = 0
6 + 6 - 3 . 4 = 0 Oke !!!
Persamaan M, L, N
x q=3t/m
Bentang AB ( 0 ≤ x ≤ 4m ) A
MX = VA . x - ½.x . q . x2 VA
4m
= 6x – 1,5x2
dMx
LX = = 6 – 3x t
dx
NX = 0
X= 0 MA = 0 tm LA = 6 t NA = 0
X= 2 M2 = 6 tm L2 = 0 t N2 = 0
X= 4 MB = 0 tm LB = -6 t NB = 0
5
Gambar Bidang M, L, N
A B
4m
M
+
6t
6t
_ L
6t
N
Contoh 3.
q=2t/m
P1=1t P2=3t
A B
4m 2m
Selesaikan analisa struktur balok diatas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normal
6
Penyelesaian :
q=2t/m
P1=1t P2=3t
HA
A B
C
VA VB
4m 2m
Reaksi Perletakan
ΣH=0 Σ HA = 0
Σ MB = 0 VA . 6 – q . 4 (2 + 2) – P1 . 2 = 0
VA . 6 = q . 4 . 4 + P1 . 2
Σ MA = 0 - VB . 6 + q . 4 . 2 + P1. 4 + P 2 . 6 = 0
VB . 6 = q . 4 . 2 + P1. 4 + P 2 . 6
Kontrol Keseimbangan :
ΣH = 0
ΣV = 0 VA + VB - q . L – P1 - P2 = 0
12 - 8 - 1 - 3 = 0 Oke !!!
7
Persamaan M, L, N
x
Bentang AC ( 0 ≤ x ≤ 4m )
A
MX = VA . x – ½ .q x2 C
VA
= 5,667x – x2 4m
dMx
LX = = 5,667 - 2x
dx
NX = 0
X= 0 MA = 0 LA = 5,667 t NA = 0
X= 2 M2 = 7,334 tm L2 = 1,667 t N2 = 0
X= 4 MC = 6,666 tm LC = -2,333 t NC = 0
Bentang BC (0 ≤ x ≤ 2m )
P1=1t x P2=3t
MX = VB . ( 2 + X ) – P2 .x
B
= 6,333x – 3x = 3,333x C
VB
dMx 2m
LX = = - 3,333 t
dx
NX = 0
X= 0 MB = 0 tm LB = - 3,333 t NB = 0
X= 2 MC = 6,666 tm LC = - 3,333 t NC = 0
8
Gambar Bidang M, L, N
q=2t/m
P1=1t P2=3t
A B
4m 2m
x=2,834
M
+
6,66
7,334 8,029
5,667
_
L
2,333 3,333
3,333
9
Contoh 4
P=4t
q=2t/m
30°
A B
6m 2m 2m
Selesaikan analisa struktur balok di atas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normalnya !
Penyelesaian :
PSin a
q=2t/m
PCosa
A B
C D
VA VB
6m 2m 2m
Reaksi Perletakan
∑H = 0 ; HA – P cos 30º = 0
10
VA . 10 = q . 6 . 7 + 2P sin 30º
VB . 10 = q . 6 . 3 + P sin 30º . 8
Kontrol Keseimbangan
∑H = 0 ; HA - P cos 30º = 0
∑V = 0, VA + VB - q . L - P sin 30º = 0
14 - 14 = 0 Ok !
Persamaan M, L, N
1. Bentang AC (0 ≤ x ≤ 6 m)
X q=2t/m
A Mx = VA.x – ½.q.x²
C
VA = 8,80x – x²
6m
dMx
Lx = =8,80 – 2x
dx
Nx = HA = 3,464 t ( tekan)
11
dMx
Mmaks. Didapat bila =0
dx
2. Bentang DC (0 ≤ x ≤ 2 m)
PSin a
X PCosa
B
C D Mx = VB (2 +x) - P sin 30º.x
VB = 10,4 + 5,2x – 2x
2m 2m = 10,4 + 3,2x
dMx
Lx = - = -3,2 ton
dx
3. Bentang BD (0 ≤ x ≤ 2 m)
PSin a
X
PCosa
B Mx = VB.x = 5,2x
D
dMx
Lx = - = -5,2 ton
VB dx
2m
Nx = 0
12
Bila x=0m ; Mb =0 tm ; Lb = -5,2 t ; Nb = 0 t
Gambar Bidang M, L, N
Gambar struktur
4,4m
M
+
_
_ L
N
_
13
Contoh 5
q=2t/m
A B
9m
Selesaikan analisa struktur balok di atas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normalnya !
