Yogdarshan All Gujarat Vyas Bhashya

ÐíÜUæàæÝ ç„çƒ : }ææÍæ 2059 ç±ÜíU}æè, ÈUÚ±Úè ¨Ýì 2003
¨ëçcÅ ¨¢±„ì 1960853103

¨¢SÜUÚ‡æ : çm„è²
¥æ<ƒÜU ¨ã²æïxæ : ãèÚæï xæíéÐ ¥æòÈU §‹ÇSÅîè…G ÜïU mæÚæ Ðíæ²æïç…„
HæHæ ÏæãæÎéÚ™‹Î }æé¢…æH ÈUæ©‹ÇïàæÝ ™ñçÚÅïÏæH ÅîSÅ
ãèÚæïÝxæÚ, …è. Åè. ÚæïÇ , Héç{²æÝæ (Ð¢…æÏæ)
}æéw² ç±„ÚÜU
¥æ²ü Ú‡æô¨ã ²æÎ±
mæÚæ-Çæò. ¨Îìxæé‡ææ ¥æ²æü
‘¨}²ÜìU’
Ð~ææH²-xææ¢{è xæíæ}æ, …êÝæxæÉG (xæé…Úæ„) 362001
ÐíæçŒ„ SƒæÝ
1. « ç¯ ©læÝ, ¥æÝæ ¨æxæÚ, ÐécÜUÚ ÚæïÇ, ¥…}æïÚ (Úæ…SƒæÝ)
2. Ÿæè ¥Úç±‹Î Úæ‡ææ, 791/Çè/3, Ð¢™àæèH }ææxæü, ¨ñvÅÚ–21, xææ¢{èÝxæÚ.
3. ¨±æïüÎ² ¨æçãy² }æ¢çÎÚ, ÚïH±ï ŒHïÅÈUæ}æü Ý¢. 1, ¥ã}æÎæÏææÎ.
4. xæéL ÜéUH ¥æŸæ}æ ¥æ}æ¨ïÝæ, ¶çÚ²æÚ ÚæïÇ , ç…. Ý±æÐæÚæ, ©Çè¨æ–766109.
5. ¥æ¯ü xæéL ÜéUH }æãæç±læH², ¶ÚæüÍææÅ, Ý}æüÎæÐéÚ}æì, ãæïàæ¢xææÏææÎ (}æ.Ðí.) 461001.
6. ¥æ²ü ¨}ææ… }æç‹ÎÚ, }æã<¯ Î²æÝ‹Î }ææxæü, Úæ²ÐéÚ ÎÚ±æ…æ ÏææãÚ, ¥ã}æÎæÏææÎ-22 (xæé….)
7. ç±…²ÜéU}ææÚ xææïç±‹ÎÚæ}æ ãæ¨æÝ‹Î, 4408, Ý§ü ¨ÇGÜU, çÎËHè–6.
8. }æ{éÚ ÐíÜUæàæÝ, ¥æ²ü ¨}ææ…, Ïææ…æÚ ¨è„æÚæ}æ, çÎËHè–6.
9. ¥æ²ü ÐíÜUæàæÝ, 814, ÜéU‡Çï±æHæÝ, ¥…}æïÚ è xæïÅ, çÎËHè–6.
10. ™æñ¶}Ïææ ¥æïÚ è²ï‹ÅæçH²æ, 9, ²é.Ïæè. Ïæõ¢xHæï ÚæïÇ, ÐæïSÅ Ïææv¨ Ý¢. 2206, çÎËHè–7.
ÎàæüÝ ²æïxæ }æãæç±læH², ¥æ²ü ±Ý, Úæï…ÇG ,
Ð~ææH² : ¨æxæÐéÚ , ç…. ¨æÏæÚÜUæ¢Æ æ, xæé…Úæ„-383307
ÎêÚ|ææ¯ : (02770) 287418, 287518
Web- www.darshanyog.org E-mail : darshanyog@gmail.com
¥æçƒüÜU ¨ã²æïxæ : 100/– LÐ²ï

Hï¨Ú Åæ§üÐ ¨ïôÅxæ : {íéç}æH xæíæçÈUv¨, 856, ÝæÚ‡æÐéÚ æ xææ}æ, ¥ã}æÎæÏææÎ-380013.
}æéÎíÜU : ¥æÜëUç„ çÐí‹Å¨ü, ¥æïÉ±, ¥ã}æÎæÏææÎ, ÎêÚ|ææ¯ : 2910467
1
ç±S„ë„ ç±¯²æÝéÜíU}æç‡æÜUæ
ÜíU. ç±¯² ÐëcÆ ÜíU. ç±¯² ÐëcÆ
1. ÐíÜUæàæÜUè² - ¥æ™æ²ü ¿ææÝïEÚæ²ü 1 12. Ðí}ææ‡æ±ëçœæ ÜUæ Hÿæ‡æ ± ¥±Úæï{ 32
2. }æïÚè ÎëçcÅ ¨ï §¨ |ææc² ÜUæ 13. ç±Ð²ü² ±ëçœæ - S±MÐ ± ¥±Úæï{ 33
±ñçàæcÅì²-¥æ™æ²ü ±ïÎ±í„ }æè}ææ¢¨ÜU 2 14. §üEÚ …è± ÜUæ ÐÚSÐÚ ¨}Ïæ‹{ 33
3. |æêç}æÜUæ - S±æ}æè ÿ²Ðç„ ÐçÚ±íæ…ÜU 5 15. ‘²æïxæ’ ÜUæ }æéw² Ðí²æï…Ý 33
1. ±ïÎæï¢ }æï¢ ‘²æïxæ’ 6 16. ‘¥ç±læ’ ÜUè ©yÐçœæ ± Ýæàæ 34
2. ‘²æïxæ’ ÜUæ }æãœ± 8 17. ‘ç±ÜUËÐ ±ëçœæ’ ÜUæ S±MÐ ¥æñÚ
3. ‘²æïxæÎàæüÝ’ ÜUæ ¨¢çÿæŒ„ ÐçÚ™² 9 ©¨¨ï Ïææ{æ 35
4. ‘²æïxæ’ àæÏÎ ÜUè Ã²éyÐçœæ 10 18. àææÚèçÚÜU ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜUæ ±‡æüÝ 36
5. ‘²æïxæ’ ÜïU ©Ðæ² 10 19. çÝÎíæ±ëçœæ - S±MÐ ± ¥çÝ±æ²ü„æ 36
6. ‘²æïxæ’ ÜïU |æïÎ 11 20. ©Ðæ¨Ýæ }æï¢ çÝÎíæ ÜïU ÜUæÚ‡æ 37
7. ‘²æïxæ’ ÜUæ ÈUH 12 21. S}æëç„±ëçœæ 38
8. ²æïxæÎàæüÝ ÜïU 4 ç±çàæcÅ ç±¯² 13 22. ¨æ{ÜU ± Ïææ{ÜU S}æëç„ ±ëçœæ 39
9. ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ Ðíç„ÐæçÎ„ ±ïÎæïv„ 23. ±ëçœæ çÝÚæï{ ÜïU ©Ðæ² 40
3 ¥ÝæçÎ „œ± 14 24. ç±±ïÜU-±ñÚæx² ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ 40
10. ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ §üEÚ ÜUæ S±MÐ 25. ç±±ïÜUÐíæçŒ„ ÜïU ¨æ{Ý 40
¥æñÚ ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUæ ÈUH 15 26. ‘¥|²æ¨’ ÜUæ Hÿæ‡æ 41
11. ²æïxæÎàæüÝ ÜUæ ‘ÜU}æü ç¨hæ‹„’ 16 27. ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜïU ÜUç„Ð² ©Ðæ² 41
12. ‘ÜñU±Ë²’ ÜUæ S±MÐ 17 28. ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè çÝÏæüH„æ ÜïU çH»
13. SÐcÅèÜUÚ‡æ 17 ¥|²æ¨ 43
14. ÜëU„¿æ„æ »±¢ {‹²±æÎ ÐíÜUæàæÝ 18 29. ‘¥|²æ¨’ ÎëÉ„æ ÜñU¨ï ? 44
q Ðíƒ}æ: ¨}ææç{ÐæÎ: 30. ‘¥|²æ¨’ ÜUæ S±MÐ 44
4. §üàæÐíæƒüÝæ 19 31. ÎëcÅ ç±¯² ÜUæ Hÿæ‡æ 45
5. ‘²æïxæ’ àæÏÎ ÜUæ çÝ±ü™Ý 20 32. |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæÝï }æï¢ ¥æÆ Îæï¯ 45
6. ¥ƒ ²æïxææÝéàææ¨Ý}æì 20 33. ‘¥æÝéŸæç±ÜU ç±¯²’ ÜUæ Hÿæ‡æ 46
7. ç™œæ ÜUè 5 |æêç}æ²æ¡ 20 34. ¨æ{ÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ xæíã‡æ ¥æ±à²ÜU 46
8. ²æïxæ ÜUæ S±MÐ 23 35. ‘±ñÚæx²’ ÜïU Îæï ÐíÜUæÚ 47
9. ‘²æïxæ’ ÜUæ }æéw² ÈUH 24 36. ¿ææÝ ±ñÚæx² ÜUæ ¥|æïÎ ÜUƒÝ 47
10. Ã²éyƒæÝ ¥±Sƒæ }æï¢ …è± ÜUæ S±MÐ 26 37. ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ÜUæ ±‡æüÝ 47
11. ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ÐíÜUæÚ »±¢ Hÿæ‡æ 28 38. ‘¥ÐÚ ±ñÚæx²’ ¨ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ 47
2
39. ‘ÐÚ ±ñÚæx²’ ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ 47 63. ¨xæé‡æ ± çÝxæéü‡æ S„éç„ ÐíæƒüÝæïÐæ¨Ýæ 68
40. Ðê‡æü ÜëU„ÜëUy²„æ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ± 64. ‘|ææ±Ýæ’ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² 69
©¨ÜUæ »ÜU}ææ~æ ¨æ{Ý 48 65. ‘Š²æÝ’ ÜïU çH» ¿ææ„Ã² Ïææ„ï¢ 69
41. ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ÜïU |æïÎ 66. ¥ƒü ç±™æÚ ÜUÚÝï ÜïU ÐíÜUæÚ 70
(Îæï ÎëçcÅÜUæï‡æ ¨ï) 49 67. …Ð ÜUè ç±ç{ 71
42. ç±„ÜUæüçÎ ¨}ææç{²æï¢ ÜïU ¥æH}ÏæÝ 49 68. …Ð ± §üEÚ ç™‹„Ý ÜUæ ÈUH 72
43. ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ÜUè Ã²æw²æ 50 69. ÐéL¯æƒèü ÜUæï ãè §üEÚè² ¨ãæ²„æ 72
44. ‘¨¢SÜUæÚ àæï¯’ ÜUæ „æyÐ²ü 51 70. ‘§üEÚ |æçv„’ ¨ï ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHï
45. }æéçv„ ÜïU çH» Îx{Ïæè…æ±Sƒæ ÜéUÀ Hæ|æ 72
¥çÝ±æ²ü 51 71. ‘²æïxæ’ ÜïU ç±ÍÝ 74
46. ‘|æ±Ðíy²²’ Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ 52 72. ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝ’ ¨ï Ã²æç{ ÜUæ ãÅÝæ 74
47. ç±Îïã ± ÐíÜëUç„H² ²æïxæè 52 73. ¨¢àæ² ¨ï ²æïxæ }æï¢ Ïææ{æ 75
48. ¨}ææç{Sƒ ²æïxæè ÜUè ¥Ýé|æêç„ 53 74. ²æïxæ ÜïU ©Ðç±ÍÝ 76
49. ©Ðæ² Ðíy²² ¨}ææç{ ÜUè 75. Îé:¶ ÜUËÐÝæ}ææ~æ Ýãè¢ 76
ÐíæçŒ„ ÜñU¨ï ? 54 76. ‘§üEÚ Ðíç‡æ{æÝ’ ¨ï àææÚèçÚÜU Úæïxæ
50. ²æïçxæ²æï¢ ÜïU Ýæñ |æïÎ 56 »ÜU ¨è}ææ „ÜU ãè ÎêÚ 77
51. ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ }æï¢ ÜUæH 77. ç±ÍÝæçÎ ÜUæ Ýæàæ »ÜU „œ± §üEÚ
ÜUè ¨è}ææ Ýãè¢ 57 ¨ï ãè ¨}|æ± 79
52. ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ¨ï ¥ÝïÜU 78. ç™œæ ÿæç‡æÜU Ýãè¢ 80
ÈUHæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ 57 79. ç™œæ ÜUè Ðí¨‹Ý„æ ÜïU ©Ðæ² 81
53. ²æïx² xæéL ÜUæ ¨æç‹ÝŠ² 58 80. Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï »ÜUæxæí„æ 82
54. ‘§üEÚ Ðíç‡æ{æÝ’ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ 59 81. ‘Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ’ ÜUè ç±ç{ 83
55. §üEÚ ÜUæ ±æS„ç±ÜU S±MÐ 61 82. ç™œæ çSƒÚ„æ ÜUæ ¨æ{Ý -
56. ™ï„Ý ÐÎæƒü ¨ëçcÅ ÜUæ ÜU„æü 63 xæ‹{æçÎ ç±¯²±„è Ðí±ëçœæ 84
57. ‘§üEÚ’ ÜUè çÝÚç„àæ²„æ 64 83. àææïÜUÚçã„ Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ 85
58. ‘§üEÚ’ Ðê±ü±„èü xæéL¥æï¢ ÜUæ xæéL 65 84. ±è„Úæxæ ²æïçxæ²æï¢ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ 86
59. |ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜUæï¢ ÜUæï ¿ææÝ 85. S±ŒÝ¿ææÝ ± çÝÎíæ¿ææÝ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ 87
ÐíæçŒ„ ÜñU¨ï ? 65 86. ±ïÎæÝéÜêUH §çÓÀ„ ç±¯² ÜUæ ¥|²æ¨ 88
60. Îïã{æÚè xæéL ÏæÇGæ ¥ƒ±æ §üEÚ ? 66 87. ç™œæ ÜUæ ©yÜëUcÅ ±àæèÜUæÚ 89
61. ±æS„ç±ÜU xæéL ÜïU Hÿæ‡æ 66 88. Úæ…¨ì , „æ}æ¨ì ±ëçœæ²æ¡ ÿæè‡æ ãæï
62. ±æÓ²-±æ™ÜU ¨}Ïæ‹{ 68 …æÝï ÐÚ ç™œæ ÜUè çSƒç„ 90
3
89. ¨}ææÐçœæ ç±¯²ÜU SÈUçÅÜU 111. çÜíU²æ²æïxæ ÜUæ „è¨Úæ |ææxæ -
}æç‡æ ÜUæ ÎëcÅæ¢„ 91 §üEÚÐíç‡æ{æÝ 108
90. ‘¨ç±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ÜUæ Hÿæ‡æ 92 112. çÜíU²æ²æïxæ ÜïU ÈUH ÜUæ ±‡æüÝ 109
91. ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ÜUæ Hÿæ‡æ 94 113. ¥ç±læ ¥æçÎ Ðæ¡™ vHïàæ 111
92. ¨ç±™æÚæ ± çÝ<±™æÚæ ¨}ææÐçœæ 96 114. ¥ç±læ ¥æñÚ ¥{}æü ÜUæ ÐÚSÐÚ
93. …xæ„ ÜUè ¨êÿ}æ„}æ ¨è}ææ ¨}Ïæ‹{ ¥æñÚ ©¨ÜUæ ÈUH 111
ÐíÜëUç„ Ð²ü‹„ 96 115. vHïàææï¢ ÜUè …ÝÝè ‘¥ç±læ’ 113
94. §üEÚ-…xæ„ì ÜUæ çÝç}æœæ ÜUæÚ‡æ 97 116. vHïàææï¢ ÜUè Ðæ¢™ ¥±Sƒæ»¡ 113
95. ¨Ïæè… (¨æH}ÏæÝ) ¨}ææç{ 97 117. çÏæÝæ ç±læ ÜïU ÜïU±H |æçv„ ¨ï
96. ²æïxæè ÜUæï ©yÜëUcÅ ¿ææÝ ÜUè ÐíæçŒ„ 98 }æéçv„ Ýãè¢ 114
97. çÝ<±™æÚ ¨}ææç{ ÜUè ÐçÚÐv±æ±Sƒæ 118. ‘¥ç±læ’ ÜUæ S±MÐ 116
}æï¢ ãæïÝï ±æHè ¥Ýé|æêç„ 99 119. ¥ç±læ ÎêÚ ãé§ü ±æ Ýãè¢,
98. ‘«„}|æÚæ Ïæéçh’ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU ©¨ÜUè ÜU¨æñÅè 117
ÜéUÀ ©Ðæ² 100 120. ‘¥çS}æ„æ’ vHïàæ ÜUæ Hÿæ‡æ 118
199. ‘«„}|æÚæ Ïæéçh’ ¨ï ©yÜëUcÅ Ðíy²ÿæ 101 121. ‘Úæxæ’ vHïàæ ÜUæ Hÿæ‡æ 119
100. «„}|æÚæ Ïæéçh ÜëU„ ¨¢SÜUæÚ 122. ‘mï¯’ ÜUæ S±MÐ 120
Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ Ïææ{ÜU 102 123. ‘¥ç|æçÝ±ïàæ’ vHïàæ ÜUæ ±‡æüÝ 122
101. ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï }æï¢ ¥‹² ÜUæÚ‡æ 102 124. vHïàææï¢ ¨ï }æév„ ãæïÜUÚ …è± ÜUæ
102. …è±æy}ææ ÜU„æü ± |ææïv„æ 103 }ææïÿæ ãæïÝï ÜïU ÜUç„Ð² ¨æ{Ý 123
103. çÝÏæèü… ¨}ææç{ 104 125. Ðí¨¢w²æÝ ÜïU mæÚæ vHïàææï¢ ÜUè
104. …è±Ý}æév„ ± ç±Îïã}æév„ ¥±Sƒæ 104 ±ëçœæ²æ¡ ÎêÚ 124
105. }æéçv„ ¨ï ÐéÝ: HæñÅÝæ 105 126. vHïàææï¢ ÜUè SƒêH±ëçœæ ¥æñÚ ¨êÿ}æ±ëçœæ 124
106. ÐéÝÚæ±ëçœæ Ý }ææÝÝï }æï¢ Îæï¯ 106 127. ÜU}æü ÜïU |æïÎ - àæé|æ ¥æñÚ ¥àæé|æ 126
128. ÜU}æü ÜïU |æïÎ - ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè²
q çm„è²: ¨æ{ÝÐæÎ: ¥æñÚ ¥ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè² 126
107. ‘çÜíU²æ²æïxæ’ ÜUæ S±MÐ 107 129. ÜU}æü ÜUæ ÈUH ÜUæñÝ Îï„æ ãñ ? 126
108. çÜíU²æ ²æïxæ ÜUæ ÐãHæ |ææxæ - „Ð 107 130. ¨|æè ¨é¶-Îé:¶ ¥ÐÝï
109. „Ð ÜïU „èÝ ç±|ææxæ - àææÚèçÚÜU, ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ýãè¢ 127
±æ™çÝÜU ¥æñÚ }ææÝç¨ÜU 108 131. ÜU}æü ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ, Ðí|ææ± ± ÈUH 128
110. çÜíU²æ²æïxæ ÜUæ Îê¨Úæ |ææxæ - 132. ÜU}æü ÜUæ S±MÐ 130
S±æŠ²æ² 108 133. v²æ ¥æ²é çÝçp„ ãñ ? 132
4
134. …‹}æ ç±¯²ÜU ™æÚ Ðÿæ 132 155. |ææïxæ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ
135. …æç„ ¥æ²é |ææïxæ-ç±S„ë„ ç±±ï™Ý 133 ¥æñÚ ©ÝÜïU ÜUæÚ‡æ 160
136. çÝ²„ç±ÐæÜU ¥æñÚ ¥çÝ²„ç±ÐæÜU 156. ç±mæÝæï¢ mæÚæ ¥¿ææÝ ÜUè
ÜU}ææüàæ² 133 ÐëƒÜìU ÐëƒÜìU ÐçÚ|ææ¯æ 160
137. Ðé‡²ÜU}æü ¥æñÚ ÐæÐÜU}æü ÜUæ ÈUH 134 157. ÐíÜëUç„ …è± ÜUæï ¨æ„ ÐíÜUæÚ
138. ç±±ïÜUè ÜïU çH» ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ¨ï Ïææ¡{„è ãñ, Úïàæ}æ ÜïU ÜUèÇï
Îé:¶ ÜUè ÜUæïçÅ }æï¢ 138 ÜïU ¨}ææÝ 161
139. ‘ÐçÚ‡ææ}æ Îé:¶’ ÜUæ S±MÐ 138 158. ¥ç±læ ¨ï Ïæ‹{Ý ¥æñÚ
140. ‘„æÐÎé:¶’ ÜUæ S±MÐ 139 ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï }ææïÿæ 163
141. ‘¨¢SÜUæÚÎé:¶’ ÜUæ S±MÐ 139 159. ‘}ææïÿæ’ ÜUæ S±MÐ 164
142. ‘xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{Îé:¶’ ÜUæ S±MÐ 140 160. }ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ²-¥ç±ŒH±æ
143. ²æïxæÎàæüÝ ÜïU ™æÚ ç±|ææxæ-Îé:¶ ç±±ïÜUw²æç„ 165
¥æñÚ Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ, ¨é¶ ¥æñÚ 161. §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„ï ãè ²æïxæè
¨é¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ 140 }ææïÿæ ÜUæ |ææxæè Ýãè¢ ãæï„æ 166
144. ¥æxææ}æè Îé:¶ ÀæïÇÝï ²æïx² 141 162. ç±±ïÜUw²æç„ ÐíæŒ„ ²æïxæè ÜUè ¨æ„
145. ‘Îé:¶’ »ÜU ±S„é ãñ 142 ÐíÜUæÚ ÜUè ©yÜëUcÅ Ïæéçh ÜUæ ±‡æüÝ 167
146. Îé:¶ ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ çÝ±æÚ‡æ 143 163. ¨}ææç{ ç±¯²ÜU ¥Ýéç™„ }ææ‹²„æ²ï¢ 168
147. ¥¿ææÝÐê±üÜU ¥æy}ææ ¥æñÚ Îëà² 164. ç±±ïÜUw²æç„ÐíæçŒ„ }æï¢ ²æïxææXæÝécÆæÝ
ÜUæ ¨¢²æïxæ Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ 144 Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ 171
148. ‘Îëà²’ ÜUæ S±MÐ 147 165. Ý± ÐíÜUæÚ ÜïU ÜUæÚ‡æ 171
149. …è±æy}ææ ¨æÿæè v²æï¢ ? 149 166. ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥X 172
150. ¨œ± ¥æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUè 167. ²}æçÝ²}ææï¢ ÜïU ÐæHÝ ¨ï Ã²çv„
™æÚ ¥±Sƒæ»¡ - ç±S„ë„ ç±±ï™Ý 151 ¥æñÚ ¨}ææ… ÜUæ çÝ}ææü‡æ 173
151. ‘…è±æy}ææ’ ÜUæ S±MÐ 154 168. ²}ææï¢ ÜUæ S±MÐ 175
152. ¨ëçcÅ Ú™Ýæ ÜUæ Ðí²æï…Ý - 169. ±ïÎ }æï¢ ²}æç±¯²ÜU ©ÐÎïàæ 176
…è±æy}ææ ÜUæ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü 156 170. ¨æ±ü|ææñ}æ MÐ }æï¢ ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ
153. ÜëU„ÜëUy² ÐéL¯ ÜïU çH²ï ÜUÚÝï ÜUæ ç±{æÝ 178
¨¢¨æÚ Ðí²æï…ÝãèÝ ÐÚ¢„é 171. ¥æÎàæü±æÎ ¥æñÚ ¥±¨Ú±æÎ ÜUæ
¥‹²æï¢ ÜïU çH²ï ¨æƒüÜU 157 ÐÚSÐÚ ¨¢Íæ¯ü 179
154. ÐéL¯ ¥æñÚ Ïæéçh ¥æçÎ ÐíæÜëUç„ÜU 172. çÝ²}ææï¢ ÜïU Ýæ}æ, ÐçÚ|ææ¯æ
ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎ 157 „ƒæ S±MÐ 180
5
173. ç±„ÜUæïZ (ôã¨æçÎ |ææ±æï¢) ÜUæ 194. ¥æ¨Ý ç±¯²ÜU ÜéUÀ Ïææ„ï¢ 200
S±MÐ ¥æñÚ ©ÝÜUæï ÚæïÜUÝï ÜïU 195. ²}æ çÝ²}ææï ÜUæ ÐæHÝ }ææïÿæ
ÜUç„Ð² ©Ðæ² 182 ÐíæçŒ„ }æï¢ ¥æ±à²ÜU 200
174. ±ïÎ }æï¢ ç±„ÜUæïZ ÜïU ç±Ýæàæ ÜUæ 196. ¥æ¨Ý ç¨çh ÜïU ©Ðæ² 201
©ÐÎïàæ 183 197. ¥æ¨Ý ç¨çh ¨ï Hæ|æ 202
175. 81 ÐíÜUæÚ ÜUè ôã¨æ ± §Ý¨ï 198. Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ 203
Ïæ™Ýï ÜUæ Ðí²yÝ 184 199. Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU „èÝ |æïÎ - Ïææs,
176. àæé|æ ¥æñÚ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ¥æ|²‹„Ú ± S„}|æ±ëçœæ 204
ÜUæ çÝ{æüÚ‡æ 185 200. Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ
177. ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH ÜUè „yÜUæH, ¨¢w²æ ¨ï ÐÚèÿææ 204
ÜUæHæ‹„Ú ± …‹}ææ‹„Ú }æï¢ ÐíæçŒ„ 186 201. ‘Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ’ ÜUè ç±ç{ 205
178. ¥ôã¨æ ÜUæ ÈUH 186 202. Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ÏæÉæÝï, ÍæÅæÝï }æï¢
179. ²æïxæè ÜïU ¨}æèÐ ÚãÝï }ææ~æ ¨ï Š²æ„Ã² Ïææ„ï¢ 205
çÜU¨è ÜUæ |æè ±ñÚ|ææ± Ýãè¢ ÀêÅ„æ 187 203. Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï ¨}Ïæh ÜéUÀ
180. ÿ² ¥æ™Ú‡æ ÜïU Hæ|æ 188 ¥æ±à²ÜU Ïææ„ï¢ 206
181. ™æïÚè y²æxæ ÜUæ ÈUH 189 204. ‘¥æ|²‹„Ú’ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ç±ç{ 206
182. Ïæíræ™²ü ÜUæ ÈUH 190 205. ‘Ïææsæ|²‹„Ú ç±¯²æÿæïÐè’
183. ¥ÐçÚxæíã ÐæHÝ ÜUæ ÈUH 191 Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ±‡æüÝ 207
184. àææñ™ (àæéçh) ÜUæ ÈUH 192
206. ‘S„}|æ±ëçœæ Ðíæ‡ææ²æ}æ’
185. àæéçh ÜUæ àæï¯ ÈUH 193
ÜUè ç±ç{ 208
186. ¨‹„æï¯ ÜUæ ÈUH 194
207. ‘Ïææsæ|²‹„Ú ç±¯²æÿæïÐè Ðíæ‡ææ²æ}æ’
187. „Ð ÜUæ ÈUH 195
ÜUè ç±ç{ 208
188. „Ð ç±¯²ÜU }æÝéS}æëç„ ± ±ïÎ
208. Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ÈUH 209
ÜUæ Ðí}ææ‡æ 196
209. Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ç±àæï¯ ÈUH 210
189. S±æŠ²æ² ÜUæ ÈUH 197
210. ‘Ðíy²æãæÚ’ ÜUæ Hÿæ‡æ 211
190. „ñçœæÚè² Ïæíæræ‡æ }æï¢ S±æŠ²æ²
ç±¯²ÜU ©ÐÎïàæ 198 211. ‘Ðíy²æãæÚ’ ÜUæ ÈUH 212
191. §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæ ÈUH - ¨}ææç{ 199 212. §ç‹Îí²çÝxæíã ÜïU ©Ðæ² 213
192. ¥æ¨Ý ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ 200 q „ë„è²æï ç±|æêç„ÐæÎ:
193. ¨|æè ¥æ¨Ýæï¢ ÜUæ Ýæ}æ 213. ‘{æÚ‡ææ’ ÜUæ Hÿæ‡æ „ƒæ SƒæÝ 214
²æïxææ¨Ý Ýãè¢ 200 214. ‘{æÚ‡ææ’ ÜïU Ðí²æïxæ ÜïU Îæï ÐíÜUæÚ 214
6
215. ÏææãÚ ÜïU Îïàæ }æï¢ {æÚ‡ææ 236. ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ {æÚ‡ææçÎ
ÜUæ Ðí²æïxæ 215 |æè ÏæçãÚX ãñ¢ 227
216. ‘Š²æÝ’ ÜUæ S±MÐ 215 237. ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ‘¥‹„ÚX
217. Š²æÝ }æï¢ ¨ÈUH„æ ÜñU¨ï ? 216 ¨æ{Ý’ ÐÚ±ñÚæx² ãñ 227
218. ÜéUÀ |æè Ý ç±™æÚÝï ÜUæ Ýæ}æ 238. ç™œæ ÜïU ‘çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ’
‘Š²æÝ’ Ýãè¢ 216 ÜUæ S±MÐ 228
219. ‘¨}ææç{’ ÜUæ S±MÐ 216 239. ‘Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ’ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ
220. Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ }æï¢ ¥¢„Ú 217 ¥æñÚ ©¨ÜïU ÜUæÚ‡æ 228
221. ¨}ææç{ ÜïU Ýæ}æ ¨ï |æíæç‹„Ðê‡æü 240. ‘çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUæ ±ïÎ }æï¢ ±‡æüÝ 229
}ææ‹²„æ²ï¢ 217 241. çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ ±æHï ç™œæ ÜUè
222. ²æïxæ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜéUÀ Ðíàææ‹„±æçã„æ çSƒç„ 229
¥Ýé|æ±æy}æÜU Ðí²æïxæ 217 242. ç™œæ ÜïU ‘¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ’
223. Š²æÝÜUæH }æï¢ ¨æ±{æçÝ²æ¡ 218 ÜUæ ±‡æüÝ 230
224. ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ ãï„é ÜéUÀ 243. ç™œæ ÜïU Îæï {}æü - ¨±æüƒü„æ
}æéw² ©Ðæ² 219 ¥æñÚ »ÜUæxæí„æ 230
225. ç±±ïÜU ±ñÚæx² ¥|²æ¨ 219 244. }æÝ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÜUÚ
226. ‘ÐíH²æ±Sƒæ’ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ 219 »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ ¥|²æ¨
227. Ã²æŒ²-Ã²æÐÜU ¨}Ïæ‹{ 220 ÜUÚÝæ ™æçã²ï 231
228. ¨}ææç{ ÜUè çSƒç„ }æï¢ 245. ç™œæ ÜUæ »ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ 231
ÜéUÀ ¥Ýé|æêç„²æ¡ 220 246. ç™œæ ÜïU ™æÚ ÐçÚ‡ææ}æ 231
229. ‘¨¢²}æ’ ÜUæ Hÿæ‡æ 222 247. ‘{}æü ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUè Ã²æw²æ 236
230. ‘¨¢²}æ’ ÜUè ç¨çh ÜUæ ÈUH 223 248. ‘Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUè Ã²æw²æ 236
231. ç±ÜUç¨„ Ïæéçh ÜUæ Ðí²æïxæ, ²æïxæ 249. ‘¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUè Ã²æw²æ 237
ÜUè |æêç}æ²æï¢ }æï¢ 224 250. ç™œæ }æï¢ {}æü, Hÿæ‡æ,
232. “²æïxæç±læ ÜUæ Ðíçàæÿæ‡æ ÎïÝï ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ 237
±æHï xæéL ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ 251. |æê„æï¢ }æï¢ „èÝ ÐçÚ‡ææ}æ 237
Ýãè¢” ÜUæ „æyÐ²ü 225 252. §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ {}æü, Hÿæ‡æ,
233. ¨}ææç{ ÜïU ¥‹„ÚX ¨æ{Ý 225 ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ 238
234. ÏæçãÚX ¥æñÚ ¥‹„ÚX ÜUæ ¥ç|æÐíæ² 226 253. ‘{}æèü’ ÜUæ S±MÐ 240
235. ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝ’ ¨}ææç{ ÜUæ ÏæçãÚX 254. „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU {}ææïZ (àææ‹„,
¨æ{Ý ãñ ±æ ¥‹„ÚX ? 226 ©çÎ„, ¥Ã²ÐÎïà²) ÜUæ S±MÐ 240
7
255. {}æèü ÜUè ¨œææ Ý }ææÝÝï ±æHï 274. ÏæHàææHè ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï
ÿæç‡æÜU±æÎè ÜUæ ¶‡ÇÝ 240 ãæïÝï ±æHè ÏæH±ëçh ÜUæ S±MÐ 257
256. ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ¥‹²y± }æï¢ ÜíU}ææ‹²y± 275. Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ ÜïU ¥æHæïÜU
ÜUæ ÜUæÚ‡æÐÝ 242 ÜïU Ðí²æïxæ ¨ï ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHè
257. ç™œæ ÜïU ÎëcÅ »±¢ ¥ÎëcÅ Îæï {}æü 242 „èÝ ç¨çh²æ¡ 258
258. ç™œæ ÜïU 7 ¥ÐçÚÎëcÅ {}æü 243 276. ¨ê²ü }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï |æé±Ý ÜïU
259. ÿ²æÿ² ÜïU çÝ‡æü² ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝæ 262
Ðæ¡™ ¥æ{æÚ 244 277. |ææc²xæ„ ¥¨}|æ± ç¨çh²æï¢
260. „èÝ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï |æê„ ÜUæ ¶‡ÇÝ ± ÿ²æƒüÐíÜUæàæ
¥æñÚ |æç±c²ÜUæH ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝæ 244 ÜUæ Ðí}ææ‡æ 262
261. SÈUæïÅ àæÏÎ ç±¯²ÜU 278. ™‹Îí }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï „æÚæï¢ ÜUè
|æíæç‹„ ÜUæ çÝ±æÚ‡æ 247 çSƒç„ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝæ 263
279. {íé± „æÚï }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH 264
262. ‘¨±ü|æê„L„¿ææÝ’ ÜUæ S±MÐ 248
280. Ýæç|æ™ÜíU }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï ÜUæÃ²Ã²êã
263. ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï
ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝæ 264
Ðê±ü…‹}æ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝæ 250
281. ÜU‡ÆÜêUÐ }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï ÐíæŒ„
264. ¨¢SÜUæÚ ÜïU Îæï ÐíÜUæÚ 250
|æê¶Œ²æ¨ ÜUè çÝ±ëçœæ MÐ
265. S}æëç„ ÜïU Îæï ÐíÜUæÚ -
ç¨çh ÜUæ ç±±ï™Ý 265
Ðíy²ÿæ »±¢ ÐÚæïÿæ 250 282. ÜêU}æü ÝæÇè }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï çSƒÚy±
266. Ðê±ü…‹}æS}æëç„ ç±¯²ÜU ÜUè ÐíæçŒ„ 266
}æã<¯ Î²æÝ‹Î …è ÜïU ±™Ý 251 283. }æê{æü ÜïU ‘¨æçœ±ÜU ÐíÜUæàæ’ }æï¢
267. ¥‹² Ã²çv„ ÜïU ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ¨¢²}æ ÜUæ ÈUH 266
çÜU¨ ÐíÜUæÚ ãæï„æ ãñ 252 284. ‘Ðíæç„|æ ¿ææÝ’ ÜUæ S±MÐ »±¢
268. ÐÚç™œæ ¿ææÝ ÜUæ ²ƒæƒü S±MÐ 252 ©¨¨ï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝæ 267
269. ‘¥‹„{æüÝ ç¨çh’ ÜUæ ç±±ï™Ý 253 285. NÎ² }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï ¥ÐÝï ç™œæ
270. ¨æïÐÜíU}æ ± çÝLÐÜíU}æ ÜU}ææïü }æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝæ 268
¨¢²}æ ¨ï }æëy²é ÜUæ ¿ææÝ 255 286. §üEÚ ç}æHÝï ÜUæ ©œæ}æ SƒæÝ 268
271. ¥çÚcÅæï¢ ¨ï }æëy²é ÜUæ Ðê±æü|ææ¨ 255 287. ‘|ææïxæ’ ÜUæ S±MÐ 269
272. ¥çÚcÅæï¢ ÜïU „èÝ ÐíÜUæÚ 255 288. Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ ÎæïÝæï¢ ¥y²¢„
273. }æñ~²æçÎ |ææ±Ýæ¥æï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï ¥¨¢ÜUè‡æü ãñ¢ 269
}æñ~²æçÎ ÏæHæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ 256 289. ¥æy}æS±MÐ ÜïU ¿ææÝ ÜUæ ©Ðæ² 270
8
290. Ðíæç„|ææçÎ Àã ç¨çh²æï¢ ÜUæ ç±±Ú‡æ 270 310. ‘§ç‹Îí²…²’ ¨ï ãæïÝï ±æHè „èÝ
291. ç¨çh²æ¡ ¨}ææç{ }æï¢ Ïææ{ÜU 271 ç¨çh²æ¡ (}æÝæï…ç±y±, ç±ÜUÚ‡æ|ææ±
292. §üEÚ ÜUæ Ðê‡æü S±æç}æy± S±èÜUæÚÝï ¥æñÚ Ðí{æÝ…²) 288
ÐÚ ç¨çh²æ¡ Ïææ{ÜU Ýãè¢ 272 311. Ïæéçh ¥æñÚ ¥æy}ææ ÜUæï ÐëƒÜUì
293. ÐÚ àæÚèÚ Ðí±ïàæ ç¨çh ÜUæ ç±±ï™Ý 272 ÐëƒÜUì …æÝÝï ±æHï ²æïxæè ÜUè
294. «ç¯²æï¢ ÜïU Ðí}ææ‡æ 273 Îæï ç¨çh²æ¡ 289
295. ‘©ÎæÝ’ Ýæ}æÜU Ðíæ‡æ ÜïU …² ¨ï 312. ‘¨±ü|ææ±æç{cÆæ„ëy±’ ç¨çh 289
ÐíæŒ„ ç¨çh²æï¢ ÜUæ ç±±ï™Ý 275 313. ‘¨±ü¿ææ„ëy±’ ç¨çh 289
296. ‘¨}ææÝ’ Ýæ}æÜU Ðíæ‡æ ÜïU …² ¨ï 314. ²æïxæè ÜUæ ‘¨±ü¿æ’ ãæïÝï ÜUæ „æyÐ²ü 289
àæÚèÚ ÜUæ ÎèçŒ„}ææÝ ãæïÝæ 276 315. ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï |æè ±ñÚæx² ãæïÝï
297. Ÿææï~æ ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ ÐÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ 290
}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH 276 316. }ææïÿæÐíæçŒ„ }æï¢ §üEÚ ÜUæ }æãœ± 291
298. àæÚèÚ „ƒæ ¥æÜUæàæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ 317. ²æïxæè ÜïU ™æÚ ÐíÜUæÚ 293
}æï¢ ¨¢²}æ ÜUæ ÈUH 277 318. |ææïxæ }æï¢ ¥æ¨çv„ ± ¥ç|æ}ææÝ
299. }æã<¯ Î²æÝ‹Î …è ÜïU Hï¶ ÜUæ ¥æç{ ¨ï ²æïxæ}ææxæü }æï¢ ¥çÝcÅ ÜUæ
±æS„ç±ÜU ¥ç|æÐíæ² 278 Ðí¨¢xæ ± ©¨¨ï Ïæ™Ýï ÜïU ©Ðæ² 293
300. ‘}æãæç±Îïãæ±ëçœæ’ ÜUæ S±MÐ »±¢ 319. ÿæ‡æ ¥æñÚ ©¨ÜïU ÜíU}æ }æï¢ ¨¢²}æ
©¨ÜUæ ÈUH 279 ÜUÚÝï ¨ï ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ÜUè ÐíæçŒ„ 295
301. ÜUçËÐ„æ - ¥ÜUçËÐ„æ {æÚ‡ææ 279 320. ÐÚ}ææ‡æé, ÿæ‡æ „ƒæ
302. |æê„æï¢ ÜïU Ðæ¡™ MÐ 281 ÜíU}æ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ 295
303. ¨}æêã ÜïU ÐíÜUæÚ 282 321. ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ÜUæ ÈUH 297
304. ‘|æê„…²’ ç¨çh ÜUæ SÐcÅèÜUÚ‡æ 282 322. ÐÎæƒæïZ ÜïU S±MÐæï¢ ÜUæ |æïÎ …ÝæÝï
305. ¥ç‡æ}ææçÎ ç¨çh ç±¯²ÜU ±æHï „èÝ ÜUæÚ‡ææï¢ ÜUæ ±‡æüÝ 297
‘©ÐÎïàæ}æ†…Úè’ ÜUæ ç±±Ú‡æ 284 323. Îæï ¥æ¡±Hæï¢ }æï¢ …æç„-Hÿæ‡æ ¨}ææÝ
306. ¥ç‡æ}ææçÎ ç¨çh²æ¡ ÜUè ¨}æèÿææ 284 ãæïÝï ÐÚ |æè ²æïxæè ©ÝÜUæ |æïÎ¿ææÝ
307. ‘ÜUæ²¨}Ð„ì’ ç¨çh ÜUæ S±MÐ 285 ÜñU¨ï ÜUÚ„æ ãñ ? 298
308. §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Ðæ¡™ MÐæï¢ (xæíã‡æ, 324. ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUè ™æÚ ç±àæï¯„æ»¡ 299
S±MÐ, ¥çS}æ„æ, ¥‹±², 325. „æÚÜU ¿ææÝ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ 299
¥ƒü±œ±) ÜUæ ±‡æüÝ 286 326. ‘¨±ü ç±¯² ¿ææÝ’ ÜUæ ¥ƒü 299
309. §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Ðæ¡™ MÐæï¢ ÜïU ç±±ïÜU 327. ‘¨±üƒæ ç±¯² ¿ææÝ’ ÜUè Ã²æw²æ 299
¨ï ãæïÝï ±æHè ©ÐHçÏ{ ÜUæ ±‡æüÝ 287 328. ‘¥ÜíU}æ-¿ææÝ’ ÜUæ ç±±Ú‡æ 299
9
329. ÿæ‡æ (ÜUæH) ÜïU ¥±²± ãñ¢ ²æ 348. ÈUHæï‹}æé¶ ²æïçÝ ÜïU ¥ÝéMÐ ãè
Ýãè¢ - »ÜU ç±™æÚ‡ææ 300 ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ 314
330. ÜñU±Ë² ÐíæçŒ„ ÜUÏæ ¥æñÚ ÜñU¨ï ? 301 349. …æç„ Îïàæ, ÜUæH ÜUæ Ã²±{æÝ
331. ç±|æêç„ÐæÎ ÜUè ¨|æè ç¨çh²æ¡ ãæïÝï ÐÚ |æè ÜU}æüÈUHæÝé¨æÚ
}ææïÿæÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ¥æ±à²ÜU Ýãè¢ 302 ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ 315
q ™„éƒü: ÜñU±Ë²ÐæÎ: 350. §çÓÀ„ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï çÝÏæüH ¥ƒ±æ
ÐíÏæH ÏæÝæ²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ 316
332. ç™œæ ÜUè ç¨çh²æï¢ ÜUæ ç±±ï™Ý 303
351. ¥æy}ææ ÜïU ¥ÐÝï ÜUË²æ‡æ ÜUè
333. ‘…‹}æ…æ ç¨çh’ 303
çÝy² §ÓÀæ ÜïU ÜUæÚ‡æ 317
334. ‘¥æñ¯ç{…æ ç¨çh’ 304
352. ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥ÝæçÎy± ±
335. ‘}æ‹~æ…æ ç¨çh’ 304 §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² 317
336. ‘„Ðæï…æ ç¨çh’ 304 353. ç™œæ ÜïU ¨±üÃ²æÐÜU ãæïÝï MÐ
337. ‘¨}ææç{…æ ç¨çh’ 304 |æíæ¢ç„ ÜUæ çÝ±æÚ‡æ 318
338. ‘…æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ’ Ã²æw²æ »±¢ 354. ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜïU ¨¢xæíã ÜïU 4 ÜUæÚ‡æ 319
‘…æç„’ àæÏÎ ÜUæ SÐcÅèÜUÚ‡æ 305 355. ãï„é ¨ï ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¨¢xæíã 319
339. ‘…æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUè ÐíçÜíU²æ ÜïU 356. ÈUH ¨ï ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¨¢xæíã 319
SÐcÅèÜUÚ‡æ }æï¢ ÜëU¯ÜU ÜUæ ©ÎæãÚ‡æ 307 357. ¥æŸæ² ¨ï ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¨¢xæíã 320
340. çÝ}ææü‡æ-ç™œæ ÜUè Ã²æw²æ »±¢ 358. ¥æH}ÏæÝ ¨ï ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¨¢xæíã 320
„Îì-ç±¯²ÜU |æíæ¢ç„ ÜUæ çÝ±æÚ‡æ 308 359. ‘ÿÜUæ²ü±æÎ’ ÜUè Ã²æw²æ 321
341. àæÚèÚ Ú™Ýæ ÜïU ç±¯² }æï¢ 360. }æêHÐíÜëUç„ ¥æñÚ ©¨ÜïU ÜUæ²üÐÎæƒæïZ
ÿ²æƒü ÐíÜUæàæ ÜUæ Ðí}ææ‡æ 309 ÜïU S±MÐ 323
342. ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý S„Ú ÜïU ç™œææï¢ ÜUæ 361. ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¥æñÚ ©ÝÜïU
¨¢™æHÜU »ÜU ç™œæ 310 ÜUæ²æïZ ÜïU ÐçÚ¿ææÝ ÜUæ Ðí²æï…Ý 323
343. Š²æÝ ¨ï ¨é¨¢SÜëU„ 362. „èÝ xæé‡ææï¢ ÜïU ¨}æéÎæ² ¨ï »ÜU
ç™œæ ÜUè çSƒç„ 311 ÐçÚ‡ææ}æ ±S„é ÜUè ©yÐçœæ ÜñU¨ï ? 324
344. ‘Š²æÝ…’ àæÏÎ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² 311 363. ç±¿ææÝ±æÎè »±¢ ¨}æéÎæ²±æÎè
345. ÜU}ææïZ ÜïU ™æÚ |æïÎ »±¢ ÜUæ ¶‡ÇÝ 325
©ÝÜïU Hÿæ‡æ 312 364. ¿ææÝ ¥æñÚ ±S„é ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý 327
346. àæévHÜU}ææïZ ÜïU ÜïU±H }ææÝç¨ÜU 365. ç™œææï¢ ÜUè ÜUËÐÝæ}ææ~æ ¨ï ±S„é
ãè Ý ãæïÝï }æï¢ ±ïÎ ÜUæ Ðí}ææ‡æ 312 ÜUè ¨œææ ç¨h ãæï, »ï¨æ Ýãè¢
347. ÜU}æüÈUHæÝéMÐ ãè ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè çÜU‹„é ±S„é ¥ÐÝï S±MÐ
¥ç|æÃ²çv„ »±¢ ÈUH ÜUè ÐíæçŒ„ 313 ¨ï çSƒ„ ãñ 327
10
366. Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ¿ææ„æ, 382. ç±±ïÜU-¨}Ð‹Ý ²æïxæè ÜUæ Hÿæ‡æ 342
¿æï² ¥æñÚ ¿ææÝ „èÝæï ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý 383. ‘¥æy}æ|ææ±-|ææ±Ýæ’ ÜUæ ç±±ï™Ý 342
ÐÎæƒü ç¨h 327 384. |ææïxæ}ææxæü ±æHæï¢ ÜïU çH²ï
367. ÜïU±H ¿ææÝ ÜUæH }æï¢ ãè ÐÎæƒü ©ÐçÝ¯Îì ÜUæ ±v„Ã² 343
ÜUè ¨œææ }ææÝÝï ±æHæï¢ ÜïU }æ„ 385. ç±±ïÜU-¿ææÝ ÐíæŒ„ ¨æ{ÜU ÜïU
ÜUæ ¶‡ÇÝ 328 ç™œæ ÜïU Ðí±æã ÜUè çSƒç„ 343
368. ±S„é ÜUè ç±l}ææÝ„æ ©¨ÜïU 386. ¥¨æ±{æÝ ãæïÝï ÐÚ ç±±ïÜU-±ñÚæx²
¥±²±æï¢ ÐÚ ¥æ{æçÚ„ 329
}æï¢ àæñçƒË² ¥æñÚ ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢
369. ÐçÚ‡ææ}æè ç™œæ ÜUæï ÐÎæƒü ÜU|æè
ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ©|æÚÝæ 344
¿ææ„ „ƒæ ÜU|æè ¥¿ææ„ Úã„ï ãñ¢ 329
370. ¥²SÜUæ‹„}æç‡æ (™é}ÏæÜU) ÜUæ 387. ç±¯²|ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU
ÐíïÚÜU ÎëcÅæ‹„ 330 Ýæàæ ÜUæ ©Ðæ² 345
371. ç™œæ ÜUæ S±æ}æè …è± ¥ÐçÚ‡ææ}æè 388. ¨±üƒæ ç±±ïÜU w²æç„ ¨ï
ãæïÝï ¨ï ©¨ï ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æ¡ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ 347
¨Îæ ¿ææ„ ãè Úã„è ãñ¢ 330 389. ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ÜUæ S±MÐ 347
372. …è± ± ç™œæ }æï¢ ¥‹„Ú 331 390. {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜïU ÐçÚ‡ææ}æS±MÐ
373. ç™œæ S±²¢ …ÇG ¥æñÚ Îëà² ãæïÝï Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUè »±¢ ¨ÜUæ}æ
¨ï ±ã ¿ææ„æ Ýãè¢ ãñ 332 ÜU}ææïZ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ 348
374. ¥çxÝ ÜUæ ÎëcÅæ‹„ ¥Ýéç™„ 332 391. ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ÜUè ©ÐHçÏ{
375. ‘ÿæç‡æÜU±æÎ’ ÜUæ ¶‡ÇÝ 333 ÜïU ÏææÎ ¿æï² ç±¯² ¥ËÐ ãè
376. ‘ÿæç‡æÜU±æÎ’ }æï¢ ¥Ý±Sƒæ „ƒæ Úã …æ„æ ãñ 349
S}æëç„¨¢ÜUÚ Îæï¯ ÜUæ ±‡æüÝ 335 392. ¿ææÝ ÜUè Ðí±ëçh ÜïU ÜUæÚ‡æ 350
377. …è±æy}ææ |ææñç„ÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ 393. §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ¨ï ©ÐHçÏ{²æï¢ }æï¢
ÍæéH„æ ç}æH„æ Ýãè¢ ãñ 337 |æè ¥ç|æ}ææÝ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ 350
378. ç™œæ ÜïU xæíãè„æ, xæíã‡æ ¥æñÚ
394. ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ÜïU ©Î²
xæíæs S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ 338
ãæïÝï ÐÚ ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ ÜïU
379. ç™œæ ç±¯²ÜU |æíæ¢ç„²æï¢ ÜUæ çÝ±æÚ‡æ 339
380. ¨¢Íææ„MÐ ãæïÝï ¨ï ç™œæ …è± ÜïU ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ 351
Ðí²æï…Ý ÜïU çH» ãñ 340 395. ‘ÜíU}æ’ ÜUæ S±MÐ 353
381. |ææïx² = ÐíÜëUç„, |ææïv„æ = …è±æy}ææ 396. çÝy²„æ ÜïU Îæï ÐíÜUæÚ - ÜêUÅSƒ
„ƒæ |ææïxææÐ±xæüÎæ„æ = §üEÚ - „èÝ ± ÐçÚ‡ææ}æè çÝy²„æ 353
¨œææy}æÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ©ÐÎïàæ ± 397. »ÜUæ‹„±™Ýè² ±
±ïÎ ÜUæ Ðí}ææ‡æ 341 ç±|æÁ²±™Ýè² ÐíàÝ 353
11
398. ‘ÜñU±Ë²’ ÜïU S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ 354 410. ãÆ²æïxæ ÐíÎèçÐÜUæ ÜUæ ²æïxæ, Ðæ„¢…H
399. ¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ »±¢ ²æïxæ ÜïU ¥ÝéÜêUH ãñ ±æ Ýãè¢ ? 360
ÐíH² ÜUæ ÜíU}æ 355 411. v²æ ç›²æ¡ ²æïçxæÝè Ýãè¢ ÏæÝ
400. ¨ëçcÅ, ÐíH² »±¢ }æéçv„ ¨ÜU„è ãñ¢ ? 360
ÜUæH ÜUæ ±‡æüÝ 356 412. v²æ ±æ²é¨ï±Ý }ææ~æ ¨ï ²æïxæè
401. §üàæ-ÐíæƒüÝæ ± ÜëU„¿æ„æ 356 …è±Ý çÝ±æüã ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ? 360
q ÐçÚçàæcÅ (ÜU) 413. v²æ ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ÐñÚ
²æïxæ ÜïU Ýæ}æ ÐÚ Ðí™çH„ }æï¢ 5-6 §¢™ H}Ïæè ÜUèH
|æíæç‹„²æï¢ ÜUæ çÝ±æÚ‡æ xææÇG ÎïÝï ÐÚ..... 361
402. Ðê‡æü ²æïxæè ÐÚ}ææy}ææ ÜïU „éË²..... 357 414. ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥¢xææï ÜUæï
403. Ðê‡æü ¥ôã¨æç¨h ²æïxæè ÜïU Ðíç„ „H±æÚæçÎ ¨ï ÜUæÅÝï ÐÚ..... 361
¨|æè Ðíæ‡æè ±ñÚ|ææ±..... 357 415. v²æ çÏæÝæ ±ïÎ-±ïÎæXæçÎ àææ›æï¢
404. ¨Ó™æ ²æïxæè çÜU¨è ¥¿ææÝè ÜïU ÐÉïG |æè ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„..... 361
¥{}æèü ÜïU ç¨Ú ÐÚ ãæƒ {Ú 416. ±ïÎ-±ïÎæX-©ÐæXæçÎ ÜUæ
©¨ÜUè ¨}ææç{..... 357 ¥Š²²Ý çÜU²ï çÏæÝæ Ðê‡æü²æïxæè..... 362
405. …æï ²æïxæè ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ 417. „èÝ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥Hxæ-¥Hxæ
ÜUÚ Hï„æ ãñ, ±ã ¥‹²æï¢ ÜUæï ¥ÝæçÎ „œ± }ææÝï çÏæÝæ..... 363
Ýãè¢ Ïæ„æ„æ..... 358 418. v²æ xæéL ÏæÝæÝï ÜUè
406. v²æ „ÜüU ÜUÚÝæ ²æïxæ }æï¢ ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè..... 363
Ïææ{ÜU ãñ ? 358 419. ã}æ }ææïÿæ Ýãè¢ ™æã„ï.....v²æ
407. v²æ ãS„Úï¶æ¥æï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ »ï¨æ ÜUãÝæ ÿ² ãñ ? 363
}æëy²éÜUæH..... 358 q ÐçÚçàæcÅ (¶)
408. v²æ ±„ü}ææÝ }æï¢ Ðí™çH„ ¨|æè Ðæ„†…H²æïxæÎàæüÝ}æì-}æêH¨ê~æÐæÆ:
²æïxæÐhç„²æ¡ ÿ²..... 359 420. Ðíƒ}æ: ¨}ææç{ÐæÎ: 364
409. v²æ Ðí™çH„ ¨|æè ç¨çh²æ¡ 421. çm„è² ¨æ{ÝÐæÎ: 365
}ææïÿæ ÜïU çH» ¥æ±à²ÜU..... 359 422. „ë„è²æï ç±|æêç„ÐæÎ: 366
423. ™„éƒü: ÜñU±Ë²ÐæÎ: 368
* * *
2
}æïÚè öçcÅ }æï¢ §¨ |ææc² ÜUæ ±ñçàæcÅK
¥æ™æ²ü ±ïÎ±í„ }æè}ææ¢¨ÜU
Ðê. S±æ}æè ÿ²Ðç„ …è }æãæÚæ… Ýï ²æïxæÎàæüÝ ÐÚ ²ã |ææc² çÜU²æ ãñ J ²ãæ¡ »ÜU ÐíàÝ ©ÐçSƒ„
ãæï„æ ãñ çÜU - §¨ |ææc² ÜUè v²æ ¥æ±à²ÜU„æ ãñ ? v²æï¢çÜU ²æïxæ ÐÚ Ïæãé„ ç±àææH ¨æçãy² ãñ J
©¨}æï¢ }æã<¯ Ã²æ¨ÜëU„ |ææc² …ñ¨æ }ææñçHÜU ¨æçãy² ãñ J ©¨ÜïU Úã„ï ãé» §¨ÜUè v²æ ¥æ±à²ÜU„æ
ãñ ¥æñÚ §¨}æï¢ v²æ ç±àæï¯„æ ãñ ? §¨ ÐíàÝ ÜUæ ¨¢ÿæïÐ ¨ï ¨}ææ{æÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ - Ÿæè S±æ}æè
…è ÜUæ …è±Ý ²æïxæ}æ² ãñ J §¨çH» ²æïxæ ÐÚ ÏææïHÝï ÜUæ »±¢ çH¶Ýï ÜUæ ¥ç{ÜUæÚ ãñ J ¥ƒ±æ
²æïxæè ãæïÝï ¨ï ¥æÐ ÜUæ ãè ¥ç{ÜUæÚ ãñ J }æñ¢ S±æ}æè …è ÜïU ¨æƒ ±¯æïZ „ÜU Úãæ ãê¡ J S±æ}æè …è
ÜïU ¥ƒæã ²æïxæ¿ææÝ ¨ï ÐçÚç™„ ãê¡ J
Ÿæè S±æ}æè …è }æãæÚæ… Ýï ²æïxæ ÐÚ çH¶Ýï ÜUæ ç±™æÚ Ýãè¢ çÜU²æ ƒæ J ÐÚ‹„é ÜU§ü ¨Á…Ýæï¢
»±¢ ç…¿ææ¨é¥æï¢ ÜïU mæÚæ ¥æxæíã ÜUÚÝï ÐÚ çH¶Ýï ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ç±™æÚ çÜU²æ J }æñ¢ |æè ™æã„æ ƒæ
çÜU ¥æÐ ²æïxæÎàæüÝ ÜUæ |ææc² ÜUÚï¢ J ©¨ÜïU Ðpæ„ì ¥æÐÝï ²ã |ææc² çH¶æ ãñ J Ÿæè S±æ}æè …è
ÜUæ ²ã |ææc² ²æïxæ ÜïU çÝxæêÉG ÚãS² ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J ²æïxæ ÐÚ ²ƒæƒü »±¢ Ý§ü öçcÅ
ÐíÎæÝ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J ²æïxæ ÜUæï ¨±ü…Ý¨éH|æ „ƒæ Ã²æ±ãæçÚÜU ÏæÝæÝï ±æHæ ãñ J ²æïxæ ç±¯²ÜU
¥ÝïÜU |æíæç‹„²æï¢ ¥æñÚ ¨¢àæ²æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J §„Ýæ ãè Ýãè¢ ²ã HéŒ„Ðíæ²: ²ƒæƒü²æïxæ ÜUæï
ÐéÝ: ¥ÐÝï ©Ó™ ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆæÝï ±æHæ ãñ J
²lçÐ ²æïxæÎàæüÝ }æï¢, ±ïÎæçÎ àææ›æï¢ }æï¢ ²ã ç±læ ãñ J §¨ÜUè ¥ÝïÜU Hæïxææï¢ Ýï Ã²æw²æ ÜUè |æè
ãñ J „ƒæçÐ ©¨ÜïU ÜU§ü ¥¢àææï¢ ÜUè Ã²æw²æ ¥æ±à²ÜU ãñ ²ã ¨æ{ÝæÚ„ ²æïxææ|²æç¨²æï¢ ¨ï çÀÐæ Ýãè¢
ãñ J §¨ |ææc² }æï¢ »ï¨ï ãè Ïæãé„ ¨æÚï ¥¢àææï¢ ÜUè ²éçv„²év„, Ðí}ææ‡æ²év„ Ã²æw²æ ãñ J ¥„: §¨
|ææc² ÜUè ©ÐæÎï²„æ ¥ÿæé‡‡æ ãñ J ²æïxæ ÐÚ çH¶Ýï ±æHï ÜU§ü Hæïxææï¢ Ýï ²æïxæÎàæüÝ ÜUè }æêH|æê„|ææ±Ýæ
ÜïU ç±Lh çH¶æ ãñ J ©ÝÜUæ ¨Ðí}ææ‡æ ¨}ææ{æÝ ¥Ðïçÿæ„ ãñ J ©ÝÜUæ ¨}ææ{æÝ §¨ |ææc² }æï¢ çÜU²æ
xæ²æ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH» JJ 4/3 JJ »±¢ JJ 1/19 JJ ¨ê~æ Îï¶ï¢ J
²æïxæ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜU§ü |æíæç‹„²æ¡ ãñ¢ J ©ÝÜUæ çÝÚæÜUÚ‡æ §¨ |ææc² ÜïU mæÚæ çÜU²æ xæ²æ ãñ J
©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH» JJ 1/10 JJ, JJ 4/4, 5 JJ ¨ê~æ Îï¶ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
ç…¨ ÐíÜUæÚ }ææ„æ ÏææHÜU ÜUè Úÿææ ÜUÚ„è ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ ²ã |ææc² |æè ²æïxæç…¿ææ¨é ÜUæï àæÏÎ¿ææÝ
}æï¢ ÏæãÝï ¨ï ÚæïÜUÝï »±¢ ²æïxæ}ææxæü }æï¢ ¨„„ ÏæÝï ÚãÝï ÜïU çH²ï ¨Îæ Ðí±ëœæ ÜUÚïxææ J ²ã ¥¢àæ §¨
¨}Ðê‡æü |ææc² }æï¢ çÎ¶ïxææ J ²ã |ææc² ²æïxæ ÜUè xæéçyƒ²æï¢ ÜUæï ¶æïHÝï ÜUæ Ïæãé„ ÏæÇGæ ¨æ{Ý ãñ J
¥æñÚ ²æïxæ}ææxæü ÜUæï ÐíàæS„ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J ²æïxæ }æï¢ ç±l}ææÝ ¥ÝïÜU |æíæç‹„²æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÜïU ç±àæéh
±ñçÎÜU ¥æ¯ü ²æïxæ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÿæ}æ ãñ J §¨ |ææc² ÜïU ±ñçàæcÅK ÜUæï ¥ç„ ¨¢ÿæïÐ }æï¢
ÜUãÝæ |æè §¨ ÀæïÅï Hï¶ }æï¢ ¨}|æ± Ýãè¢, „ƒæçÐ SƒæHèÐéHæÜU‹²æ² ¨ï ÜéUÀ Ïææ„ï¢ Ýè™ï Îè …æ„è
ãñ¢ J ±æS„± }æï¢ §¨ |ææc² ÜUæ }æêË²æVÝ §¨ÜUæï ¥ælæïÐæ‹„ ÐÉGÝï ÐÚ ãè ãæï Ðæ²ïxææ J
3
(1) ²ã |ææc² ¨±üƒæ }ææñçHÜU ãñ J çÜU¨è ÜUæ ¥Ýé±æÎ ±æ Àæ²æ Ýãè¢ ãñ¢ J
(2) ²ã |ææc² }ææñçHÜU, çÝxæêÉG „œ±æï¢ ÜUæï ¨ÚH àæÏÎæï¢ }æï¢ Ïæ„HæÜUÚ }ææÝ± ÜUæï ²æïxæ ÜUè ¥æïÚ
}ææïÇGÝï±æHæ xæí‹ƒ ãñ J §¨ÜUæï ÐÉG„ï ¨}æ² »ï¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ çÜU |ææc²ÜUæÚ (S±æ}æè …è) ¥ÐÝï
¥Ýé|æ± ÜUè Ïææ„ çH¶ Úãï ãñ¢ J §¨ÜïU çH» JJ 1/12 JJ ¨ê~æ|ææc² Îï¶æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ©¨}æï¢
ç±±ïÜU v²æ ãñ, ©¨ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ v²æ ãñ, ©¨ÜUæ ¥|²æ¨, ±ñÚæx² ÜïU ¨æƒ v²æ ¨}Ïæ‹{ ãñ, ©¨ÜUè
ÐíæçŒ„ ÜïU v²æ v²æ ©Ðæ² ãñ¢, §¨ ÐÚ ¨êÿ}æ ç±àHï¯‡æ ãñ J ¨æƒ ãè ²ã |æè Ïæ„Hæ²æ çÜU ¥|²æ¨
¥æñÚ ±ñÚæx² ÜïU ¨æƒ ç±±ïÜU ãæïÝï ÐÚ ãè ±ëçœæçÝÚæï{ ãæï„æ ãñ, ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J
(3) ²æïxææ|²æ¨è ÜïU çH» ¥æ±à²ÜU ÀæïÅï }ææÝï …æÝï ±æHï ±æS„± }æï¢ Ïæãé„ }æãœ±Ðê‡æü ç±¯²
¥ÝïÜU ãñ¢, ç…Ý ÐÚ Š²æÝ Ý ÎïÝï ÐÚ Ïæãé„ ±¯æïZ „ÜU ÜUè xæ§ü ¨æ{Ýæ Ã²ƒü ãæï„è ãñ, …ñ¨ï çÝÎíæ J
©Ðæ¨Ýæ ÜïU ¨}æ² çÝÎíæ Ýãè¢ ¥æÝè ™æçã» J ¨æ{Ýæ ÜUÚ„ï ¨}æ² ²çÎ çÝÎíæ ¥æ„è ãñ, ¥æHS²
Úã„æ ãñ „æï ±¯æïZ „ÜU ¨æ{Ýæ ÜUÚÝï ÐÚ |æè ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è ãñ J çÝÎíæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ
ç…¨ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÜïU ¨æ{ÜU ÎïÚ „ÜU ©Ðæ¨Ýæ }æï¢ ÏæñÆ ¨ÜïU, §¨ÜUæï Ðíy²ïÜU ²æïxæç…¿ææ¨é ¨æ{ÜU ÜUæï
…æÝÝæ ™æçã» J §¨è öçcÅ ¨ï çÝÎíæ ÜïU 16 ÜUæÚ‡æ Ïæ„Hæ²ï, ç…ÝÜïU ÎêÚ ÜUÚÝï ¨ï ¨æ{ÜU ©Ðæ¨Ýæ
ÜUæH }æï¢ çÝÎíæ ¨ï }æév„ ãæïÜUÚ ¨æ{Ýæ }æï¢ ¨ÈUH ãæï ¨ÜU„æ ãñ J Îïç¶» ¨ê~æ JJ 1/10 JJ
(4) }æã<¯ Ð„†…çH »±¢ Ã²æ¨ ÜïU ¨¢çÿæŒ„ ¥ç|æÐíæ² ÜUè Ïæãé„ SƒæÝæï¢ ÐÚ ç±S„ë„ Ã²æw²æ
ÜUè ãñ J ©Îæ0 ÜïU çH» ¨ê~æ JJ 3/7, 8 JJ ÜïU |ææc² J
(5) ²æïxæ ¨æ{ÜUæï¢ ÜUè ç™‹„Ý ÜUÚÝï ÜUè àæñHè ÜñU¨è ãæï, ©ÝÜïU }æ‹„Ã² ÜñU¨ï ãæï¢ §ÝÜUæ SƒæÝ
SƒæÝ ÐÚ çÝÎïüàæ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH²ï Îïç¶²ï ¨ê~æ JJ 4/9 JJ ÜUæ |ææc² J
(6) Š²æÝ ÜïU ç±¯² }æï¢ ²æïxæ ç…¿ææ¨é¥æï¢ ÜUè Ïæãé„ ¨æÚè |æíæç‹„²æ¡ ãñ¢ J §¨}æï¢ §ÝÜUæ ¨}ææ{æÝÐê±üÜU
Š²æÝ ÜïU ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæ Ðíç„ÐæÎÝ ãñ J §¨ÜïU çH» Îïç¶» ¨ê~æ JJ 3/2 JJ
(7) §¨ |ææc² }æï¢ Ïæãé„ ¨æÚï ¨ê~ææï¢ ÜUè ¥ç„ }æãœ±Ðê‡æü ç±àæÎì, }æÝæïãæÚè, Ã²æ±ãæçÚÜU Ã²æw²æ
ÜUè xæ§ü ãñ J »ï¨è Ã²æw²æ çÜU¨è |æè ²æïxæxæí‹ƒ }æï¢ Ýãè¢ Îï¶è xæ§ü ãñ J ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH» ¨ê~æ
JJ 2/33 JJ Îï¶ï¢ J §¨}æï¢ ç±„ÜüU ÜUÚÝï ±æHæ ÜUæñÝ ãñ, §¨ÜUæ çÝç}æœæ v²æ ãñ, ç±„ÜUæïZ ÜUæ ±ïxæ
çÜU„Ýæ Úã„æ ãñ, Ðíç„Ðÿæ ÜUè |ææ±Ýæ çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜUè …æÝè ™æçã», ©¨ÜUè ¨æÚè Ðhç„ ÜUæ ¨é‹ÎÚ
ç™~æ‡æ ãñ J ¨ê~æ ÜUæ |ææc² Ïæãé„ Ã²æÐÜU »±¢ }æãœ±Ðê‡æü ãñ J
(8) „è±í ¨¢±ïxæ ÜUæï, ¨}ææç{ ÜUæï àæèÍæí Ðíæ# ÜUÚÝï ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜïU MÐ }æï¢ ¨ê~æÜUæÚ Ýï Ïæ„Hæ²æ J
§¨ ÐÚ ÐíS„é„ |ææc² Ïæãé„ }æãœ±Ðê‡æü ç±¯²æï¢ ÜUæï ÐíS„é„ ÜUÚ„æ ãñ J ²ã Ã²æw²æ |ææc²ÜUæÚ (S±æ}æè
…è) ÜïU ²æïxæ ¨}Ïæ‹{è ¥ç„ç±S„ë„ ¿ææÝ ÜUæï Ïæ„Hæ„è ãñ J Îïç¶» §¨ÜïU çH» ¨ê~æ JJ 1/21 JJ
(9) §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨}ææç{ ÜUæ ÏæçãÚX ãè ãæï„æ ãñ ±æ ¥‹„ÚX |æè J §¨ ç±¯² ÐÚ |ææc²
ÜUÚ„ï ãé» |ææc²ÜUæÚ Ýï JJ 3/7 JJ }æï¢ ¨æ{ÜUæï¢ ÜïU S„Ú, Ðí²æïxæ ÜUè ‹²êÝæç{ÜU„æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ¥‹„ÚX-
ÏæçãÚX ÜUè çSƒç„ Ïæ„Hæ§ü ãñ J §¨ ¨‹Î|æü }æï¢ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUè ç±Hÿæ‡æ Ã²æw²æ ÜUè ãñ J ²ã
Ã²æw²æ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜïU Ã²æÐÜUMÐ ÜUæï Ïæ„Hæ„è ãñ J §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæ ²ã S±MÐ çÜU¨è |æè
4
xæí‹ƒ }æï¢ Îï¶Ýï ÜUæï Ýãè¢ ç}æHæ J §¨ÜUæï ÐÉGÜUÚ ¨æ{ÜU ¥ÐÝï §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÜUÚ
ÐçÚÐê‡æü §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUè ¥æïÚ ¥xæí¨Ú ãæïxææ, »ï¨æ S±èÜUæÚ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J §¨ Ã²æw²æ ¨ï »ï¨æ
Hxæ„æ ãñ çÜU |ææc²ÜUæÚ Ýï ¨}ææç{Sƒ ¥±Sƒæ }æï¢ §¨ |ææc² ÜUæï çH¶ çÎ²æ J |ææc²ÜUæÚ ÜUæ ²æïxæç±¯²ÜU
¿ææÝ „HSÐàæèü ¥æñÚ ç±àææH ¨æxæÚ ÜïU ¨}ææÝ ãñ J
(10) ±ëçœæ²æï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï v²æï¢ …æÝÝæ ™æçã», Ðí}ææ‡ææçÎ ±ëçœæ²æï¢ ¨ï ¨}ææç{ }æï¢ çÜU¨
MÐ }æï¢ ¨ãæ²„æ ç}æH„è ãñ, ç±Ð²ü² „ƒæ ç±ÜUËÐ ÜUæï çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÚæïÜUæ …æ„æ ãñ, §¨ÜUæï …æÝÜUÚ
Ã²çQU ²æïxæ }æï¢ „è±í xæç„ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J
(11) Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï ¿ææÝ ÐÚ ãæïÝï ±æHæ ¥æ±Ú‡æ çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÝcÅ ãæï„æ ãñ ²ã ±ñ¿ææçÝÜU
Ðhç„ ¨ï Ðíç„ÐæçÎ„ çÜU²æ xæ²æ ãñ J §¨ÜUæï ÐÉGÜUÚ ‘}æÝéc² ÜUæ ²æïxææ|²æ¨ ¨ï ¥¿ææÝ ÜUæ Ýæàæ
ÜñU¨ï ãæï„æ ãñ’, §¨ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ ¨ÜU„æ ãñ J ©¨ÜUæï ²ã |æè ç±çÎ„ ãæïxææ çÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ
¨ï ¿ææÝ ÜUè ©ÐHçÏ{ ãæï„è ãñ J
²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ±æ Ã²æ¨|ææc² }æï¢ …ãæ¡ ÜUãè¢ ²æïxæ ÜïU çÜU¨è ¥¢àæ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ,
±ãæ¡ S±æ}æè …è Ýï ÏæÇGè çÝÐé‡æ„æ ¨ï ©¨ÜUæï ç¨h çÜU²æ ãñ J ÐæÆÜU ÜUæï ÜUÚ„Hæ}æHÜU±„ì (ãæƒ
ÐÚ Ú¶ï ¥æ¡±Hï ÜïU ¨}ææÝ) ç±¯² SÐcÅ ãæï„æ ãñ J ¥ÝïÜU }ææñçHÜU„æ¥æï¢ }æï¢ ¨ï §¨ |ææc² ÜUè ²ã
»ÜU }ææñçHÜU„æ ãñ J
(12) Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ç¨çh²æï¢ ÜUè ¨é‹ÎÚ ©ÐÐçœæ çH¶è ãñ J ²ã ¨‹Î|æü §¨ Ïææ„ ÜUæï
ç¨h ÜUÚ„æ ãñ çÜU ²ã ç¨çh çÝ„æ‹„ S±æ|ææç±ÜU, ±ñ¿ææçÝÜU »±¢ Ã²æ±ãæçÚÜU ãñ J §¨ÜïU çH» Îïç¶»
¨ê~æ JJ 4/1 JJ
(13) …æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ ÜUè ¨é‹ÎÚ Ã²æw²æ ãñ, ¨ëçcÅÜíU}æ ÜïU ¥ÝéÜêUH ãñ J ÜUãè¢ ÐÚ |æè
ÜëUç~æ}æ„æ Ýãè¢ ¥æ§ü ãñ J Îïç¶» ¨ê~æ JJ 4/2 JJ
(14) S±æ}æè …è Ýï JJ 4/34 JJ ¨ê~æ |ææc² }æï¢ ¥ÝïÜU Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ç¨h çÜU²æ ãñ çÜU …xæ„
ÜUè Ú™Ýæ §üEÚ ÜUÚ„æ ãñ, §üEÚ ãè ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J ¨æƒ ãè …è±æy}ææ ÜUæ ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ ÚãÝæ
ÜñU±Ë² Ýãè¢ ãñ ¥çÐ„é ¥ÐÝï »±¢ ÐÚ}æïEÚ ÜïU S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæïÝæ ÜñU±Ë² ãñ, ²ã |æè ²éçv„
»±¢ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ç¨h çÜU²æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨ }æï¢ S±æ}æè …è ÜUæ ²ã }ææñçHÜU Ðíç„ÐæÎÝ ãñ J
(15) S±æ}æè …è Ýï JJ 1/6 JJ }æï¢ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU Ýæ}æ »±¢ Hÿæ‡ææï¢ ÜUæï …æÝÝï ±æHæï¢ ÜUæï ãæïÝï
±æHï Hæ|ææï¢ ÜUæï Ïæ„Hæ²æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ê~æ JJ 3/13 JJ ÜïU |ææc² }æï¢ ç™œæ ÜïU Ã²éyƒæÝ ÐçÚ‡ææ}æ,
çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ, ¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ, »ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU …æÝÝï ¨ï ãæïÝï ±æHï Hæ|æ ÜUæï Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¥æñÚ |æê„ïç‹Îí²æï¢ ÜïU {}æü, Hÿæ‡æ, ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜïU …æÝÝï ¨ï ãæïÝï ±æHï Hæ|æ ÜUæï çH¶æ ãñ J
²ï Hæ|æ }æéÛæï çÜU¨è ²æïxæ ÜïU xæí‹ƒ }æï¢ Îï¶Ýï ÜUæï Ýãè¢ ç}æHï J
¥æ¯ü xæéLÜéUH, ÏæÇHêÚ-ÜUæ}ææÚïaè,
ç…0 - §‹ÎêL (çÝ…æ}ææÏææÎ) ¥æ‹{íÐíÎïàæ-503111.
5
|æêç}æÜUæ
¥ÝïÜU ç±mæÝæï¢ ¥æñÚ S±æŠ²æ²àæèH ¨Á…Ýæï¢ Ýï ¥ÝïÜU ÏææÚ }æéÛæ ¨ï ÜUãæ çÜU “¥æÐÝï çÜíU²æy}æÜU
MÐ ¨ï H}Ïæï ÜUæH Ð²ü‹„ ²æïxææ|²æ¨ çÜU²æ ãñ ¥æñÚ ²æïxææ|²æ¨ ¨ï ãæïÝï ±æHï ©œæ}æ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜUæ
¥Ýé|æ± |æè çÜU²æ ãñ J ¥„: ¥æÐÜUæï ²æïxæÎàæüÝ ÐÚ ¥ÐÝï ç±™æÚ ¥±à² çH¶Ýï ™æçã²ï¢, §¨¨ï
¥ÝïÜU Hæïxæ Hæ|ææç‹±„ ãæï¢xæï J” ©ÝÜUè §Ý Ïææ„æï¢ ÜUæï ¨éÝÜUÚ ²æïxæÎàæüÝ ÐÚ ÜéUÀ çH¶Ýï ÜUè }æïÚè
§ÓÀæ ãæï„è ƒè J ÐÚ‹„é ¥ÝïÜU ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï §¨ ÜUæ²ü ÜUæï }æñ¢Ýï ÐíæÚ}|æ Ýãè¢ çÜU²æ J ÜUæHæ‹„Ú }æï¢
§¨ ç±¯² ÐÚ ç±™æÚ çÜU²æ çÜU §¨ ÜUæ²ü ÜïU ÜUÚÝï ¨ï ¨¢¨æÚ ÜUæ ©ÐÜUæÚ ãæïxææ, ¥„: §¨ÜUæï ÜUÚÝæ
ãè ™æçã²ï J »ï¨æ ç±™æÚ ÜUÚÜïU }æñ¢Ýï ²ã xæí‹ƒ çH¶æ ¥æñÚ ²æïxæÎàæüÝ ÐÚ çÜU²ï xæ²ï ¥ÐÝï |ææc²
ÜUæ Ýæ}æ ‘²æïxææƒü ÐíÜUæàæ’ Ú¶æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU ²æïxæÎàæüÝ ÐÚ ¥ÝïÜU ç±mæÝæï¢ Ýï ç±ç±{ |ææ¯æ¥æï¢ }æï¢ Ã²æw²æ»¡
ÜUè ãñ¢ J ©Ý Ã²æw²æ¥æï¢ ÜUè ç±l}ææÝ„æ }æï¢ §¨ |ææc² ÜUè v²æ ¥æ±à²ÜU„æ ƒè ?
§¨ ÐíàÝ ÜUæ ©œæÚ ²ã ãñ çÜU ²æïxææ|²æ¨ ç±¯²ÜU }æïÚï …æï Hxæ|æxæ Ð™æ¨ ±¯æïZ ÜïU ¥Ýé|æ±
ãñ¢, ©Ý ¥Ýé|æ±æï¢ ÜUæï |æè }æñ¢Ýï ²~æ-„~æ çH¶Ýï ÜUæ Ðí²æ¨ çÜU²æ ãñ J ç±àæï¯ÜUÚ „ë„è² ÐæÎ ÜïU „è¨Úï
¨ê~æ ÜïU |ææc² }æï¢ ²æïxæ ç±¯²ÜU ¥ÐÝè ÜéUÀ ¥Ýé|æêç„²æï¢ ÜUæ |æè ±‡æüÝ çÜU²æ ãñ §¨ÜïU ¥ç„çÚv„
§¨ |ææc² }æï¢ ¥ÝïÜU Ïææ„æï¢ ÜUæ SÐcÅèÜUÚ‡æ çÜU²æ xæ²æ ãñ …ñ¨ï çÜU -
(1) §¨ ¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ, çSƒç„ ¥æñÚ ÐíH² §üEÚ ÜUÚ„æ ãñ …è±æy}ææ»¡ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„è¢ J
¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ S±²¢ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J ²ã S±MÐ ¨ï ¥ÝæçÎ |æè Ýãè¢ ãñ J
(2) ™æãï ÜUæï§ü çÜU„Ýæ |æè ç¨h ²æïxæè v²æï¢ Ý ãæï, ±ã §üEÚ±„ì ¨±ü¿æ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ ¥æñÚ
Ý ãè ±ã ¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ, çSƒç„ ¥æñÚ ÐíH² ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J
(3) ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ±<‡æ„ ç¨çh²æï¢ ÐÚ ç±™æÚ ÜUÚÜïU ¥ÐÝæ }æ‹„Ã² çÎ²æ ãñ çÜU çÜU¨ ç¨çh
ÜUæï }ææÝÝæ, çÜU¨ÜUæï Ý }ææÝÝæ ¥ƒ±æ çÜU¨ MÐ }æï¢ }ææÝÝæ ¥æñÚ çÜU„Ýï ¥¢àæ }æï¢ }ææÝÝæ ™æçã²ï J
(4) ²æïxæÎàæüÝ ÜïU ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ÜUæï ¨ÚH |ææ¯æ }æï¢ ¨}æÛææÝï ÜUæ Ðí²æ¨ çÜU²æ ãñ J
(5) ²æïxææ|²æ¨è §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ „ÜU ÜñU¨ï Ðãé¡™ï „ƒæ ²æïxæ ÜUæ ±æS„ç±ÜU S±MÐ v²æ ãñ,
§¨ÜUæï çÜíU²æ MÐ }æï¢ ¨}æÛææÝï ÜUæ Ðí²yÝ çÜU²æ ãñ J
(6) §üEÚ ÜïU ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæï Ïæ„HæÝï ¥æñÚ §üEÚ ÐíæçŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¥ç{ÜU ÏæH
çÎ²æ xæ²æ ãñ J
(7) §¨}æï¢ Ã²æ¨|ææc² ÜïU ¥Ýé±æÎ ÜïU ¨æƒ ¨æƒ ¨}Ðê‡æü |ææc² ÜUè ç±àæï¯ Ã²æw²æ Ý ÜUÚ„ï
ãé±ï ç…¨ ¥¢àæ ÜUæï SÐcÅ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ¨}æÛææ ãñ, ©¨ÜUæï SÐcÅ çÜU²æ ãñ „ƒæ ç…¨ ¥¢àæ ÜUæï
ÐíçÿæŒ„ ¨}æÛææ ãñ, ©¨ï ‘ÐíçÿæŒ„’ Ýæ}æ ¨ï çH¶æ ãñ J
6
±ïÎæï¢ }æï¢ ²æïxæ
±ïÎæïhæÚÜU }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï çH¶æ ãñ çÜU “¨Ïæ ÿ² ç±læ ¥æñÚ …æï ÐÎæƒü ç±læ
¨ï …æÝï …æ„ï ãñ¢ ©Ý ¨Ïæ ÜUæ ¥æçÎ}æêH ÐÚ}æïEÚ ãñ J” ¥ƒæü„ì ç…„Ýè |æè ç±læ»¡ ¨¢¨æÚ }æï¢ ãñ¢,
™æãï ±ã |ææñç„ÜU ç±¿ææÝ ãæï ™æãï ¥æy}ææ-ÐÚ}ææy}ææ, }æÝæçÎ ¨ï ¨}Ïæh ¥Š²æy}æ ç±¿ææÝ ãæï, ¨Ïæ ÜUæ
¥æçÎ}æêH ¥ƒæü„ì ¨ÏæÜUæ ¥æ{æÚ ©¨ ç±¿ææÝ ¨ï ²év„, ¿ææÝ-ç±¿ææÝ ¨ï ÐçÚÐê‡æü ÐÚ}æïEÚ ãñ ¥æñÚ ç…„Ýï
|æè ÐíÜëUç„ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï Ïæéçh (}æãœæœ±) ¨ï HïÜUÚ ¨}æS„ HæïÜU HæïÜUæ‹„Úæï¢ Ð²ü‹„ ÐíæÜëUç„ÜU
ÐÎæƒü ãñ¢ ©Ý ¨Ïæ ÜUæ ÜUœææü, {œææü „ƒæ ãœææü §üEÚ ãè ãñ J
©¨è §üEÚ ¨ï ¨}æS„ ç±læ»¡ Ðí™çH„ ãæï„è ãñ¢ J §üEÚ ÐíÎœæ ¿ææÝ ÜïU çÏæÝæ Ý „æï Ã²çv„ ÜïU Ã²±ãæÚ
ÜUè ç¨çh ãæï ¨ÜU„è ¥æñÚ Ý ãè ÜUæï§ü Ã²çv„ |ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜU ¥æñÚ Ý ãè ÜUæï§ü ¥æŠ²æçy}æÜU ±ñ¿ææçÝÜU
ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ Ý ãè ÜUæï§ü HæñçÜUÜU ¨é¶ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ ¨ÜU„æ ¥æñÚ Ý ãè }ææïÿæ ¨é¶ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ
¨ÜU„æ ãñ J
§¨ Ïææ„ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ±ïÎæï¢ ÜïU ÜéUÀ }æ‹~æ ÐíS„é„ çÜU²ï …æ Úãï ãñ¢ -
„S}ææl¿ææy¨±üãé„ù« ™: ¨æ}ææçÝ …ç¿æÚï J
À‹Îæ˜¢ç¨ …ç¿æÚï „S}ææl…éS„S}ææÎ…æ²„ JJ ²…é0 31/7 JJ
¥ƒü - ãï }æÝéc²æï ! „é}æÜUæï ™æçã²ï çÜU („S}ææ„ì) ©¨ Ðê‡æü (²¿ææ„ì) ¥y²‹„ Ðê…Ýè² (¨±üãé„:)
ç…¨ÜïU ¥ƒü ¨Ïæ Hæïxæ ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï Îï„ï ±æ ¨}æÐü‡æ ÜUÚ„ï ©¨ ÐÚ}ææy}ææ ¨ï («™:) «x±ïÎ
(¨æ}ææçÝ) ¨æ}æ±ïÎ (…ç¿æÚï) ©yÐ‹Ý ãæï„ï („S}ææ„ì) ©¨ ÐÚ}ææy}ææ ¨ï (À‹Îæ˜¢ç¨) ¥ƒ±ü±ïÎ (…ç¿æÚï)
©yÐ‹Ý ãæï„æ ¥æñÚ („S}ææ„ì) ©¨ ÐéL¯ ¨ï (²…é:) ²…é±ïüÎ (¥…æ²„) ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ, ©¨ÜUæï …æÝæï J
|ææ±æƒü - ãï }æÝéc²æï ! ¥æÐ Hæïxæ ç…¨¨ï ¨Ïæ ±ïÎ ©yÐ‹Ý ãé» ãñ¢ ©¨ ÐÚ}ææy}ææ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ
ÜUÚæï, ±ïÎæï¢ ÜUæï ÐÉGæï ¥æñÚ ©¨ÜUè ¥æ¿ææÝéÜêUH ±œæü ÜïU ¨é¶è ãæï¥æï J1
¨ Ð²üxææÓÀéÜíU}æÜUæ²}æ±í‡æ}æFæç±Ú ì¡ àæéh}æÐæÐç±h}æì J
ÜUç±}æüÝè¯è ÐçÚ|æê: S±²}|æê²æüƒæ„‰²„æïùƒæüÝì Ã²Î{æÓÀæE„è|²: ¨}ææ|²: JJ
JJ ²…é0 40/8 JJ
¥ƒü - ±ã ÐÚ}ææy}ææ ¨Ïæ }æï¢ Ã²æÐÜU, àæèÍæíÜUæÚè ¥æñÚ ¥Ý‹„ ÏæH±æÝì, …æï àæéh, ¨±ü¿æ, ¨Ïæ
ÜUæ ¥‹„²æü}æè, ¨±æïüÐçÚ ç±Úæ…}ææÝ, ¨Ýæ„Ý, S±²¢ ç¨h ÐÚ}æïEÚ ¥ÐÝè …è± MÐ ¨Ýæ„Ý ¥ÝæçÎ Ðí…æ
ÜUæï ¥ÐÝè ¨Ýæ„Ý ç±læ ¨ï ²ƒæ±„ì ¥ƒæïZ ÜUæ Ïææï{ ±ïÎ mæÚæ ÜUÚæ„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ÜU|æè àæÚèÚ {æÚ‡æ
±æ …‹}æ Ýãè¢ Hï„æ, ç…¨}æï¢ çÀÎí Ýãè¢ ãæï„æ, …æï ÝæÇGè ¥æçÎ ÜïU Ïæ‹{Ý }æï¢ Ýãè¢ ¥æ„æ ¥æñÚ ÜU|æè ÐæÐæ™Ú‡æ
Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ç…¨}æï¢ vHïàæ, Îé:¶, ¥¿ææÝ ÜU|æè Ýãè¢ ãæï„æ J ±ãè §üEÚ ¨Îæ S„éç„ ÐíæƒüÝæ ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ
ÜUÚÝï ²æïx² ãñ ©¨¨ï ¥‹² ÜUæï§ü Ýãè¢ J
1. }æã<¯ Î²æÝ‹ÎÜëU„ ²…é±ïüÎ|ææc² J
7
§Ý ©Ð²éüv„ }æ‹~ææï¢ ¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU §Ý ¨}æS„ |ææñç„ÜU »±¢ ¥æŠ²æçy}æÜU ç±læ¥æï¢
ÜUæ Ðíæ‡æè }ææ~æ ÜïU çã„æƒü §üEÚ Ýï ãè ±ïÎæï¢ }æï¢ ©ÐÎïàæ çÜU²æ ãñ J
²æïxæÎàæüÝ ¥æçÎ ¨}æS„ ¥æ¯ü àææ›æï¢ }æï¢ Ðíç„ÐæçÎ„ …æï ²æïxæ ç±læ ãñ ©¨ï |æè ±ïÎ ÜïU }ææŠ²}æ
¨ï ÐíÎæÝ ÜUÚÝï ±æHæ ¥æçÎ}æêH §üEÚ ãè ãñ J
²æïxæ ç±læ ¨ï ¨}Ïæç‹{„ ÜéUÀ ±ïÎ}æ‹~ææï¢ ÜUæ ©ËHï¶ Ýè™ï çÜU²æ …æ„æ ãñ -
²é†…„ï }æÝ ©„ ²é†…„ï ç{²æï ç±Ðíæ ç±ÐíS² Ïæëã„æï ç±Ðçp„: J
ç± ãæï~ææ Î{ï ±²éÝæç±ÎïÜU §‹}æãè Îï±S² ¨ç±„é: ÐçÚcÅéç„: JJ «xæì0 5/81/1 JJ
ÐÎæƒü - (²é†…„ï }æÝ:) §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU …è± ÜUæï ÐÚ}æïEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ çÝy²
ÜUÚÝè ©ç™„ ãñ ¥ƒæü„ì ©Ðæ¨Ýæ ¨}æ² }æï¢ ¨Ïæ }æÝéc² ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï ©¨è }æï¢ çSƒÚ ÜUÚï¢ ¥æñÚ …æï
Hæïxæ §üEÚ ÜïU ©Ðæ¨ÜU (ç±Ðíæ:) ¥ƒæü„ì ÏæÇGï-2 Ïæéçh}ææÝì (ãæï~ææ:) ©Ðæ¨Ýæ ²æïxæ ÜïU xæíã‡æ ÜUÚÝï
±æHï ãñ¢ ±ï (ç±ÐíS²) ¨ÏæÜUæï …æÝÝï ±æHæ (Ïæëã„:) ¨Ïæ ¨ï ÏæÇGæ (ç±Ðçp„:) ¥æñÚ ¨Ïæ ç±læ¥æï¢
¨ï ²év„ …æï ÐÚ}æïEÚ ãñ, ©¨ÜïU Ïæè™ }æï¢ (}æÝ: ²é†…„ï) ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï ÆèÜU-2 ²év„ ÜUÚ„ï ãñ¢ „ƒæ
(©„ ç{²:) ¥ÐÝè Ïæéçh±ëçœæ ¥ƒæü„ì ¿ææÝ ÜUæï |æè (²é†…„ï) ¨Îæ ÐÚ}æïEÚ ãè }æï¢ çSƒÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
…æï ÐÚ}æïEÚ §¨ ¨Ïæ …xæ„ì ÜUæï (ç±Î{ï) {æÚ‡æ ¥æñÚ ç±{æÝ ÜUÚ„æ ãñ (±²éÝæç±ÎïÜU §„ì) …æï ¨Ïæ
…è±æï¢ ÜïU ¿ææÝæï¢ „ƒæ Ðí¿ææ ÜUæ |æè ¨æÿæè ãñ, ±ãè »ÜU ÐÚ}ææy}ææ ¨±ü~æ Ã²æÐÜU ãñ çÜU ç…¨¨ï ÐÚï
ÜUæï§ü ©œæ}æ ÐÎæƒü Ýãè¢ ãñ (Îï±S²) ©¨ Îï± ¥ƒæü„ì ¨Ïæ …xæ„ì ÜïU ÐíÜUæàæÜU ¥æñÚ (¨ç±„é:) ¨ÏæÜUè
Ú™Ýæ ÜUÚÝï ±æHï ÐÚ}æïEÚ ÜUè (ÐçÚcÅéç„:) ã}æ Hæïxæ ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï S„éç„ ÜUÚï¢ J ÜñU¨è ±ã S„éç„
ãñ çÜU (}æãè) ¨Ïæ¨ï ÏæÇGè ¥ƒæü„ì ç…¨ÜïU ¨}ææÝ çÜU¨è Îê¨Úï ÜUè ãæï ãè Ýãè¢ ¨ÜU„è J1
²é†…æÝ: Ðíƒ}æ¢ }æÝS„œ±æ² ¨ç±„æ ç{²}æì J
¥xÝïÁ²æïüç„<Ý™æÄ² ÐëçƒÃ²æ ¥Š²æ|æÚ„ì JJ ²…é0 11/1 JJ
ÐÎæƒü - (²é†…æÝ:) ²æïxæ ÜUæï ÜUÚÝï ±æHï }æÝéc² („œ±æ²) „œ± ¥ƒæü„ì Ïæíræ ¿ææÝ ÜïU çH²ï
(Ðíƒ}æ¢ }æÝ:) …Ïæ ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï ÐçãHï ÐÚ}æïEÚ }æï¢ ²év„ ÜUÚ„ï ãñ¢ „Ïæ (¨ç±„æ) ÐÚ}æïEÚ ©ÝÜUè
(ç{²}æì) Ïæéçh ÜUæï ¥ÐÝè ÜëUÐæ ¨ï ¥ÐÝï }æï¢ ²év„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J (¥xÝïÁ²æïü0) çÈUÚ ±ï ÐÚ}æïEÚ
ÜïU ÐíÜUæàæ ÜUæï çÝp² ÜUÚÜïU (¥Š²æ|æÚ„ì) ²ƒæ±„ì {æÚ‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢ (ÐëçƒÃ²æ:) Ðëçƒ±è ÜïU Ïæè™
²æïxæè ÜUæ ²ãè Ðíç¨h Hÿæ‡æ ãñ J2
²æïxæï ²æïxæï „±S„Ú¢ ±æ…ï ±æ…ï ã±æ}æãï J
¨¶æ² §‹Îí}æê„²ï JJ ²…é0 11/14 JJ
1. «x±ïÎæçÎ|ææc²|æêç}æÜUæ (©Ðæ¨Ýæç±¯²:) J
2. }æã<¯ Î²æÝ‹ÎÜëU„ ²…é±ïüÎ|ææc² J
8
ÏææÚ-ÏææÚ ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„ï ¥æñÚ ÏææÚ-ÏææÚ }ææÝç¨ÜU ¥æñÚ àææÚèçÚÜU ÏæH ÏæÉGæ„ï ¨}æ² ã}æ ¨Ïæ
ÐÚSÐÚ ç}æ~æ|ææ± ¨ï ²év„ ãæïÜUÚ ¥ÐÝè Úÿææ ÜïU çH²ï ¥Ý‹„ ÏæH±æÝì, »ïE²üàææHè §üEÚ ÜUæ Š²æÝ
ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©¨è ¨ï ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜUè ¨ãæ²„æ }ææ¡xæ„ï ãñ¢ J
§¨¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU §¨ ç±læ ÜïU }æêH dæï„ ±ïÎ ãè ãñ¢ ¥æñÚ }æã<¯ Ð„†…çH …è mæÚæ
²æïxæÎàæüÝ }æï¢ Ðíç„ÐæçÎ„ ²æïxæç±læ ±ïÎæï¢ ¨ï ¥æ²è ãñ J
²æïxæ ÜUæ }æãœ±
²ã ÿ² ãñ çÜU ¨æ¢¨æçÚÜU ±S„é¥æï¢ ÜïU ¨æƒ ã}ææÚæ ¨}Ïæ‹{ çÝy² ÚãÝï ±æHæ Ýãè¢ ãñ J §Ý ç±¯²
|ææïxææï¢ ÜUæï ¥ç{ÜUæç{ÜU |ææïxæ ÜUÚ ÜUæï§ü Ã²çv„ Ðê‡æü ± Sƒæ²è ¨é¶ ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ©Ð²éüv„
ÿ² ÜïU ¨}ææÝ ãè ²ã |æè ¥ÅH ÿ² ãñ çÜU §üEÚ ÜïU ¨æƒ ã}ææÚæ ¨}Ïæ‹{ ¨Îæ ¨ï ƒæ, ¥æ… |æè
ãñ ¥æñÚ ¥æxæï |æè Úãïxææ J §¨ ¨}Ïæ‹{ ÜUæ ÜU|æè ç±ÓÀïÎ Ýãè¢ ãæï„æ J »ï¨ï §üEÚ ÜUæï ãè ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU
}æÝéc² Ðê‡æü ¨é¶è ãæï ¨ÜU„æ ãñ, ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J
¥æ… ÜUè ç±ÜUÅ ¨æ}ææç…ÜU ÐçÚçSƒç„ }æï¢ ±ñçÎÜU {}æü ¨¢SÜëUç„, ¨|²„æ, Úèç„-Ýèç„, ÐÚ}ÐÚæ»¡ ¥æçÎ
HéŒ„Ðíæ²: ãæï xæ²è ãñ¢ J §¨ÜïU ç±ÐÚè„ ÜïU±H |ææïxæ±æÎè ¥æñÚ ¥ƒü±æÎè ÐÚ}ÐÚæ¥æï¢ ÜUæ ¥y²ç{ÜU Ðí™æÚ-
Ðí¨æÚ ãæï Úãæ ãñ J §Ý ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï Ïæíræ ç±læ ÎéHü|æ ãæï xæ§ü ãñ J
Sƒæ²è ¨é¶-àææç‹„ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ¥æ… ÜïU }æÝéc² Ýï ÍææïÚ ÐéL¯æƒü çÜU²æ ãñ ¥æñÚ ÜUÚ„æ
|æè …æ Úãæ ãñ J ¨æÚè Ðëçƒ±è ÜUæ S±MÐ ãè ÏæÎH ÇæHæ ãñ J „ÎéÐÚæ‹„ |æè ±ã ¨}æS„ Îé:¶æï¢
ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ çÝy² ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ²æ J §¨è ÐíÜUæÚ ™H„ï ÚãÝï ÐÚ |æç±c² }æï¢
|æè }æéw² Hÿ² ÜUè Ðíæç# ÜUè ÜUæï§ü ¨¢|ææ±Ýæ Ýãè¢ ãñ J
ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, }ææïã, ¥ãVæÚ, §üc²æü, mï¯æçÎ }ææÝç¨ÜU Úæïxææï¢ ÜUæ ¨}ææ{æÝ ÜïU±H {Ý-¨}Ðçœæ
± |ææñç„ÜU ç±¿ææÝ ¨ï ÜUÎæçÐ ¨}|æ± Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J §Ý }ææÝç¨ÜU Úæïxææï¢ ÜUæ ¨}ææ{æÝ „æï ¥æy}ææ-
ÐÚ}ææy}ææ ¨}Ïæ‹{è ¥Š²æy}æ ç±læ ÜUæï ÐÉGÝï-ÐÉGæÝï, ¨éÝÝï-¨éÝæÝï ¥æñÚ §¨ÜUæï çÜíU²æy}æÜU MÐ ÎïÝï
¨ï ãè ¨}|æ± ãñ, ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J
¥æ… ÜïU ã…æÚæï¢ |ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜU „Ý, }æÝ ± {Ý ¨ï |ææñç„ÜU ç±¿ææÝ ÜïU ¥æç±cÜUæÚæï¢ }æï¢ Hxæï
ãé²ï ãñ¢ ¥æñÚ ±ï §¨è ¨ï ãè ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ çÝy²æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝæ
™æã„ï ãñ¢ ÐÚ‹„é ©‹ãæï¢Ýï ¥æy}ææ-ÐÚ}ææy}ææ ÜïU ç±¿ææÝ „ƒæ §üEÚ-ÐíæçŒ„ Hÿ² ÜUæ ¨±üƒæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ
çÎ²æ ãñ J ¥„ »± ¥æ… ¨}æS„ ç±E ç±ç±{ Îé:¶æï¢ ¨ï ¥y²‹„ ¨‹„Œ„ ãñ J …Ïæ „ÜU ¥æy}ææ
± ÐÚ}ææy}ææ ÜïU ç±¿ææÝ ¥æñÚ §üEÚ-ÐíæçŒ„ Hÿ² ÜUæï S±èÜUæÚ Ýãè¢ çÜU²æ …æ»xææ, „Ïæ „ÜU ²ã ¨¢¨æÚ
Îé:¶¨æxæÚ }æï¢ xææï„ï Hxææ„æ Úãïxææ J
²æïxæ ÜïU }æãœ± ÜUæï ã}æ §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨}æÛæ ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï
ÀêÅÜUÚ çÝy²æÝ‹Î ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ J …Ïæ „ÜU Ã²çv„ ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ Ðíç„ÐæçÎ„ ãï², ãï²ãï„é:;
9
ãæÝ ¥æñÚ ãæÝæïÐæ² ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ„æ „Ïæ „ÜU ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ
¥æñÚ çÝy² ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J
²æïxæÎàæüÝ ÜUæ ¨¢çÿæŒ„ ÐçÚ™²
±ñçÎÜU Àã ÎàæüÝæï¢ }æï¢ ²æïxæÎàæüÝ ÜUæ ¥ÐÝæ ç±çàæcÅ SƒæÝ ãñ J §¨ ÎàæüÝ }æï¢ ²æïxæ ÜUæ ±æS„ç±ÜU
S±MÐ, ²æïxæ ÜUæ ÈUH, ²æïxæ ÜïU çÜíU²æy}æÜU ©Ðæ², ²æïxæ ÜïU |æïÎ ¥æñÚ ²æïxæ }æï¢ ©ÐçSƒ„ ãæïÝï ±æHï Ïææ{ÜUæï¢
»±¢ ©ÝÜïU çÝ±æÚ‡æ ÜUæ ç±S„ë„ ç±±ï™Ý çÜU²æ ãñ J
±ïÎ ÜïU ©ÐæXæï¢ }æï¢ §¨ ÎàæüÝ ÜUè xæ‡æÝæ ÜUè …æ„è ãñ J §¨ ÎàæüÝ ÜïU Ú™ç²„æ }æã<¯ Ð„TçH
…è ãñ¢ J §¨ÜïU ¨ê~ææï¢ ÜUè ¨¢w²æ 195 ãñ J ©‹ãï¢ ™æÚ ÐæÎæï¢ }æï¢ ç±|ææç…„ çÜU²æ xæ²æ ãñ J Ðíƒ}æ ÐæÎ
}æï¢ 51 ¨ê~æ ãñ¢ J çm„è² „ƒæ „ë„è² ÐæÎ }æï¢ 55-55 ¨ê~æ „ƒæ ¥ç‹„}æ ™„éƒü ÐæÎ }æï¢ 34 ¨ê~æ ãñ¢ J
Ðíƒ}æ ÐæÎ ÜUæ Ýæ}æ ¨}ææç{ ÐæÎ ãñ, çm„è² ÜUæ Ýæ}æ ¨æ{Ý ÐæÎ ãñ, „ë„è² ÜUæ Ýæ}æ ç±|æêç„ ÐæÎ ¥æñÚ
™„éƒü ÐæÎ ÜUæ Ýæ}æ ÜñU±Ë² ÐæÎ ãñ J §ÝÜUæ ¨¢çÿæŒ„ ÐçÚ™² çÝ}ÝçHç¶„ ãñ -
(1) ¨}ææç{ÐæÎ : §¨ Ðíƒ}æ ÐæÎ }æï¢ }æéw² MÐ ¨ï ¨}ææç{ „ƒæ ©¨ÜïU |æïÎæï¢ ÜUæ ±‡æüÝ çÜU²æ
xæ²æ ãñ, ¥„ »± §¨ÜUæ Ýæ}æ ‘¨}ææç{ ÐæÎ’ ãñ J §¨}æï¢ ©Ó™ÜUæïçÅ ÜïU ¨æ{ÜUæï¢ ÜïU çH²ï ¨}ææç{ ÜïU
±‡æüÝ ÜïU ¨æƒ-2 ¥‹² ©Ó™S„Úè² ²æïxæ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ |æè ±‡æüÝ çÜU²æ xæ²æ ãñ J §¨ ÐæÎ }æï¢ ²æïxæ
ÜUæ S±MÐ, ©¨ÜUæ ÈUH, ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ÐíÜUæÚ „ƒæ ©ÝÜUæ S±MÐ, ±ñÚæx² ÜïU |æïÎ „ƒæ S±MÐ, ²æïxæ
ÜïU |æïÎ „ƒæ Ðí|æïÎ, §üEÚ ÜUæ S±MÐ, …Ð ¥ÝécÆæÝ ÜUè ç±ç{, }æÝæïçÝÚæï{ ãï„é ç±ç±{ ©Ðæ²æï¢ ÜUæ ±‡æüÝ,
¨}ææÐçœæ ÜUæ S±MÐ „ƒæ «„}|æÚæ Ðí¿ææ ÜïU Hÿæ‡æ ¥æçÎ ÜUæ ±‡æüÝ çÜU²æ xæ²æ ãñ J
(2) ¨æ{ÝÐæÎ : §¨ çm„è² ÐæÎ }æï¢ ÐíæÚç}|æÜU ¨æ{ÜU ÜïU çH²ï ²æïxæ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ±‡æüÝ
çÜU²æ xæ²æ ãñ, ¥„ »± §¨ÜUæ Ýæ}æ ‘¨æ{Ý ÐæÎ’ ãñ J §¨ çm„è² ÐæÎ }æï¢ çÜíU²æ ²æïxæ ¥æñÚ ©¨ÜUæ
ÈUH ¥ç±læçÎ Ðæ¡™ vHïàæ, ©ÝÜUæ S±MÐ ¥æñÚ ©ÝÜïU Ýæàæ ÜïU ©Ðæ², vHïàæ}æêH ÜU}ææüàæ² ¥æñÚ ©¨ÜUæ
ÈUH, ç±±ïÜUè ÜïU çH²ï Îé:¶ ¥æñÚ ©ÝÜUè ãï²„æ, Îëà² ÜUæ S±MÐ, ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥X ¥æñÚ ©ÝÜïU ÈUH,
Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ Hÿæ‡æ ©¨ÜïU |æïÎ ¥æñÚ ÈUH „ƒæ Ðíy²æãæÚ ÜUæ S±MÐ ¥æçÎ ç±¯²æï¢ ÐÚ ÐíÜUæàæ ÇæHæ
xæ²æ ãñ J
(3) ç±|æêç„ÐæÎ : ²æïxæ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHè ç±ç±{ ÐíÜUæÚ ÜUè ç¨çh²æï¢ =
ç±|æêç„²æï¢ (»ïE²æïZ) ÜUæ ±‡æüÝ §¨ „ë„è² ÐæÎ }æï¢ }æéw² MÐ ¨ï çÜU²æ xæ²æ ãæïÝï ¨ï §¨ ÐæÎ ÜUæ Ýæ}æ
‘ç±|æêç„ÐæÎ’ ãñ J
§¨ ÐæÎ }æï¢ {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ §Ý „èÝ ²æïxææXæï¢ ÜïU Hÿæ‡æ „ƒæ ©ÝÜUæ àææ›è² ÐæçÚ|ææç¯ÜU
Ýæ}æ ©ÝÜUè ç¨çh ÜUæ ÈUH „ƒæ ç±ç|æ‹Ý S„Úæï¢ }æï¢ ç±çÝ²æïxæ, }ææïÿæÐíæçŒ„ }æï¢ ¨|æè ç¨çh²æï¢ ÜUè ¥çÝ±æ²ü„æ
ÜUæ çÝ¯ï{, ç™œæ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜïU |æïÎ ¥æñÚ ©ÝÜUæ ç±±Ú‡æ, ¨¢²}æ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï ç±ç±{ »ïE²æïZ ÜUè ÐíæçŒ„,
ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUæ ÐíæÎé|ææü± ¥æñÚ ©¨ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ¥æçÎ ç±¯²æï¢ ÐÚ ÐíÜUæàæ ÇæHæ xæ²æ ãñ J
10
(4) ÜñU±Ë²ÐæÎ : §¨ ™æñƒï ÐæÎ }æï¢ ÜñU±Ë² = }ææïÿæ ÜïU ²ƒæƒü S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J ¥„:
§¨ÜUæ Ýæ}æ ‘ÜñU±Ë² ÐæÎ’ ãñ J §¨ ÐæÎ }æï¢ ç™œæ ç¨çh²æï¢ ÜïU Ðæ¡™ |æïÎ ÜU}ææïZ ÜïU ÐíÜUæÚ, ÜU}ææüàæ²
ÜïU Úã„ï ãé» }ææïÿæ ç¨çh ¨¢|æ± Ýãè¢, ²æïxæè ± ¥²æïxæè ÜïU ÜU}ææïZ }æï¢ ¥‹„Ú, S}æëç„ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚ ¨Îæ
¨}ææÝ ç±¯²ÜU ãæï„ï ãñ¢, ±æ¨Ýæ ¨¢xæíã ÜïU ™æÚ ÜUæÚ‡æ, ¨¢¨æÚ ™ÜíU Àã ¥Úæï¢ ±æHæ ãñ, ÿæç‡æÜU±æÎ ¥æçÎ
ÜUæ ¶‡ÇÝ, {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜUæ S±MÐ, ÜíU}æ ÜUæ S±MÐ ¥æçÎ ç±ç|æóæ ç±¯²æï¢ ÐÚ |æè ÐíÜUæàæ ÇæHæ
xæ²æ ãñ J
‘²æïxæ’ àæÏÎ ÜUè Ã²éyÐçœæ „ƒæ ÐçÚ|ææ¯æ
²æïxæ àæÏÎ ‘²é… ¨}ææ{æñ’ ¥æy}æÝïÐÎè çÎ±æçÎxæ‡æè² {æ„é }æï¢ ‘Íæ†æì’ Ðíy²² HxææÝï ¨ï çÝcÐ‹Ý ãæï„æ
ãñ J ¥„: ‘²æïxæ’ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ‘¨}ææç{’ ¥ƒæü„ì ç™œæ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ ãñ J ²lçÐ ²æïxæ àæÏÎ
‘²éç…Ú ²æïxæï’ „ƒæ ‘²é… ¨¢²}æÝï’ {æ„é¥æï¢ ¨ï |æè çÝcÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ÐÚ‹„é „Ïæ ²æïxæ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ÜíU}æàæ:
‘²æïxæÈUH’ = …æïÇG „ƒæ ‘çÝ²}æÝ’ ãæïxææ …æï çÜU ²æïxæÎàæüÝ ÜïU “²æïxæçpœæ±ëçœæçÝÚæï{” ¨ê~æ }æï¢ Ðíç„ÐæçÎ„
²æïxæ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ ÜïU ¥ÝéÜêUH Ý ãæïÝï ¨ï ¥|æècÅ Ýãè¢ ãñ J ¥„: ‘²é… ¨}ææ{æñ’ {æ„é ¨ï çÝcÐ‹Ý ‘²æïxæ’
àæÏÎ ãè ²ãæ¡ S±èÜUæ²ü ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ÜéUÀ ç±S„ë„ MÐ }æï¢ ‘²æïxæ’ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨}æÛæ ¨ÜU„ï ãñ¢ J }æÝ ÜïU ¨}æS„
¥Ýæ±à²ÜU ç±™æÚæï¢ - ç™‹„æ, ÜíUæï{, „Ýæ±, ç¶‹Ý„æ, ™¢™H„æ, Íæë‡ææ, ¥ç|æ}ææÝ ¥æçÎ ÜUæï ÚæïÜU ÜUÚ
}æÝ ÜUæï ¥|æèC Š²ï² ¥æy}ææ „ƒæ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ çÝ²év„ ÜUÚ ©ÝÜïU ²ƒæƒü S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ
„ƒæ }æÝ ÜUè ¨æçœ±ÜU ±ëçœæ ÜUæ |æè çÝÚæï{ ÜUÚ §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝæ ²æïxæ ãñ J
²æïxæ ÜïU ©Ðæ²
²}æçÝ²}ææçÎ 8 ¥X, ç±±ïÜUw²æç„, ±ñÚæx², ¥|²æ¨ ¥æñÚ ©Ó™ S„Úè² §üEÚÐíç‡æ{æÝ - ²ï ²æïxæ
¨æ{Ýæ ÜïU ©Ðæ² ãñ¢ J
¨æ{Ýæ ÜïU ÐíæÚç}|æÜU S„Ú }æï¢ ²æïxææ|²æ¨è Ã²±ãæÚ }æï¢ ²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„æ ãé¥æ §üEÚ,
…è± ± ÐíÜëUç„ ÜïU ²ƒæƒü S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH²ï S±çS„ÜU ¥æ¨Ý ¥æçÎ ÜUæï§ü ‘¥æ¨Ý’ Hxææ„æ
ãñ „ƒæ }æÝ ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜïU çH²ï ‘Ðíæ‡ææ²æ}æ’ ÜUÚ„æ ãñ J
}æÝ ÜïU LÜU …æÝï ÐÚ Ýï~ææçÎ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¥ÐÝï-2 MÐæçÎ ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ Úã„æ
¥ƒæü„ì §ç‹Îí²æ¡ àææ‹„ ãæïÜUÚ ¥ÐÝæ ÜUæ²ü Ïæ‹Î ÜUÚ Îï„è ãñ¢; §¨ çSƒç„ ÜUæ Ýæ}æ ‘Ðíy²æãæÚ’ ãñ J
¥ç{ÜUæÚ }æï¢ çÜU²ï ãé» }æÝ ÜUæï Š²ï² ÐÎæƒü ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ãï„é àæÚèÚ ÜïU çÜU¨è »ÜU SƒæÝ NÎ²æÜUæàæ,
|æíê}æŠ², ÜU‡Æ ¥æçÎ }æï¢ çSƒÚ ÜUÚ ÎïÝï ÜUæ Ýæ}æ ‘{æÚ‡ææ’ ãñ J {æÚ‡ææ ÜUè çSƒç„ ¨}ÐæçÎ„ ÜUÚÜïU {æÚ‡ææ
ÜïU SƒH ÐÚ Š²ï²±S„é ç±¯²ÜU ç™‹„Ý ÜUæ »ÜU Ðí±æã ÏæÝæ ÚãÝæ ‘Š²æÝ’ ãñ J
¥Ïæ ²ãæ¡ ç±±ïÜU ¥æñÚ ±ñÚæx² ¨ï ¨}Ïæç‹{„ ÜéUÀ ¿ææ„Ã² Ïææ„ï¢ Ú¶è …æ„è ãñ¢ -
§¨ ÎàæüÝ }æï¢ “¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æw²æç„ }ææ~æ}æì” ¨ï ‘ç±±ïÜUw²æç„’ ÜUæï ÐçÚ|ææç¯„ çÜU²æ xæ²æ
ãñ ¥ƒæü„ì Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ (…è±æy}ææ) ÜïU ÐëƒÜìUy± ÜUæ ¿ææÝ ‘ç±±ïÜUw²æç„’ ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
11
ÜUè ©Ó™ çSƒç„ }æï¢ ²ã ç±±ïÜUw²æç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J §¨ÜïU ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÐÚ ¨æ{ÜU Ïæéçh ¨ï ÐëƒÜìU
¥æy}æS±MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ J
²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ±ñÚæx² ÜïU Îæï S„Ú Ïæ„æ²ï xæ²ï ãñ¢ J ±ñÚæx² ÜïU Ðíƒ}æ S„Ú ÜUæï ‘¥ÐÚ-±ñÚæx²’ ÜïU Ýæ}æ
¨ï ÜUãæ xæ²æ ãñ „ƒæ ©Ó™S„Ú ÜUæï ‘ÐÚ-±ñÚæx²’ Ýæ}æ ¨ï çH¶æ xæ²æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ÎëcÅ = ¥Ýé|æ±
çÜU²ï ãé» MÐ, Ú¨, SÐàææüçÎ „ƒæ ¥æÝéŸæç±ÜU = ¨éÝï ãé» çÎÃ²æçÎÃ² ç±¯²æï¢ ÜïU Ðíç„ Úæxæ-mï¯ ¨ï
àæê‹² ãæïÜUÚ }æÝ ÜUè …æï ¥ÐÝï ±àæ }æï¢ ãæïÝï ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãñ ±ã, ‘¥ÐÚ ±ñÚæx²’ ãñ J ²ã ‘¥ÐÚ ±ñÚæx²’
¨}Ðí¿ææ„ ²æïxæ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæ }æéw² ©Ðæ² ãñ J
¨}Ðí¿ææ„ ²æïxæ ÜUè ©Ó™ çSƒç„ }æï¢ ‘ç±±ïÜUw²æç„’ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨ ‘ç±±ïÜUw²æç„’ ÜUæï |æè
‘¨œ±xæé‡æ’ ÜUæ {}æü }ææÝ ÜUÚ ¨æ{ÜU ÜUæ ©¨¨ï |æè ç±Úv„ ãæï …æÝæ ‘ÐÚ ±ñÚæx²’ ãñ ¥æñÚ ²ã ¥¨}Ðí¿ææ„
²æïxæ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæ }æéw² ©Ðæ² ãñ J
±ñÚæx² ÐíæçŒ„ ÜïU ¨æƒ-2 ¨æ{ÜU ÜUæï §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ = §üEÚ¨}æÐü‡æ ÜUæ |æè ç±àæï¯ ¥|²æ¨ ÜUÚÝæ
ÐÇG„æ ãñ J ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝ’ ¥ƒæü„ì ¨}æS„ ÜU}ææïZ ÜUæï ÐÚ}æxæéL §üEÚ ÜïU ¨}æ<Ð„ ÜUÚ ÎïÝæ „ƒæ ©ÝÜïU
HæñçÜUÜU ÈUH ÜUæï Ý ™æãÝæ - §üEÚÐíæçŒ„ ãï„é ²ã ç±çàæcÅ ©Ðæ² ãñ J Ðíy²ïÜU ¨æ{ÜU ÜUæï ©Ó™ S„Ú
ÐÚ §¨ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ¥±à² ãè ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
²æïxæ ÜïU |æïÎ
²æïxæ ÜïU Îæï }æéw² |æïÎ ãñ¢ - (1) ¨}Ðí¿ææ„ ¥æñÚ (2) ¥¨}Ðí¿ææ„ J
(1) ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ - “¨}²ÜUì Ðí¿ææ²„ïùçS}æç‹Ýç„ ¨}Ðí¿ææ„:” ç…¨}æï¢ SƒêH|æê„æï¢ ¨ï
HïÜUÚ }æãœæy± Ð²ü‹„ ÐíæÜëUç„ÜU ç±¯² »±¢ ¥æy}ææ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ÆèÜU ¨ï …æÝæ …æ„æ ãñ ©¨ï
‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ÜUã„ï ãñ¢ J §¨}æï¢ ç™œæ ÜUè Úæ…ç¨ÜU „æ}æç¨ÜU ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÜUÚ ÜïU±H »ÜU
¨æçœ±ÜU ±ëçœæ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï H}Ïæï ÜUæH „ÜU ©Ð²éüv„ ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨ï çÜU¨è »ÜU ÐÎæƒü }æï¢ ç™œæ
ÜUæï çSƒÚ ÜUÚ ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝæ …æ„æ ãñ J
¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ™æÚ |æïÎ ãæï„ï ãñ¢ - (1) ç±„ÜüU (2) ç±™æÚ (3) ¥æÝ‹Î (4) ¥çS}æ„æ J
(1) ç±„ÜüU }æï¢ SƒêH|æê„æï¢ ÜUæ Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ J
(2) ç±™æÚ }æï¢ ¨êÿ}æ|æê„æï¢ ÜUæ Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ J
(3) ¥æÝ‹Î }æï¢ }æÝ, §ç‹Îí²æï¢, ¥ãVæÚ ¥æñÚ }æãœæœ± ÜUæ Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ J
(4) ¥çS}æ„æ }æï¢ …è±æy}ææ ÜUæ Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ J
¨}Ðí¿ææ„ ÜUè ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ ÜUæ Ýæ}æ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ãñ J §¨ ¨}ææç{ }æï¢ ‘¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æ-
w²æç„’ ¥ƒæü„ì Ïæéçh ¥æçÎ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ »±¢ …è±æy}ææ ÜïU ÐëƒÜìUy± ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ¥cÅæX
²æïxæ ¥æñÚ ¥ÐÚ ±ñÚæx² §¨ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ J §¨ ¨}ææç{ }æï¢ vHïàææï¢ ÜUè Ð²æüŒ„ }ææ~ææ }æï¢ Îx{Ïæè…|ææ±æ±Sƒæ
¥æ …æ„è ãñ ÐÚ‹„é ¨êÿ}æ vHïàæ ÏæÝï Úã„ï ãñ¢ v²æï¢çÜU vHïàææï¢ ÜUè çÝ„æ‹„ ÐçÚ¨}ææçŒ„ „æï ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ }æï¢ ãè ãæï„è ãñ J
12
(2) ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ - ‘Ý çÜUç†™y¨¢Ðí¿ææ²„ïùçS}æç‹Ýy²¨¢Ðí¿ææ„:’ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢
¨æçœ±ÜU ç™œæ±ëçœæ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï SƒêH |æê„æï¢ ¨ï HïÜUÚ }æãœæœ± Ð²ü‹„ ç…Ý ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ »±¢ ¥æy}ææ
ÜUæ Ïææï{ ãæï„æ ãñ ©Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ }æï¢ Ïæ¢Î ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ §¨ ¥±Sƒæ
}æï¢ §üEÚ ÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï …è±æy}ææ ÜUæï §üEÚ ÜUæ Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ J
²lçÐ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ …è±æy}ææ ÜUæï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ ÐÚ‹„é §¨ ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ }æï¢ §üEÚ Ðíy²ÿæ ÜïU ¨æƒ-2 ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ¥Ðïÿææ …è±æy}ææ ÜUæï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ¥æñÚ
|æè ©yÜëUcÅ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J §¨ ¨}ææç{ }æï¢ ç™œæ ÜUè ¨æçœ±ÜU ±ëçœæ ÜUæ |æè çÝÚæï{ ãæï …æ„æ ãñ J
¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU Îæï |æïÎ ãñ¢ - (1) |æ±Ðíy²² (2) ©Ðæ² Ðíy²² J |æ±Ðíy²² Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜïU ç±¯² }æï¢ HæïÜU }æï¢ ÜéUÀ |æíæç‹„²æ¡ Ðí™çH„ ãñ,¢ ©ÝÜUæ çÝÚæÜUÚ‡æ ‘|æ±Ðíy²²æï ç±ÎïãÐíÜUë ç„H²æÝæ}æì’
JJ ²æï0 Î0 1/18 JJ }æï¢ ÜUÚ çÎ²æ ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ ç±àæï¯ MÐ ¨ï Îï¶ Hï±ï¢ J §¨ ¨}ææç{ }æï¢ ¨}æS„
vHïàæ Ðê‡æüMÐï‡æ Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„ï ãñ¢ J „ÎéÐÚæ‹„ ¨æ{ÜU …è±Ý}æév„ ¥±Sƒæ
ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ ‘™Ú}æÎïã’, ‘ÜéUàæH’ ÜUãHæ„æ ãñ J
²æïxæ ÜUæ ÈUH
²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï ²æïxæ ÜUæ ±æS„ç±ÜU S±MÐ Ïæ„Hæ„ï ãé» ÜUãæ “²æïxæçpœæ±ëçœæçÝÚæï{:” ç™œæ
ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝæ ²æïxæ ãñ J ²æïxæ ÜïU ¥‹² ÈUH çÝ}ÝçHç¶„ ãñ :–
(1) …Ïæ Ã²çv„ ¨}Ðí¿ææ„ ²æïxæ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï ÜUÚ„ï ÐçÚÐv± çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ
ãñ „Ïæ ±ã ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ çÜU }æñ¢ ¨}æS„ vHïàææï¢ ¨ï ÀêÅ xæ²æ ãê¡ ¥æñÚ ²ï ¨æ¢¨æçÚÜU Hæïxæ Îé:¶æï¢
¨ï ÐèçÇG„ ãñ¢ J ÏææñçhÜU S„Ú ÐÚ ©¨ÜUè »ï¨è çSƒç„ ãæï„è ãñ …ñ¨ï çÜU Ð±ü„ ÜïU çàæ¶Ú ÐÚ ¶ÇGæ
ãé¥æ Ã²çv„ |æêç}æ„H ÜïU Hæïxææï¢ ¨ï S±²¢ ÜUæï ªÐÚ Îï¶„æ ãñ ±ñ¨ï ãè ²æïxæè ¥ÐÝï ÜUæï ¿ææÝ ÜïU
S„Ú ÐÚ ¨¢¨æÚ ¨ï ª¡™æ ©Ææ ãé¥æ Îï¶„æ ãñ J S±²¢ ÜUæï vHïàææï¢ ¨ï }æév„ Îï¶ÜUÚ ©¨ÜïU }æÝ }æï¢
»ÜU „è±í §ÓÀæ ãæï„è ãñ çÜU }æñ¢ ¨}æS„ ¨¢¨æÚ ÜïU Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï ¨}æS„ vHïàææï¢ ¨ï ÀéÅÜUæÚæ çÎHæ Îê¡ J
(2) …Ïæ Ã²çv„ ¥¨}Ðí¿ææ„ ²æïxæ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï ÜUÚ„ï ª¡™è çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ
ãñ ©¨ çSƒç„ }æï¢ ²æïxæ ÜUæ v²æ ÈUH ãæï„æ ãñ ²ã ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ }æã<¯ Ð„†…çH …è Ýï Ïæ„æ²æ
“„Îæ ÎícÅé: S±M Ðïù±SƒæÝ}æì” ¥ƒæü„ì …Ïæ ²æïxæè ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ }æï¢ Ðãé¡™ …æ„æ ãñ, „Ïæ ©¨ÜUæï
¥ÐÝï ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæ ç±àæï¯ ¿ææÝ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥ç±læ, ¥{}æü, ÜéU¨¢SÜUæÚ ± ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ÜUè ÐçÚ¨}ææçŒ„ ¥æñÚ ç±læ, {}æü, ¨é¨¢SÜUæÚ
¥æñÚ çÝy²æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J §¨ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ …è±æy}ææ …Ïæ §üEÚ ÜUè ÎëçcÅ }æï¢
}ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ …æ„æ ãñ „Ïæ ±ã 36000 ÏææÚ ¨ëçcÅ ± ÐíH² ãæïÝï ÜUè ÜéUH ¥±ç{ ¥ƒæü„ì
31 ÝèH, 10 ¶ÚÏæ ¥æñÚ 40 ¥ÚÏæ ±¯ü Ð²ü‹„ …‹}æ-}æÚ‡æ ¥æçÎ ¨ï ç±}æév„ ãæïÜUÚ S±„‹~æ„æ, çÝ|æü²„æ
13
¥æñÚ çÝy²æÝ‹Î ÜUæ ©Ð|ææïxæ ÜUÚ„æ ãñ ²ã ²æïxæ ÜUæ Ðí}æé¶ ÈUH ãñ J
§Ý ª¡™è ©ÐHçÏ{²æï¢ ÜïU ¥ç„çÚv„ ²æïxæ ÜïU ¥‹² |æè ÈUH ãñ¢ ç…Ý}æï¢ ¨ï ÜéUÀ ¨¢çÿæŒ„MÐ }æï¢ ²ãæ¡
Ïæ„Hæ²ï …æ Úãï ãñ¢ J
(1) }æï{æ Ïæéçh ÜUè ÐíæçŒ„ - ¥ƒæü„ì ²æïxæè ÜUæï ÿ²æÿ², {}ææü{}æü, ÜUœæüÃ²æÜUœæüÃ², çÝy²æçÝy²
¨é¶Îé:¶ ¥æçÎ ÜïU ²ƒæƒü S±MÐ ÜUæï …ÝæÝï ±æHè Ïæéçh ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
(2) „è±í S}æëç„ ÜUè ÐíæçŒ„: - ÐÉGï-¨éÝï, ¥Ýé|æ± çÜU²ï, ç±™æÚï ãé» ç±¯²æï¢ ÜUæï àæèÍæí„æ
¨ï ÐéÝ: ©ÐçSƒ„ ÜUÚÝï }æï¢ ²æïxæè ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J
(3) »ÜUæxæí„æ ÜUè ÐíæçŒ„: - ²æïxæè ç…¨ çÜU¨è |æè §çÓÀ„ ç±¯² }æï¢ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝæ
™æã„æ ãñ, ©¨ ç±¯² }æï¢ „yÜUæH ãè ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚ Hï„æ ãñ J
(4) }æÝ ¥æçÎ §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ çÝ²‹~æ‡æ: - àæÚèÚ, §ç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ }æÝ ÐÚ ²æïxæè Ðê‡æüMÐï‡æ çÝ²¢~æ‡æ
ÜUÚ Hï„æ ãñ, ¥æñÚ ©ÝÜUæï ¥{}æü ¨ï ãÅæÜUÚ {}æü ÜUè ¥æïÚ ™HæÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J çÈUÚ ©¨ÜUæï
çÜU¨è |æè ÐíÜUæÚ ÜUè ç™‹„æ, àææïÜU, „Ýæ± ¥æçÎ ¥àææ‹„ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ±ã Úæïxæ, ç±²æïxæ, ¥Ð}ææÝ,
ãæçÝ, ç±Eæ¨Íææ„, }æëy²é ¥æçÎ ¨ï ãæïÝï±æHï Îé:¶æï¢ ÜUæï ¨ÚH„æ ¨ï ¨ãÝ ÜUÚ Hï„æ ãñ J
(5) ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, ¥ã¢ÜUæÚ ¥æçÎ ¨ï ¨}Ïæç‹{„ ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚÜïU ²æïxæè ç…„ïç‹Îí²„æ,
ÜUL‡ææ, y²æxæ, ç±læ „ƒæ çÝÚç|æ}ææÝ„æ ¥æçÎ ÜïU àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ¥<…„ ÜUÚ
Hï„æ ãñ J
(6) ¨ÜUæ}æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ çÝcÜUæ}æÜU}æèü ÏæÝ …æ„æ ãñ J
§ÝÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚÜïU Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ÜUæï ²æïxæè ÏæÝÝï ÜUæ Ðê‡æü Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã²ï, ¥æñÚ §üEÚ
¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãé» ¥‹²æï¢ ÜUæï |æè ²æïxæè ÏæÝæÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã» J
²æïxæÎàæüÝ ÜïU ™æÚ ç±çàæcÅ ç±¯²
²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ™æÚ ç±¯²æï¢ ÜUæ }æéw²MÐ ¨ï Ðíç„ÐæÎÝ çÜU²æ xæ²æ ãñ J ±ï ç±¯² ÜíU}æàæ: ãï², ãï²ãï„é,
ãæÝ „ƒæ ãæÝæïÐæ² ãñ¢ J ²ãæ¡ §ÝÜïU ¥ç|æÐíæ²æï¢ ÜUæï çÝ}ÝÐíÜUæÚ ¨ï ¨}æÛææ …æ ¨ÜU„æ ãñ -
(1) ãï² - §¨ ÜïU S±MÐ ÜUæï }æã<¯ Ð„†…çH …è Ýï ²æïxæÎàæüÝ çm„è² ÐæÎ ÜïU ¨æïHã±ï¢ ¨ê~æ
“ãï²¢ Îé:¶}æÝæxæ„}æì” }æï¢ SÐcÅ çÜU²æ ãñ J §¨ ¨ê~æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ |æç±c² }æï¢ ¥æÝï ±æHï Îé:¶ ÜUæï
ãè ãï² = y²æÁ² ÜUãæ xæ²æ ãñ ¥ƒæü„ì …æï Îé:¶ ¥|æè ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãé¥æ ãñ ©¨ï ãè ÎêÚ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ
ãñ, ©¨¨ï ãè Ïæ™æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J
©¨ï §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï |æè ¨}æÛæ ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU …æï Îé:¶ |æê„ÜUæH }æï¢ |ææïxæ çH²æ ãñ, ±ã ÀæïÇGÝï ²æïx²
Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU ±ã ¥Ïæ |ææïv„æ ÜïU ¨}æèÐ Ýãè¢ ãñ J ¥æñÚ …æï Îé:¶ ±„ü}ææÝ ÿæ‡æ }æï¢ |ææïxææ …æ Úãæ
ãñ, ±ã ¥æxææ}æè ÿæ‡æ }æï¢ Ýãè¢ Úãïxææ, ©¨ÜUæ |æè y²æxæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J ¥„ »± …æï |æç±c²ÜUæçHÜU
Îé:¶ ãñ, ±ãè ÀæïÇGÝï ²æïx² (= y²æÁ²) ãñ J §¨ ÎàæüÝ }æï¢ §¨è ÜUæ ÐæçÚ|ææç¯ÜU Ýæ}æ ‘ãï²’ ãñ J
14
(2) ãï²ãï„é - §¨ ÜïU S±MÐ ÜUæï çm„è² ÐæÎ ÜïU ¨~æã±ï¢ ¨ê~æ “ÎícÅëÎëà²²æï: ¨¢²æïxææï ãï²ãï„é:”
}æï¢ SÐcÅ çÜU²æ xæ²æ ãñ J ãï²ãï„é ÜUæ ¥ƒü ãñ Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ J …è±æy}ææ ÜUæ Ïæéçh »±¢ ¨}æS„
ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨æƒ …æï ¥¿ææÝÐê±üÜU ¨}Ïæ‹{ ãñ ±ã ‘ãï²ãï„é’ ÜUãHæ„æ ãñ J §¨ÜïU ¥ç„çÚv„
¥ç±læ, ¥{}æü, ÜéU¨¢SÜUæÚ ¥æçÎ |æè Îé:¶ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J
(3) ãæÝ - §¨ÜUæ ±‡æüÝ ²æïxæÎàæüÝ ¨ê~æ 2/25 “„Î|ææ±æy¨¢²æïxææ|ææ±æï ãæÝ¢ „ÎìÎëàæï:
ÜñU±Ë²}æì” }æï¢ çÜU²æ xæ²æ ãñ J ¥ç±læ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æÝï ÐÚ Ïæéçh ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜïU ¥¿ææÝ…çÝ„
¨¢²æïxæ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J ©¨¨ï …è±æy}ææ ÜïU Ïæ‹{Ý ÜUæ çÝ„æ‹„ ç±Ýæàæ ãæï …æ„æ ãñ „ƒæ
©¨ï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ²æïx² Îé:¶Úçã„ çÝy² ¨é¶ ¥æñÚ §üEÚ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ²ãè ‘ãæÝ’ ÜUæ S±MÐ
ãñ J ‘ãæÝ’ ÜUæ ¥ƒü ãñ ‘}ææïÿæ’ J
(4) ãæÝæïÐæ² - §¨ÜUæ S±MÐ ²æïxæÎàæüÝ ¨ê~æ 2/26 “ç±±ïÜUw²æç„Úç±ŒH±æ ãæÝæïÐæ²:”
}æï¢ Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ ¥ƒæü„ì çSƒÚ (ÎëÉG) ç±±ïÜUw²æç„ }ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ² ãñ J §¨ÜïU ¨æƒ ãè ç±læ,
{}ææü™Ú‡æ, àæéh ¿ææÝ, àæéh (çÝcÜUæ}æ) ÜU}æü „ƒæ àæéh ©Ðæ¨Ýæ ¥æçÎ |æè }ææïÿæÐíæçŒ„ ÜïU ©Ðæ² ãñ¢ J
‘ãæÝæïÐæ²’ ÜUæ ¥ƒü ãñ ‘}ææïÿæÐíæçŒ„ ÜUæ ©Ðæ²’ J
²æïxæÎàæüÝ }æï¢ Ðíç„ÐæçÎ„ ±ïÎæïv„ „èÝ ¥ÝæçÎ „œ±
±ïÎ }æï¢ „èÝ ¥ÝæçÎ „œ± S±èÜUæÚ çÜU²ï xæ²ï ãñ¢ J §¨ÜUè ÐéçcÅ SÐcÅ MÐ ¨ï çÝ}ÝçHç¶„
±ïÎ}æ‹~æ ¨ï ãæï„è ãñ :-
mæ ¨éÐ‡ææü ¨²é…æ ¨¶æ²æ ¨}ææÝ¢ ±ëÿæ¢ ÐçÚ¯S±…æ„ï J
„²æïÚ‹²: çÐŒÐH¢ S±æmæœ²ÝàÝ‹Ý‹²æï ¥ç|æ™æÜUàæèç„ JJ
JJ «0 }æ0 1 / ¨ê 164 / }æ¢. 10 JJ
(mæ) …æï Ïæíræ ¥æñÚ …è± ÎæïÝæï¢ (¨éÐ‡ææü) ™ï„Ý„æ ¥æñÚ ÐæHÝæçÎ xæé‡ææï¢ ¨ï ¨Îëàæ (¨²é…æ) Ã²æŒ²-
Ã²æÐÜU |ææ± ¨ï ¨¢²év„ (¨¶æ²æ) ÐÚSÐÚ ç}æ~æ„æ²év„ ¨Ýæ„Ý ¥ÝæçÎ ãñ¢ J ¥æñÚ (¨}ææÝ}æì) ±ñ¨æ
ãè (±ëÿæ}æì) ¥ÝæçÎ }æêHMÐ ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ àææ¶æMÐ ÜUæ²ü²év„ ±ëÿæ ¥ƒæü„ì …æï SƒêH ãæïÜUÚ ÐíH²
}æï¢ çÀ‹Ý ç|æ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ, ±ã „è¨Úæ ¥ÝæçÎ ÐÎæƒü ãñ J §Ý „èÝæï¢ ÜïU xæé‡æ ÜU}æü ¥æñÚ S±|ææ±
|æè ¥ÝæçÎ ãñ¢ J („²æïÚ‹²:) §Ý …è± ¥æñÚ Ïæíræ }æï¢ ¨ï »ÜU …æï …è± ãñ, ±ã §¨ ±ëÿæMÐ ¨¢¨æÚ
}æï¢ ÐæÐÐé‡²MÐ ÈUHæï¢ ÜUæï (S±æmçœæ) ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ |ææïxæ„æ ãñ J ¥æñÚ Îê¨Úæ ÐÚ}ææy}ææ ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHæï¢
ÜUæï (¥ÝàÝÝì) Ý |ææïxæ„æ ãé¥æ ™æÚæï¢ ¥æïÚ ¥ƒæü„ì |æè„Ú ÏææãÚ ¨±ü~æ ÐíÜUæàæ}ææÝ ãæï Úãæ ãñ J …è±
¨ï §üEÚ, §üEÚ ¨ï …è± ¥æñÚ ÎæïÝæï¢ ¨ï ÐíÜëUç„ ç|æ‹ÝS±MÐ ãñ J „ƒæ ²ï „èÝæï¢ ¥ÝæçÎ ãñ¢ J1
±ïÎæïv„ §‹ãè¢ „èÝæï¢ ¥ÝæçÎ „œ±æï¢ ÜUæï ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ |æè ç±ç|æ‹Ý ²æïxæ ¨ê~ææï¢ ÜïU }ææŠ²}ææï¢ ¨ï S±èÜUæÚ
çÜU²æ xæ²æ ãñ J §¨ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï ÜéUÀ ²æïxæ ¨ê~æ Ýè™ï çÎ²ï …æ Úãï ãñ¢ J
1. ÿ²æƒüÐíÜUæàæ (¥cÅ}æ¨}æéËHæ¨) J
15
Ðíƒ}æ ¥ÝæçÎ „œ± = §üEÚ
vHïàæÜU}æüç±ÐæÜUæàæ²ñÚÐÚæ}æëcÅ: ÐéL ¯ç±àæï¯ §üEÚ: JJ ²æï0 Î0 1/24 JJ
¥ç±læ ¥æçÎ Ðæ¡™ vHïàæ, àæé|ææàæé|æ ç}æçŸæ„ ÜU}æü, ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH ¨é¶Îé:¶ ¥æñÚ ÜU}æüÈUH
ÜïU |ææïxææï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï±æHè ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï …æï ÐëƒÜìU ãñ, ±ã ÐéL¯ç±àæï¯ ‘§üEÚ’ ãñ J
çm„è² ¥ÝæçÎ „œ± = …è±æy}ææ
ÎícÅæ Îëçàæ}ææ~æ: àæéhæïùçÐ Ðíy²²æÝéÐà²: JJ ²æï0 Î0 2/20 JJ
‘…è±æy}ææ’ ™ï„Ý}ææ~æ àæéh „œ± ãæï„æ ãé¥æ |æè Ïæéçh ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¥Ýé¨æÚ Îï¶Ýï ±æHæ ãæï„æ ãñ J
„ë„è² ¥ÝæçÎ „œ± = ÐíÜëUç„
ÐíÜUæàæçÜíU²æçSƒç„àæèH¢ |æê„ïç‹Îí²æy}æÜ¢U |ææïxææÐ±xææüƒZ Îëà²}æì JJ ²æï0 Î0 2/12 JJ
ÐíÜUæàæ, çÜíU²æ ¥æñÚ çSƒç„ S±|ææ± ±æHæ, …è±æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü MÐ Ðí²æï…Ý ÜUæï
ç¨h ÜUÚÝï ±æHæ Îëà² = ‘ÐíÜëUç„’ ãñ J
„Îƒü »± Îëà²S²æy}ææ JJ ²æï0 Î0 2/21 JJ
©¨è ¥ÝæçÎ „œ± …è±æy}ææ ÜïU Ðí²æï…Ý ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Îëà² = ÐíÜëUç„ „ƒæ ç±ÜëUç„
ÜUæ S±MÐ ãñ J
©Ð²éüv„ ±ïÎ }æ‹~æ ¥æñÚ ²æïxæ ¨ê~æ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï „èÝ ¥ÝæçÎ „œ± ç¨h ãæï„ï ãñ¢ J §‹ãè¢ „èÝ
¥ÝæçÎ „œ±æï¢ ÜUæï ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÜUÚ çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ãè Ã²çv„
§üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ }ææïÿæ ÜUæ |ææxæè ãæï ¨ÜU„æ ãñ, ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J
²æïxæÎàæüÝ }æï¢ §üEÚ ÜUæ S±M Ð ¥æñÚ ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUæ ÈUH
}æã<¯ Ð„†…çH …è Ýï ¥ÐÝï §¨ xæí‹ƒ ‘²æïxæÎàæüÝ’ }æï¢ §üEÚ ÜïU ²ƒæƒü S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ ç±àæï¯MÐ
¨ï çÜU²æ ãñ J „ƒæ ©¨è §üEÚ ÜïU ¨}æ<Ð„ ãæïÜUÚ ©¨ÜïU ‘¥æï3}æì’ Ýæ}æ ÜUæ ¥ƒü¨çã„ …ÐæÝécÆæÝ
ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH …è±æy}ææ „ƒæ §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ¥æñÚ ç±ÍÝæï¢ ÜUæ Ýæàæ ãæïÝæ Ïæ„æ²æ ãñ J ¥„ »±
}æã<¯ Ð„†…çH …è ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¨æ{ÜU ÜUæï §üEÚ ÜïU ²ƒæƒüS±MÐ ÜUæï …æÝÝæ „ƒæ ©¨ÜUè }æãœææ
ÜUæï ¨±æüy}æÝæ S±èÜUæÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §üEÚ ÜïU ²ƒæƒüS±MÐ ± }æãœææ ÜUæï …æÝï çÏæÝæ ¥æñÚ ©¨ÜUè
¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ çÜU²ï çÏæÝæ }ææïÿæÐíæçŒ„ ¨¢|æ± Ýãè¢ ãñ J
²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ‘§üEÚ’ „ƒæ ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ± ÈUHÐíæçŒ„ ÜUæ ±‡æüÝ çÝ}Ý ¨ê~ææï¢ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï
çÜU²æ xæ²æ ãñ -
(1) vHïàæÜU}æüç±ÐæÜUæàæ²ñÚÐÚæ}æëcÅ: ÐéL ¯ç±àæï¯ §üEÚ: JJ ²æïxæÎàæüÝ 1/24 JJ
¥ç±læçÎ 5 vHïàæ, àæé|ææàæé|æç}æçŸæ„ ç~æç±{ ÜU}æü, ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH ¨é¶Îé:¶, §ÝÜïU |ææïxææï¢
ÜïU ¨¢SÜUæÚ (±æ¨Ýæ»¡ ), §Ý ¨Ïæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ ¨ï Úçã„, …è±æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý S±|ææ± ±æHæ,
™ï„Ýç±àæï¯ §üEÚ ãñ J
16
(2) „~æ çÝÚç„àæ²¢ ¨±ü¿æÏæè…}æì JJ ²æïxæÎàæüÝ 1/25 JJ
§üEÚ }æï¢ ¥ç„àæ² ¨±ü¿æ„æ ÜUæ Ïæè… ãñ ¥ƒæü„ì Ý „æï çÜU¨è …è± }æï¢ §üEÚ ÜïU ¿ææÝ ÜïU
„éË² ¿ææÝ ãñ ¥æñÚ Ý ãè ©¨¨ï ¥ç{ÜU J
(3) ¨ »¯ Ðê±ïü¯æ}æçÐ xæéL : ÜUæHïÝæÝ±ÓÀïÎæ„ì JJ ²æïxæÎàæüÝ 1/26 JJ
±ã §üEÚ |æê„-|æç±c²„ì-±œæü}ææÝ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï ¨Ïæ xæéL¥æï¢ ÜUæ xæéL = ç±læ
ÎïÝï ±æHæ ãñ, v²æï¢çÜU ±ã ÜUæH ÜïU mæÚæ ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
(4) „S² ±æ™ÜU: Ðí‡æ±: JJ ²æïxæÎàæüÝ 1/27 JJ
©¨ §üEÚ ÜUæ Ïææï{ÜU = Ýæ}æ ‘¥æï3}æì’ ãñ J
(5) „Á…ÐS„Îƒü|ææ±Ý}æì JJ ²æïxæÎàæüÝ 1/28 JJ
©¨ §üEÚ ÜïU ±æ™ÜU ¥æï}æì àæÏÎ ÜUæ …Ð = ÐéÝ: ÐéÝ: ©Ó™æÚ‡æ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU xæé‡æ-
ÜU}æü-S±|ææ± ÜUæ ç™‹„Ý ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
(6) „„: Ðíy²v™ï„Ýæç{xæ}ææïùŒ²‹„Úæ²æ|ææ±p JJ ²æïxæÎàæüÝ 1/29 JJ
©¨ §üEÚÐíç‡æ{æÝ „ƒæ …ÐæÝécÆæÝ ¨ï ÐÚ}ææy}ææ ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ „ƒæ ç±ÍÝæï¢
ÜUæ ç±Ýæàæ ãæï„æ ãñ J
²æïxæÎàæüÝ ÜUæ ÜU}æüç¨hæ‹„
²æïxæ ÜUæ »ÜU }æãœ±Ðê‡æü »±¢ ¥çÝ±æ²ü ¥X ‘ÜU}æü’ ãñ J }æã<¯ Ð„†…çH …è Ýï ²æïxæÎàæüÝ }æï¢
§¨ÜUè Ð²æüŒ„ ™™æü ÜUè ãñ J ¨ê~æÜUæÚ ÜïU ¥ç|æÐíæ² ÜUæï ¨}æÛæÝï ÜïU çH²ï ÜUç„Ð² Ïææ„ï¢ çÝ}ÝçHç¶„ ãñ¢ -
ÐçÚ|ææ¯æ :- …æï }æÝ, §ç‹Îí² ¥æñÚ àæÚèÚ }æï¢ …è± ™ïcÅæç±àæï¯ ÜUÚ„æ ãñ, ±ã ‘ÜU}æü’ ÜUãæ„æ
ãñ J ±ã àæé|æ, ¥àæé|æ ¥æñÚ ç}æŸæ |æïÎ ¨ï „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ J
(1) çÜíU²}ææ‡æ ÜU}æü :- …æï ±œæü}ææÝ }æï¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ, ¨æï ‘çÜíU²}ææ‡æ ÜU}æü’ ÜUãæ„æ ãñ J
(2) ¨ç†™„ ÜU}æü :- …æï çÜíU²}ææ‡æ ÜUæ ¨¢SÜUæÚ ¿ææÝ }æï¢ …}ææ ãæï„æ ãñ [±ï] ‘¨ç†™„’ ¨¢SÜUæÚ
[ÜU}æü] ÜUãæ„ï ãñ¢ J
(3) ÐíæÚÏ{ ÜU}æü - …æï Ðê±ü çÜU²ï ãé» ÜU}ææïZ ÜïU ¨é¶Îé:¶S±MÐ ÈUH ÜUæ |ææïxæ çÜU²æ …æ„æ
ãñ, ©¨ÜUæï ‘ÐíæÚÏ{’ ÜUã„ï ãñ¢ J
(¥æ²æïügïà²ÚyÝ}ææHæ 48-49, 50-51)
ÜU}ææüàæévHæÜëUc‡æ¢ ²æïçxæÝç›ç±{ç}æ„Úï¯æ}æì JJ ²æïxæÎàæüÝ 4/7 JJ
²æïçxæ²æï¢ ÜïU ÜU}æü ¥àæévH - ¥ÜëUc‡æ ¥ƒæü„ì çÝcÜUæ}æ àæé|æÜU}æü ãæï„ï ãñ¢, ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜïU ¨ÜUæ}æ
àæé|æ, ¥àæé|æ, ç}æçŸæ„ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J
…Ïæ „ÜU ÜU}ææïZ ÜïU }æêH }æï¢ ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàæ ç±l}ææÝ Úã„ï ãñ¢, „Ïæ „ÜU ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH …æç„,
¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ ÜïU MÐ }æï¢ ç}æH„ï Úã„ï ãñ¢ J
17
¥ç±læ ¥æçÎ vHïàææï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH …æç„ ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ ÜïU MÐ }æï¢ ¥xæHï
…‹}æ }æï¢ ç}æH„æ ãñ J ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH §¨è …‹}æ }æï¢ |ææïxæ ¥ƒ±æ ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ ÜïU MÐ }æï¢ |æè
ç}æH„æ ãñ J
…Ïæ ²æïxææ|²æ¨ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï „œ±¿ææÝ ÜïU mæÚæ ¥ç±læ ÝcÅ ãæï …æ„è ãñ „Ïæ ¨}æS„ vHïàæ
Îx{Ïæè…|ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©¨ÜïU Ðpæ„ì …æç„, ¥æ²é, |ææïxæMÐ ÜU}æüÈUH ç}æHÝï ¥±Mh
ãæï …æ„ï ãñ¢ „ƒæ ²æïxæè ÜUæï }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
ÜñU±Ë² ÜUæ S±M Ð
}æã<¯ Ð„†…çH …è Ýï ²æïxæÎàæüÝ ÜïU ™æÚæï¢ ÐæÎæï¢ }æï¢ ÜñU±Ë² = }ææïÿæ ÜUæ ç±±ï™Ý çÜU²æ ãñ J
Ðíƒ}æ ÐæÎ ÜïU ¨ê~æ ¨¢w²æ 3 ‘„Îæ ÎícÅé: S±M Ðïù±SƒæÝ}æì’
¥ƒü - „Ïæ (¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢) …è±æy}ææ ÜUè ¥ÐÝï „ƒæ ÐÚ}ææy}ææ ÜïU S±MÐ }æï¢ ¥±çSƒç„
ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì ±ã ¥ÐÝï „ƒæ §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÆèÜU-ÆèÜU …æÝ„æ ãñ „ƒæ §¨ ¥±Sƒæ }æï¢
¨}æS„ Îé:¶æï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ »±¢ çÝy²æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
çm„è² ÐæÎ ÜïU ¨ê~æ ¨¢w²æ-25 ‘„Î|ææ±æ„ì ¨¢²æïxææ|ææ±æï ãæÝ¢ „Îì Îëàæï: ÜñU±Ë²}æì’
¥ƒü - ©¨ ¥ç±læ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ¨ï ÎícÅæ (…è±æy}ææ) ¥æñÚ Îëà² (ÐíÜëUç„) ÜïU ¨¢²æïxæ ÜUæ
¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J ±ã ãæÝ ãñ J ±ãè …è±æy}ææ ÜUæ ÜñU±Ë² ãñ J
„ë„è² ÐæÎ }æï¢ ¨ê~æ ¨¢w²æ 55 ‘¨œ±ÐéL ¯²æï: àæéçh¨æ}²ï ÜñU±Ë²ç}æç„’
¥ƒü - Ú… ± „}æ ÜïU }æH ¨ï Úçã„ ãæïÝæ Ïæéçh ± ÐéL¯ ÜUè ¥‹²„æw²æç„ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæïÝæ
¥æñÚ vHïàææï¢ ÜUæ Îx{vHïàæÏæè… ãæïÝæ, Ïæéçh ÜUè àæéçh ãñ J …è±æy}ææ }æï¢ |ææïxæ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æÝæ,
ÐéL¯ ÜUè àæéçh ãñ J Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUè ¨}ææÝMÐ ¨ï àæéçh ãæï …æÝï ÐÚ }ææïÿæ ÐíæŒ„ ãæï„æ
ãñ J
™„éƒü ÐæÎ ÜïU ¨ê~æ ¨¢w²æ 34
‘ÐéL ¯æƒüàæê‹²æÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢ Ðíç„Ðí¨±: ÜñU±Ë²¢ S±M ÐÐíç„cÆæ ±æ ç™ç„àæçv„çÚç„’
¥ƒü - |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü Ðí²æï…Ý ¨ï Úçã„ ç™œææçÎ ÜUæ²üMÐ xæé‡ææï¢ ÜUæ ¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ }æï¢ HèÝ
ãæï …æÝæ ¥ƒ±æ ¨Ïæ vHïàææï¢ ¨ï ¨±üƒæ ÀêÅÜUÚ …è±æy}ææ ÜUæ ¥ÐÝï „ƒæ §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÆèÜU
ÆèÜU …æÝÜUÚ ¥ÐÝï ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ }æï¢ ¥±çSƒ„ ãæï …æÝæ }ææïÿæ ãñ J
SÐcÅèÜUÚ‡æ
§¨ ²æïxæ|ææc² ÜïU mæÚæ }æã<¯ Ð„†…çH …è ¥æçÎ «ç¯²æï¢ ÜUè }ææ‹²„æ¥æï¢ ÜïU ç±Lh ÜUæï§ü Ý§ü
}ææ‹²„æ ™HæÝï ÜUæ }æïÚæ Hïàæ}ææ~æ |æè ©gïà² Ýãè¢ ãñ, ¥çÐ„é }æã<¯ Ð„†…çH …è mæÚæ çH¶ï xæ²ï
²æïxæÎàæüÝ „ƒæ ©¨ ÐÚ çÜU²ï }æã<¯ Ã²æ¨ …è ÜïU |ææc² ÜïU çH²ï S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜëU„
18
ÿ²æƒüÐíÜUæàæ ÜïU „è¨Úï ¨}æéËHæ¨ }æï¢ …æï ÿ²æÿ² ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH²ï Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ÐÚèÿææ»¡
çH¶è ãñ¢, ©ÝÜUæï ¥æ{æÚ ÏæÝæÜUÚ ãè }æñ¢Ýï ²ã ‘²æïxææƒü ÐíÜUæàæ’ Ýæ}æÜU |ææc² çÜU²æ ãñ J
§¨ xæí‹ƒ }æï¢ ¨±üÐíƒ}æ ‘Ðæ„†…H ²æïxæ¨ê~æ’ „ÎéÐÚæ‹„, ¨ê~æ ÜUæ àæÏÎæƒü, ÐéÝ: ¨ê~ææƒü Ðpæ„ì ‘Ã²æ¨
|ææc²’ çÈUÚ ©¨ÜUæ ¥æ²ü|ææ¯æ }æï¢ ¥Ýé±æÎ „ƒæ ¥‹„ }æï¢ ‘²æïxææƒüÐíÜUæàæ’ ÜUæ ÜíU}æ Ú¶æ xæ²æ ãñ J
xæí‹ƒ ÜïU ÐíæÚ}|æ }æï¢ ÐíÎœæ ‘ç±S„ë„ ç±¯²æÝéÜíU}æç‡æÜUæ’ }æï¢ }ææ~æ ‘²æïxææƒü ÐíÜUæàæ’ ÜïU ç±¯²æï¢ ÜUæ
ãè ¨}ææ±ïàæ çÜU²æ xæ²æ ãñ J
¥ËÐ¿æ„æ „ƒæ ¥¨æ±{æÝè ¨ï §¨ |ææc² }æï¢ ÜUãè¢ ÜUæï§ü ~æéçÅ Úã xæ§ü ãæï „æï ©¨ï ÜUæï§ü Ã²çv„
ÐÿæÐæ„Úçã„ ãæïÜUÚ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ç¨h ÜUÚïxææ „æï ©¨ï S±èÜUæÚ çÜU²æ …æ²ïxææ ¥æñÚ ¥xæHï ¨¢SÜUÚ‡ææï¢
}æï¢ ©¨ÜUæ ¨¢àææï{Ý ÜUÚ çÎ²æ …æ²ïxææ J
ÜëU„¿æ„æ »±¢ {‹²±æÎ ÐíÜUæàæÝ
¨±üÐíƒ}æ }æñ¢ §¨ ¨±üÃ²æÐÜU ¨çÓ™ÎæÝ‹ÎS±MÐ §üEÚ ÜïU Ðíç„ ¥ÐÝè ÜëU„¿æ„æ ¥ç|æÃ²v„ ÜUÚ„æ
ãê¡, v²æï¢çÜU §¨è ÜïU mæÚæ ÐíÎœæ ¿ææÝ, ÏæH, ¨±ü¨æ}æ‰²ü ¥æçÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãè ²ã àæé|æ ÜUË²æ‡æÜUæÚè
ÜUæ²ü ¨}Ð‹Ý ãæï ¨ÜUæ ãñ J
§¨ xæí‹ƒ ÜUè Ú™Ýæ }æï¢ }æã<¯ Ã²æ¨ …è mæÚæ çÜU²ï |ææc² ÜïU ¨æƒ ¨æƒ §üEÚ ÐíÎœæ ±ïÎ ¿ææÝ,
«ç¯ÜëU„ ¥‹² xæí‹ƒæï¢ „ƒæ ²æïxæÎàæüÝ ÐÚ çH¶è xæ§ü ¥ÝïÜU ç±mæÝì ÅèÜUæÜUæÚæï¢ ÜUè ÅèÜUæ¥æï¢ ¨ï |æè
¨ãæ²„æ Hè xæ§ü ãñ J
Ÿæè ¥æ™æ²ü ±ïÎ±í„ …è }æè}ææ¢¨ÜU, ¥æ¯ü xæéLÜéUH, ±ÇìHêÚ (¥æ‹{íÐíÎïàæ)Ýï |æè §¨ |ææc² ÜïU
Hï¶Ý }æï¢ Ïæãé„ ¨ã²æïxæ çÎ²æ ãñ J ã}ææÚï ÎàæüÝ ²æïxæ }æãæç±læH², Úæï…ÇG Ðæï. ¨æxæÐéÚ, ç…. ¨æÏæÚÜUæ¢Ææ
(xæé…Úæ„) ÜïU }æïÚï ¥ÝïÜU ç±mæÝì Ïæíræ™æÚè çàæc²æï¢ Ýï §¨ ÜUæ²ü ÜïU ¨}ÐæÎÝ }æï¢ Ïæãé„ ¨ãæ²„æ ÜUè
ãñ, ©Ý}æï¢ ¨ï ÜéUÀ ÜïU Ýæ}æ §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ãñ¢, ¥æ™æ²ü ¿ææÝïEÚ …è ÎàæüÝæ™æ²ü, ©ÐæŠ²æ² ç±±ïÜU|æê¯‡æ
…è ÎàæüÝæ™æ²ü, Ïæí. ¥æàæé„æï¯ …è ÎàæüÝæ™æ²ü, Ïæí. ÿ²ç…„ì …è ÎàæüÝæ™æ²ü, Ïæí. ¨é}æïLÐí¨æÎ …è
ÎàæüÝæ™æ²ü, Ïæí. ¥æàæè¯ …è ÎàæüÝæ™æ²ü, Ïæí0 ¥æÝ‹Î …è Ã²æÜUÚ‡ææ™æ²ü J
Ïæí. ¥L‡æÎï± …è ¥æ²ü „ƒæ Ÿæè ÿ²Îï± …è ¥æ²ü Ýï §¨ xæí‹ƒ ÜUæï çHçÐÏæh ÜUÚÝï }æï¢ ¥ÐÝæ
¨ã²æïxæ çÎ²æ ãñ J }æñ¢ §Ý ¨|æè ¨ã²æïxæè }æãæÝé|ææ±æï¢ ÜUæ {‹²±æÎ ÜUÚ„æ ãê¡ J
Ÿæè ÿ²æÝ‹Î …è ¥æ²ü (}æé¢…æH), Ÿæè ¥æï}æì ÐíÜUæàæ …è ¥æ²ü (}æé¢…æH) ãèÚæï ¨æ§üçÜUË¨, Héç{²æÝæ,
Ð¢…æÏæ Ýï §¨ ÏæëãÎì xæí‹ƒ ÜïU ÐíÜUæàæÝ ÜUæ ¨}æS„ Ã²²|ææÚ ±ãÝ çÜU²æ ãñ J §Ý }æãæÝé|ææ±æï¢ ÜUæ
|æè }æñ¢ {‹²±æÎ ÜUÚ„æ ãê¡ J
Ðíƒ}æ ¥æçEÝÜëUc‡ææ 8’2058 ç±ÜíU}æè S±æ}æè ÿ²Ðç„ ÐçÚ±íæ…ÜU

(11 ç¨„}ÏæÚ 2001)
}æ¢xæH±æÚ
¨}ææç{ÐæÎ: 19
¥æï3}æì
¥ƒ Ðæ„†…H-²æïxæÎàæüÝ}æì
„~æ Ðíƒ}æ: ¨}ææç{ÐæÎ:
¥ƒ ²æïxææÝéàææ¨Ý}æì JJ 1 JJ
àæÏÎæƒü – (¥ƒ) ¥Ïæ ÐíæÚ}|æ çÜU²æ …æ„æ ãñ (²æïxæ-¥Ýéàææ¨Ý}æì) ²æïxæ ÜïU S±MÐ ÜUæï
Ïæ„æÝï ±æHï àææ› ÜUæ J
¨ê~ææƒü – ¥Ïæ ²æïxæ ÜïU S±MÐ ÜUæï Ïæ„æÝï ±æHï àææ› ÜUæ ÐíæÚ}|æ çÜU²æ …æ„æ ãñ J
Ã²æ¨|ææc²}æì – ¥ƒïy²²}æç{ÜUæÚæƒü: J ²æïxææÝéàææ¨Ý¢ àææ›}æç{ÜëU„¢ ±ïçÎ„Ã²}æì J ²æïxæ: ¨}ææç{: J
¨ ™ ¨æ±ü|ææñ}æçpœæS² {}æü: J çÿæŒ„¢, }æêÉ¢, ç±çÿæŒ„}æïÜUæxæí¢, çÝL hç}æç„ ç™œæ|æê}æ²: J „~æ ç±çÿæŒ„ï
™ï„ç¨ ç±ÿæïÐæïÐ¨…üÝè|æê„: ¨}ææç{Ýü ²æïxæÐÿæï ±„ü„ï J ²Sy±ïÜUæxæíï ™ï„ç¨ ¨jê„}æƒZ Ðílæï„²ç„ çÿæ‡ææïç„
™ vHïàææ‹ÜU}æüÏæ‹{ÝæçÝ &Hƒ²ç„, çÝÚæï{}æç|æ}æé¶¢ ÜUÚæïç„ ¨ ¨¢Ðí¿ææ„æï ²æïxæ §y²æw²æ²„ï J ¨ ™
ç±„ÜUæüÝéxæ„æï, ç±™æÚæÝéxæ„, ¥æÝ‹ÎæÝéxæ„æïùçS}æ„æÝéxæ„ §y²éÐçÚcÅæyÐí±ïÎç²c²æ}æ: J ¨±ü±ëçœæçÝÚæï{ï
y±¨¢Ðí¿ææ„: ¨}ææç{: JJ 1 JJ
Ã²æ¨|ææc² ¥Ýé±æÎ – ‘¥ƒ’ àæÏÎ ¥ç{ÜUæÚæƒü ãñ J ²ã àæÏÎ ¥æÚ}|æ ÜUæï ÜUã„æ ãñ J §¨
àæÏÎ ¨ï ‘²æïxææÝéàææ¨Ý’ Ýæ}æÜU àææ› ÐíæÚ}|æ çÜU²æ …æ Úãæ ãñ, ²ã …æÝÝæ ™æçã» J ‘²æïxæ’ ¨}ææç{
ÜUæï ÜUã„ï ãñ¢ J ¥æñÚ ±ã (¨}ææç{) ç™œæ ÜUè ¨Ïæ |æêç}æ²æï¢ }æï¢ ÚãÝï ±æHæ {}æü ãñ J ç™œæ ÜUè çÿæŒ„,
}æêÉG, ç±çÿæŒ„, »ÜUæxæí ¥æñÚ çÝLh Ýæ}æÜU Ðæ¡™ |æêç}æ²æ¡ ãñ¢ J §Ý |æêç}æ²æï¢ }æï¢ ¨ï ç±çÿæŒ„ |æêç}æ ±æHï
ç™œæ ÜUè ¨}ææç{ ç±ÿæïÐ ÜïU ÜUæÚ‡æ xææñ‡æ ãæï …æÝï ¨ï ²æïxæ ÜUè ÜUæïçÅ }æï¢ Ýãè¢ ¥æ„è J …æï ¨}ææç{
»ÜUæxæí |æêç}æ ±æHï ç™œæ }æï¢ ãæï„è ãñ, ç±l}ææÝ ÐÎæƒü ÜUæï ²ƒæƒü MÐ }æï¢ ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚ„è ãñ, vHïàææï¢
ÜUæï ÿæè‡æ ÜUÚ„è ãñ, ÜU}æü ÜïU Ïæ‹{Ýæï¢ ÜUæï çàæçƒH ÜUÚ„è ãñ, ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæï ¨}}æé¶ Hæ„è ãñ,
±ã ¨}Ðí¿ææ„ ²æïxæ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ¥æñÚ ±ã ç±„ÜUæüÝéxæ„, ç±™æÚæÝéxæ„, ¥æÝ‹ÎæÝéxæ„, ¥çS}æ„æÝéxæ„
(§Ý ™æÚ ¥±Sƒæ¥æï¢ ±æHè ãñ), »ï¨æ ¥æxæï SÐC MÐ ¨ï Ïæ„æ²ï¢xæï J ¨Ïæ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ ãæïÝï
ÐÚ „æï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ JJ 1 JJ
²æïxææƒü ÐíÜUæàæ
¥æï3}æì àæ‹Ýæï ç}æ~æ: àæ¢ ±L ‡æ: àæ‹Ýæï |æ±y±Ä²ü}ææ J
àæ‹Ý ù §‹Îíæï ÏæëãSÐç„: àæ‹Ýæï ç±c‡æéL L ÜíU}æ: JJ ²…é0 36/9, «x±ïÎ 1/90/9 JJ
Ý}ææï Ïæíræ‡æï Ý}æS„ï ±æ²æï y±}æï± Ðíy²ÿæ¢ Ïæírææç¨ J y±æ}æï± Ðíy²ÿæ¢ Ïæíræ ±çÎc²æç}æ, « „¢ ±çÎc²æç}æ,
ÿ²¢ ±çÎc²æç}æ J „‹}ææ}æ±„é „mv„æÚ}æ±„é J ¥±„é }ææ}æ±„é ±v„æÚ}æì J ¥æï3}æì àææç‹„ààææç‹„ààææç‹„: JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 20 ¨ê~æ 1–1
|ææ±æƒü - Ðíèç„ ÜUÚÝï ²æïx² ç}æ~æ S±MÐ ÐÚ}æïEÚ ã}ææÚï çH²ï ÜUË²æ‡æÜUæÚè ãæï, ¨±üŸæïcÆ
ÐÚ}æïEÚ ã}ææÚï çH²ï ÜUË²æ‡æÜUæÚè ãæï, ¨Îæ ÿ² ‹²æ² ÜUÚÝï ãæÚï ÐÚ}æïEÚ ã}ææÚï çH²ï ÜUË²æ‡æÜUæÚè
ãæï, ¥ç¶H »ïE²ü ²év„ §‹Îí, ¨Ïæ¨ï ÏæÇGï ¥æÜUæàææçÎ Ïæírææ‡Çæï ÜïU ÐæHÜU S±æ}æè, ™Úæ™Ú Ã²æÐÜU
ç±c‡æé, ¥Ý‹„ ÐÚæRU}æ²év„ ©LÜíU}æ Îï± §üEÚ ã}ææÚï çH²ï ÜUË²æ‡æÜUæÚè ãæï J
¨ÏæÜïU ªÐÚ ç±Úæ…}ææÝ, ¨Ïæ¨ï ÏæÇGï, ¥Ý‹„ÏæH ²év„ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï ã}æ Ý}æSÜUæÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
ãï ÐÚ}æïEÚ ! ¥æÐ ãè ¥‹„²æü}æè MÐ ¨ï Ðíy²ÿæ Ïæíræ ãæï, }æñ¢ ¥æÐ ãè ÜUæï Ðíy²ÿæ Ïæíræ ÜUãê¡xææ J
…æï ¥æÐ ÜUè ±ïÎæïv„ ²ƒæƒü ¥æ¿ææ ãñ ©¨è ÜUæ ©ÐÎïàæ „ƒæ ¥æ™Ú‡æ ÜUM¡xææ, ÿ² ãè }ææÝê¡xææ ¥æñÚ
ÜUM¡xææ J ¨æï ¥æÐ }æïÚè Úÿææ ÜUèç…» J }æéÛæ ÿ²±v„æ ÜUè Úÿææ ÜUèç…» J çÝp² ¨ï }æéÛæ ±v„æ
ÜUè Úÿææ ÜUèç…»JJ
ãï ÐÚ}ææy}æÝì J ã}æï¢ ¥æŠ²æçy}æÜU ¥æç{|ææñç„ÜU ± ¥æç{Îñç±ÜU Îé:¶æï¢ ¨ï ÀéÇGæÜUÚ àææç‹„ ÜUæ
ÎæÝ Îèç…²ï J
‘¥ƒ’ àæÏÎ ¥ç{ÜUæÚ ÜïU çH» ãñ J ²ã àæÏÎ ÐíæÚ}|æ ÜUæï ÜUã„æ ãñ J §¨ àæÏÎ ¨ï
‘²æïxææÝéàææ¨Ý’ Ýæ}æÜU àææ› ÐíæÚ}|æ çÜU²æ …æ„æ ãñ ²ã …æÝÝæ ™æçã» J ²æïxææÝéàææ¨Ý}æì = ²æïxæ
ÜïU S±MÐ (Hÿæ‡æ, |æïÎ, ©Ðæ², ÈUH) ÜUæï Ïæ„HæÝï ±æHï àææ› ÜUæ ©ÐÎïàæ çÜU²æ …æ„æ ãñ J
²ã ‘²æïxæ’ àæÏÎ ²é…ì (¨}ææ{æñ) {æ„é ¨ï ‘Íæ†æì’ Ðíy²² ÜUÚÝï ÐÚ ç¨h ãæï„æ ãñ J ‘¥Ýéàææ¨Ý’
àæÏÎ ‘¥Ýé’ ©Ð¨xæüÐê±üÜU ‘àææ¨é ¥ÝéçàæcÅæñ’ {æ„é ¨ï ‘Ë²éÅì’ Ðíy²² ÜUÚÝï ÐÚ ç¨h ãæï„æ ãñ J
“²æïxææï ¥Ýéçàæc²„ïùÝïÝïç„ ²æïxææÝéàææ¨Ý}æì” ¥ƒæü„ì ²æïxæ ÜUæ ©ÐÎïàæ ç…¨ àææ› ÜïU mæÚæ
çÜU²æ …æ„æ ãñ ±ã ‘²æïxææÝéàææ¨Ý’ Ýæ}æÜU àææ› ÜUãHæ„æ ãñ J ¥ƒ±æ §¨ÜUæ çm„è² ¥ƒü ‘ÐéÝ:
©ÐÎïàæ’ ãñ J ²ã (²æïxæ ÜUæ) ©ÐÎïàæ ¨ëçC ÜïU ¥æÚ}|æ }æï¢ ÐÚ}æïEÚ »±¢ ±ïÎæï¢ ÜïU mæÚæ «ç¯²æï¢ ÜUæï
Ðíæ# ãé¥æ J ©‹ãæï¢Ýï ©¨ ©ÐÎïàæ (²æïxæ) ÜUæ ¥ÝécÆæÝ çÜU²æ, ¨æÿææyÜUæÚ çÜU²æ „ƒæ ¥‹²æï¢ ÜUæï
©¨ÜUæ ©ÐÎïàæ çÎ²æ J §¨ ÐÚ}ÐÚæ ¨ï ÐíæŒ„ ²æïxæ ÜUæ }æã<¯ Ð„TçH Ýï xæí‹ƒ ÜïU MÐ }æï¢ Ðí‡æ²Ý
çÜU²æ J ²ãè ÐÚ}ÐÚæ ¥Ýéàææ¨Ý àæÏÎ ÜïU mæÚæ ÜUãè xæ§ü ãñ J ²æïxæ ‘¨}ææç{’ ÜUæï ÜUã„ï ãñ¢ J
¨}ææç{ ç™œæ ÜUè ¨Ïæ |æêç}æ²æï¢ }æï¢ ¥ƒæü„ì ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ ÚãÝï±æHæ ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ J ç™œæ ¨œ±,
Ú…¨ì, „}æ¨ì Ýæ}æÜU …ÇG ÐÎæƒæïZ ¨ï ç}æHÜUÚ ÏæÝæ ãé¥æ »ÜU ÐÎæƒü ãñ J ²ã …è± ÜUæ »ÜU »ï¨æ
ãè ¥æ‹„çÚÜU ¨æ{Ý ãñ …ñ¨ï çÜU ãS„ÐæÎæçÎ Ïææs ¨æ{Ý ãñ¢ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ãS„ÐæÎæçÎ ¨æ{Ý
…è± ÜïU ¥æ{èÝ ãñ¢ ©¨è ÐíÜUæÚ ç™œæ |æè ©¨è ÜïU ¥æ{èÝ ãñ J
ç™œæ ÜUè Ðæ¡™ |æêç}æ²æ¡ ãñ¢ – çÿæŒ„, }æêÉG, ç±çÿæŒ„, »ÜUæxæí ¥æñÚ çÝL h J …è±æy}ææ ç…¨
¥±Sƒæ }æï¢ ç™œæ ÜUæï ç±ç±{ ç±¯²æï¢ }æï¢ „è±í„æ ¨ï ™Hæ„æ ãñ ©¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ‘çÿæŒ„’ ÜUã„ï
ãñ¢ J ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢, …æï ÜUæ²ü ãæçÝÜUæÚÜU ãæï„ï ãñ¢, ©Ý ÜUæ²æïZ ÜUæï |æè ±ã ÜUÚ ÏæñÆ„æ ãñ J §¨
¥±Sƒæ }æï¢ Ú…æïxæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ãæï„è ãñ J ¨œ±xæé‡æ „ƒæ „}ææïxæé‡æ xææñ‡æ Úã„ï ãñ¢ J ¨æ¢w² »±¢
²æïxæàææ› }æï¢ xæé‡æ àæÏÎ ¨ï ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì Ýæ}æÜU ÎíÃ² xæíã‡æ çÜU²ï …æ„ï ãñ¢ J §Ý „èÝæï¢ ÜUæ
¨}æéçÎ„ Ýæ}æ ÐíÜëUç„, Ðí{æÝ ¥æçÎ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 21 ¨ê~æ 1–1
çÝÎíæ, „‹Îíæ, ¥æHS², }æêÀæü, ¥æçÎ ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ …è±æy}ææ ÜUæï …Ïæ ç±àæï¯ ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ ¥ƒ±æ
ç±àæï¯ ¿ææÝ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ ©¨ÜUæï ‘}æêÉG’ ¥±Sƒæ ÜUã„ï ãñ¢ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¨œ± »±¢ Ú…æïxæé‡æ ¥Ðí{æÝ
Úã„ï ãñ¢, „}ææïxæé‡æ Ðí{æÝ Úã„æ ãñ J
ç…¨ ¥±Sƒæ }æï¢ }æÝéc² çÜU¨è ç±àæï¯ ç±¯² ÐÚ ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ
ãñ „æï ç™œæ }æï¢ ÜéUÀ »ÜUæxæí„æ ¥æ„è ãñ J ÐÚ‹„é ±ã çSƒç„ çÜU¨è Ïææ{ÜU ÜUæÚ‡æ ¨ï |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ,
©¨ÜUæï ‘ç±çÿæŒ„’ ¥±Sƒæ ÜUã„ï ãñ¢ J Ïææ{ÜU ÜUæÚ‡æ Ïææs, ¥æ|²‹„Ú Ýæ}æ ¨ï Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢;
©ÎæãÚ‡ææƒü „è±í àæÏÎ, SÐàæü, xæ‹{ ¥æçÎ Ïææs „ƒæ ¥ç|æHæ¯æ ¨ï …çÝ„ S}æëç„, ¥æHS², çÝÎíæ, „‹Îíæ,
¨¢àæ² ¥æçÎ ¥æ‹„çÚÜU ÜUæÚ‡æ J §¨}æï¢ ¨œ±xæé‡æ Ðí{æÝ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ xææñ‡æ ãæï„æ ãñ, ÜU|æè–ÜU|æè Ú…æïxæé‡æ
ÐíÜUÅ ãæï„æ Úã„æ ãñ J
ç…¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ²æïxææ|²æ¨è ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨ ÜïU mæÚæ ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï ²æïxæ ÜïU çH»
¥Ðïçÿæ„ çÜU¨è »ÜU ç±¯² }æï¢ ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU Ïæãé„ ÜUæH Ð²ü‹„ çSƒÚ ÜUÚ Hï„æ ãñ, ©¨ÜUæï ‘»ÜUæxæí’
¥±Sƒæ ÜUã„ï ãñ¢ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ãæï„è ãñ J §¨}æï¢ ¨œ±xæé‡æ Ðí{æÝ ¥æñÚ Ú…¨ì–
„}æ¨ì xææñ‡æ Úã„ï ãñ¢ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ÐÎæƒü ÜUæ ²ƒæƒü S±MÐ ¿ææ„ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜïU
vHïàæ ÿæè‡æ ãæï„ï ãñ¢, ©¨ÜïU ¥àæé|æ »±¢ àæé|æ ¨ÜUæ}æ ÜU}ææïZ ÜUè ±æ¨Ýæ»¡ çàæçƒH ãæï„è ãñ¢ ¥æñÚ ±ã ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï„æ ãñ J ©¨ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ç±„ÜUæüÝéxæ„, ç±™æÚæÝéxæ„, ¥æÝ‹ÎæÝéxæ„
¥æñÚ ¥çS}æ„æÝéxæ„ Ýæ}æ ¨ï ™æÚ |æïÎ ãñ¢ J §ÝÜïU ç±¯² }æï¢ §¨è ÐæÎ ÜïU 17±ï¢ ¨ê~æ }æï¢ Ïæ„Hæ²æ …æ²ïxææJ
ç…¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ²æïxææ|²æ¨è ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ª¡™è ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ „æï ©¨ÜUæï
©¨}æï¢ |æè Îæï¯ çÎ¶æ§ü ÎïÝï Hxæ …æ„ï ãñ;¢ ©Ý Îæï¯æï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ ‘ÐÚ±ñÚæx²’ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨ ¥±Sƒæ
}æï¢ ç™œæ ÜUè ¨}æS„ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ ãæï …æ„æ ãñ J §¨ÜUæï ‘çÝL h’ ¥±Sƒæ ÜUã„ï ãñ¢ J §¨ ¥±Sƒæ
}æï¢ ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ãæï„è ãñ J ²ã §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè çSƒç„ ãñ J
§Ý}æï¢ ¨ï ÜïU±H »ÜUæxæí »±¢ çÝLh ¥±Sƒæ }æï¢ ²æïxæ }ææÝæ …æ„æ ãñ, àæï¯ çÿæŒ„æçÎ ¥±Sƒæ¥æï¢
}æï¢ Ýãè¢ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ ç±àæï¯ Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU ²ï çÿæŒ„ ¥æçÎ Ðæ¡™ ¥±Sƒæ»¢ ç™œæ ÜUè
ãñ¢, …è±æy}ææ ÜUè Ýãè¢ J ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ §Ý ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜUæï ¥ÐÝè (¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ÜUè)
}ææÝ Hï„æ ãñ J §¨ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ²ã ãæï„æ ãñ çÜU ²æïxææ|²æ¨è ç™œæ ÜUæï ¥ÐÝï (¥æy}ææ ÜïU) ¥ç{ÜUæÚ
}æï¢ Ýãè¢ Ú¶ Ðæ„æ ¥æñÚ }æÝéc² …è±Ý ÜUæ }æéw² Ðí²æï…Ý …æï §üEÚ-¨æÿææyÜUæÚ ãñ, ©¨ÜUæï ç¨h Ýãè¢
ÜUÚ Ðæ„æ J
ç™œæ ÜUè §Ý Ðæ¡™ ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ ¨ï çÜU¨è ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ, ¥‹² ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝæ »ÜU ¨è}ææ
„ÜU ²æïxææ|²æ¨è ÜïU ¥æ{èÝ ãñ J §¨ÜïU ¥Ýé¨æÚ Ã²çv„ çÿæŒ„æçÎ ÜUæï ãÅæÜUÚ »ÜUæxæí„æ ÜUæï ¥æñÚ »ÜUæxæí„æ
ÜUæï ãÅæÜUÚ çÝÚæï{ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J çÜU‹„é ¥¨æ±{æÝè, ¥æHS², Ðí}ææÎæçÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ
ª¡™è ¥±Sƒæ ¨ï Ýè™è ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ çÝÚæàæ Ýãè¢ ãæïÝæ ™æçã»,
¨}ææç{ÐæÎ: 22 ¨ê~æ–1–2
v²æï¢çÜU çÝÚæàæ ãæïÝï ¨ï ÜUæï§ü Ðí²æï…Ý ç¨h Ýãè¢ ãæï„æ J ¥„: ¨æ{ÜU Ýï ç…Ý ©Ðæ²æï¢ ¨ï ª¡™è ¥±Sƒæ
ÜUæï ÐíæŒ„ çÜU²æ ƒæ ©‹ãè¢ ©Ðæ²æï¢ ÜUæ ©ç™„ Ðí²æïxæ ÜUÚÜïU ÐéÝ: ª¡™è çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ ¨ÜU„æ
ãñ J ÜéUÀ »ï¨è çSƒç„²æ¡ |æè ãæï„è ãñ¢ ç…Ý}æï¢ Ã²çv„ Ðí²yÝ ÜUÚÝï ÐÚ |æè çÿæŒ„æçÎ ÜUæï ãÅæÜUÚ »ÜUæxæí
¥æñÚ çÝLh ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ, …ñ¨ï çÜU „è±í Úæïxæ, ¥æÍææ„, ¥ç„àæè„, ¥ç„©c‡æ„æ,
¥X |æ¢xæ ãæïÝï ¥æçÎ }æï¢ J ÐÚ‹„é ç±àæï¯ ©Ó™ ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ²æïxæè §¨ çSƒç„ }æï¢ ç™ç‹„„ ¥æñÚ
|æ²|æè„ Ýãè¢ ãæï„æ, ¨ÚH„æ ¨ï ©¨ Îé:¶ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚ Hï„æ ãñ JJ 1 JJ
¥±„Úç‡æÜUæ - „S² Hÿæ‡ææç|æç{y¨²ïÎ¢ ¨ê~æ¢ Ðí±±ë„ï -
¥ƒü - ©¨ ²æïxæ ÜUæ Hÿæ‡æ ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ¨ï ²ã ¨ê~æ Ðí±ëœæ ãé¥æ ãñ -
²æïxæçpœæ±ëçœæçÝÚæï{: JJ 2 JJ
àæÏÎæƒü - (²æïxæ:) ¨}ææç{ (ç™œæ-±ëçœæ-çÝÚæï{:) ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ J
¨ê~ææƒü - ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ = LÜU …æÝæ ‘²æïxæ’ ¥ƒæü„ì ‘¨}ææç{’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±üàæÏÎæxæíã‡ææy¨¢Ðí¿ææ„æïùçÐ ²æïxæ §y²æw²æ²„ï J ç™œæ¢ çã Ðíw²æÐí±ëçœæçSƒç„-
àæèHy±æçy~æxæé‡æ}æì J
Ðíw²æM Ð¢ çã ç™œæ¨œ±¢ Ú…S„}ææï|²æ¢ ¨¢¨ëcÅ}æñE²üç±¯²çÐí²¢ |æ±ç„ J „Îï± „}æ¨æÝéç±h}æ-
{}ææü¿ææÝæ±ñÚæx²æÝñE²æïüÐxæ¢ |æ±ç„ J „Îï± Ðíÿæè‡æ}ææïãæ±Ú‡æ¢ ¨±ü„: Ðílæï„}ææÝ}æÝéç±h¢ Ú…æï}ææ~æ²æ
{}æü¿ææÝ±ñÚæx²ñE²æïüÐxæ¢ |æ±ç„ J
„Îï± Ú…æïHïàæ}æHæÐï„¢ S±M ÐÐíç„cÆ¢ ¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æw²æç„}ææ~æ¢ {}æü}æïÍæŠ²æÝæïÐxæ¢ |æ±ç„ J „yÐÚ¢
Ðí¨¢w²æÝç}æy²æ™ÿæ„ï Š²æç²Ý: J ç™ç„àæçv„ÚÐçÚ‡ææç}æ‹²Ðíç„¨¢ÜíU}ææ Î<àæ„ç±¯²æ àæéhæ ™æÝ‹„æ ™,
¨œ±xæé‡ææçy}æÜUæ ™ï²}æ„æï ç±ÐÚè„æ ç±±ïÜUw²æç„çÚç„ J ¥„S„S²æ¢ ç±Úv„¢ ç™œæ¢ „æ}æçÐ w²æô„
çÝL ‡æçh J „Î±Sƒ¢ ¨¢SÜUæÚæïÐxæ¢ |æ±ç„ J ¨ çÝÏæèü…: ¨}ææç{: J Ý „~æ çÜUç@y¨¢Ðí¿ææ²„ §y²¨¢Ðí¿ææ„: J
çmç±{: ¨ ²æïxæçpœæ±ëçœæçÝÚæï{ §ç„ JJ 2 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨ê~æ }æï¢ ‘¨±ü’ àæÏÎ ÜUæ xæíã‡æ Ý ãæïÝï ¨ï ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ |æè ²æïxæ
ÜUãè …æ„è ãñ J ç™œæ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU S±|ææ±±æHæ ÐíÜUæàæàæèH, xæç„àæèH ¥æñÚ çSƒç„àæèH ãñ J §¨¨ï
²ã ç~æxæé‡ææy}æÜU ãñ J
ÐíÜUæàæàæèH ç™œæ, ¨œ±, Ú…¨ì »±¢ „}æ¨ì ¨ï ¨¢¨ëcÅ ãæïÜUÚ »ïE²ü »±¢ ç±¯² ÜUæ §ÓÀéÜU ãæï„æ
ãñ J ±ãè ç™œæ¨œ± „}æ¨ì ÜïU mæÚæ ôÏæ{æ ãé¥æ ¥{}æü, ¥¿ææÝ, ¥±ñÚæx² »±¢ ¥ÝñE²ü ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ
ãñ J ±ãè (ç™œæ¨œ±) ÿæè‡æ}ææïãæ±Ú‡æ±æHæ ¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï ÐíÜUæàæ}ææÝì, Ú…æï}ææ~ææ ¨ï ¨¢¨ëcÅ {}æü, ¿ææÝ,
±ñÚæx², »ïE²ü ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
±ãè (ç™œæ¨œ±) Ú…æïxæé‡æ ÜUè }ææ~ææ MÐè }æH ÜïU ¨}ÐÜüU ¨ï ÐëƒÜUì ãé¥æ, ¥ÐÝï àæéh (¨æçœ±ÜU)
MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ¥æñÚ Ïæéçh „ƒæ ÐéL¯ ÜUè Ðëƒv„æ ÜïU ¿ææÝ ¨ï ²év„, {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„
ãæï„æ ãñ J ²æïxæè Hæïxæ ©¨ ({}æü}æïÍæ ¨}ææç{çÝcÆ ç™œæ) ÜUæï ‘ÐÚ¢ Ðí¨¢w²æÝ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ™ï„Ý ÐéL¯
¨}ææç{ÐæÎ: 23 ¨ê~æ–1–2
ÐçÚ‡ææ}æ ¨ï Úçã„, çÝHïüÐ (Ïæéçh ¥æçÎ ÜïU ¨ç}}æŸæ‡æ ¨ï Úçã„) ç±¯²æï¢ ÜUæ ÎícÅæ, àæéh (Ðç±~æ), ÝæàæÚçã„
ãñ J ¨œ±xæé‡ææçy}æÜUæ ²ã ç±±ïÜUw²æç„ §¨ ç™ç„àæçv„ = …è±æy}ææ ¨ï ç±Lh S±|ææ± ±æHè ãñ J ©¨
ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU Ðíç„ ç±Úv„ ç™œæ ©¨ÜUæï |æè ÚæïÜU Îï„æ ãñ J ©¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ç™œæ ¨¢SÜUæÚ}ææ~æàæï¯
çSƒç„ ±æHæ ãæï„æ ãñ J ±ã çÝÏæèü… ¨}ææç{ ãñ J ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¨}Ðí¿ææ„ çSƒç„ }æï¢ ¿ææ„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ
ÐçÚ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ J ±ã ç™œæ±ëçœæçÝÚæï{ ²æïxæ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ JJ 2 JJ
²æïxææƒü ÐíÜUæàæ - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²æïxæ ÜïU S±M Ð ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J ¨ê~æ }æï¢ ‘¨±ü’ àæÏÎ ÜUæ xæíã‡æ
Ý ãæïÝï ¨ï ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ |æè ²æïxæ ÜUãè …æ„è ãñ J
ç™œæ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU S±|ææ± ±æHæ ¥ƒæü„ì ÐíÜUæàæàæèH, xæç„àæèH ¥æñÚ Sƒñ²üàæèH ãñ; §¨¨ï
ç~æxæé‡ææy}æÜU ãñ J ¨œ±xæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ç™œæ ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J §¨èçH» ©¨ÜUæ
S±|ææ± „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ J ç™œæ }æï¢ ãæïÝï ±æHï ±æS„ç±ÜU ¥æñÚ ¥±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ÜUæï ±ë ç œæ = Ã²æÐæÚ
ÜUã„ï ãñ¢ J
ç™œæ ÜïU çÝ}ææü‡æ }æï¢ ¨œ±xæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ©¨}æï¢ Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ |æè ç}æçŸæ„ Úã„ï
ãñ¢ J ç…¨ ¨}æ² ç™œæ }æï¢ Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ÜUæ ©|ææÚ ãæï„æ ãñ ©¨ ¨}æ² }æÝéc² ç±ç±{ »ïE²æïZ
ÜUæ §ÓÀéÜU ãæï„æ ãñ J ²ã ç™œæ ÜUè ‘çÿæŒ„æ±Sƒæ’ ãñ J
…Ïæ „}ææïxæé‡æ ÜUæ ©|ææÚ ¥ç{ÜU }ææ~ææ }æï¢ ãæï„æ ãñ „Ïæ Ã²çv„ ÜUæï ¥{}æü, ¥¿ææÝ ¥æçÎ ¥ç{ÜU
çÐí² Hxæ„ï ãñ¢ J ²ã ç™œæ ÜUè ‘}æêÉGæ±Sƒæ’ ãñ J
…Ïæ „}ææïxæé‡æ ÎÏæ …æ„æ ãñ ¥æñÚ Ú…æïxæé‡æ ÜUæ ÜéUÀ ©|ææÚ ãæï„æ ãñ „Ïæ Ã²çv„ ÜUè {}æü, ¿ææÝ,
±ñÚæx² }æï¢ ¥ç{ÜU Lç™ ãæï„è ãñ J ²ã ç™œæ ÜUè ‘ç±çÿæŒ„æ±Sƒæ’ ãñ J
…Ïæ ¨œ±xæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ Úã„è ãñ ¥æñÚ Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ ÎÏæ …æ„ï ãñ¢ „æï ¨æ{ÜU {}æü}æïÍæ ¨}ææç{
}æï¢ Ðãé¡™ …æ„æ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ²æïxæè Hæïxæ ‘ÐÚ¢ Ðí¨¢w²æÝ’ ÜïU Ýæ}æ ¨ï ÜUã„ï ãñ¢ J §¨ ¨}ææç{
}æï¢ ÐÎæƒü ÜUæ S±MÐ ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ÐçÚ¿ææ„ ãæï„æ ãñ J ²ã ç™œæ ÜUè ‘»ÜUæxæíæ±Sƒæ’ ãñ J
²ï ç±ç±{ ÐçÚ±„üÝ ç™œæ }æï¢ ãæï„ï ãñ¢, …è±æy}ææ }æï¢ Ýãè¢, v²æï¢çÜU ç™œæ ÐçÚ±„üÝàæèH ãñ, ±ã ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ, ¥æñÚ ÝcÅ |æè ãæï„æ ãñ J …è±æy}ææ ¥ÐçÚ±„üÝàæèH ãñ, Ý ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ, ¥æñÚ Ý ÝcÅ ãæï„æ
ãñ J
{}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜïU ¨}æ² Ïæéçh ÜUæ ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUæ ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì S±MÐ ¿ææ„ Úã„æ ãñ J §¨
¿ææÝ ÜUæ Ýæ}æ ç±±ïÜUw²æç„ ãñ J ²ã ¨œ±xæé‡ææy}æÜU ãñ J …è±æy}ææ §¨¨ï ç|æ‹Ý ãñ J …Ïæ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{
ÜUæï ÐíæŒ„ ²æïxæè ç±±ïÜUw²æç„ }æï¢ |æè Îæï¯ Îï¶„æ ãñ „æï ©¨¨ï |æè ±ñÚæx² ãæï …æ„æ ãñ J ²ã ÐÚ±ñÚæx²
ãñ J ²ã ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J ÐÚ±ñÚæx² ¨ï ç™œæ ÜUè ¨}æS„ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ ãæï …æ„æ
ãñ ¥æñÚ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï …æ„è ãñ J ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæï çÝÏæèü… ¨}ææç{ |æè ÜUã„ï
ãñ¢ J ²ã ç™œæ ÜUè ‘çÝL hæ±Sƒæ’ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 24 ¨ê~æ 1–3
²ã ç™œæ-±ëçœæ-çÝÚæï{ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ »ÜU ¨}Ðí¿ææ„ ¥æñÚ Îê¨Úæ ¥¨}Ðí¿ææ„ J ç™œæ±ëçœæ çÝÚæï{ =
‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ÜUè ç¨çh ãæï …æÝï ÐÚ ²æïxæè ÜUè v²æ çSƒç„ ãæï„è ãñ §¨ÜUæï ¨ê~æÜUæÚ Ýï ¥xæHï
¨ê~æ }æï¢ ÜUãæ ãñ JJ 2 JJ
¥±0 - „Î±Sƒï ™ï„ç¨ ç±¯²æ|ææ±æÎì ÏæéçhÏææï{æy}ææ ÐéL ¯: ôÜUS±|ææ± ? §ç„ -
¥ƒü - ç™œæ ÜïU çÝLhæ±Sƒæ }æï¢ ÚãÝï ÐÚ ç±¯²æï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ Ïæéçh1 (ç™œæ) ÜUæ
Ðíç„ ¨¢±ïÎÝ ÜUÚÝï ±æHæ ÐéL¯ çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜïU S±|ææ± ±æHæ ãæï„æ ãñ ²ã (çÝ}Ý ¨ê~æ ¨ï Ïæ„Hæ²æ
…æ„æ ãñ) -
„Îæ ÎícÅé: S±M Ðïù±SƒæÝ}æì JJ 3 JJ
àæÏÎæƒü - („Îæ) „Ïæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ [çÝLhæ±Sƒæ] }æï¢ (ÎícÅé:) …è±æy}ææ ¥æñÚ
ÐÚ}ææy}ææ ÜïU (S±MÐï) S±MÐ }æï¢ (¥±SƒæÝ}æì) ¥±çSƒç„ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - „Ïæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ …è±æy}ææ ¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ ÜïU S±MÐ }æï¢ ¥±çSƒç„
ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ¥ÐÝï ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÆèÜU-ÆèÜU …æÝ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - S±M ÐÐíç„cÆæ „ÎæÝè¢ ç™ç„àæçv„²üƒæ ÜñU±Ë²ï JJ 3 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ ¥¨}Ðí¿ææ„ ²æïxæ ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ ÐéL¯ ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„
ãæï„æ ãñ …ñ¨æ çÜU ±ã ÜñU±Ë²æ±Sƒæ }æï¢ Úã„æ ãñ JJ 3 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²æïxæ ÜïU }æéw² ÈUH ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
…Ïæ ¨æ{ÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ „Ïæ ±ã ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ÆèÜU-ÆèÜU
…æÝ Hï„æ ãñ J ²lçÐ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ |æè …è±æy}ææ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ ÐÚ‹„é ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ }æï¢ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ¥Ðïÿææ …è±æy}ææ ÜUæï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ¥ç{ÜU SÐcÅ ¿ææÝ ãæï„æ
ãñ J ¥ƒæü„ì }æñ¢ ÿ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì-MÐ ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ©¨¨ï ÏæÝï àæÚèÚ, §ç‹Îí² ¥æçÎ ÜUæ²æïZ ¨ï ÐëƒÜUì
ãê¡, »ï¨æ …æÝ Hï„æ ãñ J ©¨ ¨}æ² ±ã ÐíÜëUç„ ±æ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ §üEÚ
ÜïU S±MÐ }æï¢ }æxÝ ãæï …æ„æ ãñ J §¨è àæÚèÚ }æï¢ Úã„æ ãé¥æ ¨}æS„ vHïàææï¢ ¨ï ÀêÅ …æ„æ ãñ ¥æñÚ
}ææïÿææÝ‹Î ÜUæ ¥Ýé|æ± ©¨è ÐíÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ ç…¨ ÐíÜUæÚ }æév„æy}ææ }ææïÿæ }æï¢ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨
¨ê~æ|ææc² }æï¢ }æã<¯ Ã²æ¨ …è Ýï çH¶æ ãñ çÜU ‘‘S±M ÐÐíç„cÆæ „ÎæÝè¢ ç™ç„àæçv„²üƒæ ÜñU±Ë²ï” J
}ææïÿææ±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ç…¨ ÐíÜUæÚ ¥ÐÝï àæéh S±MÐ ÜUæï …æÝ„æ ãé¥æ ÐÚ}ææy}ææ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæ
¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ ²æïxæè §¨ àæÚèÚ }æï¢ ¥ÐÝï ç±àæéhS±MÐ ÜUæï …æÝ„æ ãé¥æ §üEÚ }æï¢ }æxÝ
ãæïÜUÚ ©¨¨ï ¥æÝ‹Î ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J §¨ÜïU ¥Ýé¨æÚ …è±æy}ææ ÜUè ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ „ƒæ
§üEÚ ÜïU S±MÐ }æï¢ çSƒç„ ãæï„è ãñ J ¥ƒæü„ì §¨ çSƒç„ }æï¢ …è±æy}ææ ¥ÐÝï „ƒæ §üEÚ ÜïU S±MÐ
ÜUæï ²ƒæ±„ì …æÝ„æ ãñ J ²ãæ¡ ²ã Ïææ„ Š²æ„Ã² ãñ çÜU ¨ê~æ ÜUæ }æéw²æƒü …è±æy}ææ ÜUæ ÐÚ}æïEÚ ÜïU
S±MÐ }æï¢ çSƒ„ ãæïÝæ ãñ Ý çÜU ÜïU±H ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ çSƒ„ ãæïÝæ J v²æï¢çÜU ÜïU±H ¥ÐÝï
1. ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ç™œæ ÜïU çH» }æÝ ¥æñÚ Ïæéçh àæÏÎ ÜUæ |æè Ðí²æïxæ çÜU²æ xæ²æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 25 ¨ê~æ 1–3
S±MÐ }æï¢ çSƒ„ ãæïÝï ¨ï …è± ÜïU ¨}æS„ vHïàææï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ »±¢ çÝy²æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï
¨ÜU„è J ±ïÎ }æï¢ |æè §¨ Ïææ„ ÜUæ ©Ìï¶ ãñ -
„}æï± ç±çÎy±æç„ }æëy²é}æïç„ Ýæ‹²: Ð‹ƒæ ç±l„ïù²Ýæ² JJ ²…é0 31/18 JJ
©¨ ÐÚ}æ ÐéL¯ §üEÚ ÜUæï ãè …æÝÜUÚ …è±æy}ææ }æëy²é ¥æçÎ Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅ …æ„æ ãñ J }æéçv„ ÜïU
çH» ¥‹² ÜUæï§ü }ææxæü Ýãè¢ ãñ J
¥ÜUæ}ææï {èÚæï ¥}æë„: S±²}|æê Ú¨ïÝ „ëŒ„æï Ý ÜéU„pÝæïÝ: J
„}æï± ç±mæÝì Ý çÏæ|ææ² }æëy²æïÚ æy}ææÝ¢ {èÚ}æ…Ú¢ ²é±æÝ}æì JJ ¥ƒ±ü0 10/8/44 JJ
¥ÜUæ}æ: = ¥ÐÝï çH» ÜUæ}æÝæ¥æï¢ ¨ï Úçã„; {èÚ: = ç±mæÝì, ¨±ü¿æ, ¥ÐÝï çÝ²}ææï¢ ¨ï ç±™çH„
Ý ãæïÝï ±æHæ; ¥}æë„: = }æëy²é ¨ï Úçã„; S±²}|æê: = ¥ÐÝï ¥æÐ ±„ü}ææÝ; Ú¨ïÝ „ëŒ„: = ¥æÝ‹Î
¨ï ÐçÚÐê‡æü; ÜéU„pÝ Ý ªÝ: = ÜUãè¢ ¨ï |æè ¥‹²êÝ, ‹²êÝ„æ ¨ï Úçã„; „}æì ¥æy}ææÝ¢ {èÚ¢ ¥…Ú¢
²é±æÝ}æì »± = ©¨ Ã²æÐÜU ÐÚ}ææy}ææ, ç±mæÝì, …ÚæãèÝ, ÏæH±æÝì ÜUæï ãè …æÝÝï ±æHæ; }æëy²æï: Ý
çÏæ|ææ² = }æëy²é Îé:¶ ¨ï Ýãè¢ ÇÚ„æ ãñ J
Ý « „ï y±Î}æë„æ }ææÎ²‹„ï JJ «x±ïÎ 10/11/1 JJ
ãï §üEÚ ! „ïÚï çÏæÝæ }æév„æy}ææ ¥æÝç‹Î„ Ýãè¢ ãæï„ï J
Ú¨æï ±ñ ¨: J Ú¨¢ çã HÏŠ±æ ¥æÝ‹Îè |æ±ç„ JJ „ñçœæÚè²-©ÐçÝ¯Îì 2/7 JJ
±ã ÐÚ}æïEÚ Ú¨ = ¥æÝ‹ÎS±MÐ ãñ J ©¨ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU …è±æy}ææ ¥æÝ‹Î²év„ ãæï„æ ãñ J
…è±æy}ææ ÜïU ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ çSƒ„ ãæïÝï ¨ï Îé:¶æï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ »±¢ ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J
ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï …æÝÜUÚ ãè ²æïxæè ¥æÝ‹Î ¨ï ²év„ ¥æñÚ Îé:¶æï¢ ¨ï }æév„ ãæï„æ ãñ J
}æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï ‘²æïxæçpœæ±ëçœæçÝÚæï{:, „Îæ ÎícÅé: S±M Ðïù±SƒæÝ}æì’ §Ý
ÎæïÝæï¢ ¨ê~ææï¢ ÜUæ ¥ƒü ©v„ ±ïÎ}æ‹~æ, ©ÐçÝ¯Îì »±¢ ²æïxæÎàæüÝ Ã²æ¨|ææc²æÝéÜêUH çH¶æ ãñ J ©ÝÜUæ
Hï¶ çÝ}ÝçHç¶„ ãñ -
‘‘²ï ²æïxæàææ› Ðæ„TH ÜïU ¨ê~æ ãñ¢ J }æÝéc² Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ ²év„ ÜU}ææïZ ¨ï |æè }æÝ ÜUæï ÚæïÜU
àæéh ¨œ±xæé‡æ²év„ ÜU}ææïZ ¨ï |æè }æÝ ÜUæï ÚæïÜU àæéh ¨œ±xæé‡æ²év„ ãæï Ðpæ„ì ©¨ÜUæ çÝÚæï{ÜUÚ »ÜUæxæí
¥ƒæü„ì »ÜU ÐÚ}ææy}ææ ¥æñÚ {}æü²év„ ÜU}æü §ÝÜïU ¥xæí|ææxæ }æï¢ ç™œæ ÜUæï ÆãÚæ Ú¶Ýæ, çÝLh ¥ƒæü„ì
¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï }æÝ ÜUè ±ëçœæ ÜUæï ÚæïÜUÝæ JJ 1 JJ …Ïæ ç™œæ »ÜUæxæí ¥æñÚ çÝLh ãæï„æ ãñ „Ïæ ¨Ïæ ÜïU
ÎícÅæ §üEÚ ÜïU S±MÐ }æï¢ …è±æy}ææ ÜUè çSƒç„ ãæï„è ãñ JJ 2 JJ §y²æçÎ ¨æ{Ý }æéçv„ ÜïU çH» ÜUÚï J’’
- Ý±}æ ¨}æéËHæ¨, ÿ²æƒü ÐíÜUæàæ
…è±æy}ææ ÜñU±Ë² }æï¢ ÐÚ}æïEÚ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ ²æïxæè àæÚèÚ ÜïU
Úã„ï ãé» ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ ÐÚ}æïEÚ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J §¨}æï¢ §„Ýæ ¥‹„Ú Úã„æ
ãñ çÜU …è±æy}ææ ÜUæï }ææïÿææ±Sƒæ }æï¢ çÝ<±ÍÝ MÐ ¨ï ¥æÝ‹Î ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ …ÏæçÜU àæÚèÚ ÜïU ÏæÝï
ÚãÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï ©¨ ¥æÝ‹Î }æï¢ ç±ÍÝ Ïææ{æ»¡ ¨}|æ± ãñ¢ J
¨}ææç{ÐæÎ: 26 ¨ê~æ 1–4
¨¢¨æÚ }æï¢ Ðíy²ïÜU }æÝéc² ÜUè ²ã S±æ|ææç±ÜU Ðí±ëçœæ Îï¶è …æ„è ãñ çÜU ±ã ¨}æS„ Îé:¶æï¢, Ïæ‹{Ýæï¢
»±¢ ÐÚæ{èÝ„æ ¨ï }æév„ ãæïÝæ ™æã„æ ãñ ¥æñÚ çÝy²æÝ‹Î, }ææïÿæ »±¢ S±„‹~æ„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ
ãñ J ©¨ÜïU ²ï ÎæïÝæï¢ Ðí²æï…Ý ç±àæéh ²æïxæ ¨ï ãè ç¨h ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ J §ÝÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ÜUæ ¥‹²
ÜUæï§ü ©Ðæ² Ýãè¢ ãñ JJ 3 JJ
¥±0 - Ã²éyƒæÝç™œæï „é ¨ç„ „ƒæçÐ |æ±‹„è Ý „ƒæ J ÜUƒ¢ „<ã ? Î<àæ„ç±¯²y±æ„ì -
¥ƒü - ç™œæ ÜUè Ã²éyƒæÝæ±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ¥ÐçÚ±„üÝàæèH ãæï„æ ãé¥æ |æè S±²¢ ÜUæï ±ñ¨æ ¥Ýé|æ±
Ýãè¢ ÜUÚ„æ J „æï çÜU¨ MÐ ÜUæ ãæï„æ ãñ ? Ïæéçh ÜïU mæÚæ çÎ¶æ²ï xæ²ï ç±¯²æï¢ ÜUæ Ðíç„¨¢±ïÎè (¥Ýé|æ±ÜUœææü)
ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ J
±ëçœæ¨æM Œ²ç}æ„Ú~æ JJ 4 JJ
àæÏÎæƒü - (±ëçœæ-¨æMŒ²}æì) ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¨}ææÝ MÐ ±æHæ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ …è±æy}ææ (§„Ú~æ)
çÝLhæ±Sƒæ ¥æñÚ »ÜUæxæíæ±Sƒæ ¨ï ç|æ‹Ýæ±Sƒæ }æï¢ ¥ƒæü„ì Ã²éyƒæÝ-¥±Sƒæ }æï¢ J
¨ê~ææƒü - çÝLhæ±Sƒæ ¥æñÚ »ÜUæxæíæ±Sƒæ ¨ï ç|æ‹Ýæ±Sƒæ ¥ƒæü„ì Ã²éyƒæÝ-¥±Sƒæ }æï¢
…è±æy}ææ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¨}ææÝ MÐ ±æHæ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ã²éyƒæÝï ²æçpœæ±ëœæ²S„Îç±çàæcÅ±ëçœæ: ÐéL ¯: J „ƒæ ™ ¨ê~æ}æì - ‘»ÜU}æï± ÎàæüÝ¢,
w²æç„Úï± ÎàæüÝ}æì’ §ç„ J ç™œæ}æ²SÜUæ‹„}æç‡æÜUËÐ¢ ¨¢çÝç{}ææ~ææïÐÜUæçÚ Îëà²y±ïÝ S±¢ |æ±ç„ ÐéL ¯S²
S±æç}æÝ: J „S}ææçpœæ±ëçœæÏææï{ï ÐéL ¯S²æÝæçÎ: ¨¢Ïæ‹{æï ãï„é: JJ 4 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ã²éyƒæÝ ÜUè çSƒç„ }æï¢ ç…¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ç™œæ±ëçœæ²æ¡ ãæï„è ãñ¢ ÐéL¯ |æè
©¨è ÐíÜUæÚ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ ±ñ¨æ ¨ê~æ ãñ - ÐéL¯ ¥æñÚ Ïæéçh ÎæïÝæï¢ ÜUæ ÎàæüÝ »ÜU MÐ }æï¢
ãæï„æ ãñ J ²ã ÎàæüÝ Ïæéçh±ëçœæ²æï¢ ÜïU MÐ }æï¢ ãæï„æ ãñ J ç™œæ ¥²SÜUæ‹„}æç‡æ (™é}ÏæÜU) ÜïU ¨öàæ
ãñ J ¨ç‹Ýç{}ææ~æ ¨ï ÐéL¯ ÜUæ ©ÐÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ J ±ã öà²y± ÜïU MÐ ¨ï S±æ}æè …è±æy}ææ ÜUæ S±
(= {Ý) ÏæÝ …æ„æ ãñ J §¨çH» ÐéL¯ ÜUæï ç™œæ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ …æï ¿ææÝ ãæï„æ ãñ, ©¨}æï¢ ÐéL¯ ¥æñÚ
Ïæéçh ÜUæ (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎ ¨}Ïæ‹{ ãè ÜUæÚ‡æ ãñ JJ 4 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ïæ„æ²æ xæ²æ ãñ çÜU ¨}Ðí¿ææ„ ¥æñÚ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ¥±Sƒæ
¨ï ç|æ‹Ý ¥±Sƒæ }æï¢ ¥ƒæü„ì ¨æ¢¨æçÚÜU ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ¥ÐÝï ÜUæï ç™œæ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¨}ææÝ
Îï¶„æ ãñ J
ç™œæ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ç…Ý ç±¯²æï¢ ÜUæ ¿ææÝ …è±æy}ææ ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ, ©¨ ¿ææÝ
ÜUæ Ýæ}æ ‘±ëçœæ’ ãñ J ç™œæ }æï¢ …Ïæ çÜU¨è ç±¯² ÜUæ ç™~æ ©„Ú„æ ãñ „Ïæ …è±æy}ææ ©¨ÜUæï Îï¶„æ
ãñ J …ñ¨æ ±ã ç™~æ ãñ, ±ñ¨æ S±²¢ ¥ÐÝï ÜUæï Îï¶„æ ãñ; ©¨}æï¢ |æïÎ Ýãè¢ ÜUÚ„æ çÜU ±ã ç™~æ ç™œæ±ëçœæ
ãñ ¥æñÚ ±ã }æéÛæ¨ï ç|æ‹Ý ãñ J ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH» çÜU¨è Ã²çv„ Ýï ©œæ}æ ÐÎæƒü ÜUæï ¶æ²æ, ©¨¨ï ©¨ÜUæï
¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãé§ü; ¥æy}ææ ©¨ ¨é¶ ÜUæï ¥ÐÝæ ãè S±MÐ }ææÝ Hï„æ ãñ J »ÜU ¥‹² ©ÎæãÚ‡æ -
¨}ææç{ÐæÎ: 27 ¨ê~æ 1–4
çÜU¨è Ã²çv„ ÜUæï ÜíUæï{ ¥æ²æ J ©¨ ÜíUæï{ ÜUæï ±ã ¥ÐÝæ S±MÐ }ææÝ Hï„æ ãñ J …Ïæ çÜU ÜíUæï{ …è±æy}ææ
ÜUæ S±MÐ Ýãè¢ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ …è±æy}ææ ¥¿ææÝæ±Sƒæ }æï¢ àæÚèÚ, §ç‹Îí², }æÝ, Ïæéçh, |æêç}æ, {Ý, Ðé~æ,
Ðæñ~æ ¥æçÎ ÜUæï ¥ÐÝï ¨ï ç|æ‹Ý Ýãè¢ …æÝ„æ J ©ÝÜUæï ¥æñÚ ¥ÐÝï ¥æÐÜUæï »ÜU …æÝ„æ ãñ J …è± }æÝ
¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU mæÚæ »ï¨ï ¥ÝïÜU ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ„æ ãñ …æï ©¨ÜïU çH» ãæçÝÜUæÚÜU ãñ¢ J ±ã S±²¢ }æÝ,
§ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ÐíïÚ‡ææ ÎïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚ„æ ãé¥æ |æè ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU ²ï }æÝ, §ç‹Îí²æ¡ S±²¢ ¥àæé|æ ÜU}æü
ÜUÚ„ï ãñ¢ J ²ã ©¨ÜUè ¨}ææç{ ¥±Sƒæ ¨ï ç|æ‹Ý ¨æ¢¨æçÚÜU ¥±Sƒæ ãñ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU
©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ S±²¢ ÜUæï ¥æñÚ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï »ÜUMÐ }æï¢ ¥ƒæü„ì ¥ç|æ‹Ý Îï¶„æ ãñ J ²ã ¨æ¢¨æçÚÜU
Hæïxææï¢ ÜUè çSƒç„ ãñ J …æï Ý²ï ¨æ{ÜU ÐíæÚ}|æ }æï¢ ¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„ï ãñ¢, ©ÝÜUè çSƒç„ |æè »ï¨è
ãè ãæï„è ãñ J Ã²±ãæÚÜUæH }æï¢ ±ï ç™œæ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ¥æñÚ S±²¢ ÜUæï »ÜUMÐ }æï¢ Îï¶„ï ãñ¢ J ©ÝÜUè çSƒç„
…Ïæ öÉG ãæï„è ãñ „Ïæ Ã²±ãæÚ }æï¢ ©ÝÜUè ²ã çSƒç„ Ýãè¢ Úã„è; ¥ƒæü„ì ©ÝÜUæï ¥ÐÝæ ¥æñÚ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ
S±MÐ ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ¿ææ„ ãæï„æ ãñ J
²ã ã}æÝï ªÐÚ ÜUãæ ãñ çÜU Ý±èÝ ²æïxææ|²æç¨²æï¢ ÜUè çSƒç„ Ã²±ãæÚÜUæH }æï¢ ²ã ãæï„è ãñ çÜU
±ï ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ¥æñÚ ¥ÐÝï ¥æÐ ÜUæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì Ýãè¢ Îï¶ Ðæ„ï, „ƒæçÐ ©ÝÜUè çSƒç„ ¨æ¢¨æçÚÜU Hæïxææï¢
¨ï ©‹Ý„ ãæï„è ãñ; Ã²±ãæÚÜUæH }æï¢ |æè ±ï àææç‹„ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï ãñ¢ J ¨æ¢¨æçÚÜU }æÝéc²æï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ
©ÝÜUæï vHïàæ ‹²êÝ ¨„æ„ï ãñ¢ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è ÎèÍæüÜUæH „ÜU ¥|²æ¨ ÜUÚÜïU ¨}ææç{ ÜUè çSƒç„ ÜUæï
öÉG ÏæÝæ Hï„æ ãñ „Ïæ Ã²±ãæÚÜUæH }æï¢ |æè ©¨ÜUè ¨}ææç{ |æX Ýãè¢ ãæï„è J ©¨ çSƒç„ }æï¢ ±ëçœæ²æï¢
ÜUæï ¥æñÚ S±²¢ ÜUæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì …æÝ„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ¥æ¨Ý HxææÜUÚ ÏæñÆæ ãé¥æ ²æïxææ|²æ¨è
¨}ææç{ÜUæH }æï¢ àæÚèÚ ÜUæï, ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï, }æÝ ÜUæï ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ¥ÐÝï ¨ï ç|æ‹Ý …æÝ„æ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ
Ã²±ãæÚÜUæH }æï¢ |æè …æÝ„æ ãñ J §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜïU mæÚæ Ã²±ãæÚ }æï¢ ±ã Ã²çv„ ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ„æ
ãñ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ç…¨ ÐíÜUæÚ ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ »ÜU ¨æ{ÜU, §ç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ }æÝ ¥æçÎ
ÜUæï ¥ÐÝï ¨ï ç|æ‹Ý …æÝ„æ ãñ, §üEÚ ÜïU çÝy² ¨é¶ ÜUæ ©Ð|ææïxæ ÜUÚ„æ ãñ; ©¨è ÐíÜUæÚ ¨}ææç{ ÜUè
ÐçÚÐv±æ±Sƒæ ãæïÝï ÐÚ Ã²±ãæÚ }æï¢ |æè ²ã çSƒç„ ãæï„è ãñ J Ã²æ¨|ææc² }æï¢ §¨ ¥±Sƒæ ÜUæ ±‡æüÝ
ãñ ©¨ï Ýè™ï çÎ²æ …æ„æ ãñ J
àæÄ²æ¨ÝSƒæïùƒ Ðçƒ ±í…Ýì ±æ, S±Sƒ: ÐçÚÿæè‡æç±„ÜüU…æH: J
¨¢¨æÚÏæè…ÿæ²}æèÿæ}ææ‡æ:, S²æç‹Ýy²}æév„æïù}æë„|ææïxæ|ææxæè JJ ²æïxæÎàæüÝ 2/32 JJ
àæÄ²æ ÐÚ HïÅæ, ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆæ, }ææxæü }æï¢ ™H„æ ãé¥æ |æè ÿæè‡æ ç±„ÜüU …æH ±æHæ ¨¢¨æÚ
ÜïU Ïæè… ÜïU ÿæ² ÜUæï Îï¶Ýï ±æHæ }ææïÿæ ¨é¶ ÜUæï ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ±æHæ ²æïxæè çÝy²}æév„ ãæï„æ ãñ J
§¨¨ï ²ã ç¨h ãé¥æ çÜU ²æïxæè Ã²±ãæÚ ÜUæH }æï¢ ¨}ææç{ ÜïU mæÚæ §üEÚ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæ ¥Ýé|æ±
ÜUÚ„æ ãñ JJ 4 JJ
¥±0 - „æ: ÐéÝ<ÝÚæïhÃ²æ Ïæãéy±ï ¨ç„ ç™œæS² -
¥ƒü - ±ï ±ëçœæ²æ¡ Ïæãé„ ãæïÝï ÐÚ |æè çÝÚæï{ ÜUÚÝï ²æïx² ãñ¢ J ç™œæ ÜUè (±ëçœæ²æ¡ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè
¥æxæï ¨ê~æ ¨ï ãè ÜUãè …æ„è ãñ¢) -
¨}ææç{ÐæÎ: 28 ¨ê~æ 1–5
±ëœæ²: Ð@„Ä²: çvHcÅæçvHcÅæ: JJ 5 JJ
àæÏÎæƒü - (±ëœæ²:) ±ëçœæ²æ¡ (Ð@„Ä²:) Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ¢ J (çvHcÅæ - ¥çvHcÅæ:)
vHïàææï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï±æHè ¥æñÚ vHïàææï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚÝï ±æHè J
¨ê~ææƒü - ±ëçœæ²æ¡ Ðæ¢™ ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ¢, Îé:¶æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHè ¥æñÚ Îé:¶æï¢
ÜUæï ÝcÅ ÜUÚÝï ±æHè J
Ã²æ0 |ææ0 - vHïàæãï„éÜUæ: ÜU}ææüàæ²Ðí™²ÿæï~æè|æê„æ: çvHcÅæ: J w²æç„ç±¯²æ xæé‡ææç{ÜUæÚç±Úæïç{‹²æï-
ùçvHcÅæ: J çvHcÅÐí±æãÐç„„æ ¥Œ²çvHcÅæ: J çvHcÅçÓÀÎíïc±Œ²çvHcÅæ |æ±ç‹„, ¥çvHcÅçÓÀÎíï¯é
çvHcÅæ §ç„ J „ƒæ…æ„è²ÜUæ: ¨¢SÜUæÚæ ±ëçœæç|æÚï± çÜíU²‹„ï ¨¢SÜUæÚñp ±ëœæ² §ç„ J »±¢ ±ëçœæ¨¢SÜUæÚ-
™ÜíU}æçÝàæ}ææ±„ü„ï J „Îï±¢|æê„¢ ç™œæ}æ±ç¨„æç{ÜUæÚ}ææy}æÜUËÐïÝ Ã²±ç„cÆ„ï ÐíH²¢ ±æ xæÓÀ„èç„ JJ 5 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…Ý ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàæ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ „ƒæ …æï ÐæÐÜU}æü ¥æñÚ
àæé|æ ¨ÜUæ}æ ÜU}ææïZ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„è ãñ¢ ±ï çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ ãñ¢ (¥ƒæü„ì Ïæ¢{ÝÜUæÚÜU ãæï„è ãñ¢) J …æï
±ëçœæ²æ¡ ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„è ãñ¢ ¥æñÚ xæé‡ææï¢ ÜïU …‹}æ ÎïÝï ÜïU ¨æ}æ‰²ü ÜUæï ÝcÅ ÜUÚ„è ãñ¢
±ï ¥çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ ãñ¢ (¥ƒæü„ì ¨é¶ÐíÎ ãñ¢) J çvHcÅ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU Ã²æÐæÚ ÜUæH }æï¢ ²çÎ ¥çvHcÅ
±ëçœæ²æ¡ ¥æ …æ„è ãñ¢ „æï |æè ±ï ¥çvHcÅ ãè Úã„è ãñ¢, (çvHcÅ Ýãè¢ ãæï„è) J çvHcÅ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU
}æŠ² }æŠ² }æï¢ ©|æÚè ãé§ü ¥çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ ¥çvHcÅ ãè Úã„è ãñ¢ J ¥çvHcÅ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU Ã²æÐæÚ
}æï¢ çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ ¥æ …æ„è ãñ¢ „ƒæçÐ ±ï çvHcÅ ãè Úã„è ãñ¢, (¥çvHcÅ Ýãè¢ ãæï„è) J ±ëçœæ²æ¡
ç…¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ¢ ±ï ©¨è ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„è ãñ¢ J (¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU mæÚæ ±ëçœæ²æ¡
©yÐ‹Ý ÜUè …æ„è ãñ¢) J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ±ëçœæ²æï¢ ¨ï ¨¢SÜUæÚ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ±ëçœæ²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è
ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ±ëçœæ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚ ÜUæ ™ÜíU ¨Îñ± ™H„æ Úã„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ ±ã ¨}ææŒ„æç{ÜUæÚ
(ç…¨Ýï ÐéL¯ ÜïU çH» |ææïxææÐ±xæü ÜUæï ç¨h çÜU²æ ãñ »ï¨æ) ç™œæ ¥æy}ææ ÜïU „éË² Ðç±~æ ãæïÜUÚ
Úã„æ ãñ ¥ƒ±æ ÐíH² ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ JJ 5 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J ²ï Ðæ¡™æï¢ ±ëçœæ²æ¡ çvHcÅ ¥æñÚ
¥çvHcÅ |æïÎ ¨ï Îæï-Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ¢ J
ÐæÐ ¥æñÚ Ðé‡² ÜUè öçcÅ ¨ï ±ëçœæ²æï¢ ÜïU Îæï |ææxæ ÏæÝæ²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ J …æï ±ëçœæ²æ¡ Ã²çv„
ÜUæï ¿ææÝ, ±ñÚæx², {}æü ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„è ãñ¢ ±ï ¥çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ ãñ¢ J
…æï ±ëçœæ²æ¡ ¨æ{ÜU ÜUæï ¥¿ææÝ, ¥±ñÚæx², ¥{}æü ¥æñÚ Ïæ‹{Ý ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„è
ãñ¢ ±ï çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ ãñ¢ J ©ÎæãÚ‡æ - ÿÐéL¯æï¢ ÜïU ¨X ¨ï, ©ÝÜïU ©ÐÎïàæ ¨ï, }ææïÿæ àææ›æï¢ ÜïU
¥Š²²Ý ¥Š²æÐÝ ¨ï, çÝcÜUæ}æ ÜU}ææïZ ¨ï ¥çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J ±ï Ã²çv„ ÜUæï }ææïÿæ
}ææxæü ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„è ãñ¢ J ©¨è ÐíÜUæÚ ¥ÿÐéL¯æï¢ ÜïU ¨X ¨ï, ©ÝÜïU ç}æ‰²æ }ææxæüÎàæüÝ
¨ï, ¥ç±læ²év„ xæí‹ƒæï¢ ÜïU ¥Š²²Ý-¥Š²æÐÝ ¨ï çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢, ±ï Ïæ‹{Ý ÜUè ¥æïÚ
Hï …æÝï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„è ãñ¢ J
¨}ææç{ÐæÎ: 29 ¨ê~æ 1–5
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU çvHcÅ-¥çvHcÅ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝæ ¥æñÚ ©ÝÜUæ
S±ïÓÀæ ¨ï Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ …è±æy}ææ ÜïU ¥ÐÝï ¥æ{èÝ ãñ, }æÝ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Ýãè¢ J
xæé‡ææï¢ ÜUè öçcÅ ¨ï ±ëçœæ²æï¢ ÜïU „èÝ ç±|ææxæ ÏæÝ„ï ãñ¢ - ¨é¶, Îé:¶ ¥æñÚ }ææïã J ²ã Ïææ„ ÐãHï
çH¶è xæ§ü ãñ çÜU ç™œæ ÜUè ©yÐçœæ ¨œ±xæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ¨ï ãæï„è ãñ J ¥„: ©¨ÜUè ±ëçœæ²æ¡
|æè „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ²év„ ãñ¢ J ¨œ±æçÎ ÜïU ²ƒæÜíU}æ ¨é¶-Îé:¶-}ææïã S±|ææ± ±æHï ãæïÝï ¨ï ç™œæ ÜUè
±ëçœæ²æ¡ |æè ©¨è S±|ææ± ¨ï ²év„ ãñ¢ J
¿ææÝ ÜUè öçcÅ ¨ï ±ëçœæ²æ¡ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ¢ - Ðí}ææ‡æ, ç±Ð²ü², ç±ÜUËÐ, çÝÎíæ ¥æñÚ S}æëç„ J
§Ý Ðæ¡™æï¢ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU çvHcÅ ¥æñÚ ¥çvHcÅ MÐ }æï¢ Îæï-Îæï |æïÎ ÜUÚÝï ÐÚ Î¨ |æïÎ ãæï„ï ãñ¢ J Ðæ¡™æï¢
±ëçœæ²æï¢ ÜïU çvHcÅ ¥æñÚ ¥çvHcÅ S±MÐæï¢ ÜïU ÜéUÀ ©ÎæãÚ‡æ çÝ}ÝçHç¶„ ãñ¢ J
(1) Ðí}ææ‡æ ±ëçœæ - Ðí}ææ‡æ±ëçœæ ÜïU „èÝ ©Ð|æïÎ ãæï„ï ãñ¢ …æï çÜU çÝ}ÝÐíÜUæÚ ¨ï ãñ¢ -
(ÜU) Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ - »ÜU Ã²çv„ S±æçÎcÅ |ææï…Ý ¶æ ÜUÚ ¨é¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J
²ã Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ ±ëçœæ ÜUæ ‘¥çvHcÅ S±MÐ’ ãñ J »ÜU Ã²çv„ ÜUÇG±è ÜéUÝèÝ ÜUè xææïçH²æ¡ ¶æÜUÚ
Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ, ²ã Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ ±ëçœæ ÜUæ ‘çvHcÅ S±MÐ’ ãñ J
(¶) ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ - ¨æ}æÝï »ÜU Ã²çv„ ã}æï¢ çÎ¶ Úãæ ãñ, …æï ã}æï¢ ÜéUÀ ÐéÚSÜUæÚ ÎïÝï
±æHæ ãñ, »ï¨æ ¥Ýé}ææÝ ÜUÚÜïU ¨é¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J ²ã ‘¥çvHcÅ ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ ±ëçœæ’ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¨ï »ÜU ÜéUœææ ã}æï¢ ÜUæÅÝï ÜïU çH²ï „è±í xæç„ ¨ï ÎæñÇG„æ ãé¥æ ¥æ Úãæ ãñ, »ï¨æ ¥Ýé}ææÝ
ÜUÚÜïU Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J ²ã ‘çvHcÅ ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ ±ëçœæ’ ãñ J
(xæ) àæÏÎ Ðí}ææ‡æ - ±ïÎ }æï¢ »ï¨æ ÐÉGÜUÚ ã}æï¢ ¨é¶ ãé¥æ çÜU - §üEÚ ÜUæ Ðíy²ÿæ ÜUÚÜïU Ã²çv„
ÜUæï }ææïÿæ ãæï …æ„æ ãñ J ²ã àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ±ëçœæ ÜUæ ‘¥çvHcÅ S±MÐ’ ãñ J ¥æñÚ ±ïÎ }æï¢ çÜU¨è ÜUæï
²ã ÐÉGÜUÚ Îé:¶ ãé¥æ çÜU - …æï Hæïxæ ÐæÐ ÜUÚ„ï ãñ¢, ©‹ãï¢ Ðàæé-Ðÿæè ¥æçÎ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ ¥ÐÝï ÐæÐæï¢
ÜUæ Î‡Ç Îé:¶ ÜïU MÐ }æï¢ |ææïxæÝæ ÐÇG„æ ãñ J ²ã àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ±ëçœæ ÜUæ ‘çvHcÅ S±MÐ’ ãñ J
(2) ç±Ð²ü² ±ëçœæ - »ÜU Ã²çv„ ÚS¨è Éê¡É Úãæ ãæï, ©¨Ýï ÜéUÀ ãËÜïU ÐíÜUæàæ }æï¢ ¨æ¡Ð ÜUæï
ÚS¨è }ææÝ çH²æ ¥æñÚ Ïæãé„ Ðí¨‹Ý ãé¥æ, çÜU ÚS¨è ç}æH xæ§ü J ²ã ‘¥çvHcÅ ç±Ð²ü² ±ëçœæ’ ãñ J
¥æñÚ »ÜU Ã²çv„ Ýï ãËÜïU ÐíÜUæàæ }æï¢ ÚS¨è ÜUæï ¨æ¡Ð ¨}æÛæ çH²æ J ©¨¨ï ±ã Ïæãé„ |æ²|æè„ ¥æñÚ
Îé:¶è ãæï xæ²æ J ²ã ‘çvHcÅ ç±Ð²ü² ±ëçœæ’ ãñ J
(3) ç±ÜUËÐ ±ëçœæ - çÜU¨è Ýï ¨éÝæ çÜU - ¥æ… }æé}Ïæ§ü ¨ï »ÜU Ïæ‹Š²æ ÜUæ Ðé~æ ¥æ»xææ
¥æñÚ ã}æï¢ ¥ÓÀè-¥ÓÀè ç}æÆæ§ü ç¶Hæ»xææ J »ï¨æ ¨éÝÜUÚ ±ã Ã²çv„ Ïæãé„ Ðí¨‹Ý ãé¥æ J ²ã ‘¥çvHcÅ
ç±ÜUËÐ ±ëçœæ’ ãñ J ¥æñÚ çÜU¨è Ýï »ï¨æ ¨éÝÜUÚ Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± çÜU²æ çÜU - ¥æ… ¨æ²¢ÜUæH
»ÜU Ïæ‹Š²æ ÜUæ Ðé~æ ã}æï¢ Ïæãé„ ÐèÅïxææ J ²ã ‘çvHcÅ ç±ÜUËÐ ±ëçœæ’ ãñ J
(4) çÝÎíæ ±ëçœæ - …Ïæ ¥ÓÀè ¨é¶Îæ²ÜU (¨æçœ±ÜU) çÝÎíæ ¥æ„è ãñ, „æï ±ã ‘¥çvHcÅ
çÝÎíæ ±ëçœæ’ ÜUãHæ„è ãñ J ¥æñÚ …Ïæ ¥ÓÀè çÝÎíæ Ýãè¢ ¥æ„è, „}ææïxæé‡æ „ƒæ ¥‹² ¥ÝïÜU Ðíç„-ÜêUH„æ¥æï¢
¨}ææç{ÐæÎ: 30 ¨ê~æ 1–6
(xæ}æèü, }æÓÀÚ ÜUæÅÝï ¥æçÎ) ÜïU ÜUæÚ‡æ Îé:¶Îæ²ÜU çÝÎíæ ¥æ„è ãñ, „æï ±ã ‘çvHcÅ çÝÎíæ ±ëçœæ’
ÜUãHæ„è ãñ J
(5) S}æëç„ ±ëçœæ - »ÜU Ã²çv„ ÜUæï Ðæ¡™ ±¯ü ÐãHï ÜUè »ÜU ÍæÅÝæ ²æÎ ¥æ xæ§ü …Ïæ ©¨ï
ã…GæÚæï¢ Ã²çv„²æï¢ ÜïU }æŠ² }æï¢ ¨}}ææçÝ„ çÜU²æ xæ²æ ƒæ J §¨¨ï ©¨ï ¨é¶ ¥Ýé|æ± ãé¥æ; ²ã ‘¥çvHcÅ
S}æëç„ ±ëçœæ’ ãñ J ¥æñÚ »ÜU Ã²çv„ ÜUæï ²ã ²æÎ ¥æ xæ²æ çÜU - „èÝ ±¯ü ÐãHï }æéÛæï ¥}æéÜU Ã²çv„
Ýï ÐèÅæ ¥æñÚ ¥Ð}ææçÝ„ çÜU²æ ƒæ, §¨ï ²æÎ ÜUÚÜïU ±ã Îé:¶è ãé¥æ, ²ã ‘çvHcÅ S}æëç„ ±ëçœæ’ ãñ J
§Ý ¨|æè ±ëçœæ²æï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÜUÚ çvHcÅ-±ëçœæ²æï¢ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ ¥æñÚ
¥çvHcÅ-±ëçœæ²æï¢ ÜïU ©ç™„ Ðí²æïxæ ¨ï Ã²çv„ ²æïxæ }ææxæü ÐÚ ™HÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï ¨ÜU„æ ãñ J çvHcÅ-
¥çvHcÅ ±ëçœæ²æï¢ ¨ï ²év„ ç™œæ, ²æïxæè ÜïU mæÚæ ¥xæHï …‹}æ ÜUæï ÎïÝï }æï¢ ¥¨}æƒü ÏæÝæ²ï …æÝï ÐÚ ¥ƒæü„ì
²æïxæè mæÚæ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ™çÚ„æƒü ÜUÚÜïU ç™œæ ÜUæï Ðí²æï…Ý ãèÝ ÏæÝæ²ï …æÝï ÐÚ ©¨ ²æïxæè
ÜïU …è±ÝÜUæH }æï¢ ç™œæ ¥æy}ææ ÜïU „éË² Ðç±~æ ãæïÜUÚ Úã„æ ãñ ¥æñÚ Îïãæ±¨æÝ ÜïU Ðpæ„ì ÐíÜëUç„ }æï¢
HèÝ ãæï …æ„æ ãñ JJ 5 JJ
¥±0 - „æ: çvHcÅæpæçvHcÅæp Ð†™{æ ±ëœæ²: -
¥ƒü - ±ï çvHcÅ ¥æñÚ ¥çvHcÅ ±ëçœæ²æ¡ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ¢ J
Ðí}ææ‡æç±Ð²ü²ç±ÜUËÐçÝÎíæS}æë„²: JJ 6 JJ
¨ê~ææƒü - Ðí}ææ‡æ, ç±Ð²ü², ç±ÜUËÐ, çÝÎíæ ¥æñÚ S}æëç„ ²ï Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ±ëçœæ²æ¡ ãñ¢,
ç…ÝÜUæ Hÿæ‡æ ¥xæHï ¨ê~ææï¢ }æï¢ Ïæ„Hæ²æ …æ»xææ J
²æï0 Ðí0 - ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ Ðæ¡™ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï S±èÜUæÚ çÜU²æ xæ²æ ãñ J §¨¨ï ²ã ¿ææ„ ãæï„æ ãñ
çÜU ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ðæ¡™ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ãè }ææÝ„æ ãñ, ‹²êÝæç{ÜU ÜUæï Ýãè¢ JJ
§Ý Ðæ¡™ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU Ýæ}æ ¥æñÚ Hÿæ‡ææï¢ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÜUÚ ¨æ{ÜU §ÝÜUæï ÚæïÜUÝï }æï¢ ¨}æƒü
ãæï …æ„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨-ÜUæH }æï¢ …Ïæ Ã²çv„ ¥¨æ±{æÝè ¨ï §Ý}æï¢ ¨ï çÜU¨è |æè ±ëçœæ ÜUæï ©Ææ Hï„æ
ãñ „æï ©¨ÜUæï àæèÍæí ãè ²ã ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ çÜU }æñ¢Ýï ¥Ïæ ¥}æéÜU ±ëçœæ ÜUæï ©Ææ çH²æ ãñ J ±ëçœæ ÜïU
S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝï ¨ï ±ã ©¨ ±ëçœæ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUè xæ±ï¯‡ææ ÜUÚ„æ ãñ J §¨ xæ±ï¯‡ææ ¨ï ©¨ï ¿ææ„
ãæï …æ„æ ãñ çÜU ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ©ÆæÝï }æï¢ }æñ¢ (¥æy}ææ) »ÜU }æéw² ÜUæÚ‡æ ãê¡ J
²ãæ¡ ²ã ç±¯² ¿ææ„Ã² ãñ çÜU xæ}|æèÚ Úæïxæ ±æ ¥æÍææ„ ¥æçÎ ÜUè çSƒç„ }æï¢ ±ã ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ©ÆæÝï
}æï¢ xææñ‡æ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„æ ãñ J
ÜU|æè-ÜU|æè ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ©Ðæ¨Ýæ ÜUæH }æï¢ »ï¨æ |æí}æ ãæï …æ„æ ãñ çÜU ¥Ïæ }æïÚè ¨}æS„ ±ëçœæ²æ¡
LÜU xæ§ü ãñ¢ J ²çÎ Š²æÝ ¨ï Îï¶æ …æ² „æï ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ±ëçœæ²æ¡ LÜUè Ýãè¢ ãæï„è ãñ¢ J §¨ |æíæç‹„
ÜUæ }æéw² ÜUæÚ‡æ ²ãè ãñ çÜU Ã²çv„ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU Ýæ}æ ¥æñÚ Hÿæ‡æ ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ„æ J
Š²æÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² Ã²çv„ ÜUæï ÜU|æè çÝÎíæ ¥æ …æ„è ãñ „Ïæ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ Ý ãæïÝï ÜïU
ÜUæÚ‡æ ©¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ±ã ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ }ææÝ Hï„æ ãñ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨ }æï¢ ±ëçœæ²æï¢
¨}ææç{ÐæÎ: 31 ¨ê~æ 1–7
ÜïU ÜUæÚ‡æ Ïææ{æ ¥æ„è ãñ „æï ±ëçœæ²æï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝï ÐÚ ©¨ÜUæï ²ã Ð„æ ™H„æ ãñ çÜU ¥}æéÜU
±ëçœæ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ïææ{æ ¥æ§ü ãñ J Ðæ¡™ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU Ýæ}æ ¥æñÚ Hÿæ‡ææï¢ ÜUæï …æÝÝï ±æHæ §Ý Ðæ¡™æï¢ ÜUæï
ÚæïÜUÝï ÜïU Ðpæ„ì çÝçp‹„ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ²ã ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ çÜU ¥Ïæ }æïÚè ¨|æè ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ
¥±Úæï{ ãæï xæ²æ ãñ ¥æñÚ }æñ¢ ²æïxæ ÜUè ±æS„ç±ÜU çSƒç„ }æï¢ Ðãé¡™ xæ²æ ãê¡ JJ 6 JJ
Ðíy²ÿææÝé}ææÝæxæ}ææ: Ðí}ææ‡ææçÝ JJ 7 JJ
àæÏÎæƒü - (Ðíy²ÿæ-¥Ýé}ææÝ-¥æxæ}ææ:) Ðíy²ÿæ, ¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ ¥æxæ}æ (Ðí}ææ‡ææçÝ) Ðí}ææ‡æ
[±ëçœæ ÜUæ S±MÐ] ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - Ðíy²ÿæ, ¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ ¥æxæ}æ ²ã ‘Ðí}ææ‡æ ±ëçœæ’ ÜUæ S±MÐ ãñ J ¥ƒæü„ì Ðíy²ÿæ,
¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ ¥æxæ}æ = àæÏÎ Ðí}ææ‡æ, ²ã ‘Ðí}ææ‡æ ±ëçœæ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - §ç‹Îí²Ðí‡ææçHÜU²æ ç™œæS² Ïææs±S„êÐÚæxææœæçm¯²æ ¨æ}ææ‹²ç±àæï¯æy}æÝæïùƒüS²
ç±àæï¯æ±{æÚ‡æÐí{æÝæ ±ëçœæ: Ðíy²ÿæ¢ Ðí}ææ‡æ}æì J ÈUH}æç±çàæcÅ: ÐæñL ¯ï²çpœæ±ëçœæÏææï{: J Ïæéhï: Ðíç„¨¢±ïÎè
ÐéL ¯ §y²éÐçÚcÅæÎéÐÐæÎç²c²æ}æ: J
¥Ýé}æï²S² „éË²…æ„è²ïc±Ýé±œë ææï ç|æ‹Ý…æ„è²ï|²æï Ã²æ±ëœæ: ¨¢Ïæ‹{æï ²S„çm¯²æ ¨æ}ææ‹²æ±{æÚ‡æÐí{æÝæ
±ëçœæÚÝé}ææÝ}æì J ²ƒæ Îïàææ‹„ÚÐíæŒ„ïxæüç„}æÓ™‹Îí„æÚÜ¢U ™ñ~æ±„ì, ç±‹Š²pæÐíæçŒ„Úxæç„: J ¥æŒ„ïÝ öcÅæïùÝéç}æ„æï
±æƒü: ÐÚ~æ S±Ïææï{¨¢ÜíUæ‹„²ï àæÏÎïÝæïÐçÎà²„ï, àæÏÎæœæÎƒüç±¯²æ ±ëçœæ: Ÿææï„éÚæxæ}æ: J ²S²æŸæhï²æƒæïü
±v„æ Ý öcÅæÝéç}æ„æƒü: ¨ ¥æxæ}æ: ŒH±„ï, }æêH±v„çÚ „é öcÅæÝéç}æ„æƒïü çÝ<±ŒH±: S²æ„ì JJ 7 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - §ç‹Îí²Ðí‡ææHè ÜïU mæÚæ ç™œæ ÜUæ Ïææs±S„é ¨ï ¨}ÐÜüU ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ©¨
ç±¯² ±æHè (Ïææs±S„é ÜUæï ç±¯² ÏæÝæÝï ±æHè) Ðí{æÝ„æ ¨ï ¨æ}ææ‹² ç±àæï¯æy}æÜU ÐÎæƒü ÜïU ç±àæï¯
{}æü ÜUæ çÝp² ÜUÚÝï ±æHè ±ëçœæ ‘Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ’ ãñ J ©¨ Ðí}ææ‡æ ÜïU ¨}ææÝ MÐ ±æHæ ÐæñL¯ï²
Ïææï{ (ÐéL¯ ÜUæ …æï ¿ææÝ, ±ã) ãè Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ ÜUæ ÈUH ãñ J (§¨è ÜUæ Îê¨Úæ Ýæ}æ Ðí}ææ |æè ãñ)
`ÐéL¯ Ïæéçh }æï¢ ©„Úï ç™~æ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J’ §¨ÜUæï ¥æxæï (ç™„ïÚÐíç„¨Ñì ÜíU}ææ²æ:.....
²æïxæ0 4/22 }æï¢) ÜUãï¢xæï J
¥Ýé}æï² ÜïU „éË²…æ„è² ±S„é }æï¢ ¥Ýé±ëœæ ¥æñÚ ç|æ‹Ý…æ„è² ±S„é ¨ï Ã²æ±ëœæ …æï ¨}Ïæ‹{ ãñ,
©¨ÜUæï ç±¯² ÏæÝæÝï ±æHè, ÐÎæƒü ÜïU ¨æ}ææ‹²-{}æü ÜUæï Ðí{æÝ-MÐ ¨ï Ïæ„HæÝï ±æHè ±ëçœæ ‘¥Ýé}ææÝ
Ðí}ææ‡æ’ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ - …ñ¨ï çÜU ÜUæï§ü ±S„é »ÜU ÐíÎïàæ }æï¢ ãæï ±ãè ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ç|æ‹Ý Îïàæ }æï¢
çÎ¶æ§ü Îï „æï §¨¨ï ²ã ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU ©¨ ±S„é }æï¢ xæç„ ãñ J …ñ¨ï ™‹Îí}ææ ¥æñÚ „æÚï »ÜU Îïàæ
}æï¢ öçcÅxæ„ ãæïÜUÚ ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ¥‹² Îïàæ }æï¢ Îï¶ï …æ„ï ãñ §¨¨ï ™‹Îí}ææ ¥æñÚ „æÚæï¢ }æï¢ xæç„ ç¨h
ãæï„è ãñ, ç…¨ ÐíÜUæÚ ™ñ~æ Ýæ}æÜU Ã²çv„ }æï¢ xæç„ ç¨h ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ç±‹Š² Ð±ü„ »ÜU Îïàæ
¨ï Îê¨Úï Îïàæ }æï¢ çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îï„æ ¥„: ©¨}æï¢ xæç„ Ýãè¢ ãñ, ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ J
¥æŒ„ ÜïU mæÚæ Ðíy²ÿæ ¥ƒ±æ ¥Ýé}ææÝ ¨ï …æÝæ ãé¥æ …æï ÐÎæƒü ±æ ç±¯² ãñ, [©¨ ¥ÐÝï
¿ææÝ ÜUæï] Îê¨Úï ÜUæï ÎïÝï ÜïU çH» àæÏÎ ÜïU mæÚæ ©ÐÎïàæ çÜU²æ …æ„æ ãñ J (¥æŒ„ ÜïU ©¨) àæÏÎ ¨ï
¨}ææç{ÐæÎ: 32 ¨ê~æ 1–8
Ÿææï„æ ÜUè ÐÎæƒü ç±¯²ÜU …æï ±ëçœæ ãñ ±ã Ÿææï„æ ÜïU çH» ‘¥æxæ}æ Ðí}ææ‡æ’ ãñ J ç…¨ ¥æxæ}æ
ÜUæ ±v„æ Ÿæhæ ÜïU ²æïx² Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ ç…¨ ±v„æ Ýï Ðíy²ÿæ ±æ ¥Ýé}ææÝ ¨ï ÐÎæƒü ÜUæï Ýãè¢
…æÝæ ãñ ±ã ¥æxæ}æ Ðí}ææ‡æ ÜUæïçÅ ¨ï çxæÚ …æ„æ ãñ J }æêH ±v„æ (¥æŒ„) ÜïU mæÚæ ç…¨Ýï ÐÎæƒü
ÜïU S±MÐ ÜUæï Ðíy²ÿæ ±æ ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ ¨ï …æÝæ ãñ, »ï¨ï ÿ²±v„æ ÜUæ ±™Ý Ðí}ææ‡æ ÜUæïçÅ ¨ï
Ýãè çxæÚ„æ ãñ JJ 7 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðí}ææ‡æ±ëçœæ ÜUæ Hÿæ‡æ Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J §¨¨ï Ðíy²ÿæ, ¥Ýé}ææÝ
¥æñÚ ¥æxæ}æ „èÝ Ðí}ææ‡ææï¢ ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ J
ç…¨ ¨æ{Ý ÜïU mæÚæ ÐÎæƒü ÜUæ S±MÐ ÆèÜU-ÆèÜU ÐçÚ¿ææ„ ãæï„æ ãñ ±ã ‘Ðí}ææ‡æ’ ÜUãHæ„æ
ãñ J Ðíy²ÿæ, ¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ ¥æxæ}æ ²ï¢ „èÝæï¢ Ðí}ææ‡æ ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ ÜUæï …ÝæÝï }æï¢ ¨æ{Ý ãñ¢ J §ÝÜUè
¨ãæ²„æ ÜïU çÏæÝæ }æÝéc² ÐÎæƒæïZ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚÜïU ¥ÐÝï Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUè ç¨çh Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
ÐÚ‹„é ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH» »ÜU ¨è}ææ „ÜU §ÝÜUæ ¥±Úæï{ ÜUÚ çÎ²æ …æ„æ ãñ J ç™œæ ÜUæï
»ÜUæxæí ÜUÚ„ï ¨}æ² çÜU¨è »ÜU Ðí}ææ‡æ ÜUæ Ðí²æïxæ çÜU²æ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ¥‹² Ðí}ææ‡ææï¢ ÜUæ ¥±Úæï{
çÜU²æ …æ„æ ãñ J ©ÎæãÚG‡æ ÜïU çH» - »ÜU Ã²çv„ çÜU¨è ±ëÿæ ÜïU MÐ ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH» ¥ÐÝï
ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚ„æ ãñ „æï »ÜU ãè Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ J ¥‹² Ðí}ææ‡ææï¢ ÜUæï ÚæïÜU
Îï„æ ãñ ¥ƒæü„ì ¥Ýé}ææÝ „ƒæ ¥æxæ}æ Ðí}ææ‡æ ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ }æï¢ ¨ï |æè Ýï~æïç‹Îí²
mæÚæ …æï Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ, ©¨è ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ J Ýæç¨ÜUæ ¥æçÎ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU mæÚæ ãæïÝï ±æHï
Ðíy²ÿæ ÜUæ Ðí²æïxæ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Š²æÝÜUæH }æï¢ ¥æxæ}æ Ðí}ææ‡æ ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ
¥‹² Ðí}ææ‡ææï¢ ÜUæ Ýãè¢ J ¥æxæ}æ Ðí}ææ‡æ }æï¢ çÜU¨è »ÜU ±æv² ¥ƒ±æ }æ‹~æ ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ, ¥‹²
±æv²æï¢ ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J …ñ¨ï-ÜUæï§ü Ã²çv„ Š²æÝÜUæH }æï¢ ‘¥æï}æì’ ÜUæ ²æ ‘xææ²~æè’ ±æ ¥‹² }æ‹~æ
ÜUæ …Ð ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ ¥‹² ±æv²æï¢ ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J
Š²æÝÜUæH }æï¢ ‘¥æï}æì’ ¥æçÎ ÜUæ …Ð çÝç¯h Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ¨æ{ÜU ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU ‘¥æï}æì’
¥æçÎ …Ð-±æv² ÜUæï HïÜUÚ ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜïU çH»
‘„Á…ÐS„Îƒü|ææ±Ý}æì’ ²æïxæ¨ê~æ ÜïU mæÚæ …Ð ÜUæ ç±{æÝ çÜU²æ ãé¥æ ãñ J §¨ ÐÚ }æã<¯ Ã²æ¨ Ýï
‘‘„ÎS² ²æïçxæÝ: Ðí‡æ±¢ …Ð„: Ðí‡æ±æƒZ ™ |ææ±²„: ç™œæ}æïÜUæxæí¢ ¨}Ðl„ï’’ çH¶æ ãñ J Ðí‡æ±
…Ð ÜUÚÝï ±æHï „ƒæ Ðí‡æ± ÜïU ¥ƒü ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæ ç™œæ »ÜUæxæí ãæï„æ ãñ J
§¨ ¨ê~æ }æï¢ ©v„ „èÝ Ðí}ææ‡ææï¢ }æï¢ ãè ¥‹² Ðí}ææ‡æ ¥‹„<Ýçã„ ãæï„ï ãñ¢ JJ 7 JJ
ç±Ð²ü²æï ç}æ‰²æ¿ææÝ}æ„ÎíêÐÐíç„cÆ}æì JJ 8 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±Ð²ü²:) ç±Ð²ü² (ç}æ‰²æ-¿ææÝ}æì) ç}æ‰²æ¿ææÝ ãñ (¥-„Îì-MÐ-
Ðíç„cÆ}æì) ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ Ýãè¢ ãñ ¥ƒæü„ì …æï ©¨ ÐÎæƒü ÜïU ±æS„ç±ÜU
S±MÐ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 33 ¨ê~æ 1–8
¨ê~ææƒü - ‘ç±Ð²ü²±ëçœæ’ ç}æ‰²æ¿ææÝ ãñ, …æï ÐÎæƒü ÜïU ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„
Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨ ÜUS}ææ‹Ý Ðí}ææ‡æ}æì ? ²„: Ðí}ææ‡æïÝ ÏææŠ²„ï J |æê„æƒüç±¯²y±æyÐí}ææ‡æS² J „~æ
Ðí}ææ‡æïÝ Ïææ{Ý}æÐí}ææ‡æS² öcÅ}æì J „lƒæ-çm™‹ÎíÎàæüÝ¢ ¨çm¯²ï‡æñÜU™‹ÎíÎàæüÝïÝ ÏææŠ²„ §ç„ J
¨ï²¢ Ð@Ð±æü |æ±y²ç±læ, ¥ç±læçS}æ„æÚæxæmï¯æç|æçÝ±ïàææ: vHïàææ §ç„ J »„ »± S±¨¢¿ææç|æS„}ææï
}ææïãæï }æãæ}ææïãS„æç}ædæïù‹{„æç}æd §ç„, »„ï ç™œæ}æHÐí¨XïÝæç|æ{æS²‹„ï JJ 8 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç±Ð²ü² ±ëçœæ ‘Ðí}ææ‡æ’ v²æï¢ Ýãè¢ }ææÝè …æ„è ? v²æï¢çÜU ±ã Ðí}ææ‡æ ¨ï
¶ç‡Ç„ ãæï …æ„è ãñ J Ðí}ææ‡æ ²ƒæƒü ç±¯² ±æHæ ãæï„æ ãñ J (¥ƒæü„ì ±S„é ÜUæ S±MÐ …ñ¨æ ãæï„æ
ãñ ©¨ÜUæï ±ñ¨æ ãè …Ýæ„æ ãñ) J Ðí}ææ‡æ ÜïU mæÚæ ¥Ðí}ææ‡æ ¶ç‡Ç„ Îï¶æ …æ„æ ãñ J …ñ¨ï Ýï~æ }æï¢
Îæï¯ ¥æÝï ¨ï Îæï ™‹Îí}ææ çÎ¶æ§ü Îï„ï ãñ¢, ±ã »ÜU ™‹Îí}ææ ÜUæ Îæï ™‹Îí}ææ¥æï¢ ÜïU MÐ }æï¢ çÎ¶æ§ü
ÎïÝæ ±æS„ç±ÜU »ÜU ™‹Îí}ææ ÜïU Îï¶Ýï ¨ï ¶ç‡Ç„ ãæï …æ„æ ãñ J
±ã ²ã Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ¥ç±læ ãñ - ¥ç±læ, ¥çS}æ„æ, Úæxæ, mï¯ ¥æñÚ ¥ç|æçÝ±ïàæ J §‹ãè¢
ÜUæï „}æ, }ææïã, }æãæ}ææïã, „æç}æd, ¥‹{ „æç}æd Ýæ}æ ¨ï ÜUãæ …æ„æ ãñ J §ÝÜUæï ç™œæ}æHæï¢ ÜïU Ðí¨X
}æï¢ (2J3-9) ÜUãæ …æ²ïxææ JJ 8 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘ç±Ð²ü² ±ëçœæ ÜUæ S±M Ð’ Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J ²æïxæç¨çh ÜïU çH»
ç±Ð²ü² ±ëçœæ ÜUæ …æÝÝæ ¥æñÚ ©¨ÜUæ ¥±Úæï{ ÜUÚÝæ ¥çÝ±æ²ü ãñ J
²æïxæè ÏæÝÝï ÜïU çH» àæéh ¿ææÝ, àæéh ÜU}æü ¥æñÚ àæéh ©Ðæ¨Ýæ ÜUæ ãæïÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ¿ææÝ
ÜïU Ðí}æé¶ ç±¯² „èÝ ãñ¢ - »ÜU §üEÚ, Îê¨Úæ …è± ¥æñÚ „è¨Úæ ÐíÜëUç„ J …æï Ã²çv„ §Ý „èÝæï¢ ÜïU
S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ„æ ±ã ²æïxæè ÜU|æè Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ J §üEÚ »±¢ …è± ÜïU
ÐÚSÐÚ }ææ„æ-Ðé~æ, çÐ„æ-Ðé~æ, ¥æ™æ²ü-çàæc², ©ÐæS²-©Ðæ¨ÜU, Úæ…æ-Ðí…æ ¥æñÚ Ã²æŒ²-Ã²æÐÜU ¥æçÎ
¥ÝïÜU ¨}Ïæ‹{ ãñ¢ J Ã²çv„ §Ý ¨}Ïæ‹{æï¢ ÜUæï ²ƒæ±„ì …æÝï ¥æñÚ §üEÚ ÜïU ¨æƒ ©ç™„ Ã²±ãæÚ ÜUÚï
§¨¨ï ©¨ÜUæï ¿ææÝ, ÏæH, ¥æÝ‹Î ¥æçÎ ÜUè ç±àæï¯ ¨ãæ²„æ ç}æH„è ãñ J ©¨ ¨ãæ²„æ ¨ï §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ
ãæï„æ ãñ J
²æïxæ ÜUæ }æéw² Ðí²æï…Ý §üEÚ-¨æÿææyÜUæÚ ãñ J ©¨è ¨ï }ææÝ± ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï }æév„ ãæï„æ ãñ
¥æñÚ çÝy²æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ç±Ð²ü² ÜïU ÜUæÚ‡æ ±ã §üEÚ, …è± »±¢ ÐíÜëUç„ ÜïU S±MÐ
ÜUæï ²ƒæ±„ì Ýãè¢ …æÝ„æ ¥ƒ±æ ç}æ‰²æ …æÝ„æ ãñ, àæÚèÚ, §ç‹Îí², }æÝ, |æêç}æ, {Ý, Ðé~æ, Ðæñ~ææï¢ ÜUæï
¥ÐÝæ S±MÐ }ææÝ Hï„æ ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ±ã àæÚèÚ, §ç‹Îí² ¥æñÚ }æÝ ÜUæï ±àæ }æï¢ Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„æ J ²çÎ ©¨ÜUæï §üà±Ú, …è± »±¢ ÐíÜëUç„-ç±ÜëUç„ ¥ƒæü„ì àæÚèÚ, §ç‹Îí², }æÝ ¥æçÎ ÜïU ç±¯²
}æï¢ ±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ãæï„æ ãñ çÜU ÐíÜëUç„ »±¢ ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï àæÚèÚ ¥æçÎ ¨Ïæ ÐÎæƒü …ÇG ãñ¢, ¥æñÚ }æñ¢
™ï„Ý ãê¡, §ÝÜUæ ¨@æHÜU ãê¡, „æï ±ã §ÝÜUæï ¥ÐÝï ±àæ }æï¢ ÜUÚÜïU ²æïxæ }ææxæü ÐÚ ™H„æ ãñ, §ÝÜïU ¥æ{èÝ
Ýãè¢ ãæï„æ J
¨}ææç{ÐæÎ: 34 ¨ê~æ 1–9
ç±Ð²ü² ÜUæ Îê¨Úæ Ýæ}æ ‘¥ç±læ’ ãñ J ¥ç±læ ÜïU ™æÚ ÿæï~æ ¨}æÛæÝï ™æçã» - (1) ¥çÝy²
ÐÎæƒæïZ ÜUæï çÝy², çÝy² ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥çÝy², (2) ¥àæéh ÜUæï àæéh, àæéh ÜUæï ¥àæéh, (3) Îé:¶
ÜUæï ¨é¶, ¨é¶ ÜUæï Îé:¶ ¥æñÚ (4) ¥Ýæy}ææ ÜUæï ¥æy}ææ, ¥æy}ææ ÜUæï ¥Ýæy}ææ ¨}æÛæÝæ, ¥ç±læ ãñ J
Ðíy²ïÜU ¨æ{ÜU ÜUæï ¥ç±læ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÜUÚ ©¨ÜUæ çÝ±æÚ‡æ ÜUÚÝæ ™æçã» J ¥ç±læ
ÜïU ©yÐæÎÜU ÜUæÚ‡ææï¢ ÜUæï ¥æñÚ ©ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜïU ©Ðæ²æï¢ ÜUæï …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J v²æï¢çÜU ÜUæÚ‡æ
ÜUæï ãÅæ²ï çÏæÝæ ÜUæ²ü ÜUæï Ýãè¢ ãÅæ²æ …æ ¨ÜU„æ J ¥ç±læ²év„ xæí‹ƒæï¢ ÜïU ÐÆÝ-ÐæÆÝ ¨ï, ¥ÿÐéL¯æï¢
ÜïU ¨X ¨ï, ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï, }ææÎÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¶æÝÐæÝ ¨ï, ¥‹²æ²æ™Ú‡æ ¨ï, ç±àæéh §üEÚ ÜUæï Ý
…æÝÝï ¨ï, ©¨ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ Ý ÜUÚÝï ¨ï, „}ææïxæé‡æ ¥æçÎ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï ¥ç±læ ©yÐ‹Ý ãæï„è
ãñ J §Ý ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU ç±ÐÚè„ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ãæï„æ ãñ J ç±læ²év„ xæí‹ƒæï¢ ÜïU ÐÆÝ-
ÐæÆÝ ¨ï, ÿÐéL¯æï¢ ÜïU ¨X ¨ï, ¨é¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï, ¨æçœ±ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¶æÝÐæÝ ¨ï, ‹²æ²æ™Ú‡æ ¨ï,
²æïxæ ÜïU ¥Xæï¢ ÜïU ÐæHÝ ¨ï, ç±àæéh §üEÚ ÜïU …æÝÝï, }ææÝÝï ¥æñÚ ©¨ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï
¨ï ±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ, ¥æñÚ ©¨¨ï ç±Ð²ü² ±ëçœæ ÜUæ Ýæàæ ãæï„æ ãñ JJ 8 JJ
àæÏÎ¿ææÝæÝéÐæ„è ±S„éàæê‹²æï ç±ÜUËÐ: JJ 9 JJ
àæÏÎæƒü - (àæÏÎ-¿ææÝ-¥ÝéÐæ„è) àæÏÎ ¨ï ©yÐ‹Ý …æï ¿ææÝ ©¨ÜUæ ¥ÝéÐæ„è = ¥Ýéxæ}æÝ
¥ƒæü„ì ©¨ÜïU ÐèÀï ™HÝï ÜUæ ç…¨ÜUæ S±|ææ± ãñ (±S„é-àæê‹²:) …æï ±S„é ¨ï Úçã„ ãñ (ç±ÜUËÐ:)
±ã ‘ç±ÜUËÐ±ëçœæ’ ãñ J
¨ê~ææƒü - àæÏÎ ¨ï ©yÐ‹Ý …æï ¿ææÝ, ©¨ÜUæ ¥Ýéxæ}æÝ ÜUÚÝæ ç…¨ÜUæ S±|ææ± ãñ ¥æñÚ …æï
±S„é ¨ï Úçã„ ãñ, ±ã ‘ç±ÜUËÐ±ëçœæ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨ Ý Ðí}ææ‡ææïÐæÚæïãè, Ý ç±Ð²ü²æïÐæÚæïãè ™ J ±S„éàæê‹²y±ïçÐ àæÏÎ¿ææÝ}ææãæy}²çÝÏæ‹{Ýæï
Ã²±ãæÚæï öà²„ï J „lƒæ ™ñ„‹²¢ ÐéL ¯S² S±M Ðç}æç„ J ²Îæ ç™ç„Úï± ÐéL ¯S„Îæ çÜU}æ~æ ÜïUÝ Ã²ÐçÎà²„ï,
|æ±ç„ ™ Ã²ÐÎïàæï ±ëçœæ: J ²ƒæ ™ñ~æS² xææñçÚç„ J „ƒæ Ðíç„ç¯h±S„é{}ææü çÝçcÜíU²: ÐéL ¯:, ç„cÆç„
Ïææ‡æ: SƒæS²ç„ çSƒ„ §ç„ J
xæç„çÝ±ëœææñ {æy±ƒü}ææ~æ¢ xæ}²„ï J „ƒæÝéyÐçœæ{}ææü ÐéL ¯ §ç„ ©yÐçœæ{}æüS²æ|ææ±-}ææ~æ}æ±xæ}²„ï Ý
ÐéL ¯æ‹±²è {}æü: J „S}ææçmÜUçËÐ„: ¨ {}æüS„ïÝ ™æçS„ Ã²±ãæÚ §ç„ JJ 9 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²ã ±ëçœæ Ý Ðí}ææ‡æ ÜïU ¥‹„xæü„ ¥æ„è ãñ ¥æñÚ Ý ç±Ð²ü² ÜïU ¥‹„xæü„ J
±æS„ç±ÜU ¥ƒü ¨ï Úçã„ ãæïÝï ÐÚ |æè àæÏÎ¿ææÝ ÜUè }æçã}ææ ÜïU ÜUæÚ‡æ §¨ ÜUæ Ã²±ãæÚ Îï¶æ …æ„æ
ãñ J …ñ¨ï çÜU ‘‘™ñ„‹² ÐéL¯ ÜUæ S±MÐ ãñ J’’ …ÏæçÜU ™ñ„‹² ãè ÐéL¯ ãñ „æï ÜUæñÝ ±S„é çÜU¨
±S„é ÜïU mæÚæ ç±àæïç¯„ ÜUè …æ Úãè ãñ ? (¥æñÚ §¨ ÐíÜUæÚ) ç±àæï¯‡æ ç±àæïc² ÜUæ ÜUƒÝ ÜUÚÝï ÐÚ »ÜU
ÐíÜUæÚ ÜUè ±ëçœæ ÏæÝ„è ãñ (¥ƒæü„ì ¿ææÝ ãæï„æ ãñ) J ²ã »ï¨è ãè ÏæÝ„è ãñ …ñ¨ï ÜUè ™ñ~æ Ýæ}æÜU Ã²çv„
ÜUè xææñ ÜUãÝï ÐÚ ±ëçœæ ÏæÝ„è ãñ J (¥ƒæü„ì ¿ææÝ ãæï„æ ãñ çÜU xææñ ç±àæïc² ãñ ¥æñÚ ™ñ~æ ©¨ÜUæ ç±àæï¯‡æ
ãñ) J (…ñ¨ï ™ñ„‹² ÐéL¯ ÜUæ S±MÐ ãñ §¨ ©ÎæãÚ‡æ }æï¢ ÐéL¯ }æï¢ ™ñ„‹² {}æü ÜUæï ²év„
¨}ææç{ÐæÎ: 35 ¨ê~æ 1–10
ÜUÚÜïU ÜUãæ …æ„æ ãñ) ©¨è ÐíÜUæÚ ±S„é{}æü ¨ï ãèÝ ÜUÚÜïU |æè ÜUãæ …æ„æ ãñ J ©Îæ0-ÐéL¯ çÝçcÜíU²
ãñ J (…ñ¨ï Ðëçƒ±è ÐçÚ±„üÝ {}æü±æHè ãñ …è±æy}ææ ±ñ¨æ ÐçÚ±„üÝ {}æü ±æHæ Ýãè¢ ãñ) J §¨è ÐíÜUæÚ ¥‹²
©ÎæãÚ‡æ Ïææ‡æ LÜU„æ ãñ, LÜïUxææ, LÜU xæ²æ ¥æçÎ J ²ï ¨Ïæ ç±ÜUËÐ ±ëçœæ²æ¡ ãñ¢ J
[²ï ¨Ïæ ±ëçœæ²æ¡ ç±ÜUËÐ v²æï¢ ãñ¢, §¨ ÐÚ ç±™æÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ J Îïç¶» ²ãæ¡ xæç„-çÝ±ëçœæ ãæïÝï ÐÚ
{æy±ƒü }ææ~æ …æÝæ …æ„æ ãñ J ²ãæ¡ Ïææ‡æ }æï¢ ÜUæï§ü çÜíU²æ Ýãè¢ ãñ ÐéÝÚçÐ ‘ÆãÚÝæ = çSƒ„ ãñ’, §¨
àæÏÎ ¨ï çÜíU²æ …ñ¨æ Ã²±ãæÚ ãæï„æ ãñ J ±ñ¨ï ãè ¥ÝéyÐçœæ {}æü ±æHæ ÐéL¯ ãñ J §¨ ÜUƒÝ ¨ï ©yÐçœæ
{}æü ÜUæ ¥|ææ± }ææ~æ …æÝæ …æ„æ ãñ J ÐéL¯ }æï¢ ÚãÝï ±æHæ ÜUæï§ü {}æü Ýãè¢ …æÝæ …æ„æ J ¥ƒæü„ì ²ãæ¡
ÐÚ ÐéL¯ }æï¢ ©yÐçœæ {}æü ÜUæ çÝ¯ï{ …æÝæ …æ„æ ãñ J ÐéL¯ }æï¢ ÚãÝï ±æHæ ÜUæï§ü {}æü Ýãè¢ …æÝæ
…æ„æ J ²ãæ¡ ÐéL¯ }æï¢ ©yÐçœæ {}æü ÜUæ ¥|ææ± ÜUçËÐ„ çÜU²æ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ ÜUçËÐ„ {}æü (ç±ÜUËÐ)
¨ï Ã²±ãæÚ ãæï„æ ãñ] JJ 9 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±ÜUËÐ ±ëçœæ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J
¨¢¨æÚ }æï¢ ¯cÆè ç±|æçv„ ÜUæ Ðí²æïxæ Îæï S±„‹~æ ±S„é¥æï¢ }æï¢ Îï¶æ …æ„æ ãñ J …ñ¨ï Îï±Îœæ ÜUè
xææñ J ²ãæ¡ ÐÚ Îï±Îœæ ¥æñÚ xææñ Îæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ±S„é ãñ¢ J ÐÚ‹„é ‘‘ÐéL¯ ÜUè ™ï„Ý„æ’’ »ï¨æ Ðí²æïxæ
Îï¶æ …æ„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU Ã²±ãæÚ ÜïU ãæïÝï ÐÚ |æè ÐéL¯ ¥æñÚ ©¨ÜUè ™ï„Ý„æ Îæï S±„‹~æ ±S„é
Ýãè¢ ãñ¢ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã Š²æÝ ÎïÝï ÜUè Ïææ„ ãñ çÜU ÐÎæƒü ÜïU S±æ|ææç±ÜU xæé‡æ ¥æñÚ ±ã ÐÎæƒü Îæï ÐëƒÜUì-
ÐëƒÜUì ÐÎæƒü Ýãè¢ ãæï„ï J ²ã ¨}æÛææÝï ÜïU çH» »ï¨æ ÜUãæ …æ„æ ãñ çÜU ²ï ÐÎæƒü ÜïU xæé‡æ ãñ¢ ¥æñÚ ²ã
xæé‡æè ãñ J ²ãè Ïææ„ ÐéL¯ ÜUè ™ï„Ý„æ }æï¢ |æè ¨}æÛæÝè ™æçã» çÜU ÐéL¯ ¥æñÚ ™ï„Ý„æ Îæï ÐëƒÜUì ±S„é
Ýãè¢ ãñ¢ J ²ãæ¡ ¥|æïÎ }æï¢ |æïÎ ÜUæ Ã²±ãæÚ ãñ J ÜU|æè-ÜU|æè |æïÎ }æï¢ ¥|æïÎ ÜUæ Ã²±ãæÚ ãæï„æ ãñ J …ñ¨ï
ÐæÝè ¨ï ãæƒ …H xæ²æ J ²ãæ¡ ÐæÝè ¨ï ¨}Ïæh ¥çxÝ ¨ï ãæƒ …Hæ ãñ ÐæÝè ¨ï Ýãè¢ J ²ã |æïÎ }æï¢
¥|æïÎ Ã²±ãæÚ ãñ J §¨ ç±ÜUËÐ ±ëçœæ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ¥æñÚ §¨ÜïU çÝÚæï{ ÜïU ©Ðæ² |æè …æÝ
HïÝï ™æçã» J
ÜU|æè-ÜU|æè ²æïxææ|²æ¨è ²ã }ææÝ Hï„æ ãñ çÜU §üà±Ú „æï çÝÚæÜUæÚ ãñ ©¨ÜUæ Š²æÝ Ýãè¢ çÜU²æ …æ
¨ÜU„æ, §¨çH» ©¨ÜïU ¥æÝ‹Î, ¿ææÝæçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæ ãè Š²æÝ ÜUÚÝæ ÆèÜU ãñ J »ï¨è ±ëçœæ §üà±Ú ¥æñÚ
©¨ÜïU ¥æÝ‹Î, ¿ææÝæçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæï S±„‹~æ »±¢ ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì }ææÝÝï ¨ï ãæï„è ãñ J ²ã ¥æÝ‹Î, ¿ææÝæçÎ
xæé‡æ §üEÚ ÜUæ S±MÐ ãè ãñ ©¨¨ï ç|æ‹Ý ÐÎæƒü Ýãè¢ J §ÝÜUæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì }ææÝÝï ¨ï ç±ÜUËÐ ±ëçœæ
ãæï„è ãñ J §¨ ±ëçœæ ÜïU S±MÐ ÜUæï ²ƒæ±„ì Ý …æÝÝï ¨ï ²æïxææ|²æ¨è §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ „ÜU Ýãè¢ Ðãé¡™
Ðæ„æ, ²ã ²æïxææ|²æ¨è ÜUè ãæçÝ ãæï„è ãñ JJ 9 JJ
¥|ææ±Ðíy²²æH}ÏæÝæ±ëçœæ<ÝÎíæ JJ 10 JJ
àæÏÎæƒü - (¥|ææ±-Ðíy²²-¥æH}ÏæÝæ) …æxæí„ ¥æñÚ S±ŒÝ ÜïU ¿ææÝ ÜïU ¥|ææ± ÜUè Ðí„èç„
ÜUæ ¥æŸæ² HïÝï ±æHè (±ëçœæ:) ±ëçœæ (çÝÎíæ) çÝÎíæ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 36 ¨ê~æ 1–10
¨ê~ææƒü - …æxæí„ ¥æñÚ S±ŒÝ ¿ææÝ ÜïU ¥|ææ± ÜUè Ðí„èç„ ÜUæ ¥æŸæ² ÜUÚÝï ±æHè ±ëçœæ
çÝÎíæ ±ëçœæ ãñ J ¥ƒ±æ …æxæí„ ¥æñÚ S±ŒÝ ¿ææÝ ÜïU ¥|ææ± ÜUæ …æï ÜUæÚ‡æ „}ææïxæé‡æ ãñ, ©¨ÜUæ
¥æŸæ² HïÝï ±æHè ±ëçœæ ‘çÝÎíæ±ëçœæ’ ÜUãHæ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨æ ™ ¨¢ÐíÏææï{ï Ðíy²±}æàææüyÐíy²²ç±àæï¯: J ÜUƒ}æì, ¨é¶}æã}æS±æŒ¨}æì Ðí¨‹Ý¢ }æï
}æÝ: Ðí¿ææ¢ }æï ç±àææÚÎèÜUÚæïç„ J Îé:¶}æã}æS±æŒ¨¢ Sy²æÝ¢ }æï }æÝæï |æí}æy²Ý±çSƒ„}æì J xææÉ¢ }æêÉæïùã}æS±æŒ¨}æì
xæéL ç‡æ }æï xææ~ææç‡æ vHæ‹„¢ }æï ç™œæ}æì ¥H¨¢ }æéç¯„ç}æ± ç„cÆ„èç„ J ¨ ¶Ë±²¢ ÐíÏæéhS² Ðíy²±}æàææïü
Ý S²æÎ¨ç„ Ðíy²²æÝé|æ±ï J „ÎæçŸæ„æ: S}æë„²p „çm¯²æ Ý S²é: J „S}ææyÐíy²²ç±àæï¯æï çÝÎíæ J ¨æ ™
¨}ææ{æç±„ÚÐíy²²±ç‹ÝÚæïhÃ²ïç„ JJ 10 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (çÝÎíæ ¨ï) …æxæÝï ÐÚ çÝÎíæ ¨}Ïæ‹{è S}æëç„ ÜïU ¥æÝï ¨ï çÝÎíæ |æè »ÜU
ÐíÜUæÚ ÜUæ ç±àæï¯ ¿ææÝ (±ëçœæ) ãñ J ÜñU¨ï ? }æñ¢ ¨é¶ ¨ï ¨æï²æ, }æïÚæ }æÝ Ðí¨‹Ý, }æïÚè Ïæéçh ÜUæï çÝ}æüH
ÜUÚ Úãæ ãñ J }æñ¢ Îé:¶Ðê±üÜU ¨æï²æ, }æïÚæ }æÝ ¥ÜU}æü‡² ™@H ãæïÜUÚ Íæê}æ Úãæ ãñ J }æñ¢ xææÉGçÝÎíæ }æï¢
}æêÉGæ±Sƒæ }æï¢ ¨æï²æ J }æïÚï ¥X |ææÚè ãæï Úãï ãñ¢ J }æïÚæ ç™œæ ƒÜUæ ãé¥æ, ¥H¨æ²æ ¥æñÚ ¶æï²æ ¶æï²æ
¨æ ãñ J …æxæï ãé» }æÝéc² ÜUæ »ï¨æ S}æÚ‡æ §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ¥Ýé|æ±æy}æÜU ¿ææÝ ÜïU çÏæÝæ Ýãè¢ ãæïÝæ
™æçã» J ©¨ ¥Ýé|æ± ÜïU ¥æçŸæ„ ÚãÝï ±æHè S}æëç„²æ¡ |æè ©¨ÜïU ç±¯² }æï¢ Ýãè¢ ãæïÝè ™æçã» J
§¨ ÜUæÚ‡æ çÝÎíæ »ÜU ç±àæï¯ ÐíÜUæÚ ÜUæ ¿ææÝ ¥ƒ±æ ±ëçœæ ãñ J ±ã (çÝÎíæ) ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢
¥‹² ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¨}ææÝ çÝÚæï{ ÜUÚÝï ²æïx² ãñ JJ 10 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ çÝÎíæ ±ëçœæ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J
ç…¨}æï¢ Ã²çv„ çÏæÝæ çÜU¨è Ïææ{æ ÜïU ¿ææÝÐê±üÜU ç±ç±{ ÜUæ²æïZ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ ÜUÚ„æ ãñ ±ã
…æxæí„æ±Sƒæ ãñ J ç…¨}æï¢ ÜéUÀ-ÜéUÀ …æxæ„æ ãñ ¥æñÚ ÜéUÀ-ÜéUÀ ¨æï„æ ãñ, …æxæí„æ±Sƒæ }æï¢ çÜU» Ã²±ãæÚæï¢
¨ï ÏæÝï ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ „ƒæ ±æ„-çÐœæ-ÜUÈU ÜïU ÐíÏæH ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ç±ç±{ öà²æï¢ ÜUæï
Îï¶„æ ãñ ±ã S±ŒÝæ±Sƒæ ãñ J ç…¨}æï¢ …æxæí„ ¥æñÚ S±ŒÝæ±Sƒæ ÜUæ Ã²æÐæÚ Ïæ‹Î ãæï …æ„æ ãñ ±ã
‘çÝÎíæ±Sƒæ’ ãñ J ©¨ÜUæ }æéw² ÜUæÚ‡æ „}ææïxæé‡æ ãñ J çÝÎíæ ÜïU ¨}æ² …Ïæ Ú…æïxæé‡æ ÎÏææ Úã„æ ãñ ¥æñÚ
¨œ±xæé‡æ ÜUæ ÜéUÀ ©|ææÚ ãæï„æ ãñ „Ïæ …æxæÝï ÐÚ Ã²çv„ ÜUã„æ ãñ çÜU }æñ¢ ¨é¶Ðê±üÜU ¨æï²æ J …Ïæ
xææÉG-çÝÎíæ }æï¢ Ú…æïxæé‡æ ÜUæ ©|ææÚ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ¨œ±xæé‡æ ÎÏææ Úã„æ ãñ „Ïæ …æxæÝï ÐÚ ÜUã„æ ãñ çÜU
}æñ¢ Îé:¶Ðê±üÜU ¨æï²æ J …Ïæ ¨œ± »±¢ Ú…æïxæé‡æ ÎæïÝæï¢ ãè ÎÏæï Úã„ï ãñ¢ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ãè Ðí{æÝ Úã„æ
ãñ „Ïæ …æxæÝï ÐÚ Ã²çv„ ÜUã„æ ãñ¢ çÜU }æñ¢ }æêÉG„æÐê±üÜU ¨æï²æ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ¨é¯éŒ„æ±Sƒæ
}æï¢ |æè …è±æy}ææ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜïU ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J ²çÎ çÝÎíæ±Sƒæ }æï¢ ¥Ýé|æêç„²æ¡ Ý ãæï„è „æï …æxæÝï
ÐÚ ²ï ç±ç±{ ÐíÜUæÚ ÜUè S}æëç„²æ¡ |æè Ý ãæï„è J
ç…¨ àæÚèÚ ÜïU mæÚæ {}ææüƒüÜUæ}æ}ææïÿæ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ ©¨ÜUæï S±Sƒ Ú¶Ýæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ¥æãæÚ,
çÝÎíæ ¥æñÚ Ïæíræ™²ü ²ï àæÚèÚ ÜUæï S±Sƒ ÏæÝæÝï ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ J ¥„: çÝÎíæ àæÚèÚ ÜUæï S±Sƒ
¨}ææç{ÐæÎ: 37 ¨ê~æ 1–11
Ú¶Ýï ÜUæ »ÜU ¥æ±à²ÜU ¨æ{Ý ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ |ææï…Ý ÜïU çÏæÝæ àæÚèÚ S±Sƒ, ÏæH±æÝ Ýãè¢ Úã ¨ÜU„æ
§¨è ÐíÜUæÚ çÝÎíæ ÜïU çÏæÝæ |æè S±Sƒ, ÏæH±æÝì Ýãè¢ Úã ¨ÜU„æ J §¨çH» Ã²±ãæÚ ÜUæH }æï¢ ©ç™„
çÝÎíæ HïÝæ ²æïxæ ÜUæ ¨æ{ÜU ãñ, Ïææ{ÜU Ýãè¢ J çÜU‹„é ¨æ{Ýæ ÜïU ¨}æ² çÝÎíæ ÜUæï ÚæïÜUÝæ ãè ™æçã» J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã ç±™æÚ ãñ çÜU …Ïæ „ÜU ¨æ{ÜU ™æñÏæè¨ Íæ‡Åï ÜUè Ýè¢Î ÜUæï Ý …è„ Hï „Ïæ „ÜU
¨}ææç{ ç¨h Ýãè¢ ãæï„è J ²ã }ææ‹²„æ ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ, ¨æ{ÜU Ýãè¢ J
¨æ{Ýæ ÜUÚ„ï ¨}æ² çÝÎíæ Ïææ{ÜU ãæï„è ãñ J ©¨ÜUæ ¥±Úæï{ ÜUÚÝæ ¥çÝ±æ²ü ãñ J v²æï¢çÜU çÝÎíæ
ÜUè ç±l}ææÝ„æ }æï¢ ±ëçœæ çÝÚæï{ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J …Ïæ „ÜU çÝÎíæ ÜïU ÜUæÚ‡ææï¢ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ Ý ãæï ¥æñÚ
©ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²yÝ Ý çÜU²æ …æ² „Ïæ „ÜU ±ã ÎêÚ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J ¥„: ¨æ{Ýæ ÜïU
¨}æ² ¥æÝï ±æHè çÝÎíæ ÜïU ÜéUÀ ÜUæÚ‡ææï¢ ÜUæ ²ãæ¡ ÐÚ ©Ìï¶ çÜU²æ …æ„æ ãñ -
(1) Úæç~æ }æï¢ çÝÎíæ ÜUè Ðê<œæ Ý ãæïÝæ J
(2) ÐïÅ ÜUè àæéçh Ý ãæïÝæ J
(3) àææÚèçÚÜU ÐçÚŸæ}æ ¥ƒ±æ Ã²æ²æ}æ ¥ÐÝï ¨æ}æ‰²ü ¨ï ¥ç{ÜU ÜUÚÝæ ±æ Ã²æ²æ}æ ÜUæï
ÀæïÇG ÎïÝæ J
(4) |ææï…Ý ÜUæ Ðíç„ÜêUH ãæïÝæ, xæçÚcÆ ãæïÝæ ±æ }ææ~ææ }æï¢ ¥ç{ÜU ãæïÝæ J
(5) }ææÎÜU ÎíÃ²æï¢ ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚÝæ J
(6) àæÚèÚ }æï¢ Á±Ú ¥æçÎ Úæïxææï¢ ÜUæ ãæïÝæ J
(7) àæÚèÚ }æï¢ çÝÏæüH„æ ÜUæ ãæïÝæ J
(8) ¥æ¨Ý ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï Ý HxææÝæ J
(9) ©Ðæ¨Ýæ ¨ï Ðê±ü àææñ™-SÝæÝ Ý ÜUÚÝæ J
(10) àæè„ÜUæH }æï¢ ±›æï¢ ÜUæï ¥æ±à²ÜU„æ ¨ï ¥ç{ÜU {æÚ‡æ ÜUÚÝæ J
(11) ¥Š²²Ý ¥æçÎ }æï¢ }ææÝç¨ÜU ÐçÚŸæ}æ ¥ç{ÜU ÜUÚÝæ J
(12) ¨‹Š²æ ±æ …Ð ±æv²æï¢ ÜïU ¥ƒæïZ ÜUæï Ý …æÝÝæ ¥ƒ±æ ©Ý ÐÚ ç™‹„Ý Ý ÜUÚÝæ J
(13) Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæï ©ç™„ }ææ~ææ }æï¢ Ý ÜUÚÝæ J
(14) §üEÚ ÜïU ç±¯² }æï¢ Ð²æüŒ„ ¿ææÝ, Ÿæhæ, Lç™ ÜUæ Ý ãæïÝæ J
(15) ²æïxææ|²æ¨ ÜïU Hæ|æ ÜUæï ¥æñÚ ©¨ÜïU Ý ÜUÚÝï ¨ï ãæïÝï ±æHè ãæçÝ²æï¢ ÜUæï Ý ¨}æÛæÝæ J
(16) ¥æH¨è Ã²çv„²æï¢ ÜUæ ¨X ÜUÚÝæ, §y²æçÎ JJ 10 JJ
¥Ýé|æê„ç±¯²æ¨}Ðí}ææï¯: S}æëç„: JJ 11 JJ
àæÏÎæƒü - (¥Ýé|æê„-ç±¯²-¥¨}Ðí}ææï¯:) ¥Ýé|æ± çÜU²ï ç±¯²æï¢ ÜUæ ÐéÝ: S}æÚ‡æ ãæïÝæ
(S}æëç„:) S}æëç„ ±ëçœæ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥æy}ææ mæÚæ ¥Ýé|æ± çÜU²ï ç±¯²æï¢ ÜUæï ÐéÝ: S}æÚ‡æ ÜUÚ HïÝæ ‘S}æëç„±ëçœæ’
¨}ææç{ÐæÎ: 38 ¨ê~æ 1–11
Ã²æ0 |ææ0 - ôÜU Ðíy²²S² ç™œæ¢ S}æÚç„ ¥æãæïçS±çm¯²S²ïç„ ? xæíæsæïÐÚv„: Ðíy²²æï xæíæsxæíã‡ææï-
|æ²æÜUæÚçÝ|ææü¨S„Á…æ„è²Ü¢U ¨¢SÜUæÚ}ææÚ|æ„ï J ¨ ¨¢SÜUæÚ: S±Ã²TÜUæTÝS„ÎæÜUæÚæ}æï± xæíæsxæíã‡ææï-
|æ²æçy}æÜUæ¢ S}æëô„ …Ý²ç„ J
„~æ xæíã‡ææÜUæÚÐê±æü Ïæéçh: J xæíæsæÜUæÚÐê±æü S}æëç„: J ¨æ ™ m²è |ææç±„S}æ„üÃ²æ ™æ|ææç±„S}æ„üÃ²æ
™ J S±ŒÝï |ææç±„S}æ„üÃ²æ J …æxæíy¨}æ²ï y±|ææç±„S}æ„üÃ²ïç„ J ¨±æüpñ„æ: S}æë„²: Ðí}ææ‡æç±Ð²ü²-
ç±ÜUËÐçÝÎíæS}æëç„Ýæ}æÝé|æ±æyÐí|æ±ç‹„ J ¨±æüpñ„æ ±ëœæ²: ¨é¶Îé:¶}ææïãæçy}æÜUæ: J ¨é¶Îé:¶}ææïãæp
vHïàæï¯é Ã²æw²ï²æ: J ¨é¶æÝéàæ²è Úæxæ:, Îé:¶æÝéàæ²è mï¯:, }ææïã: ÐéÝÚç±lïç„ J »„æ: ¨±æü ±ëœæ²æï
çÝÚæïhÃ²æ: J ¥æ¨æ¢ çÝÚæï{ï ¨¢Ðí¿ææ„æï ±æ ¨}ææç{|æü±y²¨¢Ðí¿ææ„æï ±ïç„ JJ 11 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç™œæ v²æ ¿ææÝ ÜUæ S}æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ ¥ƒ±æ ±S„é ÜUæ ? ±S„é ÜïU S±MÐ
¨ï Ú¢xææ ãé¥æ ¿ææÝ, ±S„é ¥æñÚ ¿ææÝ ÎæïÝæï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUÅ ÜUÚÝï ±æHæ, ©¨è ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚ
ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ J ±ã ¨¢SÜUæÚ, ¥ÐÝï ©ÎìÏææï{ÜU ¨ï ©ÎìÏæéh ãæïÜUÚ ©¨è S±MÐ±æHè = ±S„é
»±¢ ¿ææÝ - §Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU S±MÐ±æHè S}æëç„ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ J
§¨ Ðí¨¢xæ }æï¢, ¥Ýé|æ± - ¿ææÝ Ðí{æÝ ãæï„æ ãñ J (¥æñÚ) S}æëç„ ±S„é Ðí{æÝ ãæï„è ãñ J ±ã (S}æëç„)
Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ J ÜUçËÐ„ ç±¯² ÜUæï HïÜUÚ ãæïÝï±æHè ¥æñÚ ²ƒæƒü ç±¯² ÜUæï HïÜUÚ ãæïÝï±æHè J
S±ŒÝ }æï¢ ãæïÝï±æHè S}æëç„²æ¡ ÜUçËÐ„ ç±¯² ÜUæï HïÜUÚ ¥æñÚ …æxæí„ì }æï¢ ãæïÝï±æHè S}æëç„²æ¡ ±æS„ç±ÜU
ç±¯² ÜUæï HïÜUÚ ãæï„è ãñ¢ J ²ï ¨æÚè S}æëç„²æ¡ Ðí}ææ‡æ, ç±Ð²ü², ç±ÜUËÐ, çÝÎíæ ¥æñÚ S}æëç„²æï¢ ÜïU
¥Ýé|æ± ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ²ï ¨|æè ±ëçœæ²æ¡ ¨é¶, Îé:¶ ¥æñÚ }ææïã S±MÐ ±æHè ãæï„è ãñ¢ J ¨é¶
Îé:¶ ¥æñÚ }ææïã ÜUè Ã²æw²æ vHïàææï¢ ÜïU Ðí¨¢xæ (²æïxæÎàæüÝ 2/3) }æï¢ ÜUÚÝï ²æïx² ãñ (ÜUè …æ²ïxæè) J
¨é¶ |ææïxæ ÜïU Ðpæ„ì ÚãÝï±æHæ (vHïàæ) Úæxæ ãñ J Îé:¶ |ææïxæ ÜïU Ðpæ„ì ÚãÝï±æHæ (vHïàæ) mï¯ ãñ J
¥æñÚ }ææïã „æï ¥ç±læ (ãè) ãñ J ²ï ¨Ïæ ±ëçœæ²æ¡ ÚæïÜUÝï ²æïx² ãæï„è ãñ¢ J §Ý (¨Ïæ) ±ëçœæ²æï¢ ÜïU LÜU
…æÝï ÐÚ ¨}Ðí¿ææ„ ¥ƒ±æ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ JJ 11 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ S}æëç„±ëçœæ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
Ðíy²ïÜU ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï S}æëç„±ëçœæ ÜUæ S±MÐ, ©¨ÜïU ©yÐæÎÜU ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ ©¨¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï
±æHï ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ HïÝæ ™æçã²ï J §¨ Ïææ„ ÜUæ ¨Îæ Š²æÝ Ú¶Ýæ ™æçã» çÜU
ç™œæ …ÇG ÐÎæƒü ãæïÝï ¨ï çÜU¨è ç±¯² ÜUæ S}æÚ‡æ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J çÜU‹„é …è±æy}ææ ç™œæ ÜïU mæÚæ
ç±¯² ÜUæ S}æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ J …Ïæ Ã²çv„ çÜU¨è ç±¯² ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ „æï ©¨ ¨}æ² ¨¢SÜUæÚ
©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ±ã ç™œæ ¥æñÚ ¥æy}ææ }æï¢ ç±l}ææÝ Úã„æ ãñ J ©¨ ¨¢SÜUæÚ ÜïU ¥ÝéÜêUH ©¨ÜUæï ©ÎìÏæéh
ÜUÚÝï ±æHï ÜUæÚ‡æ ©ÐçSƒ„ ãæï„ï ãè ±ã ¨¢SÜUæÚ ©¨ ¥Ýé|æ± ÜïU ¥ÝéMÐ S}æëç„ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ
J ²ã ±æS„ç±ÜU S}æëç„ ãñ J S±ŒÝ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥±æS„ç±ÜU ¥ƒæü„ì ¥S„-Ã²S„ S}æëç„²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è
ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU }æÝéc² ÜïU çàæÚ ÐÚ ¨èXæï¢ ÜUæ çÎ¶æ§ü ÎïÝæ J ²ï ¨|æè S}æëç„²æ¡ Ðæ¡™ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¥Ýé|æ±
¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J
¨}ææç{ÐæÎ: 39 ¨ê~æ 1–12
…æï S}æëç„²æ¡ ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï ±æHè ãñ¢, Ã²±ãæÚÜUæH }æï¢ ©ÝÜUæ ¥±Úæï{
Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã» J ÐÚ‹„é ÜU|æè-ÜU|æè ©Ðæ¨ÝæÜUæH }æï¢ §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè S}æëç„²æ¡ ¥æ„è ãñ¢ ¥ƒæü„ì Hæ§ü
…æ„è ãñ¢ J ¥æ±à²ÜU„æÝé¨æÚ ©Ý ¨ï ¨ã²æïxæ çH²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ - çÜU¨è ²æïxæ ÐíçàæÿæÜU
ÜïU mæÚæ çÜU¨è ¨æ{ÜU Ýï ²ã Ïææ„ ¨éÝè çÜU ©Ðæ¨Ýæ ÜïU ¨}æ² ¥æï}æì ÜUæ …Ð ¥ƒü¨çã„ ÜUÚÝæ ™æçã»
J §¨¨ï ç™œæ »ÜUæxæí ãæï„æ ãñ J ©¨ ¨æ{ÜU ÜUæï ²ã Ïææ„ ©Ðæ¨ÝæÜUæH }æï¢ S}æÚ‡æ ãæï ¥æ§ü ¥ƒæü„ì ¨æ{ÜU
Ýï S}æÚ‡æ çÜU²æ J §¨ ¨éÝè ãé§ü Ïææ„ ÜUè S}æëç„ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ©¨ ¨æ{ÜU Ýï ¥æï}æì ÜUæ …Ð ¥ƒü ¨çã„
¥æÚ}|æ çÜU²æ J ©¨ï §¨ S}æë„ ±æv² ÜïU ¥Ýé¨æÚ ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ }æï¢ ¨ãæ²„æ ç}æHè J ²ã S}æëç„
²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU Ýãè ¥çÐ„é ¨ãæ²ÜU ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¥ÝïÜU S}æëç„²æ¡ ²æïxæ}ææxæü ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï ±æHè
ãæï„è ãñ¢ J
S}æëç„²æ¡ ™æãï ¥ÓÀè ãæï¢ ±æ ÏæéÚè ©ÝÜUæ …xææÝæ …è±æy}ææ ÜïU ¥æ{èÝ ãñ J …æï ¨æ{ÜU ²ã ¨}æÛæ„æ
ãñ çÜU S}æëç„²æ¡ ¥ÐÝï ¥æÐ ©Æ …æ„è ãñ¢ ¥ƒ±æ ©ÝÜUæï }æÝ ©Ææ Hï„æ ãñ, ±ã §Ý ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï
}æï¢ ¨ÈUH Ýãè¢ ãæï„æ J S}æëç„±ëçœæ ÜUæï ÚæïÜUÝï }æï¢ ¥ç{ÜU ¨}æ² HxææÝæ ¥æñÚ ç±àæï¯ Ðí²yÝ ÜUÚÝæ
ÐÇG„æ ãñ J ¿ææÝ-±ñÚæx² Ðê±üÜU Ðí²æ¨ ¨ï ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ, §¨}æï¢ ÜUæï§ü ¨¢àæ² Ýãè¢ ãñ J ¥„:
¨æ{ÜU ÜUæï çÝÚæàææ±æÎè ÏæÝÜUÚ ²æïxæ}ææxæü ÜUæï Ýãè¢ ÀæïÇGÝæ ™æçã» J ¥çÐ„é ¥æàææ±æÎè ÏæÝÜUÚ ²æïxæ}ææxæü
}æï¢ ™H„ï ÚãÝæ ™æçã» JJ 11 JJ
¥±0 - ¥ƒæùù¨æ¢ çÝÚæï{ï ÜU ©Ðæ² §ç„ -
¥ƒü - ¥Ïæ §ÝÜïU çÝÚæï{ ÜUæ v²æ ©Ðæ² ãñ (§¨ÜUæï ¨ê~æ ÜïU mæÚæ ÜUãæ …æ„æ ãñ-)
¥|²æ¨±ñÚæx²æ|²æ¢ „ç‹ÝÚæï{: JJ 12 JJ
àæÏÎæƒü - (¥|²æ¨-±ñÚæx²æ|²æ}æì) ¥|²æ¨ ¥æñÚ ±ñÚæx² ÜïU mæÚæ („„ì-çÝÚæï{:) ©ÝÜUæ
çÝÚæï{ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥|²æ¨ ¥æñÚ ±ñÚæx² ÜïU mæÚæ ©Ý Ðæ¡™ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ ‘çÝÚæï{’ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ç™œæÝÎè Ýæ}ææï|æ²„æï±æçãÝè ±ãç„ ÜUË²æ‡ææ², ±ãç„ ÐæÐæ² ™ J ²æ „é
ÜñU±Ë²Ðíæx|ææÚæ ç±±ïÜUç±¯²çÝ}Ýæ ¨æ ÜUË²æ‡æ±ãæ J ¨¢¨æÚÐíæx|ææÚæùç±±ïÜUç±¯²çÝ}Ýæ ÐæÐ±ãæ J „~æ
±ñÚæx²ï‡æ ç±¯²dæï„: ç¶HèçÜíU²„ï, ç±±ïÜUÎàæüÝæ|²æ¨ïÝ ç±±ïÜUdæï„ ©ÎìÍææÅK„ §y²é|æ²æ{èÝçpœæ-
±ëçœæçÝÚæï{: JJ 12 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç™œæMÐè ÝÎè Îæï {æÚæ¥æï¢ }æï¢ Ïæã„è ãñ J ±ã ÜUË²æ‡æ ÜïU çH» ¥æñÚ ÐæÐ
ÜïU çH» Ïæã„è ãñ J …æï {æÚæ ÜñU±Ë² ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï ±æHè ãñ „ƒæ ç±±ïÜU }ææxæü ÜUè ¥æïÚ ÛæéÜUè
ãé§ü ãñ, ±ã ÜUË²æ‡æ ÜïU çH» Ïæã„è ãñ J …æï {æÚæ ¨¢¨æÚ ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï ²év„,
¥ç±±ïÜU ç±¯² ÜUè ¥æïÚ ÛæéÜUè ãé§ü ãñ, ±ã ÐæÐ±ãæ ãñ J (¥ƒæü„ì ÐæÐ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHè
ãñ) J §Ý ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¨ï ±ñÚæx² ÜïU mæÚæ ¥ç±±ïÜU ç±¯²±æHè {æÚæ ¨é¶æ§ü …æ„è ãñ J ç±±ïÜUÎàæüÝ
¨}ææç{ÐæÎ: 40 ¨ê~æ 1–12
ÜïU ¥|²æ¨ ÜïU mæÚæ ç±±ïÜUdæï„ ©ÙæçÅ„ çÜU²æ …æ„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ç™œæ±ëçœæ çÝÚæï{ §Ý ÎæïÝæï¢ =¥|²æ¨
¥æñÚ ±ñÚæx² ÜïU ¥æ{èÝ ãñ JJ 12 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðæ¡™ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜïU ¥|²æ¨ ¥æñÚ ±ñÚæx² ²ï Îæï ¨æ{Ý Ïæ„Hæ²ï
ãñ¢ J ©ÝÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU ¨æ{Ý v²æ ãñ¢ ¥æñÚ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU çÝÚæï{ ÜïU çH» ©ÝÜUæ Ðí²æïxæ ÜñU¨ï çÜU²æ
…æ², ²ã ÐçÚ¿ææÝ ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¥±à² ÜUÚ HïÝæ ™æçã» J Ðí²æïxæ ÜUÚ„ï ¨}æ² v²æ-v²æ Ïææ{ÜU
©ÐçSƒ„ ãæï„ï ãñ¢ (²æï. 1J30, 31) ©ÝÜUæï |æè …æÝÝæ ™æçã» J
Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ÿ²æÿ² ÜUæï …æÝÜUÚ ©Ý}æï¢ ¨ï ¥ÿ² ÜUæï ÀæïÇG ÎïÝæ ¥æñÚ ÿ² ÜUæï
xæíã‡æ ÜUÚ HïÝæ ±ñÚæx² ãñ J ±ñÚæx² ÜUè ©yÐçœæ ÜUæ ¨æ{Ý ç±±ïÜU ãñ J çÏæÝæ ç±±ïÜU ÜïU ±ñÚæx²
©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ J §¨çH» ±ñÚæx² ÜïU §ÓÀéÜU ¨æ{ÜU ÜUæï Ðíƒ}æ ç±±ïÜU ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æçã» J
ç…¨ÜïU mæÚæ ÿ²æÿ², …ÇG-™ï„Ý, {}ææü{}æü ¥æñÚ àæé|ææàæé|æ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ©¨ÜUæ Ýæ}æ
ç±±ïÜU ãñ J §¨ÜUæï »ï¨ï |æè ÜUã ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU ç…¨ÜïU mæÚæ ÜUæ²ü…xæ„ì, ÐíÜëUç„, …è±æy}ææ ¥æñÚ §üEÚ
ÜUæ S±MÐ ÆèÜU-ÆèÜU …æÝæ …æ„æ ãñ „ƒæ §Ý¨ï ©ç™„ ©Ð²æïxæ çH²æ …æ„æ ãñ, ±ã ç±±ïÜU ãñ J
ç±±ïÜU ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU ¥ÝïÜU ¨æ{Ýæï¢ }æï¢ ¨ï ÜéUÀ ¨æ{Ý Ýè™ï çH¶ï …æ„ï ãñ¢ J
1. ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH «ç¯ÜëU„ xæí‹ƒæï¢ ÜUæ ¥ƒü ¨çã„ ÐÉGÝæ-ÐÉGæÝæ „ƒæ „ÎÝéÜêUH ¥æ™Ú‡æ
ÜUÚÝæ J
2. ÿ²±æÎè, ÿ²}ææÝè, ÿ²ÜUæÚè, ²æïxææ|²æ¨è, ±ñçÎÜU ç±mæÝæï¢ ÜUæ ¨X ÜUÚÝæ J
3. ²ã àæÚèÚ v²æ ãñ ? §ç‹Îí²æ¡ v²æ ãñ¢ ? ²ã ¨ëçcÅ v²æ ãñ ? ¨ëçcÅ çÜU¨è Ýï ÏæÝæ§ü ãñ
¥ƒ±æ S±²¢ ÏæÝ xæ§ü ãñ ? ôÜU±æ ¥ÝæçÎ ãñ ? ²ã …‹}æ v²æ ãñ ? }æÚÝï ÜïU Ðà™æ„ì ¥æy}ææ àæï¯
Úã„æ ãñ ? ±æ àæÚèÚ ÜïU ¨æƒ ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ ? ²çÎ Úã„æ ãñ „æï ±ã ÜUãæ¡ Úã„æ ãñ ? àæÚèÚ,
§ç‹Îí²æ¡, {Ý, ¨}Ðçœæ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ S±æ}æè …è±æy}ææ ãñ ? ±æ ¥‹² ÜUæï§ü ? §y²æçÎ ç±¯²æï¢
ÐÚ ¨êÿ}æ„æ ¨ï ç±™æÚ ÜUÚÝæ J
4. ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶æï¢ ÜUæï ÿæç‡æÜU »±¢ Îé:¶ç}æçŸæ„ Îï¶Ýæ §y²æçÎ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ç±±ïÜU ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J
ç±±ïÜU ¨ï ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ²ã ±ëçœæçÝÚæï{ ÜUæ Ðí}æé¶ ¨æ{Ý ãñ J ±ñÚæx² ÜïU mæÚæ Îæï¯æï¢
ÜUæï ÀæïÇG Îï„ï ãñ¢ „ƒæçÐ …‹}æ…‹}ææ‹„Ú ÜïU ç±¯²|ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ±ñÚæx² ÜUè çSƒç„ ÜUæï ©¶æÇG„ï
ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï çÝÏæüH ÏæÝæÝæ „ƒæ çÝ„æ‹„ ÚæïÜU ÎïÝæ „ƒæ ÝcÅ ÜUÚ ÎïÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ²ã
¥|²æ¨ ÜïU mæÚæ ãè ¨¢|æ± ãæï„æ ãñ J
±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï ¥æñÚ ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ÜïU çH» }æÝ, ±æ‡æè, àæÚèÚ ¨ï …æï
Ðí²yÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ ©¨ÜUæï ¥|²æ¨ ÜUã„ï ãñ¢ J ²ã ¥|²æ¨ Ã²±ãæÚÜUæH }æï¢ ¥æñÚ ©Ðæ¨ÝæÜUæH
}æï¢ ¨}ææÝ MÐ ¨ï ¥æ±à²ÜU ãñ J Ã²çv„ ²çÎ Ã²±ãæÚ }æï¢ ¥|²æ¨ Ýãè¢ ÜUÚ„æ „æï ©Ðæ¨ÝæÜUæH }æï¢
©¨ÜUæï ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è J ç±±ïÜU »±¢ ±ñÚæx² ÜUæï ²ƒæ±„ì …æÝÜUÚ …æï ¥|²æ¨ çÜU²æ …æ„æ
¨}ææç{ÐæÎ: 41 ¨ê~æ 1–13
ãñ ±ã ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ }æï¢ ¨æ{ÜU ÏæÝ„æ ãñ J ÐÚ‹„é §¨ÜUæï ²ƒæ±„ì Ý …æÝÜUÚ çÜU²æ …æÝï ±æHæ
¥|²æ¨ ¨}ææç{ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ÏæÝ„æ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ç™œæ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ ÜUÚÝï }æï¢ ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨
²ï „èÝæï¢ ¨æ{Ý ãñ¢ J ‘„yÐÚ¢ ÐéL ¯w²æ„ïxæéü‡æ±ñ„ëc‡²}æì’ ¨ê~æ }æï¢ ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU
ÐéL¯ ÜUæ ±æS„ç±ÜU S±MÐ …æÝÝï ¨ï xæé‡æ}ææ~æ ¨ï ±ñÚæx² ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï ²ã Ïææ„ ç¨h ãñ çÜU
ç±±ïÜU ¨ï ãè ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J §¨¨ï ²ã |æè SÐcÅ ãæï„æ ãñ çÜU ç±±ïÜU ±ñÚæx²
¥æñÚ ¥|²æ¨ §Ý „èÝæï¢ ÜïU mæÚæ ±ëçœæçÝÚæï{ ãæï„æ ãñ, §ÝÜïU çÏæÝæ Ýãè¢ JJ 12 JJ
„~æ çSƒ„æñ ²yÝæïù|²æ¨: JJ 13 JJ
àæÏÎæƒü - („~æ) ©Ý ¥|²æ¨ ¥æñÚ ±ñÚæx² ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¨ï (çSƒ„æñ) ç™œæ ÜUè çSƒç„ ÜïU
çH» (²yÝ:) …æï Ðí²yÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ ±ã (¥|²æ¨) ¥|²æ¨ ãñ J
¨ê~ææƒü - ©Ý ¥|²æ¨ ¥æñÚ ±ñÚæx² }æï¢ ¨ï …æï ç™œæ ÜUè çSƒç„ ÜïU çH» Ðí²yÝ çÜU²æ
…æ„æ ãñ ±ã ‘¥|²æ¨’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ç™œæS²æ±ëçœæÜUS² Ðíàææ‹„±æçã„æ çSƒç„: J „Îƒü: Ðí²yÝæï ±è²ü}æéy¨æã: J „y¨¢-
çÐÐæÎç²¯²æ „y¨æ{ÝæÝécÆæÝ}æ|²æ¨: JJ 13 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Úæ…¨ì ¥æñÚ „æ}æ¨ì ±ëçœæ²æï¢ ¨ï Úçã„ ç™œæ ÜUæ „ÚXæï¢ ¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ Ðíàææ‹„
±ãÝæ çSƒç„ ãñ J ©¨ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚÝï ÜïU çH» ¨æ{Ý-Ðí²yÝ, ÏæH ¥æñÚ ©y¨æã ãñ¢ J ©¨ çSƒç„
ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ¨ï ©¨ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝæ ‘¥|²æ¨’ ãñ JJ 13 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥|²æ¨ ÜUæ Hÿæ‡æ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
²æïxæ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÐÉGÝï-ÐÉGæÝï ¥æñÚ ¨éÝÝï-¨éÝæÝï ÜïU Ðpæ„ì ²çÎ ©¨ÜUæ ¥|²æ¨ Ý çÜU²æ
…æ² „æï ²æïxæç±læ ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J §¨çH» ¥|²æ¨ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÜUÚ ©¨ÜUæï Ã²±ãæÚ
}æï¢ HæÝæ ™æçã» J ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜUæï ¨}ÐæçÎ„ ÜUÚÝï ÜïU çH» S±Sƒ ¥æñÚ ÏæH±æÝì àæÚèÚ ÜUè