Penyelesaian :
HA
Reaksi Perletakan
∑H = 0 ; HA = 0
VA . L = q . L²/ 6
14
VB . L = q . L²/3
Kontrol Keseimbangan
∑V = 0, VA + VB - q . L/2 = 0
3 + 6 - 2 . 9/2 = 0
9 - 9 =0 Ok !
Persamaan M, L, N
Bentang AB (0 ≤ x ≤ 9 m)
Mx = VA.x – (qx³/6L)
= 3x – 0,03704 x³
dMx
Lx = = 3 – 0,1111x²
dx
Nx = 0
Bila x=0m ; Ma = 0 tm ; La = 3 t ; Na = 0 t
x=3m ; M3 = 8 tm ; L3 = 2 t ; N3 = 0 t
x=6m ; M6 = 10 tm ; L6 =-1 t ; N6 = 0 t
x=9m ; Mb = 0 tm ; Lb =-6 t ; Nb = 0 t
dMx
Mmaks. Didapat bila =0
dx
15
3 – 0,1111x² = 0 ; x = 5,2 meter, maka
Gambar Bidang M, L, N
Gambar struktur
HA
+
_ L
N
16
2. Balok Menjulur
Balok menjulur adalah balok yang terjepit sebelah dan sisi lainnya bebas,
atau hanya mempunyai satu perletakan yaitu jepit. Perletakan jepit bisa menahan
gaya vertikal, gaya horisontal dan momen dan reaksi perletakan dapat ditentukan
Contoh 1
P=3t
A B
4m
Selesaikan analisa struktur balok di atas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normalnya !
Penyelesaian :
P=3t
VA 4m
17
Reaksi Perletakan
∑H = 0 ; HA = 0
∑V = 0 ; VA – P = 0
VA = P = 3 ton ( )
∑MA = 0 ; P . 4 – MA = 0
MA = P . 4 = 3 . 4 = 12 tm ( )
Kontrol Keseimbangan
∑V = 0, VA - P = 0
3-3=0 Ok !
Persamaan M, L, N
Bentang BA (0 ≤ x ≤ 4 m)
P=3t
B
Mx = -P . x = -3x
dMx
VA 4m Lx =- =3t
dx
Nx = 0
Bila x=0m ; Mb = 0 tm ; Lb = 3 t ; Nb = 0 t
x=2m ; M2 = -6 tm ; L2 = 3 t ; N2 = 0 t
x=4m ; Ma = -12 tm ; La = 3 t ; Na = 0 t
18
Gambar Bidang M, L, N
Gambar struktur :
P=3t
A B
4m
9
6
_ 3
M
3
+
3
L
Contoh 2
q=2t/m
A B
4m
Selesaikan analisa struktur balok di atas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normalnya !
19
Penyelesaian :
q=2t/m
HA A B
MA
VA
4m
Reaksi Perletakan
∑H = 0 ; HA = 0
∑V = 0 ; VA – q . L = 0
VA = q . L = 2 . 4= 8 ton ( )
∑MA = 0 ; q . 4 . 2 – MA = 0
MA = q . 4 . 2 = 2 . 4 . 2 = 16 tm ( )
Kontrol Keseimbangan
∑V = 0, VA – q . L = 0
8 -2.4=0 Ok !