¥Ðïÿææ Úã„è ãñ J àæÚèÚ ÜUæï S±Sƒ ¥æñÚ ÏæH±æÝì ÏæÝæÝï ÜïU çH» ç…Ý ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ
ãæï„è ãñ, ©Ý}æï¢ ¨ï ÜéUÀ Ýè™ï çH¶ï …æ„ï ãñ¢ -
1. ‹²æ²²év„ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ©Ðæ<…„ ¨æçœ±ÜU, ÐæñçcÅÜU |ææï…Ý J
2. àæÚèÚ ÜïU ¨æ}æ‰²æüÝé¨æÚ ÏæéçhÐê±üÜU çÜU²æ ãé¥æ Ã²æ²æ}æ J
3. Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ, ¨}æéç™„ çÝÎíæ ¥æçÎ J
àæÚèÚ ÜïU ¨éöÉG ãæïÝï ÐÚ ²æïxææ|²æ¨è ¨é¶Ðê±üÜU H}ÏæïÜUæH „ÜU ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH
ãæï„æ ãñ J àææÚèçÚÜU ÏæH ãæïÝï ÐÚ |æè ²çÎ ÏææñçhÜU ÏæH Ý ãæï „æï ¨æ{Ýæ }æï¢ ÜUçÆÝæ§ü ãæï„è ãñ J
²æïxæ ÜUï ¨æ{ÜU ç±™æÚæï¢ ÜUæï …æÝÝæ, ²æïxæ ÜUè ç¨çh ÜïU çH» ©ÝÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ, …æï Ïææ{ÜU ç±™æÚ
ãñ¢ ©ÝÜUæï …æÝÝæ ¥æñÚ ÎêÚ ÜUÚÝæ, ²ã ÏææñçhÜU ÏæH ¨ï ãæï„æ ãñ, ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ
¨}ææç{ÐæÎ: 42 ¨ê~æ 1–13
ÜïU çH» ²}æ-çÝ²}ææçÎ ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ¥æ±à²ÜU ãñ J ²æïxææXæï¢ ÜïU ÐæHÝ ¨ï ¥ç±læ ÜUæ
Ýæàæ ¥æñÚ ç±læ ÜUè ±ëçh ç±±ïÜUw²æç„ Ð²ü‹„ ãæï„è ãñ J …ñ¨ï-…ñ¨ï ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ç±læ ÜUè
±ëçh ãæï„è ãñ ±ñ¨ï-±ñ¨ï ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ öÉG ãæï„è ãñ J Ã²±ãæÚ }æï¢ ²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ
¨}ææç{ ÜïU çH» ¥çÝ±æ²ü ãñ J …æï ¨æ{ÜU Ðíæ„:-¨æ²¢ H}ÏæïÜUæH „ÜU »ÜU ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ ÜU§ü
Íæ‡Åï Š²æÝ ÜUæ ¥|²æ¨ „æï ÜUÚ„æ ãñ ÐÚ‹„é Ã²±ãæÚ }æï¢ }æÝ-±™Ý-ÜU}æü ¨ï ²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜïU ç±Lh ¥æ™Ú‡æ
ÜUÚ„æ ãñ, »ï¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J ²}æ çÝ²}ææï¢ ÜïU ç±Lh ¥æ™Ú‡æ ÜïU ÜéUÀ
©ÎæãÚ‡æ Ýè™ï çH¶ï …æ„ï ãñ¢ -
l }æl}ææ¢¨æçÎ ¥|æÿ² ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚÝæ J
l ¶ï„è, Ã²æÐæÚ, ¨ï±æ ÜUæ²ü ¥æçÎ }æï¢ ¥ÿ² ÏææïHÝæ J
l ™æïÚè ÜUÚÝæ, ÐÎæƒæïZ }æï¢ ç}æHæ±Å ÜUÚÝæ, ÜU}æ „æïHÝæ J
l çÚE„ HïÝæ, ç}æ‰²æ ¨æÿæè ÎïÝæ J
l ¥ÐÝï S±æƒü ÜUè ç¨çh ÜïU çH» Îê¨Úæï¢ ÜUè ãæçÝ ÜUÚÝæ J
l Ðíèç„ ÜUæï ÀæïÇG ÛæxæÇGæ ÜUÚÝæ-ÜUÚ±æÝæ J
l §üEÚ-{}æü ÜUæï ÀæïÇG {Ý ¨}Ðçœæ ÜUæï ¨±æïüÐçÚ …æÝÜUÚ ©¨ÜUæ ©Ðæ…üÝ ÜUÚÝæ J
l Ïæíræ™²ü ÜïU ç±Lh ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝæ J
l ©œæ}æ ±ïÎæçÎ àææ›æï¢ ÜUæï ÀæïÇG ¥àHèH ÐéS„ÜUæï¢ ÜUæï ÐÉGÝæ-ÐÉGæÝæ, ÿ¨X ÀæïÇGÜUÚ ç¨Ýï}ææ,
ÎêÚÎàæüÝæçÎ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ¥àHèH-ç™~ææï¢ ÜUæï Îï¶Ýæ-çÎ¶æÝæ, ¥àHèH àæÏÎæï¢ ±æ xææÝæï¢ ÜUæ ¨éÝÝæ-
¨éÝæÝæ, ¥àHèH Ýëy²æçÎ ÜUæï Îï¶Ýæ, ¨‹Š²æ-²¿ææçÎ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ àæë¢xææÚ }æï¢ Ú„ ÚãÝæ ¥æçÎ J
¨æ{ÝæÜUæH }æï¢ MÐ ¥æñÚ àæÏÎ ¨ï »ÜUæxæí„æ }æï¢ Ïææ{æ ÐÇG„è ãñ J ²çÎ ²æïxææ|²æ¨è ²ã …æÝ …æ²
çÜU ²ã àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, ¨ê²ü™‹ÎíæçÎ ¨|æè ÐÎæƒü Ýæàæ±æÝì ãñ¢ ¥æñÚ ÏææñçhÜU S„Ú ÐÚ ¨}Ðê‡æü ¨ëçcÅ ÜUæï
ÐíH² ¨öàæ ¥±Sƒæ }æï¢ Ðãé¡™æ Îï±ï „æï ¨}ææç{ àæèÍæí ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J Ã²çv„ ¨¢¨æÚ }æï¢ Úã„æ ãé¥æ
S±S±æç}æ¨}Ïæ‹{ ¥ƒæü„ì ‘}æñ¢ ¥æñÚ }æïÚæ’ §¨ }ææ‹²„æ ÜUæï ¥y²‹„ öÉG ÏæÝæ Hï„æ ãñ J ²ã ²æïxæ }æï¢ Ïæãé„
Ïææ{ÜU ãñ J ²çÎ Ã²çv„ ¨¢¨æÚ ÜïU ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï §üEÚ ÜUæ }ææÝ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ©Ý¨ï ¥ÐÝæ S±æç}æy±
ÀæïÇG Îï„æ ãñ „æï ¨ÚH„æ ¨ï ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ãæï …æ„è ãñ J
»ÜUæxæí„æ ÜUè ç¨çh ÜïU çH» Ÿæhæ ÜUæ ãæïÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J Ÿæhæ ÜUæ ¥ƒü ²æïxææ|²æ¨ }æï¢
„è±í Lç™ ¥æñÚ Ðê‡æü ç±Eæ¨ ãñ J ²æïxæ }æï¢ ç…„Ýè ¥ç{ÜU Lç™ ãæï„è ãñ, »ÜUæxæí„æ ©„Ýè ãè öÉG
ãæï …æ„è ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè }ææ‹²„æ ãñ çÜU ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜïU çH» Ðí²yÝ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã» çÜU‹„é
©¨ÜUæï S±„‹~æ ÀæïÇG ÎïÝæ ™æçã», §¨¨ï ±ã S±²¢ çSƒÚ ãæï …æ²xææ J §¨ }ææ‹²„æ }æï¢ ÜUæï§ü ±æS„ç±ÜU„æ
Ýãè¢ ãñ, v²æï¢çÜU ç™œæ »ÜU …ÇG ÐÎæƒü ãñ J ±ã S±²¢ ÜU|æè |æè Ýãè¢ ™H ¨ÜU„æ J ©¨ÜUæï ™HæÝï
±æHæ …è±æy}ææ ãè ãñ, …ñ¨ï çÜU xææÇGè »ÜU …ÇG ÐÎæƒü ãñ, ©¨ÜUæï ™HæÝï ±æHæ »ÜU ™ï„Ý Ã²çv„
¨}ææç{ÐæÎ: 43 ¨ê~æ 1–14
ãæï„æ ãñ J ÜUæï§ü ÜUãï çÜU ¥ÐÝï Hÿ² ÐÚ Ðãé¡™Ýï ÜïU çH» xææÇGè ÜUæï çÝ²ç‹~æ„ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã», S±„‹~æ
ÀæïÇG ÎïÝæ ™æçã», ±ã S±²¢ Hÿ² „ÜU Ðãé¡™ …æ²ïxæè J §¨ÜïU ¥Ýé¨æÚ ²çÎ xææÇGè ÜUæï ™HæÝï ±æHæ
©¨ÜUæï S±„‹~æ ÀæïÇG Îï±ï ¥æñÚ xææÇGè S±²¢ ™H„è Úãï „æï xææÇGè ¥æñÚ ©¨ÜUæ ™æHÜU ÎéÍæüÅÝæxæíS„ ãæï
…æ²ï¢xæï J §¨è ÐíÜUæÚ ¨æ{ÜU ²çÎ ç™œæ ÜUæï çÝ²‹~æ‡æ }æï¢ Ý Ú¶ï ¥æñÚ ¶éHæ ÀæïÇG Îï±ï „æï ¥±à² ãè
¥Ýƒü ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ²ïxææ J §¨çH» ©ÝÜUè }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ JJ 13 JJ
¨ „é ÎèÍæüÜUæHÝñÚ‹„²üÿÜUæÚæ¨ïç±„æï öÉ|æêç}æ: JJ 14 JJ
àæÏÎæƒü - (¨: „é) ±ã ¥|²æ¨ „æï (ÎèÍæüÜUæH-ÝñÚ‹„²ü-ÿÜUæÚ-¥æ¨ïç±„:) H}Ïæï ÜUæH
„ÜU, çÝÚ‹„Ú „ÐS²æ-Ïæíræ™²ü-ç±læ ¥æñÚ ŸæhæÐê±üÜU ¨ï±Ý çÜU²æ ãé¥æ (öÉ-|æêç}æ:) öÉG ¥±Sƒæ
±æHæ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ±ã ¥|²æ¨ „æï H}Ïæï ÜUæH „ÜU, Hxææ„æÚ, „ÐS²æ-Ïæíræ™²ü-ç±læ ¥æñÚ Ÿæhæ
Ðê±üÜU ¨ï±Ý çÜU²æ ãé¥æ öÉG ¥±Sƒæ ±æHæ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÎèÍæüÜUæHæ¨ïç±„æï, çÝÚ‹„Úæ¨ïç±„:, ÿÜUæÚæ¨ïç±„: J „Ð¨æ, Ïæíræ™²ï‡ü æ, ç±l²æ, Ÿæh²æ
™ ¨¢ÐæçÎ„: ÿÜUæÚ±æ‹öÉ|æêç}æ|æü±ç„ J Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚï‡æ Îíæçxæy²ï±æÝç|æ|æê„ç±¯² §y²ƒü: JJ 14 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÎèÍæüÜUæHÐ²ü‹„ çÜU²æ xæ²æ, ¨„„ çÜU²æ xæ²æ „ƒæ „ÐS²æ, Ïæíræ™²ü, ç±læ
¥æñÚ ŸæhæÐê±üÜU çÜU²æ xæ²æ ÿÜUæÚ±æÝì ¥|²æ¨ öÉG ¥±Sƒæ ±æHæ ãæï„æ ãñ, Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ ÜïU
mæÚæ „yÜUæH ¥ç|æ|æê„ Ý ãæïÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ JJ 14 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥|²æ¨ ÜUÚÝï ÜUè Úèç„ Ïæ„Hæ§ü ãñ J
…è±æy}ææ }æéçv„¨é¶ ÜUæï |ææïxæÜUÚ ¨¢¨æÚ }æï¢ ÐéÝ…ü‹}æ Hï„æ ãñ J …è±æy}ææ §¨ ¨ëçcÅ ÜïU ¥æçÎ ¨ï
¥ÝïÜU ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ ¥æ„æ-…æ„æ Úã„æ ãñ J ç|æ‹Ý-2 ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ ç±ç|æ‹Ý |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæ„æ Úã„æ ãñ,
©Ý |ææïxææï¢ ÜïU |ææïxæÝï ¨ï ©¨ÜïU ç™œæ }æï¢ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï Úã„ï ãñ¢ J §¨ ±„ü}ææÝ
…‹}æ }æï¢ |æè ¥ÝïÜU |ææïxæ |ææïxæï ãñ¢ J ±„ü}ææÝ …‹}æ ÜïU §Ý |ææïxææï¢ ¨ï |æè ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý
ãé» ãñ¢ J |ææïxææï¢ }æï¢ ¨é¶ ¨}æÛæÜUÚ Ïæãé„ ÜUæH „ÜU |ææïxæÝï ¨ï ¨¢SÜUæÚ ¥y²‹„ ÐíÏæH ãæï xæ» ãñ¢ J
§Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï, çÝÏæüH ÏæÝæÝï „ƒæ Îx{Ïæè…|ææ± ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ Ðãé¡™æÝï ÜïU çH» ÎèÍæüÜUæHÐ²ü‹„
¥|²æ¨ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ÎèÍæüÜUæH ÜUæ ¥ç|æÐíæ² »ï¨ï ¨}æÛæÝæ ™æçã» çÜU ç…¨ Ã²çv„ ÜïU Ðê±ü…‹}æ
}æï¢ çÜU²ï ²æïxææ|²æ¨ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÐíÏæH ãñ¢ ©¨ÜïU çH» ÎèÍæüÜUæH ÜUè ¨è}ææ ‹²êÝ ãæïxæè ¥æñÚ ç…¨ ¨æ{ÜU
ÜïU Ðê±ü…‹}æ }æï¢ çÜU²ï |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÐíÏæH ãñ¢, ©¨ÜïU çH» ÎèÍæüÜUæH ÜUè ¨è}ææ ¥ç{ÜU ãæïxæè J ÎèÍæüÜUæH
ÜïU Ýæ}æ ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï çÝÚæàæ Ýãè¢ ãæïÝæ ™æçã», v²æï¢çÜU ÐçÚŸæ}æ ÜUÚÝï ¨ï ãè }æÝéc² ÜUæ Hÿ² ç¨h
ãæï„æ ãñ, çÏæÝæ ÐçÚŸæ}æ ÜïU Ýãè¢ J ©¨ÜUæï ²ã |æè …æÝÝæ ™æçã» çÜU Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÜUÚ çÝy² ¨é¶ ÜUè
ÐíæçŒ„ ÜUæ ²ã »ÜU ãè }ææxæü ãñ, §¨¨ï ç|æ‹Ý ¥æñÚ ÜUæï§ü }ææxæü Ýãè¢ ãñ J
¥|²æ¨ ÜUæï ¨„„ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ÜU|æè ÜUÚÝæ ¥æñÚ ÜU|æè ÀæïÇG ÎïÝæ ÆèÜU Ýãè¢ J v²æï¢çÜU }æŠ²-
¨}ææç{ÐæÎ: 44 ¨ê~æ 1–15
}æŠ² }æï¢ ÀæïÇG ÎïÝï ¨ï |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÐéÝ: ÐíÏæH ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU „è±í ãæïÝï ¨ï ¨æ{ÜU
ÐéÝ: |ææïxæ}ææxæü ÐÚ Ðí±ëœæ ãæï …æ„æ ãñ J |ææïxææï¢ ÜïU |ææïxæ„ï ÚãÝï ¨ï Ðê±ü ÜïU ¨¢SÜUæÚ öÉG ãæï„ï ãñ¢ J ¥|²æ¨
ÜUè ¨ÈUH„æ ÜïU çH» ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¶æÝ-ÐæÝ ¥æñÚ ¨}}ææÝ ¥æçÎ }æï¢ Lç™ Ýãè¢ HïÝè ™æçã» J ²æïxæ}ææxæü
ÐÚ ™HÝï ±æHï Ã²çv„ ÜUæï „èÝ »¯‡ææ²ï¢ 1 ÀæïÇG ÎïÝè ™æçã²ï¢ J ¥‹²ƒæ ¥|²æ¨ }æï¢ ¨ÈUH„æ Ýãè¢
ç}æHïxæè J çÝÚ‹„Ú ¥|²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï ²æïxææ|²æ¨ ¨ï ç}æHÝï ±æHè àææç‹„ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ
ãñ J ©¨¨ï ²æïxææ|²æ¨ }æï¢ Ÿæhæ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J
¥|²æ¨ ÜUæï ÿÜUæÚÐê±üÜU ¥ƒæü„ì ¥æÎÚÐê±üÜU ÜUÚÝæ ™æçã», çÝÚæÎÚÐê±üÜU Ýãè¢ J ÿÜUæÚ ÜUæ ¥ƒü
„Ð, Ïæíræ™²ü, ç±læ ¥æñÚ ŸæhæÐê±üÜU çÜU²æ ãé¥æ ¥|²æ¨ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨}ÐæçÎ„ ¥|²æ¨ öÉG ¥±Sƒæ
±æHæ ãæï„æ ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ©¨ ¥|²æ¨ ÜUæï àæèÍæí ç±™çH„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J ²ãæ¡
ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ç±læÐê±üÜU ¥|²æ¨ v²æ ãñ, ç…¨ÜUæï ²æïxææ|²æ¨è ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ
™æã„æ ãñ J §üEÚ ÜUæ S±MÐ v²æ ãñ ? ©¨ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU ¨æ{Ý v²æ ãñ¢ ? ©Ý ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ çÜU¨
ÐíÜUæÚ ¨ï ÜUÚÝæ ™æçã²ï ? §¨ }ææxæü }æï¢ v²æ-v²æ Ïææ{æ»¡ ¥æ ¨ÜU„è ãñ¢ ? §¨}æï¢ ÜUæï§ü »ï¨æ ¥æ™Ú‡æ
„æï Ýãè¢ ãñ …æï §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ ÜïU ç±Lh ãæï J §Ý ¨Ïæ Ïææ„æï¢ ÜUæï …æÝÜUÚ çÜU²æ ãé¥æ ¥|²æ¨ ç±læÐê±üÜU
¥|²æ¨ ãñ J »ï¨æ ¥|²æ¨ ¨ÈUH ãæï„æ ãñ J çÏæÝæ ¿ææÝ ÜïU …æï ¥|²æ¨ çÜU²æ …æ„æ ãñ, ©¨¨ï Ã²çv„
¥ÐÝï Hÿ² ÐÚ Ýãè¢ Ðãé¡™„æ J
¥|²æ¨ ÜUÚ„ï ¨}æ² ¨é¶-Îé:¶, }ææÝ-¥Ð}ææÝ, àæè„-©c‡æ„æ, ãæçÝ-Hæ|æ ¥æçÎ m‹m ²æïxæ }ææxæü
}æï¢ ¥æ„ï ãñ¢ J ©Ý ¨Ïæ ÜUæï ŸæhæÐê±üÜU ¨ãÝ ÜUÚ„ï ãé» {}ææü™Ú‡æ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ¥æñÚ ¥{}ææü™Ú‡æ ÜUæ
ÐçÚy²æxæ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ²çÎ Ã²çv„ „ÐS²æ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ¥ƒ±æ Îé:¶è ãæïÜUÚ ÜUÚ„æ ãñ „æï ©œæ}ææ|²æ¨
ÜUè ç¨çh Ýãè¢ ãæï„è J ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ç±¯²|ææïxæ ÀæïÇG ÎïÝï ™æçã²ï¢ ¥æñÚ Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ
}æÝ, ±™Ý, ÜU}æü ¨ï ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §ç‹Îí²æï¢ ÜïU |ææïxææï¢ }æï¢ ¥æ¨v„ ãæïÝï ÐÚ ¥|²æ¨ öÉG Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æJ
v²æï¢çÜU |ææïxææï¢ ÜïU |ææïxæÝï ¨ï Ý±èÝ ±æ¨Ýæ»¢ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ …æï ¥|²æ¨ }æï¢ Ïææ{æ ÇæH„è ãñ¢ J
¨æ{ÜU ÜUæï ¥ÐÝæ }æéw² ÜU„üÃ² ¨}æÛæÜUÚ ¥|²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã²ï, HæïÜñU¯‡ææ-Ðê<œæ ÜïU çH» Ýãè¢J
HæïÜñU¯‡ææ ÜïU çH» çÜU²æ xæ²æ ¥|²æ¨ |ææïxææï¢ ÜUè ¥æïÚ Hï …æ„æ ãñ, ²æïxæ ÜUè ¥æïÚ Ýãè¢ J àæéh çÝcÜUæ}æ
ÜU}æü ²æïxæ }æï¢ Ïæãé„ ¨ãæ²ÜU ãñ J ‘çÝcÜUæ}æ ÜU}æü’ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï §üEÚ-
ÐíæçŒ„ ÜïU çH» ÜUÚÝæ, ¨æ¢¨æçÚÜU ÈUH ÐíæçŒ„ ãï„é Ýãè¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ©ç™„ MÐ ¨ï ¥|²æ¨ ÜUÚÝï ÐÚ
ç±¯²|ææïxæ ÜUè ±æ¨Ýæ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh }æï¢ ÜUçÆÝæ§ü Ýãè¢ ãæï„è JJ 14 JJ
öcÅæÝéŸæç±ÜUç±¯²ç±„ëc‡æS² ±àæèÜUæÚ¨¢¿ææ ±ñÚæx²}æì JJ 15 JJ
àæÏÎæƒü - (öcÅ-¥æÝéŸæç±ÜU-ç±¯²-ç±„ëc‡æS²) [±œæü}ææÝ …è±Ý }æï¢] ¥Ýé|æ± çÜU²ï ãé»
¥æñÚ ¨éÝï ãé» ç±¯²æï¢ ÜUè „ëc‡ææ ¨ï Úçã„ ²æïxæè ÜUè (±àæèÜUæÚ-¨¢¿ææ) }æÝ §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ Ðê‡æü
±àæèÜUÚ‡æ ÜUè ¥Ýé|æêç„ (±ñÚæx²}æì) [¥ÐÚ] ±ñÚæx² ãñ J
1. „èÝ »¯‡ææ¥æï¢ ÜUè Ã²æw²æ ¥‹„ }æï¢ ÐçÚçàæcÅ }æï¢ Îï¶ï¢ J
¨}ææç{ÐæÎ: 45 ¨ê~æ 1–15
¨ê~ææƒü - ±œæü}ææÝ …è±Ý }æï¢ ¥Ýé|æ± çÜU²ï ãé» ¥æñÚ ¨éÝï ãé» ç±¯²æï¢ ÜUè „ëc‡ææ ¨ï Úçã„
²æïxæè ÜUè }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ Ðê‡æü ±àæèÜUÚ‡æ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ‘¥ÐÚ±ñÚæx²’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ç›²æïù‹ÝÐæÝ}æñE²üç}æç„ öcÅç±¯²ç±„ëc‡æS², S±xæü±ñÎïsÐíÜëUç„H²y±ÐíæŒ„æ±æÝé-
Ÿæç±ÜUç±¯²ï ç±„ëc‡æS² çÎÃ²æçÎÃ²ç±¯²¨¢Ðí²æïxæïùçÐ ç™œæS² ç±¯²Îæï¯Î<àæÝ: Ðí¨¢w²æÝÏæHæÎÝæ-
|ææïxææçy}æÜUæ ãï²æïÐæÎï²àæê‹²æ ±àæèÜUæÚ¨¢¿ææ ±ñÚæx²}æì JJ 15 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ›è, ¥‹Ý, ÐæÝ, »ïE²æüçÎ ‘öcÅç±¯²’ ãñ¢ J S±xæü, ç±Îïã ÏæÝÝï ÜUè §ÓÀæ
¥æñÚ ÐíÜëUç„H²y± ¥æçÎ ‘¥æÝéŸæç±ÜUç±¯²’ ãñ¢ J §Ý ¨Ïæ}æï¢ „ëc‡ææ Úçã„ „ƒæ çÎÃ²æçÎÃ² ç±¯²æï¢
ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ ãæïÝï ÐÚ |æè ©Ý}æï¢ ç±¯² Îæï¯Îàæèü ç™œæ ÜUè Ðí¨¢w²æÝ ÜïU ÏæH ¨ï …æï ¥Ýæ|ææïxææy}æÜU
ãï²æïÐæÎï² ¨ï àæê‹² ±àæèÜUæÚ ¥Ýé|æêç„ ¥ƒæü„ì }æÝ-§ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜUæ ¥Ýé|æ± ‘±ñÚæx²’
ÜUãHæ„æ ãñ JJ 15 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ±ñÚæx² ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J Ðíy²ïÜU ²æïxæ ç…¿ææ¨é ÜUæï ±ñÚæx²
ÜUæ S±MÐ ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ …æÝ HïÝæ ™æçã²ï J v²æï¢çÜU ¨}ææç{-ÐíæçŒ„ ÜUæ ²ã Ðí}æé¶ ¨æ{Ý ãñ J
§¨ ±„ü}ææÝ …è±Ý }æï¢ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU mæÚæ ¥ÝïÜU ¨æ¢¨æçÚÜU ç±¯² Ðíy²ÿæ MÐ }æï¢ Îï¶ï ¥æñÚ |ææïxæï …æ„ï
ãñ¢, ©ÝÜUæï öcÅç±¯² ÜUã„ï ãñ¢ J
|ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæÝï }æï¢ ÜéUÀ Îæï¯ -
Ðíƒ}æÎæï¯ - |ææïxææï¢ ÜïU |ææïxæÝï ¨ï ç±¯²|ææïxæ ÜUè §ÓÀæ ‹²êÝ Ýãè¢ ãæï„è ¥çÐ„é Ðê±ü ÜUè ¥Ðïÿææ
¥ç{ÜU „è±í ãæï …æ„è ãñ, ç±¯² ¨ï±Ý ¨ï ÜUæï§ü Hæ|æ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
çm„è² Îæï¯ - ç±¯² ¨ï±Ý ¨ï àæÚèÚ ÜUè àæçv„ ÝcÅ ãæï …æ„è ãñ, ç…¨¨ï àæÚèÚ ÜïU mæÚæ ¨}Ð‹Ý
ãæïÝï ±æHï ÜUæ²æïZ ÜUæï Ã²çv„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
„ë„è² Îæï¯ - àæÚèÚ }æï¢ ç±ç±{ Úæïxæ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢, ç…Ý¨ï Ã²çv„ ¨Îæ Îé:¶è Úã„æ ãñ J
™„éƒü Îæï¯ - ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ |ææïxæÝï ÜïU çH» {Ý, ¨}Ðçœæ ¥æçÎ ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ Ü®U ©Ðæ…üÝ }æï¢
¥ç„ }æêË²±æÝ ¨}æ² ·°æÝæ ÐÇG„æ ãñ ¥æñÚ ¨æ{Ýæ Ü® ç·» Ð²æü# ¨}æ² |æè Ýãè¢ ç}æHœææ J
Ð@}æ Îæï¯ - ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï ¨éÚçÿæ„ Ú¶Ýï ÜïU çH» }æãæÝì ÐçÚŸæ}æ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J
¯cÆ Îæï¯ - …Ïæ ¨é¶ ÜïU çH» çÜU» ©Ðæ<…„ ÐÎæƒü ÝcÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ „æï ¥…üÝÜUy„æü ÜUæï Ïæãé„
Îé:¶ ãæï„æ ãñ J
¨Œ„}æ Îæï¯ - |ææïxææï¢ ÜïU |ææïxæÝï ¨ï Ã²çv„ ©Ý}æï¢ §„Ýæ ¥æ¨v„ ãæï …æ„æ ãñ çÜU ©Ý}æï¢ Îæï¯ çÎ¶Ýï
ÐÚ |æè ±ã ÀæïÇGÝæ Ýãè¢ ™æã„æ ¥æñÚ ²çÎ ±ã ©ÝÜUæï ÀæïÇGÝæ ™æã„æ ãñ, „æï |æè ©ÝÜUæ ÀêÅÝæ ¥ç„
ÜUçÆÝ ãæï …æ„æ ãñ J
¥cÅ}æ Îæï¯ - ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ÐíæçŒ„ ÜïU çH» Ã²çv„ ¥ÝïÜU Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUè ôã¨æ ÜUÚ„æ ãñ, ç…¨
ôã¨æ ÜUæ |æ²¢ÜUÚ Îé:¶-ÈUH §üEÚ ÜUè ¥æïÚ ¨ï ©¨ï ç}æH„æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 46 ¨ê~æ 1–16
…æï àææ›æï¢ ÜïU mæÚæ ¨éÝï …æ„ï ãñ¢, ¥|æè ç…ÝÜUæ Ðíy²ÿæ Ýãè¢ çÜU²æ ãñ, ©ÝÜUæï ‘¥æÝéŸæç±ÜU ç±¯²’
ÜUã„ï ãñ¢ J ¥ƒæü„ì ¥xæHï …‹}æ }æï¢ ©œæ}æ }ææ„æ, çÐ„æ, ¨æ{Ý-¨}Ð‹Ý ÐçÚ±æÚ }æï¢ …‹}æ HïÝæ, §¨è …‹}æ
}æï¢ ²æïxææ|²æ¨ ¨ï ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHè ç¨çh²æ¡, ç…ÝÜUè ÐíæçŒ„ ¨ï Ã²çv„ ÜUæï {Ý, ¨}Ðçœæ ¥æñÚ ¨}}ææÝ
ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J …ñ¨ï öcÅ ÐÎæƒæïZ }æï¢ Îæï¯ çÎ¶æ§ü Îï„ï ãñ¢ ±ñ¨ï ãè ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ÎïÝï ±æHï ¥æÝéŸæç±ÜU
ÐÎæƒæïZ }æï¢ |æè Îæï¯ çÎ¶æ§ü Îï„ï ãñ¢ J §¨çH» §Ý ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶-¨æ{Ýæï¢ }æï¢ Îæï¯ Îï¶Ýï
¨ï ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ãæçÝÜUæÚÜU ÐÎæƒæïZ ¨ï ãè ±ñÚæx² ãæïÝæ ™æçã²ï J ²æïxææ|²æ¨
}æï¢ ¨æ{ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU xæíã‡æ ÜUÚÝï }æï¢ ÜUæï§ü Îæï¯ Ýãè¢ ãñ J àæÚèÚ ÜUæï S±Sƒ »±¢ ÏæH±æÝì ÏæÝæÝï }æï¢ ¨ãæ²ÜU
©œæ}æ ¶æÝ-ÐæÝ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ çÝÏæüH ¥æñÚ ¥S±Sƒ àæÚèÚ ÏæÝæÝæ ±ñÚæx² Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU àæÚèÚ
{}ææüƒüÜUæ}æ}ææïÿæ ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J1 §¨ÜUè Úÿææ ÜUÚÝæ, §¨ÜUæï ÎèÍææü²é ÏæÝæÝæ, S±Sƒ Ú¶Ýï ÜïU çH» ¥ÝéÜêUH
ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ²çÎ Ã²çv„ ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ©ç™„ Ðí²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ „æï
±ñÚæx² }æï¢ ÜUæï§ü Ïææ{æ Ýãè¢ ¥æ„è J ÜU|æè-ÜU|æè Ã²çv„ {Ý ±æ ¨}}ææÝ ÐíæçŒ„ ÜïU çH» ÜéUÀ ±S„é¥æï¢
ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ Îï„æ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ - ã}æÝï ¨æ{é±ïàæ }æï¢ »ÜU Ã²çv„ ÜUæï Îï¶æ ƒæ J Hæïxææï¢ ¨ï ¿ææ„
ãé¥æ çÜU ±ã xæëãSƒ ƒï J ÜUãæ xæ²æ ƒæ çÜU ±ï {Ý ±æ ¨}}ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH» ÜUæ¯æ² ±›
{æÚ‡æ ÜUÚÜïU Ðí™æÚ ÜUÚ„ï, Ðpæ„ì ÐçÚ±æÚ }æï¢ …æÜUÚ …è±Ý Ã²„è„ ÜUÚ„ï ƒï J »ï¨æ ÜUÚÝï ¨ï ±ñÚæx² ÜUè
ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J
¨¢¨æÚ }æï¢ ¥ÝïÜU »ï¨ï }æãæÐéL¯ ãé» ãñ¢ ç…‹ãæï¢Ýï S±²¢ §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ çÜU²æ ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæï |æè
ÜUÚ±æÝï ÜUæ Ðí²æ¨ çÜU²æ J ©ÝÜïU …è±Ý ÜïU ç±¯² }æï¢ ¨éÝÝï ¨ï ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU ±ï }æãæÝì ƒï, ©‹ãæï¢Ýï
S±²¢ ÜUæï ÜëU„ÜëUy² ÏæÝæ²æ ¥æñÚ Îê¨Úæï¢ ÜUæï |æè ÜëU„ÜëUy² ÏæÝæÝï ÜUæ Ðí²æ¨ çÜU²æ ãñ J ²ã ¥æÝéŸæç±ÜU
ç±¯² ãñ J v²æï¢çÜU ©Ý }æãæÐéL¯æï¢ ÜUæï Ã²çv„ Ýï S±²¢ Ýãè¢ Îï¶æ ãñ J §üEÚÐíæçŒ„ ãï„é çÝcÜUæ}æ |ææ±Ýæ
¨ï §Ý }æãæÝì ÐéL¯æï¢ ÜïU …è±Ý ÜïU ¨öàæ ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï ÏæÝæÝï ÜïU çH» Ðí²yÝ ÜUÚÝæ ¥±ñÚæx² Ýãè¢
ãñ ¥ƒæü„ì ±ñÚæx² }æï¢ Ïææ{ÜU Ýãè¢ ãñ J
±ñÚæx² ÜUè ÐíæçŒ„ }æï¢ ç±±ïÜU »ÜU Ðí}æé¶ ¨æ{Ý ãñ, ²ã Ðê±ü çH¶æ xæ²æ ãñ J §¨ ¨‹Î|æü }æï¢ §¨ÜUæï
Š²æÝ }æï¢ Ú¶Ýæ ãæïxææ çÜU ç±±ïÜU ¥æñÚ ¥|²æ¨ ÜïU mæÚæ ãè ±ñÚæx² ÜUè Úÿææ ãæï„è ãñ JJ 15 JJ
„yÐÚ¢ ÐéL ¯w²æ„ïxæéü‡æ±ñ„ëc‡²}æì JJ 16 JJ
àæÏÎæƒü - („„ì-ÐÚ}æì) ±ã ÐÚ±ñÚæx² = ¨Ïæ¨ï ª¡™æ ±ñÚæx² ãñ …æï (ÐéL¯ - w²æ„ï:) …è±æy}ææ
ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæïÝï ¨ï (xæé‡æ-±ñ„cë ‡²}æì) xæé‡æ}ææ~æ ¨ï „ëc‡ææÚçã„ ãæï …æÝæ J
¨ê~ææƒü-±ã ¨Ïæ¨ï ª¡™æ ±ñÚæx² ãñ …æï …è±æy}ææ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï xæé‡æ}ææ~æ ¨ï „ëc‡ææÚçã„ ãæï …æÝæ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - öcÅæÝéŸæç±ÜUç±¯²Îæï¯Îàæèü ç±Úv„: ÐéL ¯ÎàæüÝæ|²æ¨æœæÓÀéçhÐíç±±ïÜUæŒ²æç²„-
Ïæéçhxæéü‡æï|²æï Ã²v„æÃ²v„{}æüÜïU|²æï ç±Úv„ §ç„ J „Îìm²¢ ±ñÚæx²}æì J „~æ ²ÎéœæÚ¢ „Á¿ææÝÐí¨æÎ}ææ~æ}æì J
1. {}ææüƒüÜUæ}æ}ææïÿææ‡ææ}ææÚæïx²}æêH}æéœæ}æ}æì J (¥æ²é±ïüÎ)
¨}ææç{ÐæÎ: 47 ¨ê~æ 1–16
²S²æïÎ²ï Ðíy²éçÎ„w²æç„Úï±¢ }æ‹²„ï-ÐíæŒ„¢ ÐíæÐ‡æè²¢, ÿæè‡ææ: ÿæï„Ã²æ: vHïàææ:, çÀ‹Ý: çàHcÅÐ±æü
|æ±¨¢ÜíU}æ:, ²S²æç±ÓÀïÎæÁ…çÝy±æ ç}æí²„ï }æëy±æ ™ …æ²„ §ç„ J ¿ææÝS²ñ± ÐÚæÜUæcÆæ ±ñÚæx²}æì J
»„S²ñ± çã Ýæ‹„Úè²Ü¢U ÜñU±Ë²ç}æç„ JJ 16 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Îï¶ï ãé» »±¢ ¨éÝï ãé» ç±¯²æï¢ ÜïU Îæï¯æï¢ ÜUæï Îï¶Ýï ±æHæ „ëc‡ææÚçã„
¨æ{ÜU, ÐéL¯ ÜïU ÎàæüÝ ÜïU ¥|²æ¨ ¨ï, ©¨ ÐéL¯„œ± ÜïU Ïææï{ ¨ï ÐíæŒ„ ¿ææÝ ¨ï „ëŒ„ ç™œæ ±æHæ
ãæïÜUÚ, SƒêH ¥æñÚ ¨êÿ}æ S±MÐ ±æHï xæé‡ææï¢ ¨ï |æè ç±Úv„ ãæï …æ„æ ãñ J ±ã Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ±ñÚæx²
ãñ - 1. ¥ÐÚ, 2. ÐÚ J §Ý}æï¢ ¨ï …æï Ðpæ„ì ÜUãæ ãñ ±ã ©Ó™¿ææÝ ÜUè ÜUæïçÅ ±æHæ ãñ J ç…¨ÜïU
©çÎ„ ãæïÝï ÐÚ ¥æy}æÎàæèü ²æïxæè ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ²æïx² ÐíæŒ„ ãæï xæ²æ J ÝcÅ ÜUÚÝï
²æïx² vHïàæ ÝcÅ ãæï xæ²ï ¥æñÚ &æë¢¶HæÏæh ¨¢¨æÚ™ÜíU ÅêÅ xæ²æ J ç…¨ÜïU ÅêÅï çÏæÝæ …è± …‹}æ HïÜUÚ
}æÚ„æ »±¢ }æÚÜUÚ …‹}æ Hï„æ Úã„æ ãñ J ¿ææÝ ÜUè ÐÚæÜUæcÆæ, (ª¡™è çSƒç„) ãè ±ñÚæx² ãñ J ²ã
±ñÚæx² ÜñU±Ë² ÜUæ ¥çÝ±æ²ü ¨æ{Ý ãñ JJ 16 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÐÚ ±ñÚæx² ÜUæ Hÿæ‡æ çÜU²æ ãñ J
±ñÚæx² Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ J »ÜU ¥ÐÚ ¥æñÚ Îê¨Úæ ÐÚ J ‘¥ÐÚ ±ñÚæx²’ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ
©Ðæ² ãñ ¥æñÚ ‘ÐÚ ±ñÚæx²’ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ J ²lçÐ ¿ææÝ ¥æñÚ ±ñÚæx² }æï¢ ÜUæÚ‡æ ÜUæ²ü ¨}Ïæ‹{
ãñ ¥ƒæü„ì ¿ææÝ ¨ï ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ÐÚ‹„é §¨ ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ¿ææÝ ÜUæï ãè ±ñÚæx² ÜUã
çÎ²æ xæ²æ ãñ J §¨}æï¢ ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ ÜUæ²ü ÜUæ ¥|æïÎ ÜUƒÝ ¨}æÛæÝæ ™æçã» J ¨ê~æ }æï¢ ‘ÐÚ’ àæÏÎ
ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ¨ï ²ã ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU Ðê±ü ¨ê~æ }æï¢ ÐÉïG ±ñÚæx² ÜUæ Ýæ}æ ‘¥ÐÚ ±ñÚæx²’ ãñ J
¥ÐÚ ±ñÚæx² ¨ï ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï
©¨ÜUè ©‹Ý„ ¥±Sƒæ ¥æ …æ„è ãñ J ©¨è ÜUæ Ýæ}æ ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ãñ J {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ }æï¢ ÐéL¯w²æç„
Úã„è ãñ J §¨è ÜUæï ‘¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æw²æç„’ |æè ÜUã„ï ãñ¢ J {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„ ²æïxæè ©¨}æï¢
|æè Îæï¯ Îï¶„æ ãñ J v²æï¢çÜU ¨œ±ÐéL¯æ‹²„æw²æç„ ¨œ±xæé‡æ ÜUæ {}æü ãñ J ¨œ±xæé‡æ ÐçÚ±„üÝàæèH
¥æñÚ „}ææïxæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ ¨ï ¨}Ïæh ãñ J ¥„: ±ã Îï¶„æ ãñ çÜU }æñ¢ ¥æy}ææ ¥ƒæü„ì …è±æy}ææ „èÝæï¢
xæé‡ææï¢ ÜïU ç±ÜUæÚæï¢ ¨ï ÐëƒÜUì ãê¡ J §¨ ÐíÜUæÚ Îæï¯ Îï¶Ýï ¨ï xæé‡æ}ææ~æ ¨ï ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J
ÐÚ±ñÚæx² ¨ï ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ç¨h ãæï„è ãñ, ©¨¨ï §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J
§üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ²ã ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ çÜU “…æï }æéÛæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ƒæ ±ã ÐíæŒ„
ãæï xæ²æ ãñ J ¥Ïæ ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ²æïx² ÜéUÀ àæï¯ Ýãè¢ ãñ” J §¨ Ðí¨X }æï¢ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU
§üEÚ »ÜU ÐÎæƒü ãñ, ©¨}æï¢ ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï Úçã„ çÝy² ¥æÝ‹Î ç±l}ææÝ ãñ J ©¨ ¥æÝ‹Î ÜUæï
ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÐÚ ²æïxæè ²ã ÜUã„æ ãñ çÜU ç…¨ Îé:¶Úçã„ çÝy² ¥æÝ‹Î ÜUæï }æñ¢ ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ
ƒæ, ±ã }æéÛæï ÐíæŒ„ ãæï xæ²æ ãñ J ¿ææÝ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æè ²æïxæè ²ã ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ çÜU …æï …æÝÝæ
ƒæ, ±ã …æÝ çH²æ ãñ J ¥Ïæ …æÝÝæ àæï¯ Ýãè¢ Úãæ ãñ J
…æï Hæïxæ ²æïxææ|²æ¨ ÜïU mæÚæ §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ±ï ÜïU±H ¨æ¢¨æçÚÜU {Ý¨}Ðçœæ ÜïU ©Ðæ…üÝ
¥æñÚ ç±¯²|ææïxææï¢ }æï¢ „ÌèÝ Úã„ï ãñ¢ J ©ÝÜUæï ²ã çSƒç„ ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J ç…¨¨ï ±ï ¥Ýé|æ± ÜUÚ ¨Üï¢U,
¨}ææç{ÐæÎ: 48 ¨ê~æ 1–17
çÜU }æéÛæï …æï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ƒæ ±ã ÐíæŒ„ ãæï xæ²æ ãñ, ¥æñÚ ÐíæŒ„Ã² ÜéUÀ àæï¯ Ýãè¢ Úãæ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ
¿ææÝ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æè …æÝÝæ ™æçã» çÜU ¥ÝïÜU ç±¯²æï¢ ÜUæ ç±mæÝì ãæïÝï ÐÚ |æè Ã²çv„ §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ
çÜU²ï çÏæÝæ »ï¨è ¨‹„éçcÅ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ ç…¨¨ï ±ã ¥Ýé|æ± ÜUÚ ¨ÜïU, çÜU …æï …æÝÝæ
ƒæ ±ã …æÝ çH²æ ãñ, ¥Ïæ …æÝÝæ àæï¯ Ýãè¢ Úãæ ãñ J Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ²ã ™æã„æ ãñ çÜU }æñ¢ ¨}æS„
Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÜUÚ Îé:¶Úçã„ çÝy² ¥æÝ‹Î ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUM¡ J §¨ ¥æÜUæ¢ÿææ ÜUè Ðê<œæ ÜUæ ¨}ææ{æÝ §üEÚÐíæçŒ„
ãè ãñ, ¥‹² Ýãè¢ JJ 16 JJ
¥±0 - ¥ƒæïÐæ²m KïÝ çÝL hç™œæ±ëœæï: ÜUƒ}æéÓ²„ï ¨}Ðí¿ææ„: ¨}ææç{çÚç„ -
¥ƒü - ¥Ïæ ÎæïÝæï¢ ©Ðæ² (¥|²æ¨, ±ñÚæx²) mæÚæ çÝLh ç™œæ±ëçœæ ±æHï ¨æ{ÜU ÜUè ‘¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{’ çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ J ²ã çÝ}Ý ¨ê~æ ¨ï ÜUãæ …æ„æ ãñ -
ç±„ÜüUç±™æÚæÝ‹ÎæçS}æ„æM ÐæÝéxæ}ææ„ì ¨}Ðí¿ææ„: JJ 17 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±„ÜüU-ç±™æÚ-¥æÝ‹Î-¥çS}æ„æ-MÐæÝéxæ}ææ„ì) ç±„ÜüU, ç±™æÚ, ¥æÝ‹Î, ¥çS}æ„æ-
MÐ çSƒç„²æï¢ ÜïU ¥Ýé|æ± ¨ï (¨}Ðí¿ææ„:) ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü-ç±„ÜüU, ç±™æÚ, ¥æÝ‹Î, ¥çS}æ„æ MÐ çSƒç„²æï¢ ÜïU ¥Ýé|æ± ¨ï ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ç±„ÜüUçpœæS²æH}ÏæÝï SƒêH ¥æ|ææïxæ: J ¨êÿ}ææï ç±™æÚ: J ¥æÝ‹Îæï tæÎ: J »ÜUæçy}æÜUæ
¨¢ç±ÎçS}æ„æ J „~æ Ðíƒ}æp„écÅ²æÝéxæ„: ¨}ææç{: ¨ç±„ÜüU: J çm„è²æï ç±„ÜüUç±ÜUH: ¨ç±™æÚ: J „ë„è²æï
ç±™æÚç±ÜUH: ¨æÝ‹Î: J ™„éƒüS„çmÜUHæïùçS}æ„æ}ææ~æ §ç„ J ¨±ü »„ï ¨æH}ÏæÝæ: ¨}ææ{²: JJ 17 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘ç±„ÜüU’ ÜUæ ¥ƒü ç™œæ ÜïU ¥æH}ÏæÝ }æï¢ SƒêH|æê„ Ðëçƒ±è ¥æçÎ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ
ãñ J ‘ç±™æÚ’ ÜUæ ¥ƒü ç™œæ ÜïU ¥æH}ÏæÝ }æï¢ ¨êÿ}æ|æê„ ¥ƒæü„ì „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãñ J ‘¥æÝ‹Î’
ÜUæ ¥ƒü tæÎ = ¨é¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ¥ƒæü„ì §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï ¨é¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ J ‘¥çS}æ„æ’
ÜUæ ¥ƒü ãñ (ç™œæ ÜïU ¥æH}ÏæÝ }æï¢) …è±æy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ J
Ðíƒ}æ ¥ƒæü„ì ç±„ÜUæüÝéxæ„ ¨}ææç{ }æï¢ (SƒêH|æê„, „‹}ææ~ææ»¡, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ …è±æy}ææ) ²ï ™æÚæï¢ ç±¯²
(²æïxæè ÜïU ç…¿ææS²) Úã„ï ãñ¢ J (çÜU‹„é SƒêH |æê„æï¢ ÜUæ ãè ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J àæï¯ ÜUæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ
Úã„æ ãñ J) §¨ÜUæï ™„écÅ²æÝéxæ„ ÜUãæ …æ„æ ãñ J
çm„è², ç±„ÜüU ¨ï Úçã„ ç±™æÚ ¨}ææç{ ãñ J (§¨}æï¢ „‹}ææ~ææ»¡, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ …è±æy}ææ ç…¿ææS²
Úã„ï ãñ¢ J çÜU‹„é ÜïU±H „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J àæï¯ Îæï ÜUæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ Úã„æ ãñ J)
„ë„è², ç±™æÚ ¨ï Úçã„ ¥æÝ‹Î ¨}ææç{ ãñ J (§¨}æï¢ §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ …è±æy}ææ ç…¿ææS² Úã„ï ãñ¢ J
çÜU‹„é §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ãè ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J …è±æy}ææ ÜUæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ Úã„æ ãñ J)
™„éƒü, ¥æÝ‹Î ¨ï Úçã„ ¥çS}æ„æ ¨}ææç{ ãñ J (§¨}æï¢ …è±æy}ææ ãè ç…¿ææS² Úã„æ ãñ J ¥æñÚ …è±æy}ææ
ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ |æè ãæï„æ ãñ J |æê„æçÎ ¥‹² ÜUæï§ü Ð¼æƒü ç…¿ææS² Ýãè¢ Úã„æ) ²ï ¨Ïæ ¥æH}ÏæÝ ¨çã„
¨}ææç{²æ¡ ãñ¢ JJ 17 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 49 ¨ê~æ 1–17
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
™æÚ ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ J ç±„ÜUæüÝéxæ„, ç±™æÚæÝéxæ„, ¥æÝ‹ÎæÝéxæ„ ¥æñÚ ¥çS}æ„æÝéxæ„ J
ç±¯² ÜUè ÎëçcÅ ¨ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ - xæíãè„ë, xæíã‡æ ¥æñÚ xæíæs J xæíæs
ç±¯² Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ, »ÜU SƒêH|æê„ ¥æñÚ Îê¨Úæ ¨êÿ}æ|æê„ („‹}ææ~ææ) J xæíã‡æ ¨ï §ç‹Îí²æ¡ Hè …æ„è
ãñ¢ ¥æñÚ xæíãè„ë ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨è Ðíƒ}æ SƒêH ÐÎæƒæïZ }æï¢ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí
ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J SƒêH ÐÎæƒæïZ }æï¢ ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ç¨h ãæïÝï ÐÚ ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ }æï¢
|æè ç™œæ ÜUæï ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU ÎèÍæüÜUæH Ð²ü‹„ ÚæïÜU Hï„æ ãñ J
ç±„ÜüU ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¥æH}ÏæÝ SƒêH ç±¯² ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™
|æê„ ¥æñÚ ©Ý ¨ï ÏæÝï ãé» àæÚèÚ, ±ëÿææçÎ J §¨ ¨}ææç{ ÜUæ ¥|²æ¨ àæÚèÚ ÜïU ¥Xæï¢ ¥æñÚ ±ëÿææçÎ
ÐÎæƒæïZ ÜUæï HïÜUÚ |æè çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J §¨ÜUæï ¨}æÛææÝï ÜïU çH» ²æïxæÎàæüÝ 1/42 ÜïU Ã²æ¨
|ææc² }æï¢ xææñ ÜUæ ©ÎæãÚ‡æ çÎ²æ ãñ J ‘xææñ:’ ²ã àæÏÎ ãñ, ‘xææñ:’ ²ã ¥ƒü (Ðàæé) ãñ, ‘xææñ:’ ²ã
¿ææÝ ãñ J xææñ }æï¢ ²æïxæè ¨}ææç{ Hxææ„æ ãñ ©¨ (¨}ææç{) }æï¢ …Ïæ àæÏÎ, ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝ „èÝæï¢ ¨¢²év„
Úã„ï ãñ¢, „Ïæ ±ã ç±„ÜUæüÝéxæ„ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUãHæ„è ãñ J §¨ çSƒç„ }æï¢ …è±æy}ææ ‘Ðí}ææ„æ’
ÜïU MÐ }æï¢, Ïææs §ç‹Îí²æ¡ ‘Ðí}ææ‡æ’ ÜïU MÐ }æï¢ ¥æñÚ xææñ ‘Ðí}æï²’ ÜïU MÐ }æï¢ ©ÐçSƒ„ Úã„æ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ SƒêH |æê„ ¥æñÚ ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý ¥‹² ÐÎæƒæïZ }æï¢ |æè ¥|²æ¨ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é
Ðëçƒ±è ¥æçÎ |æê„æï¢ ÜUæï ¥æñÚ ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï §üEÚ }ææÝÜUÚ Š²æÝ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ²çÎ
„‹}ææ~ææ¥æï¢ }æï¢ ¥ƒæü„ì xæ‹{„‹}ææ~ææ, Ú¨„‹}ææ~ææ, MÐ„‹}ææ~ææ, SÐàæü„‹}ææ~ææ ¥æñÚ àæÏÎ„‹}ææ~ææ, …æï Ðëçƒ±è
¥æçÎ Ðæ¡™ |æê„æï¢ ÜïU ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ ãñ¢, ©Ý}æï¢ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚ, ©ÝÜïU S±MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ
çÜU²æ …æ„æ ãñ J „æï ±ã ç±™æÚæÝéxæ„ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ‘Ðí}ææ„æ’,
ç™œæ ‘Ðí}ææ‡æ’ ¥æñÚ „‹}ææ~ææ ‘Ðí}æï²’ ÜïU MÐ }æï¢ Úã„ï ãñ¢ J
…Ïæ }æãœæy±, ¥ã¢ÜUæÚ, }æÝ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜUè …æ„è ãñ „Ïæ ±ã
¥æÝ‹ÎæÝéxæ„ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J §Ý ÜUè ©yÐçœæ }æï¢ ¨œ±xæé‡æ Ðí{æÝ ãæïÝï ¨ï §ÝÜïU S±MÐ
ÜïU ¥Ýé|æ± ÜUæH }æï¢ ¨é¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ |æè …è±æy}ææ Ðí}ææ„æ, ç™œæ ‘Ðí}ææ‡æ’ ¥æñÚ
§ç‹Îí²æ¡ ¥æçÎ ‘Ðí}æï²’ ÜïU MÐ }æï¢ ãñ¢ J …Ïæ …è±æy}ææ ¨}æS„ …ÇG ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥æñÚ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï
ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì …æÝ ÜUÚ ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ ±ã ¥çS}æ„æÝéxæ„ ¨}ææç{
ãñ J ²lçÐ §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥ã¢ÜUæÚ, §ç‹Îí²æ¢ ¥æçÎ ¨|æè ©ÐÜUÚ‡æ …è±æy}ææ ÜïU ¨æƒ ç±l}ææÝ Úã„ï
ãñ¢ „ƒæçÐ ±ã Ïæéçh „ƒæ §üEÚ ÜUè ¨ãæ²„æ ¨ï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï …æÝ„æ ãñ J
ÜéUÀ Hæïxæ »ï¨æ }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU §¨ çSƒç„ }æï¢ …è±æy}ææ Ïæéçh, ¥ãVæÚ ¥æñÚ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï »ÜU
}ææÝ„æ ãñ J çÜU‹„é ²ã ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU …è±æy}ææ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ (= ¥çS}æ„æ ¨}ææç{) }æï¢
Ïæéçh ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ¨ï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ÐëƒÜUì …æÝ„æ ãñ ²ã Ïææ„ ²æïxæ¨ê~æ 1/2 ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢
ÜUãè …æ ™éÜUè ãñ J ¥„: ©‹ãï¢ »ÜU }ææÝÝæ ©ç™„ Ýãè ãñ JJ 17 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 50 ¨ê~æ 1–18
¥±0 - ¥ƒ ¥¨}Ðí¿ææ„: ¨}ææç{: çÜU}æéÐæ²: ôÜUS±|ææ±æï ±ïç„ ?
¥ƒü - ¥Ïæ ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ çÜUÝ ©Ðæ²æï¢ ±æHè ¥æñÚ çÜU¨ S±|ææ± ±æHè ãæï„è ãñ ²ã
(¨ê~æ ÜïU mæÚæ Ïæ„æ²æ …æ„æ ãñ) -
ç±Úæ}æÐíy²²æ|²æ¨Ðê±ü: ¨¢SÜUæÚàæï¯æïù‹²: JJ 18 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±Úæ}æ-Ðíy²²-¥|²æ¨-Ðê±ü:) ¨Ïæ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ = ç±Úæ}æ, ©¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ
…æï ÐÚ ±ñÚæx², ©¨ÜUè ÐéÝ:-ÐéÝ: ¥æ±ëçœæ ¨ï (¨¢SÜUæÚ-àæï¯:) ç…¨ çSƒç„ }æï¢ ¨¢SÜUæÚ àæï¯
Úã …æ„ï ãñ¢ (¥‹²:) ±ã ¨}Ðí¿ææ„ ¨ï ç|æ‹Ý ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¨Ïæ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU çÝÚæï{ ÜUæ ÜUæÚ‡æ …æï ÐÚ±ñÚæx² ãñ ©¨ÜUè ÐéÝ: ÐéÝ: ¥æ±ëçœæ
¨ï …æï [±ëçœæçÝÚæï{] ¨}ææç{ ãæï„è ãñ „ƒæ ç…¨}æï¢ çÝÚæï{ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ±„ü}ææÝ MÐ }æï¢, Ã²éyƒæÝ
»±¢ ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ¥ç|æ|æê„ ãæïÜUÚ (ÎÏæï) Úã„ï ãñ¢, ±ã ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±ü±ëçœæÐíy²S„}æ²ï ¨¢SÜUæÚàæï¯æï çÝÚæï{çpœæS² ¨}ææç{Ú¨¢Ðí¿ææ„: J „S² ÐÚ±ñÚæx²-
}æéÐæ²: J ¨æH}ÏæÝæï s|²æ¨S„y¨æ{Ýæ² Ý ÜUËÐ„ §ç„ J ç±Úæ}æÐíy²²æï çÝ±üS„éÜU ¥æH}ÏæÝèçÜíU²„ï J ¨
™æƒüàæê‹²: J „Î|²æ¨Ðê±Z ç™œæ¢ çÝÚæH}ÏæÝ}æ|ææ±ÐíæŒ„ç}æ± |æ±„èy²ï¯ çÝÏæèü…: ¨}ææç{Ú¨¢Ðí¿ææ„: JJ 18 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç™œæ ÜUè ¨|æè ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¥S„ ãæï …æÝï ÐÚ ¨¢SÜUæÚ ãè ç…¨}æï¢ àæï¯
Úã„ï ãñ¢ »ï¨æ ç™œæ ÜUæ çÝÚæï{ ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ãñ J ©¨ ¨}ææç{ ÜUæ ©Ðæ² ‘ÐÚ±ñÚæx²’ ãñ J ¨æH}ÏæÝ
¥|²æ¨ ©¨ÜUæ ¨æ{Ý Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ J §¨çH» ç±Úæ}æÐíy²² ¥ƒæü„ì ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ç±Úæ}æ ÜUæ …æï
ÜUæÚ‡æ ÐÎæƒüãèÝ ÐÚ±ñÚæx² ©¨ÜUæï ¨æ{Ý MÐ }æï¢ S±èÜUæÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ±ã (ÐÚ ±ñÚæx²)
ÐÎæƒüãèÝ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜïU ¥|²æ¨Ðê±üÜU ç™œæ çÝÚæH}ÏæÝ ¥æñÚ S±|ææ±àæê‹² ¨æ ãæï …æ„æ ãñ J ²ã
çÝÏæèü… ¨}ææç{ ‘¥¨}Ðí¿ææ„’ ÜUãè …æ„è ãñ JJ 18 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè …æï ÐçÚÐv±æ±Sƒæ ãñ ©¨ÜUæï ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ÜUã„ï ãñ¢ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è
‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ „Ïæ ©¨ÜUæï {}æü}æïÍæ
¨}ææç{ ¨ï |æè ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ ±ñÚæx² ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUæ ÈUH …è±æy}ææ ÜUæï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæïÝæ ãñ J ²lçÐ
©yÜëUcÅ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ |æè …è±æy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ÐÚ‹„é ±ã ©„Ýæ SÐcÅ Ýãè¢ ãæï„æ
ç…„Ýæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ ãæï„æ ãñ J ç™œæ ÜUè Ðæ¡™ ¥±Sƒæ»¡
ãñ¢ ç…ÝÜUæ ©Ìï¶ Ðê±ü (²æïxæ 1-1 Ã²æ¨0 |ææ0 }æï¢) ÜUÚ çÎ²æ ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï ²ã ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
Ðæ¡™±è ¥±Sƒæ ãñ J ÐÚ±ñÚæx² ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï …Ïæ ¨}æS„ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ ¥±Úæï{ ãæï …æ„æ ãñ
¥æñÚ ¨¢SÜUæÚ àæï¯ Úã …æ„ï ãñ¢ „Ïæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 51 ¨ê~æ 1–19
ÐíàÝ - ‘¨¢SÜUæÚàæï¯’ v²æ ãñ ?
©œæÚ - …Ïæ ¨}æS„ ±ëçœæ²æ¢ LÜU …æ„è ãñ¢ „Ïæ çÝÚæï{ ¥±Sƒæ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ±„ü}ææÝ Úã„ï ãñ¢, Ã²éyƒæÝ
„ƒæ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÎÏæï Úã„ï ãñ¢ J …Ïæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ |æ¢xæ ãæï„è ãñ „Ïæ ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ¥ÐÝæ ÜUæ²ü ÜUÚÝï }æï¢ ©l„ ãæï …æ„ï ãñ¢ J …Ïæ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ |æ¢xæ ãæï …æ„è
ãñ „æï ©¨ çSƒç„ }æï¢ Ã²éyƒæÝ ¥ƒæü„ì ¨æ¢¨æçÚÜU ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ©|æÚ …æ„ï ãñ¢ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è
¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæï ÐéÝ: ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ, „Ïæ ¥|²æ¨, ±ñÚæx² ÜïU mæÚæ Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï
ÚæïÜU Îï„æ ãñ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU LÜU …æÝï ÐÚ ¨æ{ÜU ÐéÝ: ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæï ©ÐHÏ{ ÜUÚ Hï„æ
ãñ J §¨¨ï ç¨h ãñ çÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ çÝLhæ±Sƒæ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ±„ü}ææÝ Úã„ï ãñ¢ ¥æñÚ Ã²éyƒæÝ
„ƒæ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÎÏæï Úã„ï ãñ¢ J §¨è ÜUæ Ýæ}æ ¨¢SÜUæÚàæï¯ ãñ, »ï¨æ …æÝÝæ ™æçã²ï
J
²ãæ¡ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„ï ãè …è±æy}ææ ÜUè }æéçv„
Ýãè¢ ãæï„è J „yÐpæ„ì |æè ©¨ï }ææïÿæÐíæçŒ„ ãï„é ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï Ðê‡æü MÐ ¨ï Îx{Ïæè… ÜUÚÝï ÜïU çH» Ð²æüŒ„
Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐçÚÐv±æ±Sƒæ ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè §üEÚ, …è±æy}ææ ¥æñÚ
ÐíÜëUç„ §Ý „èÝæï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì …æÝ„æ ãñ ¥æñÚ Ã²±ãæÚ ÜUæH }æï¢ |æè ¨}ææç{ ÜUè çSƒç„
ÏæÝæ²ï Ú¶„æ ãñ J …Ïæ ÜU|æè Úæç~æ }æï¢ çÝÎíæ Ýãè¢ ¥æ„è „æï ²æïxæè ¨}ææç{ ¨ï Hæ|æ ©Ææ„æ ãñ J ¨æ{æÚ‡æ
Úæïxæ ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ |æè ²æïxæè ¨}ææç{ ÜïU mæÚæ §üEÚ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¥ç„„è±í
Úæïxæ ãæïÝï ÐÚ ¨}ææç{ |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ JJ 18 JJ
¥±0 - ¨ ¶Ë±²¢ çmç±{: - ©Ðæ²Ðíy²²æï |æ±Ðíy²²p J „~ææïÐæ²Ðíy²²æï ²æïçxæÝæ¢ |æ±ç„ J
¥ƒü - ±ã (¥¨}Ðí¿ææ„) ¨}ææç{ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ J »ÜU ©Ðæ²Ðíy²² ¥æñÚ Îê¨Úè |æ±Ðíy²² J
©Ý}æï¢ ¨ï ©Ðæ²Ðíy²² Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ç±Îïã »±¢ ÐíÜëUç„H² ²æïçxæ²æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý ²æïçxæ²æï¢
ÜUè ãæï„è ãñ J
|æ±Ðíy²²æï ç±ÎïãÐíÜëUç„H²æÝæ}æì JJ 19 JJ
àæÏÎæƒü - (|æ±Ðíy²²:) |æ±: = àæÚèÚæçÎ ¨¢¨æÚ, Ðíy²²: = ©¨ÜUæ …æï ²ƒæƒü ¿ææÝ,
©¨¨ï …æï ¨}ææç{ ãæï„è ãñ ±ã ‘|æ±Ðíy²²’ Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãñ J (ç±Îïã-
ÐíÜëUç„H²æÝæ}æì) ç±Îïã-…æï Îïã ¨ï ¥ÐÝæ S±æç}æy± ãÅæÜUÚ §üEÚ ÜUæ S±æç}æy± }ææÝ„ï ãñ¢ „ƒæ
Îïãæç|æ}ææÝ ¨ï Úçã„ ¥æñÚ Îïã ÜUæï ©yÐçœæ-ç±Ýæàæ ¥æçÎ Îæï¯ ²év„ Îï¶ÜUÚ §üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ
ÜUÚ„ï ãñ¢, ±ï ç±Îïã ²æïxæè ÜUãHæ„ï ãñ¢ J
ÐíÜëUç„H² - ¨œ±, Ú…, „}æ ÐíÜëUç„, ©¨¨ï ©yÐ‹Ý }æãœæy±, ¥ãVæÚ, „‹}ææ~ææ²ï¢ ²ï ÐíÜëUç„
|æè ãñ¢ ¥æñÚ ç±ÜëUç„ |æè ãñ¢, §ÝÜUæï …æï ¥y²‹„ ÐçÚŸæ}æ ¥æñÚ „ÌèÝ„æÐê±üÜU …æÝÜUÚ ¥æñÚ §Ý}æï¢
Îæï¯ Îï¶ÜUÚ §üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„ï ãñ¢ ±ï ÐíÜëUç„H² ²æïxæè ÜUãHæ„ï ãñ¢ J
¨}ææç{ÐæÎ: 52 ¨ê~æ 1–19
¨ê~ææƒü - ç±Îïã ¥æñÚ ÐíÜëUç„H² ²æïçxæ²æï¢ ÜUè ‘|æ±Ðíy²²’ Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ç±ÎïãæÝæ¢ Îï±æÝæ¢ |æ±Ðíy²²: J „ï çã S±¨¢SÜUæÚ}ææ~ææïÐ²æïxæïÝ ç™œæïÝ ÜñU±Ë²-
ÐÎç}æ±æÝé|æ±‹„: S±¨¢SÜUæÚç±ÐæÜ¢U „ƒæ…æ„è²ÜU}æç„±æã²ç‹„ J „ƒæ ÐíÜëUç„H²æ: ¨æç{ÜUæÚï ™ï„ç¨
ÐíÜëUç„HèÝï ÜñU±Ë²ÐÎç}æ±æÝé|æ±ç‹„, ²æ±‹Ý ÐéÚæ±„ü„ïùç{ÜUæÚ±àææç@œæç}æç„ JJ 19 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç±Îïã Ýæ}æÜU Îï±æï¢ ÜUè ‘|æ±Ðíy²²’ Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J
±ï ¥ÐÝï ¨¢SÜUæÚ}ææ~æ ¥±çàæcÅ ç™œæ ¨ï ÜñU±Ë² ÐÎ …ñ¨æ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï ãé» ¥ÐÝï ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU
¥ÝéMÐ ÈUHæï¢ ÜUæï |ææïxæ„ï ãé» ¨}ææŒ„ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©¨è ÐíÜUæÚ ÐíÜëUç„H² = |æ±Ðíy²² Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ±æHï ÐíÜëUç„HèÝ ²æïxæè |æè ¥ÜëU„ÜëUy² ç™œæ ÜïU ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæïÝï ÐÚ ÜñU±Ë²ÐÎ …ñ¨æ
¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï Úã„ï ãñ¢, …Ïæ „ÜU çÜU ©ÝÜUæ ç™œæ |ææïxæ „ƒæ ¥Ð±xæü ÜïU ç¨h Ý ÜUÚÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ
çÈUÚ ¨ï HæñçÜUÜU çSƒç„ }æï¢ Ýãè¢ ¥æ„æ JJ 19 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±Îïã ¥æñÚ ÐíÜëUç„H² ²æïçxæ²æï¢ ÜUè ‘|æ±Ðíy²²’ Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
|æ±Ðíy²² - ‘|æ±’ ÜUæ ¥ƒü ãñ ¨¢¨æÚ J ¨ê²ü, ™‹Îí, Ýÿæ~æ, Ðëçƒ±è, ±ëÿæ, Ð±ü„, Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU
àæÚèÚ, §ç‹Îí², ©ÝÜUè Ú™Ýæ, …‹}æ, }æÚ‡æ, Úæïxæ, ç±²æïxæ, |ææïxæ, ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ÜUè ÿæç‡æÜU„æ, ©¨}æï¢
ç±l}ææÝ ÐçÚ‡ææ}æ, „æÐæçÎ Îé:¶, ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶æï¢ ÜïU çH²ï ¥Ðïçÿæ„ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ©Ðæ…üÝ, Úÿæ‡æ,
ÿæ², ¨X, ôã¨æ Îæï¯æï ÜUæ ¨êÿ}æ¿ææÝ, ¨¢¨æÚ ÜïU Ú™ç²„æ, ¨ÏæÜïU S±æ}æè §üEÚ ÜUæ ¿ææÝ, }æñ¢ àæÚèÚ
ãê¡ ±æ §ç‹Îí²æ¡ ôÜU±æ §Ý¨ï ÐëƒÜUì ãê¡, àæÚèÚ ÜUæ ç±Ýæàæ ãæïÝï ÐÚ ÜéUÀ àæï¯ Úã„æ ãñ ±æ Ýãè¢, §¨
¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ÜU|æè ãé§ü ãñ ±æ Ýãè¢, §Ý HæïÜU-HæïÜUæ‹„Úæï¢ ÜUæ v²æ ÜU|æè ç±Ýæàæ ãæïxææ ±æ Ýãè¢,
²çÎ ç±Ýæàæ ãæïxææ „æï v²æ §ÝÜUæ ¥|ææ± ãæïxææ ±æ ²ï MÐæ‹„Ú ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚï¢xæï ? §¨ ÐíÜUæÚ ç±™æÚ
ÜUÚÝï ¨ï ©yÐ‹Ý §ÝÜïU ²ƒæƒü¿ææÝ ¨ï ç±±ïÜU ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ç±±ïÜU ¨ï ±ñÚæx² ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J
¥ÐÚ±ñÚæx² »±¢ ¥|²æ¨ ¨ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„, ©¨¨ï ÐÚ±ñÚæx², ÐÚ±ñÚæx² ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ
¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ç¨h ãæï„è ãñ J ¨¢¨æÚ ÜïU S±MÐ ÜUæ ç±àæï¯ }æÝÝ ÜUÚÝï ¨ï ç±çàæcÅ ¿ææÝ ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J §¨ ¿ææÝ ÜUæ Ýæ}æ |æ±Ðíy²² ãñ J |æ±Ðíy²² Ýæ}æÜU ¿ææÝ ÜïU §¨ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè
ÐíæçŒ„ }æï¢ ¨æ{Ý ãæïÝï ¨ï, §¨ ¨}ææç{ ÜUæ Ýæ}æ ‘|æ±Ðíy²²’ ãñ J
Ðê±ü …‹}ææï¢ }æï¢ çÜU²æ xæ²æ ²æïxææ|²æ¨, }ææïÿæàææ›æï¢ ÜUæ ¥Š²²Ý, ¥Š²æÐÝ, ÿÐéL¯æï¢ ÜUæ ¨X ¥æçÎ
§¨ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãæï„ï ãñ¢ J §¨çH²ï ²ã …‹}æ ¨ï ãæïÝï ±æHè ç¨çh }ææÝè …æ„è ãñ J
ÐÚ‹„é ²ã ç¨çh çÏæÝæ ÐéL¯æƒü ÜïU …‹}æ}ææ~æ ¨ï Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J
‘ç±Îïã’ ÜUæ ¥ƒü §üEÚ ÜUæï àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ ¨ëçcÅ ÜïU ¥‹² ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ÜUœææü }ææÝÜUÚ,
§ÝÜUæï Ýæàæ±æÝì ¨}æÛæÜUÚ, §Ý¨ï ¥ÐÝæ S±æç}æy± ãÅæÜUÚ Îïãæç|æ}ææÝ ¨ï Úçã„ ãæïÝæ ¥æñÚ §üEÚ ÜUæï ¨ÏæÜUæ
S±æ}æè }ææÝÜUÚ ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝæ ãñ J §¨ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ²æïxæè ‘ç±Îïã²æïxæè’ ÜUãHæ„ï ãñ¢ J ç±Îïã
ÜUæ ¥ƒü - àæÚèÚÐæ„ ÜïU Ðpæ„ì àæÚèÚ Úçã„ ãæïÜUÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ¥æy}ææ }ææÝÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæ Îàæ}æ‹±‹„Ú,
¨}ææç{ÐæÎ: 53 ¨ê~æ 1–19
|æê„æï¢ ÜUæï ¥æy}ææ }ææÝÝï ±æHï ÜUæ ¨æñ }æ‹±‹„Ú Ð²ü‹„ ¨}ææç{ }æï¢ ÚãÝæ, Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU çÏæÝæ àæÚèÚ
ÜïU ÜU|æè |æè ¨}ææç{ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J
ÐíÜëUç„H² - „‹}ææ~ææ, ¥ãVæÚ, }æãœæœ± ¥æñÚ }æêHÐíÜëUç„ ÜïU S±MÐ ÜUæï „ÌèÝ„æ ¨ï …æÝÝæ, §Ý
„œ±æï¢ ÜïU xæé‡ææï¢ »±¢ Îæï¯æï¢ ÜUæï …æÝÝæ, §ÝÜUæï ©ÐæS² Ý ¨}æÛæÜUÚ §üEÚ ÜUæï ©ÐæS² }ææÝÜUÚ ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ
ÜUÚÝæ ÐíÜëUç„H² ãñ J §¨ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ¨æ{ÜU ÐíÜëUç„H² ²æïxæè ÜUãHæ„ï ãñ J
‘ÐíÜëUç„H²’ ÜUæ ¥ƒü = „‹}ææ~ææ, ¥ã¢ÜUæÚ, }æãœæœ± ¥æñÚ ÐíÜëUç„, §Ý ™æÚæï¢ ÜUæï ™ï„Ý ¥æy}ææ
}ææÝÜUÚ §ÝÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝæ Ýãè¢ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ÐíÜëUç„H² ²æïxæè ÜUæ ¥ƒü |æè ²ã Ýãè¢
ãñ çÜU ÎïãÐæ„ ÜïU Ðpæ„ì (1) …æï ¨ãd }æ‹±‹„Ú „ÜU ¥ã¢ÜUæÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„ï ãæï¢ (2) …æï
Îàæ¨ãd }æ‹±‹„Ú „ÜU Ïæéçh ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„ï ãæï¢ (3) …æï àæ„¨ãd }æ‹±‹„Ú „ÜU ¥‹² (ÐíÜëUç„)
ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„ï ãæï¢ (4) ¥ƒ±æ §Ý }æï¢ ¨ï çÜU¨è »ÜU }æï¢ HèÝ ÚãÜUÚ çÈUÚ …‹}æ Hï„ï ãæï¢ J v²æï¢çÜU
²ï „‹}ææ~ææ ¥æçÎ ™æÚæï¢ „œ± …ÇG ÐÎæƒü ãñ¢ J §ÝÜUæï ™ï„Ý }ææÝÝæ ç}æ‰²æ¿ææÝ ãñ J ç}æ‰²æ¿ææÝ ²æïxæ
ÜUæ ç±Úæï{è ãñ J ²ã ‘ç±Ð²ü²æï ç}æ‰²æ¿ææÝ}æ„ÎíêÐÐíç„cÆ}æì’ ¨ê~æ ÜïU mæÚæ Ïæ„æ²æ xæ²æ ãñ J ç}æ‰²æ¿ææÝ
ç±Ð²ü² Ýæ}æÜU ±ëçœæ ãñ J ²æïxæ ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï ç±Ð²ü²±ëçœæ ÜUæ ¥±Úæï{ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J
§¨ÜïU ¥±Úæï{ ÜïU çÏæÝæ ¨}Ðí¿ææ„ „ƒæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ²æïxæ ç¨h Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ¥ÐÚ±ñÚæx² ¨ï ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ãæï„è ãñ J §¨è ¨}ææç{ ÜUè {}æü}æïÍæ Ýæ}æÜU ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ
ãæï„æ ãñ J ©¨ ¿ææÝ ¨ï …ÇG ¥æñÚ ™ï„Ý „œ±æï¢ ÜUæ ²ƒæƒü ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ÐÚ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ç¨h ãæï„è ãñ J ²çÎ ç±Îïã »±¢ ÐíÜëUç„H² ²æïxæè „‹}ææ~ææçÎ
…ÇG ÐÎæƒæïZ ÜUæï ™ï„Ý ¥æy}ææ }ææÝÜUÚ ©ÝÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„ï ãñ¢, „æï ©ÝÜUæï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÐíæŒ„
Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J §¨çH²ï ²ã }æ‹„Ã² ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J
‘|æ±Ðíy²²’ Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„ ²æïxæè ÜñU±Ë² …ñ¨æ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨ÜUè
çSƒç„ »ï¨è ãñ çÜU §¨è àæÚèÚ }æï¢ Úã„ï ãé²ï …Ïæ „ÜU ¨}ææç{ |æX Ýãè¢ ãæï„è „Ïæ „ÜU ÜñU±Ë² …ñ¨æ
¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï ãñ¢, ¨}ææç{ |æX ãæïÝï ÐÚ Ýãè¢ J
§ç‹Îí²æï¢ »±¢ |æê„æï¢ ÜUæï ™ï„Ý ¥æy}ææ }ææÝÝï ±æHï ç±Îïã ²æïxæè ¥æñÚ „‹}ææ~ææ, ¥ã¢ÜUæÚ, }æãœæœ±,
ÐíÜëUç„ ÜUæï ™ï„Ý ¥æy}ææ }ææÝÝï ±æHï ÐíÜëUç„H² ²æïxæè ÜñU±Ë² …ñ¨æ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï ãñ¢, »ï¨æ }ææÝÝæ
|æè ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ©¨¨ï ©yÐ‹Ý ÐÎæƒæïZ }æï¢ …æï ¨é¶ ãñ ±ã ÿæç‡æÜU ¥æñÚ Îé:¶ç}æçŸæ„
ãñ, ÜñU±Ë² …ñ¨æ Ýãè¢ J
‘SƒêH|æê„, §ç‹Îí²æ¡, „‹}ææ~ææ, ¥ã¢ÜUæÚ, }æãœæy±, }æêHÐíÜëUç„ §ÝÜUæï ™ï„Ý ¥æy}ææ }ææÝÜUÚ ©Ðæ¨Ýæ
ÜUÚÝï ±æHï |æ±Ðíy²² Ýæ}æÜU ²æïxæè ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ÜñU±Ë² …ñ¨æ ¨é¶ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï ãñ¢’, ²ã Ïææ„
±ïÎç±Lh ãæïÝï ¨ï }ææ‹² Ýãè¢ ãñ J ±ïÎ }æï¢ çH¶æ ãñ çÜU -
¥‹{‹„}æ: Ðíç±àæç‹„ ²ïù¨}|æêç„}æéÐæ¨„ï J
„„æï |æê² §± „ï „}ææï ² © ¨}|æêy²æ¢ Ú„æ: JJ ²…é0 40/9 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 54 ¨ê~æ 1–20
|ææ±æƒü - …æï Hæïxæ ¨ÜUH …ÇG…xæ„ì ÜïU ¥ÝæçÎ çÝy² ÜUæÚ‡æ ÐíÜëUç„ ÜUæï ©ÐæS² ¨}æÛæ„ï ãñ¢
±ï ¥ç±læ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ¨Îæ Îé:¶è Úã„ï ãñ¢ ¥æñÚ …æï ©¨ ÜUæÚ‡æ ÐíÜëUç„ ¨ï ©yÐ‹Ý ãé²ï Ðëçƒ±è
¥æçÎ SƒêH, ÜUæ²ü ÜUæÚ‡æ MÐ ¨êÿ}æ, ¥çÝy² ¨¢²æïxæ ¨ï ©yÐ‹Ý ÜUæ²ü …xæ„ì ÜUæï ¥ÐÝæ §cÅ ©ÐæS²
Îï± }ææÝ„ï ãñ¢, ±ï xææÉG ¥ç±læ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ©¨¨ï ¥ç{ÜU Îé:¶è Úã„ï ãñ¢ J §¨çH²ï
¨çÓ™ÎæÝ‹ÎS±MÐ ÐÚ}ææy}ææ ÜUè ãè ¨Îæ ©Ðæ¨Ýæ ¨Ïæ ÜUÚï¢ JJ 19 JJ
Ÿæhæ±è²üS}æëç„¨}ææç{Ðí¿ææÐê±üÜU §„Úï¯æ}æì JJ 20 JJ
àæÏÎæƒü - (Ÿæhæ-±è²ü-S}æëç„-¨}ææç{-Ðí¿ææ-Ðê±üÜU:) Lç™, ©y¨æã, ²æïxæ¨}Ïæ‹{è ÐÉGè-
¨éÝè Ïææ„æï¢ ÜUæ S}æÚ‡æ, »ÜUæxæí„æ „ƒæ «„}|æÚæÐí¿ææ Ðê±üÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ (§„Úï¯æ}æì)
ç±Îïã ¥æñÚ ÐíÜëUç„H² ²æïçxæ²æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý ÜUè J
¨ê~ææƒü - ç±Îïã ¥æñÚ ÐíÜëUç„H² ²æïçxæ²æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý ²æïçxæ²æï¢ ÜUè ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ Lç™,
©y¨æã, S}æÚ‡æ, »ÜUæxæí„æ ¥æñÚ «„}|æÚæÐí¿ææ Ðê±üÜU ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ©Ðæ²Ðíy²²æï ²æïçxæÝæ¢ |æ±ç„ J Ÿæhæ ™ï„¨: ¨¢Ðí¨æÎ: J ¨æ çã …ÝÝè± ÜUË²æ‡æè
²æïçxæÝ¢ Ðæç„ J „S² çã Ÿæg{æÝS² ç±±ïÜUæ<ƒÝæï ±è²ü}æéÐ…æ²„ï J ¨}æéÐ…æ„±è²üS² S}æëç„L Ðç„cÆ„ï J
S}æëy²éÐSƒæÝï ™ ç™œæ}æÝæÜéUH¢ ¨}ææ{è²„ï J ¨}ææçã„ç™œæS² Ðí¿ææç±±ïÜU ©Ðæ±„ü„ï, ²ïÝ ²ƒæƒZ ±S„é
…æÝæç„ J „Î|²æ¨æœæçm¯²æÓ™ ±ñÚæx²æÎ¨¢Ðí¿ææ„: ¨}ææç{|æü±ç„ JJ 20 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘©Ðæ²Ðíy²²’ Ýæ}æÜU ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ²æïçxæ²æï¢ ÜUè ãæï„è ãñ (¥ƒæü„ì
ç±Îïã ¥æñÚ ÐíÜëUç„H² ²æïçxæ²æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý ²æïçxæ²æï¢ ÜUè ãæï„è ãñ) J ‘Ÿæhæ’ ç™œæ ÜUè ¥ç|æLç™ ¥ƒæü„ì
„è±í §ÓÀæ, ±ã }ææ„æ ÜïU ¨}ææÝ ÜUË²æ‡æÜUæçÚ‡æè, ²æïxæè ÜUè Úÿææ ÜUÚ„è ãñ J ŸæhæHé ç±±ïÜUæç|æHæ¯è
²æïxæè ÜUæï ÏæH (©y¨æã, Ðí²yÝ) ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ÏæH²év„ ²æïxæè ÜUæï S}æëç„ ¥ƒæü„ì Ðê±üÜUæH
}æï¢ çÜU²ï ²æïxæ ÜïU ¥Ýé|æ±æï¢ ÜUè S}æëç„ ©ÐçSƒ„ ãæï„è ãñ J ¨}ææçã„ç™œæ ±æHï ²æïxæè ÜUæï Ðí¿ææç±±ïÜU ÐíæŒ„
ãæï„æ ãñ, ç…¨ÜïU mæÚæ ±ã ±S„é ÜUæï ²ƒæƒüMÐ }æï¢ …æÝ Hï„æ ãñ J §¨ ç±±ïÜU¿ææÝ ÜïU ¥|²æ¨ „ƒæ
©¨ ç±¯²ÜU ÐÚ±ñÚæx² ¨ï ‘¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ç¨h ãæï„è ãñ JJ 20 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±Îïã, ÐíÜëUç„H² ²æïçxæ²æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý, ©Ðæ²Ðíy²² ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ çÜU¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ, ²ã Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J
Ðíƒ}æ ©Ðæ² ãñ ‘Ÿæhæ’ ¥ƒæü„ì ²æïxææ|²æ¨ ÜïU ¥ÝécÆæÝ }æï¢ ¥ç|æLç™, „è±í §ÓÀæ J Ÿæ„ì ÜUæ ¥ƒü
ãñ ÿ² J Ÿæhæ ÜUæ ¥ƒü ÿ² ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï çÜU²æ …æÝï ±æHæ Ðí²yÝ „ƒæ ©¨ÜUæï {æÚ‡æ
ÜUÚÝæ ãñ J ÿ² ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ©¨ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚÝï ÜUè „è±í §ÓÀæ ÜUÚ„æ ãñ v²æï¢çÜU ±ã
²ã …æÝ„æ ãñ çÜU ÿ² ÜïU ¥æ™Ú‡æ ¨ï ©œæ}æ ÈUH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï ±ã ¨Îæ ²æïxææ|²æ¨
ÜUæï ²ƒæàæçv„ ÜUÚ„æ ãñ J ²çÎ ©¨ÜUæï ²æïxæ ÜUæ ÈUH ¿ææ„ Ý ãæï „æï ©¨ÜUè ²æïxæ }æï¢ Lç™ Ýãè¢ ãæïxæè
J
¨}ææç{ÐæÎ: 55 ¨ê~æ 1–20
Îê¨Úæ ©Ðæ² ãñ ‘©y¨æã’ J ©y¨æã ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ ÜUçÆÝ ÜUæ²ü ÜUæï |æè ¨ÚH„æ ¨ï ¨}ÐæçÎ„
ÜUÚ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ©¨¨ï ©¨ÜUè ¥ÐÝè àæçv„ ©ÎìÏæéh ãæï„è ãñ J ²çÎ ±ã Ã²çv„ ¥ÐÝï ¨æ}æ‰²ü
¨ï ÜUæ²ü ç¨çh Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ, „æï ±ã …ãæ¢ ÜUãè¢ ¨ï |æè ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï ¨ÜU„è ãæï, ©ÝÜïU
©Ðæ…üÝ }æï¢ Ðê‡æü Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ©y¨æããèÝ Ã²çv„ »ï¨æ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ©y¨æãÚçã„ ÜUè ¥ÐÝè
ç±l}ææÝ àæçv„ |æè ÜUæ²ü ÜUÚÝæ ÀæïÇG Îï„è ãñ J ©y¨æãè ¥ÐÝï Hÿ² ÐÚ Ðãé¡™Ýï ÜïU çH²ï ç±ç±{
Ïææ{æ¥æï¢ ÜïU ¥æÝï ÐÚ |æè çÝÚæàææ±æÎè Ýãè¢ ãæï„æ J ©¨ÜUæï Îê¨Úï }æÝéc² |æè ¨ãæ²„æ Îï„ï ãñ¢, ©y¨æã-
ãèÝ ÜUæï Ýãè¢ J ©y¨æãÐê±üÜU Ðê‡æüÐí²æ¨ ÜUÚÝï ÐÚ ¨æ{ÜU ÜUæï §üEÚ |æè ¨ãæ²„æ Îï„æ ãñ J §¨çH²ï
©y¨æã ÜUæï ¨}ææç{ ÜUæ ¨æ{Ý }ææÝæ …æ„æ ãñ J
„è¨Úæ ©Ðæ² ãñ ‘S}æëç„’ J ²æïxææ|²æ¨ ÜïU ÜUÚÝï ¨ï ©¨ÜïU ©œæ}æÐçÚ‡ææ}æ ¥Ýé|æ± }æï¢ ¥æ„ï ãñ¢ J
©Ý ¥Ýé|æ±æï¢ ¨ï ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨ S}æëç„ ¨ï
²æïxææ|²æ¨è ¥ÐÝè ©¨è ©œæ}ææ±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ ç…¨ÜUæï ©¨Ýï ÐãHï ÐíæŒ„ çÜU²æ ƒæ J
§¨çH²ï ©œæ}æS}æëç„ ¨}ææç{ ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J ©ÎæãÚ‡æ - …ñ¨ï çÜU çÜU¨è ²æïxææ|²æ¨è Ýï }æÝ ÜUæï
…ÇG }ææÝÜUÚ ©¨ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Š²æÝ ÜïU ¨}æ² }æï¢ Ðí²yÝ çÜU²æ J ©¨ Ðí²yÝ ¨ï ©¨ÜUæï
¨ÈUH„æ ç}æHè J ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ }æÝ ÜïU ¥çSƒÚ ãæïÝï ÐÚ ÐéÝ: ©¨ ¥Ýé|æ± ¨ï …çÝ„ S}æëç„ ÜïU ¥æ{æÚ
ÐÚ ©¨Ýï Ðí²yÝ çÜU²æ „æï ©¨ÜUæ }æÝ çSƒÚ ãæï xæ²æ J §¨è ÐíÜUæÚ ²æïxææ|²æ¨è ¥ÝïÜU ©œæ}æ ¥Ýé|æ±æï¢
¨ï …çÝ„ S}æëç„ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ²æïxæ ÜUæï ç¨h ÜUÚ„æ ãñ J
™æñƒæ ©Ðæ² ãñ ‘¨}ææç{’ J ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ²æïxæè ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ©‹Ý„ ¥±Sƒæ
ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J ²ã ¨}ææç{, ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¨æ{Ý ÏæÝ„è ãñ v²æï¢çÜU ¨}Ðí¿ææ„
ÜïU çÏæÝæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J
Ðæ¡™±æ ¨æ{Ý ãñ ©yÜëUcÅ ‘Ðí¿ææ’ J ¨}Ðí¿ææ„¨}ææç{ ÜUè ©‹Ý„ ¥±Sƒæ }æï¢ ©yÜëUcÅÐí¿ææ ©yÐ‹Ý
ãæï„è ãñ J ©¨è ÜUæï Ðí¿ææç±±ïÜU ÜUãæ …æ„æ ãñ J §¨ÜUè ç¨çh ãæïÝï ÐÚ …ÇG™ï„Ý ÜUæ ¥ƒæü„ì ÐíÜëUç„
¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUè ÐëƒÜU„æ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ÐÚ±ñÚæx² ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ©¨ ÐÚ±ñÚæx²
¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„¨}ææç{ ÜUè ©ÐHçÏ{ ãæï„è ãñ J §Ý Ðæ¡™ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU xæíã‡æ ¨ï ²}æ-çÝ²}ææçÎ ¥æÆæï¢
¥¢xææï¢ ÜUæ xæíã‡æ ¥ç|æÐíï„ ãñ J v²æï¢çÜU ²}æçÝ²}ææçÎ ¥cÅæX ²æïxæ ÜïU çÏæÝæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè
ç¨çh Ýãè¢ ãæï„è JJ 20 JJ
¥±0 - „ï ¶Hé Ý± ²æïçxæÝæï }æëÎé}æŠ²æç{}ææ~ææïÐæ²æ |æ±ç‹„ J „lƒæ-}æëÎêÐæ²æï }æŠ²æïÐæ²æï-
ùç{}ææ~ææïÐæ² §ç„ J „~æ }æëÎêÐæ²æïùçÐ ç~æç±{:-}æëÎé¨¢±ïxææï }æŠ²¨¢±ïxæS„è±í¨¢±ïxæ §ç„ J „ƒæ }æŠ²æïÐæ²S„-
ƒæç{}ææ~ææïÐæ² §ç„ J „~ææç{}ææ~ææïÐæ²æÝæ}æì-
¥ƒü - }æëÎé, }æŠ², ¥ç{}ææ~ææïÐæ² ±æHï ±ï ²æïxæè Ý±ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨æ çÜU }æëÎêÐæ², }æŠ²æïÐæ²,
¥ç{}ææ~ææïÐæ² ±æHï ²æïxæè J ©Ý}æï¢ ¨ï }æëÎêÐæ² |æè „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J }æëÎé¨¢±ïxæ, }æŠ²¨¢±ïxæ, „è±í¨¢±ïxæ
J §¨è ÐíÜUæÚ }æŠ²æïÐæ² »±¢ ¥ç{}ææ~ææïÐæ² |æè „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý}æï¢ ¥ç{}ææ~ææïÐæ² ±æHï ²æïçxæ²æï¢
ÜUè ¨}ææç{ÐíæçŒ„ ÜïU ç±¯² }æï¢ (¥xæHï ¨ê~æ }æï¢ ÜUãæ …æ„æ ãñ) -
¨}ææç{ÐæÎ: 56 ¨ê~æ 1–21
„è±í¨¢±ïxææÝæ}ææ¨‹Ý: JJ 21 JJ
àæÏÎæƒü - („è±í-¨¢±ïxææÝæ}æì) ª¡™ï ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨ ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï
(¥æ¨‹Ý:) ¨}æèÐ }æï¢ = àæèÍæí ãè ¨}ææç{Hæ|æ ¥æñÚ ¨}ææç{ÈUH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ª¡™ï ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨ ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï àæèÍæí ãè ¨}ææç{Hæ|æ ¥æñÚ
¨}ææç{-ÈUH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨}ææç{Hæ|æ: ¨}ææç{ÈUH¢ ™ |æ±„èç„ JJ 21 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - („è±í ç±±ïÜU ¥æñÚ ±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï) ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ¥æñÚ ¨}ææç{
ÜUæ ÈUH ¥ç„àæèÍæí ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ JJ 21 JJ
²æï0 Ðí0 - ‘¨¢±ïxæ’ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ç±±ïÜU »±¢ ±ñÚæx² ãñ J ‘©Ðæ²’ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ¥|²æ¨
ãñ J ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ ÜïU ²ï ÎæïÝæï¢ }æéw²¨æ{Ý ãñ¢ J §ÝÜUæï ÐãHï çH¶æ |æè ãñ J §Ý „èÝæï¢ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ
ç±àæï¯ MÐ ¨ï Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ±æHæ ²æïxæè àæèÍæí ãè ¨}ææç{ Hæ|æ ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J
ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨ ÜUæï ¥ÐÝï ¨æ}æ‰²ü ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý S„Ú ¨ï Ðí²æïxæ ÜUÚÝï
±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜïU Ýæñ |æïÎ Ýè™ï çH¶ï …æ„ï ãñ¢ -
}æëÎé ¥|²æ¨, }æëÎéç±±ïÜU, }æëÎé±ñÚæx², ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ¥ç{ÜU
ÜUæH }æï¢ ãæï„è ãñ J
}æëÎé ¥|²æ¨, }æŠ²ç±±ïÜU, }æŠ²±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ Ðê±æïüv„
ÜUæH ¨ï ÜéUÀ ‹²êÝÜUæH }æï¢ ãæï„è ãñ J
}æëÎé ¥|²æ¨, „è±íç±±ïÜU, „è±í±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ Ðê±æïüv„ ÜUæH
¨ï ÜéUÀ ‹²êÝÜUæH }æï¢ ãæï„è ãñ J
}æŠ² ¥|²æ¨, }æëÎéç±±ïÜU, }æëÎé±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ Ðê±æïüv„ ÜUæH
¨ï ÜéUÀ ‹²êÝÜUæH }æï¢ ãæï„è ãñ J
}æŠ² ¥|²æ¨, }æŠ²ç±±ïÜU, }æŠ² ±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ Ðê±æïüv„
}æŠ² ¥|²æ¨, „è±íç±±ïÜU, „è±í±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ Ðê±æïüv„
¥ç{}ææ~æ ¥|²æ¨, }æëÎéç±±ïÜU, }æëÎé±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ Ðê±æïüv„
¥ç{}ææ~æ ¥|²æ¨, }æŠ²ç±±ïÜU, }æŠ²±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„
Ðê±æïüv„ ÜUæH ¨ï ÜéUÀ ‹²êÝÜUæH }æï¢ ãæï„è ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 57 ¨ê~æ 1–22
¥ç{}ææ~æ ¥|²æ¨, „è±íç±±ïÜU, „è±í±ñÚæx² ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ Ðê±æïüv„ ÜUæH ¨ï
ÜéUÀ ‹²êÝÜUæH }æï¢ ãæï„è ãñ J
Ðíæ²: ²æïxææ|²æç¨²æï¢ ÜïU }æÝ }æï¢ ²ã ç…¿ææ¨æ Úã„è ãñ çÜU çÜU„Ýï ÜUæH „ÜU ¨æ{Ýæ ÜUÚÝï ÐÚ ¨}ææç{
¥æñÚ }ææïÿæ ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J §¨ ç±¯² }æï¢ ¨ê~æÜUæÚ Ýï ÜUãæ ãñ çÜU §ÝÜUè ÐíæçŒ„ }æï¢ ¨}æ² ÜUè ¨è}ææ
Ýãè¢ ãñ J §¨è Ïææ„ ÜUæï ¨æ¢w²ÜUæÚ ÜUçÐHæ™æ²ü …è Ýï |æè ÜUãæ ãñ çÜU ‘‘Ý ÜUæH çÝ²}ææï ±æ}æÎï±±„ì’’
JJ ¨æ¢w²0 4/20 JJ …ñ¨ï ±æ}æÎï± Ýï ª¡™ï ç±±ïÜU, ±ñÚæx², ¥|²æ¨, Ÿæhæ, ±è²ü ¥æñÚ ²}æçÝ²}ææçÎ
¥æÆ ¥Xæï¢ ÜïU „è±í ¥ÝécÆæÝ ¨ï ¥ËÐÜUæH }æï¢ ãè ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ çH²æ
ƒæ J ±ñ¨ï ãè Ðíy²ïÜU ²æïxææ|²æ¨è §ÝÜUè ç¨çh ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J
¨æ{ÜU ÜUæï ²ã |æè …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ çÜU ÜëU„ÜëUy²„æ ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï …ñ¨ï ²æïxæ¨æ{Ýæï¢
ÜïU „è±í ¥ÝécÆæÝ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãñ, ±ñ¨ï ãè ²æïxæ ÜïU ç±Úæï{è ÜUæÚ‡æ ¥ç±læ, ¥{}ææü™Ú‡æ, ç±ÐÚè„
©Ðæ¨Ýæ, ¨ÜUæ}æ ÜU}æü, ¥ç±læ²év„ xæí‹ƒæï¢ ÜUæ ÐÆÝÐæÆÝ, ¥àæéh ¶æÝÐæÝ ¥æñÚ „èÝ »¯‡ææçÎ ÜUæï
àæèÍæí ÀæïÇGÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ©¨ÜïU ¨æƒ ¨}ææç{ ¨ï ç}æHÝï ±æHï ÈUH ÜUæï |æè …æÝ Hï±ï¢ J ¨¢ÿæïÐ
}æï¢ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¨ï ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHï ÈUH - 1. §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ, 2. …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæ
ç±àæï¯ ÐçÚ¿ææÝ, 3. Ã²æç{ ¥æçÎ ç±ÍÝæï¢ „ƒæ ©Ðç±ÍÝæï¢ ÜUæ Ýæàæ, 4. §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæïÝï ÐÚ
¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„, 5. vHïàææï¢ ÜUæ Ýæàæ, 6. ²æïxææ|²æ¨è ÜUæ }æéçv„ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝÜUÚ …‹}æ}æÚ‡ææçÎ
¨}æS„ Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï ÀêÅÝæ §y²æçÎ ¥ÝïÜU ÈUHæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ JJ 21 JJ
}æëÎé}æŠ²æç{}ææ~æy±æ„ì „„æïùçÐ ç±àæï¯: JJ 22 JJ
àæÏÎæƒü - (}æëÎé-}æŠ²-¥ç{}ææ~æy±æ„ì) ª¡™ï ç±±ïÜU-±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨ ÜïU |æè }æëÎé-
}æŠ²-¥ç{}ææ~æ |æïÎ ãæïÝï ¨ï („„:-¥çÐ-ç±àæï¯:) ¥ÐïÿææÜëU„ ª¡™ï ç±±ïÜU-±ñÚæx²-¥|²æ¨
±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï àæèÍæí ¨}ææç{Hæ|æ ¥æñÚ ¨}ææç{ÈUH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ª¡™ï ç±±ïÜU-±ñÚæx²-¥|²æ¨ ÜïU |æè ÜU}æ, }æŠ²}æ ¥æñÚ ¥ç{ÜU ãæïÝï ¨ï Ðê±ü
ÜUè ¥Ðïÿææ ¥ç{ÜU ª¡™ï ç±±ïÜU-±ñÚæx²-¥|²æ¨ ±æHï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï àæèÍæí ¨}ææç{-Hæ|æ ±
¨}ææç{ÈUH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - }æëÎé„è±íæï }æŠ²„è±íæïùç{}ææ~æ„è±í §ç„, „„æïùçÐ ç±àæï¯: J „çmàæï¯æ‹}æëÎé „è±í¨¢±ïxæ-
S²æ¨‹ÝS„„æï }æŠ²„è±í¨¢±ïxæS²æ¨‹Ý„ÚS„S}ææÎç{}ææ~æ„è±í¨¢±ïxæS²æç{}ææ~ææïÐæ²S²æ¨‹Ý„}æ: ¨}ææç{Hæ|æ:
¨}ææç{ÈUH¢ ™ïç„ JJ 22 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - }æëÎé„è±í, }æŠ²„è±í, ¥ç{}ææ~æ„è±í, §¨ ÐíÜUæÚ ãæïÝï ¨ï ©¨¨ï |æè ç±àæï¯ ãñ
J ©¨ ç±àæï¯ ÜïU ÜUæÚ‡æ }æÎé„è±í¨¢±ïxæ ±æHï ÜUæ ¨}ææç{Hæ|æ ¥æñÚ ¨}ææç{ÈUH ¨}æèÐ, }æŠ²„è±í ¨¢±ïxæ
±æHï ÜUæ ©¨¨ï ¥ç{ÜU ¨}æèÐ (¨}æèÐ„Ú) ¥ç{}ææ~æ „è±í¨¢±ïxæ ¥æñÚ ¥ç{}ææ~æ ©Ðæ² ±æHï ÜUæ ©¨¨ï
|æè ¥ç{ÜU ¨}æèÐ (¨}æèÐ„}æ) ãæï„æ ãñ JJ 22 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 58 ¨ê~æ 1–23
²æï0 Ðí0 - ²ãæ¡ ÐÚ ±ã Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ çÜU ²æïxæ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý S„Ú ¨ï
ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ‹²êÝæç{ÜU ÜUæH }æï¢ ¨}ææç{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
¨}ææç{ ÐíæçŒ„ }æï¢ ÜUæH ÜUæ ÜU}æ ¥ç{ÜU HxæÝæ ²æïxæç±læ ÜïU Ðíçàæÿæ‡æ ÎïÝï ±æHï ¥æ™æ²æïZ ÜUè
‹²êÝæç{ÜU ²æïx²„æ ÐÚ |æè ¥æçŸæ„ ãñ J …æï §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ „ÜU Ðãé¡™ï ãé» ²æïxæè, ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH
«ç¯ÜëU„ xæí‹ƒæï¢ ÜïU ç±mæÝì ²æïxæç±læ ÜïU ÐÉGæÝï ¥æñÚ ©¨ÜUæ çÜíU²æy}æÜUMÐ }æï¢ Ðíçàæÿæ‡æ ÎïÝï }æï¢ çÝÐé‡æ
ãñ¢, çàæc²æï¢ ÜUæï §¨ ç±læ ÜUæï ÎïÝï }æï¢ ¥ç{ÜU ¨}æ² ÎïÝï ±æHï ãñ¢, §¨ ç±læ ÜUæï ÐÉGæÝï ÜïU }æéw²Hÿ²
±æHï ãñ¢, »ï¨ï ¥æ™æ²æïZ ¨ï ²æïxæç±læ ÐÉGÝï, ¨ï àæèÍæí ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J »ï¨ï xæéL¥æï¢ ÜïU ¨æçÝŠ² }æï¢
ÚãÝï ±æHï, ¨±üÎæ ¨±üƒæ ©ÝÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï±æHï ¥æñÚ çÝcÜUæ}æ|ææ± ¨ï ÐÚæïÐÜUæÚ ÜUÚÝï
±æHï çàæc²æï¢ ÜUæï àæèÍæí ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæï ç±H}Ïæ ¨ï J àæèÍæí ¨ÈUH„æ ÐíæçŒ„ ÜïU
¥‹² ¨æ{Ý ãñ¢ …ñ¨ï çÜU - ²çÎ Úæ…æ ¥æñÚ Ðí…æ ²æïxæç±læ ÜïU ÐÉGÝï-ÐÉGæÝï }æï¢ „Ý, }æÝ, {Ý ¨ï
Ðê‡æü ¨ã²æïxæ Îï±ï¢, ç±læH²æï¢ }æï¢ §¨ÜïU Ðíçàæÿæ‡æ ÜUè ©œæ}æ Ã²±Sƒæ ãæï ¥æñÚ ±ï Úæ…æ »±¢ Ðí…æ }ææïÿæ
ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ-ÜUÚ±æÝæ ãè ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæ Hÿ² ¨}æÛæ„ï ãæï¢ J §¨¨ï ²æïxææ|²æç¨²æï¢ ÜUæï àæèÍæí ãè
¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ ¥‹²ƒæ ¥ç{ÜU ¨}æ² Hxæ„æ ãñ JJ 22 JJ
¥±0 - çÜU}æï„S}ææÎï±æ¨‹Ý„}æ: ¨}ææç{|æü±y²ƒæS² Hæ|æï |æ±y²‹²æïùçÐ ÜUçpÎéÐæ²æï Ý ±ïç„ ?
¥ƒü - v²æ §Ý „è±í¨¢±ïxææçÎ ¨ï ãè àæèÍæí ¨}ææç{ ãæï„è ãñ ¥ƒ±æ §¨ÜUè ç¨çh }æï¢ ÜUæï§ü ¥‹²
©Ðæ² |æè ãñ ±æ Ýãè¢ ? -
§üEÚÐíç‡æ{æÝæmæ JJ 23 JJ
àæÏÎæƒü - (§üEÚ-Ðíç‡æ{æÝæ„ì) ¥ç„àæ² Ðíï}æÐê±üÜU §üEÚæïÐæ¨Ýæ, àæÚèÚæçÎ ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæï
§üEÚ ÜUæ }ææÝÜUÚ ©¨ÜUè ¥æ¿ææÝé¨æÚ ©ÝÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ „ƒæ ¨}æS„ ÜU}ææïZ ÜUæï §üEÚ¨}æ<Ð„
ÜUÚÝæ ¥æñÚ ©ÝÜUæ ÜUæï§ü HæñçÜUÜU ÈUH Ý ™æãÝæ ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝ’ ãñ J §¨ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï
(±æ) ¥æñÚ |æè àæèÍæí ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ „ƒæ ¨}ææç{ ÜUæ ÈUH ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J (§¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘±æ’
àæÏÎ ¨}æéÓ™² ¥ƒü }æï¢ ãñ¢ ç±ÜUËÐ ¥ƒü }æï¢ Ýãè¢ J)
¨ê~ææƒü - ¥ç„àæ² Ðíï}æÐê±üÜU §üEÚæïÐæ¨Ýæ, àæÚèÚæçÎ ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæï §üEÚ ÜUæ }ææÝÜUÚ
©¨ÜUè ¥æ¿ææÝé¨æÚ ©ÝÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ „ƒæ ¨}æS„ ÜU}ææïZ ÜUæï §üEÚ ÜUæï ¨}æ<Ð„ ÜUÚÝæ ¥æñÚ
©ÝÜUæ ÜUæï§ü HæñçÜUÜU ÈUH Ý ™æãÝæ J §¨ ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝ’ ¨ï ¥æñÚ |æè àæèÍæí ¨}ææç{ ÐíæçŒ„
„ƒæ ¨}ææç{ ÜUæ ÈUH ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðíç‡æ{æÝæçjçv„ç±àæï¯æÎæ±<„„ §üEÚS„}æÝéxæëØæy²ç|æŠ²æÝ}ææ~æï‡æ J „Îç|æŠ²æÝ}ææ~ææÎçÐ
²æïçxæÝ ¥æ¨‹Ý„}æ: ¨}ææç{Hæ|æ: ¨}ææç{ÈUH¢ ™ |æ±„èç„ JJ 23 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘Ðíç‡æ{æÝ’ ¥ƒæü„ì |æçv„ ç±àæï¯ ¨ï ¥ÝéÜêUH çÜU²æ ãé¥æ §üEÚ ¨VËÐ}ææ~æ
¨ï ©¨ ²æïxæè ÜUæï ¥Ýéxæëãè„ ÜUÚ„æ ãñ, ²æïxæè ÜUæï ¨ãæ²„æ Îï„æ ãñ J ©¨ §üEÚ ÜUè ¨VËÐ mæÚæ Îè
ãé§ü ¨ãæ²„æ ¨ï |æè ²æïxæè ÜUæï ¥ç„àæèÍæí ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUæ ÈUH ç}æH„æ ãñ JJ 23 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 59 ¨ê~æ 1–23
²æï0 Ðí0 - §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ¨}ææç{ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUæ ÈUH Ïæãé„ àæèÍæí ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ, ²ã
Ïææ„ §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜUãè xæ§ü ãñ J ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝ’ v²æ ãñ ¥æñÚ §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ÜUè ç¨çh ÜñU¨ï ãæï„è
ãñ, §¨ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¥±à² ãè ÜUÚ HïÝæ ™æçã²ï J ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ ÜïU
¨æ{Ýæï¢ }æï¢ ¥ÝïÜU ÏææÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæ ©Ìï¶ çÜU²æ xæ²æ ãñ J §¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU ²ã ²æïxæ
ÜUæ ç±àæï¯ ¨æ{Ý ãñ J
§üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜïU ¨}ÐæÎÝ ÜïU çH²ï Ðíƒ}æ àæÏÎÐí}ææ‡æ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ ¨ï §üEÚ ÜïU ±æS„ç±ÜU
S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ HïÝæ ™æçã²ï v²æï¢çÜU §¨ÜïU çÏæÝæ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ç¨h Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ
ãñ J ©¨ÜUæ S±MÐ ¿ææ„ ãæïÝï ÐÚ ©¨ÜïU }æéw² Ýæ}æ ÜUæï |æè …æÝÝæ ™æçã²ï J §üEÚ ±æÓ² ãñ ¥æñÚ
©¨ÜUæ ÐíÜUæàæ, ÜUƒÝ ¥æñÚ ±‡æüÝ ÜUÚÝï ±æHæ àæÏÎ ±æ™ÜU ãñ J §¨ ±æÓ² = ÐÎæƒü §üEÚ ¥æñÚ
±æ™ÜU Ýæ}æ ‘¥æï3}æì’ ÜUæ ÐÚSÐÚ ±æÓ²-±æ™ÜU ¨}Ïæ‹{ ãñ, »ï¨æ ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã²ï J ©ÎæãÚ‡æ -
…ñ¨ï xææñ ‘Ðíæ‡æè’ ±æÓ² ãñ ¥æñÚ xææñ ‘àæÏÎ’ ©¨ÜUæ ±æ™ÜU ãñ J
¨æ{ÜU ÜUæï ²ã |æè …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ ç±ç±{ ÐÎæƒæïZ ÜUè Ú™Ýæ §üEÚ
Ýï ÜUè ãñ J …è±æy}ææ ¥æñÚ ÐíÜëUç„ §¨ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J ¨ëçcÅ ÜïU ¨|æè ÐÎæƒæïZ
ÜUæ S±æ}æè |æè §üEÚ ãñ J ã}æ §Ý ¨Ïæ ÐÎæƒæïZ ÜïU xææñ‡æ S±æ}æè ãñ¢ ¥æñÚ Ðí²æïxæ ÜïU ¥ç{ÜUæÚè ãñ¢ J
…æï ™ï„Ý …è±æy}ææ»¡ ¥æñÚ ¨¢¨æÚ ÜïU …ÇG ÐÎæƒü ã}ææÚè Úÿææ ÜUÚ„ï ãñ¢, ±ï §üEÚÐíÎœæ ¨æ}æ‰²ü ¨ï ãè
ÜUÚ„ï ãñ¢, ÜïU±H ¥ÐÝï ¨æ}æ‰²ü ¨ï Ýãè¢ J ¨¢¨æÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ …æï ¨é¶ ãñ ±ã ÿæç‡æÜU ãñ ¥æñÚ
©¨}æï¢ Îé:¶ ç}æçŸæ„ ãñ J àæÚèÚæçÎ Ð@|ææñç„ÜU ±S„é»¡ „ƒæ Ðëçƒ±è ¥æçÎ HæïÜU-HæïÜUæ‹„Ú ¨Ïæ Ýæàæ±æÝì
ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ §üEÚ, …è±, ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ …æÝÝï ¨ï ¨¢¨æÚ ÜïU SƒêH-
»±¢ ¨êÿ}æ ¨½è ÐÎæƒæïZ ¨ï ±ñÚæx² ãæï …æ„æ ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ¨æ{ÜU ÜUæï §üEÚ ãè ¨±æïüÐçÚ çÎ¶„æ
ãñ, ±N ¥ÐÝï Ðæ¨ ç±l}ææÝ ¨Ïæ ¨æ}æ‰²ü ÜUæï §üEÚ ÐíÎœæ }ææÝ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï HæHæç²„
ãæï …æ„æ ãñ J …ñ¨ï ÜUæï§ü ÀæïÅæ ÏææHÜU çÜU¨è …Ý¨}æéÎæ² }æï¢ }ææ„æ ¨ï ç±²év„ ãæï …æ„æ ãñ „æï }ææ„æ
ÜUè ÐíæçŒ„ Ý ãæïÝï ÐÚ ¨Ïæ ÜéUÀ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ©¨ÜUè xæ±ï¯‡ææ ÜïU çH²ï HæHæç²„ ãæï …æ„æ ãñ, ±ñ¨®
ãè §üEÚÐíç‡æ{æÝ }æï¢ ²æïxæè ÜUè »ï¨è ãè ¥±Sƒæ ãæï„è ãñ J ²ã ãñ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¥ƒæü„ì §üEÚ ÜUè ç±àæï¯ |æçv„J
…Ïæ ²æïxææ|²æ¨è §üEÚ ÜUè xæ±ï¯‡ææ ÜUÚ„æ ãñ „æï §üEÚ ÜïU Ýæ}æ ÜUæ ¥ƒü ¨çã„ …Ð ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ
S±²¢ ÜUæï §üEÚ ¨}æ<Ð„ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ÜUè Ðæ~æ„æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ¥ƒæü„ì Ðæ~æ ç¨h ãæï …æÝï ÐÚ, §üEÚ
²æïxæè ÜUæï ç±àæï¯ ¨ãæ²„æ ÐíÎæÝ ÜUÚÜïU ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ±æ Îï„æ ãñ J §¨è ÚãS² ÜUæï
©ÐçÝ¯yÜUæÚ «ç¯ Ýï ÜUãæ ãñ çÜU ç…¨ÜUæï ²ã §üEÚ Ðæ~æ ¨}æÛæ ÜUÚ ±Ú‡æ ÜUÚ ·ï„æ ãñ, ±ãè ©¨ÜUæ
¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J -
Ýæ²}ææy}ææ Ðí±™ÝïÝ H|²æï Ý }æï{²æ Ý ÏæãéÝæ Ÿæé„ïÝ J
²}æï±ñ¯ ±ë‡æé„ï „ïÝ H|²: „S²ñ¯ ¥æy}ææ ±ë‡æé„ï „Ýê˜¢ S±æ}æì JJ }æé0 ©Ð0 3/2/3 JJ
|ææ±æƒü - ¥²}æì ¥æy}ææ = ²ã ¥æy}ææ; Ðí±™ÝïÝ = Ðí±™Ý ±æ ©ÐÎïàæ ¨ï, Ý H|²: = ÐíæŒ²
Ýãè¢, Ý }æï{²æ = Ý }æï{æÏæéçh ¨ï; Ý ÏæãéÝæŸæé„ïÝ = ©ÐÎïàæ ÜUæï Ïæãé„ }ææ~ææ }æï¢ ¨éÝÝï ¨ï |æè ÐíæŒ² Ýãè¢;
¨}ææç{ÐæÎ: 60 ¨ê~æ 1–24
»¯ ¥æy}ææ = ²ã ¥æy}ææ; ²}æ »± ±ë‡æé„ï = ç…¨ÜUæï ãè ±Ú‡æ ÜUÚ„æ ãñ, „ïÝ = ©¨ÜïU mæÚæ; H|²: =
ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ²æïx² ãñ J »¯ ¥æy}ææ = ²ã ¥æy}ææ, „S² = ©¨ÜïU çH»; S±æ¢ „Ýê¢ ç±±ë‡æé„ï = ¥ÐÝï
S±MÐ ÜUæï ÐíÜUÅ ÜUÚ„æ ãñ JJ 23 JJ
¥±0 - ¥ƒ Ðí{æÝÐéL ¯Ã²ç„çÚv„: ÜUæïù²}æèEÚæï Ýæ}æïç„ ?
¥ƒü - ¥Ïæ Ðí{æÝ ¥æñÚ ÐéL¯ (§Ý ÎæïÝæï¢ „œ±æï¢) ¨ï ÐëƒÜUì ²ã §üEÚ ÜUæñÝ ãñ ?
vHïàæÜU}æüç±ÐæÜUæàæ²ñÚÐÚæ}æëcÅ: ÐéL ¯ç±àæï¯ §üEÚ: JJ 24 JJ
àæÏÎæƒü - (vHïàæ-ÜU}æü-ç±ÐæÜU-¥æàæ²ñ:) ¥ç±læçÎ Ðæ¡™ vHïàæ, àæé|ææàæé|æ ç}æçŸæ„ ÜU}æü,
ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH = ¨é¶-Îé:¶, ©ÝÜïU |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ = ±æ¨Ýæ²ï¢, §Ý ¨Ïæ¨ï (¥ÐÚæ}æëcÅ:)
¨}Ïæ‹{Úçã„ (ÐéL¯ç±àæï¯:) …è±æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý S±|ææ±±æHæ ™ï„Ýç±àæï¯ (§üEÚ:) §üEÚ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥ç±læçÎ Ðæ¡™æï¢ vHïàæ, àæé|ææàæé|æç}æçŸæ„ ç~æç±{ ÜU}æü, ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH ¨é¶-
Îé:¶, §ÝÜïU |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ = ±æ¨Ýæ²ï¢, §Ý ¨ÏæÜïU ¨}Ïæ‹{ ¨ï Úçã„ …è±æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý S±|ææ±
±æHæ ™ï„Ýç±àæï¯ ‘§üEÚ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥ç±læÎ²: vHïàææ:, ÜéUàæHæÜéUàæHæçÝ ÜU}ææüç‡æ, „yÈUH¢ ç±ÐæÜU:, „ÎÝéxæé‡ææ ±æ¨Ýæ
¥æàæ²æ: J „ï ™ }æÝç¨ ±„ü}ææÝæ: ÐéL ¯ï Ã²ÐçÎà²‹„ï, ¨ çã „yÈUHS² |ææïQïUç„ J ²ƒæ …²: ÐÚæ…²æï
±æ ²æïÎì{ë¯é ±„ü}ææÝ: S±æç}æçÝ Ã²ÐçÎà²„ï J ²æï sÝïÝ |ææïxæïÝæÐÚæ}æëcÅ: ¨ ÐéL ¯ç±àæï¯ §üEÚ: J
ÜñU±Ë²¢ ÐíæŒ„æS„<ã ¨ç‹„ ™ Ïæã±: ÜïU±çHÝ:, „ï çã ~æèç‡æ Ïæ‹{ÝæçÝ çÓÀœ±æ ÜñU±Ë²¢ ÐíæŒ„æ: J
§üEÚS² ™ „y¨¢Ïæ‹{æï Ý |æê„æï Ý |ææ±è J ²ƒæ }æév„S² Ðê±æü Ïæ‹{ÜUæïçÅ: Ðí¿ææ²„ï, Ýñ±}æèEÚS² J ²ƒæ
±æ ÐíÜëUç„HèÝS²æïœæÚæ Ïæ‹{ÜUæïçÅ: ¨}|ææÃ²„ï, Ýñ±}æèEÚS² J ¨ „é ¨Îñ± }æév„: ¨Îñ±ïEÚ §ç„ J
²æïù¨æñ ÐíÜëUcÅ¨œ±æïÐæÎæÝæÎèEÚS² àææEç„ÜU ©yÜU¯ü: ¨ ôÜU ¨çÝç}æœæ ¥æãæïçS±ç‹Ý<Ýç}æœæ
§ç„ ? „S² àææ›¢ çÝç}æœæ}æì J àææ›¢ ÐéÝ: ôÜUçÝç}æœæ}æì ? ÐíÜëUcÅ¨œ±çÝç}æœæ}æì J
»„²æï: àææ›æïyÜU¯ü²æïÚèEÚ¨œ±ï ±„ü}ææÝ²æïÚÝæçÎ: ¨¢Ïæ‹{: J »„S}ææÎï„j±ç„ ¨Îñ±ïEÚ: ¨Îñ±
}æév„ §ç„ J „Ó™ „S²ñE²Z ¨æ}²æç„àæ²ç±çÝ}æéüv„}æì, Ý „æ±ÎñE²æü‹„Úï‡æ „Îç„àæÄ²„ï J ²Îï±æç„àæç²
S²æœæÎï± „yS²æ„ì J „S}ææl~æ ÜUæcÆæÐíæçŒ„ÚñE²üS² ¨ §üEÚ: J Ý ™ „y¨}ææÝ}æñE²ü}æçS„, ÜUS}ææ„ì,
m²æï S „é Ë ²²æï Ú ï Ü UçS}æ‹²é x æÐyÜUæç}æ„ï ù ƒï ü Ý±ç}æÎ}æS„é ÐéÚ æ‡æç}æÎ}æçSy±y²ï Ü US² ç¨hæç±„ÚS²
ÐíÜUæ}²ç±Íææ„æÎêÝy±¢ Ðí¨v„}æì J m²æïp „éË²²æï²éüxæÐyÜUæç}æ„æƒüÐíæçŒ„ÝæüçS„, ¥ƒüS² ç±Lhy±æ„ì J
„S}æælS² ¨æ}²æç„àæ²ñ<±çÝ}æéüv„}æñE²Z ¨ »±ïEÚ: J ¨ ™ ÐéL ¯ç±àæï¯ §ç„ JJ 24 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥ç±læçÎ Ðæ¡™ ‘vHïàæ’ ãñ¢ J Ðé‡²æÐé‡² ‘ÜU}æü’ ãñ¢ J ©ÝÜUæ ÈUH ‘ç±ÐæÜU’
ãñ J ÈUH|ææïxææÝé¨æÚ ÏæÝÝï ±æHï ¨¢SÜUæÚ ‘¥æàæ²’ ãñ¢ J }æÝ }æï¢ ±„ü}ææÝ ±ï (vHïàææçÎ) ÐéL¯ }æï¢ ÜUãï
…æ„ï ãñ¢ »ï¨æ §¨çH» ÜUãæ …æ„æ ãñ v²æï¢çÜU ÐéL¯ ãè ©¨ ÈUH ÜUæ |ææïv„æ ãñ J …ñ¨ï ²æïhæ¥æï¢
}æï¢ ±œæü}ææÝ …² ±æ ÐÚæ…² Úæ…æ }æï¢ ÜUãè …æ„è ãñ J …æï §¨ |ææïxæ ¨ï Úçã„ ãñ ±ã ÐéL¯ç±àæï¯
‘§üEÚ’ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 61 ¨ê~æ 1–24
ÜñU±Ë² ÜUæï ÐíæŒ„ ãé» ¥ÝïÜU ÜïU±Hè ãñ¢ J ±ï ¥æŠ²æçy}æÜU, ¥æç{Îñç±ÜU ¥æñÚ ¥æç{|ææñç„ÜU Ýæ}æÜU
„èÝ Ïæ‹{Ýæï´ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÜïU ÜñU±Ë² ÜUæï ÐíæŒ„ ãé» ãñ¢ J §üEÚ ÜUæ ©Ý Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï ¨}Ïæ‹{ Ý ãé¥æ Ý
ãæïxææ J ç…¨ ÐíÜUæÚ }æév„ÐéL¯ ÜUæ }æéçv„ ¨ï Ðê±ü Ïæ‹{Ý ãæï„æ ãñ, ©¨ ÐíÜUæÚ §üEÚ ÜUæ Ïæ‹{Ý ÜU½è
Ýãè¢ ãæï„æ J …ñ¨ï ÐíÜUë ç„HèÝ ²æïxæè ÜUæ ¨}ææç{ |æX ãæïÝï ÐÚ Ïæ‹{Ý ãæï„æ ãñ ±ñ¨ï §üEÚ ÜUæ Ïæ‹{Ý Ýãè¢
ãæï„æ J ±ã ¨Îæ ãè }æév„ ãñ ¥æñÚ ¨Îñ± §üEÚ ãñ J
¨ê~æ }æï¢ …æï ©yÜëUcÅ xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ± ±æHï §üEÚ ÜUæ xæíã‡æ ãñ ©¨ÜUæ ±ã àææEç„ÜU ©yÜU¯ü Ðíæ}ææç‡æÜU
ãñ ±æ ¥Ðíæ}ææç‡æÜU ? ©¨}æï¢ àææ› Ðí}ææ‡æ ãñ J àææ› }æï¢ v²æ Ðí}ææ‡æ ãñ ? ©¨}æï¢ Ðí}ææ‡æ ãñ ©yÜëUcÅ
xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ± ±æHæ §üEÚ J
§üEÚ }æï¢ ç±l}ææÝ ©yÜëUcÅ xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ± »±¢ àææ› §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ ¥ÝæçÎ ¨}Ïæ‹{ ãñ J §¨¨ï
²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ±ã ¨Îæ ãè §üEÚ ãñ ¥æñÚ ¨Îæ ãè }æév„ ãñ J ¥æñÚ ©¨ÜUæ ±ã »ïE²ü (çÜU¨è
¥‹² ÜïU »ïE²ü ÜUè) ¨}ææÝ„æ ²æ ¥ç{ÜU„æ ¨ï Úçã„ ãñ J çÜU¨è ¥‹² ÜïU »ïE²ü ¨ï ±ã (§üEÚ ÜUæ
»ïE²ü) ©ËH¢çÍæ„ Ýãè¢ ãæï„æ J …æï ãè »ïE²ü ¥ç„àæ²è ãæï±ï ±ã ãè ±ã (§üEÚ ÜUæ »ïE²ü) ãñ J §¨çH²ï
ç…¨}æï¢ »ïE²ü ÜUè ÐÚæÜUæcÆæ ãæï„è ãñ, ±ã §üEÚ ãñ J ©¨ÜïU ¨}ææÝ »ïE²ü Ýãè¢ ãñ J çÜU¨ ÜUæÚ‡æ ? ¨}ææÝ
ÜUæïçÅ ÜïU Îæï »ïE²ü±æHæï¢ ÜïU ãæïÝï ÐÚ, ÎæïÝæï¢ »ïE²ü±æHæï¢ ÜUæï ¥|æècÅ çÜU¨è »ÜU ÐÎæƒü ÜïU ç±¯² }æï¢
»ÜU ãè ÜUæH }æï¢ ‘‘²ã Ý±èÝ ãæï ²ã ÐéÚæ„Ý ãæï J’’ §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ç±Lh ¨VËÐ ÜïU ãæïÝï ÐÚ, »ÜU
ãè ¨VËÐç¨çh ãæïÝï }æï¢ Îê¨Úï ÜïU ¥|æècÅ ÜUæ ¶‡ÇÝ ãæï …æÝï ¨ï Îê¨Úï »ïE²ü }æï¢ ‹²êÝ„æ ¥æ …æ²ïxæè
J v²æïç¢ ÜU ‘Ý±èÝ„æ ¥æñÚ ÐéÚæ‡æ„æ’ §Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU »ÜU-Îê¨Úï ÜïU ¨±üƒæ ç±Lh ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ©¨ ÐÎæƒü
}æï¢ »ÜU ãè ¨}æ² }æï¢ ÎæïÝæï¢ ÜUæ ¥|æècÅ ¨VËÐ »ÜU ¨æƒ ç¨h ãæï Ýãè¢ ¨ÜU„æ J §¨çH» ç…¨ÜUæ
»ïE²ü ¨}ææÝ„æ »±¢ ¥ç„àæ² ¨ï }æév„ ãñ, ±ã ãè §üEÚ ãñ ¥æñÚ ±ã ÐéL¯ç±àæï¯ ãñ JJ 24 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ §üEÚ ÜïU S±M Ð ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
ÐéL¯ àæÏÎ ¨ï §üEÚ ¥æñÚ …è±æy}ææ ÎæïÝæï¢ ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ §üEÚ ÜUæï ÐéL¯ç±àæï¯
ÜUãæ ãñ J §¨¨ï Ðê±ü ¨ê~æ }æï¢ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ¨}ææç{ ÜUè àæèÍæí ÐíæçŒ„ Ïæ„Hæ§ü ãñ J ÐÚ‹„é …Ïæ „ÜU
¨æ{ÜU §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï àæÏÎÐí}ææ‡æ ¥ƒ±æ ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ ¨ï ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ„æ „Ïæ
„ÜU §üEÚÐíç‡æ{æÝ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J §¨çH²ï ¨ê~æÜUæÚ Ýï ©¨ÜUæ Hÿæ‡æ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…æï vHïàææï¢ ¨ï Úçã„ ãñ, ±ã §üEÚ ãñ J ¥ç±læ, ¥çS}æ„æ, Úæxæ, mï¯ ¥æñÚ ¥ç|æçÝ±ïàæ ²ï Ðæ¡™
vHïàæ ãñ¢ J …æï …è±æï¢ ÜUæï Îé:¶ Îï„ï ãñ¢ ±ï vHïàæ ÜUãï …æ„ï ãñ¢ J ¨¢¨æÚ }æï¢ ç…„Ýï |æè }æÝéc², Ðàæé
¥æçÎ Îïã{æÚè Ðíæ‡æè ãñ¢, ©Ý ¨ÏæÜïU Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ }æéw²MÐï‡æ ²ï vHïàæ ãñ¢ J …Ïæ …è±æy}ææ ²æïxææ|²æ¨
¨ï }ææïÿæ ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ, „Ïæ »ÜU ¨èç}æ„ÜUæH Ð²ü‹„ §Ý vHïàææï¢ ¨ï ÀêÅ …æ„æ ãñ J ÐÚ‹„é }ææïÿæ
ÜUè ¥±ç{ ¨}ææŒ„ ãæïÝï ÐÚ ÐéÝ: }æéçv„ ÜUè ÐíæçŒ„ ¨ï Ðê±ü ¨ç@„ ¥ÐÝï àæï¯ ÜU}æü „éË² ÐæÐ Ðé‡²
ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ §üEÚ ÜUè Ã²±Sƒæ ¨ï ¨¢¨æÚ }æï¢ …‹}æ Hï„æ ãñ J …‹}æ HïÝï ÐÚ ÐéÝ: vHïàæ Îé:¶
¨}ææç{ÐæÎ: 62 ¨ê~æ 1–24
ÎïÝï Hxæ„ï ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï …è±æy}ææ ÜU|æè vHïàæ²év„ ¥æñÚ ÜU|æè vHïàæ}æév„ ãæï„æ Úã„æ ãñ J ÐÚ‹„é
§üEÚ ÜU|æè |æè vHïàæ²év„ Ýãè¢ ãæï„æ J »ï¨æ §üEÚ …è±æï¢ ¨ï ÐëƒÜUì ÐéL¯ç±àæï¯ ãñ J ™ïcÅæ ç±àæï¯ ÜUæ
Ýæ}æ ÜU}æü ãñ J ÜU}æü Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ - ¨ÜUæ}æ ¥æñÚ çÝcÜUæ}æ J ¨ÜUæ}æ ÜU}æü ÜïU „èÝ |æïÎ ãñ¢ - àæé|æ,
¥àæé|æ ¥æñÚ ç}æçŸæ„ J
…è±æy}ææ àæé|æ, ¥àæé|æ ¥æñÚ ç}æçŸæ„ ÜU}æü ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ J …æï ¨ÜUæ}æ àæé|æ, ¥àæé|æ ¥æñÚ ç}æçŸæ„
ÜU}æü ÜU|æè |æè Ýãè¢ ÜUÚ„æ, ¨Îæ çÝcÜUæ}æÜU}æü ãè ÜUÚ„æ ãñ, ±ã §üEÚ ãñ J ¨ê~æ }æï¢ ÜU}æü àæÏÎ ÜïU
Ðí²æïxæ ¨ï ²ã Ýãè¢ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï ÜïU §üEÚ ÜUæï§ü |æè ÜU}æü Ýãè¢ ÜUÚ„æ J §üEÚ ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ
¨Îæ àæé|æÜU}æü ãè ÜUÚ„æ ãñ çÜU‹„é ÜU|æè ¥àæé|æ ÜU}æü Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ²çÎ §üEÚ ÜU}æü Ý ÜUÚï „æï ¨ëçcÅ
ÜUè ©yÐçœæ, çSƒç„, ÐíH² ¥æñÚ …è±æï¢ ÜUæï ÜU}ææüÝé¨æÚ ÈUH ÎïÝæ ¥æçÎ ÜUæ²ü ç¨h Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J
ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH ÜUæï ‘ç±ÐæÜU’ ÜUã„ï ãñ¢ J …è±æy}ææ»¡ àæé|ææàæé|æ ¥æñÚ ç}æçŸæ„ ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHæï¢ ÜUæï
¨é¶-Îé:¶ MÐ }æï¢ |ææïxæ„è ãñ¢ J …æï ÜU}ææïZ ÜïU ¨é¶-Îé:¶ ÈUH ÜUæï ÜU|æè Ýãè¢ |ææïxæ„æ, ±ã §üEÚ
ãñ J §¨çH²ï ±ã ÐéL¯ç±àæï¯ ãñ J
àæé|ææàæé|æ ¥æñÚ ç}æçŸæ„ ÜU}ææïZ ÜïU ¨é¶, Îé:¶ ÈUH ÜUæï |ææïxæÝï ¨ï …æï ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢
©ÝÜUæï ‘¥æàæ²’ ÜUã„ï ãñ¢ J …è±æy}ææ»¡ ¨é¶-Îé:¶ ÈUHæï¢ ÜUæï |ææïxæ„è ãñ¢, ¥„: ¨¢SÜUæÚ²év„ ãæï„è
ãñ¢ J §üEÚ ¨é¶-Îé:¶ ÜUæ |ææïxæ ÜU|æè Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ¥„: ©¨}æï¢ »ï¨ï ¨¢SÜUæÚ |æè Ýãè¢ ÏæÝ„ï J1
§üEÚ }æï¢ ¥Ý‹„¿ææÝ, ¥Ý‹„ÏæH, ¥Ý‹„ ¥æÝ‹Î, ¥Ý‹„çÜíU²æ ãñ J ²ã ©¨ÜUæ »ïE²ü ãñ J …ñ¨æ
©¨ÜUæ »ïE²ü ãñ ±ñ¨æ »ïE²ü Ý …è±æï¢ ÜUæ, Ý ÐíÜëUç„ ÜUæ ¥æñÚ Ý ç±ÜëUç„ ÜUæ ãñ J …Ïæ ¨}ææÝ »ïE²ü
Ýãè¢ ãñ „æï ©¨¨ï ¥ç{ÜU „æï ãæï ãè Ýãè¢ ¨ÜU„æ J §üEÚ ÜïU ¥Ý‹„ »ïE²ü ÜUè ç¨çh ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ
¨ï |æè ãæï„è ãñ J §¨ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ÜUæï Îï¶Ýï ¨ï ²ã ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU §¨ÜïU Ú™ç²„æ }æï¢ ¥Ý‹„¿ææÝ,
¥Ý‹„ÏæH ¥æñÚ ¥Ý‹„çÜíU²æ ãñ v²æï¢çÜU ©¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨æ}æ‰²ü ÜïU çÏæÝæ ¨¢¨æÚ ÜUè ©yÐçœæ, çSƒç„,
ÐíH² ¥æñÚ …è±æï¢ ÜïU ÜU}æüÈUH ÜUè Ã²±Sƒæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J
ÜUæï§ü ²ã ÜUã ¨ÜU„æ ãñ çÜU ²ã ¨ëçcÅ ¥ÝæçÎÜUæH ¨ï …ñ¨è ÜUè „ñ¨è ™Hè ¥æ Úãè ãñ §¨ÜUæ
ÏæÝæÝï ±æHæ ÜUæï§ü Ýãè¢ ãñ J §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU …æï ±S„é „æïÇGÝï ¨ï ÅêÅ …æ„è ãñ, ±ã ¥ÝæçÎ
Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J …ñ¨ï-àæÚèÚ, ±ëÿææçÎ „æïÇGÝï ¨ï ÅêÅ …æ„ï ãñ¢, ±ñ¨ï ãè Ðëçƒ±è |æè „æïÇGÝï ¨ï ÅêÅ
…æ„è ãñ J …ñ¨ï àæÚèÚ, ±ëÿææçÎ ÐÎæƒü ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ÝcÅ ãæï„ï ãñ¢ ±ñ¨ï ãè ¨ëçcÅ ©yÐ‹Ý ¥æñÚ
ÝcÅ ãæï„è ãñ J ²ã Ý ¥ÝæçÎÜUæH ¨ï …ñ¨è ÜUè „ñ¨è ™Hè ¥æ Úãè ãñ ¥æñÚ Ý »ï¨è ãè Úãïxæè J
§¨çH» §¨ ¨¢¨æÚ ÜUæ ÏæÝæÝï ±æHæ ¥Ý‹„ »ïE²ü±æÝì §üEÚ ãñ J
ÜUæï§ü ²ã |æè ÜUã ¨ÜU„æ ãñ çÜU §¨ ¨ëçcÅ ÜUæ »ÜU ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ ãñ, ©¨ÜUæï ¨æ¢w²ÎàæüÝ ÜUè
|ææ¯æ }æï¢ ÐíÜëUç„ ¥ƒæü„ì ¨œ±-Ú…¨ì-„}æ¨ì Ýæ}æÜU ¨êÿ}æ ÐÎæƒü ÜUã„ï ãñ¢ J ©‹ãè¢ ¨êÿ}æ ÐÎæƒæïZ ¨ï
1. §¨ ¨¢Ïæ¢{ }æï¢ ç±àæï¯ …æÝÝï ÜïU çH²ï ÎàæüÝ²æïxæ }æãæç±læH² ¨ï ÐíÜUæçàæ„ Ðí±™Ý ¨¢ÜUHÝ
ÐéS„ÜU ‘Ïæíræç±¿ææÝ’ ÜUæ ¥Š²²Ý ÜUÚï¢ J
¨}ææç{ÐæÎ: 63 ¨ê~æ 1–25
¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ãæï„è ãñ J ©Ý }æï¢ ¨ëçcÅ ÏæÝæÝï ÜUæ S±|ææ± ãñ, ©Ý¨ï §¨ ¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ ãæï …æ„è
ãñ J ¥„: ¥Ý‹„ »ïE²ü ±æHï §üEÚ ÜïU }ææÝÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU
ç…Ý ¨êÿ}æÐÎæƒæïZ ¨ï ²ã ¨ëçcÅ ÏæÝè ãñ, ±ï …ÇG ÐÎæƒü ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¿ææÝÚçã„ ãñ¢ J ¿ææÝÚçã„ ãæïÝï ¨ï ç±™æÚÐê±üÜU
±ï ¨Ïæ ç}æHÜUÚ …è±æï¢ ÜïU Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUæï …æÝÜUÚ ©ÝÜïU çH²ï ¥ÝéÜêUH ç±ç|æ‹Ý ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢¨æÚ ÜUæï
Ýãè¢ ÏæÝæ ¨ÜU„ï J …ñ¨ï çÜU §¨ ç}æ^è ÜïU ¥‡æé ç±™æÚÐê±üÜU ç}æHÜUÚ ²ã ²æï…Ýæ ÏæÝæ²ï¢ çÜU ‘‘ã}æ
ç}æHÜUÚ §ZÅ ÏæÝæ ÜUÚ »ï¨ï |æ±Ý ÜUæ çÝ}ææü‡æ ÜUÚï¢xæï ç…¨¨ï ¥ÝïÜU }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïxæè
J’’ »ï¨æ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Hæïãï ÜïU ¨êÿ}æÜU‡æ ç}æHÜUÚ S±²¢ ç±}ææÝ Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„ï
J ÍæÇGè ¥æçÎ ÏæéçhÐê±üÜU çÝ<}æ„ ç…„Ýè |æè ±S„é»¡ ãñ¢ ©Ý ¨Ïæ ÜïU çÝ}ææü„æ ™ï„Ý …è± àæÚèÚ{æÚè ãæï„ï
ãñ¢, ±ï ¨Ïæ ÐÎæƒü ¥ÐÝï ¥æÐ Ýãè¢ ÏæÝ„ï J ¥„: ¥Ý‹„ »ïE²ü±æÝì »ÜU ™ï„Ý ÐÎæƒü ¨ëçcÅ ÜUæ ÜUœææü
ãñ J
ÜUæï§ü ²ã ÜUã ¨ÜU„æ ãñ çÜU ¥ÝïÜU …è±æy}ææ»¡ ç}æHÜUÚ ¥ÐÝï ¨æ}æ‰²ü ¨ï ¨¢¨æÚ ÜUè Ú™Ýæ
ÜUÚ Hï¢xæï J §üEÚ ÜUæï }ææÝÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU Ðíƒ}æ ¨ëçcÅ ÜUè
Ú™Ýæ ãæï„è ãñ J Ðpæ„ì àæÚèÚæï¢ ÜUè Ú™Ýæ ãæï„è ãñ J ©Ý àæÚèÚæï¢ }æï¢ ÚãÜUÚ ¥çxÝ, …H, ±æ²é, ¥‹Ý
¥æçÎ ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUè ¨ãæ²„æ ¨ï àæÚèÚ{æÚè …è± ÜéUÀ ±S„é¥æï¢ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ¨ëçcÅ
ÜUè Ú™Ýæ ¨ï Ðê±ü ±ï ÜéUÀ |æè Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J ¥„: ¨ëçcÅÜUy„æü §üEÚ ÜUæ }ææÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J
²ã |æè ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU §üEÚ Ýï ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ v²æï¢ ÜUè ? §¨ÜUæ ©œæÚ ²ã ãñ çÜU …è±æy}ææ¥æï¢
ÜUæï HæñçÜUÜU¨é¶, }ææïÿæ¨é¶ ¥æñÚ Ðê±ü¨ëçcÅ }æï¢ çÜU²ï ãé» ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ÎïÝï ÜïU çH» §üEÚ Ýï ¨ëçcÅ ÜUè
Ú™Ýæ ÜUè ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU §üEÚ ÜïU ¨æç‹ÝŠ² ¨ï ¨ëçcÅ S±²¢ ÏæÝ …æ„è ãñ, §üEÚ ÜéUÀ
Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ÏæéçhÐê±üÜU Ú™Ýæ ÜïU çH²ï ¿ææÝ ¥æñÚ ÏæH ÜUæ ¨ã²æïxæ
¥çÝ±æ²ü ãñ J ²çÎ §üEÚ ¥ÐÝï ¿ææÝ ¥æñÚ ÏæH ÜUæ Ðí²æïxæ Ý ÜUÚï „æï ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ¨æç‹ÝŠ²}ææ~æ ¨ï
ÜU|æè Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J §¨çH²ï ¨ëçcÅÜUœææü §üEÚ ãè ÜUæï }ææÝÝæ ¥çÝ±æ²ü ãñ JJ 24 JJ
¥±0 - çÜU†™
¥ƒü - ¥æñÚ |æè (ÐéL¯ç±àæï¯ §üEÚ ÜUè ç±àæï¯„æ²ï¢ ãñ¢) -
„~æ çÝÚç„àæ²¢ ¨±ü¿æÏæè…}æì JJ 25 JJ
àæÏÎæƒü - („~æ) ©¨}æï¢ (çÝÚì-¥ç„àæ²}æì) ¥ç„àæ² ¨ï Úçã„ = ÏæÉG„è ¨ï Úçã„ (¨±ü¿æ-
Ïæè…}æì) ¨±ü¿æ„æ ÜUæ Ïæè… ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ Ðê±æïüv„ §üEÚ }æï¢ ¥ç„àæ² ¨±ü¿æ„æ ÜUæ Ïæè… ãñ J ¥ƒæü„ì Ý „æï çÜU¨è }æï¢
§üEÚ ÜïU ¿ææÝ ÜïU „éË²¿ææÝ ãñ ¥æñÚ Ý ãè ©¨¨ï ¥ç{ÜU J
Ã²æ0 |ææ0 - ²çÎÎ}æ„è„æÝæxæ„Ðíy²éyÐ‹ÝÐíy²ïÜU¨}æéÓ™²æ„èç‹Îí²xæíã‡æ}æËÐ¢ Ïæçuç„ ¨±ü¿æÏæè…}æï„çh
±{ü}ææÝ¢ ²~æ çÝÚç„àæ²¢ ¨ ¨±ü¿æ: J ¥çS„ ÜUæcÆæÐíæçŒ„: ¨±ü¿æÏæè…S² ¨æç„àæ²y±æyÐçÚ}ææ‡æ±çÎç„ J
¨}ææç{ÐæÎ: 64 ¨ê~æ 1–25
²~æ ÜUæcÆæÐíæçŒ„¿ææüÝS² ¨ ¨±ü¿æ: J ¨ ™ ÐéL ¯ç±àæï¯ §ç„ J ¨æ}ææ‹²}ææ~ææïÐ¨¢ãæÚï ™ ÜëU„æïÐÿæ²-
}æÝé}ææÝ¢ Ý ç±àæï¯Ðíç„Ðœææñ ¨}æƒüç}æç„ J „S² ¨¢¿ææçÎç±àæï¯Ðíç„ÐçœæÚæxæ}æ„: Ð²ü‹±ïc²æ J „S²æy}ææÝéxæíãæ-
|ææ±ïùçÐ |æê„æÝéxæíã: Ðí²æï…Ý}æì, ¿ææÝ{}ææïüÐÎïàæïÝ ÜUËÐÐíH²}æãæÐíH²ï¯é ¨¢¨æçÚ‡æ: ÐéL ¯æÝéhçÚc²æ}æèç„ J
„ƒæ ™æïv„}æì-¥æçÎç±mæç‹Ý}ææü‡æç™œæ}æç{cÆæ² ÜUæL ‡²æjxæ±æ‹ÐÚ}æ<¯Úæ¨éÚ²ï ç…¿ææ¨}ææÝæ² „‹~æ¢
Ðíæï±æ™ïç„ JJ 25 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - |æê„, |æç±c², ±œæü}ææÝ }æï¢ ¨ï çÜU¨è »ÜU ÜUæ ±æ ¨|æè ÜUæ ¥„èç‹Îí² ¿ææÝ
…æï çÜU¨è }æï¢ ‹²êÝ ¥æñÚ çÜU¨è }æï¢ ¥ç{ÜU ãæï„æ ãñ, ±ãè ¨±ü¿æ„æ ÜUæ Ïæè… ãñ J ±ãè ÏæÉG„æ-ÏæÉG„æ
ç…¨}æï¢ ÐÚæÜUæcÆæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ ±ã ‘¨±ü¿æ’ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ¨±ü¿æ„æ ÜUæ Ïæè… ÐÚæÜUæcÆæ
ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ ©¨}æï¢ ‹²êÝæç{v² ¨}|æ± ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ J ç…¨}æï¢ ‹²êÝæç{v² ÜUè çSƒç„ ¨}|æ±
ãæï„è ãñ ©¨ÜUè ÐÚæÜUæcÆæ |æè ãæï„è ãñ J …ñ¨ï ÐçÚ}ææ‡æ J
ç…¨}æï¢ ¿ææÝ ÜUè ÜUæcÆæÐíæçŒ„ ãñ ±ã ¨±ü¿æ ãñ, ¥æñÚ ±ã ÐéL¯ç±àæï¯ ãñ J ¨æ}ææ‹²¿ææÝ}ææ~æ
ÐíS„é„ ÜUÚÜïU çÝ±ëœæ ãé¥æ ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ ÐÎæƒü ÜïU ç±àæï¯ {}æü ÜUæï Ïæ„æÝï }æï¢ ¨}æƒü Ýãè¢ ãæï„æ J
§¨çH²ï §üEÚ ÜïU ¨¢¿ææçÎ ç±àæï¯æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ¥æxæ}æÐí}ææ‡æ ¨ï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ©¨ (§üEÚ) ÜUæ
¥ÐÝæ ÜUæï§ü S±æƒü Ý ãæïÝï ÐÚ |æè Ðíæç‡æ²æï¢ ÐÚ ¥Ýéxæíã ÜUÚÝæ Ðí²æï…Ý ãñ J ¿ææÝ »±¢ {}æü ÜïU ©ÐÎïàæ
ÜïU mæÚæ ÜUËÐÐíH² »±¢ }æãæÐíH² }æï¢ “¨æ¢¨æçÚÜU Hæïxææï¢ ÜUæ ©hæÚ ÜUM¡ ” ²ã ©¨ÜUæ Ðí²æï…Ý ãñ J
»ï¨æ ÜUãæ xæ²æ ãñ - ¥æçÎç±mæÝì |æxæ±æÝì ¨±ü¿æ (§üEÚ)Ýï ç…¨ ¿ææÝ ¨ï }æÝéc²æï¢ ÜUæï ç±mæÝì
ÏæÝæ²æ …æ„æ ãñ ©¨ ¿ææÝ ÜUæï ¨é¨çÁ…„ ÜUÚÜïU ÜUL‡ææ ¨ï ç…¿ææ¨æ²év„ …è±æy}ææ ÜïU çH» ±ïÎ¿ææÝ
çÎ²æ JJ 25 JJ
²æï0 Ðí0 - ÎàæüÝÜUæÚ Ýï §¨ ¨ê~æ }æï¢ çÝÚç„àæ²¿ææÝ ÜïU mæÚæ ÐéL ¯ ç±àæï¯ ‘§üEÚ’ ÜUæ S±M Ð
Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¨¢¨æÚ }æï¢ ¿ææÝ ÜUè öçcÅ ¨ï }æÝéc²æï¢ ÜïU S„Ú ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Îï¶ï …æ„ï ãñ¢ J çÜU¨è Ã²çv„ ÜUæ ¿ææÝ
¥ËÐ ãñ, Îê¨Úï ÜUæ ¿ææÝ ©¨¨ï ¥ç{ÜU ¥æñÚ „è¨Úï ÜUæ ¿ææÝ ©¨¨ï |æè ¥ç{ÜU ãñ J §¨ ¿ææÝ ÜUæï
‘¨æç„àæ²¿ææÝ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ²ãè ¨±ü¿æ„æ ÜUæ Ïæè… ãñ J ²ã ¿ææÝ ÏæÉG„ï-ÏæÉG„ï »ï¨è çSƒç„ }æï¢ Ðãé¡™
…æ„æ ãñ çÜU ç…¨¨ï ÏæÉGÜUÚ ¥æxæï ¥‹² ÜUæï§ü ¿ææÝ ãæï ãè Ýãè¢ ¨ÜU„æ J »ï¨ï ¿ææÝ ÜUæ Ýæ}æ ‘çÝÚç„àæ²’
ãñ J ç…¨}æï¢ ²ã ¿ææÝ Úã„æ ãñ, ±ã ÐéL¯ç±àæï¯ §üEÚ ¨±ü¿æ ãñ J …ñ¨ï ¨¢¨æÚ }æï¢ ÜéUÀ ÀæïÅï ÐÎæƒü ãñ¢,
ÜéUÀ ©Ý¨ï ÏæÇGï ãñ¢ ¥æñÚ ÜéUÀ ©Ý¨ï |æè ÏæÇGï ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ÐçÚ}ææ‡æ ÜUè öçcÅ ¨ï ç…¨¨ï ÏæÉGÜUÚ ¥‹²
ÜUæï§ü |æè ÐÎæƒü Ý ãæï, ±ã çÝÚç„àæ² ÜUãæ …æ²ïxææ J »ï¨ï ãè §üEÚ ÜUæ ¿ææÝ çÝÚç„àæ² ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ
¨ï ÀæïÅï ÐÎæƒæïZ }æï¢ |æè …æï ¨Ïæ¨ï ÀæïÅæ ãñ, ±ã çÝÚç„àæ² ÜUãæ …æ²ïxææ J §üEÚ ÜUæ ¿ææÝ Ý ÍæÅ„æ ãñ
¥æñÚ Ý ÏæÉG„æ ãñ v²æï¢çÜU ±ã S±æ|ææç±ÜU ãñ J S±æ|ææç±ÜU ÐÎæƒü ÜU|æè ÍæÅ„æ-ÏæÉG„æ Ýãè¢ J §üEÚ …è±æï¢
ÜïU ÜUË²æ‡ææƒü ¥ÐÝæ ¿ææÝ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨è §üEÚÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï …è± ¥ÐÝï Ã²±ãæÚ ÜUè ç¨çh
¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ç¨çh ÜUÚ„ï ãñ¢, ÜïU±H ¥ÐÝï S±æ|ææç±ÜU ¿ææÝ ¨ï Ýãè¢ J
¨}ææç{ÐæÎ: 65 ¨ê~æ 1–26
²ãæ¡ ÐÚ »ÜU ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU §üEÚ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ v²æï¢ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ …è±æï¢ ÜUæï ¥ÐÝæ ¿ææÝ
v²æï¢ Îï„æ ãñ ? §¨ÜUæ ©œæÚ ãñ - …è±æï¢ ÜïU ÜUË²æ‡ææƒü J §¨ ç±¯² }æï¢ Ðê±ü¨ê~æ }æï¢ |æè çH¶æ …æ ™éÜUæ
ãñ J §üEÚ ÜïU ç±¯² }æï¢ »ÜU ç…¿ææ¨æ ãæï„è ãñ çÜU ±ã ¨±ü¿æ v²æï¢ ãñ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU
±ã ¨±üÃ²æÐÜU ãñ J ÜUæï§ü ²ã ÜUã ¨ÜU„æ ãñ çÜU ¨±üÃ²æÐÜU ãæïÝï }æï¢ v²æ Ðí}ææ‡æ ãñ ? §¨ÜUæ ©œæÚ
²ã ãñ çÜU ¨¢¨æÚ }æï¢ HæïÜU HæïÜUæ‹„Úæï¢ ÜUæ çÝ}ææü‡æ »±¢ ©ÝÜUæ Ã²±çSƒ„ ¨¢™æHÝ ¨±ü~æ ãæï Úãæ ãñ §¨
ÜUæ²ü ÜUæï §üEÚ ÜïU ¥ç„çÚv„ ¥æñÚ ÜUæï§ü ÜUÚ Ýãè¢ ¨ÜU„æ, …ãæ¡ …ãæ¡ ²ï çÜíU²æ²ï¢ ãæï Úãè ãñ¢ ±ãæ¡ ±ãæ¡
§üEÚ ÜUæ ãæïÝæ ¥çÝ±æ²ü ãñ J v²æï¢çÜU ²ï çÜíU²æ²ï¢ ¨±ü~æ ãæï Úãè ãñ¢ J ¥„: §üEÚ ¨±üÃ²æÐÜU ãñ JJ 25
JJ
¨ »¯ Ðê±ïü¯æ}æçÐ xæéL : ÜUæHïÝæÝ±ÓÀïÎæ„ì JJ 26 JJ
àæÏÎæƒü - (¨: »¯:) ±ã ²ã (Ðê±ïü¯æ}æì) Ðê±ü }æï¢ ©yÐ‹Ý ¨|æè xæéL¥æï¢ ÜUæ (¥çÐ) |æè
(xæéL:) xæéL = ç±læ ÎïÝï ±æHæ ãñ, (ÜUæHïÝ-¥Ý±ÓÀïÎæ„ì) ÜUæH ÜïU mæÚæ }æëy²é ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢
ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - ±ã §üEÚ |æê„-|æç±c²„ì-±œæü}ææÝ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï ¨Ïæ xæéL¥æï¢ ÜUæ xæéL =
ç±læ ÎïÝï ±æHæ ãñ J ÜUæH ÜïU mæÚæ }æëy²é ÜUæï ÐíæŒ„ Ý ãæïÝï ¨ï J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðê±ïü çã xæéÚ±: ÜUæHïÝæ±çÓÀl‹„ï ²~ææ±ÓÀïÎæƒïüÝ ÜUæHæï ÝæïÐæ±„ü„ï ¨ »¯ Ðê±ïü¯æ}æçÐ
xæéL : J ²ƒæS² ¨xæüS²æÎæñ ÐíÜU¯üxæy²æ ç¨hS„ƒæç„ÜíUæ‹„¨xææüçÎc±çÐ Ðíy²ï„Ã²: JJ 26 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðê±ü±„èü xæéL ÜUæH ¨ï ¥±çÓÀ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ¥±ÓÀïÎ ÜïU çH²ï ÜUæH …ãæ¡
Ðí±ëœæ Ýãè¢ ãæï„æ ±ã ²ã Ðê±ü±„èü xæéL¥æï¢ ÜUæ |æè xæéL ãñ J ©yÜëUcÅ »ïE²ü ÜïU ¨æƒ …ñ¨æ §¨ ¨ëçcÅ ÜïU
¥æÚ}|æ }æï¢ ç¨h ƒæ §¨è ÐíÜUæÚ ¥„è„ ¨ëçcÅ²æï¢ }æï¢ |æè …æÝÝæ ™æçã» JJ 26 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ §üEÚ ÜUæï Ðê±ü±„èü xæéL ¥æï¢ ÜUæ |æè xæéL Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¨ê~æÜUƒÝ ¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ±„ü}ææÝÜUæH }æï¢ …æï xæéL ãñ¢, ©ÝÜUæ ¥æñÚ |æç±c²ÜUæH }æï¢
…æï xæéL ãæï¢xæï, ©Ý xæéL¥æï¢ ÜUæ |æè xæéL §üEÚ ãñ J v²æï¢çÜU §üEÚÐíÎœæ ç±læ ÜïU çÏæÝæ ÜUæï§ü |æè …è±æy}ææ
ÜïU±H ¥ÐÝï S±æ|ææç±ÜU¿ææÝ ¨ï Ã²±ãæÚ ÜUè ç¨çh ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ç¨çh Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J Îïã{æÚè
xæéL¥æï¢ ¨ï ¥ƒ±æ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ÜUæï Îï¶ÜUÚ Ã²çv„ ç…¨ ¿ææÝ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ±ã ¿ææÝ ÐÚ}ÐÚæ
¨ï §üEÚ ¨ï ãè ¥æ²æ ãñ J ±„ü}ææÝÜUæH }æï¢ |æè …æï }æÝéc² §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥æñÚ
ç±ç{Ðê±üÜU ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„ï ãñ¢, ©ÝÜUæï |æè §üEÚ ¿ææÝ Îï„æ ãñ J …æï |ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜU ç±mæÝì ÏæÝ„ï
ãñ¢, ±ï |æè §üEÚ ÜUè ¨ãæ²„æ ¨ï ãè ÏæÝ„ï ãñ¢ J ÐÚ}æïEÚ ÜUæ ¿ææÝ ©ÝÜUæï ÜU§ü ÐíÜUæÚ ¨ï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ
J
(1) ÐÚ}æïEÚ ÜUè ÏæÝæ§ü ¨ëçcÅ ¥æñÚ ©Ý}æï¢ ç±l}ææÝ ÐÎæƒæïZ ÜUè Ú™Ýæ ÜUæï Îï¶Ýï ¨ï ¿ææÝ ãæï„æ
ãñ J ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH²ï - ±ñ¿ææçÝÜUæï¢ Ýï }æÝéc², Ðàæé ¥æçÎ ÜïU àæÚèÚæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ÐíæŒ„ çÜU²æ J ©¨è
ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ àæÚèÚ ÜUè ç™çÜUy¨æ ãæï„è ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 66 ¨ê~æ 1–26
(2) Ðçÿæ²æï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢ ÜïU ¥æÜUæÚ-ÐíÜUæÚ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ©¨è ÜïU ¥Ýé¨æÚ ç±}ææÝ ÜUæ ¥æÜUæÚ ÏæÝæ²æ
J …æï |æè ¿ææÝ ©‹ãæï¢Ýï ÐíæŒ„ çÜU²æ ±ã ÐÚ}æïEÚ ÜïU mæÚæ ÏæÝæ²ï àæÚèÚ, §ç‹Îí², }æÝ, Ïæéçh ¥æçÎ ÜïU mæÚæ
ÐíæŒ„ çÜU²æ J §Ý ¨ëçcÅ ÜïU ÐÎæƒæïZ ÜUè Ú™Ýæ ¥æñÚ §ÝÜïU ¥æÜUæÚ ÐíÜUæÚ ÜUæï Îï¶ï çÏæÝæ ¥æñÚ àæÚèÚ ¥æçÎ
¨æ{Ýæï¢ ÜïU çÏæÝæ Ý ÜUæï§ü ±ñ¿ææçÝÜU ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ, Ý ÜUæï§ü ¥æç±cÜUæÚ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ, Ý ãè çÜU¨è ²‹~æ
ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH» ¥æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï …æÝÝï ±æHï ¥æŠ²æçy}æÜU ç±mæÝæï¢ ÜUæ ¥æñÚ
|ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜUæï¢ ÜUæ xæéL §üEÚ ãñ J …æï ÿ² ¥æñÚ ¥ÿ² ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚ±æ²ï, ©¨ÜUæï ‘xæéL’ ÜUã„ï
ãñ¢ J …æï Îïã{æÚè }æÝéc² ¥‹² }æÝéc²æï¢ ÜUæï ç±læ ÐÉGæ„æ ãñ, ±ã ‘xæéL’ ãñ J ÐÚ‹„é ©¨ xæéL ÜUæï ç±læ
ÎïÝï ±æHæ §üEÚ ÐÚ}æxæéL ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè }ææ‹²„æ ²ã ãñ çÜU Îïã{æÚè xæéL §üEÚ ¨ï ÏæÇGæ ãñ v²æï¢çÜU ±ã §üEÚ ÐíæçŒ„ ÜUÚ±æ„æ
ãñ J ²çÎ ±ã Ý ãæï, „æï ¨æ{ÜU ©¨ „ÜU Ðãé¡™ Ýãè¢ ¨ÜU„æ J ²ã ÆèÜU Ýãè¢ ãñ, v²æï¢çÜU Îïã{æÚè
xæéL ÜUæï §üEÚ àæÚèÚ, §ç‹Îí² ¥æçÎ ¨æ{Ý Ý Îï ¥æñÚ ±ïÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ Ý Îï „æï ±ã ç±mæÝì ãè Ýãè¢
ÏæÝ ¨ÜU„æ J çÏæÝæ ç±læ ÜïU ¥æñÚæï¢ ÜUæ xæéL |æè Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ J Ðê±ü }æï¢ §üEÚ ¨ï ç±læ ÐÉGÜUÚ
¥ƒ±æ ç…‹ãæï¢Ýï §üEÚ ¨ï ç±læ ÐÉGè ãñ, ©Ý¨ï ç±læ ÐÉGÜUÚ Ðpæ„ì Îê¨Úæï¢ ÜUæï ÐÉGæ„æ ãñ J ©¨ÜïU
Ðpæ„ì ©¨ÜUè xæéL ¨¢¿ææ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï ±ã §üEÚ ¨ï ÀæïÅ æ ãæï„æ ãñ, ÏæÇGæ Ýãè¢ J xæéL ÜUæ ¨}}ææÝ
ÜUÚÝæ ©œæ}æ ÜUæ²ü ãñ J ÐÚ‹„é ©¨ÜUæï §üEÚ ¨ï ÏæÇGæ }ææÝÝæ ¥Ýéç™„ »±¢ ãæçÝÜUæÚÜU ãñ J v²æï¢çÜU
§¨ }ææ‹²„æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¨æ{ÜU §üEÚ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ÏæÇGï ÜUæï ÀæïÅæ ¥æñÚ ÀæïÅï ÜUæï ÏæÇGæ
}ææÝÝæ §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ ÜïU ç±Lh ãñ J ©¨ÜUè ¥æ¿ææ |æ¢xæ ÜUÚÝï ±æHï ¨æ{ÜU ÜUæï §üEÚ ¥ÐÝæ ¨æÿææyÜUæÚ
ÜUÚ±æÝï ±æHè ç±læ Ýãè¢ Îï„æ J ©¨ÜïU Ý ç}æHÝï ¨ï ²æïxææ|²æ¨è §üEÚ ÐíæçŒ„ ÜUÚÜïU }ææïÿæ ÜUæ |ææxæè
Ýãè¢ ÏæÝ„æ J ÜïU±H xæéL ¨ï ç±læ HïÝï ¥æñÚ §üEÚ ¨ï Ý HïÝï ¨ï }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J ÜU|æè
|æè Îïã{æÚè xæéL ÜUæï §üEÚ ¨ï ÏæÇGæ ¥æñÚ §üEÚ ÜUæï ©¨¨ï ÀæïÅ æ Ýãè¢ }ææÝÝæ ™æçã²ï J
²ãæ¡ »ÜU ç…¿ææ¨æ ãæï„è ãñ çÜU }ææïÿæ ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï àæÚèÚ{æÚè xæéL ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãñ ±æ
Ýãè¢ ? ¥æ±à²ÜU„æ ãñ J
ÐíàÝ = ±ñçÎÜU {}æü }æï¢ xæéL ÏæÝæÝï ÜUè ÐÚ}ÐÚæ ãñ ²æ Ýãè¢ ?
©œæÚ = ±ñçÎÜU {}æü }æï¢ xæéL ÏæÝæÝï ÜUè ÐÚ}ÐÚæ ãñ J
ÐíàÝ = xæéL çÜU¨ÜUæï ÏæÝæ²æ …æ²ï ?
©œæÚ = ç…¨ÜUæï xæéL ÜïU MÐ }æï¢ S±èÜUæÚ çÜU²æ …æ²ï ±ã ±æS„ç±ÜU xæéL ãæï J ¥ƒæü„ì ±æS„ç±ÜU
xæéL }æï¢ çÝ}ÝçHç¶„ Hÿæ‡æ ãæïÝï ™æçã²ï¢ J
±æS„ç±ÜU xæéL ÜïU Hÿæ‡æ -
1. ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH «ç¯ÜëU„ xæí‹ƒæï¢ ÜïU ÐÆÝ-ÐæÆÝ ÜUæï }æéçv„ ÜUæ ¨æ{Ý }ææÝÝï
±æHæ ãæï J
2. ÿ²}ææÝè, ÿ²±æÎè, ÿ²ÜUæÚè ãæï J
¨}ææç{ÐæÎ: 67 ¨ê~æ 1–27
3. Ðé~æñ¯‡ææ, ç±œæñ¯‡ææ ¥æñÚ HæïÜñU¯‡ææ ÜUæ y²æxæè ãæï J
4. §üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ÜUæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì }ææÝÝï ±æHæ ãæï J
5. S±²¢ ¥cÅæX²æïxæ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝï ±æHæ ãæï J
6. ¨ÜUæ}æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHæ ãæï J
7. ¥ÐÝè ©‹Ýç„ ÜïU „éË² Ðíæç‡æ}ææ~æ ÜUè ©‹Ýç„ ™æãÝï ±æHæ ãæï J
8. ÐÿæÐæ„Úçã„ ‹²æ²ÜUæÚè ãæï J
9. }æl, }ææ¢¨æçÎ ¥|æÿ² ¶æÝ-ÐæÝ ÜUÚÝï ±æHæ Ý ãæï J
10. }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚÝï-ÜUÚ±æÝï ÜUæï }ææÝ± …è±Ý ÜUæ }æéw²Hÿ² }ææÝÝï ±æHæ ãæï J
11. ±ïÎ, ÎàæüÝ, ©ÐçÝ¯Îì ¥æçÎ xæí¢ƒæï }æï¢ ±<‡æ„ ²æïxæ ç±læ ÜUæ Ðí™æÚ-Ðí¨æÚ ÜUÚÝï ±æHæ
ãæï, §y²æçÎ J
çÜU¨è Ã²çv„ }æï¢ H}Ïæï ÜUæH „ÜU §Ý xæé‡ææï¢ ÜUæ ÐÚèÿæ‡æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J H}Ïæï ÐÚèÿæ‡æ ÜïU
Ðpæ„ì ²çÎ ©¨ Ã²çv„ }æï¢ ©Ð²éüv„ xæé‡æ ©ÐHÏ{ ãæï¢, „|æè ©¨ï xæéL ÏæÝæÝæ ™æçã²ï JJ 26 JJ
„S² ±æ™ÜU: Ðí‡æ±: JJ 27 JJ
àæÏÎæƒü - („S²) ©¨ §üEÚ ÜUæ (±æ™ÜU:) Ïææï{ÜU àæÏÎ = Ýæ}æ (Ðí‡æ±:) Ðí‡æ± =
¥æï}æì ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ §üEÚ ÜUæ Ïææï{ÜU = Ýæ}æ ‘¥æï}æì’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ±æÓ² §üEÚ: Ðí‡æ±S² J çÜU}æS² ¨¢ÜïU„ÜëU„¢ ±æÓ²±æ™ÜUy±}æƒ ÐíÎèÐÐíÜUæàæ-
±Î±çSƒ„ç}æç„ J çSƒ„æïùS² ±æÓ²S² ±æ™ÜïUÝ ¨ã ¨¢Ïæ‹{: J ¨¢ÜïU„Sy±èEÚS² çSƒ„}æï±æƒü}æç|æÝ²ç„ J
²ƒæ±çSƒ„: çÐ„æÐé~æ²æï: ¨¢Ïæ‹{: ¨¢ÜïU„ïÝæ±læïy²„ï, ¥²}æS² çÐ„æ, ¥²}æS² Ðé~æ §ç„ J ¨xææü‹„Úïc±çÐ
±æÓ²±æ™ÜUàævy²ÐïÿæS„ƒñ± ¨¢ÜïU„: çÜíU²„ï J ¨¢Ðíç„ÐçœæçÝy²„²æ çÝy²: àæÏÎæƒü¨¢Ïæ‹{ §y²æxæç}æÝ:
Ðíç„…æÝ„ï JJ 27 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘Ðí‡æ±’ ÜUæ ±æÓ² ‘§üEÚ’ ãñ J Ðí‡æ± »±¢ §üEÚ ÜUæ ±æÓ²-±æ™ÜU ¨}Ïæ‹{
¨¢ÜïU„ÜëU„ ãñ ¥ƒ±æ ÐíÎèÐ »±¢ ©¨ÜïU ÐíÜUæàæ ÜïU ¨}ææÝ ¥±çSƒ„ ãñ ? §¨ ±æÓ² §üEÚ ÜUæ ±æ™ÜU
Ðí‡æ± ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ ÐãHï ¨ï ç±l}ææÝ ãñ J ²ã ¨¢ÜïU„ §üEÚ ÜïU ¨æƒ ç±l}ææÝ ¨}Ïæ‹{ ÜUæï ãè
Ïæ„Hæ„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ çÐ„æ-Ðé~æ ÜUæ ÐãHï ¨ï ç±l}ææÝ ¨}Ïæ‹{ ¨¢ÜïU„ ÜïU mæÚæ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ
ãñ çÜU ²ã §¨ÜUæ çÐ„æ ãñ, ²ã §¨ÜUæ Ðé~æ ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ §üEÚ ÜïU mæÚæ ¥‹² ¨xææïZ }æï¢ |æè ±æÓ²±æ™ÜUy±
ÜUè àæçv„ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï ¨¢ÜïU„ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ¨öàæ Ã²±ãæÚ ÜUè ÐÚ}ÐÚæ ÜïU Ðí±æãMÐ ¨ï çÝy²
ãæïÝï ¨ï àæÏÎ „ƒæ ¥ƒü ÜUæ ±æÓ²±æ™ÜUy± ¨}Ïæ‹{ çÝy² ãñ, »ï¨æ ¥æxæ}æ (±ïÎ) ÜUæï }ææÝÝï ±æHï ÜUã„ï
ãñ¢ JJ 27 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 68 ¨ê~æ 1–28
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘Ðí‡æ±’ ÜUæï §üEÚ ÜUæ ±æ™ÜU Ïæ„Hæ²æ ãñ J
§üEÚ ±æÓ² ãñ ¥æñÚ Ðí‡æ± ©¨ÜUæ ±æ™ÜU ãñ J ‘Ðí’ ©Ð¨xæüÐê±üÜU ‘‡æé’ (S„é„æñ) {æ„é ¨ï ‘¥Ðì’ Ðíy²²
ÜUÚÝï ÐÚ ‘Ðí‡æ±’ àæÏÎ ç¨h ãæï„æ ãñ J (ÐíÜU¯ïü‡æ Ýê²„ï S„ê²„ï ¥ÝïÝ §ç„ Ðí‡æ±:) J ç…¨ àæÏÎ
ÜïU mæÚæ ©yÜëUcÅ MÐ ¨ï S„éç„ ÜUè …æ„è ãñ ±ã ‘Ðí‡æ±’ ÜUãæ„æ ãñ J Ðí‡æ± àæÏÎ ¨ï ²ãæ¡ ÐÚ ‘¥æï}æì’
àæÏÎ ¥ç|æÐíï„ ãñ J ²…é±ïüÎ 18/25 ÜUæ |ææc² ÜUÚ„ï ãé» }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï çH¶æ ãñ
çÜU ‘‘Ðí‡æ±ñ: ¥æïVæÚñ:’’ J §¨¨ï SÐcÅ ãæï …æ„æ ãñ çÜU ²ãæ¡ ‘Ðí‡æ±’ àæÏÎ ÜïU mæÚæ ‘¥æï¢ÜUæÚ’ ÜUãæ
xæ²æ ãñ J ‘¥±„èç„ ¥æï}æì’ = ‘¥±’ {æ„é ¨ï ‘¥æï}æì’ àæÏÎ çÝcÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J §¨ÜUæ ¥ƒü ÚÿæÜU
ãñ J
¥æï}æì ÜUæ ¥æñÚ §üEÚ ÜUæ çÐ„æ-Ðé~æ …ñ¨æ ¨}Ïæ‹{ ãñ J ²ãæ¡ ¨}Ïæ‹{ Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎ ãñ, S±MÐ
¨ï Ýãè¢ v²æï¢çÜU àæÏÎ ¥æÜUæàæ ÜUæ xæé‡æ ãñ J ¨æ¢w²ÎàæüÝ }æï¢ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï ¥æÜUæàæ ÜUè ©yÐçœæ Ïæ„æ§ü
xæ§ü ãñ J §¨çH²ï ¥æï}æì àæÏÎ |æè ¥çÝy² ãñ J Ðíy²ïÜU ¨ëçcÅ ÜïU ¥æçÎ }æï¢ §üEÚ …è±æï¢ ÜUæï ±ïÎæï¢ ÜUæ
¿ææÝ Îï„æ ãñ J ©¨è ÜUæH }æï¢ …è±æï¢ ÜUæï ²ã ¿ææÝ |æè Îï„æ ãñ çÜU ¥æï}æì àæÏÎ }æïÚæ ±æ™ÜU ãñ ¥æñÚ
}æñ¢ ©¨ÜUæ ±æÓ² ãê¡ J ã}æ ÎæïÝæï¢ ÜUæ ±æÓ²-±æ™ÜU ¨}Ïæ‹{ ãñ J
‘¥æï}æì’ ²ã ÐÚ}æïEÚ ÜUæ }æéw² Ýæ}æ ãñ J v²æï¢çÜU §¨ àæÏÎ ¨ï ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæ ç±S„æÚ ¨ï ±‡æüÝ
ãæï„æ ãñ J ©¨ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ÀæïÅ æ àæÏÎ ãæïÝï ¨ï ¥æï}æì ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ ÜUÚÝæ ¨ÚH ãñ J §üEÚ }æï¢ ç±l}ææÝ
xæé‡ææï¢ ÜïU mæÚæ ÜUè …æÝï ±æHè S„éç„, ÐíæƒüÝæ ¥æçÎ ‘¨xæé‡æ’ ãñ¢ ¥æñÚ ¥ç±l}ææÝ xæé‡ææï¢ ÜïU mæÚæ ÜUè …æÝï
±æHè ‘çÝxæéü‡æ’ ãñ¢ J ÎàæüÝÜUæÚ Ýï §üEÚÐíæçŒ„ ÜïU §ÓÀéÜU ²æïxææ|²æç¨²æï¢ ÜUæï ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ ‘çÝxæéü‡æ’
¥æñ Ú ‘¨xæé ‡ æ’ MÐ ¨ï çÜU²æ ãñ , ç…¨¨ï ©ÝÜUæï §ü E Ú ÜUè S„é ç „, Ðí æ ƒü Ý æ, ©Ðæ¨Ýæ
ÜUÚÝï }æï¢ ÜUçÆÝ„æ Ý ãæï J v²æï¢çÜU …Ïæ ¨æ{ÜU ¨xæé‡æ ¥æñÚ çÝxæéü‡æ ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ¨ï §üEÚ ÜUæï …æÝ Hï„æ
ãñ „æï ©¨ÜïU çH» ¨xæé‡æ, çÝxæéü‡æ S„éç„, ÐíæƒüÝæ, ©Ðæ¨Ýæ ¨ÚH ãæï …æ„è ãñ J ²ãæ¡ ²ã Š²æÝ }æï¢ Ú¶ï¢
çÜU ‘¨xæé‡æ’ ÜUæ ¥ƒü ‘¨æÜUæÚ’ ¥æñÚ ‘çÝxæéü‡æ’ ÜUæ ¥ƒü çÝÚæÜUæÚ Ýãè¢ ãñ JJ 27 JJ
¥±0 - ç±¿ææ„±æÓ²±æ™ÜUy±S² ²æïçxæÝ: -
¥ƒü - ±æÓ² ±æ™ÜU ¨}Ïæ‹{ ÜUæï …æÝÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæï -
„Á…ÐS„Îƒü|ææ±Ý}æì JJ 28 JJ
àæÏÎæƒü - („„ì-…Ð:) ©¨ÜUæ …Ð („„ì-¥ƒü-|ææ±Ý}æì) ©¨ÜïU ¥ƒü ÜUè = ‘¥æï}æì’ Ýæ}æ
ÜïU Ýæ}æè §üEÚ ÜUè |ææ±Ýæ ¥ƒæü„ì ©¨ÜïU Úÿæ‡æ ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæ ç™‹„Ý ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¨ê~ææƒü - ©¨ §üEÚ ÜïU ±æ™ÜU ¥æï}æì àæÏÎ ÜUæ ‘…Ð’ = ÐéÝ:-ÐéÝ: ©Ó™æÚ‡æ ¥æñÚ §üEÚ
ÜïU xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ± ÜUæ ‘ç™‹„Ý’ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
Ðí‡æ±S² …Ð: Ðí‡æ±æç|æ{ï²S² ™ïEÚS² |ææ±Ý}æì J „ÎS² ²æïçxæÝ: Ðí‡æ±¢ …Ð„: Ðí‡æ±æƒZ ™
|ææ±²„çpœæ}æïÜUæxæí¢ ¨¢Ðl„ï J „ƒæ ™æïv„}æì -
¨}ææç{ÐæÎ: 69 ¨ê~æ 1–28
S±æŠ²æ²ælæïxæ}ææ¨è„ ²æïxææyS±æŠ²æ²}ææ¨„ï J
S±æŠ²æ²²æïxæ¨¢Ðœ²æ ÐÚ}ææy}ææ ÐíÜUæàæ„ï JJ §ç„ JJ 28 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðí‡æ± ÜUæ …Ð ¥æñÚ Ðí‡æ± ÜïU ±æÓ² §üEÚ ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÝè ™æçã²ï J ©¨
Ðí‡æ± ÜïU …Ð ÜUÚÝï ±æHï ¥æñÚ ©¨ÜïU ¥ƒü ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæ ç™œæ »ÜUæxæí ãæï„æ ãñ J
¥æñÚ ©¨è ÐíÜUæÚ ÜUãæ ãñ -
S±æŠ²æ² ¥ƒæü„ì ¥æï}æì …Ð ÜïU ¨ã²æïxæ ¨ï ²æïxæ ¥ƒæü„ì ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ ÜUÚï J ±ëçœæ²æï¢ ÜïU çÝÚæï{
ÜïU ¨ã²æïxæ ¨ï ¥æï}æì ÜUæ …Ð ÜUÚï J §Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï ÐÚ}ææy}ææ ÐíÜUÅ ãæï„æ ãñ JJ 28 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥æï}æì ÜUæ …Ð ¥æñÚ ¥æï}æì àæÏÎ ÜUæ …æï ¥ƒü §üEÚ ãñ ©¨ÜïU S±MÐ
ÜUæï ç±™æÚÝï ÜUæ ç±{æÝ ãñ J §¨ ç±¯² }æï¢ vHïàæ ÜU}æüç±ÐæÜU..... JJ 1/24 JJ ¨ê~æ|ææc² }æï¢ ©Ìï¶
ÜUÚ çÎ²æ ãñ çÜU ²æïxææ|²æ¨è àæÏÎÐí}ææ‡æ ¥ƒ±æ ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ ¨ï Ðíƒ}æ §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ
¥±à² ãè ÜUÚ Hï±ï J v²æï¢çÜU §¨ÜïU çÏæÝæ ç±ç{Ðê±üÜU Š²æÝ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J Š²æÝ ÜUè ¨ÈUH„æ
ÜïU çH» ±æÓ²-±æ™ÜU ¨}Ïæ‹{ ÜUæï |æè …æÝ HïÝæ ™æçã²ï J
‘…Ð’ ÜUæ ¥ƒü, …Ð àæÏÎ ±æ ±æv² ÜUæ ÏææÚ-ÏææÚ ÐæÆ ÜUÚÝæ ãñ J ‘|ææ±Ýæ’ ÜUæ ¥ç|æÐíæ²
ãñ çÜU ©¨ÜUæ …æï ±æÓ² ãñ, ©¨ÜïU xæé‡ææï¢ ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝæ J …ñ¨ï - ¨æ{ÜU Ýï ¥æï}æì àæÏÎ ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ
çÜU²æ ¥æñÚ ‘¥æï}æì’ àæÏÎ ÜUæ …æï ‘±æÓ²’ ¥ƒæü„ì ±S„é §üEÚ ãñ, ±ã ¨±üÚÿæÜU ãñ §¨ ÐíÜUæÚ ©¨ÜïU
xæé‡æ ÜUæ ç±™æÚ çÜU²æ ²ã ‘|ææ±Ýæ’ ãñ J …æï ±S„é …ñ¨è ãñ, ©¨ÜUæï ±ñ¨è ãè …æÝÝæ, }ææÝÝæ |ææ±Ýæ
ãñ J …æï ±S„é …ñ¨è ãñ ©¨ÜUæï ©¨ÜïU ç±ÐÚè„ …æÝÝæ, }ææÝÝæ |ææ±Ýæ Ýãè¢ ãñ ¥ƒæü„ì ¥|ææ±Ýæ ãñ J
¨¢¨æÚ }æï¢ ¥ÝïÜU ¨æ{ÜU §üEÚÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï Ðí²æ¨àæèH ãñ¢ J ÐÚ‹„é §üEÚ ÜUæ …ñ¨æ S±MÐ ãñ, ©¨ÜUæï
±ñ¨æ Ý …æÝÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ±ï ©¨ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„ï J
Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¥ÝïÜU Ïææ„æï¢ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæïÝæ ™æçã²ï J …ñ¨ï çÜU -
(1) Š²æÝ ÜïU ¨}æ² ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ ²ã çÝp² ÜUÚÝæ ™æçã²ï çÜU }ææÝ±…è±Ý ÜUæ }æéw²Hÿ²
§üEÚÐíæçŒ„ ÜUÚÝæ ¥æñÚ ÜUÚ±æÝæ ãñ J
(2) }æñ¢ §¨ ©Ðæ¨ÝæÜUæH }æï¢ S„éç„, ÐíæƒüÝæ ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜïU mæÚæ §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï
ãè Ðí²yÝ ÜUM¡xææ, ¥‹² çÜU¨è |æè ç±¯² ÜUæï }æÝ }æï¢ Ýãè¢ ©Ææª¡xææ J ²çÎ ¥¨æ±{æÝè ¨ï çÜU¨è ç±¯²
ÜUæï ©Ææ Hê¢xææ „æï ©¨ÜUæï „yÜUæH ÚæïÜU Îê¡xææ J
(3) }æÝ …ÇG ÐÎæƒü ãñ ¥æñÚ }æñ¢ ™ï„Ý ãê¡ J ©¨ÜUæï }æñ¢ ãè ™Hæ„æ ãê¡, ±ã S±²¢ ÜU|æè Ýãè¢ ™H
¨ÜU„æ J
(4) ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ Ïæ„æ§ü ãé§ü ç™œæ ÜUè Ðæ¡™ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ HïÝæ
™æçã²ï J ²æïxææ|²æ¨ ÜïU ¨}æ² ¥¨æ±{æÝè ¨ï çÜU¨è ±ëçœæ ÜUæï ©Ææ Hï¢ „æï „yÜUæH ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã²ï
çÜU }æñ¢Ýï ¥}æéÜU ±ëçœæ ©Ææ Hè ãñ J ¥Ïæ }æñ¢ §¨ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãê¡ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ðíy²ïÜU ±ëçœæ ÜïU
ç±¯² }æï¢ ÜUÚï J …æï ¨æ{ÜU §Ý ±ëçœæ²æï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„ï, ±ï §ÝÜUæï Ýãè¢ ÚæïÜU ¨ÜU„ï J
¨}ææç{ÐæÎ: 70 ¨ê~æ 1–28
(5) ¥æï}æì ÜUæ …Ð ¥ƒü ¨çã„ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J çÏæÝæ ¥ƒü ÜïU …Ð ÜUÚÝï ±æHæ, }æÝ ÜUæï »ÜUæxæí
Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ J
(6) Š²æÝ }æï¢ ÜUÚÝï ²æïx² „èÝ ÜUæ²æïZ ÜUæ ¿ææÝ Ú¶Ýæ ™æçã²ï J (ÜU) ¥æï}æì ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ ÜUÚÝæ
(¶) ¥æï}æì àæÏÎ ÜïU ±æÓ² §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝæ (§¨ÜUæï |ææ±Ýæ ÜUã„ï ãñ¢) (xæ) S±²¢
ÜUæï §üEÚ ¨}æ<Ð„ ÜUÚÝæ J ¥ƒæü„ì §Ý àæÚèÚ ¥æçÎ ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæï ÏæÝæÝï ±æHæ ¥æñÚ §Ý ¨ÏæÜUæ S±æ}æè
§üEÚ ãñ, }æñ¢ ©¨è ÜïU ¨}æèÐ ÏæñÆÜUÚ ©¨ÜUè S„éç„, ÐíæƒüÝæ ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ Úãæ ãê¡ J }æïÚè ¨|æè çÜíU²æ¥æï¢
ÜUæï, ç±™æÚæï¢ ÜUæï ±ã …æÝ Úãæ ãñ, »ï¨æ Ðê‡æüç±Eæ¨ Ú¶Ýæ J
¥ƒü ç±™æÚ ÜUÚÝï ÜïU ÐíÜUæÚ - (¥) Ðíƒ}æ ¥æï}æì àæÏÎ ÜUæ ÐæÆ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ÐéÝ:LÜUÜUÚ
©¨ÜïU ¥ƒü ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝæ ™æçã» J …ñ¨ï çÜU ãï §üEÚ ¥æÐ ¨±üÚÿæÜU ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ Ðíy²ïÜU
ÏææÚ ÜïU ©Ó™æÚ‡æ ÜïU Ðpæ„ì çÜU²æ …æ» J v²æï¢çÜU Ý±èÝ ¨æ{ÜU ¥æï}æì àæÏÎ ÜïU ©Ó™æÚ‡æ ÜïU ¨æƒ-
¨æƒ ©¨ÜïU ¥ƒü ÜUæ ç±™æÚ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J …Ð ÜUÚ„ï ¨}æ² ¥ƒü ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU
ãñ J (¥æ) ¥æï}æì àæÏÎ ÜUæï H}Ïæï ¨}æ² „ÜU ÏææïHÝæ ¥æñÚ ©¨ ©Ó™æÚ‡æ ÜïU ¨æƒ-¨æƒ ¥ƒü ÜUæ
ç±™æÚ ÜUÚÝæ J ÎïÚ „ÜU ©Ó™æÚ‡æ ÜUÚ„ï ãé» …Ð ÜUÚÝï ¨ï ±æv² ÜïU ¥ƒü ç±™æÚ ÜUÚÝï }æï¢ ¨éç±{æ
ãæï„è ãñ J ¥ƒü ÜUÚÝï ÜUæ ¥±ÜUæàæ ç}æH„æ ãñ J §¨ Ðí²æïxæ }æï¢ |æè S±²¢ ÜUæï §üEÚ¨}æ<Ð„ Ú¶Ýæ ¥æ±à²ÜU
ãñ J (§) …Ð±æv² ÜUæï }æŠ²}æxæç„ ¨ï ÏææïHÝæ, ¥ƒü ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝæ ¥æñÚ §üEÚ¨}æ<Ð„ ÚãÝæ J §¨
Ðí²æïxæ ÜUæï ©Ó™ ÜUæïçÅ ÜUæ ¨æ{ÜU ãè ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ, ¨æ{æÚ‡æ Ýãè¢ J v²æï¢çÜU }æŠ²}æ xæç„ ¨ï …Ð ÜUÚ„ï
ãé» ¥ƒü ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝæ ¥æñÚ §üEÚæ<Ð„ ÚãÝæ ¥ç{ÜU ¥|²æ¨ ¨æŠ² ãñ J ²ã …Ð }æÝ ¨ï |æè çÜU²æ
…æ„æ ãñ, ±æ‡æè ¨ï |æè çÜU²æ …æ„æ ãñ J }æ‹Î Š±çÝ ¨ï, ª¡™è Š±çÝ ¨ï ¥æñÚ xææ²Ý ÜïU mæÚæ |æè çÜU²æ
…æ„æ ãñ J ç…¨ ç±ç{ ¨ï ÜUÚÝï }æï¢ ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¨éç±{æ ãæï, ±ã ©¨è ç±ç{ ¨ï ÜUÚï J
(7) …Ð ÜUÚÝï ±æHï Ã²çv„ ÜUæï Ã²±ãæÚ }æï¢ ¥cÅæX ²æïxæ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J …æï ²æïxææ|²æ¨è
Ã²±ãæÚ }æï¢ ²}æ-çÝ²}ææçÎ ÜUæ ÐæHÝ Ýãè¢ ÜUÚ„ï, ©‹ãï¢ …Ð }æï¢ ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è J ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ
Ýï (¨ê~æ 1/33) ¨¢¨æÚ }æï¢ ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU }æÝéc² Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J ©ÝÜïU ¨æƒ }æñ~æè, ÜUL‡ææ, }æéçÎ„æ ¥æñÚ
©Ðïÿææ ÜUæ Ã²±ãæÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
(8) ¨æ{ÜU ÜUæ ²ã }æéw² ÜUœæüÃ² ãñ çÜU ²æïxæ ÜïU ç±àæï¯¿æ xæéL ÜïU ¨æç‹ÝŠ² }æï¢ ÚãÜUÚ ²æïxææ|²æ¨
ÜUÚï J ²çÎ xæéL ÜUæ ¨æç‹ÝŠ² Ý ç}æHï „æï ©¨ xæéL ÜïU ¥æÎïàææÝé¨æÚ ÎêÚ ÚãÜUÚ ÜUÚï J v²æï¢çÜU ²æïxæ »ÜU
¨êÿ}æç±¯² ãñ J çÏæÝæ ç±àæï¯ Ðí²yÝ ÜïU ©¨ï ¨}æÛæÝæ ÜUçÆÝ ãñ J
(9) ç…¿ææ¨é ÜUæï „èÝ »¯‡ææ²ï¢ ÀæïÇG ÎïÝè ™æçã²ï¢ J §Ý »¯‡ææ¥æï¢ ÜUè ç±l}ææÝ„æ }æï¢ ²æïxæ ÜUè
ç¨çh Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J
(10) …Ð ÜUÚÝï ±æHï Ã²çv„ ÜUæï ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH xæí‹ƒæï¢ ÜUæï S±²¢ ÐÉGÝæ, ¥æñÚæï¢ ÜUæï ÐÉGæÝæ
|æè ™æçã²ï J §¨¨ï ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ç±læ ÜUè ±ëçh „ƒæ ¨¢àæ² ÎêÚ ãæï …æ„ï ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 71 ¨ê~æ 1–29
(11) …ñ¨ï ¿ææÝ, ©Ðæ¨Ýæ ¥æ±à²ÜU ¨æ{Ý ãñ¢, ±ñ¨ï ãè çÝcÜUæ}æ ÜU}æü |æè ãñ¢ J
(12) ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï …æï ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ, ©¨}æï¢ }æéw² ÜUæÚ‡æ §üEÚ ÜUæï
}ææÝÝæ ™æçã²ï, S±²¢ ÜUæï Ýãè¢, v²æï¢çÜU S±²¢ ÜUæï }æéw² ÜUæÚ‡æ }ææÝÝï ¨ï }ææïã ¥æñÚ ç}æ‰²æ ¥ç|æ}ææÝ
ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ, ©¨¨ï ²æïxæ }æï¢ Ïææ{æ ©ÐçSƒ„ ãæï„è ãñ J
±ïÎ }æï¢ §üEÚ ÜUæï S}æÚ‡æ ÜUÚÝï ÜUæ ç±{æÝ ãñ -
¥æï}æì ÜíU„æï S}æÚ JJ ²…é±ïüÎ 40/15 JJ
|ææ±æƒü - ãï ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï …è± ! (¥æï3}æì) §¨ Ýæ}æ ÜUæ S¹Ú‡æ ¥ƒæü„ì …Ð ÜUÚ J
}æé‡ÇÜUæïÐçÝ¯Îì }æï¢ ¥æï}æì ÜïU …Ð ÜUè ç±ç{ -
Ðí‡æ±æï {Ýé: àæÚæï sæy}ææ Ïæíræ „Ìÿ²}æéÓ²„ï J
¥Ðí}æœæïÝ ±ïhÃ²¢ àæÚ±œæ‹}æ²æï |æ±ï„ì JJ }æé‡ÇÜUæïÐçÝ¯Îì 2/2/4 JJ
|ææ±æƒü - Ðí‡æ± {Ýé ãñ, Ïææ‡æ ¥æy}ææ, Ïæíræ ©¨ ¥æy}ææ ÜUæ Hÿ² ãñ, Ðí}ææ¼ Úçã„ ãæïÜUÚ ©¨
Hÿ² ÜUæ ±ï{ ÜUÚï „Ïæ ç…¨ ÐíÜUæÚ àæÚ Hÿ² }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚ„æ ãñ ±ñ¨ï ãè …è±æy}ææ Ïæíræ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚï J
}æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï «x±ïÎæçÎ|ææc²|æêç}æÜUæ ÜïU ©Ðæ¨Ýæç±¯² }æï¢ …Ðç±ç{ §¨ ÐíÜUæÚ
¨ï çH¶è ãñ - ‘‘§¨çH» §¨è Ýæ}æ ÜUæ …Ð ¥ƒæü„ì S}æÚ‡æ ¥æñÚ ©¨è ÜUæ ¥ƒü ç±™æÚ ¨Îæ ÜUÚÝæ
™æçã» çÜU ç…¨¨ï ©Ðæ¨ÜU ÜUæ }æÝ »ÜUæxæí„æ, Ðí¨‹Ý„æ ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUæï ²ƒæ±„ì ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ (çSƒÚ
ãæï) ç…¨¨ï ©¨ÜïU NÎ² }æï¢ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ÐíÜUæàæ ¥æñÚ ÐÚ}æïEÚ ÜUè Ðíï}æ|æçv„ ¨Îæ ÏæÉG„è …æ»” JJ 28 JJ
¥±0 - çÜU†™æS² |æ±ç„ ?