Persamaan M, L, N
Bentang BA (0 ≤ x ≤ 4 m)
Mx = -1/2 . q x² = -x²
B
MA
VA
dMx
4m Lx =- = 2x
dx
Nx = 0
Bila x=0m ; Mb = 0 tm ; Lb = 0 t ; Nb = 0 t
x=2m ; M2 = -4 tm ; L2 = 4 t ; N2 = 0 t
20
x=4m ; Ma = -16 tm ; La = 8 t ; Na = 0 t
Gambar Bidang M, L, N
Gambar struktur
q=2t/m
MA
VA 4m
4m
M
4m
+
L
N
Contoh 3
P=1t
q1=2t/m q2=3t/m
A B
C D
2m 2m 2m
Selesaikan analisa struktur balok di atas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normalnya !
Penyelesaian :
21
Diagram Benda Bebas
P
q1 q2
A B
C D
MB
VB
2m 2m 2m
Reaksi Perletakan
∑H = 0 ; HB = 0
∑V = 0 ; VB – q1 . 2 – q2 . 2 – P1 = 0
VB = 2 .2 + 3 . 2 + 1 = 11 ton ( )
∑MB = 0 ; - q1. 2 . 5 – q2 . 2 . 3 – P1 . 2 + MB = 0
MB = q1. 10 + q2 . 6 + P1 . 2
= 2 . 10 + 3 . 6 + 1 . 2 = 40 tm ( )
Kontrol Keseimbangan
∑MA = 0,q1 . 2 . 1 + q2 .2 . 3 + P1 . 4 – VB . 6 + MB = 0
2 . 2 + 3 . 6 + 1 . 4 – 11 . 6 + 40 = 0
66 - 66 = 0 Ok !
22
Persamaan M, L, N
1. Bentang A C (0 ≤ x ≤ 2 m)
q1
Nx = 0
Bila x=0m ; Ma = 0 tm ; La = 0 t ; Na = 0 t
x=2m ; Mc = -4 tm ; Lc = -4 t ; Nc = 0 t
2. Bentang CD (0 ≤ x ≤ 2 m)
X
q1 q2
Mx = -q1 . 2 (1 + x) - 1/2 . q x²
A
C D
= - 4 – 4x- 1,5 x²
2m 2m
dMx
Lx = = - 4 - 3x
dx
Nx = 0
Bila x=0m ; Mc = -4 tm ; Lc = -4 t ; Nc = 0 t
dMx
Mmaks. Didapat bila =0
dx
23
3. Bentang BD (0 ≤ x ≤ 2 m)
P
B
D MB Mx = VB . x – MB = 11x - 40
2m VB dMx
Lx = - = -11 t
dx
Nx = 0
Gambar Bidang M, L, N
Gambar struktur
P=1t
q1=2t/m q2=3t/m
A B
C D
2m 2m 2m
40
18
_
4
M
L
4 +
10 11
11
24
Contoh 4
q=3t/m P=2t
30°
A
B C
3m 2m
Selesaikan analisa struktur balok di atas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normalnya !
Penyelesaian :
q=3t/m
PSin 30°
PCos30°
HA A
B C
MA
VA
3m 2m
Reaksi Perletakan
∑H = 0 ; HA – P cos 30º = 0
25
∑MA = 0 ; P sin 30º. 5 + q . L/2 (1/3.L)- MA = 0
Kontrol Keseimbangan
27,5 – 27,5 = 0 Ok !
Persamaan M, L, N
1. Bentang C B (0 ≤ x ≤ 2 m)
PSin 30°
PCos30° Mx = - P sin 30º. x
B C = -2 sin 30º.x = -x
2m
dMx
Lx =- =1t
dx
x=2m ; Mb = -2 tm ; Lb =1 t ; Nb = 1,732 t
2. Bentang B A (0 ≤ x ≤ 3 m)
PSin 30°
PCos30°
C Mx = -P sin 30º (2 + x) - qx³/6L
B
3m 2m = - 2 –x-0,167 x³
26
dMx
Lx = - = 1 + 0,5x²
dx
Gambar Bidang M, L, N
Gambar struktur
q=3t/m P=2t
30°
A
B C
3m 2m
9,50
5,336
_ 2
5,50
M
3
+
_
1,5 1 1
L
27
3. Balok Meminggul
persamaan keseimbangan.