¥ƒü - §¨¨ï (²æïxæè ÜUæï) ¥æñÚ v²æ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ ²ã ¨ê~æ }æï¢ ÜUãæ …æ„æ ãñ -
„„: Ðíy²v™ï„Ýæç{xæ}ææïùŒ²‹„Úæ²æ|ææ±p JJ 29 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ©¨ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï (Ðíy²ÜUì-™ï„Ý-¥ç{xæ}æ:) ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ
(¥çÐ) …è±æy}ææ ÜUæ |æè ¨æÿææyÜUæÚ (™) ¥æñÚ (¥‹„Úæ²-¥|ææ±:) ÚæïxææçÎ ç±ÍÝæï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ, …è±æy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ¥æñÚ
ç±ÍÝæï¢ ÜUæ ¥|ææ± = ç±Ýæàæ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²ï „æ±Î‹„Úæ²æ Ã²æç{Ðí|æë„²S„ï „æ±ÎèEÚÐíç‡æ{æÝæ‹Ý |æ±ç‹„ J S±M ÐÎàæüÝ}æŒ²S²
|æ±ç„ J ²ƒñ±ïEÚ: ÐéL ¯: àæéh: Ðí¨‹Ý: ÜïU±HæïùÝéÐ¨xæüS„ƒæ²}æçÐ Ïæéhï: Ðíç„¨¢±ïÎè ²: ÐéL ¯
§y²ï±}æç{xæÓÀç„ JJ 29 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ã²æç{ ¥æçÎ (¥xæHï ¨ê~æ }æï¢ ÜUãï …æÝï ±æHï ²æïxæ ÜïU) …æï ç±ÍÝ ãñ¢,
§üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ±ï Ýãè¢ ãæï„ï J §¨ (²æïxæè) ÜUæï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ÎàæüÝ (¿ææÝ) |æè ãæï„æ ãñ J
ç…¨ ÐíÜUæÚ §üEÚ Ðç±~æ, Îé:¶Úçã„ ¥‹² ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨ç}}æŸæ‡æ ¨ï Úçã„, ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜUè Ïææ{æ¥æï¢
¨ï Úçã„ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ Ïæéçh ÜUæ ¨¢±ïÎÝ ÜUÚÝï ±æHæ …è±æy}ææ |æè ãñ, »ï¨æ …æÝ Hï„æ ãñ JJ 29 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 72 ¨ê~æ 1–29
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç±ç{Ðê±üÜU ¥æï}ææçÎ ÜUæ …Ð ¥æñÚ §üEÚ ÜïU
S±MÐ ÜUæ ç™‹„Ý ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï …è±æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ
¥‹„Úæ²æï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæï„æ ãñ J
¨ê~æ }æï¢ ÐçÆ„ ‘Ðíy²ÜUì™ï„Ýæ’ àæÏÎ ¨ï §üEÚ ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ »ÜU
àæ¢ÜUæ ©|æÚ„è ãñ çÜU §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ ÜñU¨ï ãæï„æ ãñ ? §¨ àæ¢ÜUæ ÜUæ
¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU …Ïæ …è±æy}ææ Ã²±ãæÚ }æï¢ §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUè
©Ðæ¨Ýæ |æè ÜUÚ„æ ãñ „æï §üEÚ ©¨ÜUæï ¥ÐÝæ ¿ææÝ ÎïÜUÚ ²æïx² ÏæÝæ Îï„æ ãñ J §¨è ÜUæÚ‡æ ¨ï …è±æy}ææ
ÎæïÝæï¢ ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J §üEÚ ÜïU ÿ¨¢xæ ¨ï ¥æxæï ÜïU ¨ê~ææï¢ }æï¢ Ïæ„Hæ²ï ç±ÍÝ
¥æñÚ ©Ðç±ÍÝæï¢ ÜUæ |æè çÝÚæÜUÚ‡æ ãæï„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU …è±æy}ææ ç±ÍÝæï¢ ÜUæï
ÎêÚ ÜUÚÝï }æï¢ S±²¢ Ðê‡æü ÐéL¯æƒü ÜUÚ„æ ãñ, „æï ©¨ ÐéL¯æƒü ÜïU Ðpæ„ì §üEÚ ©¨ÜUæï ¨ãæ²„æ Îï„æ
ãñ J ÐéL¯æƒüãèÝ Ã²çv„ ÜUæï ±ã ¨ãæ²„æ Ýãè¢ Îï„æ J çÏæÝæ ©¨ÜUè ¨ãæ²„æ ÜïU ç±ÍÝ-©Ðç±ÍÝ ÎêÚ
Ýãè¢ ãæï„ï J §¨çH²ï Ðíy²ïÜU ¨æ{ÜU ÜUæï Ã²æç{ ¥æçÎ Ïææ{æ¥æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ ²ƒæàæçv„ Ðí²æ¨
ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜïU Ðí¨¢xæ }æï¢ ¥ÝïÜU ¨æ{Ýæï¢ ¥æñÚ Ïææ{ÜUæï¢ ÜïU ÐçÚy²æxæ ÜUÚÝï ¨ï §üEÚ
¨ãæ²„æ ÜUÚ„æ ãñ J
§¨ ç±¯² }æï¢ »ÜU ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU ÐçÚŸæ}æ ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì ãè §üEÚ ¨ãæ²„æ v²æï¢ ÜUÚ„æ
ãñ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU ©¨Ýï ÜéUÀ ¨æ}æ‰²ü …è± ÜUæï Ðê±ü ¨ï Îï Ú¶æ ãñ J ©¨ÜUæ Ðíƒ}æ Ðí²æïxæ
ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §¨ÜïU Ðpæ„ì |æè Hÿ² ÜUè ç¨çh Ý ãæï „æï „Ïæ §üEÚ ¨ï ²æ™Ýæ ÜUÚÝè ™æçã²ï J §üEÚ
‹²æ²ÜUæÚè ãñ J ©¨ÜïU ‹²æ²æÝé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÜïU ¨æ{ÜUæï¢ ÜUæï ¥ÐÝè ©‹Ýç„ ÜUÚÝè ™æçã²ï J ÜéUÀ Hæïxææï¢
ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU §üEÚ |æçv„ ¨ï Ý ÜéUÀ ç}æH„æ ãñ ¥æñÚ Ý Îæï¯ ÎêÚ ãæï„ï ãñ¢ J ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU
Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU §¨ÜUæ Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ¶‡ÇÝ ãæï …æ„æ ãñ J §üEÚ|æçv„ ÜïU mæÚæ ¨|æè }æÝéc²
¥ÝïÜU ¨}æS²æ¥æï¢ ÜUæ ¨}ææ{æÝ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J §üEÚ|æçv„ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝï ¨ï Ðíy²ÿæ ãæïxææ çÜU v²æ
Hæ|æ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ çÜUÝ Îæï¯æï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J
§üEÚ|æçv„ ¨ï ©Ðæ¨Ü Ü æï ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHï ÜéUÀ Hæ|æ -
1. Ð±ü„ ÜïU ¨}ææÝ ÜUcÅ ¥æÝï ÐÚ |æè Ýãè¢ ÇÚ„æ, ¨ÏæÜUæï ¨ãÝ ÜUÚ …æ„æ ãñ J
2. Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ç¨h ÿ² ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝï ÜïU çH» ©l„ Úã„æ ãñ J ÎéÚæxæíã Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J
3. ©¨ï »ï¨æ ¨æ}æ‰²ü ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ çÜU ±ã ¨Îæ ÿ² ãè ÏææïH„æ ãñ, ¥ÿ² Ýãè¢ J
4. ¥ÐÝè Ðíç„¿ææ ÐÚ öÉG Úã„æ ãñ ¥æñÚ ¨¢xæÆÝ ÜUè SƒæÐÝæ ÜUÚ„æ ãñ, ç±ÍæÅÝ ÜUæï ÎêÚ
ÜUÚ„æ ãñ J
5. ¥‹²æ² ÜUæï ÀæïÇG, ¨Îæ ‹²æ²æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
6. ©¨ï »ï¨è Ðç±~æ„æ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ çÜU ±ã }æl}ææ¢¨æçÎ ÜUæ ¨ï±Ý Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ¨Îæ ¨æçy±ÜU
»±¢ ‹²æ²æïÐæ<…„ |ææï…Ý ÜUæï ãè S±èÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 73 ¨ê~æ 1–30
7. ©¨ï »ï¨æ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ çÜU ±ã ¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï ¥æy}æ±„ì Îï¶„æ ãñ ¥ƒæü„ì ©ÝÜïU
¨é¶Îé:¶, ãæçÝHæ|æ ÜUæï ¥ÐÝï ¨é¶Îé:¶, ãæçÝHæ|æ ÜïU ¨}ææÝ ¨}æÛæ„æ ãñ J
8. }ææÝæÐ}ææÝ ¨ï ¨é¶è-Îé:¶è Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
9. ‹²æ²ÜUæçÚ²æï¢ ÜUæ ¨ã²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ¥‹²æ²ÜUæÚè ™ÜíU±„èü Úæ…æ ¨ï |æè Ýãè¢ ÇÚ„æ ãñ J
10. §üEÚ ÜïU ¨æç‹ÝŠ² ¨ï ¥æÝ‹Î ÜUæ ©Ð|ææïxæ ÜUÚ„æ ãñ ¥„: „Ý-}æÝ-{Ý ¨ï Ðíæç‡æ}ææ~æ ÜïU
©ÐÜUæÚ }æï¢ „ÌèÝ Úã„æ ãñ J
11. ©¨ï »ï¨æ ¨æ}æ‰²ü ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ çÜU ±ã ¨ÏæÜïU ¨æƒ Ðíèç„ ¨ï Ã²±ãæÚ ÜUÚ„æ ãñ, çÜU¨è
¨ï |æè mï¯ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J
12. ¨Îæ çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ ¨ÜUæ}æ Ýãè¢ J
13. ²æïxæè }æÝ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ±à²„æ ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J
14. ¨}æS„ vHïàææï¢ ¨ï, Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï }æév„ ãæï„æ ãñ J §üEÚ ÜïU çÝy²æÝ‹Î ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J
15. ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ç±læ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ„æ ãñ JJ 29 JJ
¥±0 - ¥ƒ ÜïUù‹„Úæ²æ ²ï ç™œæS² ç±ÿæïÐæ: ? ÜïU ÐéÝS„ï çÜU²‹„æï ±ïç„ ?
¥ƒü - ¥Ïæ ç™œæ }æï¢ ç±ÿæïÐ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHï ç±ÍÝ ÜUæñÝ-2 ¨ï ãñ¢, ±ï çÜU„Ýï ¥æñÚ çÜU¨
ÐíÜUæÚ ÜïU S±MÐ ±æHï ãñ¢, ¥Ïæ §¨ ç±¯² }æï¢ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ ãñ -
Ã²æç{Sy²æÝ¨¢àæ²Ðí}ææÎæHS²æç±Úç„|æíæç‹„ÎàæüÝæHÏ{|æêç}æÜUy±æ-
Ý±çSƒ„y±æçÝ ç™œæç±ÿæïÐæS„ïù‹„Úæ²æ: JJ 30 JJ
àæÏÎæƒü - (Ã²æç{.....¥Ý±çSƒ„y±æçÝ) Ã²æç{ = {æ„é, Ú¨ „ƒæ §ç‹Îí²æï¢ ÜUè ç±¯}æ„æ J
Sy²æÝ}æì = ÿ² ÜU}ææïZ }æï¢ ¥Ðíèç„ J ¨¢àæ²: = »ÜU ç±¯² }æï¢ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ÐÚSÐÚ ç|æ‹Ý-
ç|æ‹Ý ¿ææÝ ¥ƒæü„ì ²ã ÐÎæƒü »ï¨æ ãñ ¥ƒ±æ »ï¨æ Ýãè¢ ãñ J Ðí}ææÎ: = ²}æ-çÝ²}ææçÎ ¨}ææç{
ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¥æ™Ú‡æ Ý ÜUÚÝæ (Š²æÝ Ýãè¢ ÎïÝæ, }æãœ±ãèÝ ¨}æÛæÜUÚ ©Ðïÿææ ÜUÚÝæ, HæÐÚ±æãè)
¥æHS²}æì = àæÚèÚ ²æ ç™œæ ÜïU |ææÚèÐÝ ÜïU ÜUæÚ‡æ ²æïxææ|²æ¨ }æï¢ Ðí±ëœæ Ý ãæïÝæ J ¥ç±Úç„:
= ±ñÚæx² ÜUæ ¥|ææ± ¥ƒæü„ì ç±¯²æï¢ }æï¢ Úæxæ J |æíæç‹„ÎàæüÝ}æì = ç±ÐÚè„ ¿ææÝ J ¥HÏ{|æêç}æÜUy±}æì
= ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ Ý ãæïÝæ J ¥Ý±çSƒ„y±}æì = ¨}ææç{ ÐíæŒ„ ãæïÝï ÐÚ |æè ÐéÝ: ç™œæ
ÜUæ çSƒÚ Ý ãæïÝæ J (ç™œæç±ÿæïÐæ:) ç™œæ ÜUæï ç±çÿæŒ„ ÜUÚÝï ±æHï ÜUæÚ‡æ J („ï) ±ï [²ï]
(¥‹„Úæ²æ:) ²æïxæ ÜïU ç±ÍÝ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ¨}ææç{ ÜïU Ã²æç{ ¥æçÎ Ýæñ ç±Úæï{è ÜUæÚ‡æ ¥ƒæü„ì ç±ÍÝ, Ïææ{æ²ï¢, ‘¥‹„Úæ²’ ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ý±æ‹„Úæ²æçpœæS² ç±ÿæïÐæ:, ¨ãñ„ï ç™œæ±ëçœæç|æ|æü±ç‹„ J »„ï¯æ}æ|ææ±ï Ý |æ±ç‹„
Ðê±æïüv„æçpœæ±ëœæ²: J „~æ Ã²æç{{æü„éÚ¨ÜUÚ‡æ±ñ¯}²}æì J Sy²æÝ}æÜU}æü‡²„æ ç™œæS² J ¨¢àæ² ©|æ²ÜUæïçÅ-
¨}ææç{ÐæÎ: 74 ¨ê~æ 1–30
SÐëçx±¿ææÝ¢-S²æçÎÎ}æï±¢ Ýñ±¢ S²æçÎç„ J Ðí}ææÎ: ¨}ææç{¨æ{ÝæÝæ}æ|ææ±Ý}æì J ¥æHS² ÜUæ²S² ç™œæS²
™ xæéL y±æÎÐí±çë œæ: J ¥ç±Úç„çpœæS² ç±¯²¨¢Ð²í æïxææy}ææ xæ{ü: J |æíæç‹„ÎàæüÝ¢ ç±Ð²ü²¿ææÝ}æì J ¥HÏ{|æêç}æÜUy±¢
¨}ææç{|æê}æïÚHæ|æ: J ¥Ý±çSƒ„y±¢ HÏ{æ²æ¢ |æê}ææñ ç™œæS²æÐíç„cÆæ J ¨}ææç{Ðíç„H}|æï çã ¨ç„ „Î±çSƒ„¢
S²æçÎç„ J »„ï ç™œæç±ÿæïÐæ Ý± ²æïxæ}æHæ ²æïxæÐíç„Ðÿææ ²æïxææ‹„Úæ²æ §y²ç|æ{è²‹„ï JJ 30 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç™œæ ÜUæï ç±çÿæŒ„ ÜUÚÝï ±æHï Ý±ç±ÍÝ ãñ¢ J ²ï ç™œæ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¨æƒ ãæï„ï
ãñ¢ J §ÝÜïU Ý ãæïÝï ÐÚ Ðê±æïüv„ Ðí}ææ‡ææçÎ ç™œæ±ëçœæ²æ¡ Ýãè¢ ãæï„è J ©Ý}æï¢ ¨ï Ã²æç{ = {æ„é (±æ„-
çÐœæ-ÜUÈU) }æï¢ ç±¯}æ„æ ÜUæ ãæïÝæ; Ú¨ (|ææï…Ý ¨ï ÏæÝï Ú¨) }æï¢ ç±¯}æ„æ ÜUæ ãæïÝæ, ÜUÚ‡æ (§ç‹Îí²æï¢)
}æï¢ ¥ËÐ ¼ïwæÝæ ± ¨éÝÝæ ¥æçÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ ç±¯}æ„æ ÜUæ ãæïÝæ J Sy²æÝ = ²æïxæ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ÜUè ²æïx²„æ
ãæïÝï ÐÚ |æè ç™œæ ÜUè ¥ÜU}æü‡²„æ = ²æïxæ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ }æï¢ ¥Ðíèç„ J ¨¢àæ² = »ÜU ç±¯² }æï¢
Îæï ç±Lh ¿ææÝæï¢ ÜUæ ãæïÝæ, …ñ¨ï çÜU §üEÚ ãñ ±æ Ýãè¢ J Ðí}ææÎ = ²æïxæ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ Ý
ÜUÚÝæ J ¥æHS² = àæÚèÚ »±¢ ç™œæ ÜïU |ææÚè ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ²æïxæ }æï¢ Ðí±ëçœæ ÜUæ Ý ãæïÝæ J
¥ç±Úç„ = ç™œæ ÜUè ç±¯²|ææïxææy}æÜU ¥æÜUæ¢ÿææ J |æíæç‹„ÎàæüÝ = ç}æ‰²æ¿ææÝ J ¥HÏ{|æêç}æÜUy±}æì =
¨}ææç{ ÜUè çÜU¨è |æêç}æ ÜUè ÐíæçŒ„ Ý ãæïÝæ J ¥Ý±çSƒ„y±}æì = ÐíæŒ„ ãé§ü (¨}ææç{ ÜUè) |æêç}æ }æï¢
ç™œæ ÜUæ çSƒÚ Ý ãæïÝæ J ¨}ææç{|æêç}æ ÜUæ Hæ|æ ãæïÝï ÐÚ ç™œæ ÜUæï ©¨}æï¢ çSƒÚ ãæïÝæ ™æçã» J ²ï
Ýæñ ç™œæ ÜïU ç±ÿæïÐ ²æïxæ ÜïU }æH, ²æïxæ ÜïU àæ~æé, ²æïxæ ÜïU ç±ÍÝ ÜUãï …æ„ï ãñ¢ JJ 30 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ã²æç{ ¥æçÎ ²æïxæ ÜïU ç±ÍÝæï¢ ÜUæ ÜUƒÝ çÜU²æ ãñ J ²æïxæç…¿ææ¨é¥æï¢
ÜUæï ²æïxæ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¥æñÚ ©¨ÜïU Ïææ{ÜUæï¢ ÜUæ |æè ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚ HïÝæ ™æçã» J …ñ¨ï ¥ÐÝï Hÿ²
ÐÚ Ðãé¡™Ýï ÜïU çH» ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãñ, ±ñ¨ï ãè Ïææ{ÜUæï¢ ÜUæï …æÝÝæ ¥æñÚ ©ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ
|æè ¥æ±à²ÜU ãñ J
¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïææ„ ÜUãè ãñ çÜU §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï Ã²æç{ ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ J ²ã ÜñU¨ï ÎêÚ ãæï„è
ãñ, ²ã …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J Ã²æç{ ¥ƒæü„ì Úæïxæ ÜïU ÎêÚ ÜUÚÝï }æï¢ ¨æ{ÜU ¥æñÚ §üEÚ ÎæïÝæï¢ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„ï
ãñ¢ J ¨æ{ÜU àææÚèçÚÜU ç±¿ææÝ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚï J àæÚèÚ çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ¶æÝ-ÐæÝ ¨ï S±Sƒ ¥æñÚ ¥S±Sƒ
ãæï„æ ãñ, §¨ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ |æè ÜUÚ Hï±ï J àæÚèÚ ÜUæï S±Sƒ ÏæÝæÝï }æï¢ ²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ ¥çÝ±æ²ü
ãñ J §Ý Ïææ„æï¢ ÜUæï ¥æ™Ú‡æ }æï¢ Hæ„ï ãé» §üEÚæïÐæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï Úæïxæ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J §üEÚ|æçv„
¨ï ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¨é¶ ç}æH„æ ãñ J ©¨¨ï ç±¯²|ææïxææï¢ ÜUè §ÓÀæ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„è ãñ J ç±¯²|ææïxæ
ÜUè §ÓÀæ ÜïU ÎêÚ ãæïÝï ¨ï Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ ¨ÚH ãæï …æ„æ ãñ J Ïæíræ™²ü ÜïU ÐæHÝ ¨ï àæÚèÚ
S±Sƒ ¥æñÚ ÏæH±æÝì ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ©Ðæ¨ÜU ¥ÐÝï ¶æÝ-ÐæÝ ÐÚ |æè çÝ²‹~æ‡æ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü
ãæï …æ„æ ãñ J §üEÚæïÐæ¨Ýæ ¨ï ¨æ{ÜU ÜUè ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ç±læ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ
J ¥ç±læ ÜïU Ýæàæ ¨ï ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, }ææïã ¥æñÚ ¥ã¢ÜUæÚ, §Ý }ææÝç¨ÜU Úæïxææï¢ ÜUæ ç±Ýæàæ ãæï„æ
ãñ J §Ý ÜïU ç±Ýæàæ ¨ï àæÚèÚ ¥æñÚ }æÝ ÎæïÝæï¢ S±Sƒ ãæï …æ„ï ãñ¢ J
¨}ææç{ÐæÎ: 75 ¨ê~æ 1–30
²æïxæ }æï¢ Sy²æÝ (¥ÜU}æü‡²„æ) Ïææ{ÜU ãñ J §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU ²æïxææÝécÆæÝ ¨ï Ïæ™Ýï ÜUè
§ÓÀæ ãæïÝæ J ç…¨ ÜUæ²ü }æï¢ Ã²çv„ ÜUè Lç™ Ýãè¢ ãæï„è ©¨ÜUæ ¨}ÐæÎÝ ÜUÚÝæ ÜUçÆÝ ãñ J §üEÚæïÐæ¨Ýæ
ÜUÚÝï ¨ï ¨æ{ÜU ÜUè ²æïxææ|²æ¨ }æï¢ Lç™ ãæï„è ãñ J v²æï¢çÜU ©Ðæ¨Ýæ ¨ï §üEÚ ÜUè ç±àæï¯„æ¥æï¢ ÜUæ ¿ææÝ
ãæï„æ ãñ J çÜU¨è ÐÎæƒü ÜïU xæé‡ææï¢ ÜUæï …æÝÝï ¨ï ©¨}æï¢ Ðíèç„ ãæï„è ãñ J
¨¢àæ² ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ J ¨¢àæ² ÜïU ãæïÝï ÐÚ Ã²çv„ ¥ÐÝï Hÿ² ÐÚ Ðãé¡™Ýï ÜUæ Ðí²æ¨ ÀæïÇG
Îï„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„ï ¨}æ² ¥ÝïÜU ¨¢àæ² ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU Ã²çv„ ç±™æÚ„æ ãñ - ç…¨
§üEÚ ÜUæï }æñ¢ ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãê¡, ±ã ãñ ±æ Ýãè¢ ? v²æï¢çÜU ÜéUÀ Hæïxæ ©¨ÜUæï }ææÝ„ï ãñ¢ ¥æñÚ
ÜéUÀ Ýãè¢ }ææÝ„ï J ²çÎ ²ã }ææÝ çH²æ …æ²ï çÜU ±ã ãñ „æï ²ã ¿ææ„ Ýãè¢ çÜU çÝÚæÜUæÚ ãñ ±æ
¨æÜUæÚ ? ÜUæï§ü ÜUã„æ ãñ ©¨ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ, ÜUæï§ü ÜUã„æ ãñ Ýãè¢ ãæï„è J …è±æy}ææ ÜïU ç±¯²
}æï¢ |æè ¨¢àæ² ãæï„æ ãñ çÜU Ð„æ Ýãè¢ àæÚèÚ ÜïU ÝcÅ ãæïÝï ÐÚ …è±æy}ææ àæï¯ Úã„æ ãñ ±æ Ýãè¢ ? ÜUæï§ü
ÜUã„æ ãñ çÜU …è±æy}ææ §üEÚ ÜUæ ãè ¥¢àæ ãñ ¥æñÚ ÜUæï§ü ÜUã„æ ãñ …è± §üEÚ ¨ï ÐëƒÜUì ãñ J ²æïxææ|²æ¨
¨ï }æéÛæï ¨é¶ ç}æHïxææ ±æ Ýãè¢ ? §Ý Ïææ„æï¢ }æï¢ ¨¢àæ² ãæï„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨ ÜïU çH» ÜéUÀ Hæïxæ ²}æ-
çÝ²}ææï¢ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ÜUæï S±èÜUæÚ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ¥æñÚ ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ ²}æ-çÝ²}æ ¥çÝ±æ²ü ãñ¢ J
§y²æçÎ ¥ÝïÜU ç±¯²æï¢ }æï¢ ¨¢àæ² ãæï„æ ãñ J §üEÚæïÐæ¨Ýæ ¨ï ¨}æS„ ¨¢àæ² ÎêÚ ãæï …æ„ï ãñ¢ J „„æï Ý
ç±ç™çÜUy¨ç„ JJ ²…é0 40/6 JJ |ææ±æƒü - …æï ç±mæÝì ¨Ïæ ÐíÜëUç„ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨±ü~æ Ã²æÐÜU
ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï Îï¶„æ ãñ ±ã („„:) »ï¨ï ¨}²ÜUì ÎàæüÝ ÜïU ÐèÀï (Ý ç±ç™çÜUy¨ç„) ¨±üƒæ ¨¢Îïã ÜUæï
ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ J
Ðí}ææÎ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ãñ çÜU ²æïxæ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ }æï¢ HæÐÚ±æãè ÜUÚÝæ J §üEÚæïÐæ¨Ýæ ÜUÚ„ï-
ÜUÚ„ï ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ¨é¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæïÝï Hxæ„è ãñ J ©¨¨ï Ã²çv„ ©y¨æçã„ ãæïÜUÚ ²æïxæ¨æ{Ýæï¢
ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝï Hxæ„æ ãñ J
¥æHS² ©Ðæ¨Ýæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ J ¥æHS² ÜUæ }æéw² ÜUæÚ‡æ „}ææïxæé‡æ ãñ J §üEÚæïÐæ¨Ýæ ¨ï „}ææïxæé‡æ
ÎêÚ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ¨œ±xæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ãæï„è ãñ J
¥ç±Úç„ ¥ƒæü„ì §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ç±¯²|ææïxææï¢ }æï¢ …æï Úæxæ ãñ, ±ã ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ J …Ïæ ç±¯²|ææïxææï¢
ÜUè §ÓÀæ ãæï„è ãñ „Ïæ ¨æ{ÜU ÜUè ©Ðæ¨Ýæ |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ J §üEÚ ¨ï ç}æHÝï ±æHï ¨é¶ ¨ï ç±¯²|ææïxæ
ÜUè §ÓÀæ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„è ãñ J
|æíæç‹„ÎàæüÝ (ç}æ‰²æ¿ææÝ) ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ J §üEÚÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUè çÝ±ëçœæ
ãæï„è ãñ J
¥HÏ{|æêç}æÜUœ± - ¨æ{Ýæ ÜUÚÝï ÐÚ |æè ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ Ý ãæïÝæ ¥HÏ{|æêç}æÜUy± ÜUãHæ„æ
ãñ J ²ã ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ J §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ àæèÍæí ãè ãæï„è ãñ J
¥Ý±çSƒ„œ± ¥ƒæü„ì ¨}ææç{ ÐíæŒ„ ãæïÝï ÐÚ ÐéÝ: ©¨ÜUæ ÀêÅ …æÝæ = ¨}ææç{ }æï¢ ç™œæ ÜUæï
çSƒÚ Ý ÜUÚ ÐæÝæ J ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ ©¨ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÝï }æï¢ |æè §üEÚ ¨ãæ²„æ ÜUÚ„æ
ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ç±ÍÝ ¥æñÚ ©Ðç±ÍÝæï¢ ÜUæ Ýæàæ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ãæï„æ ãñ JJ 30 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 76 ¨ê~æ 1–31
Îé:¶Îæñ}æüÝS²æX}æï…²y±Eæ¨ÐíEæ¨æ ç±ÿæïÐ¨ã|æé±: JJ 31 JJ
àæÏÎæƒü - (Îé:¶) Îé:¶ = ¥æŠ²æçy}æÜU, ¥æç{|ææñç„ÜU „ƒæ ¥æç{Îñç±ÜU ¥æçÎ „èÝ
ÐíÜUæÚ ÜïU J (Îæñ}æüÝS²) = §ÓÀæÐê<„ Ý ãæïÝï ÐÚ ç™œæ ÜUæ ÿææï|æ, (¥X}æï…²y±}æì) ¥Xæï¢ ÜUæ
Ü¢UÐÝ, (Eæ¨:) Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ„ï ¨}æ² §ÓÀæ ÜïU ç±Lh ç±àæï¯MÐ ¨ï xæç„Ðê±üÜU Eæ¨ ÜUæ ¥‹ÎÚ
¥æÝæ, (ÐíEæ¨:) §¨è ÐíÜUæÚ àæèÍæí„æÐê±üÜU Eæ¨ ÜUæ ÏææãÚ çÝÜUHÝæ (ç±ÿæïÐ-¨ã|æé±:) ç±ÿæïÐæï¢
ÜïU ¨æƒ-¨æƒ ãæïÝï ±æHï J
¨ê~ææƒü - Îé:¶ ¥æçÎ ©Ðç±ÍÝ |æè ç±ÿæïÐæï¢ ÜïU ¨æƒ-¨æƒ ç±l}ææÝ Úã„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - Îé:¶}ææŠ²æçy}æÜU}ææç{|ææñç„ÜU}ææç{Îñç±Ü¢U ™ J ²ïÝæç|æã„æ: Ðíæç‡æÝS„ÎéÐÍææ„æ²
Ðí²„‹„ï „ÎìÎé:¶}æì J Îæñ}æüÝS²ç}æÓÀæç±Íææ„æÓ™ï„¨: ÿææï|æ: ²ÎXæ‹²ï…²ç„ ÜU}Ð²ç„ „ÎX}æï…²y±}æì J
Ðíæ‡ææï ²Îì Ïææs¢ ±æ²é}ææ™æ}æç„ ¨ Eæ¨: J ²yÜUæñcÆK¢ ±æ²é¢ çÝ:¨æÚ²ç„ ¨ ÐíEæ¨: J »„ï ç±ÿæïÐ¨ã|æé±æï
ç±çÿæŒ„ç™œæS²ñ„ï |æ±ç‹„ J ¨}ææçã„ç™œæS²ñ„ï Ý |æ±ç‹„ JJ 31 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘Îé:¶’ ¥æŠ²æçy}æÜU, ¥æç{|ææñç„ÜU ¥æñÚ ¥æç{Îñç±ÜU ãñ¢ J ç…¨¨ï ÐèçÇG„
ãé» Ðíæ‡æè ©¨ÜïU Ýæàæ ÜïU çH» Ðí²yÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ ±ã ‘Îé:¶’ ãñ J §ÓÀæ ÜïU Ðê‡æü Ý ãæïÝï ¨ï ç™œæ ÜUæ
ÿæéÏ{ ãæïÝæ ‘Îæñ}æüÝS²’ ãñ J …æï ¥Xæï¢ ÜUæï Ü¡UÐæ„æ ãñ ±ã ‘¥X}æï…²y±’ ãñ J Ðíæ‡æ ÏææãÚ ÜïU ç…¨
±æ²é ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ„æ ãñ ±ã ‘Eæ¨’ ãñ J |æè„Ú ÜïU ç…¨ ±æ²é ÜUæï Ðíæ‡æ ÏææãÚ çÝÜUæH„æ ãñ ±ã ‘ÐíEæ¨’
ãñ J ²ï ç±ÿæïÐæï¢ ÜïU ¨æƒ ãæï„ï ãñ¢ J ²ï ç±çÿæŒ„ç™œæ ±æHï ¨æ{ÜU ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J ²ï »ÜUæxæíç™œæ ±æHï ²æïxæè
ÜïU Ýãè¢ ãæï„ï JJ 31 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²æïxæ ÜïU ©Ðç±ÍÝæï¢ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
Ã²æç{ ¥æçÎ ç±ÍÝæï¢ ÜïU ãæïÝï ÐÚ ²ï ©Ðç±ÍÝ ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©ÝÜïU Ý ãæïÝï ÐÚ Ýãè¢ ãæï„ï J ©Ðç±ÍÝæï¢
}æï¢ ¨ï »ÜU Îé:¶ ãñ ç…¨¨ï ÐèçÇG„ ãé»-ãé» Ðíæ‡æè ©¨ÜïU Ýæàæ ÜïU çH²ï Ðí²yÝ ÜUÚ„ï ãñ¢, ©¨ÜUæï
Îé:¶ ÜUã„ï ãñ¢ J ±ã ¥æŠ²æçy}æÜU, ¥ç{|ææñç„ÜU ¥æñÚ ¥æç{Îñç±ÜU „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ J …æï ¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ
¨ï ãæï„æ ãñ, ±ã ¥æŠ²æçy}æÜU ãñ J …æï Îê¨Úï Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ ¨ï ãæï„æ ãñ, ±ã ¥æç{|ææñç„ÜU ãñ ¥æñÚ
…æï Ðëçƒ±è ¥æçÎ |æê„æï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ ¨ï ãæï„æ ãñ, ±ã ¥æç{Îñç±ÜU ãñ J
ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU Îé:¶ ¥æñÚ ¨é¶, ²ï ÜUæï§ü ÐÎæƒü Ýãè¢ ãñ¢ J ²ã »ÜU ÜUËÐÝæ}ææ~æ ãñ J Hæïxææï¢
ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU Îé:¶ ¥æñÚ ¨é¶ Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ¥Ýé|æ± }æï¢ ¥æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ
§Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ Ðí|ææ± }æÝéc² ÜïU …è±Ý ÐÚ ÐÇG„æ ãñ J …Ïæ Ã²çv„ Îé:¶è ãæï„æ ãñ „æï ©¨ ÐÚ ç|æ‹Ý
ÐíÜUæÚ ÜUæ Ðí|ææ± ÐÇG„æ ãñ J ±ã ¥Ðí¨‹Ý, Ïææç{„ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ ¥±Sƒæ ¨ï ÀêÅÝï ÜïU çH²ï
ç±ç±{ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J …Ïæ Ã²çv„ ¨é¶è ãæï„æ ãñ „æï ©¨ ÐÚ ç|æ‹Ý ÐíÜUæÚ ÜUæ
Ðí|ææ± ÐÇG„æ ãñ J ±ã Ðí¨‹Ý ¥æñÚ Ïææ{æÚçã„ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ J ±ã ©¨ çSƒç„ ÜUæï ÀæïÇGÝæ Ýãè¢
™æã„æ J §¨çH²ï Îé:¶ »ÜU ÐÎæƒü ãñ ¥æñÚ ±ã ²æïxæ ÜUæ ç±Úæï{è ãñ J ¥ÐÝè §ÓÀæ ÜUè Ðê<„ Ý
ãæïÝï ¨ï Ã²çv„ ç¶‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J ©¨¨ï }æÝ ÜUè çSƒÚ„æ |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ J §¨çH²ï ²ã ²æïxæ
ÜUæ Ïææ{ÜU ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 77 ¨ê~æ 1–32
©Ðæ¨Ýæ-ÜUæH }æï¢ ¥Xæï¢ }æï¢ ÜU}ÐÝ ãæïÝï ¨ï ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ |æ¢xæ ãæï„è ãñ J ²ã ÜU}ÐÝ çÜU¨è
Úæïxæ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ ¥ƒ±æ Ã²çv„ Ýï ¥ÐÝï ¥Xæï¢ ÜUæï çãHæÝï ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ çH²æ ãæï, §¨
ÜUæÚ‡æ ¨ï ãæï„æ ãñ J …Ïæ Eæ¨-ÐíEæ¨ ¨æ{ÜU ÜïU ¥ç{ÜUæÚ ¨ï ÏææãÚ ãæï …æ„ï ãñ¢ „æï ±ã ç±ç{Ðê±üÜU
Ðíæ‡ææ²æ}æ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ ¥æñÚ }æ‹~ææï™æÚ‡æ }æï¢ |æè ÜUçÆÝæ§ü ãæï„è ãñ J §¨çH²ï ²ï ÎæïÝæï¢ |æè ²æïxæ
ÜïU ©Ðç±ÍÝ ãñ¢ J
§¨ Ðí¨X }æï¢ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï àææÚèçÚÜUÚæïxæ »ÜU ¨è}ææ „ÜU
ãè ÎêÚ ãæï„ï ãñ¢ J ¥ç„„è±í Úæïxæ ÎêÚ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ÐÚ‹„é ©Ý Úæïxææï¢ ÜUæï ¨ãÝï ÜUè àæçv„ §üEÚ
¨ï ç}æH„è ãñ J ç…¨¨ï ²æïxæè ÏæÇGï-ÏæÇGï Îé:¶æï¢ ÜUæï |æè ¨ã Hï„æ ãñ J
ÜéUÀ Hæïxæ ²ã ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ²æïxæè ÜUè ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ©¨ÜïU ãæƒæçÎ ÜUæÅ çÎ²ï …æ»¢ „æï
©¨ÜUæï ÜéUÀ |æè Ð„æ Ýãè¢ ™H„æ ¥æñÚ ©¨ÜUè ¨}ææç{ |æ¢xæ Ýãè¢ ãæï„è J ²ã ÜUƒÝ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J
v²æï¢çÜU - |ææc²ÜUæÚ }æã<¯ Ã²æ¨…è ÜïU ¥Ýé¨æÚ {æ„é, Ú¨ ¥æñÚ ÜUÚ‡æ ±ñ¯}² ÜUæï Ã²æç{ ÜUãæ …æ„æ
ãñ J àæÚèÚ ÜïU ¥Xæï¢ ÜUæï ÜUæÅÝï ÐÚ àæÚèÚ }æï¢ Úv„{æ„é ÜUæ ÐçÚ}ææ‡æ ‹²êÝ ãæï„æ ãñ J ²ã ‘Ã²æç{’ ãñ J
²ã ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ ¥ƒæü„ì §¨ÜïU Úã„ï ãé» ²æïxæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ‘„Ð’ ÜïU ç±¯² }æï¢ ©‹ãæï¢Ýï çH¶æ
ãñ çÜU ¥Ïææ{}ææÝ}æÝïÝæ¨ïÃ²ç}æç„ ¥ƒæü„ì „Ð ±ãè ãñ …æï ¨æ{ÜU ÜUæï Ïææ{æ Ý Ðãé¡™æ±ï J Îé:¶ ²æïxæ
}æï ¢ Ïææ{ÜU ãñ J §¨çH²ï §¨ }ææ‹²„æ }æï ¢ ±æS„ç±ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J v²æï ¢ ç ÜU àæÚèÚ
ÜïU ãæƒæçÎ ¥Xæï¢ ÜïU ÜUæÅ ÎïÝï ÐÚ ¨}ææç{ |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ J §¨èçH²ï Ã²æç{ ÜUæï ²æïxæ ÜUæ àæ~æé Ïæ„Hæ²æ
ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU ²æïxæè Îïã ÜïU Ý ÚãÝï ÐÚ |æè Ïæãé„ ÜUæHÐ²ü‹„ }æ‹±‹„Úæï¢ „ÜU
¨}ææç{Sƒ Úã„ï ãñ¢ J …Ïæ ¥y²‹„ ¥æÍææ„ ¨ï ±æ }ææÎÜUÐÎæƒü (ÝàæèHïÐÎæƒü) ÜïU ¨ï±Ý ¨ï àæÚèÚ }æê<À„
ãæï …æ„æ ãñ J „Ïæ ©¨ ¨}æ² ¥æy}ææ ÜUæï çÜU¨è ÐíÜUæÚ ÜUæ ¿ææÝ ãè Ýãè¢ Úã„æ ãñ „æï àæÚèÚÚçã„ …è±æy}ææ
ÜñU¨ï ¨}ææç{Sƒ Úã ¨ÜU„æ ãñ ? ¥„: ©Q }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ JJ 31 JJ
¥±0 - ¥ƒñ„ï ç±ÿæïÐæ: ¨}ææç{Ðíç„ÐÿææS„æ|²æ}æï±æ|²æ¨±ñÚæx²æ|²æ¢ çÝÚæï{Ã²æ: J „~ææ|²æ¨S²
ç±¯²}æéÐ¨¢ãÚç‹ÝÎ}ææã -
¥ƒü - ²ï ¨|æè ç±ÿæïÐ ¨}ææç{ ÜïU ç±Úæï{è ãñ¢ J ²ï ¥|²æ¨ ¥æñÚ ±ñÚæx² ÜïU mæÚæ ãè çÝÚæï{ ÜUÚÝï
²æïx² ãñ¢ J ¥Ïæ ©Ý}æï¢ ¨ï ¥|²æ¨ ÜïU ç±¯² ÜUæ ©Ð¨¢ãæÚ ÜUÚ„ï ãé» ¨ê~æ ÜUãæ …æ„æ ãñ -
„yÐíç„¯ï{æƒü}æïÜU„œ±æ|²æ¨: JJ 32 JJ
àæÏÎæƒü - („„ì-Ðíç„¯ï{æƒü}æì) ©Ý Ðê±æïüv„ ç±ÍÝæï¢-©Ðç±ÍÝæï¢ ÜïU ç±Ýæàæ ÜïU çH²ï, (»ÜU-
„œ±-¥|²æ¨:) »ÜU „œ± §üEÚ ÜUæ ÐéÝ:-ÐéÝ: ¥|²æ¨ = ç™‹„Ý ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¨ê~ææƒü - Ðê±æïüv„ Ã²æç{ ¥æçÎ ç±ÍÝæï¢-©Ðç±ÍÝæï¢ ÜïU ç±Ýæàæ ÜïU çH²ï »ÜU „œ± ‘§üEÚ’
ÜUæ ÐéÝ:-ÐéÝ: ¥|²æ¨ = ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝè ™æçã²ï J
¨}ææç{ÐæÎ: 78 ¨ê~æ 1–32
Ã²æ0 |ææ0 - ç±ÿæïÐÐíç„¯ï{æƒü}æïÜU„œ±æ±H}ÏæÝ¢ ç™œæ}æ|²¨ï„ì J ²S² „é Ðíy²ƒüçÝ²„¢ Ðíy²²}ææ~æ¢
ÿæç‡æÜ¢U ™ ç™œæ¢ „S² ¨±ü}æï± ç™œæ}æïÜUæxæí¢ ÝæSy²ï± ç±çÿæŒ„}æì J ²çÎ ÐéÝçÚÎ¢ ¨±ü„: Ðíy²æNy²ñÜUçS}æ‹Ýƒïü
¨}ææ{è²„ï „Îæ |æ±y²ïÜUæxæíç}æy²„æï Ý Ðíy²ƒüçÝ²„}æì J
²æïùçÐ ¨öàæÐíy²²Ðí±æãï‡æ ç™œæ}æïÜUæxæí¢ }æ‹²„ï „S²ñÜUæxæí„æ ²çÎ Ðí±æãç™œæS² {}æüS„ÎñÜ¢U ÝæçS„
Ðí±æãç™œæ¢, ÿæç‡æÜUy±æ„ì J ¥ƒ Ðí±æãæ¢àæS²ñ± Ðíy²²S² {}æü: ¨ ¨±ü: ¨öàæÐíy²²Ðí±æãè ±æ ç±¨öàæ-
Ðíy²²Ðí±æãè ±æ Ðíy²ƒüçÝ²„y±æÎïÜUæxæí »±ïç„ ç±çÿæŒ„ç™œææÝéÐÐçœæ: J „S}ææÎïÜU}æÝïÜUæƒü}æ±çSƒ„¢
ç™œæç}æç„ J
²çÎ ™ ç™œæïÝñÜïUÝæÝç‹±„æ: S±|ææ±ç|æ‹Ýæ: Ðíy²²æ …æ²ïÚ‹Ýƒ ÜUƒ}æ‹²Ðíy²²öcÅS²æ‹²: S}æ„æü
|æ±ï„ì, ¥‹²Ðíy²²æïÐç™œæS² ™ ÜU}ææüàæ²S²æ‹²: Ðíy²² ©Ð|ææïv„æ |æ±ï„ì ? ÜUƒ¢ç™y¨}ææ{è²}ææÝ-
}æŒ²ï„Îìxææï}æ²Ðæ²¨è²¢ ‹²æ²}ææçÿæÐç„ J
ôÜU ™ S±æy}ææÝé|æ±æÐq±çpœæS²æ‹²y±ï ÐíæŒÝæïç„ J ÜUƒ}æì ? ²Îã}æÎíæÿæ¢ „ySÐëàææç}æ ²Ó™æSÐíæÿæ¢
„yÐà²æ}æèy²ãç}æç„ Ðíy²²: ¨±üS² Ðíy²²S² |æïÎï ¨ç„ Ðíy²ç²‹²|æïÎïÝæïÐçSƒ„: J »ÜUÐíy²²ç±¯²æï-
ù²}æ|æïÎæy}ææùãç}æç„ Ðíy²²: ÜUƒ}æy²‹„ç|æ‹Ýï¯é ç™œæï¯é ±„ü}ææÝ¢ ¨æ}ææ‹²}æïÜ¢U Ðíy²ç²Ý}ææŸæ²ï„ì ?
S±æÝé|æ±xæíæspæ²}æ|æïÎæy}ææùãç}æç„ Ðíy²²: J Ý ™ Ðíy²ÿæS² }ææãæy}²¢ Ðí}ææ‡ææ‹„Úï‡ææç|æ|æê²„ï J
Ðí}ææ‡ææ‹„Ú¢ ™ Ðíy²ÿæÏæHïÝñ± Ã²±ãæÚ¢ H|æ„ï J „S}ææÎïÜU}æÝïÜUæƒü}æ±çSƒ„¢ ™ ç™œæ}æì JJ 32 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç±ÿæïÐæï¢ ÜïU ç±Ýæàæ ÜïU çH» (²æïxæè) »ÜU„œ± §üEÚ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ±æHï
ç™œæ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚï¢ J ç…¨ÜïU }æ„ }æï¢ ç™œæ Ðíy²ïÜU (¿æï²) ÐÎæƒü ÜïU çH» çÝçp„ »±¢ ¿ææÝMÐ
„ƒæ ÿæç‡æÜU ãñ ©¨ÜïU }æ„ }æï¢ Ðíy²ïÜU ç™œæ »ÜUæxæí ãè ãñ J ±ã ç±çÿæŒ„ ãñ ãè Ýãè¢ J ²çÎ ²ã ¨Ïæ
¥æïÚ ¨ï ãÅæÜUÚ »ÜU ±S„é }æï¢ ¨}ææçã„ çÜU²æ …æ„æ ãñ „Ïæ »ÜUæxæí ãæï„æ ãñ „æï ±ã Ðíy²ïÜU ÐÎæƒü ÜïU
çH» çÝçp„ Ýãè¢ ÜUãæ …æ ¨ÜU„æ ¥ƒæü„ì »ÜU-»ÜU ÐÎæƒü ÜïU çH» »ÜU-»ÜU ç™œæ Ýãè¢ ÜUãæ …æ
¨ÜU„æ J
…æï |æè ¨öàæ ¿ææÝæï¢ ÜïU Ðí±æã ÜïU ÜUæÚ‡æ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí }ææÝ„æ ãñ ©¨ÜUè »ÜUæxæí„æ ²çÎ Ðí±æã
ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ, „æï ç™œæ ÜïU ÿæç‡æÜU ãæïÝï ¨ï »ÜU Ðí±æãç™œæ Ýãè¢ ãñ J ¥æñÚ ²çÎ (»ÜUæxæí„æ)
Ðí±æãæ¢àæ|æê„ ¿ææÝ ÜUæ {}æü ãæï „æï §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨|æè ç™œæ ™æãï ±ï ¨öàæ¿ææÝÐí±æã ÜïU ¥¢àæ ãæï¢
±æ ¥¨öàæ¿ææÝÐí±æã ÜïU ¥¢àæ ãæï¢, Ðíy²ïÜU (¿æï²) ÐÎæƒü ÜïU çH» çÝçp„ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ »ÜUæxæí
ãè ãé» „Ïæ ç±çÿæŒ„ ç™œæ ãè ç¨h Ýãè¢ ãæï„æ J §¨çH²ï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU çH» ¥±çSƒ„
ç™œæ »ÜU ãñ J
²çÎ »ÜU ç™œæ ¨ï ¥¨}Ïæh ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ »ï¨ï }ææÝæ …æ» „æï ¥‹² ç™œæ
ÜïU mæÚæ Îï¶ï xæ²ï ÐÎæƒü ÜUæ S}æÚ‡æ ÜUÚÝï ±æHæ ¥‹² ç™œæ ÜñU¨ï ãæï ¨ÜU„æ ãñ ? ¥‹² ç™œæ ÜïU
¨}ææç{ÐæÎ: 79 ¨ê~æ 1–32
mæÚæ ¥<…„ ÜU}ææüàæ² ÜUæ ©Ð|ææïxæ ÜUÚÝï ±æHæ ç™œæ ¥‹² ÜñU¨ï ãæï ¨ÜU„æ ãñ ? çÜU¨è ÐíÜUæÚ ¨}ææ{æÝ
çÜU²æ …æ» „æï |æè ²ã xææï}æ²Ðæ²¨è² ‹²æ² 1 ¨ï ¥ÝéÐ²éQU ãñ J
¥æñÚ |æè ç™œæ ¥‹²y± ÜïU ãæïÝï ÐÚ ¥ÐÝï ¥Ýé|æ± ÜUæ |æè ç±Úæï{ ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J ÜñU¨ï ?
ç…¨ÜUæï }æñ¢Ýï Îï¶æ ƒæ ©¨ÜUæï Àê„æ ãê¡ ¥æñÚ ç…¨ÜUæï Àê²æ ƒæ ©¨ÜUæï }æñ¢ Îï¶„æ ãê¡ »ï¨æ Ðíy²ïÜU ÜUæ
¥Ýé|æ±æy}æÜU ¿ææÝ ¿ææÝæï¢ ÜïU ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãæïÝï ÐÚ |æè ¥æñÚ »ÜU ¿ææ„æ }æï¢ ¥ç|æ‹Ý MÐ ¨ï ©ÐçSƒ„
Úã„æ ãñ J »ÜU ãè MÐ ¨ï ¥Ýé|æ± }æï¢ ¥æÝï ±æHæ “}æñ¢” »ï¨æ ¿ææÝ ¥Hxæ-¥Hxæ ç™œææï¢ }æï¢ çSƒ„
Úã„æ ãé¥æ »ÜU ¨æ}ææ‹² ¿ææ„æ ÜUæ Ïææï{ ÜñU¨ï ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J »ÜU ¨}ææÝ ÚãÝï ±æHæ ‘}æñ¢’ ÜUæ ¿ææÝ
¥ÐÝï-¥ÐÝï çÝ… (Ðíy²ÿæ) ¥Ýé|æ± ÜUæ ç±¯² ãñ J Ðíy²ÿæ ¿ææÝ ÜUæ }æãœ± ¥‹² Ðí}ææ‡ææï¢ ÜïU mæÚæ
ç„ÚSÜëU„ Ýãè¢ çÜU²æ …æ„æ ¥æñÚ ¥‹² Ðí}ææ‡æ Ðíy²ÿæ ÜïU ÏæH ÐÚ ãè Ã²±ãæÚ }æï¢ ¥æ„ï ãñ¢ J §¨ ÜUæÚ‡æ
¥ÝïÜU ¥ƒæïZ }æï¢ ç±l}ææÝ ÚãÝï ±æHæ ç™œæ »ÜU ãñ JJ 32 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ çÜU Ã²æç{ ¥æçÎ ²æïxæ ÜïU ç±ÍÝæï¢ ¥æñÚ ©Ðç±ÍÝæï¢ ÜUæ
ç±Ýæàæ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï »ÜU „œ± (§üEÚ) ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã» ¥ƒæü„ì ÏææÚ-ÏææÚ §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ
ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝæ ™æçã» J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU ¨ê~ææïv„ »ÜU „œ± ¨ï çÜU¨è SƒêH ÐÎæƒü ÜUæ xæíã‡æ
ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ©¨ SƒêH ÐÎæƒü ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ¨ï Ã²æç{ ¥æçÎ ç±ÍÝ ¥æñÚ ©Ðç±ÍÝ ÎêÚ ãæï …æ„ï
ãñ¢ J ±æS„± }æï¢ ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J §¨ÜUæ Ðíƒ}æ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ²ã Ïææ„
ÜUãè ãñ çÜU §¨ ¥xæHï ¨ê~æ ÜïU mæÚæ ¥|²æ¨ ÜUæ ©Ð¨¢ãæÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ©ÐÜíU}æ §üEÚ
Ðíç‡æ{æÝ ÜUæ ãñ, „æï ©Ð¨¢ãæÚ }æï¢ |æè »ÜU„œ± ¨ï §üEÚ ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚÝæ ãè ©ç™„ ãñ, çÜU¨è SƒêH ÐÎæƒü
ÜUæ Ýãè¢ J
Îê¨Úæ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU }æè}ææ¢¨æ ÎàæüÝ }æï¢ çÜU¨è ±æv² ÜUæ ¥ƒü ÜUÚÝï }æï¢ Ÿæéç„ ¥æçÎ Àã ÜUæÚ‡æ
}ææÝï …æ„ï ãñ¢ J ©Ý}æï¢ ¨ï »ÜU ÐíÜUÚ‡æ ãñ J ÐíÜUÚ‡æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ²ãæ¡ ÐÚ §üEÚ ÜUæ ãè xæíã‡æ ÜUÚÝæ
©ç™„ ãñ J
„è¨Úæ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU ç±àæï¯ Ðí²æï…Ý ÜUè ç¨çh ÜïU çH» çÜU¨è àæÏÎ ÜUæ ÏææÚ-ÏææÚ ¥æ±„üÝ
çÜU²æ …æ„æ ãñ J …ñ¨ï ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæ ©Ìï¶ ¥ÝïÜU ÏææÚ çÜU²æ ãñ J §¨¨ï ÐéÝLçv„
Îæï¯ Ýãè¢ ¥æ„æ J
™æñƒæ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU Ã²æç{ ¥æçÎ ç±ÍÝ ¥æñÚ ©Ðç±ÍÝ çÜU¨è SƒêH ÐÎæƒü ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ¨ï
ÜU|æè |æè ÎêÚ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï « x±ïÎæçÎ|ææc²|æêç}æÜUæ }æï¢ çH¶æ ãñ
- ‘‘¥æñÚ ©ÝÜïU ÀéÇGæÝï ÜUæ }æéw² ©Ðæ² ²ãè ãñ çÜU - „yÐíç„¯ï{æ0........…æï ÜïU±H »ÜU ¥çm„è² Ïæíræ„œ±
ãñ ©¨è }æï¢ Ðíï}æ ¥æñÚ ¨±üÎæ ©¨è ÜUè ¥æ¿ææÐæHÝ }æï¢ ÐéL¯æƒü ÜUÚÝæ ãñ, ±ãè »ÜU ©Ý ç±ÍÝæï¢ ÜïU Ýæàæ
1. xææï}æ² = xææïÏæÚ ¥æñÚ Ðæ²¨ = ¶èÚ, ÎæïÝæï¢ ãè xææñ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J xææñ ¨ï ©yÐ‹Ý
ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUæï§ü Ã²çv„ §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæï ¨}ææÝ ÜUãÝï Hxæï, „æï ²ã xææï}æ²Ðæ²¨è² ‹²æ²
ÜUãHæ„æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 80 ¨ê~æ 1–33
ÜUÚÝï ÜUæï ±…íMÐ àæ› ãñ, ¥‹² ÜUæï§ü Ýãè¢ J §¨çH²ï ¨Ïæ }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ Ðíï}æ|ææ± ¨ï ÐÚ}æïEÚ
ÜïU ©Ðæ¨Ýæ²æïxæ }æï¢ çÝy² ÐéL¯æƒü ÜUÚÝæ ™æçã²ï çÜU ç…¨¨ï ±ï ¨Ïæ ç±ÍÝ ÎêÚ ãæï …æ²ï¢ J’’
§¨ ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ÿæç‡æÜU±æÎ ÜUæï ©ÐçSƒ„ ÜUÚÜïU çÝÚæÜUÚ‡æ çÜU²æ ãñ J ©ÝÜUè }ææ‹²„æ ãñ
çÜU Ðíy²ïÜU ÐÎæƒü ÿæç‡æÜU ãñ, ©yÐ‹Ý ãæïÜUÚ ÿæ‡æ-|æÚ }æï¢ ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ, ç™œæ |æè ÿæç‡æÜU ãñ J ±ã ©yÐ‹Ý
ãæïÜUÚ ÿæ‡æ}ææ~æ }æï¢ ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ J ©ÝÜUè ²ã |æè }ææ‹²„æ ãñ çÜU ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÜïU ¥ÐÝï Ðí²æï…Ý
ÜUè ç¨çh ÜUÚÝè ™æçã²ï J §¨ }ææ‹²„æ }æï¢ |ææc²ÜUæÚ Ýï ¥ÝïÜU Îæï¯ Îàææü²ï, ©ÝÜUæï |ææc² }æï¢ Îï¶ Hï¢ J
²çÎ ç™œæ ÜUæï ÿæç‡æÜU }ææÝæ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ ©ÐÎïàæ |æè çÎ²æ …æ„æ ãñ
„æï ÿæ‡æ-|æÚ }æï¢ ±ã »ÜU ÐÎæƒü }æï¢ »ÜUæxæí ãæï Ðæ»xææ çÜU Îê¨Úï ÿæ‡æ }æï¢ ÝcÅ |æè ãæï …æ»xææ „æï çÈUÚ
©¨ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ Ã²ƒü ãè ãñ J ±S„é„: ç™œæ ÿæç‡æÜU Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU ©ÝÜïU }æ„ }æï¢
ç™œæ çÜU¨è ±S„é ÜUæï Îï¶„æ ãñ ¥æñÚ ÜéUÀ Íæ‡Åæï¢ ÜïU Ðpæ„ì ÜUã„æ ãñ çÜU ç…¨ ±S„é ÜUæï }æñ¢Ýï Îï¶æ
ƒæ, ©¨ÜUæ ãè }æñ¢ SÐàæü ÜUÚ Úãæ ãê¡ J ç™œæ ÜUæï ÿæç‡æÜU }ææÝÝï ÐÚ ÿæç‡æÜU±æçÎ²æï¢ ÜUæ ²ã Ã²±ãæÚ
ç¨h Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH²ï ÜUæï§ü Ã²çv„ çÜU¨è ¨ï ÜéUÀ LÐ²ï ©{æÚ Hï„æ ãñ ¥æñÚ
²ã ÜUã„æ ãñ çÜU }æñ¢ ¥æÐÜïU LÐ²ï ÜUH Îï Îê¡xææ J ¥xæHï çÎÝ ±ã ©¨ï LÐ²ï Ýãè¢ Îï„æ J LÐ²ï
ÎïÝï ±æHæ Ã²çv„ ©¨¨ï LÐ²ï }ææ¢xæ„æ ãñ J ±ã «‡æè Ã²çv„ ÜUã„æ ãñ çÜU ç…¨Ýï ¥æÐ¨ï LÐ²ï çH»
ƒï ±ã ÜUæï§ü ¥æñÚ ƒæ ¥Ïæ ±ã Ýãè¢ Úãæ J ÿæç‡æÜU±æçÎ²æï¢ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ²ã HæïÜU-Ã²±ãæÚ ©ÐÐ‹Ý Ýãè¢
ãæï„æ çÜU‹„é HæïÜUÃ²±ãæÚ ™H Úãæ ãñ J ²çÎ ©ÝÜïU }æ‹„Ã² ÜUæï ÿ² }ææÝ Hï±ï¢ „æï HæïÜUÃ²±ãæÚ ¥S„Ã²S„
ãæï …æ²xææ J §y²æçÎ §¨ }ææ‹²„æ }æï¢ ¥ÝïÜU Îæï¯ ãñ¢ J §¨çH²ï ÿæç‡æÜU±æÎ ÿ² Ýãè¢ ãñ J
±æS„ç±ÜU„æ „æï ²ã ãñ çÜU „èÝ ÐÎæƒü ¥ÝæçÎ ãñ¢ §üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ J §üEÚ ¨æŠ² ãñ, …è±
¨æ{ÜU ãñ ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ¨æ{Ý ãñ J ç™œæ ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝæ ãé¥æ ãñ, …æï H}ÏæïÜUæH Ð²ü‹„ Úã„æ ãñ, ÿæç‡æÜU
Ýãè¢ ãñ J …è±æy}ææ ÜUæ ±ã ¨æ{Ý ãñ J ²æïxææ|²æ¨ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ©¨ÜUæï »ÜUæxæí çÜU²æ …æ„æ ãñ ¥æñÚ
»ÜUæxæí„æ ÜïU Ðpæ„ì ÐÚ±ñÚæx² ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ç¨h ãæï„è ãñ J ©¨¨ï §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ¥æñÚ }ææïÿæ
ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ }æÝéc² ÜëU„ÜëUy² ãæï …æ„æ ãñ J ²ã ç™œæ ÜUæï ÿæç‡æÜU Ý }ææÝÝï ÐÚ ãè ¨}|æ± ãñ J
¥„: ²ãè }ææ‹²„æ ÆèÜU ãñ JJ 32 JJ
¥±0 - ²S² ç™œæS²æ±çSƒ„S²ïÎ¢ àææ›ï‡æ ÐçÚÜU}æü çÝ<Îà²„ï „yÜUƒ}æì ?
¥ƒü - ç…¨ ¥±çSƒ„ ç™œæ ÜUæ àææ› ÜïU mæÚæ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ „ÜU Ðãé¡™æÝï ±æHï ¥ÝïÜU
¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ±‡æüÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ ±ã çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ ²ã ÜéUÀ ¨ê~ææï¢ ÜïU mæÚæ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ ãñ J
}æñ~æèÜUL ‡ææ}æéçÎ„æïÐïÿææ‡ææ¢ ¨é¶Îé:¶Ðé‡²æÐé‡²ç±¯²æ‡ææ¢
|ææ±Ýæ„çpœæÐí¨æÎÝ}æì JJ 33 JJ
àæÏÎæƒü - (}æñ~æè-ÜUL‡ææ-}æéçÎ„æ-©Ðïÿææ‡ææ}æì) ç}æ~æ„æ, Î²æ, Ðí¨‹Ý„æ, ©Îæ¨èÝ„æ ÜUè
(¨é¶-Îé:¶-Ðé‡²-¥Ðé‡²-ç±¯²æ‡ææ}æì) ¨é¶-Îé:¶-Ðé‡²-¥Ðé‡² ç±¯² ±æHæï¢ }æï¢ (|ææ±Ýæ„:)
|ææ±Ýæ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï (ç™œæ-Ðí¨æÎÝ}æì) ç™œæ, Ðí¨‹Ý ¥æñÚ »ÜUæxæí ãæï„æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 81 ¨ê~æ 1–33
¨ê~ææƒü - ¨é¶-Îé:¶-Ðé‡²-¥Ðé‡² ç±¯² ±æHï Ã²çv„²æï¢ }æï¢ ÜíU}æàæ: ç}æ~æ„æ, Î²æ,
Ðí¨‹Ý„æ, ©Îæ¨èÝ„æ ÜUè |ææ±Ýæ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï ç™œæ ÜUè Ðí¨‹Ý„æ ¥æñÚ »ÜUæxæí„æ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „~æ ¨±üÐíæç‡æ¯é ¨é¶¨¢|ææïxææÐ‹Ýï¯é }æñ~æè¢ |ææ±²ï„ì, Îé:ç¶„ï¯é ÜUL ‡ææ}æì, Ðé‡²æy}æÜïU¯é
}æéçÎ„æ}æì, ¥Ðé‡²àæèHï¯êÐïÿææ}æì J »±}æS² |ææ±²„: àæévHæï {}æü ©Ð…æ²„ï J „„p ç™œæ¢ Ðí¨èÎç„,
Ðí¨‹Ý}æïÜUæxæí¢ çSƒç„ÐÎ¢ H|æ„ï JJ 33 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý |ææ±Ýæ¥æï¢ }æï¢ ¨ï ¨é¶|ææïxæ²év„ ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ }æï¢ }æñ~æè ÜUè, Îé:¶è Ðíæç‡æ²æï¢
}æï¢ ÜUL‡ææ ÜUè, Ðé‡²æy}ææ¥æï¢ }æï¢ ã¯ü ÜUè ¥æñÚ ¥Ðé‡²y}ææ¥æï¢ }æï¢ ©Ðïÿææ ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÝè ™æçã» J
§¨ ÐíÜUæÚ |ææ±Ýæ ÜUÚÝï ±æHï ©Ðæ¨ÜU ÜïU ¥æy}ææ }æï¢ àæéh{}æü ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ç™œæ Ðí¨‹Ý
ãæï„æ ãñ J Ðí¨‹Ý ç™œæ »ÜUæxæí ãæïÜUÚ çSƒç„ ÐÎ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ JJ 33 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç™œæ ÜUæï Ðí¨‹Ý ÜUÚÝï ÜïU ©Ðæ² Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J
²æïxææ|²æ¨è Ã²±ãæÚ ÜïU ¨}æ² }æï¢ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜïU }æÝéc²æï¢ ÜïU ¨}ÐÜüU }æï¢ ¥æ„æ ãñ J ²çÎ ±ã
©ÝÜïU ¨æƒ Ã²±ãæÚ ÜUÚÝæ Ýãè¢ …æÝ„æ „æï ©¨ÜUè }æÝ:çSƒç„ ²æïxææ|²æ¨ ÜïU ¥ÝéÜêUH Ýãè¢ Úã„è J §¨çH»
¨ê~æÜUæÚ Ýï ¨æ{ÜU ÜUæ çÜU¨ÜïU ¨æƒ ÜñU¨æ Ã²±ãæÚ ãæï ²ã ©ÐÎïàæ çÜU²æ J ¨¢¨æÚ }æï¢ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ
ÜïU }æÝéc² ãñ¢ J ÜUæï§ü {æ<}æÜU ¥æñÚ ¨é¶è ãñ, ÜUæï§ü {æ<}æÜU ãæï„ï ãé» |æè ¨é¶¨æ{Ýæï¢ ÜUè ‹²êÝ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ
Îé:¶è ãñ J ÜUæï§ü ²æïxææ|²æ¨è Ðé‡²æy}ææ ãñ J ÜUæï§ü ¥‹²æ²ÜUæÚè ¥Ðé‡²æy}ææ ãñ J §Ý ¨ÏæÜïU ¨æƒ »ï¨æ
Ã²±ãæÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï çÜU Ã²çv„ ÜUæ }æÝ Ðí¨‹Ý ÏæÝæ Úãï J …æï ¨é¶¨æ{Ý¨}Ð‹Ý ¥æñÚ {æ<}æÜU ãñ¢,
©ÝÜïU ¨æƒ ç}æ~æ„æ ÜUæ Ã²±ãæÚ ÜUÚï¢ J v²æï¢çÜU ÜU|æè-ÜU|æè Ã²çv„ ¨é¶¨æ{Ý¨}Ð‹Ý }æÝéc²æï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ
©Ý¨ï mï¯ ÜUÚÝï Hxæ„æ ãñ çÜU ²ï §„Ýï ¨}Ð‹Ý v²æï¢ ãæï xæ²ï ãñ¢, §ÝÜUè ãæçÝ ãæïÝè ™æçã» J §¨¨ï ²æïxææ|²æ¨è
ÜUæ ç™œæ ç¶‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J ç¶‹Ý ãæïÝï ¨ï ©¨}æï¢ »ÜUæxæí„æ Ýãè¢ ¥æ Ðæ„è J ²çÎ ±ã ¨é¶¨}Ð‹Ý
}æÝéc²æï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ©Ý¨ï ç}æ~æ„æ ÜUæ Ã²±ãæÚ ÜUÚ„æ ãñ „æï ç™œæ Ðí¨‹Ý ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ©¨¨ï §üc²æü-
mï¯ ÎêÚ ãæï …æ„ï ãñ¢ J
…Ïæ Ã²çv„ Îé:ç¶²æï¢ ÜUæï Îï¶„æ ãñ „æï ©ÝÜïU Ðíç„ Íæë‡ææ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J Íæë‡ææ ÜUÚÝï ¨ï ç™œæ
ÜUè Ðí¨‹Ý„æ |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ Îé:ç¶²æï¢ ÜUæ ©ÐÜUæÚ ÜUÚÝæ |æè ÀêÅ …æ„æ ãñ J ²çÎ ²æïxææ|²æ¨è
Îé:ç¶²æï¢ ÐÚ Î²æ ÜUÚ„æ ãñ „æï ©ÝÜïU Ðíç„ Ðíï}æ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ©Ý Îé:ç¶²æï¢ ÜUè „Ý, }æÝ
¥æñÚ {Ý ¨ï ¨ãæ²„æ ÜUÚ„æ ãñ J ¨ãæ²„æ ÜUÚÝï ¨ï ©ÝÜUæ Îé:¶ ÎêÚ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„
ãæï„è ãñ J §¨¨ï ¨æ{ÜU ÜïU }æÝ }æï¢ Íæë‡ææ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„è çÜU‹„é ©Ìæ¨ ãæï„æ ãñ J
²æïxææ|²æ¨è Ðé‡²æy}ææ¥æï¢ ÜUæï Îï¶„æ ãñ¢ „æï ©ÝÜïU Ðíç„ mï¯ ©yÐ‹Ý ãæï ¨ÜU„æ ãñ J …Ïæ ©ÝÜUæ
¨}}ææÝ ãæï„æ ãñ „Ïæ ©ÝÜïU ¨}}ææÝ ÜUæï ¨ãÝ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ, ©Ý¨ï mï¯ ÜUÚÝï Hxæ„æ ãñ J mï¯ ¨ï
ç™œæ }æï¢ »ÜUæxæí„æ Ýãè¢ ãæï Ðæ„è J §¨ mï¯ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜïU çH» ©ÝÜïU Ðíç„ ã¯ü ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÝè
™æçã» §¨¨ï ²æïxææ|²æ¨è ÜïU }æÝ }æï¢ mï¯ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ çÜU‹„é ã¯ü ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 82 ¨ê~æ 1–34
¥Ðé‡²æy}ææ¥æï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ Ý Úæxæ ¥æñÚ Ý mï¯ ÜUÚÝæ ™æçã» çÜU‹„é ©Ðïÿææ ÜUÚÝè ™æçã²ï J v²æï¢çÜU
Úæxæ ÜUÚÝï ¨ï ¥{}ææü™Ú‡æ }æï¢ Lç™ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ ¥æñÚ ©¨ ¥Ðé‡²æy}ææ …ñ¨æ Ã²çv„ ÜUæ …è±Ý ÏæÝ
…æ„æ ãñ J mï¯ ÜUÚÝï ¨ï ÛæxæÇGï ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ ç…¨¨ï ²æïxææ|²æ¨è ²æïxæ }ææxæü ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ HÇGæ§ü-ÛæxæÇGæï¢
}æï¢ Hxæ …æ„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ¥Ðé‡²æy}ææ¥æï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æè ²ã §ÓÀæ
Ú¶Ýè ™æçã» çÜU ²ï |æè ¥{}ææü™Ú‡æ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ {}ææü™Ú‡æ ÜUÚï¢ ç…¨¨ï §ÝÜUæ Îé:¶ ÎêÚ ãæï ¥æñÚ ²ï
¨é¶¨}Ð‹Ý ãæï …æ»¡ J
ç™œæ ÜUæï Ðí¨‹Ý ÜUÚÝï ÜïU çH» ²ã |æè ©Ðæ² ãñ çÜU ¨¢¨æÚ ÜïU }æÝéc² ¥æçÎ ¨|æè Ðíæ‡æè §üEÚ
ÜïU Ðé~æ ãñ¢ J ©Ý ¨ÏæÜïU ¨æƒ ¥æy}æ±„ì Ã²±ãæÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J v²æï¢çÜU §üEÚ ã}ææÚè }ææ„æ, çÐ„æ,
¥æ™æ²ü, ©ÐæS², Úæ…æ ãñ ¥æñÚ ±ã ã}æ ¨ÏæÜUæ ÜUË²æ‡æ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨è ²ã çÝp²
ÜUÚï çÜU }æñ¢ |æè ¨ÏæÜUæ ÜUË²æ‡æ ÜUÚÝï ÜUæ Ðê‡æü Ðí²æ¨ ÜUM¡xææ J »ï¨æ ç±™æÚ ¥æñÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ¨ï
ç™œæ Ðí¨‹Ý ãæï„æ ãñ J §¨¨ï ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ JJ 33 JJ
ÐíÓÀÎüÝç±{æÚ‡ææ|²æ¢ ±æ Ðíæ‡æS² JJ 34 JJ
àæÏÎæƒü - (ÐíÓÀÎüÝ-ç±{æÚ‡ææ|²æ}æì) Ýæç¨ÜUæ mæÚæ [Ðíæ‡æÜUæï] ÏææãÚ Èï¢UÜUÝæ-ÏææãÚ ÚæïÜïU
ÚãÝæ, §Ý Îæï ÐíÜUæÚæï¢ ¨ï (±æ) ¥ƒ±æ (Ðíæ‡æS²) Ðíæ‡æ ÜïU J
¨ê~ææƒü - Ðíæ‡æ ÜUæï Ýæç¨ÜUæ mæÚæ ÏææãÚ Èï¢UÜUÝï ¥æñÚ Èï¢UÜUÜUÚ ÏææãÚ ÚæïÜïU ÚãÝæ §Ý Îæï
ÐíÜUæÚæï¢ ¨ï ‘ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ’ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÜUæñcÆKS² ±æ²æïÝæüç¨ÜUæÐéÅæ|²æ¢ Ðí²yÝç±àæï¯æm}æÝ¢ ÐíÓÀÎüÝ}æì J ç±{æÚ‡æ¢
Ðíæ‡ææ²æ}æ: J „æ|²æ¢ ±æ }æÝ¨: çSƒô„ ¨¢ÐæÎ²ï„ì JJ 34 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©ÎÚSƒ±æ²é ÜUæï Ýæç¨ÜUæ ÜïU ÐéÅæï¢ mæÚæ ç±çàæcÅ Ðí²yÝ ÜïU mæÚæ ÏææãÚ
çÝÜUæHÝæ ÐíÓÀÎüÝ ãñ J ç±{æÚ‡æ = ÚæïÜUÝæ Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ ¥ƒ±æ ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU mæÚæ }æÝ ÜUè çSƒç„ ÜUæ
¨}ÐæÎÝ ÜUÚï JJ 34 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU mæÚæ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ ç±{æÝ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ç±¯² }æï¢ ¨¢ÿæïÐ ¨ï ÜUƒÝ çÜU²æ ãñ J ²æïxæÎàæüÝ ÐæÎ-2 }æï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ
ç±S„æÚÐê±üÜU ±‡æüÝ çÜU²æ xæ²æ ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ Hÿæ‡æ çÝ}Ý ÐíÜUæÚ ¨ï çÜU²æ ãñ - ¥æ¨Ý
ÜïU ç¨h ãæï …æÝï ÐÚ Eæ¨-ÐíEæ¨ ÜUè xæç„ ÚæïÜU ÎïÝæ ‘Ðíæ‡ææ²æ}æ’ ãñ J ÏææãÚ ÜïU ±æ²é ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝæ
‘Eæ¨’ ¥æñÚ ¥‹ÎÚ ¨ï ±æ²é ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæHÝæ ‘ÐíEæ¨’ ÜUãæ„æ ãñ J
Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ±æHï ¨æ{ÜU çÜU¨è ç±àæï¯ xæéL ¨ï Ðíçàæÿæ‡æ HïÜUÚ ãè §¨ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚï¢ ¥‹²ƒæ
ãæçÝ ãæï …æ„è ãñ J Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ±æHï ¨æ{ÜU ÜUæï ²}æçÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ¥±à² ãè ÜUÚÝæ ™æçã²ï
J §ÝÜïU ÐæHÝ Ý ÜUÚÝï ¨ï ç±àæï¯ ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è J ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ
©Ìï¶ ãñ J Ïææs, ¥æ|²æ‹„Ú, S„}|æ±ëçœæ ¥æñÚ Ïææsæ|²æ‹„Úç±¯²æÿæïÐè J
¨}ææç{ÐæÎ: 83 ¨ê~æ 1–35
ÏææsÐíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ç±ç{ - ¨é¶Ðê±üÜU ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ Ðíƒ}æ }æHmæÚ ÜUæ ¨¢ÜUæï™ ÜUÚÝæ
™æçã» J §¨ÜïU Ðpæ„ì Ýæç¨ÜUæ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ¥‹ÎÚ ÜïU ±æ²é ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæHÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ©¨ÜUæï
²ƒæàæçv„ ÏææãÚ ãè ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã» J …Ïæ ÜéUÀ ÍæÏæÚæãÅ ãæï „æï }æêHïç‹Îí² ÜïU ¨¢ÜUæï™ ÜUæï ÀæïÇG Îï±ï¢
¥æñÚ Ýæç¨ÜUæ ÜïU mæÚæ {èÚï-{èÚï Eæ¨ ÜUæï ¥‹ÎÚ Hï Hï±ï¢ J ç…„Ýè Ðíæ‡æ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãæï ©¨ÜUè
Ðê<œæ ÜUÚ Hï±ï¢ J ²ã »ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ãæï xæ²æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Îê¨Úè ÏææÚ, „è¨Úè ÏææÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝæ
™æçã²ï J Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ„ï ¨}æ² ¥æï3}æì ¥ƒ±æ Ðíæ‡ææ²æ}æ }æ‹~ææçÎ ÜUæ ¥ƒü¨çã„ }ææÝç¨ÜU …Ð ÜUÚÝæ
™æçã» J Ý±èÝ ¨æ{ÜU ÐíæÚ}|æ }æï¢ ¨„„ „èÝ Ðíæ‡ææ²æ}æ Ý ÜUÚ ¨Üï¢U „æï }æŠ² }æï¢ »ÜU, Îæï, „èÝ Eæ¨
HïÜUÚ Îê¨Úè ÏææÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚï¢ J „èÝ Ðíæ„:ÜUæH ¥æñÚ „èÝ ¨æ²¢ÜUæH ÜUÚï¢ J ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ »ÜU-»ÜU
ÜUæï ÏæÉGæ„ï …æ»¡ J ¥ÐÝè àææÚèçÚÜU àæçv„, |ææï…Ý, «„é, ¥Ýé|æêç„ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ‹²êÝ ±æ ¥ç{ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ
ÜUÚ„ï …æ²ï¢ J çÏæÝæ ç±ç{ ÜïU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï ãæçÝ ãæï„è ãñ ¥æñÚ ¥ç{ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï ½è
ãæçÝ ãæï„è ãñ J ¨¢SÜUæÚç±ç{ }æï¢ Ð@}æãæ²¿ææï¢ ÜïU ¨‹Î|æü }æï¢ S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï çH¶æ ãñ
çÜU ‹²êÝ ¨ï ‹²êÝ „èÝ ¥æñÚ ¥ç{ÜU ¨ï ¥ç{ÜU §vÜUè¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚï¢ J ²}æçÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ
ÜUÚ„ï ãé» ç±ç{Ðê±üÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï ç™œæ çSƒÚ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï ¥ÝïÜU Hæ|æ ãæï„ï
ãñ¢ J Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ±æHï ¨æ{ÜUæï¢ ÜUæï ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU Ðíƒ}æ ÏææsÐíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ
¨ï ¥|²æ¨ ÜUÚï¢ ¥æñÚ ©¨ÜïU Ðpæ„ì ¥‹² Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢ ÜUæï ÜUÚï¢ J Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ç±¯² }æï¢ ²æïxæÎàæüÝ ÜïU
ÐæÎ-2 }æï¢ ç±S„æÚ ¨ï çH¶ çÎ²æ ãñ JJ 34 JJ
ç±¯²±„è ±æ Ðí±ëçœæL yÐ‹Ýæ }æÝ¨: çSƒç„çÝÏæ‹{Ýè JJ 35 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±¯²±„è) MÐ-Ú¨-xæ‹{-SÐàæü-àæÏÎ ç±¯²æï¢ ±æHè (±æ) ¥ƒ±æ (Ðí±ëçœæ:)
Ðí±ëçœæ = ¥Ýé|æêç„ (©yÐ‹Ýæ) ©yÐ‹Ý ãé§ü, (}æÝ¨:) }æÝ ÜUè (çSƒç„-çÝÏæç‹{Ýè) çSƒç„ ÜUæï
Ïææ¡{Ýï ±æHè ãæï„è ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ¥ƒ±æ xæ‹{ ¥æçÎ ç±¯²æï¢ ÜïU ¨}Ïæ‹{ ¨ï ©yÐ‹Ý ¥Ýé|æêç„ }æÝ ÜUè çSƒç„
ÜUæï Ïææ¡{Ýï ±æHè ãæï„è ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ýæç¨ÜUæxæíï {æÚ²„æïùS² ²æ çÎÃ²xæ‹{¨¢ç±y¨æ xæ‹{Ðí±ëçœæ: J ç…uæxæíï
Ú¨¨¢ç±„ì J „æHéçÝ M Ð¨¢ç±„ì J ç…uæ}æŠ²ï SÐàæü¨¢ç±„ì J ç…uæ}æêHï àæÏÎ¨¢ç±çÎy²ï„æ ±ëœæ²
©yÐ‹Ýæçpœæ¢ çSƒ„æñ çÝÏæŠÝç‹„, ¨¢àæ²¢ ç±{}æç‹„, ¨}ææç{Ðí¿ææ²æ¢ ™ mæÚè|æ±‹„èç„ J »„ïÝ
™‹ÎíæçÎy²xæíã}æç‡æÐíÎèÐÚà}²æçÎ¯é Ðí±ëçœæL yÐ‹Ýæ ç±¯²±y²ï± ±ïçÎ„Ã²æ J
²lçÐ çã „œæÓÀæ›æÝé}ææÝæ™æ²æïüÐÎïàæñÚ±xæ„}æƒü„œ±¢ ¨jê„}æï± |æ±ç„, »„ï¯æ¢ ²ƒæ|æê„æƒü-
Ðíç„ÐæÎÝ¨æ}æ‰²æü„ì, „ƒæçÐ ²æ±ÎïÜUÎïàææïùçÐ ÜUçp‹Ý S±ÜUÚ‡æ¨¢±ïlæï |æ±ç„ „æ±y¨±Z ÐÚæïÿæç}æ±æÐ-
±xææüçÎ¯é ¨êÿ}æïc±ƒïü¯é Ý öÉæ¢ Ïæéçh}æéyÐæÎ²ç„ J „S}ææÓÀæ›æÝé}ææÝæ™æ²æïüÐÎïàææï-ÐæïÎì±HÝæƒü}æï±æ±à²¢
ÜUçpÎƒüç±àæï¯: Ðíy²ÿæèÜU„üÃ²: J „~æ „ÎéÐçÎcÅæƒñüÜUÎïàæÐíy²ÿæy±ï ¨ç„ ¨±Z ¨é¨êÿ}æç±¯²}æŒ²æÐ-
¨}ææç{ÐæÎ: 84 ¨ê~æ 1–35
±xææüÓÀîhè²„ï J »„Îƒü}æï±ïÎ¢ ç™œæÐçÚÜU}æü çÝ<Îà²„ï J ¥çÝ²„æ¨é ±ëçœæ¯é „çm¯²æ²æ¢ ±àæèÜUæÚ¨¢¿ææ²æ-
}æéÐ…æ„æ²æ¢ ç™œæ¢ ¨}æƒZ S²æœæS² „S²æƒüS² Ðíy²ÿæèÜUÚ‡ææ²ïç„ J „ƒæ ™ ¨ç„ Ÿæhæ±è²üS}æëç„-
¨}ææ{²æïùS²æÐíç„Ïæ‹{ïÝ |æç±c²‹„èç„ JJ 35 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ýæç¨ÜUæ ÜïU ¥xæí|ææxæ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUÚÝï ±æHï §¨ ¨æ{ÜU ÜUæï …æï çÎÃ²xæ‹{
ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ±ã ‘xæ‹{Ðí±ëçœæ’ ãñ J ç…uæ ÜïU ¥xæí|ææxæ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUÚÝï ¨ï çÎÃ²Ú¨ ÜUæ
¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ±ã ‘Ú¨Ðí±ëçœæ’ ãñ J „æHé }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUÚÝï ¨ï çÎÃ²MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ
ãñ ±ã ‘MÐÐí±ëçœæ’ ãñ J ç…uæ}æŠ² }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUÚÝï ¨ï çÎÃ²SÐàæü ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ±ã ‘SÐàæüÐí±ëçœæ’
ãñ J ç…uæ}æêH }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUÚÝï ¨ï çÎÃ²àæÏÎ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ±ã ‘àæÏÎÐí±ëçœæ’ ãñ J ²ï §„Ýè
Ðí±ëçœæ²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæïÜUÚ ç™œæ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚ„è ãñ¢ ¥æñÚ ¨}ææç{Ðí¿ææ }æï¢ }ææŠ²}æ ÏæÝ„è ãñ¢ J §¨¨ï ™‹Îí,
¨ê²ü, xæíã, }æç‡æ, ÐíÎèÐ ¥æñÚ Úçà}æ ¥æçÎ }æï¢ ©yÐ‹Ý Ðí±ëçœæ ç±¯²±„è ãè …æÝÝè ™æçã» J
²lçÐ ©Ý-©Ý àææ›æï¢, ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ „ƒæ ¥æ™æ²æïZ ÜïU ©ÐÎïàæ ¨ï ¿ææ„ Ïææ„ï¢ ²ƒæƒü ãè ãæï„è
ãñ¢ v²æï¢çÜU §Ý}æï¢ ²ƒæƒü Ïæ„HæÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ãæï„æ ãñ çÈUÚ |æè …Ïæ „ÜU §Ý}æï¢ ¨ï ÜUæï§ü »ÜU Îïàæ
¥ÐÝï ©ÐÜUÚ‡ææï¢ (}æÝ-§ç‹Îí²æï¢) mæÚæ Ýãè¢ …æÝæ …æ„æ „Ïæ „ÜU ÐÚæïÿæ ÜïU ¨}ææÝ ÚãÝï ±æHæ ¥Ð±xæüÐ²ü‹„
¨æÚæ ç±¯² ¨êÿ}æ„œ±æï¢ ÜïU Ðíç„ öÉGç±Eæ¨ ÜUæï ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ÜUÚ„æ J §¨çH²ï àææ›, ¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ ¥æ™æ²æïZ
ÜïU ©ÐÎïàæ ÜUè ÐéçcÅ ÜïU çH» ¥±à² ãè çÜU¨è ç±çàæcÅ ¥¢àæ ÜUæï Ðíy²ÿæ ÜUÚ HïÝæ ™æçã» J ©Ý ©ÐçÎcÅ
¨Ïæ ç±¯²æï¢ }æï¢ »ÜU ç±¯² ÜUæ Ðíy²ÿæ ãæïÝï ÐÚ ¥Ð±xæüÐ²ü‹„ ¨}æS„ ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ }æï¢ Ÿæhæ ©yÐ‹Ý
ãæï„è ãñ J §¨çH» §¨ ç™œæ ÐçÚÜU}æü ÜUæ çÝÎïüàæ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ¥çSƒÚ xæ‹{æçÎ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ç±¯²
}æï¢ ±àæèÜUæÚ çSƒç„ ¥ƒæü„ì ¥ÐÚ±ñÚæx² ÜïU ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÐÚ ç™œæ ¿ææ„Ã² ç±¯²æï¢ ÜïU Ðíy²ÿæ ÜUÚÝï }æï¢
¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ±ñ¨æ ãæïÝï ÐÚ §¨ ²æïxæè ÜUè Ÿæhæ, ±è²ü, S}æëç„, ¨}ææç{ ¥Ïææ{MÐ ¨ï ç¨h
ãæï …æ²ï¢xæè JJ 35 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ xæ‹{æçÎ ç±¯²æï¢ ±æHè Ðí±ëçœæ ÜUæï ç™œæ çSƒÚ ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ{Ý
²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU xæ‹{, Ú¨, MÐ, SÐàæü, àæÏÎæçÎ ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ
ãæïÝï ¨ï ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ãæï„è ãñ ¥æñÚ §Ý xæ‹{æçÎ ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï ¨æ{ÜU ÜïU ¨¢àæ²æï¢
ÜUæ çÝÚæÜUÚ‡æ ãæï …æ„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨è ²ã ¨}æÛæÝï Hxæ„æ ãñ çÜU §¨ ¥|²æ¨ ¨ï Ðê±ü §Ý xæ‹{,
Ú¨ ¥æçÎ ç±¯²æï¢ ÜUæ }æéÛæï ÜéUÀ |æè ¿ææÝ Ýãè¢ ƒæ J ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï ãè ²ã ÐçÚ¿ææ„ ãé¥æ ãñ
çÜU …æï ¨êÿ}æ ç±¯² çÏæÝæ ²æïxææ|²æ¨ ÜïU Ýãè¢ …æÝï …æ„ï, ©ÝÜUæï ²æïxææ|²æ¨ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ãè …æÝæ
…æ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ §üEÚ …ñ¨ï ¥ç„ ¨êÿ}æÐÎæƒü ÜUæï |æè …æÝæ …æ ¨ÜU„æ ãñ, ²ã ç±Eæ¨ ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU Ðíy²ïÜU ²æïxææ|²æ¨è xæ‹{ ¥æçÎ ç±¯²æï¢ ÜUæ
¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÜïU ãè §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ „ÜU Ðãé¡™ ¨ÜU„æ ãñ, ²ã ¥æ±à²ÜU Ýãè¢ ãñ J ç±ÜUËÐ MÐ
}æï¢ ç™œæ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÝï ÜUæ ²ã |æè »ÜU ¨æ{Ý ãñ J §¨¨ï ç|æ‹Ý ©Ðæ²æï¢ ¨ï |æè ç™œæ ÜUæï çSƒÚ
çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 85 ¨ê~æ 1–36
±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH àææ›, ¥Ýé}ææÝ, ÿ²±æÎè ¥æ™æ²æïZ ÜïU ©ÐÎïàæ ÜïU mæÚæ …æï Ïææ„ï¢ …æÝè …æ„è
ãñ¢ ±ï ÿ² ãè ãæï„è ãñ¢ J ÐÚ‹„é …Ïæ „ÜU ²æïxææ|²æ¨è ©Ý Ïææ„æï¢ }æï¢ ¨ï çÜU¨è »ÜU ÜUæ |æè ¨æÿææyÜUæÚ
Ýãè¢ ÜUÚ Hï„æ, „Ïæ „ÜU }ææïÿæ …ñ¨ï ¨êÿ}æç±¯²æï¢ }æï¢ Ÿæhæ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„è J §¨çH²ï ²æïxæ ç…¿ææ¨é¥æï¢
ÜUæï ²æïxæ ¨ï ¨}Ïæh ÐÉGï, ¨éÝï çÜU¨è »ÜU ¨êÿ}æç±¯² ÜUæ S±²¢ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ HïÝæ ™æçã» J çÜU¨è
»ÜU ¨êÿ}æç±¯² ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ HïÝï ¨ï §üEÚ, }ææïÿæ ¥æçÎ ç±¯²æï¢ }æï¢ Ÿæhæ ©yÐ‹Ý ãæï …æ„è ãñ
J §¨¨ï Ÿæhæ, ±è²ü, S}æëç„, ¨}ææç{, Ðí¿ææ ¥æñÚ ÐÚ±ñÚæx² ÜïU mæÚæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è
ãñ JJ 35 JJ
ç±àææïÜUæ ±æ Á²æïç„c}æ„è JJ 36 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±àææïÜUæ) àææïÜUÚçã„ (±æ) ¥ƒ±æ (Á²æïç„c}æ„è) ÐíÜUæàæ±æHè Ðí±ëçœæ, }æÝ
ÜUè çSƒç„ ÜUæï Ïææ¡{Ýï ±æHè ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥ƒ±æ àææïÜUÚçã„, ÐíÜUæàæ±æHè Ðí±ëçœæ }æÝ ÜUè çSƒç„ ÜUæï Ïææ¡{Ýï ±æHè
ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðí±ëçœæL yÐ‹Ýæ }æÝ¨: çSƒç„çÝÏæ‹{Ýèy²Ýé±„ü„ï J NÎ²Ðé‡ÇÚèÜïU {æÚ²„æï ²æ
Ïæéçh¨¢ç±„ì, Ïæéçh¨œ±¢ çã |ææS±Ú}ææÜUæàæÜUËÐ¢, „~æ çSƒç„±ñàææÚlæyÐí±ëçœæ: ¨ê²ïü‹Îéxæíã}æç‡æÐí|ææM Ðæ-
ÜUæÚï‡æ ç±ÜUËÐ„ï J „ƒæùçS}æ„æ²æ¢ ¨}ææÐ‹Ý¢ ç™œæ¢ çÝS„ÚX}æãæïÎç{ÜUËÐ¢ àææ‹„}æÝ‹„}æçS}æ„æ}ææ~æ¢ |æ±ç„ J
²~æïÎ}æév„}æì-„}æ‡æé}ææ~æ}ææy}ææÝ}æÝéç±læS}æèy²ï±¢ „æ±y¨¢Ðí…æÝè„ §ç„ J »¯æ m²è ç±àææïÜUæ ç±¯²±„è,
¥çS}æ„æ}ææ~ææ ™ Ðí±ëçœæÁ²æïüç„c}æ„èy²éÓ²„ï ²²æ ²æïçxæÝçpœæ¢ çSƒç„ÐÎ¢ H|æ„ §ç„ JJ 36 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘Ðí±ëçœæLyÐ‹Ýæ }æÝ¨: çSƒç„çÝÏæ‹{Ýè’, ²ã ¥¢àæ Ðê±ü¨ê~æ ¨ï ¥æ„æ ãñ J
NÎ²Ðé‡ÇÚèÜU }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæï Ïæéçh ÜUæ …æï ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ - Ïæéçh¨œ± ÐíÜUæàæMÐ
¥æÜUæàæ ÜïU ¨}ææÝ ãæï„æ ãñ ©¨}æï¢ »ÜUæxæí„æ…‹² çÝ}æüH„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ðí±ëçœæ (©yÜëUcÅ ¿ææÝ) ¨ê²ü, ™‹Îí,
xæíã, }æç‡æ ÜUè ÜUæç‹„ ÜïU ¨öàæMÐ ±æHè ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ ¥çS}æ„æ }æï¢ »ÜUæxæíç™œæ „ÚXæï¢
¨ï Úçã„ }æãæÝì ¨}æéÎí ÜïU ¨}ææÝ àææ‹„, }æãæÝì ¥çS}æ„æ}ææ~æ ãæï„æ ãñ J ç…¨ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜUãæ xæ²æ
ãñ çÜU ‘‘©¨ ¥‡æé}ææ~æ ¥æy}ææ ÜUæï …æÝÜUÚ ‘}æñ¢ ãê¡’ §¨ ÐíÜUæÚ …æÝ„æ ãñ J” ç±àææïÜUæ Á²æïç„c}æ„è Ýæ}æÜU
²ã Ðí±ëçœæ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ - »ÜU ‘ç±àææïÜUæ ç±¯²±„è Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ’, Îê¨Úè ‘ç±àææïÜUæ ¥çS}æ„æ}ææ~æ
Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ’ J ç…¨ ¨æÿææyÜUæÚæy}æÜU Ðí±ëçœæ ÜïU mæÚæ ²æïxæè ÜUæ ç™œæ çSƒç„ ÐÎ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ
ãñ JJ 36 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ àææïÜUÚçã„ Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ ÜUæï |æè ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ ©Ðæ²
Ïæ„Hæ²æ ãñ J ªÐÚ ÜïU ¨ê~æ ¨ï ‘Ðí±ëçœæL yÐ‹Ýæ }æÝ¨: çSƒç„ çÝÏæ‹{Ýè’, §¨ÜUæ xæíã‡æ §¨
¨ê~æ }æï¢ çÜU²æ ãñ J
ç±àææïÜUæ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ãñ ‘àææïÜUÚçã„’ J ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï „}ææïxæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ ÜUæ Ðí|ææ± ‹²êÝ
ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ¨œ±xæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ãæï …æ„è ãñ J ©¨ÜUè Ðí{æÝ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ²ã ±ëçœæ Îé:¶Úçã„
¨}ææç{ÐæÎ: 86 ¨ê~æ 1–37
ãæï„è ãñ J Á²æïç„c}æ„è ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ãñ ‘ÐíÜUæàæ ±æHè’ J ¨œ±xæé‡æ ÐíÜUæàæàæèH ãñ, §¨çH²ï ²ã |æè
ÐíÜUæàæ S±|ææ± ±æHè ãñ J ²ã ÐíÜUæàæ ¨ê²ü …ñ¨æ „è±í Ýãè¢ ãñ J …ñ¨ï Ýï~æ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚ±æÝï
}æï¢ ¨}æƒü ãñ ±ñ¨ï ãè Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ |æè ÐÎæƒæïZ ÜïU S±MÐ ÜUæï …ÝæÝï }æï¢ ¨}æƒü ãñ J ‘ç±àææïÜUæ ç±¯²±„è
Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ’ ¥æñÚ ‘ç±àææïÜUæ ¥çS}æ„æ}ææ~æ Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ’ ç±ÜUËÐ MÐ ¨ï ç™œæ ÜUæï çSƒÚ
ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ{Ý ãñ, ¥çÝ±æ²üMÐ ¨ï Ýãè¢ JJ 36 JJ
±è„Úæxæç±¯²¢ ±æ ç™œæ}æì JJ 37 JJ
àæÏÎæƒü - (±è„Úæxæ-ç±¯²}æì) ±è„Úæxæ ²æïçxæ²æï¢ ÜïU ™çÚ~æ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ ÜUÚÝï ±æHæ
(±æ) ¥ƒ±æ (ç™œæ}æì) ç™œæ çSƒÚ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥ƒ±æ ±è„Úæxæ ²æïçxæ²æï¢ ÜïU ™çÚ~æ ÜUæï ç±¯² ÏæÝæÝï ±æHæ ç™œæ çSƒÚ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ±è„Úæxæç™œææH}ÏæÝæïÐÚv„¢ ±æ ²æïçxæÝçpœæ¢ çSƒç„ÐÎ¢ H|æ„ §ç„ JJ 37 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ±è„Úæxæ ²æïçxæ²æï¢ ÜïU ç™œæ ÜUæ (¥ƒæü„ì ²æïçxæ²æï¢ ÜïU ™çÚ~æ ÜUæ) ¥æH}ÏæÝ
ÜUÚÝï ±æHï ¨æ{ÜU ÜUæ ç™œæ ‘çSƒç„ÐÎ’ ÜUæï (çSƒÚy± ÜUæï) ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ JJ 37 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ±è„Úæxæ ²æïçxæ²æï¢ ÜïU ç™œæ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ ÜUÚÝï ±æHæ ç™œæ çSƒÚ
ãæï …æ„æ ãñ, ²ã ÜUãæ xæ²æ ãñ J
ç…Ý ²æïçxæ²æï¢ Ýï àæéh ¿ææÝ, àæéh ÜU}æü ¥æñÚ àæéh ©Ðæ¨Ýæ ¨ï ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï ÚæxæÚçã„ ÏæÝæ
çH²æ ãñ ©ÝÜïU ÿ¨¢xæ ¨ï, ©ÝÜïU ¶æÝ-ÐæÝ ¥æçÎ Ã²±ãæÚ ¨ï Ã²çv„ Ðí|ææç±„ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ Ÿæhæ
¨ï ©‹ãè¢ …ñ¨æ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ „æï …ñ¨æ ²æïçxæ²æï¢ ÜUæ ç™œæ ÚæxæÚçã„ ãæï„æ ãñ, ±ñ¨æ
ãè ©ÝÜUæ ÿ¨¢xæ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæç…¿ææ¨é¥æï¢ ÜUæ ç™œæ |æè ÚæxæÚçã„, »ÜUæxæí ãæïÝï Hxæ„æ ãñ J …æï ²æïxææ|²æ¨è
ÿÐéL¯æï¢ ÜUæ ¨¢xæ ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©ÝÜïU ±™Ýæï¢ ÐÚ Ÿæhæ Ú¶„ï ãñ¢ „ƒæ ©‹ãè¢ …ñ¨æ ÏæÝÝæ ™æã„ï ãñ¢ ±ï
àæèÍæí ãè ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï ²æïçxæ²æï¢ …ñ¨æ ÏæÝæ Hï„ï ãñ¢ J …æï ²æïxæç…¿ææ¨é ¨æÿææ„ì ²æïçxæ²æï¢ ÜUæ ¨¢xæ ÜUÚÜïU,
©ÝÜïU …è±Ý™çÚ~æ ÜUæï ÐÉGÜUÚ ¥ƒ±æ ¨éÝÜUÚ ©‹ãè¢ …ñ¨æ ÏæÝÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„ï ãñ¢ „æï ©ÝÜUæ ç™œæ »ÜUæxæí
ãæïÝï Hxæ„æ ãñ J §¨çH²ï ²æïxææ|²æç¨²æï¢ ÜUæï ÚæxæÚçã„ ²æïçxæ²æï¢ ÜïU ÿ¨¢xæ }æï¢ ÚãÜUÚ, ©ÝÜïU ¥æ™Ú‡æ ÜUæï
Îï¶ÜUÚ ©Ý …ñ¨æ ÏæÝÝï ÜUæ ²yÝ ÜUÚÝæ ™æçã» J §¨¨ï ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æH„è
ãñ J
²ã ±è„Úæxæ, „œ±±ïœææ, ²æïxæç±læ }æï¢ çÝÐé‡æ Ã²çv„²æï¢ ÜïU ç™œæ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ¨ï ãè ¨}|æ± ãñ
J …æï §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU Ýãè¢ ãñ¢ ©ÝÜïU ç™œæ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ÜUÚÝï ¨ï Hæ|æ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J ±è„Úæxæ ²æïçxæ²æï¢
ÜïU ¨}ÐÜüU }æï¢ ÚãÜUÚ |æè ©ÝÜïU …è±Ý ÜïU ¨}ææÝ ¥æ™Ú‡æ Ý ÜUÚÝï, ©ÝÜïU ¥æãæÚ-ç±ãæÚ ÜïU ¨}ææÝ ¥ÐÝæ
¥æãæÚç±ãæÚ Ý ÏæÝæÜUÚ }ææ~æ ©ÝÜïU ç™~ææï¢ ÜUæï ¥ÐÝï Ðæ¨ Ú¶Ýï „ƒæ ©ÝÜïU ãè Ýæ}æ ÜUæ …Ð ¥æçÎ
ÜUÚÝï ¨ï |æè ¨æ{ÜU ÜUæ ç™œæ çSƒÚ„æ ÜUæï Ðí æ Œ„ Ýãè¢ ãæï „ æ J §¨çH»
ÿÐéL¯æï¢ ÜïU ¨}ææÝ ¥æ™Ú‡æ Ý ÜUÚÝï ±æHæ ¨æ{ÜU ²æïxæ }ææxæü }æï¢ |æè Ðí±ëœæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ ¥çÐ„é
²æïxæ}ææxæü ¨ï |æÅÜU …æ„æ ãñ JJ 37 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 87 ¨ê~æ 1–39
S±ŒÝçÝÎíæ¿ææÝæH}ÏæÝ¢ ±æ JJ 38 JJ
àæÏÎæƒü - (S±ŒÝ-çÝÎíæ-¿ææÝ-¥æH}ÏæÝ}æì) S±ŒÝ¿ææÝ ¥æñÚ çÝÎíæ¿ææÝ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ ÜUÚÝï
±æHæ (±æ) ¥ƒ±æ, ç™œæ çSƒÚ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥ƒ±æ S±ŒÝ¿ææÝ ¥æñÚ çÝÎíæ¿ææÝ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ = ¥æŸæ² ÜUÚÝï ±æHæ ç™œæ
çSƒÚ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - S±ŒÝ¿ææÝæH}ÏæÝ¢ ±æ çÝÎíæ¿ææÝæH}ÏæÝ¢ ±æ „ÎæÜUæÚ¢ ²æïçxæÝçpœæ¢ çSƒç„ÐÎ¢ H|æ„
§ç„ JJ 38 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - S±ŒÝxæ„ ¿ææÝ ÜUæï ¥æH}ÏæÝ ÏæÝæÝï ±æHæ ±æ ¨é¯éçŒ„xæ„ ¿ææÝ ÜUæï ¥æH}ÏæÝ
ÜUÚÝï ±æHæ, „ÎæÜUæÚÜUæçÚ„ ²æïxæè ÜUæ ç™œæ ‘çSƒç„ÐÎ’ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ JJ 38 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ S±ŒÝ¿ææÝ ¥æñÚ çÝÎíæ¿ææÝ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ¨ï ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï
ÜUæ ©Ðæ² Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…æï ¨æ{ÜU xæéL¥æï¢ ¨ï ²æïxæç±læ ÐÉG„æ ãñ ¥æñÚ ¨éÝ„æ ãñ, ©¨ÜïU }æÝ }æï¢ ±ñ¨ï ãè ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý
ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý ²æïxæç±læ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S±ŒÝ |æè ±ñ¨ï ãè ¥æ„ï ãñ¢ J S±ŒÝ ¥±Sƒæ }æï¢ ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜïU ©|æÚÝï ¨ï ÏæÇGæ ¥æÝ‹Î ¥æ„æ ãñ J S±ŒÝ Îï¶ÜUÚ ¥æÝ‹Î ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ±æHæ Ã²çv„ ²ã
™æã„æ ãñ çÜU }æïÚè ²ã çSƒç„ »ï¨è ãè ÏæÝè Úãï, çÏæxæÇGï Ýãè¢ J …Ïæ ©¨ÜUè S±ŒÝ ¥±Sƒæ ¨}ææŒ„
ãæï …æ„è ãñ „æï S±ŒÝ ÜïU ¨}æ² …æï ¥æÝ‹Î ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï Úãæ ƒæ, ±ã ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J
±ã Ã²çv„ ²ã ™æã„æ ãñ çÜU S±ŒÝÜUæH }æï¢ …æï ¥æÝ‹Î ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï Úãè ƒè, ©¨ÜUæï ÐéÝ: ÐíæŒ„
ÜUÚÝæ ™æçã²ï J …Ïæ ±ã S±ŒÝ¿ææÝ ÜUæï ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ ÏæÝæ„æ ãñ „æï ©¨ÜUæ ç™œæ »ÜUæxæí
ãæï„æ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¨ï …Ïæ Ã²çv„ ÜUæï ¨æçy±ÜU çÝÎíæ ¥æ„è ãñ „æï ¨é¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ J xææÉG çÝÎíæ
}æï¢ ¨é¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ¨ï ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J …Ïæ Ã²çv„
©¨ ¥Ýé|æêç„ ÜUæï S}æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ „æï ÐéÝ: ©¨è ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ J »ï¨æ ÜUÚÝï ¨ï
©¨ÜUæ ç™œæ »ÜUæxæí ãæï„æ ãñ J …ãæ¡ ÐÚ ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„, Îé:¶ ¥æñÚ Îé:¶ ÜïU
¨æ{Ýæï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ, ±ãæ¡ ÐÚ ç™œæ àæèÍæí »ÜUæxæí ãæï„æ ãñ J §¨¨ï çÜU¨è ÜUæï »ï¨æ Ýãè¢ ¨}æÛæÝæ
™æçã²ï çÜU ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜïU çH» S±ŒÝæ±Sƒæ „ƒæ çÝÎíæ±Sƒæ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ
J v²æï¢çÜU S±ŒÝæ±Sƒæ »±¢ çÝÎíæ±Sƒæ }æÝ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ±æ Š²æÝ HxææÝï }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ JJ 38 JJ
²ƒæç|æ}æ„Š²æÝæmæ JJ 39 JJ
àæÏÎæƒü - (²ƒæ-¥ç|æ}æ„-Š²æÝæ„ì) ²æïxæàææ› }æï¢ …æï ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜïU ©Ðæ² Ïæ„Hæ²ï
„ƒæ ¥‹²~æ …æï ÿ²àææ›æï¢ }æï¢ ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜïU ©Ðæ² Ïæ„æ²ï xæ²ï ãñ¢; ©Ý}æï¢ ¨ï …æï ¨æ{ÜU
ÜUæï ¥ç{ÜU ¥ÝéÜêUH Hxæï, ©¨ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ¨ï }æÝ çSƒÚ ãæï„æ ãñ (±æ) ¥ƒ±æ J
¨ê~ææƒü - ¥ƒ±æ ²æïxæàææ› ±æ ¥‹² ÿ²àææ›æï¢ }æï¢ }æÝæïçÝ²‹~æ‡æ ÜïU …æï ©Ðæ² Ïæ„Hæ²ï
¨}ææç{ÐæÎ: 88 ¨ê~æ 1–40
xæ²ï ãñ¢; ©Ý}æï¢ ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï …æï ¥ç{ÜU ¥ÝéÜêUH Hxæï, ©¨ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ¨ï }æÝ çSƒÚ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²Îï±æç|æ}æ„¢ „Îï± Š²æ²ï„ì J „~æ HÏ{çSƒç„ÜU}æ‹²~ææçÐ çSƒç„ÐÎ¢ H|æ„ §ç„ JJ
39 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (§¨ àææ› }æï¢ »±¢ ±ïÎæÝéÜêUH ¥‹² àææ›æï¢ }æï¢ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ±æHï
…æï ¨æ{Ý Ïæ„Hæ²ï xæ» ©Ý}æï¢ ¨ï) …æï ¨æ{Ý ¨æ{ÜU ÜïU ¥ÝéÜêUH ãæï¢, ©‹ãè¢ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ¨ï ç™œæ
ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²yÝ ÜUÚï J ±ãæ¡ ÐÚ çSƒÚ„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ç™œæ (²æïxæ ¨ï ¨}Ïæh) ¥‹² ç±¯²æï¢
}æï¢ |æè ‘çSƒç„ÐÎ’ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ JJ 39 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜïU ¨æ{Ý …æï ²æïxæÎàæüÝ
}æï¢ ±<‡æ„ ãñ¢, ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH àææ›æï¢ }æï¢ ç…ÝÜUæ ©Ìï¶ ãñ ©Ý}æï¢ ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï …æï |æè ¥ÝéÜêUH
ãæï ©¨ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚï J ©¨ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ç™œæ çSƒÚ ãæï …æ„æ ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ çSƒÚ ãæï
…æÝï ¨ï ¨æ{ÜU ¥ÐÝè §ÓÀæ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï …ãæ¡ |æè çSƒÚ ÜUÚÝæ ™æãï ±ãè¢ ÐÚ ÜUÚ ¨ÜU„æ
ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Š²æÝ Ú¶Ýæ ™æçã» çÜU §¨ ¨ê~æ ¨ï ™æãï ç…¨ çÜU¨è ç±¯² ÜUæï HïÜUÚ ©¨ï ç™œæ
»ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ{Ý Ýãè¢ ÏæÝæ²æ …æ ¨ÜU„æ J §¨ ¨ê~æ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ãñ çÜU …æï-…æï ¨æ{Ý ²æïxæ
ÜïU ¥ÝéÜêUH ãñ¢ ¥æñÚ ç…ÝÜUæ ÜUƒÝ ±ïÎ „ƒæ ±ïÎæÝéÜêUH àææ›æï¢ }æï¢ çÜU²æ ãñ ¨æ{ÜU ©Ý}æï¢ ¨ï …æï ¥ÐÝï
çH» ¥ÝéÜêUH ãæï ©¨ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚÜïU ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚï J
ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU }æÝ ÜUæï ¶éHæ ÀæïÇG Îæï, ±ã ¥ÐÝï ¥æÐ LÜU …æ²ïxææ J ÜéUÀ Hæïxæ ²ã
|æè ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ç…Ý-ç…Ý ç±¯²æï¢ ÜUæï |ææïxæÝï ÜUè §ÓÀæ ãæï, ©ÝÜUæï ¶éHÜUÚ |ææïxææï J |ææïxæ„ï-|ææïxæ„ï
ç™œæ ªÏæ …æ²ïxææ ¥æñÚ ©¨ÜïU Ðpæ„ì S±²¢ LÜU …æ²ïxææ J ©¨ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãæïxæè J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ÜUãÝæ ãñ çÜU }æÝ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ¨ï Ðê±ü ÜéUÀ ¨}æ² ¶éHÜUÚ Úæï¥æï ¥æñÚ ÜéUÀ ¨}æ²
¶éHÜUÚ ã¡¨æï, §¨¨ï }æÝ »ÜUæxæí ãæï …æ„æ ãñ J ©ÝÜUè ²ï }ææ‹²„æ²ï¢ ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH «ç¯ÜëU„ xæí‹ƒ
„ƒæ Ðíy²ÿæ ¥Ýé|æ± ÜïU ç±Lh ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ±æHæ Ã²çv„ ÜU|æè |æè
²æïxæè ÏæÝÜUÚ §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ Ý ¥‹²æï¢ ÜUæï ÜUÚ±æ ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH²ï ²æïxææ|²æç¨²æï¢
ÜUæï ²æïxææÝéÜêUH ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ãè ¥ÐÝæ }æÝ »ÜUæxæí ÜUÚÝæ ™æçã²ï, ç±Lh ¨æ{Ýæï¢ ¨ï Ýãè¢ JJ 39 JJ
ÐÚ}ææ‡æéÐÚ}æ}æãœ±æ‹„æïùS² ±àæèÜUæÚ: JJ 40 JJ
àæÏÎæƒü - (ÐÚ}ææ‡æé-ÐÚ}æ }æãœ±æ‹„:) ¨êÿ}æ ¨ï ¨êÿ}æ ±S„éÐ²ü‹„, ÏæÇGè ¨ï ÏæÇGè = ÎèÍæü
¨ï ÎèÍæü ±S„éÐ²ü‹„ (¥S²) §¨ ç™œæ ÜUæ (±àæèÜUæÚ:) ±àæèÜUæÚ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¨êÿ}æ ¨ï ¨êÿ}æ „ƒæ ÎèÍæü ¨ï ÎèÍæü ±S„éÐ²ü‹„ §¨ ç™œæ ÜUæ ±àæèÜUæÚ (¥ç{ÜUæÚ
= çÝ²‹~æ‡æ = ç±¯² ÏæÝæ HïÝæ) ãæï …æ„æ ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 89 ¨ê~æ 1–41
Ã²æ0 |ææ0 - ¨êÿ}æï çÝç±àæ}ææÝS² ÐÚ}ææ‡±‹„¢ çSƒç„ÐÎ¢ H|æ„ §ç„ J SƒêHï çÝç±àæ}ææÝS²
ÐÚ}æ}æãœ±æ‹„¢ çSƒç„ÐÎ¢ ç™œæS² J »±¢ „æ}æé|æ²è¢ ÜUæïçÅ}æÝé{æ±„æï ²æïùS²æÐí„èÍææ„: ¨ ÐÚæï ±àæèÜUæÚ: J
„màæèÜUæÚæyÐçÚÐê‡æZ ²æïçxæÝçpœæ¢ Ý ÐéÝÚ|²æ¨ÜëU„¢ ÐçÚÜU}ææüÐïÿæ„ §ç„ JJ 40 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨êÿ}æ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚÝï ±æHï §¨ ²æïxæè ÜïU ç™œæ ÜUæï ÐÚ}ææ‡æéÐ²ü‹„ ÐÎæƒæïZ }æï¢
çSƒç„ÐÎ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J SƒêH }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæè ÜïU ç™œæ ÜUæï ÐÚ}æ-}æã„ì-Ð²ü‹„ ÐÎæƒæïZ
}æï¢ çSƒç„ÐÎ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæïçÅ²æï¢ }æï¢ çSƒç„ÐÎ ÜUæï ÐíæŒ„ ç™œæ ÜUè …æï
¥Ðíç„ã„ xæç„ ãñ, ±ã ‘ÐÚ±àæèÜUæÚ’ ÜUãæ„æ ãñ J ©¨ ±àæèÜUæÚ ¨ï ÐçÚÐê‡æü ç™œæ ¥|²æ¨ ¨æŠ² ÐçÚÜíU}æ
ÜUè ¥Ðïÿææ Ýãè¢ Ú¶„æ JJ 40 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ çÜU ¨æ{ÜU ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ç™œæ ÜUæï
Ðê‡æüMÐï‡æ ¥ÐÝï ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ ÜUÚ Hï„æ ãñ J ÀæïÅï ¨ï ÀæïÅï ÐÎæƒü }æï¢ ¥æñÚ ÏæÇGï ¨ï ÏæÇGï ÐÎæƒü }æï¢
¥ÐÝè §ÓÀæÝé¨æÚ ç…„Ýè ÎïÚ „ÜU ÚæïÜUÝæ ™æã„æ ãñ ÚæïÜU Hï„æ ãñ J
ç…Ý ÐÎæƒæïZ }æï¢ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ ç±{æÝ çÜU²æ ãñ ±ï ÐíæÜëUç„ÜU ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU
¨êÿ}æ ÐÎæƒæïZ }æï¢ „‹}ææ~ææçÎ ¥æñÚ SƒêH ÐÎæƒæïZ }æï¢ Ð±ü„æçÎ J ²ãæ¡ ÐÚ ÐÚ}ææ‡æé àæÏÎ ¨ï ÐíÜëUç„
ÜUæ xæíã‡æ Ýãè¢ çÜU²æ …æ„æ J …Ïæ ¨êÿ}æ ¨ï ¨êÿ}æ ¥æñÚ SƒêH ¨ï SƒêH ÎæïÝæï¢ ÜUæïçÅ²æï¢ }æï¢ ç™œæ
ÜUæï çSƒÚ ÜUÚ çH²æ …æ„æ ãñ „Ïæ ¥‹² ¨æ{Ýæï¢ ¨ï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ Úã„è J
²ã ç™œæ ÜUæ ©yÜëUcÅ ±àæèÜUæÚ ãñ J
²çÎ ²æïxææ|²æ¨è §¨ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ¥æHS²-Ðí}ææÎ ÜUÚ„æ ãñ „æï ç™œæ }æï¢ ç±ÿæïÐ
ÐéÝ: ©yÐ‹Ý ãæïÝï Hxæ„ï ãñ¢ J §¨çH²ï }æÝ ÐÚ ±à²„æ ãæïÝï ÐÚ |æè ¨Îæ ©¨ÜUæï ©¨è çSƒç„ }æï¢
Ú¶Ýï ÜïU çH» Ðí²yÝàæèH ÚãÝæ ™æçã» J …æï |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ }æÝ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜïU ¨}æ² }æï¢
¥ç|æ|æê„ ãæï …æ„ï ãñ¢, ±ï ¨æ{ÜU ÜUæ Ðí²æ¨ çàæçƒH ãæïÝï ÐÚ ÐéÝ: ©ÎìÏæéh ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©¨¨ï
ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ J §¨çH²ï ¨æ{ÜU ÜUæï ¥y²‹„ ¨æ±{æÝ ãæïÜUÚ ¨Îæ Ðí²yÝàæèH
ÚãÝæ ™æçã²ï JJ 40 JJ
¥±0 - ¥ƒ HÏ{çSƒç„ÜUS² ™ï„¨: ôÜUS±M Ðæ ôÜUç±¯²æ ±æ ¨}ææÐçœæçÚç„ ? „ÎéÓ²„ï -
¥ƒü - ¥Ïæ çSƒÚ„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ç™œæ ÜUè ¨}ææÐçœæ çÜU¨ S±MÐ ÜUè »±¢ çÜU¨ ç±¯² ÜUè ãæï„è
ãñ ±ã ¨ê~æ ÜïU mæÚæ Ïæ„æ²æ …æ„æ ãñ -
ÿæè‡æ±ëœæïÚç|æ…æ„S²ï± }æ‡æïxæíüãè„ëxæíã‡æxæíæsï¯é
„ySƒ„ÎTÝ„æ ¨}ææÐçœæ: JJ 41 JJ
àæÏÎæƒü - (ÿæè‡æ-±ëœæï:) ç…¨ÜUè Úæ…¨, „æ}æ¨ ±ëçœæ²æ¡ ÿæè‡æ ãæï xæ§ü ãñ¢ »ï¨ï S±ÓÀ ç™œæ
ÜUè (¥ç|æ…æ„S²-§± }æ‡æï:) ¥ç„ çÝ}æüH SÈUçÅÜU}æç‡æ ÜïU ¨}ææÝ (xæíãè„ë-xæíã‡æ-xæísï¯é)
…è±æy}ææ, §üç‹Îí²æï¢, |æê„æï¢ }æï¢ („„ì-Sƒ-„Îì-¥†…Ý„æ) ©ÝÜUï S±MÐ }æï¢UçSƒ„ ãæïÜUÚ ©¨è ÜïU
¨}ææç{ÐæÎ: 90 ¨ê~æ 1–41
MÐ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ HïÝæ (¨}ææÐçœæ:) ‘¨}ææÐçœæ’ ÜUãHæ„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ç…¨ÜUè Úæ…¨-„æ}æ¨ ±ëçœæ²æ¡ ÿæè‡æ ãæï xæ§ü ãñ¢, »ï¨ï S±ÓÀ ç™œæ ÜUæ ¥ç„
çÝ}æüH SÈUçÅÜU}æç‡æ ÜïU ¨}ææÝ …è±æy}ææ, §üç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ |æê„æï¢ Üï S±MÐ }æï¢ çSƒ„ ãæïÜUÚ ÜïU
¨}ææÝ |ææç¨„ ãæïÝæ ‘¨}ææÐçœæ’ ÜUãHæ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÿæè‡æ±ëœæïçÚç„ Ðíy²S„ç}æ„Ðíy²²S²ïy²ƒü: J ¥ç|æ…æ„S²ï± }æ‡æïçÚç„ öcÅæ‹„æïÐæÎæÝ}æì J
²ƒæ SÈUçÅÜU ©ÐæŸæ²|æïÎæœæœæÎíêÐæïÐÚv„ ©ÐæŸæ²M ÐæÜUæÚï‡æ çÝ|ææü¨„ï „ƒæ xæíæsæH}ÏæÝæïÐÚv„¢ ç™œæ¢
xæíæs¨}ææÐ‹Ý¢ xæíæsS±M ÐæÜUæÚï‡æ çÝ|ææü¨„ï J „ƒæ |æê„¨êÿ}ææïÐÚv„¢ |æê„¨êÿ}æ¨}ææÐ‹Ý¢ |æê„¨êÿ}æS±M Ðæ|ææ¨¢
|æ±ç„ J „ƒæ SƒêHæH}ÏæÝæïÐÚv„¢ SƒêHM Ð¨}ææÐ‹Ý¢ SƒêHM Ðæ|ææ¨¢ |æ±ç„ J „ƒæ ç±E|æïÎæïÐÚv„¢
ç±E|æïÎ¨}ææÐ‹Ý¢ ç±EM Ðæ|ææ¨¢ |æ±ç„ J
„ƒæ xæíã‡æïc±Ðèç‹Îí²ï¯é ÎícÅÃ²}æì J xæíã‡ææH}ÏæÝæïÐÚv„¢ xæíã‡æ¨}ææÐ‹Ý¢ xæíã‡æS±M ÐæÜUæÚï‡æ
çÝ|ææü¨„ï J „ƒæ xæíãè„ëÐéL ¯æH}ÏæÝæïÐÚv„¢ xæíãè„ëÐéL ¯¨}ææÐ‹Ý¢ xæíãè„ëÐéL ¯S±M ÐæÜUæÚï‡æ çÝ|ææü¨„ï J
„ƒæ }æév„ÐéL ¯æH}ÏæÝæïÐÚv„¢ }æév„ÐéL ¯¨}ææÐ‹Ý¢ }æév„ÐéL ¯S±M ÐæÜUæÚï‡æ çÝ|ææü¨„ §ç„ J „Îï±}æç|æ…æ„-
}æç‡æÜUËÐS² ™ï„¨æï xæíãè„ëxæíã‡æxæíæsï¯é ÐéL ¯ïç‹Îí²|æê„ï¯é ²æ „ySƒ„ÎTÝ„æ „ï¯é çSƒ„S² „ÎæÜUæÚæÐçœæ:
¨æ ¨}ææÐçœæçÚy²éÓ²„ï JJ 41 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘ÿæè‡æ±ëçœæ’ ÜUæ ¥ƒü ãñ - (¥|²æ¨ ÜïU mæÚæ) àææ‹„ ãæï xæ²è ãñ¢ (Úæ…¨ì
„æ}æ¨ì) ±ëçœæ²æ¡ ç…¨ ç™œæ ÜUè J S±ÓÀ SÈUçÅÜU }æç‡æ ÜïU ¨}ææÝ - ²ã ÎëcÅæ‹„ ÜUæ xæíã‡æ çÜU²æ
ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ SÈUçÅÜU }æç‡æ çÝÜUÅ±„èü ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ÐÎæƒæïZ ÜïU ÜUæÚ‡æ ©ÝÜïU ¥æÜUæÚæï¢ ¨ï ©ÐÚv„
|ææç¨„ ãæï„æ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ xæíæs ¥æH}ÏæÝ ¨ï ©ÐÚv„ ç™œæ xæíæs ¥æÜUæÚ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ xæíæs ÜïU
S±MÐ ÜïU ¥æÜUæÚ ÜUæ |ææç¨„ ãæï„æ ãñ »±¢ ¨êÿ}æ|æê„æï¢ ¨ï ©ÐÚv„, ¨êÿ}æ|æê„ ¥æÜUæÚ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ
¨êÿ}æ|æê„ ¥æÜUæÚ ÜUæ |ææç¨„ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ SƒêH|æê„æï¢ ¨ï ©ÐÚv„ SƒêH|æê„ ¥æÜUæÚ ÜUæï ÐíæŒ„
ãé¥æ SƒêH|æê„ ¥æÜUæÚ ÜUæ |ææç¨„ ãæï„æ ãñ J ±ñ¨ï ãè ç±ç±{ }æÝéc² ¥æçÎ ™ï„Ý Ðíæ‡æè, ÍæÅÐÅæçÎ ¥™ï„Ý
ÐÎæƒæïZ ¨ï ©ÐÚv„ ç±ç±{ ¥æÜUæÚæï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ ç±ç±{ ¥æÜUæÚæï¢ ÜUæ |ææç¨„ ãæï„æ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ xæíã‡æ …æï §ç‹Îí²æ¡ ãñ¢, ©Ý}æï¢ …æÝÝæ ™æçã» J xæíã‡æ ¥æH}ÏæÝ ¨ï ©ÐÚv„ xæíã‡æ ÜïU
¥æÜUæÚ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ xæíã‡æ ÜïU S±MÐ ÜïU ¥æÜUæÚ ÜUæ |ææç¨„ ãæï„æ ãñ J „ƒæ xæíãè„ëÐéL¯ …è±æy}ææ
¥æH}ÏæÝ ¨ï ©ÐÚv„ xæíãè„ë ÜïU ¥æÜUæÚ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ xæíãè„ë ÜïU S±MÐ ÜïU ¥æÜUæÚ ÜUæ |ææç¨„ ãæï„æ
ãñ J ±ñ¨ï }æév„ÐéL¯ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ¨ï ©ÐÚv„ }æév„ÐéL¯ ÜïU ¥æÜUæÚ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ }æév„ÐéM¯ ÜïU S±MÐ
ÜïU ¥æÜUæÚ ÜUæ |ææç¨„ ãæï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¥ç|æ…æ„ (Ý±èÝ àæéh) }æç‡æ (çÏæËHæïÚ ÐyƒÚ) ÜïU ¨}ææÝ
ç™œæ ÜUè xæíãè„ë, xæíã‡æ, xæíæsæï¢ }æï¢ ÐéL¯, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ SƒêH, ¨êÿ}æ |æê„ ©Ý}æï¢ çSƒ„ ãæïÜUÚ …æï ©ÝÜïU
¥æÜUæÚ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝæ ãñ; ±ã ç™œæ ÜUè „ÎæÜUæÚÐçœæ ãñ, ±ã ‘¨}ææÐçœæ’ ÜUãHæ„è ãñ JJ 41 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ çÜU …Ïæ Úæ…¨ì „æ}æ¨ì ±ëçœæ²æ¡ ÿæè‡æ ãæï …æ„è
ãñ¢ ©¨ ¨}æ² ç™œæ ÜUè v²æ çSƒç„ ãæï„è ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 91 ¨ê~æ 1–42
¨}Ðí¿ææ„¨}ææç{ xæíãè„ë, xæíã‡æ ¥æñÚ xæíæs §Ý „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ ãæï„è ãñ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è
ÜUæ ç™œæ ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨ ¨ï ç±àæéh ãæï …æ„æ ãñ, „Ïæ ±ã ç…¨ ÐÎæƒü ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ
ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ ©¨}æï¢ ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU ç™œæ ÜUæï ¨¢²év„ ÜUÚ„æ ãñ J …Ïæ SƒêH|æê„æï¢ ¨ï ¨}Ïæh ÜUÚ„æ
ãñ „æï ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ç™œæ SƒêH|æê„æï¢ ÜïU ¨}ææÝ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ …Ïæ ¨êÿ}æ|æê„æï¢ ¨ï ¨}Ïæh
ÜUÚ„æ ãñ „æï ©ÝÜïU ¨}ææÝ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J …Ïæ §ç‹Îí²æï¢ ¨ï ¨}Ïæh ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ ç™œæ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU
¨}ææÝ |ææç¨„ ãæï„æ ãñ J …Ïæ ¨æ{ÜU ¥ÐÝï S±MÐ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ÜïU çH» ç™œæ ÜUæï ¥ÐÝï S±MÐ
(…è±æy}ææ) ¨ï ¨}Ïæh ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ ç™œæ ¥æy}ææ …ñ¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J §¨ çSƒç„ ÜUæï ¨}æÛææÝï ÜïU
çH» SÈUçÅÜU}æç‡æ ÜUæ öcÅæ‹„ çÎ²æ …æ„æ ãñ J …ñ¨ï SÈUçÅÜU}æç‡æ ÜïU ¨}æèÐ HæH, ÐèHï Ú¢xæ ÜUæ xæéHæÏæ
¥æçÎ ÜUæ ÈêUH Ú¶ çÎ²æ …æ„æ ãñ „æï SÈUçÅÜU }æç‡æ ©¨ ÈêUH ÜïU Ú¢xæ ÜïU ¨}ææÝ Ðí„è„ ãæï„è ãñ J §¨è
ÐíÜUæÚ àæéh ç™œæ |æè ç…¨-ç…¨ ÐÎæƒü ¨ï ¨}Ïæh ãæï„æ ãñ, ©¨-©¨ ÐÎæƒü ÜïU ¨}ææÝ Ðí„è„ ãæï„æ
ãñ J ²ã ç™œæ ÜUè ¨œ±xæé‡æ Ðí{æÝ ¥±Sƒæ ãñ J …Ïæ Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ Ðí{æÝ ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¨œ±xæé‡æ
¥Ðí{æÝ Úã„æ ãñ „Ïæ ¨}ææç{ |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ xæíãè„ë ¨ï …è±æy}ææ, xæíã‡æ ¨ï §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ
xæíæs ¨ï SƒêH, ¨êÿ}æ |æê„æï¢ ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚÝæ ™æçã» J
Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU }æév„ ÐéL¯æï¢ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ¨ï ç™œæ }æév„ ÐéL¯æï¢ ÜïU ¨}ææÝ Ðí„è„
ãæï„æ ãñ J ²ãæ¡ }æév„ÐéL¯ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² …èç±„ }æév„ÐéL¯æï¢ ¨ï ãñ àæÚèÚÚçã„ }æév„ÐéL¯æï¢ ¨ï Ýãè¢ J §¨
¨ê~æ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² »ÜU öcÅæ‹„ ¨ï ¨}æÛæÝæ ™æçã» - ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH²ï »ÜU ²æïxææ|²æ¨è ¥ÐÝï ç™œæ
ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÜïU Ð±ü„ ÜïU ²ƒæƒü S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ™æã„æ ãñ J ±ã Ðíƒ}æ Ýï~ææï¢ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï Ð±ü„
ÜUæï ç±àæï¯ Š²æÝ ¨ï Îï¶„æ ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï ¥‹² ç±¯²æï¢ ¨ï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J ©¨ ¨}æ² Ð±ü„
ÜUæ S±MÐ Ýï~ææï¢ }æï¢ ©„Ú ¥æ„æ ãñ J Ýï~ææï¢ }æï¢ ©„Úï ãé» Ð±ü„ ÜïU S±MÐ ÜUæï ç™œæ xæíã‡æ ÜUÚ Hï„æ ãñ
¥æñÚ …è±æy}ææ ç™œæ }æï¢ ©„Úï Ð±ü„ ÜïU S±MÐ ÜUæï Îï¶„æ ãñ J „Ïæ ±ã ÜUã„æ ãñ çÜU }æñ¢ Ð±ü„ ÜUæ Ðíy²ÿæ
ÜUÚ Úãæ ãê¡ J ²ãæ¡ ÐÚ ç™œæ Ð±ü„ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÐÝï ¥‹ÎÚ xæíã‡æ ÜUÚÜïU Ð±ü„ …ñ¨æ Ðí„è„ ãæï„æ
ãñ J »ï¨æ ãè ¨±ü~æ ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã» J …Ïæ ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ÜUæ Ðíy²ÿæ çÜU²æ …æ„æ ãñ „Ïæ §ç‹Îí²æï¢
ÜïU çÏæÝæ ãè ¨è{æ ç™œæ ÜïU ¨æƒ ©Ý ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ãæï„æ ãñ J ¨æ{ÜU ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ
Ðíy²ÿæ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï …Ïæ ç™œæ ÜUæï …è±æy}ææ ¨ï ¨}Ïæ‹{ ÜUÚ„æ ãñ, „Ïæ ç™œæ …è±æy}ææ ÜïU ¨}ææÝ
Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J ¥ƒæü„ì ç™œæ ™ï„Ý …ñ¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J ç™œæ ÜUè §¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ‘¨}ææÐçœæ’
ÜUã„ï ãñ¢ JJ 41 JJ
„~æ àæÏÎæƒü¿ææÝç±ÜUËÐñ: ¨Vè‡ææü ¨ç±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ: JJ 42 JJ
àæÏÎæƒü - („~æ) ©Ý ¨}ææÐçœæ²æï¢ }æï¢ (àæÏÎ-¥ƒü-¿ææÝ-ç±ÜUËÐñ:) àæÏÎ, ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝ
ÜïU |æïÎæï¢ ¨ï (¨Vè‡ææü) ç}æHè ãé§ü / ²év„ ãé§ü (¨ç±„ÜUæü) ¨ç±„ÜUæü (¨}ææÐçœæ:) ¨}ææÐçœæ ãæï„è ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 92 ¨ê~æ 1–42
¨ê~ææƒü - ©Ý ¨}ææÐçœæ²æï¢ }æï¢ ¨ï …æï àæÏÎ, ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝ ÜïU |æïÎæï¢ ¨ï ²év„ ãæï„è ãñ
±ã ‘¨ç±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ÜUãHæ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „lƒæ xææñçÚç„ àæÏÎæï xææñçÚy²ƒæïü xææñçÚç„ ¿ææÝç}æy²ç±|ææxæïÝ ç±|æv„æÝæ}æçÐ xæíã‡æ¢
öcÅ}æì J ç±|æÁ²}ææÝæpæù‹²ï àæÏÎ{}ææü ¥‹²ïùƒü{}ææü ¥‹²ï ¿ææÝ{}ææü §y²ï„ï¯æ¢ ç±|æv„: Ð‹ƒæ: J „~æ
¨}ææÐ‹ÝS² ²æïçxæÝæï ²æï xæ±ælƒü: ¨}ææç{Ðí¿ææ²æ¢ ¨}ææM É: ¨ ™ïÓÀÏÎæƒü¿ææÝç±ÜUËÐæÝéç±h ©Ðæ±„ü„ï
¨æ ¨¢ÜUè‡ææü ¨}ææÐçœæ: ¨ç±„ÜïüUy²éÓ²„ï JJ 42 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - …ñ¨æ çÜU ‘xææñ:’ ²ã ÐÎ ‘àæÏÎ’ ãñ, ‘xææñ:’ Ýæ}æÜU àæÚèÚ çÐ‡Ç ‘¥ƒü’ ãñ
xææïÐÎæƒæüÜUæÚ Ïæéçh±ëçœæ ©¨ÜUæ ‘¿ææÝ’ ãñ J §Ý ÐÚSÐÚ ç|æ‹Ý àæÏÎ, ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝæï¢ ÜUæ ¥ç|æ‹Ý MÐ
¨ï xæíã‡æ Îï¶æ …æ„æ ãñ J ç±|ææç…„ ãé» àæÏÎ{}æü ç|æ‹Ý ãñ¢, ¥ƒü{}æü ç|æ‹Ý ãñ¢, ¿ææÝ{}æü ç|æ‹Ý ãñ¢, §¨
ÐíÜUæÚ §ÝÜUæ ¥çS„y± ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ãñ J ©¨ (xææñ ¥æçÎ ç±¯²) }æï¢ ¨}ææÐ‹Ý ç™œæ ±æHï ²æïxæè ÜUè
¨}ææç{ Ðí¿ææ }æï¢ …æï xææñ ¥æçÎ ‘¥ƒü’ ãñ ±ã ²çÎ àæÏÎ, ¥ƒü, ¿ææÝ ÜïU ç±ÜUËÐæï¢ ¨ï ç}æHæ Úã„æ ãñ
„æï ±ã ¨¢ÜUè‡æü (ç}æçŸæ„) ¨}ææÐçœæ ‘¨ç±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ÜUãè …æ„è ãñ JJ 42 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨¢ÜUè‡æü ¨ç±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ ÜUæ Hÿæ‡æ çÜU²æ ãñ J
…Ïæ ²æïxææ|²æ¨è xææñ, ÍæÅæçÎ SƒêHÐÎæƒæïZ }æï¢ ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÜïU ©ÝÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ
„Ïæ àæÏÎ, ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝ »ÜU MÐ }æï¢ çÎ¶æ§ü Îï„ï ãñ¢ J ±æS„± }æï¢ àæÏÎ, ¥ƒü ¨ï ÐëƒÜUì ãñ ¥æñÚ ¥ƒü,
àæÏÎ ¨ï ÐëƒÜUì ãñ J ¿ææÝ, àæÏÎ ¥æñÚ ¥ƒü ¨ï ÐëƒÜUì ãñ J v²æï¢çÜU xææñ àæÏÎ ÜïU {}æü ©Îæœæ, ¥ÝéÎæœæ
¥æçÎ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Š±çÝ²æï¢ }æï¢ ÏææïHæ …æÝæ „ƒæ }æé¶ ¨ï ©Ó™æçÚ„ ãæïÝæ ¥æçÎ ãñ¢ J xææñ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü
…æï Ðàæé ãñ ©¨ÜïU {}æü, àæÏÎ ¨ï ç|æ‹Ý ãñ¢ …ñ¨ï MÐÚ¢xæ, H}Ïææ§ü ™æñÇGæ§ü ¥æçÎ J ¿ææÝ ÜïU {}æü, àæÏÎ
¥æñÚ ¥ƒü ¨ï ç|æ‹Ý ãñ¢ J …ñ¨ï ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝæ, §ç‹Îí² ¥æñÚ ¥ƒü ÜïU ¨ç‹ÝÜU¯ü
¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝæ ¥æçÎ J ²ï àæÏÎæƒü ¥æñÚ ¿ææÝ S±MÐ ¨ï ÐëƒÜUì ãæï„ï ãé» |æè ‘¨ç±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ }æï¢
¥|æïÎ MÐ ¨ï çÎ¶æ§ü Îï„ï ãñ¢ J …Ïæ xææñ ÐÎæƒü }æï¢ ²æïxæè ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÜïU ©¨ÜUæ Ðíy²ÿæ ÜUÚ„æ
ãñ „æï ±ãæ¡ ÐÚ §Ý „èÝæï¢ ÜUè S}æëç„ ÏæÝè Úã„è ãñ J ±ã §Ý „èÝæï¢ }æï¢ |æïÎ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ J ©¨ ¨}æ²
¨æ{ÜU ÜïU }æÝ }æï¢ xææñ àæÏÎ, xææñ ¥ƒü ¥æñÚ xææñ ¿ææÝ ²ï „èÝ ÏæÝï Úã„ï ãñ¢ J …ÏæçÜU ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’
}æï¢ ¥ƒü ÜUè ãè Ðí„èç„ ãæï„è ãñ, àæÏÎ ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUæ |ææÝ Ýãè¢ Úã„æ J
»ÜU ¨æ¢¨æçÚÜU Ã²çv„ |æè xææñ, ÍæÅæçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæï §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Îï¶„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¨æ¢¨æçÚÜU Ã²çv„
ÜUæ ç™œæ }æŠ²-}æŠ² }æï¢ ç±¯²æ‹„Ú ãæï„æ Úã„æ ãñ J ±ã ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU »ÜU ãè ÐÎæƒü
}æï¢ çSƒÚ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ²æïxææ|²æ¨è ©¨ÜUæï ç±¯²æ‹„Ú Ýãè¢ ãæïÝï Îï„æ, ²ãè ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¥‹„Ú ãñ J
}æÝ ÜUæï »ÜU ãè ç±¯² }æï¢ ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU ÚæïÜUÝæ Ïæãé„ ÜUçÆÝ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J §¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ
»ÜU ²ã |æè ãñ çÜU ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ²ã Ïæ„æ²æ …æ„æ ãñ çÜU ç™œæ Ïæãé„ ™@H ãñ ÐÚ‹„é Ðíæ²: ²ã
Ýãè¢ Ïæ„æ²æ …æ„æ çÜU ²ã …ÇG ÐÎæƒü ãñ ¥æñÚ §¨ÜUæï …è±æy}ææ ™Hæ„æ ãñ J ²çÎ }æÝ ÜïU ç±¯² }æï¢
©ç™„ Ðíçàæÿæ‡æ Îï çÎ²æ …æ» „æï ÜUçÆÝæ§ü ‹²êÝ ãæï …æ„è ãñ JJ 42 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 93 ¨ê~æ 1–43
¥±0 - ²Îæ ÐéÝ: àæÏÎ¨¢ÜïU„S}æëç„ÐçÚàæéhæñ Ÿæé„æÝé}ææÝ¿ææÝç±ÜUËÐàæê‹²æ²æ¢ ¨}ææç{Ðí¿ææ²æ¢
S±M Ð}ææ~æï‡ææ±çSƒ„æïùƒüS„yS±M ÐæÜUæÚ}ææ~æ„²ñ±æ±çÓÀl„ï ¨æ ™ çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ: J „yÐÚ¢
Ðíy²ÿæ}æì J „Ó™ Ÿæé„æÝé}ææÝ²æïÏæèü…}æì J „„: Ÿæé„æÝé}ææÝï Ðí|æ±„: J Ý ™ Ÿæé„æÝé}ææÝ¿ææÝ¨ã|æê„¢ „gàæüÝ}æì J
„S}ææÎ¨¢ÜUè‡æZ Ðí}ææ‡ææ‹„Úï‡æ ²æïçxæÝæï çÝ<±„ÜüU¨}ææç{…¢ ÎàæüÝç}æç„ J çÝ<±„ÜUæü²æ: ¨}ææÐœæïÚS²æ: ¨ê~æï‡æ
Hÿæ‡æ¢ læïy²„ï-
¥ƒü - ¥æñÚ …Ïæ àæÏÎ ¨¢ÜïU„ ÜUè S}æëç„ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æÝï ÐÚ ¥æxæ}æ »±¢ ¥Ýé}ææÝ ¿ææÝ ÜïU
ç±ÜUËÐæï¢ ¨ï Úçã„ ¨}ææç{Ðí¿ææ }æï¢ ¥ÐÝï àæéhS±MÐ ¨ï ãè çSƒ„ ¥ƒü ©¨ ¥ÐÝï MÐ ÜïU ãè ¥æÜUæÚ
¨ï ¥±{æçÚ„ ãæï„æ ãñ („Ïæ) ±ã ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ãæï„è ãñ J ±ã ÐÚ Ðíy²ÿæ ãñ J ¥æñÚ ±ã ¥æxæ}æ
„ƒæ ¥Ýé}ææÝ ÜUæ Ïæè…MÐ ÜUæÚ‡æ ãñ J ©¨¨ï ¥æxæ}æ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ±ã ¿ææÝ, ¥æxæ}æ
¥æñÚ ¥Ýé}ææÝ ÜïU ¨æƒ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ Ýãè¢ ãñ J §¨çH» ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææç{’ ¨ï ©yÐ‹Ý ²æïxæè ÜUæ
¿ææÝ ¥‹² Ðí}ææ‡æ ¨ï ¥ç}æçŸæ„ (¥¨¢ÜUè‡æü) ãñ J ¨ê~æ mæÚæ §¨ ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ÜUæ Hÿæ‡æ Ïæ„Hæ²æ
…æ„æ ãñ -
S}æëç„ÐçÚàæéhæñ S±M Ðàæê‹²ï±æƒü}ææ~æçÝ|ææü¨æ çÝ<±„ÜUæü JJ 43 JJ
àæÏÎæƒü - (S}æëç„-ÐçÚàæéhæñ) àæÏÎ¨¢ÜïU„, ¥æxæ}æ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝ ¿ææÝæï¢ ÜïU ç±ÜUËÐ ÜUè
S}æëç„ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æÝï ÐÚ (S±MÐ-àæê‹²æ-§±) ¥ÐÝï xæíã‡æS±MÐ ¨ï àæê‹² ãé§ü …ñ¨è
(¥ƒü}ææ~æ-çÝ|ææü¨æ) ¥ƒü}ææ~æ-¨è |ææ¨Ýï ±æHè ¥ƒæü„ì ¥ƒü}ææ~æ ÜUæ ãè ÐíÜUæàæ ÜUÚÝï ±æHè
(çÝ<±„ÜUæü) ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ãñ J
¨ê~ææƒü - àæÏÎ¨¢ÜïU„, ¥æxæ}æ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝ ¿ææÝæï¢ ÜïU ç±ÜUËÐ ÜUè S}æëç„ ÜUè çÝ±ëçœæ
ãæï …æÝï ÐÚ ¥ÐÝï xæíã‡æS±MÐ ¨ï àæê‹² ãé§ü …ñ¨è ¥ƒü}ææ~æ-¨è |ææ¨Ýï ±æHè ¥ƒæü„ì ¥ƒü}ææ~æ
ÜUæ ãè ÐíÜUæàæ ÜUÚÝï ±æHè ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²æ àæÏÎ¨¢ÜïU„Ÿæé„æÝé}ææÝ¿ææÝç±ÜUËÐS}æëç„ÐçÚàæéhæñ xæíæsS±M ÐæïÐÚv„æ Ðí¿ææ
S±ç}æ± Ðí¿ææS±M Ð¢ xæíã‡ææy}æÜ¢U y²vy±æ ÐÎæƒü}ææ~æS±M Ðæ xæíæsS±M ÐæÐ‹Ýï± |æ±ç„ ¨æ çÝ<±„ÜUæü
¨}ææÐçœæ: J „ƒæ ™ Ã²æw²æ„}æì J
„S²æ »ÜUÏæéÎìŠ²éÐÜíU}ææï sƒæüy}ææù‡æéÐí™²ç±àæï¯æy}ææ xæ±æçÎÍæüÅæçÎ±æü HæïÜU: J ¨ ™ ¨¢SƒæÝç±àæï¯æï
|æê„¨êÿ}ææ‡ææ¢ ¨æ{æÚ‡ææï {}æü ¥æy}æ|æê„:, ÈUHïÝ Ã²QïUÝæÝéç}æ„: S±Ã²TÜUæTÝ: ÐíæÎé|æü±ç„, {}ææü‹„ÚS²
ÜUÐæHæÎïL Î²ï ™ ç„Úæï|æ±ç„ J ¨ »¯ {}ææïüù±²±èy²éÓ²„ï J ²æïù¨æ±ïÜUp }æãæ¢pæ‡æè²æ¢p SÐàæü±æ¢p
çÜíU²æ{}æüÜUpæçÝy²p „ïÝæ±²ç±Ýæ Ã²±ãæÚæ: çÜíU²‹„ï J
²S² ÐéÝÚ±S„éÜU: ¨ Ðí™²ç±àæï¯: ¨êÿ}æ¢ ™ ÜUæÚ‡æ}æÝéÐH|²}æç±ÜUËÐS² „S²æ±²Ã²|ææ±æÎ„Îì
M ÐÐíç„cÆ¢ ç}æ‰²æ¿ææÝç}æç„ Ðíæ²ï‡æ ¨±ü}æï± ÐíæŒ„¢ ç}æ‰²æ¿ææÝç}æç„ J „Îæ ™ ¨}²x¿ææÝ}æçÐ ôÜU
S²æçm¯²æ|ææ±æ„ì J ²lÎéÐH|²„ï „œæÎ±²ç±y±ïÝæ}Ýæ„}æì J „S}ææÎSy²±²±è ²æï }æãœ±æçÎÃ²±ãæÚæÐ‹Ý:
¨}ææÐœæï<Ý<±„ÜUæü²æ ç±¯²æï |æ±ç„ JJ 43 JJ
¨}ææç{ÐæÎ: 94 ¨ê~æ 1–43
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - àæÏÎ ÜïU ¨¢ÜïU„, Ÿæé„ = (¥æxæ}æ) ¥Ýé}ææÝ ¿ææÝæï¢ ÜïU ç±ÜUËÐ ÜUè S}æëç„
ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æÝï ÐÚ xæíæs ¥æH}ÏæÝ ÜïU S±MÐ ¨ï ©ÐÚv„ (¨}Ïæh) Ðí¿ææ ¥ÐÝï xæíã‡ææy}æÜU Ðí¿ææ
MÐ ÜUæï }ææÝæï ÀæïÇGÜUÚ ÐÎæƒü}ææ~æ S±MÐ ±æHè xæíæsS±MÐ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé§ü-¨è ãæï„è ãñ „Ïæ ±ã ‘çÝ<±„ÜUæü
¨}ææÐçœæ’ ÜUãHæ„è ãñ J ¥æñÚ »ï¨æ (ãè) Ã²æw²æÝ (|æè) çÜU²æ xæ²æ ãñ J
©¨ ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ »ÜU ±ëçœæ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHæ ¥ƒüMÐè ¥‡æé¥æï¢ ÜUæ
Ðí™²MÐè ç±àæï¯æy}ææ xææñ ¥æçÎ ¥ƒ±æ ÍæÅæçÎ HæïÜU ãñ J ¥æñÚ ±ã ¥±²± ¨ç‹Ý±ïàæ ç±àæï¯ |æê„ ¨êÿ}æ|æê„æï¢
(„‹}ææ~ææ¥æï¢) ÜUæ ¥æy}æ|æê„ ¨æ{æÚ‡æ {}æü ãñ, ¥ç|æÃ²çv„ MÐ ÜUæ²ü ¨ï ¥Ýéç}æ„, ¥ÐÝï Ã²TÜU ÜUæÚ‡ææï¢
¨ï ©yÐ‹Ý, ÜUÐæHæçÎ MÐæ‹„Ú ÜïU ©çÎ„ ãæïÝï ÐÚ ç„Úæïçã„ ãæï„æ ãñ J ±ã ²ã {}æü ¥±²±è ÜUãæ …æ„æ
ãñ J …æï ±ã »ÜU }æãæÝì, ÀæïÅæ, SÐàæü±æÝì, çÜíU²æ ÜUÚÝï ²æïx² ¥æñÚ ¥çÝy² ãæï„æ ãñ ©¨ ¥±²±è ÜïU
mæÚæ ¨æÚï Ã²±ãæÚ çÜU²ï …æ„ï ãñ¢ J
ç…¨ÜïU }æ„ }æï¢ ±ã ¨@²ç±àæï¯ ãñ, ±S„é Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ ¨êÿ}æÜUæÚ‡æ §ç‹Îí²æï¢ ¨ï ¥xæíæs ãñ, ©¨ÜïU
}æ„ }æï¢ ¥±²±è Ý ãæïÝï ¨ï ¥„ÎíêÐÐíç„çcÆ„ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ç}æ‰²æ¿ææÝ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨æÚæ ãè
ÐíæŒ„ ¿ææÝ Ðíæ²: ç}æ‰²æ¿ææÝ ãæïxææ J ¥æñÚ „Ïæ ç±¯²æ|ææ± ãæïÝï ¨ï, ²ƒæƒü¿ææÝ |æè v²æ ãæïxææ ?
…æï-…æï ©ÐHÏ{ ãæï„æ ãñ, ±ã-±ã ¥±²±è ÜïU MÐ }æï¢ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ ãñ J §¨çH» ¥±²±è ãñ
(¥æñÚ) …æï }æãœ± (¥‡æéy± »ÜUy±) ¥æçÎ Ã²±ãæÚæï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ ÜUæ ç±¯²
ÏæÝ …æ„æ ãñ JJ 43 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
¨ç±„ÜUæü ¥æñÚ çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ }æï¢ ²ã |æïÎ ãñ çÜU ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ }æï¢ àæÏÎ ¨¢ÜïU„,
Ÿæé„, ¥Ýé}ææÝ ¿ææÝæï¢ ÜïU ç±ÜUËÐ (= |æïÎ) ÜUè S}æëç„ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ ‘¨ç±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’
}æï¢ §Ý ¿ææÝæï¢ ÜïU ç±ÜUËÐ ÜUè S}æëç„ ÏæÝè Úã„è ãñ J ¨ç±„ÜUæü }æï¢ àæÏÎ, ¿ææÝ ¥æñÚ ±S„é §Ý „èÝæï¢ ÜUè
Ðí{æÝ„æ ÏæÝè Úã„è ãñ J ÐÚ‹„é çÝ<±„ÜUæü }æï¢ àæÏÎ, ¿ææÝ xææñ‡æ ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ ÜUè
Ðí{æÝ„æ Úã„è ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ Ïæéçh ÜUæï ‘S±M Ðàæê‹²æ’ ÜUãæ ãñ J §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU §¨ çSƒç„
}æï¢ ÐÎæƒü ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝï ±æHè Ïæéçh xææñ‡æ ãæï …æ„è ãñ, ©¨ÜUæ ¥|ææ± Ýãè¢ ãæï„æ J ²çÎ ©¨ÜUæ
¥|ææ± }ææÝ çH²æ …æ² „æï ÐÎæƒü ÜUæ S±MÐ ¿ææ„ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ‘çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ’ }æï¢ …æï
²æïxæè ÜUæï Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ ±ã ÐÚ (©yÜëUcÅ) Ðíy²ÿæ ãñ J ±ãè àæÏÎÐí}ææ‡æ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ ÜUæ ÜUæÚ‡æ
ãñ J v²æï¢çÜU çÏæÝæ Ðíy²ÿæ ÜïU àæÏÎÐí}ææ‡æ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝÐí}ææ‡æ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU ¨¢¨æÚ }æï¢ ç…„Ýï |æè xææñ ÍæÅæçÎ ÐÎæƒü ãñ¢ ±ï ¨Ïæ ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢
ÜïU ¨}æéÎæ²}ææ~æ ãñ¢ ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý ¥±²±è Ýæ}æÜU ÜUæï§ü S±„‹~æ ÐÎæƒü Ýãè¢ ãñ¢ J §¨ }ææ‹²„æ
}æï¢ ²ã Îæï¯ ãñ çÜU …æï ¥ç„ ¨êÿ}æ ÐÚ}ææ‡æé ãñ¢ ±ï §ç‹Îí²æï¢ ¨ï Ðíy²ÿæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J ²çÎ ¥±²±è
ÜUæï Ýãè¢ }ææÝï¢xæï „æï …æï Ã²±ãæÚ Ðíy²ÿæ MÐ }æï¢ Îï¶æ …æ„æ ãñ çÜU ²ã ±S„é ÏæÇGè ãñ, ²ã ÀæïÅè ãñ,
²ã çÜíU²æ±æÝì ÐÎæƒü ãñ, ²ã çÜíU²æãèÝ ãñ, }æñ¢ §¨ ÐÎæƒü ÜUæï Àê Úãæ ãê¡, }æñ¢ §¨ ÐÎæƒü ÜUæï ©ÆæÜUÚ
¨}ææç{ÐæÎ: 95 ¨ê~æ 1–44
¥‹²~æ Hï …æ Úãæ ãê¡ J §y²æçÎ ¿ææÝ}æêHÜU ²ã ¨Ïæ Ã²±ãæÚ ç}æ‰²æ ÜUãæ …æ²ïxææ J §¨çH²ï çÝ<±„ÜUæü
¨}ææÐçœæ }æï¢ …æï ÐÎæƒü ÜUæ S±MÐ Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ ±ã »ÜU ¥±²±è ãñ, ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUæ ¨}æéÎæ²}ææ~æ
Ýãè¢ JJ 43 JJ
»„²ñ± ¨ç±™æÚæ çÝ<±™æÚæ ™ ¨êÿ}æç±¯²æ Ã²æw²æ„æ JJ 44 JJ
àæÏÎæƒü - (»„²æ-»±) §¨ ¨ç±„ÜUæü ¥æñÚ çÝ<±„ÜUæü ÜïU ¨}ææÐçœæ ÜïU ±‡æüÝ ¨ï ãè
(¨ç±™æÚæ çÝ<±™æÚæ ™) ¨ç±™æÚæ ¥æñÚ çÝ<±™æÚæ (¨êÿ}æ-ç±¯²æ) ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ±æHè
(Ã²æw²æ„æ) Ã²æw²æÝ ÜUè ãé§ü ¨}æÛæÝè ™æçã²ï¢ J
¨ê~ææƒü - §¨ ¨ç±„ÜUæü ¥æñÚ çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ ÜïU ±‡æüÝ ¨ï ãè ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ±æHè
¨ç±™æÚæ ¥æñÚ çÝ<±™æÚæ ¨}ææÐçœæ ÜUæ ±‡æüÝ ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã²ï J
Ã²æ0 |ææ0 - „~æ |æê„¨êÿ}æïc±ç|æÃ²v„{}æüÜïU¯é ÎïàæÜUæHçÝç}æœææÝé|æ±æ±çÓÀ‹Ýï¯é ²æ ¨}ææÐçœæ:
¨æ ¨ç±™æÚï y ²é Ó ²„ï J „~ææŒ²ï Ü UÏæé ç hçÝxæí æ ü s }æï ± æï ç Î„{}æü ç ±çàæcÅ¢ |æê „ ¨ê ÿ }æ}ææH}ÏæÝè|æê „ ¢
¨}ææç{Ðí¿ææ²æ}æéÐç„cÆ„ï J
²æ ÐéÝ: ¨±üƒæ ¨±ü„: àææ‹„æïçÎ„æÃ²ÐÎïà²{}ææüÝ±çÓÀ‹Ýï¯é ¨±ü{}ææüÝéÐæç„¯é ¨±ü{}ææüy}æÜïU¯é
¨}ææÐçœæ: ¨æ çÝ<±™æÚïy²éÓ²„ï J »±¢ S±M Ð¢ çã „jê„¨êÿ}æ}æï„ïÝñ± S±M Ðï‡ææH}ÏæÝè|æê„}æï± ¨}ææç{-
Ðí¿ææS±M Ð}æéÐÚT²ç„ J
Ðí¿ææ ™ S±M Ðàæê‹²ï±æƒü}ææ~ææ ²Îæ |æ±ç„ „Îæ çÝ<±™æÚïy²éÓ²„ï J „~æ }æãmS„éç±¯²æ ¨ç±„ÜUæü
çÝ<±„ÜUæü ™, ¨êÿ}æ±S„éç±¯²æ ¨ç±™æÚæ çÝ<±™æÚæ ™ J »±}æé|æ²æïÚï„²ñ± çÝ<±„ÜüU²æ ç±ÜUËÐ-
ãæçÝÃ²æüw²æ„ïç„ JJ 44 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý}æï¢ ¨ï ¥ç|æÃ²v„ {}æü ±æHï Îïàæ, ÜUæH, çÝç}æœææï¢ ÜïU ¿ææÝ ¨ï ç±çàæcÅ
|æê„¨êÿ}ææï¢ }æï¢ …æï ¨}ææÐçœæ ãñ ±ã ¨ç±™æÚæ ÜUãè …æ„è ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ |æè »ÜU Ïæéçh ÜïU mæÚæ xæëãè„
ãæïÝï ±æHï ©çÎ„ (±œæü}ææÝÜUæH ÜïU) {}ææïZ ¨ï ²év„ ¥æH}ÏæÝ ÏæÝæ ãé¥æ |æê„¨êÿ}æ ¨}ææç{Ðí¿ææ }æï¢
±œæü}ææÝ Úã„æ ãñ J
…æï ¨}ææÐçœæ ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï àææ‹„ (|æê„ÜUæçHÜU) ©çÎ„ (±œæü}ææÝÜUæçHÜU),
¥Ã²ÐÎïà² (|æç±c²ÜUæçHÜU) {}ææïZ ¨ï ¥¨}Ïæh ¨Ïæ {}ææïZ ÜUæ ¥æŸæ² ÏæÝÝï ±æHï ¨Ïæ {}ææïZ ÜïU
¥æ{æÚ|æê„ |æê„¨êÿ}ææï¢ }æï¢ …æï ¨}ææÐçœæ ãæï„è ãñ, ±ã ‘çÝ<±™æÚæ’ ÜUãæ„è ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãè
±ã |æê„¨êÿ}æ §¨è S±MÐ ¨ï ¥æH}ÏæÝ ÏæÝæ ãé¥æ ¨}ææç{Ðí¿ææ ÜïU S±MÐ ÜUæï ©ÐÚv„ ÜUÚ„æ ãñ J
¥æñÚ Ðí¿ææ …Ïæ S±MÐÚçã„-¨è ãæïÜUÚ ÜïU±H ¥æH}ÏæÝ ç±¯²æÜUæÚ ãæï„è ãñ, „Ïæ ‘çÝ<±™æÚæ’
¨}ææç{ÐæÎ: 96 ¨ê~æ 1–45
©Ý}æï¢ ¨ï SƒêH ±S„é ç±¯²ÜU (¨}ææÐçœæ²æ¡) ¨ç±„ÜUæü „ƒæ çÝ<±„ÜUæü ¥æñÚ ¨êÿ}æ ±S„é ç±¯²ÜU
¨ç±™æÚæ „ƒæ çÝ<±™æÚæ ãæï„è ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ §Ý ÎæïÝæï¢ (çÝ<±„ÜUæü, çÝ<±™æÚæ) }æï¢ §¨ çÝ<±„ÜUæü ÜïU
mæÚæ ç±ÜUËÐÚçã„„æ ÜUæ Ã²æw²æÝ çÜU²æ xæ²æ JJ 44 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ çÜU ¨ç±„ÜUæü ¥æñÚ çÝ<±„ÜUæü ¨}ææÐçœæ ÜUè Ã²æw²æ
¨ï ãè ¨ç±™æÚæ ¥æñÚ çÝ<±™æÚæ ¨}ææÐçœæ ÜUè Ã²æw²æ ¨}æÛæ HïÝè ™æçã²ï J Îïàæ-©¨ ±S„é ÜUæ ªÐÚ
Ýè™ï, Ïææ²æ¡ Îæ²æ¡ |ææxæ J ÜUæH-ç…¨ ¨}æ² ©¨ ±S„é ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ çÜU²æ …æ Úãæ ãñ J çÝç}æœæ-
ç…¨ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ¨ï ©¨ÜUè ©yÐçœæ ãé§ü ãñ J §Ý ¥Ýé|æ±æï¢ ¨çã„ „‹}ææ~ææçÎ ¨êÿ}æ|æê„æï¢ }æï¢ …æï ¨}ææÐçœæ
ãæï„è ãñ, ±ã ‘¨ç±™æÚæ’ ãñ J
ç…¨}æï¢ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ çÝç}æœææï¢ ÜUæ ¿ææÝ Ýãè¢ Úã„æ, ¨êÿ}æ|æê„ „‹}ææ~ææçÎ ±S„é¥æï¢ ÜUæ S±MÐ
ãè Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ, ±ã ‘çÝ<±™æÚæ’ ãñ JJ 44 JJ
¨êÿ}æç±¯²y±¢ ™æçHXÐ²ü±¨æÝ}æì JJ 45 JJ
àæÏÎæƒü - (¨êÿ}æ-ç±¯²y±}æì) ¨êÿ}æ ç±¯²„æ = …ÇG ÐÎæƒæïZ ÜUè ¨êÿ}æ„æ (™) ¥æñÚ
(¥çHX-Ð²ü±¨æÝ}æì) ÐíÜëUç„ Ð²ü‹„ Úã„è ãñ J
¨ê~ææƒü - …ÇG ÐÎæƒæïZ ÜUè ¨êÿ}æ„æ ÐíÜëUç„Ð²ü‹„ Úã„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðæ<ƒ±S²æ‡ææïxæü‹{„‹}ææ~æ¢ ¨êÿ}ææï ç±¯²:, ¥æŒ²S² Ú¨„‹}ææ~æ}æì, „ñ…¨S² M Ð„‹}ææ~æ}æì,
±æ²±è²S² SÐàæü„‹}ææ~æ}æì, ¥æÜUæàæS² àæÏÎ„‹}ææ~æç}æç„ J „ï¯æ}æã¢ÜUæÚ: J ¥S²æçÐ çHX}ææ~æ¢ ¨êÿ}ææï
ç±¯²: J çHX}ææ~æS²æŒ²çHX¢ ¨êÿ}ææï ç±¯²: J Ý ™æçHXæyÐÚ¢ ¨êÿ}æ}æçS„ J
Ý‹±çS„ ÐéL ¯: ¨êÿ}æ §ç„ ? ÿ²}æì J ²ƒæ çHXæyÐÚ}æçHXS² ¨æñÿ}²¢ Ý ™ñ±¢ ÐéL ¯S² J ôÜU„é
çHXS²æ‹±ç²ÜUæÚ‡æ¢ ÐéL ¯æï Ý |æ±ç„, ãï„éS„é |æ±„èç„ J ¥„: Ðí{æÝï ¨æñÿ}²¢ çÝÚç„àæ²¢ Ã²æw²æ„}æì JJ
45 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðæ<ƒ± ¥‡æé ÜUæ ¨êÿ}æç±¯² xæ‹{„‹}ææ~ææ ãñ, …Hè² ¥‡æé ÜUæ ¨êÿ}æç±¯²
Ú¨„‹}ææ~ææ ãñ, „ñ…¨ ¥‡æé ÜUæ ¨êÿ}æç±¯² MÐ„‹}ææ~ææ ãñ, ±æ²±è² ¥‡æé ÜUæ ¨êÿ}æç±¯² SÐàæü„‹}ææ~ææ
ãñ ¥æñÚ ¥æÜUæàæè² ¥‡æé ÜUæ ¨êÿ}æç±¯² àæÏÎ„‹}ææ~ææ ãñ J ©Ý („‹}ææ~ææ¥æï¢) ÜUæ ¨êÿ}æç±¯² ¥ã¢ÜUæÚ
ãñ J §¨ (¥ã¢ÜUæÚ) ÜUæ |æè ¨êÿ}æç±¯² çHX}ææ~æ (}æãœæœ±) ãñ J çHX}ææ~æ ÜUæ |æè ¨êÿ}æç±¯²
¥çHX (ÐíÜëUç„) ãñ J ¥æñÚ ¥çHX ¨ï ÐÚï ¨êÿ}æç±¯² Ýãè¢ ãñ J
§¨ ÐÚ àæVæ ãñ çÜU (¥çHX ¨ï ÐÚï) ¨êÿ}æç±¯² ÐéL¯ ãñ ? ²ã ÿ² ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ çHX
¨ï ÐÚï ¥çHX ÜUè ¨êÿ}æ„æ ãñ ©¨ ÐíÜUæÚ ÐéL¯ ÜUè ¨êÿ}æ„æ Ýãè¢ ãñ J ÐéL¯ çHX ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ
Ýãè¢ ãæï„æ ÐÚ‹„é çÝç}æœæÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ J §¨çH²ï Ðí{æÝ (ÐíÜëUç„) }æï¢ çÝÚç„àæ² ¨êÿ}æ„æ ÜUæ Ã²æw²æÝ
çÜU²æ xæ²æ ãñ JJ 45 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ …ÇG ÐÎæƒæïZ ÜUè ¨êÿ}æ„æ ÜUè ¨è}ææ ÜUæ ©Ìï¶ ãñ J
ç…Ý ¨êÿ}æ ¥‡æé¥æï¢ ¨ï Ðëçƒ±è ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ ©ÝÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ „‹}ææ~ææ ¨êÿ}æ|æê„ ãñ¢ ¥ƒæü„ì
¨}ææç{ÐæÎ: 97 ¨ê~æ 1–46
|æêç}æ ÜïU ¥±²± …æï ¨êÿ}æ ¥‡æé ãñ¢ ©ÝÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ „‹}ææ~ææ²ï¢ ãñ¢ J „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ
¥ã¢ÜUæÚ ãñ J ±ã „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï ¨êÿ}æ ãñ J ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ }æãœæœ± ãñ, ±ã ¥ã¢ÜUæÚ ¨ï
¨êÿ}æ ãñ J }æãœæœ± ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ ÐíÜëUç„ ãñ J ±ã }æãœæœ± ¨ï ¨êÿ}æ ãñ J ÐíÜëUç„ ÜUæ ÜUæï§ü ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ
Ýãè¢ ãñ J …ÇG ÐÎæƒæïZ }æï¢ ÐíÜëUç„ ¨ï ¨êÿ}æ ÜUæï§ü ÐÎæƒü Ýãè¢ ãñ J ²lçÐ …è±æy}ææ ¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ ÐíÜëUç„
¨ï |æè ¨êÿ}æ ÐÎæƒü ãñ¢ J ÐÚ‹„é ±ï çÜU¨è …ÇG ÐÎæƒü ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ¢ J Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ÐéL¯
ÜUæï }æãœæœ± ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ çÝç}æœæ ÜUæÚ‡æ }ææÝæ ãñ, ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ Ýãè¢ J §¨¨ï §üEÚ ÜUæï ¨¢¨æÚ
ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ }ææÝÝï ÜUæ Ðÿæ ¶ç‡Ç„ ãæï …æ„æ ãñ J §üEÚ ÜUæï }æãœæœ± ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ çÝç}æœæÜUæÚ‡æ
S±èÜUæÚ ÜUÚÝï ¨ï ²ã Ïææ„ |æè ç¨h ãæï xæ§ü çÜU ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ §üEÚ ÜUÚ„æ ãñ J
§¨ ±‡æüÝ ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï …ãæ¡ ²ã ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ çÜU çÜU¨ …ÇG ÐÎæƒü ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ v²æ
ãñ ¥æñÚ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ÜñU¨ï ãæï„è ãñ „ƒæ ±ãæ¡ ²ã |æè ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU §¨ ¨ëçcÅ ÜUæ Ú™ç²„æ §üEÚ
ãñ ¥æñÚ ²ã ¨ëçcÅ S±²¢ ãè ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„è J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è §üEÚ ÜUæï ¨ëçcÅ ÜUæ ÜUœææü }ææÝ Hï„æ
ãñ „æï §üEÚ ÜïU Ðíç„ |ææ±Ýæ öÉG ãæï …æ„è ãñ JJ 45 JJ
„æ »± ¨Ïæè…: ¨}ææç{: JJ 46 JJ
àæÏÎæƒü - („æ:) ±ï ™æÚæï¢ ¨}ææÐçœæ²æ¡ ¥ƒæü„ì ¨ç±„ÜUæü, çÝ<±„ÜUæü, ¨ç±™æÚæ, çÝ<±™æÚæ
(»±) ãè (¨Ïæè…:) ÏæçãÚì ±S„é ¥æH}ÏæÝ ±æHè (¨}ææç{:) ¨}ææç{²æ¡ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ±ï ™æÚæï¢ ¨}ææÐçœæ²æ¡ ¥ƒæü„ì ¨ç±„ÜUæü, çÝ<±„ÜUæü, ¨ç±™æÚæ, çÝ<±™æÚæ ãè
(¨Ïæè…) Ïææs ±S„é ¥æH}ÏæÝ ±æHè ¨}ææç{²æ¡ ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „æp„›: ¨}ææÐœæ²æï Ïæçã±üS„éÏæè…æ §ç„ ¨}ææç{ÚçÐ ¨Ïæè…: J „~æ SƒêHïùƒïü
¨ç±„ÜUæïü çÝ<±„ÜüU:, ¨êÿ}æïùƒïü ¨ç±™æÚæï çÝ<±™æÚ §ç„ ™„é{æïüÐ¨¢w²æ„: ¨}ææç{çÚç„ JJ 46 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥æñÚ ±ï ™æÚ ¨}ææÐçœæ²æ¡ (Š²ï² ÜïU MÐ }æï¢) ÏææãÚ ÜUè ±S„é ÜUæï ¥æH}ÏæÝ
ÜUÚÝï ±æHè ãñ¢ ¥„: ¨}ææç{ |æè ¨Ïæè… ãæï„è ãñ J ©Ý}æï¢ SƒêH ¥ƒü (ç±¯²) }æï¢ ¨ç±„ÜüU, çÝ<±„ÜüU
¥æñÚ ¨êÿ}æ ¥ƒü (ç±¯²) }æï¢ ¨ç±™æÚ, çÝ<±™æÚ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ±ã ¨}ææç{ ™æÚ ÐíÜUæÚ
ÜUè ÜUãè xæ§ü ãñ JJ 46 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨ç±„ÜUæü, çÝ<±„ÜUæü ¥æñÚ ¨ç±™æÚæ, çÝ<±™æÚæ §Ý ™æÚ ¨}ææÐçœæ²æï¢
ÜUæï ¨Ïæè… ¨}ææç{ ÜUãæ ãñ J §Ý}æï¢ ¨ï ¨ç±„ÜUæü, çÝ<±„ÜUæü SƒêH ±S„é¥æï¢ }æï¢ ãæï„è ãñ¢ J ¥æñÚ ¨ç±™æÚæ
¥æñÚ çÝ<±™æÚæ ¨êÿ}æ ±S„é¥æï¢ }æï¢ ãæï„è ãñ¢ J SƒêH±S„é ÜUæ ¥ç|æÐíæ² Ðëçƒ±è, xææñ, ÍæÅ ¥æçÎ J ¨êÿ}æ±S„é
ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ãñ - „‹}ææ~ææ»¡, §ç‹Îí²æ¡, }æÝ, ¥ã¢ÜUæÚ, }æãœæœ± ¥æñÚ …è±æy}ææ J §Ý ¨}ææç{²æï¢ ÜïU
¨æƒ Ïææs ±S„é¥æï¢ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ãæïÝï ¨ï ²ï ¨æH}ÏæÝ ¥ƒ±æ ¨Ïæè… ÜUãæ„è ãñ¢ J ¥çS}æ„æ ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ }æï¢ …è±æy}ææ Ïæéçh ÜïU mæÚæ ¥ÐÝæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J „Ïæ ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ©¨ÜïU ¨æƒ
¨}ææç{ÐæÎ: 98 ¨ê~æ 1–47
Úã„æ ãñ J §¨çH²ï ©¨ÜUæï |æè ¨æH}ÏæÝ ¨}ææç{ ÜUã„ï ãñ¢ J ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¨æƒ Ïææs ±S„é¥æï¢
ÜUæ ¨}Ïæ‹{ Ý ãæïÝï ¨ï ±ã çÝÏæèü… ±æ çÝÚæH}ÏæÝ ÜUãè …æ„è ãñ J
Ã²æ¨|ææc² ÜïU ¥Ýé¨æÚ Ïæè… àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ¥æH}ÏæÝ}ææ~æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ JJ 46 JJ
çÝ<±™æÚ±ñàææÚlïùŠ²æy}æÐí¨æÎ: JJ 47 JJ
àæÏÎæƒü - (çÝ<±™æÚ-±ñàææÚlï) çÝ<±™æÚæ ¨}ææÐçœæ ÜUè ±ñàææÚl = Ðí±è‡æ„æ = çÝ}æüH„æ
ãæïÝï ÐÚ (¥Š²æy}æ-Ðí¨æÎ:) ²ƒæƒü ±S„é ç±¯²ÜU Ðí¿ææ ÜUæ ÐíÜUæàæ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - çÝ<±™æÚæ ¨}ææÐçœæ ÜUè çÝ}æüH„æ ãæïÝï ÐÚ ²ƒæƒü ±S„éç±¯²ÜU Ðí¿ææÐíÜUæàæ ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥àæéh Kæ±Ú‡æ}æHæÐï„S² ÐíÜUæàææy}æÝæï Ïæéçh¨œ±S² Ú…S„}ææï|²æ}æÝç|æ|æê„: S±ÓÀ:
çSƒç„Ðí±æãæï ±ñàææÚl}æì J ²Îæ çÝ<±™æÚS² ¨}ææ{ï±ñüàææÚlç}æÎ¢ …æ²„ï „Îæ ²æïçxæÝæï |æ±y²Š²æy}æÐí¨æÎæï
|æê„æƒüç±¯²: ÜíU}ææÝÝéÚæï{è SÈéUÅ: Ðí¿ææHæïÜU: J „ƒæ ™æïv„}æì -
Ðí¿ææÐí¨æÎ}ææL s ¥àææïÓ²: àææï™„æï …ÝæÝì J
|æêç}æcÆæçÝ± àæñHSƒ: ¨±æü‹Ðíæ¿ææïùÝéÐà²ç„ JJ 47 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ú…¨ì-„}æ¨ì MÐè ¥àæéçh ¥æ±Ú‡æ }æHæï¢ ¨ï ÐëƒÜUì ãé» ÐíÜUæàæ S±|ææ±
±æHï Ïæéçh„œ± ÜUè Ú…¨ì-„}æ¨ì ÜïU ¨}ÐÜüU ¨ï Úçã„ çÝ}æüH{æÚæ ‘±ñàææÚl’ ÜUãHæ„è ãñ J ç…¨ ¨}æ²
çÝ<±™æÚ ¨}ææç{ ÜUè çÝ}æüH„æ S±ÓÀ çSƒç„ Ðí±æã ãæï„æ ãñ „Ïæ ²æïxæè ÜUæï |æê„æƒü ç±¯²ÜU ÜíU}æ
ÜUè ¥Ðïÿææ Ý Ú¶Ýï ±æHæ SÐcÅ ‘Ðí¿ææÐíÜUæàæ’ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ »ï¨æ ÜUãæ ãñ -
Ðí¿ææ ÜïU ÐíÜUæàæ ÐÚ ¥æMÉG ãæïÜUÚ àææïÜUãèÝ (²æïxæè), àææïÜU ÜUÚ„ï ãé» Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï »ï¨ï Îï¶„æ
ãñ …ñ¨ï Ð±ü„ ÐÚ ÚãÝï ±æHæ Ã²çv„ |æêç}æ ÐÚ ÚãÝï ±æHæï¢ ÜUæï Îï¶„æ ãñ JJ 47 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU çÝ<±™æÚ ¨}ææç{ ÜïU ±ñàææÚl (ÐçÚÐv± çÝ}æüH„æ)
ÜUè ç¨çh ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ÜUæï ©yÜëUcÅ ¿ææÝ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
¨}ææç{ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ²æïxæè ÜUè Ïæéçh ¥ç±læ ¥æçÎ }æHæï¢ ¨ï Úçã„ ãæï …æ„è ãñ J
¥„: Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ ¨ï Ðí|ææç±„ Ýãè¢ ãæï„è J ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨ ÜUæ ¨„„ ¨æ±{æÝè
¨ï Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ²æïxæè ÜUè Ïææ{æÚçã„ ¨}ææç{ ÏæÝè Úã„è ãñ J §¨ çSƒç„ }æï¢ ©¨ ²æïxæè
ÜUæ ¿ææÝ ©yÜU¯ü ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ±ã ÐÎæƒü ÜïU ²ƒæƒü S±MÐ ÜUæï …æÝ„æ ãñ J
²ãæ¡ ²ã àæ¢ÜUæ ãæï ¨ÜU„è ãñ çÜU §¨ ç±çàæcÅ ¿ææÝ ÜUæ dæï„ v²æ ãñ ? ²ã ¿ææÝ §üEÚ ÐíÎœæ
ãñ J …è±æy}ææ ¥ÐÝï ¿ææÝ, ÜU}æü ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜUæï ç…„Ýæ §üEÚæ¿ææÝé¨æÚ ÏæÝæ Hï„æ ãñ §üEÚ ©¨ÜUæï
©„Ýæ ¿ææÝ Îï„æ ãñ J …è±æy}ææ ÜUæ ¥ÐÝæ S±æ|ææç±ÜU ¿ææÝ ¥ËÐ ãñ J ©¨¨ï …è±æy}ææ ÜUæï ÐÎæƒæïZ
ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ÐíÜëUç„ …ÇG ÐÎæƒü ãñ, ±ã ¿ææÝ ÜUæ ¥æ{æÚ Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„è J §¨çH»
…ãæ¡-…ãæ¡ …è±æy}ææ ç±çàæcÅ ¿ææÝ²év„ ãæï„æ ãñ, ±ãæ¡-±ãæ¡ ±ã ¿ææÝ §üEÚ ÐíÎœæ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã
Ïæ„Hæ²æ xæ²æ çÜU ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ ¨ï Ïæéçh ¥ç|æ|æê„ Ýãè¢ ãæï„è J v²æï¢çÜU ²æïxæè
¨}ææç{ÐæÎ: 99 ¨ê~æ 1–48
¥ÐÝï ÐéL¯æƒü ÜïU ÏæH ÐÚ §ÝÜUæï ©|æÚÝï Ýãè¢ Îï„æ ¥æñÚ §ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜïU çH» ŸæhæÐê±üÜU §üEÚæïÐæ¨Ýæ
ÜUÚ„æ ãñ J ¨}ææç{ ÜUè §¨ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ±ã }ææïÿæàææ›æï¢ ÜUæï ÐÉG„æ ãñ, ²æïxææ|²æ¨è
ÿÐéL¯æï¢ ÜUæ ¨¢xæ ÜUÚ„æ ãñ J §‹ãè¢ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï çÝ<±™æÚ ¨}ææç{ ÜUè çÝ}æüH„æ ãæï„è ãñ J
²ãæ¡ ²ã ç…¿ææ¨æ ãæï„è ãñ çÜU ¨}ææç{ ÐíæŒ„ ²æïxæè ÜUæï ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ v²æ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J
§¨ ç±¯² }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU çÝ<±™æÚ ¨}ææç{ ÜUè çÝ}æüH„æ ç¨h ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ¿ææÝ ÜïU ª¡™ï S„Ú ÜUæï
ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU S±²¢ ÜUæï ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàææï¢ ¨ï Úçã„ ¥æñÚ ¨æ¢¨æçÚÜU }æÝéc²æï¢ ÜUæï vHïàææï¢ ¨ï ÐèçÇG„ Îï¶„æ
ãñ J ©¨ ²æïxæè ÜUè ±ñ¨è ãè çSƒç„ ãæï„è ãñ …ñ¨ï çÜU çÜU¨è Ð±ü„ ÜïU çàæ¶Ú ¨ï Ýè™ï ÚãÝï ±æHï }æÝéc²æï¢
ÜUæï Îï¶Ýï ±æHï ÜUè ãæï„è ãñ J §¨ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ±ã ¨}æS„ ¨¢¨æÚ ÜïU Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï §Ý vHïàææï¢
¨ï ÀéÇGæÜUÚ ¨é¶ ÐíæŒ„ ÜUÚæÝæ ™æã„æ ãñ ¥æñÚ S±²¢ §¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ÀæïÇGÝæ Ýãè¢ ™æã„æ JJ 47 JJ
« „}|æÚæ „~æ Ðí¿ææ JJ 48 JJ
àæÏÎæƒü - («„}|æÚæ) ÿ² ÜUæï ãè {æÚ‡æ ÜUÚÝï ±æHè („~æ) çÝ<±™æÚæ ¨}ææÐçœæ ÜUè
Ðí±è‡æ„æ ãæïÝï ÐÚ (Ðí¿ææ) Ïæéçh ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - çÝ<±™æÚæ ¨}ææÐçœæ ÜUè Ðí±è‡æ„æ ãæïÝï ÐÚ ÿ²¿ææÝ ÜUæï ãè {æÚ‡æ ÜUÚÝï ±æHè
Ïæéçh ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „çS}æ‹¨}ææçã„ç™œæS² ²æ Ðí¿ææ …æ²„ï „S²æ « „}|æÚïç„ ¨¢¿ææ |æ±ç„ J ¥‹±ƒæü
™ ¨æ, ÿ²}æï± çÏæ|æ<„ J Ý ™ „~æ ç±Ð²æü¨¿ææÝxæ‹{æïùŒ²S„èç„ J „ƒæ ™æïv„}æì -
¥æxæ}æïÝæÝé}ææÝïÝ Š²æÝæ|²æ¨Ú¨ïÝ ™ J
ç~æ{æ ÐíÜUËÐ²‹Ðí¿ææ¢ H|æ„ï ²æïxæ}æéœæ}æ}æì JJ §ç„ JJ 48 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨}ææçã„ ç™œæ ±æHï (²æïxæè) ÜUæï ©¨ ±ñàææÚl ÜUè çSƒç„ }æï¢ ç…¨ Ðí¿ææ
ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ ©¨ÜUè ¨¢¿ææ ‘«„}|æÚæ’ ãñ J ±ã (¨¢¿ææ) ¥‹±ƒü = ¥ƒü ÜïU ¥ÝéÜêUH ãñ J ÿ² ÜUæï
ãè {æÚ‡æ ÜUÚ„è ãñ ¥æñÚ ±ãæ¡ ç±ÐÚè„ ¿ææÝ ÜUæ ÜUæï§ü ¥¢àæ |æè Ýãè¢ Úã„æ ãñ J ¥æñÚ ±ñ¨æ ÜUãæ ãñ -
²æïxæè ±ïÎ ÜïU ÐÆÝ »±¢ Ÿæ±‡æ ÜïU mæÚæ, ©¨ÜïU }æÝÝ ¥æñÚ çÝçÎŠ²æ¨Ý ÜïU mæÚæ „èÝ ÐíÜUæÚ
ÜUè Ïæéçh ÜUæï ÏæÝæ„æ ãé¥æ ©œæ}æ ²æïxæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ JJ 48 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ çÝ<±™æÚ ±ñàææÚl ¨}ææç{ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
çÝ<±™æÚ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ÜUæï …æï ©yÜëUcÅ Ïæéçh ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ, ©¨ÜUæ Ýæ}æ
‘« „}|æÚæ’ ãñ J v²æï¢çÜU ±ã ÿ² ¿ææÝ ÜUæï ãè xæíã‡æ ÜUÚ„è ãñ, ¥ÿ² ÜUæï Ýãè¢ J ¨æ¢¨æçÚÜU ¥±Sƒæ
}æï¢ Ã²çv„ ÜUæï ¥¿ææÝ çÐí² Hxæ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUè Ïæéçh ¥ÿ² ¿ææÝ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ„è Úã„è ãñ J
ÐÚ‹„é §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ©¨ÜUè Ïæéçh ¥ÿ² ¿ææÝ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚÜïU ÿ²¿ææÝ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝï ±æHè
ÏæÝ …æ„è ãñ J
¨}ææç{ÐæÎ: 100 ¨ê~æ 1–49
«„}|æÚæ Ïæéçh ÜUæï ÐíæŒ„ Ã²çv„ ²ã …æÝ Hï„æ ãñ çÜU ¥æy}ææ v²æ ãñ, àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, }æÝ, Ïæéçh
v²æ ãñ¢ ? çÜUÝ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï Ã²çv„ Îé:¶è ãæï„æ ãñ ¥æñÚ çÜUÝ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï ¨é¶è J ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ¨æƒ
ÜñU¨æ Ã²±ãæÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ÜñU¨æ Ýãè¢ ¥æçÎ J
« „}|æÚæ Ïæéçh ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH» ÜéUÀ ©Ðæ² Ýè™ï Ïæ„Hæ²ï …æ„ï ãñ¢ -
(1)±ïÎ ÜUæ ¥ƒü ¨çã„ ÐÉGÝæ J
(2)¨éÝÝæ J
(3)}æÝÝ ÜUÚÝæ J
(4)}æÝÝ ÜïU Ðpæ„ì çÝçÎŠ²æ¨Ý ÜUÚÝæ J ¥ƒæü„ì àææ‹„ ç™œæ ãæïÜUÚ ÐÚèÿææÐê±üÜU ÿ² ¥æñÚ
¥ÿ² ÜUæ çÝ‡æü² ÜUÚÝæ J
(5)¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝæ J ¥ƒæü„ì çÝ‡æü² ÜïU Ðpæ„ì ©¨ ¿ææÝ ÜUæï Ã²±ãæÚ }æï¢ HæÝï ÜUæ Ðê‡æü
Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ J
§Ý ©Ðæ²æï¢ ¨ï «„}|æÚæ Ïæéçh ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU «„}|æÚæ Ïæéçh ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH» ÜUæï§ü Ðí²æ¨ ÜUÚÝï ÜUè
¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J ÜïU±H xæéL ÜUè ÜëUÐæ ¨ï ÐíæŒ„ ãæï …æ„è ãñ J ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J
v²æï¢çÜU ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï §üEÚ ÜUæï xæéL¥æï¢ ÜUæ |æè xæéL Ïæ„Hæ²æ ãñ ¥æñÚ ±ïÎ }æï¢ §üEÚ ÜUæï }ææ„æ, çÐ„æ,
¥æ™æ²ü S±èÜUæÚ çÜU²æ ãñ J ²çÎ çÏæÝæ ÐéL¯æƒü ÜïU «„}|æÚæ Ïæéçh Îïã{æÚè xæéL ÜUè ÜëUÐæ ¨ï ©ÐHÏ{
ãæï ¨ÜU„è ãñ „æï §üEÚ ÜUè ÜëUÐæ ¨ï |æè ¨ÏæÜUæï «„}|æÚæ Ïæéçh ç}æHÝè ™æçã²ï J ÐÚ‹„é »ï¨æ Ýãè¢
Îï¶æ …æ„æ J ¥„: ²ã }ææ‹²„æ ÀæïÇGÝï ²æïx² ãñ JJ 48 JJ
¥±0 - ¨æ ÐéÝ: -
¥ƒü - ¥æñÚ ±ã Ðí¿ææ -
Ÿæé„æÝé}ææÝÐí¿ææ|²æ}æ‹²ç±¯²æ ç±àæï¯æƒüy±æ„ì JJ 49 JJ
àæÏÎæƒü - (Ÿæé„-¥Ýé}ææÝ-Ðí¿ææ|²æ}æì) àæÏÎ Ðí}ææ‡æ „ƒæ ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ ¨ï ©yÐ‹Ý Ðí¿ææ
¨ï (¥‹²-ç±¯²æ) ç|æ‹Ý ç±¯² ±æHè ãæï„è ãñ «„}|æÚæ Ðí¿ææ (ç±àæï¯-¥ƒüy±æ„ì) ç±àæï¯ ¥ƒü =
±S„é ÜUæ ç±àæï¯ S±MÐ çÎ¶æÝï ±æHè ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - ±S„é ÜUæ ç±àæï¯ S±MÐ çÎ¶æÝï ±æHè ãæïÝï ¨ï, «„}|æÚæ Ðí¿ææ àæÏÎ Ðí}ææ‡æ
„ƒæ ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ ¨ï ©yÐ‹Ý Ðí¿ææ ¨ï ç|æ‹Ý ç±¯² ±æHè ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ÿæé„}ææxæ}æç±¿ææÝ¢ „y¨æ}ææ‹²ç±¯²}æì J Ý sæxæ}æïÝ àæv²æï ç±àæï¯æïùç|æ{æ„é}æì J
ÜUS}ææ„ì ? Ý çã ç±àæï¯ï‡æ ÜëU„¨¢ÜïU„: àæÏÎ §ç„ J „ƒæÝé}ææÝ¢ ¨æ}ææ‹²ç±¯²}æï± J ²~æ ÐíæçŒ„S„~æ xæç„²ü~æ
Ý ÐíæçŒ„S„~æ Ý xæç„çÚy²év„}æì (ÎícÅÃ²¢ |ææc²}æì 1/7) J ¥Ýé}ææÝïÝ ™ ¨æ}ææ‹²ïÝæïÐ¨¢ãæÚ: J
„S}ææÓÀíé„æÝé}ææÝ-ç±¯²æï Ý ç±àæï¯: ÜUçpÎS„èç„ J
¨}ææç{ÐæÎ: 101 ¨ê~æ 1–49
Ý ™æS² ¨ê ÿ }æÃ²±çã„ç±Ðí Ü ë U cÅS² ±S„é Ý æï Hæï Ü UÐí y ²ÿæï ‡ æ xæí ã ‡æ}æçS„ J Ý ™æS²
ç±àæï¯S²æÐí}ææ‡æÜUS²æ|ææ±æïùS„èç„ ¨}ææç{Ðí¿ææçÝxæíæüs »± ¨ ç±àæï¯æï |æ±ç„-|æê„¨êÿ}æxæ„æï ±æ ÐéL ¯xæ„æï
±æ J „S}ææÓÀ>„æÝé}ææÝÐí¿ææ|²æ}æ‹²ç±¯²æ ¨æ Ðí¿ææ ç±àæï¯æƒüy±æçÎç„ JJ 49 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘Ÿæé„’ ÜUæ ¥ƒü ¥æxæ}æ…‹² ¿ææÝ ãñ J ±ã ¨æ}ææ‹² ç±¯²ÜU ãæï„æ ãñ J ¥æxæ}æ
ÜïU mæÚæ ç±àæï¯ Ýãè¢ ÜUãæ …æ ¨ÜU„æ ãñ J v²æï¢ ? v²æï¢çÜU àæÏÎ ÜUæ ¨¢ÜïU„ (ÐÎæƒü ÜïU) ç±àæï¯ {}æü ÜUæï
HïÜUÚ Ýãè¢ ãæï„æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ (ÐÎæƒü ÜïU) ¨æ}ææ‹² ({}æü) ÜUæï Ïæ„Hæ„æ ãñ J ç…¨}æï¢
ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ ¦(SƒæÝæ‹„Ú }æï¢ Ðãé¡™Ýæ ãæï„æ ãñ) ©¨}æï¢ xæç„ ãæï„è ãñ J ç…¨}æï¢ ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãñ ©¨}æï¢ xæç„
Ýãè¢ »ï¨æ (¨ê~æ 1/7 ÜïU |ææc² }æï¢) ÜUãæ ãñ J ¥Ýé}ææÝ ÜïU mæÚæ ¨æ}ææ‹² ç±¯²ÜU ¿ææÝ ãæï„æ
ãñ J §¨çH» ÜUæï§ü |æè ç±àæï¯¿ææÝ ¥æxæ}æ »±¢ ¥Ýé}ææÝ ÜUæ ç±¯² Ýãè¢ ÏæÝ„æ J
§¨ ¨êÿ}æ Ã²±çã„ ¦ (ÉÜUï ãé»), ç±ÐíÜëUcÅ ¦ (ÎêÚSƒ) ±S„é ÜUæ xæíã‡æ HæñçÜUÜU }æÝéc²æï¢ ÜïU Ðíy²ÿæ
¨ï Ýãè¢ ãæï„æ J HæñçÜUÜU Ðíy²ÿæ ¨ï xæíã‡æ Ý ãæïÝï ±æHï §¨ ç±àæï¯ Ðíy²ÿæ ÜUæ ¥|ææ± |æè Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU
|æê„¨êÿ}æxæ„ ±æ ÐéL¯xæ„, ±ã (ç±àæï¯) ¨}ææç{ Ðí¿ææ ÜïU mæÚæ ãè xæíæs ãæï„æ ãñ J §¨çH» ±ã Ðí¿ææ ç±àæï¯
ç±¯²ÜU ãæïÝï ¨ï Ÿæé„ „ƒæ ¥Ýé}ææÝ ç±¯²ÜU Ðí¿ææ ¨ï ç|æ‹Ý ç±¯²±æHè ãæï„è ãñ JJ 49 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ÿæé„ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝ ¨ï ©yÐ‹Ý ãé§ü Ïæéçh²æï¢ ¨ï « „}|æÚæ Ðí¿ææ (Ïæéçh)
ÜUæï ç±àæï¯ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
ÐÎæƒæïZ ÜUæ S±MÐ Îæï ÐíÜUæÚ ¨ï Îï¶æ …æ„æ ãñ, »ÜU ¨æ}ææ‹² ¥æñÚ Îê¨Úæ ç±àæï¯ J ÐÎæƒü }æï¢
ÜéUÀ »ï¨ï ¨æ}ææ‹² {}æü ãæï„ï ãñ¢, …æï ¥‹²æï¢ }æï¢ |æè Úã„ï ãñ¢ ¥æñÚ ÜéUÀ »ï¨ï ç±àæï¯ {}æü ãæï„ï ãñ¢ …æï
¥‹²æï¢ }æï¢ Ýãè¢ ãæï„ï J …ñ¨ï »ÜU xææñ ÜïU ™æÚ ÐñÚ, Îæï ¨è¢xæ, »ÜU Ðê¡À ¥æçÎ {}æü ãñ¢ ±ñ¨ï ãè {}æü
¥‹² xææñ¥æï¢ ÜïU |æè ãæï„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ç…¨ ¥æÜUæÚ ÜïU ÐñÚ, ¨è¢xæ, Ðê¡À ¥æçÎ »ÜU xææñ ÜïU ãñ¢ ±ñ¨ï ãè Îê¨Úè
xææñ ÜïU Ýãè¢ ãæï„ï, ÜéUÀ ¥‹„Ú ãæï„æ ãñ J ±ñ¨ï ãè }æÝéc², ±ëÿææçÎ }æï¢ |æè ¨}æÛæÝï ™æçã²ï¢ J Ÿæé„¿ææÝ ¥æñÚ
¥Ýé}ææÝ¿ææÝ ±S„é ÜïU ç±àæï¯ {}ææïZ ÜUæ ¿ææÝ Ýãè¢ ÜUÚ±æ ¨ÜU„ï J ÐÚ‹„é « „}|æÚæ Ðí¿ææ
(Ïæéçh) Ðíy²ÿæ ÜïU S„Ú ÐÚ ÐÎæƒü ÜïU ç±àæï¯ {}ææïZ ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚ±æ„è ãñ J ²ã §¨}æï¢ ç±àæï¯„æ ãñ J
…ñ¨ï {ê}æ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ¥Ýé}ææÝ ¨ï ¥çxÝ ÜUæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ ãæï„æ ãñ çÜU ²ãæ¡ ÐÚ ¥çxÝ ãñ J ÐÚ‹„é
±ã çÜU„Ýï ÿæï~æ }æï¢ ¥æñÚ ©¨ÜUè Á±æHæ çÜU„Ýè H}Ïæè-™æñÇGè ãñ ²ã ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ J …Ïæ Ã²çv„
©¨ÜïU ¨}æèÐ }æï¢ …æÜUÚ Ðíy²ÿæ Îï¶„æ ãñ „æï ç±àæï¯ MÐ ¨ï ¥çxÝ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ çÜU §¨ÜUè
Á±æHæ §„Ýè H}Ïæè, §„Ýè ™æñÇGè ãñ J
àæÏÎ Ðí}ææ‡æ }æï¢ ²ã Ïææ„ ÜUãè çÜU …è±æy}ææ »ÜU ™ï„Ý ÐÎæƒü ãñ J ²ã àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, }æÝ
¥æçÎ ÜUæ ¨@æHÝ ÜUÚ„æ ãñ, »ï¨æ ¨éÝÝï ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ, ç±àæï¯
Ýãè¢ J ¨}ææç{ ¨ï ©yÐ‹Ý «„}|æÚæ Ïæéçh ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ ç±çàæcÅ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ²ã ÎæïÝæï¢ Ïæéçh²æï¢
}æï¢ |æïÎ ãñ J §¨ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ ãñ çÜU àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ¨ï ¨éÝè ãé§ü Ïææ„ï¢ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ
¨ï ÐíæŒ„ ¿ææÝ ²æïxæ ÜUæ ¨æ{Ý Ýãè¢ ãñ J ²çÎ Ã²çv„ ÿ² àææ›æï¢ ÜUæï ÐÉGÜUÚ, ¨éÝÜUÚ ¥æñÚ ¥Ýé}ææÝ
¨}ææç{ÐæÎ: 102 ¨ê~æ 1–50
Ðí}ææ‡æ ¨ï ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚ ¥ÐÝï ¥æ™Ú‡æ }æï¢ Hï ¥æ„æ ãñ „æï ¨}ææç{ ÜïU mæÚæ «„}|æÚæ Ïæéçh ÜUæï ÐíæŒ„
ÜUÚ Hï„æ ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU Ã²çv„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ …æï Ðíy²ÿæ ÜUÚ„ï ãñ¢, ±ã ¨æ{æÚ‡æ Ðíy²ÿæ ãñ J ÐÚ‹„é «„}|æÚæ
Ïæéçh ¨ï ²æïxæè ÜUæï …æï Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ, ±ã ©yÜëUcÅ Ðíy²ÿæ ãñ JJ 49 JJ
¥±0 - ¨}ææç{Ðí¿ææÐíç„H}|æï ²æïçxæÝ: Ðí¿ææÜëU„: ¨¢SÜUæÚæï Ý±æï Ý±æï …æ²„ï J
¥ƒü - ¨}ææç{ Ðí¿ææ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ÜUæ Ðí¿ææÜëU„ Ý²æ-Ý²æ ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ -
„Á…: ¨¢SÜUæÚæïù‹²¨¢SÜUæÚÐíç„Ïæ‹{è JJ 50 JJ
àæÏÎæƒü - („„ì-…:) ©¨ «„}|æÚæ Ðí¿ææ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ (¨¢SÜUæÚ:) ¨¢SÜUæÚ (¥‹²-
¨¢SÜUæÚ-Ðíç„Ïæ‹{è) Îê¨Úï = ¨Ïæ Ã²éyƒæÝ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ «„}|æÚæ Ðí¿ææ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ ¨¢SÜUæÚ ¥‹² ¨Ïæ Ã²éyƒæÝ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæï ÚæïÜUÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨}ææç{Ðí ¿ ææÐí | æ±: ¨¢ S ÜUæÚæï Ã²é y ƒæÝ¨¢ S ÜUæÚæàæ²¢ Ïææ{„ï J
Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚç|æ|æ±æœæyÐí|æ±æ: Ðíy²²æ Ý |æ±ç‹„ J Ðíy²²çÝÚæï{ï ¨}ææç{L Ðç„cÆ„ï J „„: ¨}ææç{…æ
Ðí¿ææ, „„: Ðí¿ææÜëU„æ: ¨¢SÜUæÚæ §ç„ Ý±æï Ý±: ¨¢SÜUæÚæàæ²æï …æ²„ï J „„p Ðí¿ææ „„p ¨¢SÜUæÚæ §ç„
J
ÜUƒ}æ¨æñ ¨¢SÜUæÚæàæ²çpœæ¢ ¨æç{ÜUæÚ¢ Ý ÜUçÚc²„èç„ J Ý „ï Ðí¿ææÜëU„æ: ¨¢SÜUæÚæ: vHïàæÿæ²-
ãï„éy±æçÓ™œæ}æç{ÜUæÚç±çàæcÅ¢ ÜéU±üç‹„ J ç™œæ¢ çã „ï S±ÜUæ²æüÎ±¨æÎ²ç‹„ J w²æç„Ð²ü±¨æÝ¢ çã
ç™œæ™ïçcÅ„ç}æç„ JJ 50 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨}ææç{ Ðí¿ææ ¨ï ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚ Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¥æàæ² ÜUæï Ïææç{„
ÜUÚ„æ ãñ J Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¥ç|æ|æê„ ãæïÝï ¨ï ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHè ±ëçœæ²æ¡ Ýãè¢ (©yÐ‹Ý) ãæï„è¢
J ±ëçœæ²æï¢ ÜïU çÝÚæï{ ãæïÝï ÐÚ ¨}ææç{ çSƒÚ Úã„è ãñ J ©¨¨ï ¨}ææç{… Ðí¿ææ (©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ), ©¨
(Ðí¿ææ) ¨ï Ðí¿ææÜëU„ ¨¢SÜUæÚ (©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢) §¨ ÐíÜUæÚ Ý²æ-Ý²æ ¨¢SÜUæÚæàæ² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨
(¥æàæ²) ¨ï Ðí¿ææ ¥æñÚ Ðí¿ææ ¨ï ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï Úã„ï ãñ¢ J
²ã ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¥æàæ² ç™œæ ÜUæï ¨æç{ÜUæÚ (|ææïxæ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ±æHè Ðí±ëçœæ ¨ï ²év„) v²æï¢
Ýãè¢ ÏæÝæ„æ ? Ðí¿ææ…çÝ„ ±ï ¨¢SÜUæÚ vHïàææï¢ ÜïU ÝæàæÜU ãæïÝï ¨ï ç™œæ ÜUæï ¥ç{ÜUæÚ ç±çàæcÅ (²év„)
Ýãè¢ ÜUÚ„ï J ±ï „æï ç™œæ ÜUæï ¥ÐÝï (|ææïxæ ç¨çhMÐ) ÜUæ²ü ¨ï çÝ±ëœæ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ç™œæ ÜUè ™ïcÅæ (ç±±ïÜU)
w²æç„ Ð²ü‹„ ãè ãæï„è ãñ JJ 50 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU « „}|æÚæ Ðí¿ææ ¨ï ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚ ¥‹² ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J
¨}ææç{ ÜïU ¨}æ² ²æïxæè ÜUæï …æï ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ ©¨¨ï ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ±ï ¨¢SÜUæÚ
Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ÏæH±æÝì ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ©ÝÜUæï ÚæïÜU Îï„ï ãñ¢ J ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ Ã²éyƒæÝ
¨}ææç{ÐæÎ: 103 ¨ê~æ 1–51
¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU LÜU …æÝï ¨ï, ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHè ±ëçœæ²æ¡ LÜU …æ„è ãñ¢ J ©Ý ±ëçœæ²æï¢ ÜïU LÜU …æÝï
¨ï ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J ¨}ææç{ ¨ï ¨}ææç{…æ Ðí¿ææ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨ÜïU ¥Ýé|æ±æï¢ ¨ï
Ý²æ-Ý²æ ¨¢SÜUæÚ ¨}æéÎæ² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ àæ¢ÜUæ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ çÜU ±ã ¨}ææç{ÜUæH }æï¢ ©yÐ‹Ý ãé¥æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¨}æéÎæ² ç™œæ
ÜUæï |ææïxæ ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï ²év„ v²æï¢ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ? ¥ƒæü„ì ©¨ ¨}æ² ç™œæ }æï¢ |ææïxæ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï
±æHè Ðí±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý v²æï¢ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU ±ï Ðí¿ææÜëU„ ¨¢SÜUæÚ
vHïàææï¢ ÜUæ Ýæàæ ÜUÚÝï ±æHï ãæïÝï ¨ï ç™œæ ÜUæï |ææïxæ Ðí±ëçœæ ±æHæ Ýãè¢ ÏæÝæ„ï, çÜU‹„é §¨ ÜUæ²ü ¨ï
ÚæïÜU„ï ãñ¢ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU « „}|æÚæ Ïæéçh ¨ï ©yÐ‹Ý ãé¥æ ¨¢SÜUæÚ ¨æ¢¨æçÚÜU ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæï Ïææç{„ ÜUÚ„æ ãñ J
§¨ ç±¯² }æï¢ ²ã ¨¢àæ² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ çÜU v²æ §Ý ¨æ¢¨æçÚÜU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï }æï¢ ¨¢SÜUæÚ
ãè ÜUæÚ‡æ ãñ¢ ¥ƒ±æ ¥‹² |æè ÜUæï§ü ÜUæÚ‡æ ãñ ? §¨ÜUæ ©œæÚ ²ã ãñ çÜU ¨¢SÜUæÚ ÜUæï ©ÆæÝï ±æHæ,
©¨ÜUæï ÏæH±æÝì ÏæÝæÝï ±æHæ …è±æy}ææ ãñ J …è±æy}ææ ç…¨ ¨¢SÜUæÚ ÜUæï ©ÆæÝæ ™æã„æ ãñ, ±ã ¨¢SÜUæÚ
©|æÚ …æ„æ ãñ J ç…¨ ¨¢SÜUæÚ ÜUæï ¨ã²æïxæ Îï„æ ãñ, ±ã ÏæH±æÝì ÏæÝ …æ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ç…¨
¨¢SÜUæÚ ÜUæï …è±æy}ææ ÚæïÜUÝæ ™æã„æ ãñ, ±ã LÜU …æ„æ ãñ ¥æñÚ ç…¨ÜUæï ãÅæÝæ ™æã„æ ãñ ±ã ãÅ
…æ„æ ãñ J ÜUæï§ü |æè ¨¢SÜUæÚ S±²¢ çÜU¨è |æè àæé|æ-¥àæé|æ ÜUæ²ü }æï¢ ¥æy}ææ ÜUæï Ðí±ëœæ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
§¨çH²ï ¨æ{ÜU ÜUæï ¨Îæ ²ã ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï çÜU çÜU¨è |æè ¨¢SÜUæÚ ÜUæï ©ÆæÝæ ±æ Ïææç{„ ÜUÚÝæ
}æïÚï ¥æ{èÝ ãñ J àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝæ ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ¨}ææŒ„ ÜUÚÝæ ¥æy}ææ ÜïU ¥æ{èÝ
ãñ, }æÝ ÜïU Ýãè¢ J ÜU|æè-ÜU|æè Ã²çv„ ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU }æïÚï ¨¢SÜUæÚ ¥ÓÀï Ýãè¢ ãñ¢ §¨çH²ï }æñ¢
©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜUæï Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J »ï¨æ }ææÝÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU »ï¨æ ¨}æÛæÝï ÐÚ Ã²çv„ ¥àæé|æ
¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¥æ{èÝ ãæïÜUÚ ¥àæé|æ ÜU}æü ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ ¥æñÚ àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨
ÜUÚÝæ ÀæïÇG Îï„æ ãñ J §¨}æï¢ ²ã |æè Îæï¯ ãñ çÜU ¨æ{ÜU çÝÚæàææ±æÎè ÏæÝ …æ„æ ãñ J
ÜéUÀ Hæïxæ ²ã }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU }æÝ, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ àæÚèÚ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ„ï ¥æñÚ ¨é¶-Îé:¶ |ææïxæ„ï ãñ¢,
…è±æy}ææ Ý ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ Ý ¨é¶Îé:¶ |ææïxæ„æ ãñ J »ï¨æ }ææÝÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ²ï }æÝ
¥æçÎ ¨Ïæ ÐÎæƒü …ÇG ãñ¢ J ²ï Ý S±²¢ ÜU}æü ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ ¥æñÚ Ý ¨é¶Îé:¶ |ææïxæ ¨ÜU„ï ãñ¢ J §¨çH²ï
¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©|ææÚÝï ±æHæ, }æÝ-§ç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï àæé|æ-¥àæé|æ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ±æHæ „ƒæ ©ÝÜUæ ÈUH
|ææïxæÝï ±æHæ …è±æy}ææ ãñ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãé¥æ çÜU ¿ææÝÐê±üÜU ¥|²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï ¨ÈUH„æ ç}æH„è
ãñ, ¥¿ææÝÐê±üÜU Ýãè¢ JJ 50 JJ
¥±0 - çÜU†™æS² |æ±ç„ -
¥ƒü - §¨ Ðí¿ææ ¨ï ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚ¨}æéÎæ² ÜUæ v²æ ãæï„æ ãñ ?