Contoh 1
P1=2t P2=3t
B D
A C
1m 2m 1m
Selesaikan analisa struktur balok di atas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normalnya !
Penyelesaian :
P1=2t P2=3t
B D
A C HD
VB VD
1m 2m 1m
28
Reaksi Perletakan
∑H = 0 ; HD = 0
VB = 1/3 (P1 . 4 + P2 . 1 )
∑MB = 0 ; - VD . 3 + P2 . 2 – P1 . 1 = 0
VD = 1/3 ( P2 . 2 - P1 . 1 )
Kontrol Keseimbangan
∑V = 0 ; VB + VD – P1 – P2= 0
3,667 + 1,333 – 2 - 3 = 0
5–5=0 Ok !
Persamaan M, L, N
1. Bentang AB (0 ≤ x ≤ 1 m)
P1
x
Mx = - P. x = - 2x
A B
1m dMx
Lx = = -2 t
dx
Nx = 0
x=1m ; Mb = -2 tm ; Lb =-2 t ; Nb = 0 t
29
2. Bentang B C (0 ≤ x ≤ 2 m)
P1
x Mx = -P1 (1 + x) + VB . x
B
A C
= - 2 (1 + x) + 3,667x
VB
1m 2m = - 2 + 1,667x
dMx
Lx = = 1,667 t
dx
Nx = 0
3. Bentang D C (0 ≤ x ≤ 1 m)
P2 x
D Mx = VD . x = 1,333x
C
VD dMx
1m
Lx =- = - 1,333 t
dx
Nx = 0
30
Gambar Bidang M, L, N
Gambar struktur
P1=2t P2=3t
B D
A C HD
1m VB 2m 1m VD
M
+
1,333
1,667 1,667
+
L
_
_
1,333 1,333
2 2
N
31
Contoh 2
q=2t/m P=3t
A B 45°
C
3m 2m
Selesaikan analisa struktur balok di atas dan gambarkan bidang Momen, Lintang
dan Normalnya !
Penyelesaian :
3m 2m
Reaksi Perletakan
∑H = 0 ; HA + P cos 45º = 0
HA = 2,121 ton ( )
32
= 1,586 ton ( )
= 6,536 ton ( )
Kontrol Keseimbangan
∑V = 0 ; VA + VB – P sin 45º - q . 3= 0
8,122 – 8,122 = 0 Ok !
Persamaan M, L, N
1. Bentang AB (0 ≤ x ≤ 3 m)
x
HA A B
Mx = VA . x – ½ . qx²
VA = 1,586x -x²
3m
dMx
Lx = = 1,586 – 2x
dx
Nx = HA = 2,121 t (tarik)
33
2. Bentang C B (0 ≤ x ≤ 2 m)
x PSin 45°
Mx = -P sin 45º. x = - 2,121x
PCos45°
B C
dMx
2m
Lx = - = 2,121 t
dx
Gambar Bidang M, L, N
Gambar struktur
q=2t/m P=3t
B 45°
A C
3m 2m
4,242
x=0,793m _
M
0,629
2,121 2,121
2,121
+
+
L
_
4,415
2,121 2,121
+
N
34
Latihan Soal-soal
2.
Termasuk jenis balok statis tertentu yang manakah gambar struktur di atas
ini ?
I.
q=2t/m
P2=3t
20°
1,5m 1m 1m
q=7t/m
II. P=4t
45°
2m 2m
35
III.
P1=3t q=5t/m
P2=6t
60°
1m 2,5m 1m
IV.
q=4t/m
P1=4t P2=8t
=3t P3=10t
45°
1,5m 1,5m 1m 1m
36
DAFTAR PUSTAKA
1. Arief Darmali, Ir., Ichwan, Drs., 1979, Ilmu Gaya Teknik Sipil I, Direktorat
Konisius, Yogyakarta.
Konisius, Yogyakarta.
Publishers, Delhi.
37