„S²æçÐ çÝÚæï{ï ¨±üçÝÚæï{æç‹ÝÏæèü…: ¨}ææç{: JJ 51 JJ
àæÏÎæƒü - („S²) ©¨ «„}|æÚæ Ðí¿ææ …çÝ„ ¨¢SÜUæÚ ÜïU (¥çÐ) |æè (çÝÚæï{ï) ÚæïÜU
çÎ²ï …æÝï ÐÚ (¨±ü-çÝÚæï{æ„ì) ¨Ïæ ç™œæ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ ãæï …æÝï ¨ï (çÝÏæèü…:) çÝÏæèü…
¨}ææç{ÐæÎ: 104 ¨ê~æ 1–51
(¨}ææç{:) ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ «„}|æÚæ Ðí¿ææ …çÝ„ ¨¢SÜUæÚ ÜïU ÚæïÜU çÎ²ï …æÝï ÐÚ ¨Ïæ ç™œæ±ëçœæ²æï¢
ÜïU LÜU …æÝï ¨ï ‘çÝÏæèü… ¨}ææç{’ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨ Ý ÜïU±H¢ ¨}ææç{Ðí¿ææç±Úæï{è, Ðí¿ææÜëU„æÝæ¢ ¨¢SÜUæÚæ‡ææ}æçÐ Ðíç„Ïæ‹{è |æ±ç„
J ÜUS}ææ„ì ? çÝÚæï{…: ¨¢SÜUæÚ: ¨}ææç{…æ‹¨¢SÜUæÚæ‹Ïææ{„ §ç„ J
çÝÚæï{çSƒç„ÜUæHÜíU}ææÝé|æ±ïÝ çÝÚæï{ç™œæÜëU„¨¢SÜUæÚæçS„y±}æÝé}æï²}æì J Ã²éyƒæÝçÝÚæï{¨}ææç{Ðí|æ±ñ:
¨ã ÜñU±Ë²|ææxæè²ñ: ¨¢SÜUæÚñçpœæ¢ S±S²æ¢ ÐíÜëU„æ±±çSƒ„æ²æ¢ Ðíç±Hè²„ï, „S}ææœæï ¨¢SÜUæÚæçpœæ-
S²æç{ÜUæÚç±Úæïç{Ýæï Ý çSƒç„ãï„±æï, ²S}ææÎ±ç¨„æç{ÜUæÚ¢ ¨ã ÜñU±Ë²|ææxæè²ñ: ¨¢SÜUæÚñçpœæ¢ ç±çÝ±„ü„ï,
„çS}æç‹Ý±ëœæï ÐéL ¯: S±M Ð}ææ~æÐíç„cÆæïù„: àæéh: ÜïU±Hæï }æév„ §y²éÓ²„ §ç„ JJ 51 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ±ã ‘çÝÏæèü… ¨}ææç{’ Ý ÜïU±H ‘¨}ææç{ Ðí¿ææ’ ÜUè ç±Úæïç{Ýè ãñ ¥çÐ„é ¨}ææç{
Ðí¿ææ…‹² ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï |æè Ïææç{„ ÜUÚ„è ãñ J v²æï¢ ? çÝÚæï{…‹² ¨¢SÜUæÚ ¨}ææç{…‹² ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï
Ïææç{„ ÜUÚ„æ ãñ J
çÝÚæï{ çSƒç„ ÜïU ÜUæHÜíU}æ ÜïU ¥Ýé|æ± ÜïU mæÚæ çÝÚæï{ ç™œæ …çÝ„ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¥çS„y± ¥Ýé}ææÝ
¨ï …æÝÝï ²æïx² ãñ J Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ (çÿæŒ„, }æêÉG, ç±çÿæŒ„, »ÜUæxæí çSƒç„ }æï¢ ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚ) çÝÚæï{
¨}ææç{ ¨ï ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚ …æï ÜñU±Ë² ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢, ©ÝÜïU ¨æƒ ç™œæ ¥±çSƒ„ ¥ÐÝè ÐíÜëUç„ }æï¢ Ðíç±HèÝ
(ÐíH² ÜUæï ÐíæŒ„) ãæï …æ„æ ãñ J §¨çH» ±ï ¨¢SÜUæÚ …‹}ææçÎ ÎïÝï ±æHï ç™œæ ÜïU ç±Úæï{è ãñ¢, (ç™œæ ÜUè)
çSƒç„ ÜïU ãï„é Ýãè¢ J v²æï¢çÜU ¨}ææŒ„-¥ç{ÜUæÚ ç™œæ ÜñU±Ë² |ææxæè² ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨æƒ çÝ±ëœæ ãæï„æ ãñ
J ©¨ÜïU çÝ±ëœæ ãæïÝï ÐÚ ÐéL¯ S±MÐ}ææ~æ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ àæéh ÜïU±H }æév„ ÜUãæ …æ„æ ãñ JJ 51 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUÏæ ãæï„è ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ çÝÏæèü…
¨}ææç{ ÜUæ ÜíU}æ Ïæ„HæÜUÚ …è±æy}ææ ÜUè }ææïÿæ ¥±Sƒæ ÜUæ ±‡æüÝ çÜU²æ ãñ J
çÝÏæèü… (çÝÚæH¢ÏæÝ) ¨}ææç{, ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¨ï ©yÐ‹Ý Ðí¿ææ ÜUæï ¥æñÚ ©¨¨ï ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæï ÚæïÜU Îï„è ãñ J çÝÚæï{ çSƒç„ ÜUæH ÜïU ¥Ýé|æ± ÜïU mæÚæ çÝÚæï{ ç™œæ ÜëU„ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¥çS„y±
¥Ýé}ææÝ ¨ï …æÝÝï ²æïx² ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU ¥±Sƒæ }æï¢ ±ëçœæ²æï¢ ¨ï …æï ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢, ©ÝÜUæï
‘Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ’ ÜUã„ï ãñ¢ J çÝÚæï{ ¥±Sƒæ ¥ƒæü„ì çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï |æè ‘Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ’ ÜUã„ï ãñ¢ J çÝÚæï{… ¨¢SÜUæÚ ç™œæ ÜïU ÜUæ²ü ÜïU ç±Úæï{è ãæï„ï
ãñ¢ ¥ƒæü„ì |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h ÜUÚÝæ ç™œæ ÜUæ ÜUæ²ü ãñ J ±ï ¨¢SÜUæÚ §¨ÜUæ ç±Úæï{ ÜUÚÝï
±æHï ãæï„ï ãñ¢ J ¨}ææŒ„æç{ÜUæÚ ç™œæ ÜñU±Ë² ÐíÎæÝ ÜUÚÝï ±æHï çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨çã„ çÝ±ëœæ ãæï …æ„æ
ãñ ¥ƒæü„ì ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ¥ÐÝï ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„
ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ ¨}æ² ©¨ÜUæï àæéh, ÜïU±H, }æév„ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ²ã Îïãæ±¨æÝ ÜïU Ðpæ„ì …è±æy}ææ
ÜUè }ææïÿææ±Sƒæ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J àæÚèÚ ÜïU Úã„ï ãé» …æï ¥æy}ææ }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ …æ„æ ãñ ©¨ÜUæï
¨}ææç{ÐæÎ: 105 ¨ê~æ 1–51
…è±Ý}æév„ ÜUã„ï ãñ¢ J àæÚèÚæ±¨æÝ ÜïU Ðpæ„ì ±ã §üEÚ ÜUè Ã²±SƒæÝé¨æÚ (¨}Ðê‡æü ¥±ç{ Ð²ü‹„) }ææïÿæ
}æï¢ Úã„æ ãñ, ©¨ÜUæï ç±Îïã}æév„ ÜUã„ï ãñ¢ J §¨¨ï ²ã Ýãè¢ ¨}æÛæÝæ ™æçã» çÜU çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUæï
ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ÐíÜëUç„-ç±ÜëUç„ »±¢ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ²ƒæ±„ì …æÝÝï »±¢ ç™œæ ÜïU Ã²éyƒæÝ »±¢ ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{…‹² ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨çã„ ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæïÝï ÐÚ …è±æy}ææ }æév„ ãæï …æ„æ ãñ J ±ïÎ ÜïU ¥Ýé¨æÚ
…è±æy}ææ §üEÚ ÜUæï ²ƒæ±„ì …æÝÜUÚ ãè }æév„ ãæï ¨ÜU„æ ãñ, çÏæÝæ …æÝï Ýãè¢ J
±ïÎæã}æï„¢ ÐéL ¯¢ }æãæ‹„}ææçÎy²±‡æZ „}æ¨: ÐÚS„æ„ì J
„}æï± ç±çÎy±æç„ }æëy²é}æïç„ Ýæ‹²: Ð‹ƒæ ç±l„ïù²Ýæ² JJ ²…é0 31J18 JJ
|ææ±æƒü - »„¢ = §¨, }æãæ‹„}æì = }æãæÝì, ¥æçÎy²±‡æü}æì = ¥æçÎy² S±MÐ; „}æ¨: ÐÚS„æ„ì
= ¥¿ææÝæ‹{ÜUæÚ ¨ï ÐëƒÜìU ±œæü}ææÝ, ÐéL¯}æì = ¨±ü~æ Ã²æŒ„ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï; ¥ã¢ ±ïÎ = }æñ¢ …æÝ„æ ãê¡
±æ …æÝê¡; „}æì »± = ©¨ÜUæï ãè, ç±çÎy±æ = …æÝÜUÚ, }æëy²é}æì ¥ç„ »ç„ = }æÚ‡ææçÎ ¥xææ{Îé:¶ ¨æxæÚ
¨ï ÐëƒÜUì ãæï„æ ãñ, ¥²Ýæ² = }æéçv„ ÜïU çH», ¥‹²: Ð‹ƒæ: = Îê¨Úæ }ææxæü, Ý ç±l„ï = Ýãè¢ ãñ J
¥ÜUæ}ææï {èÚæï ¥}æë„: S±²}|æê Ú¨ïÝ „ëŒ„æï Ý ÜéU„pÝæïÝ: J
„}æï± ç±mæ‹Ý çÏæ|ææ² }æëy²æïÚæy}ææÝ¢ {èÚ}æ…Ú¢ ²é±æÝ}æì JJ ¥ƒ±ü0 10J8J44 JJ
|ææ±æƒü - S±²}|æê: = S±²¢ ¨œææ ±æHæ (S±„: ç¨h) ÐÚ}æïEÚ; ¥ÜUæ}æ: = ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ
ÜUè ÜUæ}æÝæ ¨ï Úçã„; {èÚ: = ¿ææÝ S±MÐ; ¥}æë„: = ¥ç±Ýæàæè; Ú¨ïÝ „ëŒ„: = ¥æÝ‹Î Ú¨ ¨ï „ëŒ„;
ÜéU„pÝ = çÜU¨è ÐíÜUæÚ, ÜUãè¢ ¨ï, Ý ªÝ: = ‹²êÝ Ýãè¢; „}æì = ©¨; {èÚ}æì ¥…Ú}æì ²é±æÝ}æì ¥æy}ææÝ}æì
= ¿ææÝè …ÚæãèÝ ²é±æ ¥æy}ææ ÜUæï; »± = ãè; ç±mæÝì = …æÝÝï ±æHæ; }æëy²æï: = }æëy²é ¥æçÎ Îé:¶æï¢
¨ï; Ý çÏæ|ææ² = Ýãè¢ ÇÚ„æ J §¨çH» }æéçv„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH» §üEÚ ÜUæï …æÝÝæ ¥çÝ±æ²ü ãñ J
}æéçv„ ÜïU ç±¯² }æï¢ »ÜU ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU ç±Îïã }æév„ ¥æy}ææ ¨¢¨æÚ }æï¢ ÐéÝ…ü‹}æ Hï„æ ãñ ±æ
Ýãè¢ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU }ææïÿæ ¨é¶ |ææïxæÝï ÜUè »ÜU ¥±ç{ ãñ, ©¨ ¥±ç{ Ð²ü‹„ ¨é¶
|ææïxæ ÜUÚ …è±æy}ææ ¥ÐÝï „éË² ÐæÐ-Ðé‡² ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ¨¢¨æÚ }æï¢ }æÝéc² …‹}æ Hï„æ ãñ J }ææïÿæ ¨é¶
ÜUæï »ÜU ¨è}ææ Ð²ü‹„ |ææïxæÝæ §¨çH²ï ©ç™„ }ææÝæ …æ„æ ãñ çÜU ç…Ý àæéh ¿ææÝ, àæéh ÜU}æü, àæéh ©Ðæ¨Ýæ
¨ï }æéçv„ ç}æH„è ãñ ±ï ¨èç}æ„ ãñ¢, ©ÝÜUæ ÈUH |æè ¨èç}æ„ ãæïÝæ ™æçã» J Àœæè¨ ¨ãd ÏææÚ ¨ëçcÅ
ÜUè ©yÐçœæ, çSƒç„, ÐíH² ÜUæ …æï ¨}æ² ãæï„æ ãñ, ©„Ýï ¨}æ² „ÜU …è±æy}ææ }æéçv„ }æï¢ Úã„æ ãñ »ï¨æ
«ç¯²æï¢ Ýï }ææÝæ ãñ J ©¨ÜUæï §ÜUœæè¨ ÝèH, Î¨ ¶ÚÏæ ¥æñÚ ™æHè¨ ¥ÚÏæ (31,10,40,00,00,00,000)
±¯ü ÜUãæ …æ„æ ãñ J ¥æçÎ àæ¢ÜUÚæ™æ²ü …è Ýï |æè }æéçv„ ¨ï ÐéÝÚæ±ëçœæ ÜUæï S±èÜUæÚ„ï ãé» çÝ}Ý Ïææ„ï¢
¥ÐÝï |ææc² }æï¢ çH¶è ãñ¢ -
(1) ²æ±Îì ÏæíræHæïÜUçSƒç„: „æ±œæ~æñ± ç„cÆç„, Ðíæv„„æï Ýæ±œæü„ §y²ƒü: J
JJ àæ¢ÜUÚæ™æ²ü|ææc² Àæ‹Îæïx² ©ÐçÝ¯Îì 8/15/1 JJ
|ææ±æƒü - …Ïæ „ÜU ÏæíræHæïÜU }æï¢ çSƒç„ ãñ „Ïæ „ÜU …è± ±ãè¢ Úã„æ ãñ ¥ƒæü„ì ¥±ç{ ÜUè ¨}ææçŒ„
¨ï Ðê±ü Ýãè¢ HæñÅ„æ J
(2) ²çÎ çã Ýæ±œæü‹„ »±ç}æã xæíã‡æ}æÝƒüÜU}æï± S²æ„ì J
¨}ææç{ÐæÎ: 106 ¨ê~æ 1–51
„S}ææÎS}ææyÜUËÐæÎêŠ±ü}ææ±ëçœæxæü}²„ï J
JJ àæ¢ÜUÚæ™æ²ü|ææc² ÏæëãÎæÚ‡²ÜU ©ÐçÝ¯Îì 6/2/15 JJ
|ææ±æƒü - ²çÎ }æév„æy}ææ ÜUæ ÜU|æè Ý HæñÅÝæ ¥ç|æÐíñ„ ãæï „æï ‘§ã’ ÐÎ ÜUæ Ðí²æïxæ Ã²ƒü ãæï
…æ²ï §¨çH» §¨ ÜUËÐ ÜïU ¥Ý‹„Ú ÐéÝÚæ±ëçœæ …æÝè …æ„è ãñ J
àæ¢ÜUæ = }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜïU ¥ç„çÚv„ ¥‹² çÜU¨è «ç¯ Ýï …è± ÜUæ }æéçv„ ¨ï HæñÅÝæ
S±èÜUæÚ çÜU²æ ãæï, »ï¨æ Ðí„è„ Ýãè¢ ãæï„æ J
¨}ææ{æÝ = }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï Ïæírææ ¨ï HïÜUÚ …ñç}æçÝ „ÜU ¨|æè «ç¯²æï¢
ÜUè }ææ‹²„æ¥æï¢ ÜUæï S±èÜUæÚ çÜU²æ ãñ J ÜUæï§ü ¥ÐÝè Ý§ü }ææ‹²„æ SƒæçÐ„ Ýãè¢ ÜUè J §¨¨ï
ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ¥‹² «ç¯²æï¢ ¥æñÚ }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜUè }ææ‹²„æ»¡ »ÜU ãè ãñ¢, ç|æ‹Ý-
ç|æ‹Ý Ýãè¢ J …Ïæ }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï }æéçv„ ¨ï HæñÅÝæ S±èÜUæÚ çÜU²æ ãñ, „æï ç¨h
ãé¥æ çÜU ¥‹² ¨Ïæ «ç¯ |æè …è± ÜUæ }æéçv„ ¨ï HæñÅÝæ }ææÝ„ï ãñ¢ J
§¨ ç±¯² }æï¢ ¥‹² «ç¯²æï¢ ÜïU Ðí}ææ‡æ |æè ©ÐHÏ{ ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU }æã<¯ Ã²æ¨ …è Ýï ±ïÎæ‹„
¨ê~æ 3/3/32 }æï¢ ÜUãæ ãñ - “²æ±Îç{ÜUæÚ}æ±çSƒç„Úæç{ÜUæçÚÜUæ‡ææ}æì” ¥ƒæü„ì “…Ïæ „ÜU }ææïÿæ
ÜïU ¥ç{ÜUæÚè …è±æy}ææ¥æï¢ ÜUæ }æéçv„ }æï¢ ÚãÝï ÜUæ ¥ç{ÜUæÚ (¨}æ²) ãæï„æ ãñ, „Ïæ „ÜU ±ï }ææïÿæ
}æï¢ Úã„ï ãñ¢ J” }æã<¯ ÜUçÐH …è Ýï ¨æ¢w² ÎàæüÝ ÜïU ¨ê~æ 1/159 }æï¢ }æéçv„ ¨ï …è±æï¢ ÜUæ HæñÅÝæ
}ææÝæ ãñ J “§ÎæÝèç}æ± ¨±ü~æ Ýæy²‹„æïÓÀïÎ:” ¥ƒæü„ì “…ñ¨ï §¨ ¨}æ² ¨ëçcÅ ™H Úãè ãñ, ±ñ¨ï
ãè ¨Îæ ¨ëçcÅ ™H„è Úã„è ãñ, ÜU|æè |æè ¨ëçcÅ ¨Îæ ÜïU çH²ï ¨}ææŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J” ²çÎ }æéçv„
¨ï …è± HæñÅ„æ ãè Ýãè¢, „æï …Ïæ ¨æÚï …è± »ÜU-»ÜU ÜUÚÜïU }æév„ ãæï …æ»¡xæï, „Ïæ ¨ëçcÅ ÏæÝïxæè
ãè Ýãè¢ J …æï çÜU ÜUçÐH }æéçÝ …è Ýãè¢ }ææÝ„ï J §¨ÜUæ ¥ƒü ²ã ãé¥æ çÜU …è± }æéçv„ ¨ï HæñÅ„ï ãñ¢,
„|æè „æï ¨Îæ ¨ëçcÅ ™H„è ãñ J
…è±æy}ææ ÜUè }æéçv„ ¨ï ÐéÝÚæ±ëçœæ Ý }ææÝÝï }æï¢ Îæï¯ -
(1) }æéçv„ ¿ææÝ, ÜU}æü, ©Ðæ¨Ýæ ÜUæ ÈUH ãñ J ²ï ¨èç}æ„ ãæï„ï ãñ¢ J §ÝÜUæ ÈUH }ææïÿæ ¨èç}æ„
ãæïÝæ ™æçã», ¥¨èç}æ„ Ýãè¢ J
(2) ²çÎ §ÝÜUæ ÈUH §üEÚ ¥¨èç}æ„ Îï„æ ãñ „æï §üEÚ ÜUæ ‹²æ² |æX ãæï„æ ãñ J
(3) ²çÎ çÏæÝæ çÝç}æœæ §üEÚ ÈUH Îï„æ ãñ „æï ¥‹²æ²ÜUæÚè …è±æï¢ ÜUæï |æè }æéçv„ }æï¢ |æï…Ýæ
™æçã», ÐEæçÎ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ Ýãè¢ J
(4) ²çÎ …è± ¥Ý‹„ ÜUæH „ÜU }æéçv„ }æï¢ ãè Úãï¢ „æï ¨¢¨æÚ Ýãè¢ Úãïxææ, v²æï¢çÜU …è±æï¢
ÜUè ¨¢w²æ çÝçp„ ãñ J »ÜU »ÜU ÜUÚÜïU ¨Ïæ …è± }æév„ ãæï …æ²ï¢xæï ¥æñÚ ¨¢¨æÚ ÏæÝÝæ
Ïæ‹Î ãæï …æ²ïxææ J
(5) ²çÎ ¨èç}æ„ ÜU}ææïZ ¨ï }æéçv„ ¥Ý‹„ ÜUæH ÜïU çH²ï }ææÝè …æ²ï, „æï ¨èç}æ„ ÜU}ææïZ ¨ï
Ïæ‹{Ý |æè ¥Ý‹„ ÜUæH ÜïU çH²ï }ææÝÝæ ãæïxææ J …æï çÜU ¥Ýéç™„ ãñ J
§¨çH» }æéçv„ ¨ï ÐéÝÚæ±ëçœæ }ææÝÝæ ãè ÆèÜU ãñ JJ 51 JJ
§ç„ Ðíƒ}æ: ¨}ææç{ÐæÎ: JJ 1 JJ
¥ƒ çm„è²: ¨æ{ÝÐæÎ:
¥±0 - ©çgcÅ: ¨}ææçã„ç™œæS² ²æïxæ: J ÜUƒ¢ Ã²éçyƒ„ç™œææïùçÐ ²æïxæ²év„: S²æçÎy²ï„ÎæÚ|²„ï J
¥ƒü - çSƒÚç™œæ±æHï ÜïU çH» ‘²æïxæ’ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ™@H ç™œæ ±æHæ |æè çÜU¨ ÐíÜUæÚ
²æïxæ²év„ ãæï ²ã ¥æÚ}|æ çÜU²æ …æ„æ ãñ -
„Ð:S±æŠ²æ²ïEÚÐíç‡æ{æÝæçÝ çÜíU²æ²æïxæ: JJ 1 JJ
àæÏÎæƒü: - („Ð:-S±æŠ²æ²-§üEÚÐíç‡æ{æÝæçÝ) „Ð:-{}ææü™Ú‡æ ÜUÚ„ï ãé» àæè„æïc‡æ, ¨é¶-
Îé:¶, }ææÝæÐ}ææÝ, Hæ|æ-ãæçÝ ¥æçÎ m‹mæï¢ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝæ J S±æŠ²æ²-}ææïÿæàææ›æï¢ ÜUæ ¥Š²²Ý-
¥Š²æÐÝ, ¥æï}æì „ƒæ ¥‹² xææ²~æè ¥æçÎ }æ‹~ææï¢ ÜUæ ¥ƒü¨çã„ …Ð ÜUÚÝæ J §üEÚÐíç‡æ{æÝæçÝ-
}ææÝç¨ÜU, ±æ™çÝÜU „ƒæ àææÚèçÚÜU ¨|æè çÜíU²æ¥æï¢ ÜUæï ÐÚ}æxæéL §üEÚ ÜïU Ðíç„ ¨}æ<Ð„ ÜUÚ ÎïÝæ
„ƒæ ©Ý}æï¢ ¨ï àæé|æÜU}ææïZ ÜUæ ÜUæï§ü HæñçÜUÜU ÈUH Ý ™æãÝæ J (çÜíU²æ²æïxæ:) ²ï „èÝ çÜíU²æ²ï¢
²æïxæ ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - „Ð, S±æŠ²æ² ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ çÜíU²æ²æïxæ ãñ¢ ¥ƒæü„ì ²æïxæ ÜïU ²ï „èÝ ¨æ{Ý
‘çÜíU²æ²æïxæ’ ÜUãHæ„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ýæ„ÐçS±Ýæï ²æïxæ: ç¨Š²ç„ J ¥ÝæçÎÜU}æüvHïàæ±æ¨Ýæç™~ææ Ðíy²éÐçSƒ„ç±¯²…æHæ
™æàæéçhÝæü‹„Úï‡æ „Ð: ¨¢|æïÎ}ææÐl„ §ç„ „Ð¨ ©ÐæÎæÝ}æì J „Ó™ ç™œæÐí¨æÎÝ}æÏææ{}ææÝ}æÝïÝæ¨ïÃ²-
ç}æç„ }æ‹²„ï J
S±æŠ²æ²: Ðí‡æ±æçÎÐç±~ææ‡ææ¢ …Ðæï }ææïÿæàææ›æŠ²²Ý¢ ±æ J §üEÚÐíç‡æ{æÝ¢ ¨±üçÜíU²æ‡ææ¢ ÐÚ}æxæéÚæ±Ðü‡æ¢
„yÈUH¨¢‹²æ¨æï ±æ JJ 1 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥„ÐS±è (Ã²çv„) ÜUæ ²æïxæ ç¨h Ýãè¢ ãæï„æ J Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎ ÜU}ææïZ
»±¢ vHïàææï¢ ÜUè ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï ç™ç~æ„ („ƒæ) ç±¯²…æH ÜUæï ©ÐçSƒ„ ÜUÚÝï ±æHè ¥àæéçh „ÐS²æ
ÜïU çÏæÝæ çÀ‹Ý-ç|æ‹Ý Ýãè¢ ãæï„è J §¨çH²ï ‘„Ð’ ÜUæ xæíã‡æ çÜU²æ ãñ J ¥æñÚ ¨æ{ÜU ÜïU mæÚæ ±ã
„ÐS²æ ÜUè …æÝè ™æçã» …æï ç™œæ ÜUæï Ðí¨‹Ý ÜUÚÝï ±æHè ãæï, Ïææç{„ Ý ÜUÚÝï ±æHè ãæï, »ï¨æ
²æïxæè Hæïxæ }ææÝ„ï ãñ¢ J
Ðí‡æ±æçÎ Ðç±~æ}æ‹~ææï¢ ÜUæ …Ð ¥æñÚ }ææïÿæàææ›æï¢ ÜUæ ¥Š²²Ý ‘S±æŠ²æ²’ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ¨Ïæ
ÜU}ææïZ ÜUæï ÐÚ}æxæéL (§üEÚ) }æï¢ ¥<Ð„ ÜUÚ ÎïÝæ ¥æñÚ ©ÝÜïU HæñçÜUÜU ÈUHæï¢ ÜUæï Ý ™æãÝæ ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝ’
ãñ JJ 1 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ çÜíU²æ²æïxæ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
çÜíU²æ²æïxæ ÜïU „èÝ ç±|ææxæ ãñ¢ - „Ð, S±æŠ²æ² ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ J çÜíU²æ²æïxæ ÜUæ ÐãHæ |ææxæ
„Ð ãñ J m‹m¨ãÝ ÜUæï „Ð ÜUã„ï ãñ¢ J ¨é¶-Îé:¶, àæè„æïc‡æ, |æê¶-Œ²æ¨, ãæçÝ-Hæ|æ, }ææÝæÐ}ææÝ
¥æçÎ m‹mæï¢ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚ„ï ãé» ¥ÐÝï Hÿ² ÜUè ¥æïÚ ¥xæí¨Ú ãæï„ï ÚãÝæ ™æçã²ï J Ðíæ²: ¨æ{ÜU
108 ¨ê~æ 2–1
m‹mæï¢ ÜïU ©ÐçSƒ„ ãæïÝï ÐÚ ¥ÐÝï }æéw² ÜUœæüÃ² ÜUæï ÀæïÇG Îï„æ ãñ ¥æñÚ çÝÚæàææ±æÎè ÏæÝ …æ„æ ãñ J
»ï¨æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã» J v²æï¢çÜU »ï¨è çSƒç„ }æï¢ Ã²çv„ {}æü}ææxæü ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¥{}æü}ææxæü ÜUæï S±èÜUæÚ
ÜUÚÝï ±æHæ ÏæÝ …æ„æ ãñ ¥ƒ±æ ¥ÜU}æü‡² ÏæÝ …æ„æ ãñ J {}ææü™Ú‡æ ÜUæï ÀæïÇGÝï ¨ï ¥{}æü ÜUè Ðí±ëçh
ãæï„è ãñ ¥æñÚ ©¨¨ï ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„ï ãñ¢; …æï ¥{}ææïüyÐçœæ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„ï ãñ¢ J §¨çH²ï ÜUçÆÝæ§²æï¢
ÜUæï ¨ã„ï ãé» {}ææü™Ú‡æ ÜUÚ„ï ÚãÝæ ™æçã» J ÜUçÆÝæ§²æï¢ ÜïU ¨ãÝï ¨ï ¨ãÝàæçv„ ÏæÉG„è ãñ ¥æñÚ
©ÝÜUæ ¨ãÝæ ¨ÚH ãæï …æ„æ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ - ç…¨ Ã²çv„ ÜUæ Ðíæ„: Àã Ïæ…ï ©ÆÝï ÜUæ ¥|²æ¨
ãñ ²çÎ ©¨ÜUæï ²æïxææ|²æ¨ ¥ƒ±æ çÜU¨è ÜUæ²üç±àæï¯ ÜïU çH²ï ™æÚ Ïæ…ï ©ÆÝæ ÐÇGï „æï ©¨ï ÜUçÆÝæ§ü
ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ©¨è Ã²çv„ ÜïU çH²ï ™æÚ Ïæ…ï …æxæÝæ ¨ÚH ãæï
…æ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¨|æè ©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜïU ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æÛæÝæ ™æçã» J
„Ð „èÝ ç±|ææxææï¢ }æï¢ ç±|ææç…„ ãñ - àææÚèçÚÜU, ±æ™çÝÜU ¥æñÚ }ææÝç¨ÜU J àæÚèÚ ¨ï àæè„æïc‡æ„æ
¥æçÎ ÜUæï ¨ã„ï ãé» ™æïÚè ¥æçÎ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¨Îæ àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝæ àææÚèçÚÜU
„Ð ãñ J ÐÚ‹„é „Ð ©„Ýè ãè }ææ~ææ }æï¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï çÜU ç…¨¨ï àæÚèÚ Lx‡æ Ý ãæï ¥æñÚ }ææÝç¨ÜU
àææç‹„ ÏæÝè Úãï J „Ð ÜïU Ýæ}æ ¨ï ÜéUÀ Hæïxæ |æê¶ï Úã„ï ãñ¢ J ÜéUÀ Hæïxæ àæÚèÚ ÜUæï ¥çxÝ ¨ï „Ðæ„ï
ãñ¢ J ÜéUÀ Hæïxæ »ÜU ÐñÚ ¨ï ¶ÇGï Úã„ï ãñ¢ J ²ã „Ð Ýãè¢ ãñ J §¨¨ï àæÚèÚ ¥S±Sƒ ãæï …æ„æ ãñ
¥æñÚ }ææÝç¨ÜU ¥àææç‹„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ Ã²çv„ §üEÚæïÐæ¨Ýæ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ |æè Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ç±læ ÐÉGÝæ-ÐÉGæÝæ, ¨éÝÝæ-¨éÝæÝæ, }æÝ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢
ÜUæï ±àæ }æï¢ Ú¶Ýæ, çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUÚÝæ, ²æïxææ|²æ¨ ÜïU çH²ï ÎèÍæüÜUæHÐ²ü‹„ ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ
±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝæ ¥æñÚ §üEÚ ÜUè S„éç„, ÐíæƒüÝæ, ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝæ „Ð ãñ J
§Ý}æï ¨ï ±æ‡æè ¨ï ÿ², }æ{éÚ, çã„ÜUæÚè ÏææïHÝæ ±æ™çÝÜU „Ð ãñ J }æÝ ¨ï Úæxæ, mï¯, Hæï|æ
¥æçÎ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚÝæ ¨Ïæ ÜïU Ðíç„ Ðíèç„ Ú¶Ýæ }ææÝç¨ÜU „Ð ãñ J ¨}}ææÝ-ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï
„Ð ÜUÚÝæ Hæ|æÐíÎ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ¨}}ææÝ-ÐíæçŒ„ ÜUæï Hÿ² ÏæÝæÝï ÐÚ ¨æ{ÜU ²æïxæ}ææxæü ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ
|ææïxæ}ææxæü }æï¢ Ðí±ëœæ ãæï …æ„æ ãñ J ¨æçœ±ÜU „Ð ÜUÚÝï ¨ï …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú ÜUè ¥àæé|æ ±æ¨Ýæ²ï¢ ÿæè‡æ
ãæï„è ãñ¢ ¥æñÚ àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãæï„æ ãñ J
çÜíU²æ²æïxæ ÜUæ Îê¨Úæ |ææxæ S±æŠ²æ² ãñ J }ææïÿæàææ›æï¢ ¦ (±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH ¥æ¯ü) ÜUæ ÐÉGÝæ-
ÐÉGæÝæ ¥æñÚ Ðí‡æ±æçÎ Ðç±~æ }æ‹~ææï¢ ÜUæ ¥ƒü¨çã„ …Ð ÜUÚÝæ S±æŠ²æ² ãñ J …æï xæí‹ƒ §üEÚ, …è±, ÐíÜëUç„
ÜïU ²ƒæƒü S±MÐ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚ±æ„ï ãñ¢ J }ææïÿæ ÜïU S±MÐ ÜUæï, ©¨ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï, Ïææ{ÜUæï¢ ÜUæï ¥æñÚ
©¨ÜïU ÈUH ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï Ïæ„Hæ„ï ãñ¢ ±ï }ææïÿæàææ› ÜUãHæ„ï ãñ¢ J Ðí‡æ±æçÎ ÜïU …Ð ÜUè ç±ç{ Ðê±ü
(²æïxæ¨ê~æ 1/28) }æï¢ çH¶ Îè ãñ, ±ãæ¡ ÐÚ Îï¶ Hï±ï¢ J
çÜíU²æ²æïxæ ÜUæ „è¨Úæ |ææxæ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ãñ J §üEÚ ÜUè ¥Ý‹² |æçv„ = }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ
¨ï ÜUè …æÝï ±æHè ¨}æS„ çÜíU²æ¥æï¢ ÜUæï ©¨ÜïU ¨}æ<Ð„ ÜUÚ ÎïÝæ, ©ÝÜUæ ÜUæï§ü HæñçÜUÜU ÈUH Ý
™æãÝæ J àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, }æÝ, {Ý-¨}Ðçœæ ¥æçÎ ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ©¨ÜUæ }ææÝÜUÚ, ©¨ÜUæï ¨}æÐü‡æ
¨æ{ÝÐæÎ: 109 ¨ê~æ 2–2
ÜUÚ ÎïÝæ, ©¨è ÜUè ¥æ¿ææÝé¨æÚ ©Ý ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ, ©¨ÜUæï ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ¨ï çÐí² ¨}æÛæÝæ,
¥ÐÝæ çÐ„æ, }ææ„æ, ¥æ™æ²ü, ©ÐæS², Úæ…æ ¨}æÛæÝæ J àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ¨ï ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ
¨ï …æÝÜUÚ ©¨ÜïU }æéw² Ýæ}æ ¥æï}æì ÜUæ ¥ƒü¨çã„ …Ð ÜUÚÝæ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ãñ J »ï¨æ ÜUÚÝï ¨ï §üEÚ
ÜUè ¥æïÚ ¨ï ç±àæï¯ ¨ãæ²„æ ç}æH„è ãñ, ç…¨¨ï çÏæÝæ ÜUçÆÝæ§ü ÜïU ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J
§¨ ¨ê~æ }æï¢ „èÝ çÜíU²æ¥æï¢ ÜUæï ²æïxæ ÜUãæ ãñ J §¨¨ï ²ã ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU ²ï „èÝ çÜíU²æ ãè
²æïxæ ãñ „æï ±ëçœæ²æï¢ ÜïU çÝÚæï{ ÜUæï ²æïxæ v²æï¢ ÜUã„ï ãñ¢ J §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU ²ï „èÝæï¢ ²æïxæ ÜïU
¨æ{Ý ãñ¢ J §ÝÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï ±ëçœæçÝÚæï{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J §¨çH» ¨æ{Ý ¥æñÚ ¨æŠ² }æï¢ ¥|æïÎ
}ææÝÜUÚ çÜíU²æ²æïxæ ÜUæï ²æïxæ Ýæ}æ ¨ï ÜUãæ ãñ J §ÝÜïU ¥æ™Ú‡æ ¨ï ²æïxæ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J ¥„: §Ý
¨æ{Ýæï¢ ÜUæï ²æïxæ ÜUãæ ãñ JJ 1 JJ
¥±0 - ¨ çã çÜíU²æ²æïxæ: -
¥ƒü - ±ã çÜíU²æ²æïxæ çÝp² ¨ï (çÝ}ÝçHç¶„ ÈUH ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ) -
¨}ææç{|ææ±Ýæƒü: vHïàæ„ÝêÜUÚ‡ææƒüp JJ 2 JJ
àæÏÎæƒü - (¨}ææç{-|ææ±Ýæƒü:) ¨}ææç{ ÜUè ©yÐçœæ ÜïU çH²ï (vHïàæ-„Ýê-ÜUÚ‡ææƒü:)
¥ç±læ ¥æçÎ vHïàææï¢ ÜUæï çÝÏæüH ÜUÚÝï ÜïU çH²ï (™) ¥æñÚ Ðê±æïüv„ çÜíU²æ²æïxæ ãñ J
¨ê~ææƒü - ±ã çÜíU²æ²æïxæ ¨}ææç{ ÜUè ©yÐçœæ ¥æñÚ ¥ç±læçÎ vHïàææï¢ ÜUæï çÝÏæüH ÜUÚÝï
ÜïU çH²ï ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨ sæ¨ïÃ²}ææÝ: ¨}ææô{ |ææ±²ç„ vHïàææ¢p Ðí„ÝêÜUÚæïç„ J Ðí„ÝêÜëU„æ‹vHïàææ-
‹Ðí¨¢w²æÝæçxÝÝæ Îx{Ïæè…ÜUËÐæÝÐí¨±{<}æ‡æ: ÜUçÚc²„èç„ „ï¯æ¢ „ÝêÜUÚ‡ææyÐéÝ: vHïàæñÚÐÚæ}æëcÅæ
¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æ}ææ~æw²æç„: ¨êÿ}ææ Ðí¿ææ ¨}ææŒ„æç{ÜUæÚæ Ðíç„Ðí¨±æ² ÜUçËÐc²„ §ç„ JJ 2 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨ï±Ý çÜU²æ …æÝï ±æHæ ±ã (çÜíU²æ²æïxæ) ¨}ææç{ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ
¥æñÚ vHïàææï¢ ÜUæï çÝÏæüH ÏæÝæ Îï„æ ãñ J ±ã çÝÏæüH ÏæÝï vHïàææï¢ ÜUæï ç±±ïÜUw²æç„ MÐè ¥çxÝ ÜïU
mæÚæ Îx{Ïæè… ¨öàæ ÏæÝæ²ïxææ J ©ÝÜïU çÝÏæüH ÜUÚÝï ¨ï vHïàææï¢ ÜïU ¨}ÐÜüU ¨ï Úçã„ ¨œ± (Ïæéçh)
ÐëƒÜUì ãñ ¥æñÚ ÐéL¯ ÐëƒÜUì ãñ §¨ÜUæï …ÝæÝï ±æHè ¨êÿ}æÏæéçh ¨}ææŒ„æç{ÜUæÚ ±æHè (ÜëU„ÜëUy²) ãæïÜUÚ
ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæïÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ²ïxæè JJ 2 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ çÜíU²æ²æïxæ ÜïU ÈUH ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J „Ð, S±æŠ²æ² ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ
ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï ¥ç±læçÎ Ðæ¡™ vHïàæ çÝÏæüH ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J
Ðíy²ïÜU ¨æ{ÜU ÜUæï ¥ç±læ ÜUæ S±MÐ ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã» J ¥çÝy² ÜUæï çÝy²
¥æñÚ çÝy² ÜUæï ¥çÝy², ¥àæéh ÜUæï àæéh ¥æñÚ àæéh ÜUæï ¥àæéh, Îé:¶ ÜUæï ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ÜUæï Îé:¶,
¥Ýæy}ææ ÜUæï ¥æy}ææ ¥æñÚ ¥æy}ææ ÜUæï ¥Ýæy}ææ …æÝÝæ ãè ‘¥ç±læ ÜUæ S±MÐ’ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 110 ¨ê~æ 2–3
§ç‹Îí²æï¢ }æï¢ Îæï¯ ¥æ …æÝï ¨ï, ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï, ¥{}ææü™Ú‡æ ¨ï, „}ææïxæé‡æ ¨ï ¥æñÚ ÜéU¨¢xæ ¨ï ¥ç±læ
©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J „Ð, S±æŠ²æ² ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ²ï ¥ç±læ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHï Îæï¯ ÿæè‡æ
ãæï …æ„ï ãñ¢ J …ñ¨ï-…ñ¨ï ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ çÝÏæüH ãæï„ï …æ„ï ãñ¢, ±ñ¨ï-±ñ¨ï ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàæ çÝÏæüH
ãæï„ï …æ„ï ãñ¢ J ¥{}ææü™ÚG‡æ ¨ï ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ¥ç±læ ©yÐ‹Ý
ãæï„è ãñ J {}ææü™Ú‡æ ¨ï àæé|æ ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢, ©Ý¨ï ç±læ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ©¨
ç±læ ¨ï ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàæ çÝÏæüH ãæï …æ„ï ãñ¢ J
çÜíU²æ²æïxæ ÜUæ Îê¨Úæ Ðí²æï…Ý ¨}ææç{ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝæ ãñ J Ðê±ü¨ê~æ ÜïU Ã²æw²æÐí¨¢xæ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ
xæ²æ ãñ çÜU {}ææü™Ú‡æ ÜUÚ„ï ãé±ï ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜUè Ïææ{æ¥æï¢ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝæ „Ð ãñ J ²}æ çÝ²}æ ¥æçÎ
¥cÅæX ²æïxæ ÜUæ ¥æ™Ú‡æ {}ææü™Ú‡æ ãñ J ¥cÅæX ²æïxæ ÜïU ¥æ™Ú‡æ ¨ï ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ç±læ
ÜUè ±ëçh ç±±ïÜUw²æç„ Ð²ü‹„ ãæï„è ãñ, ²ã ²æïxæÎàæüÝ ¨ê~æ 2/28 }æï¢ Ïæ„Hæ²æ ãñ J §¨è ¥æ{æÚ ÐÚ
„Ð ¨}ææç{ ÜUæ ¨æ{Ý }ææÝæ xæ²æ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¨ï }ææïÿæàææ› ÜUæ ¥Š²²Ý ¥æñÚ Ðí‡æ±æçÎ Ðç±~æ }æ‹~ææï¢ ÜUæ ¥ƒü¨çã„ …Ð ÜUÚÝï
¨ï ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J }ææïÿæàææ›æï¢ ÜUæï ÐÉGÝï ¨ï ¨}ææç{ ÜïU ç±¯² }æï¢ ¨æ{ÜU ÜUæï ç±çàæcÅ
¿ææÝ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï ©ÝÜUæ S±æŠ²æ² ¨}ææç{ ÜUæ ¨æ{Ý }ææÝæ xæ²æ ãñ J ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ
Ýï Ïæ„Hæ²æ çÜU ¨}ææç{ç¨çhÚèEÚ-Ðíç‡æ{æÝæ„ì JJ ²æïxæÎàæüÝ 2-45 JJ ¥ƒæü„ì §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï
¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨}ææç{ ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J §Ý „èÝæï¢ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ
¨ï vHïàæ çÝÏæüH ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ¨}ææç{ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï
²æïxæè ÜUè Ïæéçh ¨œ±ÐéL¯æ‹²„æw²æç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„è ãñ J …Ïæ Ïæéçh ÜïU mæÚæ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü
Ðí²æï…Ý ç¨h ãæï …æ„ï ãñ¢ „æï ±ã ÐíÜëUç„ }æï¢ ç±HèÝ ãæïÝï ÜïU ²æïx² ãæï …æ„è ãñ JJ 2 JJ
¥±0 - ¥ƒ ÜïU vHïàææ: ? çÜU²‹„æï ±ïç„ ? -
¥ƒü - vHïàæ ÜUæñÝ ãñ¢ ¥æñÚ çÜU„Ýï ãñ¢ ? (²ã ¨ê~æ mæÚæ ÜUãæ xæ²æ ãñ -)
¥ç±læùçS}æ„æ Úæxæmï¯æç|æçÝ±ïàææ: Ð@ vHïàææ: JJ 3 JJ
àæÏÎæƒü - (¥ç±læ-¥çS}æ„æ-Úæxæ-mï¯-¥ç|æçÝ±ïàææ:) ¥ç±læ, ¥çS}æ„æ, Úæxæ, mï¯ ¥æñÚ
¥ç|æçÝ±ïàæ ²ï (Ð@-vHïàææ:) Ðæ¡™ vHïàæ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ¥ç±læçÎ ²ï Ðæ¡™ vHïàæ ãñ¢ ¥ƒæü„ì ²ï Îé:¶æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - vHïàææ §ç„ Ð@ ç±Ð²ü²æ §y²ƒü: J „ï S²‹Î}ææÝæ xæé‡ææç{ÜUæÚ¢ ÎíÉ²ç‹„, ÐçÚ‡ææ}æ-
}æ±SƒæÐ²ç‹„, ÜUæ²üÜUæÚ‡ædæï„ ©‹Ý}æ²ç‹„, ÐÚSÐÚæÝéxæíã„‹~æè|æêy±æ ÜU}æüç±ÐæÜ¢U ™æç|æçÝãüÚ‹„èç„ JJ 3 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘vHïàæ’ ÜUæ ¥ƒü Ðæ¡™ ç±Ð²ü² (¥ƒæü„ì Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUæ ç}æ‰²æ¿ææÝ) ãñ J
±ï ±œæü}ææÝ (Ðí±ëœæ ãé») xæé‡ææï¢ ÜïU ¥ç{ÜUæÚ (ÜUæ²æïüyÐæÎÝ MÐè xæé‡ææï¢ ÜïU ¥ç{ÜUæÚ) ÜUæï ÏæçHcÆ ÏæÝæ„ï
ãñ¢, (ÜUæ²üMÐ) ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ™Hæ„ï ãñ¢, ÜUæ²ü-ÜUæÚ‡æ ÜïU dæï„ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢, ÐÚSÐÚ ¨ã²æïxæ
ÎïÜUÚ ÜU}æü ÈUH ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ JJ 3 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 111 ¨ê~æ 2–4
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ç±læ ¥æçÎ Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUæ ¥ƒü
ãñ, Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUæ ç}æ‰²æ¿ææÝ J
vHïàææï¢ ÜUè Ðí±ëçœæ ãæïÝï ÐÚ Ã²çv„ {}ææü™Ú‡æ »±¢ §üEÚæïÐæ¨Ýæ ÜUæï ÀæïÇG Îï„æ ãñ ¥æñÚ ¥{}ææü™Ú‡æ
»±¢ |ææïxææï¢ }æï¢ È¢U¨ …æ„æ ãñ J ©¨ÜUæ ÈUH ãñ Ðàæé ¥æçÎ ç±ç±{ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ …‹}æ HïÝæ ¥æñÚ
|æ²¢ÜUÚ Îé:¶æï¢ ÜUæï |ææïxæÝæ J ÜUçÐHæ™æ²ü Ýï ¨æ¢w² ÎàæüÝ }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU ``Ïæ‹{æï ç±Ð²ü²æ„ì''
JJ ¨æ¢0 3-24 JJ ¥ƒæü„ì ¥ç±læ ¨ï Ïæ‹{Ý ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ¥ç±læ ÜUæ ¥æñÚ ¥{}æü ÜUæ ÐÚSÐÚ
¨}Ïæ‹{ ãñ J ¥ç±læ ¥{}æü ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„è ãñ, ¥{}æü ¥ç±læ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ J ²ï ÎæïÝæï¢
ç}æHÜUÚ …è±æï¢ ÜUæï …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú }æï¢ Hï …æÝï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„ï ãñ¢ J …Ïæ „ÜU ¥ç±læ ÏæÝè Úã„è
ãñ „Ïæ „ÜU ¥{}ææü™Ú‡æ |æè ÏæÝæ Úã„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU Úã„ï ãé» …è±æy}ææ ÜUæ …‹}æ-}æÚ‡ææçÎ Ïæ‹{Ý
|æè ™H„æ Úã„æ ãñ J ¥ç±læ ¥æçÎ Ðæ¡™ vHïàæ ¨}æS„ ¥{}ææïZ ¥æñÚ Îé:¶æï¢ ÜUï ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J …ãæ¡ ÐÚ
¥ç±læ ãæïxæè ±ãæ¡ ÐÚ ¥{}ææü™Ú‡æ ¥æñÚ ¥ÝèEÚæïÐæ¨Ýæ ¥±à² ãæïxæè ¥æñÚ …ãæ¡ ÐÚ ¥{}ææü™Ú‡æ ¥æñÚ
¥ÝèEÚæïÐæ¨Ýæ ãæïxæè ±ãæ¡ ÐÚ Îé:¶ ¥çÝ±æ²ü MÐ ¨ï Úãïxææ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã |æè …æÝÝæ ™æçã» çÜU …ãæ¡ ÐÚ ç±læ ãæïxæè ±ãæ¡ {}ææü™ÚG‡æ »±¢ §üEÚæïÐæ¨Ýæ ¥±à²
ãæïxæè J …ãæ¡ {}ææü™Ú‡æ »±¢ §üEÚæïÐæ¨Ýæ ãæïxæè ±ãæ¡ ÐÚ ¨é¶ ¥±à² ãæïxææ J Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ¨}æS„
Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÝæ ™æã„æ ãñ ¥æñÚ Îé:¶ Úçã„ çÝy²æÝ‹Î ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ J ²ã Hÿ² ©¨ÜUæ
„Ïæ ÐêÚæ ãæï ¨ÜU„æ ãñ …Ïæ ÿ²ç±læ ¨ï ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ {}æü »±¢ §üEÚæïÐæ¨Ýæ ¨ï ¥{}æü
„ƒæ ¥ÝèEÚæïÐæ¨Ýæ ÜUæ Ýæàæ ÜUÚï J §¨çH²ï Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ÜUæï ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï }æév„ ãæïÝï »±¢
çÝy²æÝ‹Î ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH» àæéh¿ææÝ, àæéhÜU}æü ¥æñÚ àæéhæïÐæ¨Ýæ ÜUæï ¥ÐÝæÝæ ™æçã» JJ 3 JJ
¥ç±læ ÿæï~æ}æéœæÚï¯æ¢ Ðí¨éŒ„„Ýéç±çÓÀ‹ÝæïÎæÚæ‡ææ}æì JJ 4 JJ
àæÏÎæƒü - (¥ç±læ) ç}æ‰²æ¿ææÝ (ÿæï~æ}æì) ©yÐçœæ |æêç}æ = ÜUæÚ‡æ ãñ (©œæÚï¯æ}æì) Ðê±ü¨ê~æ
}æï¢ ÐÉGï ‘¥ç±læ’ àæÏÎ ¨ï ¥æxæï ¥çS}æ„æ, Úæxæ, mï¯, ¥ç|æçÝ±ïàææï¢ ÜUæ (Ðí¨éŒ„-„Ýé-ç±çÓÀ‹Ý-
©ÎæÚæ‡ææ}æì) Ðí¨éŒ„, „Ýé, ç±çÓÀ‹Ý, ©ÎæÚ ¥±Sƒæ ±æHæï¢ ÜUæ J
¨ê~ææƒü - Ðê±ü¨ê~æ }æï¢ ¥ç±læ àæÏÎ ¨ï ¥æxæï ÐÉïG xæ²ï ¥çS}æ„æ ¥æçÎ ÜUæ …æï Ðí¨éŒ„, „Ýé,
ç±çÓÀ‹Ý, ©ÎæÚ ¥±Sƒæ ±æHï ãñ¢ J ©Ý ¨ÏæÜUæ ÜUæÚ‡æ ‘¥ç±læ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥~ææç±læ ÿæï~æ¢ Ðí¨±|æêç}æL œæÚï¯æ}æçS}æ„æÎèÝæ¢ ™„é<±{ç±ÜUËÐæÝæ¢, Ðí¨éŒ„„Ýé-
ç±çÓÀ‹ÝæïÎæÚæ‡ææ}æì J „~æ ÜUæ Ðí¨éçŒ„: ? ™ï„ç¨ àæçv„}ææ~æÐíç„cÆæÝæ¢ Ïæè…|ææ±æïÐxæ}æ:, „S² ÐíÏææï{
¥æH}ÏæÝï ¨¢}æé¶è|ææ±: J Ðí¨¢w²æÝ±„æï Îx{vHïàæÏæè…S² ¨¢}æé¶è|æê„ïùŒ²æH}ÏæÝï Ýæ¨æñ ÐéÝÚçS„,
Îx{Ïæè…S² ÜéU„: ÐíÚæïã §ç„, ¥„: ÿæè‡ævHïàæ: ÜéUàæHpÚ}æÎïã §y²éÓ²„ï J „~æñ± ¨æ Îx{Ïæè…|ææ±æ
Ð@}æè vHïàææ±Sƒæ Ýæ‹²~æïç„ J ¨„æ¢ vHïàææÝæ¢ „Îæ Ïæè…¨æ}æ‰²Z Îx{ç}æç„ ç±¯²S² ¨¢}æé¶è|ææ±ïùçÐ
¨ç„ Ý |æ±ïy²ï¯æ¢ ÐíÏææï{ §ç„ ©v„æ Ðí¨éçŒ„:, Îx{Ïæè…æÝæ}æÐíÚæïãp J
¨æ{ÝÐæÎ: 112 ¨ê~æ 2–4
„Ýéy±}æéÓ²„ï-Ðíç„Ðÿæ|ææ±ÝæïÐã„æ: vHïàææS„Ý±æï |æ±ç‹„ J „ƒæ ç±çÓÀl ç±çÓÀl „ïÝ „ïÝæy}æÝæ
ÐéÝ: ÐéÝ: ¨}æéÎæ™Ú‹„èç„ ç±çÓÀ‹Ýæ: J ÜUƒ}æì ? ÚæxæÜUæHï ÜíUæï{S²æÎàæüÝæ„ì, Ý çã ÚæxæÜUæHï ÜíUæï{:
¨}æéÎæ™Úç„ J Úæxæp v±ç™Îìöà²}ææÝæï Ý ç±¯²æ‹„Úï ÝæçS„ J ÝñÜUS²æ¢ ç›²æ¢ ™ñ~ææï Úv„ §y²‹²æ¨é ›è¯é
ç±Úv„:, ôÜU „é „~æ Úæxææï HÏ{±ëçœæÚ‹²~æ „é |æç±c²mëçœæçÚç„ J ¨ çã „Îæ Ðí¨éŒ„Ýéç±çÓÀ‹Ýæï |æ±ç„ J
ç±¯²ï ²æï HÏ{±ëçœæ: ¨ ©ÎæÚ: J
¨±ü »±ñ„ï vHïàæç±¯²y±¢ Ýæç„ÜíUæ}ææç‹„ J ÜUS„<ã ç±çÓÀ‹Ý: Ðí¨éŒ„S„ÝéL ÎæÚæï ±æ vHïàæ §ç„ J
©Ó²„ï-ÿ²}æï±ñ„„ì J ôÜU „é ç±çàæcÅæÝæ}æï±ñ„ï¯æ¢ ç±çÓÀ‹ÝæçÎy±}æì J ²ƒñ± Ðíç„Ðÿæ|ææ±Ýæ„æï çÝ±ëœæS„ƒñ±
S±Ã²TÜUæTÝïÝæç|æÃ²v„ §ç„ J ¨±ü »±æ}æè vHïàææ ¥ç±læ|æïÎæ: J ÜUS}ææ„ì ? ¨±ïüc±ç±lñ±æç|æŒH±„ï J
²Îç±l²æ ±Sy±æÜUæ²ü„ï „Îï±æÝéàæïÚ„ï vHïàææ ç±Ð²æü¨Ðíy²²ÜUæH ©ÐH|²‹„ï, ÿæè²}ææ‡ææ¢ ™æç±læ}æÝé
ÿæè²‹„ §ç„ JJ 4 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²ãæ¡ ‘¥ç±læ’ Ðí¨éŒ„, „Ýé, ç±çÓÀ‹Ý, ©ÎæÚ ¥±Sƒæ±æHï ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU
¥xæHï ¥çS}æ„æçÎ vHïàææï¢ ÜUæ ÿæï~æ = Ðí¨±|æêç}æ ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï Ðí¨éçŒ„ v²æ ãñ ? ç™œæ }æï¢ ÜïU±H
àæçv„MÐ ¨ï çSƒ„ vHïàææï¢ ÜUæ Ïæè…|ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æÝæ (Ðí¨éçŒ„ ãñ) J ¥æH}ÏæÝ ÜïU ©ÐçSƒ„
ãæïÝï ÐÚ ©¨ÜUæ Ðí±ëœæ ãæïÝæ = …æxæ …æÝæ ÐíÏææï{ ãñ J ç±±ïÜUw²æç„²év„ Îx{vHïàæÏæè… ±æHï ²æïxæè
ÜïU ¨}æÿæ Ã²TÜU ç±¯² (¥æH}ÏæÝ) ÜïU ãæïÝï ÐÚ |æè vHïàæ Ýãè¢ …æxæ„æ, Îx{Ïæè… (vHïàæ) ÜUæ
¥VäÚ = ©xæÝæ ÜñU¨ï ãæïxææ ? §¨çH» ÿæè‡æ vHïàæ (²æïxæè) ÜéUàæH, ™Ú}æÎïã ÜUãæ …æ„æ ãñ J ±ã
Îx{Ïæè…|ææ± Ýæ}æÜU Ðæ¡™±è¢ vHïàææ±Sƒæ ç±±ïÜUw²æç„²év„ ²æïxæè ÜUè ãè ãæï„è ãñ ¥‹² ÜUè
Ýãè¢ J „Ïæ vHïàææï¢ ÜïU ©xæÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü Îx{ ãæï …æ„æ ãñ J ¥„: ç±¯² ÜïU ¨}}æé¶ ãæïÝï ÐÚ |æè
§Ý (vHïàææï¢) ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ãæï„è J §¨ ÐíÜUæÚ (§ÝÜUè) Ðí¨éŒ„„æ »±¢ Îx{Ïæè…æï¢ ÜUæ Ý ©xæÝæ
ÜUã çÎ²æ J
„Ýéy± ÜUãæ …æ„æ ãñ - Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ ¨ï Ðí„æçÇG„ vHïàæ çÝÏæüH ãæï„ï ãñ¢ J ©¨è ÐíÜUæÚ LÜU-
LÜU ÜUÚ ©¨-©¨ MÐ ¨ï ÐéÝ: ÐíÜUÅ ãæï„ï ãñ¢ §¨çH» ç±çÓÀ‹Ý ÜUãï …æ„ï ãñ¢ J ÜñU¨ï ? ÚæxæÜUæH
}æï¢ ÜíUæï{ ÜïU Ý Îè¶Ýï ¨ï J Úæxæ ÜïU ¨}æ² ÜíUæï{ Ðí±ëœæ Ýãè¢ ãæï„æ J ÜUãè¢ Îè¶Ýï ±æHæ Úæxæ ç±¯²æ‹„Ú
}æï¢ Ýãè¢ ãñ, »ï¨æ Ýãè¢ ãæï„æ J ™ñ~æ (Ýæ}æÜU ÜUæï§ü ÐéL¯) »ÜU ›è }æï¢ Úv„ (¥æ¨v„) ¥‹² ç›²æï¢
}æï¢ ç±Úv„ ãñ, »ï¨æ Ýãè¢ ãñ ¥çÐ„é ©¨}æï¢ Úæxæ ±œæü}ææÝ ãñ, ¥‹²æï¢ }æï¢ |æç±c² }æï¢ ãæïÝï ±æHæ ãñ J ±ãè
(Úæxæ) „Ïæ Ðí¨éŒ„, „Ýé ±æ ç±çÓÀ‹Ý ãæï„æ ãñ J ç±¯² ÜïU Ðíç„ …æï ÐíÜUÅ Úã„æ ãñ, ±ã ©ÎæÚ ãñ J
²ï ¨æÚï ãè vHïàæç±¯²„æ ÜUæï Ýãè¢ ÀæïÇG„ï „æï ç±çÓÀ‹Ý, Ðí¨éŒ„, „Ýé ¥ƒ±æ ©ÎæÚ vHïàæ ÜUæñÝ
ãñ¢ ? ²ã ÿ² ãè ãñ J çÜU‹„é ¥±Sƒæ ç±àæï¯ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãè §ÝÜUæ ç±çÓÀ‹Ý ¥æçÎ (Ýæ}æ) ãñ J
ç…¨ ÐíÜUæÚ Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ (ç±Úæï{è ÜUæÚ‡æ) ¨ï çÝ±ëœæ ãæï„æ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ ¥ÐÝï ¥ç|æÃ²TÜU
(ÜUæÚ‡æ) ¨ï ÐíÜUÅ ãæï„æ ãñ J ²ï ¨Ïæ vHïàæ ¥ç±læ ÜïU |æïÎ ãñ¢ J v²æï¢ ? ¨Ïæ }æï¢ ¥ç±læ Ã²æŒ„
ãñ J ¥ç±læ ¨ï …æï ±S„é (ç±¯²MÐ ¨ï) ©ÐçSƒ„ ÜUè …æ„è ãñ, vHïàæ ©¨è ÜUæ ¥Ýéxæ}æÝ ÜUÚ„ï
ãñ¢ J ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜïU ¨}æ² ©ÐHÏ{ ãæï„ï ãñ¢ J ¥ç±læ ÜïU ÿæè‡æ ãæïÝï ÐÚ ÝcÅ ãæï„ï ãñ¢ JJ 4 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 113 ¨ê~æ 2–4
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥çS}æ„æ, Úæxæ, mï¯ ¥æñÚ ¥ç|æçÝ±ïàæ §Ý vHïàææï¢ ÜUè …ÝÝè ¥ç±læ
Ïæ„Hæ§ü ãñ J ¥ç±læ ÜïU ãæïÝï ÐÚ ²ï vHïàæ ¥çS„y± }æï¢ ¥æ„ï ãñ¢ ©¨ÜïU Ý ãæïÝï ÐÚ Ýãè¢ J §Ý vHïàææï¢
ÜUè Ðæ¡™ ¥±Sƒæ»¡ ãñ¢, Ðí¨éŒ„, „Ýé, ç±çÓÀ‹Ý ©ÎæÚ ¥æñÚ Îx{Ïæè…|ææ± J
Ðí¨éŒ„ - vHïàææï¢ ÜUæ ¨éŒ„æ±Sƒæ }æï¢ ÚãÝæ Ðí¨éŒ„ ¥±Sƒæ ÜUãHæ„è ãñ J …ñ¨ï ç±ç±{ ÐíÜUæÚ
ÜïU Ïæè… |æêç}æ }æï¢ ç±l}ææÝ Úã„ï ãñ¢ ÐÚ‹„é …Ïæ ©ÝÜïU ¥ÝéÜêUH …H, ±æ²é ¥æçÎ ãæï„ï ãñ¢ „Ïæ ±ï ¥VäçÚ„
ãæï„ï ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ã²çv„ ÜïU }æÝ }æï¢ …‹}æ…‹}ææ‹„Ú ÜUè ±æ¨Ýæ²ï¢ ç±l}ææÝ Úã„è ãñ¢ J …Ïæ
±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜïU ¥ÝéÜêUH ©ÝÜïU ©ÎìÏææï{ÜU ÜUæÚ‡æ ©ÐçSƒ„ ãæï„ï ãñ¢ „Ïæ ±ï ©ÎìÏæéh ãæï …æ„è ãñ¢ J ÏææË²
¥±Sƒæ }æï¢ ÜUæ}æ ¥æçÎ ÜUè ±æ¨Ýæ»¡ ç±l}ææÝ Úã„è ãñ¢ çÜU‹„é ©¨ ¨}æ² ©ÝÜïU …xææÝï ±æHï àææÚèçÚÜU
¨æ}æ‰²ü ¥æçÎ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãæï„ï ¥„: ±ï Ðí¨éŒ„ Úã„è ãñ¢ J Ðí¨éŒ„ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ Ðíæ²: Ã²çv„ ÜUæï
Ð„æ Ýãè¢ ™H„æ J …Ïæ ©ÝÜïU ¥ÝéÜêUH ±æ„æ±Ú‡æ ãæï„æ ãñ „Ïæ Ã²çv„ …æÝ …æ„æ ãñ çÜU }æïÚï }æÝ
}æï¢ §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ±æ¨Ýæ²ï¢ ãñ¢ J ²ï ±æ¨Ýæ²ï¢ Ðê±ü …‹}æ ÜUè |æè ãæï„è ãñ¢ ¥æñÚ §¨ …‹}æ ÜUè |æè
ãæï„è ãñ¢ J §¨çH²ï ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¨æ±{æÝ ÚãÝæ ™æçã» çÜU }æéÛæ }æï¢ ¥æ‹„çÚÜU MÐ ¨ï Ðí¨éŒ„
±æ¨Ýæ²ï¢ ãñ¢, ²ï ™æãï …Ïæ …æxæ ¨ÜU„è ãñ¢ J
„Ýé - …Ïæ vHïàæ ¨êÿ}æ MÐ }æï¢ Úã„ï ãñ¢ „Ïæ „Ýé ÜUãHæ„ï ãñ¢ J çÜíU²æ²æïxæ ÜïU mæÚæ vHïàæ çÝÏæüH
ãæï …æ„ï ãñ¢ ±ï ¨æ{ÜU ÜïU }æÝ }æï¢ ç±¯² |ææïxææï¢ ÜUè ¥æïÚ ç±àæï¯ ©œæï…Ýæ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ÜUÚ„ï J §¨
çSƒç„ ÜUæï „Ýé ÜUã„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é …Ïæ ©ÝÜïU ¥ÝéÜêUH ÐÎæƒü ÏææÚ-ÏææÚ ¨}æÿæ ¥æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¨æ{ÜU
Š²æÝ Ýãè¢ Îï„æ „æï ÐéÝ: ±ï ©ÎæÚ ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì …æxæ …æ„ï ãñ¢ J §¨çH²ï ©Ý „Ýé MÐ }æï¢
çSƒ„ vHïàææï¢ ÜUæï Îx{Ïæè…|ææ± ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ Hï …æÝï ÜïU çH²ï Ðí²æ¨ ÜUÚ„ï ÚãÝæ ™æçã²ï J vHïàææï¢
ÜUè Ðí¨éŒ„ ¥æñÚ „Ýé ¥±Sƒæ }æï¢ |æïÎ ²ã ãñ çÜU - Ðí¨éŒ„ vHïàæ ¨æï²æ ãé¥æ ãæï„æ ãñ, …ÏæçÜU „Ýé
vHïàæ ÜéUÀ …æxææ ãé¥æ ãæï„æ ãñ J
ç±çÓÀ‹Ý - …Ïæ ±ï ÐíÏæH MÐ }æï¢ Úã„ï ãñ¢ ÐÚ‹„é ©ÝÜïU ç±Úæï{è vHïàæ ÜUè „è±íæ±Sƒæ ÜïU ÜUæÚ‡æ
±ï ¥ç|æ|æê„ ãæï …æ„ï ãñ¢ „Ïæ ±ï ç±çÓÀ‹Ý ÜUãï …æ„ï ãñ¢ J çÜU¨è »ÜU ç±¯² }æï¢ Úæxæ ÜUè Ðí±ëçœæ ãæï„è
ãñ „æï ©¨¨ï ç|æ‹Ý ç±¯² ÜUæ Úæxæ LÜU …æ„æ ãñ J ©¨ Ðí±ëœæ Úæxæ ÜïU àææ‹„ ãæïÝï ÐÚ ²ã LÜUæ ãé¥æ
Úæxæ ¨çÜíU² ãæï …æ„æ ãñ J »ÜU Úæxæ Îê¨Úï Úæxæ ÜïU Ðí±ëœæ ãæïÝï ÐÚ ÎÏæ …æ„æ ãñ ¥æñÚ mï¯ ÜïU „è±í
ãæïÝï ÐÚ |æè ÎÏæ …æ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï »ÜU ç±¯² }æï¢ mï¯ ©|æÚ„æ ãñ „æï ¥‹² ç±¯² ÜUæ mï¯
LÜU …æ„æ ãñ J Úæxæ ÜïU „è±í MÐ ¨ï ©|æÚÝï ÐÚ mï¯ LÜU …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU LÜU …æÝï ÐÚ mï¯
©|æÚ …æ„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï »ÜU ±S„é ÜïU Ðíç„ Úæxæ ÜïU ÜUæÚ‡æ Îê¨Úè ±S„é ÜïU Ðíç„ Úæxæ ÜUæ Ý
©yÐ‹Ý ãæïÝæ ¥ƒ±æ mï¯ ÜïU „è±í ãæïÝï ÐÚ Úæxæ ÜUæ LÜU …æÝæ „ƒæ mï¯ ÜïU ©ÎæÚ ãæïÝï ÐÚ Îê¨Úï
mï¯ ÜUæ ÎÏæ …æÝæ »±¢ Úæxæ ÜïU ©œæïç…„ ãæïÝï ÐÚ mï¯ ÜUæ Ý ©|æÚÝæ vHïàææï¢ ÜUè ç±çÓÀ‹Ý ¥±Sƒæ
ãñ J …æï ¨æ{ÜU ²ã …æÝ„ï ãñ¢ çÜU }æïÚï }æÝ }æï¢ ç±çÓÀ‹Ý vHïàæ ç±l}ææÝ ãñ¢ ±ï ç±àæï¯ Š²æÝ Ú¶„ï
ãñ¢ çÜU ÜU|æè ç±çÓÀ‹Ý vHïàæ ¥æÜíU}æ‡æ Ý ÜUÚ Îï±ï¢ J
¨æ{ÝÐæÎ: 114 ¨ê~æ 2–4
©ÎæÚ - …Ïæ vHïàæ „è±í MÐ ¨ï Ðí±ëœæ ãæï„æ ãñ „Ïæ ©¨ÜUæï ©ÎæÚ ÜUãæ …æ„æ ãñ J …Ïæ Ã²çv„
ÜïU }æÝ }æï¢ ¥y²‹„ „è±í ÜíUæï{ ©|æÚ„æ ãñ „æï ±ã ÜUœæüÃ² ¥æñÚ ¥ÜUœæüÃ² ÜUæï Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J
²ã vHïàæ ÜUè ©ÎæÚ ¥±Sƒæ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¥çS}æ„æ, Úæxæ, ¥ç|æçÝ±ïàæ vHïàææï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢
|æè …æÝ HïÝæ ™æçã²ï J
Îx{Ïæè…|ææ± – ²ã vHïàææï¢ ÜUè Ðæ¡™±è ¥±Sƒæ ãñ J …ñ¨ï »ÜU xæïãê¡ ÜïU Ïæè… ÜUæï ¥çxÝ
}æï¢ |æêÝ ÎïÝï ÜïU Ðpæ„ì ±ã ¥ÝéÜêUH |æêç}æ, …H, ±æ²é ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU |æè ¥VäçÚ„ Ýãè¢ ãæï„æ J
±ñ¨ï ãè ²æïxææ|²æ¨ ÜïU mæÚæ ²æïxæè ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàææï¢ ÜUæï àæçv„ãèÝ ÏæÝæ Îï„æ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ
}æï¢ ±ï vHïàæ ¥ÐÝï ¥ÝéÜêUH ç±¯² ÜïU ¨}æÿæ ãæïÝï ÐÚ |æè çÜíU²æàæèH Ýãè¢ ãæï„ï J ²ã vHïàææï¢ ÜUè
Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ ²æïxæè }æï¢ ãè ãæï„è ãñ, ¨æ¢¨æçÚÜU …Ýæï¢ }æï¢ Ýãè¢ J
„è¨Úï ¨ê~æ }æï¢ ¨}ææÝ MÐ ¨ï Ðæ¡™æï¢ vHïàææï¢ ÜUæï ÐÉGæ ƒæ ±ãæ¡ ÐÚ ²ã ¿ææ„ Ýãè¢ ãæï„æ ƒæ çÜU
§Ý}æï¢ ¨ï ÜUæñÝ ÜUæÚ‡æ ãñ ¥æñÚ ÜUæñÝ ÜUæ²ü J §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ç±læ ÜUæï ÜUæÚ‡æ, ¥çS}æ„æçÎ ÜUæï ÜUæ²ü
MÐ }æï¢ Ïæ„Hæ²æ ãñ J …Ïæ ¥ç±læ Úã„è ãñ „Ïæ ²ï ™æÚæï¢ vHïàæ Úã„ï ãñ¢ J „œ±¿ææÝ ÜïU mæÚæ ¥ç±læ
ÜïU Ýæàæ ãæïÝï ÐÚ ²ï vHïàæ |æè çÝ±ëœæ ãæï …æ„ï ãñ¢ J
ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU |æçv„}ææxæü }æï¢ ç±læ ÜUè ÜUæï§ü ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ, çÏæÝæ ç±læ ÜïU
ãè ¥æy}ææ }ææïÿæ }æï¢ ™Hæ …æ„æ ãñ J ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH «ç¯ÜëU„
xæí‹ƒæï¢ }æï¢ ç±læ ÜUæï }æéçv„ ÜUæ ¥çÝ±æ²ü ¨æ{Ý }ææÝæ ãñ -
ç±l²æ}æë„}æàÝé„ï JJ ²…é0 40–14 JJ
ç±læ ¨ï }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J
¿ææÝæ‹}æéçv„: JJ ¨æ¢w²0 3–23 JJ
¿ææÝ ¨ï }æéçv„ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
Ðí}ææ‡æ..................„œ±¿ææÝæç‹Ý:Ÿæï²¨æç{xæ}æ: JJ ‹²æ²ÎàæüÝ 1/1/1 JJ
Îé:¶…‹}æÐí±ëçœæÎæï¯ç}æ‰²æ¿ææÝæÝæ}æéœæÚæïœæÚæÐæ²ï „Î‹„ÚæÐæ²æÎÐ±xæü: JJ ‹²æ²ÎàæüÝ 1/1/2 JJ
‹²æ²ÎàæüÝÜUæÚ }æã<¯ xææñ„}æ …è |æè ÜUã„ï ãñ, “„œ±¿ææÝ ¨ï }æéçv„ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ, ç…¨ÜUæ
çÜU çÝ}Ý ÜíU}æ ãñ - ¿ææÝ ¨ï ¥¿ææÝ ÜUæ Ýæàæ, ©¨ÜïU Ýæàæ ¨ï Îæï¯ (Úæxæ, mï¯, }ææïã) ÜUæ Ýæàæ,
©¨ÜïU Ýæàæ ¨ï Ðí±ëçœæ ÜUæ Ýæàæ, Ðí±ëçœæ ÜïU Ýæàæ ¨ï …‹}æ ÜUæ Ýæàæ, …‹}æ ÜïU Ýæàæ ¨ï Îé:¶ ÜUæ
Ýæàæ, Îé:¶ ÜïU Ýæàæ ¨ï }æéçv„ ãæï„è ãñ J
§¨çH²ï çÏæÝæ ç±læ ÜïU ÜïU±H |æçv„}ææxæü ¨ï }æéçv„ Ýãè ãæï„è JJ 4 JJ
¥±0 - „~ææç±læS±M Ð}æéÓ²„ï J
¥ƒü - ©Ý}æï¢ ¨ï ‘¥ç±læ ÜUæ S±MÐ’ Ïæ„æ²æ …æ„æ ãñ -
¨æ{ÝÐæÎ: 115 ¨ê~æ 2–5
¥çÝy²æàæéç™Îé:¶æÝæy}æ¨é çÝy²àæéç™¨é¶æy}æw²æç„Úç±læ JJ 5 JJ
àæÏÎæƒü - (¥çÝy²-¥àæéç™-Îé:¶-¥Ýæy}æ¨é) ¥çÝy², ¥àæéç™, Îé:¶ ¥æñÚ ¥Ýæy}ææ }æï¢
ÜíU}æàæ: (çÝy²-àæéç™-¨é¶-¥æy}æ-w²æç„:) çÝy², àæéç™, ¨é¶ ¥æñÚ ¥æy}ææ ÜUæ }ææÝÝæ (¥ç±læ)
¥ç±læ = ç}æ‰²æ¿ææÝ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥çÝy², ¥àæéç™, Îé:¶ ¥æñÚ ¥Ýæy}ææ }æï¢ ÜíU}æàæ: çÝy², àæéç™, ¨é¶ ¥æñÚ ¥æy}ææ
ÜUæ }ææÝÝæ ‘¥ç±læ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥çÝy²ï ÜUæ²ïü çÝy²w²æç„: „lƒæ-{íé±æ Ðëçƒ±è, {íé±æ ¨™‹Îí„æÚÜUæ læñ:, ¥}æë„æ
çÎ±æñÜU¨ §ç„ J „ƒæùàæé™æñ ÐÚ}æÏæè|æy¨ï ÜUæ²ï àæéç™w²æç„:, ©v„¢ ™ -
SƒæÝæiè…æÎéÐcÅ}|ææç‹Ý:S²‹Îæç‹Ý{ÝæÎçÐ J
ÜUæ²}ææ{ï²àææñ™y±æyÐç‡Ç„æ sàæéô™ ç±Îé: JJ
§y²àæé™æñ àæéç™w²æç„öüà²„ï J Ý±ï± àæàææVHï¶æ ÜU}æÝè²ï²¢ ÜU‹²æ }æŠ±}æë„æ±²±çÝ<}æ„ï± ™‹Îí¢
ç|æœ±æ çÝ:¨ë„ï± ¿ææ²„ï, ÝèHæïyÐHÐ~ææ²„æÿæè ãæ±xæ|ææü|²æ¢ Hæï™Ýæ|²æ¢ …è±HæïÜU}ææEæ¨²‹„è±ïç„ ÜUS²
ÜïUÝæç|æ¨¢Ïæ‹{æï, |æ±ç„ ™ñ±}æàæé™æñ àæéç™ç±Ð²æü¨Ðíy²² §ç„ J »„ïÝæÐé‡²ï Ðé‡²Ðíy²²S„ƒñ±æÝƒïü
™æƒüÐíy²²æï Ã²æw²æ„: J
„ƒæ Îé:¶ï ¨é¶w²æô„ ±ÿ²ç„-ÐçÚ‡ææ}æ„æÐ¨¢SÜUæÚÎé:¶ñxæéü‡æ±ëçœæç±Úæï{æÓ™ Îé:¶}æï± ¨±Z ç±±ïçÜUÝ:
(2J15) §ç„ J „~æ ¨é¶w²æç„Úç±læ J
„ƒæÝæy}æ‹²æy}æw²æç„ÏææüsæïÐÜUÚ‡æï¯é ™ï„Ýæ™ï„Ýï¯é |ææïxææç{cÆæÝï ±æ àæÚèÚï, ÐéL ¯æïÜUÚ‡æï ±æ
}æÝS²Ýæy}æ‹²æy}æw²æç„çÚç„ J „ƒñ„Î~ææïv„}æì-Ã²v„}æÃ²v„¢ ±æ ¨œ±-}ææy}æy±ïÝæç|æÐí„èy² „S²
¨¢ÐÎ}æÝéÝ‹Îy²æy}æ¨¢ÐÎ¢ }æ‹±æÝS„S² Ã²æÐÎ}æÝéàææï™y²æy}æÃ²æÐÎ¢ }æ‹±æÝ:, ¨ ¨±æïüùÐíç„Ïæéh §ç„ J
»¯æ ™„écÐÎæ |æ±y²ç±læ }æêH}æS² vHïàæ¨¢„æÝS² ÜU}ææüàæ²S² ™ ¨ç±ÐæÜUS²ïç„ J
„S²æpæç}æ~ææxææïcÐÎì±mS„é¨„œ±¢ ç±¿æï²}æì J ²ƒæ Ýæç}æ~ææï ç}æ~ææ|ææ±æï Ý ç}æ~æ}ææ~æ¢ ôÜU „é „çmL h:
¨ÐyÝ: J „ƒæùxææïcÐÎ¢ Ý xææïcÐÎæ|ææ±æï Ý xææïcÐÎ}ææ~æ¢ ôÜU„é Îïàæ »± „æ|²æ}æ‹²mSy±‹„Ú}æì J »±}æç±læ
Ý Ðí}ææ‡æ¢ Ý Ðí}ææ‡ææ|ææ±: ôÜU „é ç±læç±ÐÚè„¢ ¿ææÝæ‹„Ú}æç±lïç„ JJ 5 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥çÝy² ÐÎæƒæïZ }æï¢ çÝy² ÐÎæƒü ÜUæ ¿ææÝ (¥ç±læ ãñ) J …ñ¨ï çÜU Ðëçƒ±è
çÝy², ™‹Îí „æÚæï¢ ¨çã„ léHæïÜU çÝy², Îï±xæ‡æ çÝy² ãñ¢, »ï¨æ J ©¨è ÐíÜUæÚ ¥àæéh ¥ç„Íæëç‡æ„ àæÚèÚ
}æï¢ àæéh¿ææÝ J ¥æñÚ ÜUãæ ãñ -
SƒæÝ (©ÎÚ SƒæÝ) ÜïU ÜUæÚ‡æ, ©ÐæÎæÝ (Ú…±è²ü) ÜïU ÜUæÚ‡æ, ©ÐcÅ}|æ (Ú¨Úv„æçÎ) ÜUæ ¥æŸæ²
ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ, çÝ:S²‹Î (}æH}æê~æ S±ïÎæçÎ) ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ çÝ{Ý (}æëy²é) ÜïU ÜUæÚ‡æ ± àæéçh ÜUè
¥Ðïÿææ Ú¶Ýï ÜïU ÜUæÚ‡æ ç±mæÝì àæÚèÚ ÜUæï ¥àæéh }ææÝ„ï ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ¥àæéh àæÚèÚ }æï¢ àæéh ¿ææÝ
Îï¶æ …æ„æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 116 ¨ê~æ 2–5
™‹Îí}ææ Ü è Ý±èÝ ÜUHæ ÜïU ¨}ææÝ }æÝæïÚ}æ ²ã ÜU‹²æ }æ{é ¥æñÚ ¥}æë„ ÜïU ¥±²±æï¢ ¨ï ÏæÝè ãé§ü
ÜïU ¨}ææÝ, ™‹Îí}ææ ÜUæï ÈUæïÇGÜUÚ çÝÜUHè ãé§ü ¨è Ðí„è„ ãæï„è ãñ J ÝèHÜU}æH ÜUè Ð¢¶éçÇ²æï¢ ÜïU ¨}ææÝ
ç±àææH Ýï~æ±æHè àæë¢xææÚÚ¨ç±Hæ¨ ¨ï ²év„ öçcÅ²æï¢ ÜïU mæÚæ }ææÝæï¢ Ðíæç‡æ…xæ„ì ÜUæï „ëŒ„ ÜUÚ Úãè ãæï J
§¨ ÐíÜUæÚ çÜU¨ (¥Ðç±~æ àæÚèÚ) ÜUæ çÜU¨ (}æ{é ¥}æë„ ™‹Îí) ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ ãñ ? §¨ ÐíÜUæÚ ¥àæéh
àæÚèÚ }æï¢ àæéçh ÜUæ ç±Lh ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ §¨ÜïU mæÚæ ¥Ðé‡² }æï¢ Ðé‡² ÜUæ ¿ææÝ ¥æñÚ ¥Ýƒü
}æï¢ ¥ƒü ÜUæ ¿ææÝ Ã²æw²æ„ ãé¥æ J
±ñ¨ï ãè Îé:¶ }æï¢ ¨é¶ ÜUæ ¿ææÝ `ÐçÚ‡ææ}æ„æÐ¨¢SÜUæÚÎé:¶ñxæéü‡æ±ëçœæç±Úæï{æÓ™ Îé:¶}æï± ¨±Z ç±±ïçÜUÝ:'
(2J15) ÜïU mæÚæ ÜUãïxææ J ©¨}æï¢ ¨é¶ ¿ææÝ ‘¥ç±læ’ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¥Ýæy}ææ }æï¢ ¥æy}æw²æç„ ¥ƒæü„ì ÏææsæïÐÜUÚ‡æ ™ï„Ý (Ïæ‹{é, Ïææ‹{±, Ðàæé ¥æçÎ) ¥™ï„Ý
(|æêç}æ, {Ý, ¨}Ðçœæ ¥æçÎ) |ææïxæ ÜïU ¥æ{æÚ àæÚèÚ ÜUæï, ÐéL¯ ÜïU ©ÐÜUÚ‡æ }æÝ ÜUæï, …æï çÜU ¥æy}ææ
Ýãè¢ ãñ¢ ©ÝÜUæï ¥æy}ææ …æÝÝæ ‘¥ç±læ’ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ §¨ ç±¯² }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU Ðé~æ, ç}æ~æ,
Ðàæé ¥æçÎ Ã²v„, {Ý ¨}Ðçœæ |æêç}æ ¥æçÎ ¥Ã²v„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥ÐÝæ S±MÐ }ææÝÜUÚ ©ÝÜUè ¨}Ð‹Ý„æ
ÐÚ ¥ÐÝè ¨}Ð‹Ý„æ …æÝ„æ ãé¥æ Ðí¨‹Ý ãæï„æ ãñ J ©ÝÜUè ç±Ð‹Ý„æ }æï¢ ¥ÐÝè ç±Ð‹Ý„æ }ææÝ„æ ãé¥æ
àææïÜU ÜUÚ„æ ãñ, »ï¨æ }ææÝÝï ±æHæ Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ¥¿ææÝè ãñ J
§¨ vHïàæ ¨‹„æÝ ¥æñÚ ÈUH ¨çã„ ÜU}ææüàæ² ÜUè ™æÚ |ææxææï¢ }æï¢ ÚãÝï ±æHè ²ã ¥ç±læ }æêH ãñ
J ¥ç}æ~æ, ¥xææïcÐÎ ÜïU ¨}ææÝ §¨ ¥ç±læ ÜUè ¨œææ …æÝÝè ™æçã» J ‘¥ç}æ~æ’ ÜUæ ¥ƒü Ý ç}æ~æ }ææ~æ
ãñ, Ý ç}æ~æ ÜUæ ¥|ææ± ãñ çÜU‹„é ©Ý ¨ï ç±Lh àæ~æé ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ‘¥xææïcÐÎ’ ÜUæ ¥ƒü Ý xææïcÐÎ
ÜUæ ¥|ææ± ãñ, Ý xææïcÐÎ}ææ~æ ãñ ¥çÐ„é ©Ý ÎæïÝæï¢ ¨ï ç|æ‹Ý Îïàæ ãè ãñ J ‘¥ç±læ’ |æè §¨è ÐíÜUæÚ Ý
Ðí}ææ‡æ ãñ, Ý Ðí}ææ‡ææ|ææ± ãñ çÜU‹„é ç±læç±Lh ¿ææÝæ‹„Ú ãñ JJ 5 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ç±læ ÜïU S±M Ð ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
¥ç±læ »ÜU vHïàæ ãñ J ç…¨ ¨æ{Ý ¨ï ÐÎæƒü ÜUæ S±MÐ ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝæ …æ„æ ãñ ©¨ÜUæï
ç±læ ÜUã„ï ãñ¢ ¥æñÚ ç…¨ ¨æ{Ý ¨ï ÐÎæƒü ÜUæ S±MÐ ç±ÐÚè„ MÐ }æï¢ …æÝæ …æ„æ ãñ ±ã ¥ç±læ
ÜUãæ„è ãñ J Æê¡Æ ÜUæï Æê¡Æ MÐ }æï¢ …æÝÝæ ç±læ ãñ, }æÝéc² ÜïU MÐ }æï¢ …æÝÝæ ¥ç±læ ãñ J ç…¨ ¨}æ²
Ã²çv„ çÜU¨è ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ ÜUæï Ý ±æS„ç±ÜU MÐ }æï¢ …æÝ„æ ãñ ¥æñÚ Ý ç±ÐÚè„ MÐ }æï¢ …æÝ„æ
ãñ ²ã ç±læ ÜUæ ¥|ææ± ãñ, ¥ç±læ Ýãè¢ ãñ J ç±læ ¥æñÚ ¥ç±læ ÐÚSÐÚ »ÜU Îê¨Úï ÜïU ç±Úæï{è ãñ¢
J …ãæ¡ ÐÚ ç±læ ãæï„è ãñ ±ãæ¡ ÐÚ ¥ç±læ Ýãè¢ Úã ¨ÜU„è J …ãæ¡ ÐÚ ¥ç±læ ãæï„è ãñ ±ãæ¡ ÐÚ ç±læ
Ýãè¢ Úã ¨ÜU„è J ¥ç±læ ÜUæ ÿæï~æ Ïæãé„ ç±S„ë„ ãñ J ÐÚ‹„é ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï ¥ç±læ ÜïU ©¨è ¥¢àæ
ÜUæï ²ãæ¡ ÐÚ çÎ¶Hæ²æ ãñ …æï }æéçv„ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ J ¥ç±læ ÜïU §¨ ¥¢àæ ÜUæï çÝ}Ý ÐíÜUæÚ ¨ï ¨}æÛæÝæ
™æçã²ï J
(1) ¥çÝy² ÐÎæƒæïZ ÜUæï çÝy² …æÝÝæ - }æÝéc² ÜUæ ²ã àæÚèÚ ¥çÝy² ãñ J ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ
Ã²çv„ §¨ÜUæï çÝy² ¨}æÛæ„æ ãñ ¥æñÚ ²ã §ÓÀæ Ú¶„æ ãñ çÜU }æïÚæ ²ã àæÚèÚ ¥Ý‹„ ÜUæH „ÜU ÏæÝæ
Úãï J ÜéUÀ Hæïxæ ²ã |æè }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU Îï±æï¢ ÜïU àæÚèÚ ¨Îæ ÏæÝï Úã„ï ãñ¢, }æÚ„ï Ýãè¢ J ¨¢¨æÚ }æï¢ ¥ÝïÜU
¨æ{ÝÐæÎ: 117 ¨ê~æ 2–5
Hæïxæ ±æ‡æè ¨ï „æï ²ãè ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ²ã àæÚèÚ Ýæàæ±æÝì ãñ J ÐÚ‹„é }æÝ ¨ï àæÚèÚ ÜUæï Ýæàæ±æÝì }ææÝÝï
±æHï ç±ÚHï ãè ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨ï ¥çÝy² àæÚèÚ ÜUæï ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ çÝy² }ææÝ„æ ãñ ±ñ¨ï ãè
±ã Ðëçƒ±è, ¨ê²ü ¥æçÎ ¥çÝy² ÐÎæƒæïZ ÜUæï |æè çÝy² }ææÝ„æ ãñ J …æï |æè {Ý, ¨}Ðçœæ, ÐçÚ±æÚ ¥æçÎ
}æÝéc² ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãñ¢, ©ÝÜUæï çÝy² }ææÝ„æ ãñ J ²ã ¥ç±læ ÜUæ »ÜU |ææxæ ãñ J
(2) ¥àæéh ÐÎæƒæïZ ÜUæï àæéh }ææÝÝæ - …ñ¨ï ¨é‹ÎÚ àæÚèÚ ÜUæï Îï¶ÜUÚ Ã²çv„ ²ã ¨}æÛæ„æ
ãñ çÜU §¨ àæÚèÚ }æï¢ ÜUæï§ü }æH Ýãè¢ ãñ, ²ã çÝ„æ‹„ àæéh ãñ J ™æïÚè ¥æçÎ ¥{}ææü™Ú‡æ ÜUæï àæéh
}ææÝ„æ ãñ ¥æñÚ ©y¨æãÐê±üÜU ©¨ÜUæï ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ J ¨¢¨æÚ }æï¢ ¥àæéh ÜU}ææïZ ÜUæï àæéh }ææÝÝï ¨ï ¥‹²æ²
ÜUè Ðí±ëçh ¥æñÚ ‹²æ² ÜUæ Oæ¨ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¥‹²æ²Ðê±üÜU {ÝæïÐæ…üÝ ÜUæï àæé|æ ¨}æÛæÝæ
¥æñÚ ¥àæéh ¶æÝ-ÐæÝ ÜUæï àæéh ¨}æÛæÝæ |æè ¥ç±læ ãñ J
(3) Îé:¶ ÜUæï ¨é¶ ¨}æÛæÝæ - ¨¢¨æÚ }æï¢ …æï ¨é¶ ãñ ©¨}æï¢ ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜUæ Îé:¶ ç}æçŸæ„
ãñ J ÐÚ‹„é ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ ©¨ÜUæï àæéh »±¢ Îé:¶Úçã„ ¨}æÛæ„æ ãñ J ©¨ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU
çH²ï ¥ÝïÜU Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUè ôã¨æ ÜUÚ„æ ãñ J
(4) …æï ÐÎæƒü ¥æy}ææ Ýãè¢ ãñ ©ÝÜUæï ¥æy}ææ ¨}æÛæÝæ - àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, }æÝ ¥æçÎ ²ï ¨Ïæ
ÐÎæƒü ¥æy}ææ Ýãè¢ ãñ J §ÝÜUæï Ã²çv„ ¥æy}ææ ¨}æÛæ„æ ãñ J §ÝÜUæï ¥æy}ææ ¨}æÛæÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ §ÝÜïU
¥æ{èÝ ãæïÜUÚ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ ¥æñÚ }æÝ ¥æçÎ ÜUæï Îæï¯è }ææÝ„æ ãñ J
¥ç±læ ÜïU S±MÐ ÜUæï §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï |æè ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã²ï çÜU …ñ¨ï Ã²çv„ ¥çÝy² ÜUæï
çÝy² ¨}æÛæ„æ ãñ, ±ñ¨ï ãè çÝy² ÜUæï ¥çÝy² ¨}æÛæ„æ ãñ J àæéh ÜUæï ¥àæéh, ¨é¶ ÜUæï Îé:¶, ™ï„Ý
ÜUæï …ÇG ¨}æÛæ„æ ãñ J ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜUè §¨ ¥ç±læ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ¥æñÚ §¨ÜUæ çÝÚæÜUÚ‡æ
ÜUÚÝæ ¥çÝ±æ²ü ãñ J Ã²çv„ àææ›æï¢ ÜUæï ÐÉGÝï ¥æñÚ ÐÉGæÝï ÜïU Ðpæ„ì ²ã }ææÝ Hï„æ ãñ çÜU }æïÚè ¥ç±læ
ÝcÅ ãæï xæ§ü ãñ ¥æñÚ }æñ¢ ±æS„ç±ÜU ç±mæÝì ÏæÝ xæ²æ ãê¡ J ÐÚ‹„é »ï¨æ }ææÝÝæ |æêH ãñ, …Ïæ „ÜU Ã²çv„
ÐíÜëUç„, ç±ÜëUç„, ¥æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÜUÚ „ÎÝé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ Ýãè¢
ÜUÚ„æ „Ïæ „ÜU ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ç±læ ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J
§¨ Ïææ„ ÜUæï ¨}æÛæÝï ÜïU çH²ï Àæ‹Îæïx²-©ÐçÝ¯Îì (7-1) }æï¢ çH¶ï ÝæÚÎ¨ÝyÜéU}ææÚ-¨¢±æÎ
¨ï ¨ãæ²„æ ç}æH ¨ÜU„è ãñ J ©¨ ¨}±æÎ ÜUæ ÜéUÀ |ææ± ²ãæ¡ ÐÚ çH¶æ …æ„æ ãñ - ¨ÝyÜéU}ææÚ…è
Ýï ÝæÚÎ …è ¨ï ÐêÀæ çÜU ¥æÐÜUæ ¥æxæ}æÝ ÜñU¨ï ãé¥æ ? ÝæÚÎ …è Ýï ÜUãæ çÜU }æñ¢ ¥æÐ¨ï ç±læ
ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¥æ²æ ãê¡ J ¨ÝyÜéU}ææÚ …è Ýï ÐêÀæ çÜU ¥æÐÝï ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨è ç±læ ÐÉGè ãñ ?
ÝæÚÎ …è Ýï ÜUãæ çÜU }æñ¢Ýï «x±ïÎæçÎ ¥ÆæÚã ç±læ»¡ ÐÉGè ãñ¢ J ¨ÝyÜéU}ææÚ …è Ýï ÜUãæ çÜU §„Ýè
ç±læ ÐÉGÝï ÜïU Ðpæ„ì ¥æÐ }æéÛæ¨ï v²æ ÐÉGï¢xæï ? ÝæÚÎ …è Ýï ÜUãæ çÜU “}æñ¢ }æ‹~æç±„ì ãê¡, ¥æy}ææ-
ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„æ J v²æï¢çÜU ¥æy}ææ-ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï …æÝÝï ±æHï ÜUæï vHïàæ ¨‹„Œ„ Ýãè¢ ÜUÚ„ï
ÐÚ‹„é }æéÛæï ¨‹„Œ„ ÜUÚ„ï ãñ¢ J” §¨ ¨¢±æÎ ¨ï Ã²çv„ ²ã …æÝ ¨ÜU„æ ãñ çÜU }æïÚè ¥ÐÝè ¥ç±læ
ÎêÚ ãé§ü ±æ Ýãè¢ JJ 5 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 118 ¨ê~æ 2–6
öxÎàæüÝàævy²æïÚïÜUæy}æ„ï±æçS}æ„æ JJ 6 JJ
àæÏÎæƒü - (öÜUì-ÎàæüÝ-àævy²æï:) öÜìUàæçv„: = ¿ææÝ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ±æHæ ÜUœææü …è±,
ÎàæüÝàæçv„: = ç…¨ ¨æ{Ý ¨ï ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ ±ã ©ÐÜUÚ‡æ ¥ƒæü„ì Ïæéçh J §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ
(»ÜUæy}æ„æ) »ÜUMÐ„æ = »ÜUÐÝ (§±) …ñ¨æ Ðí„è„ ãæïÝæ (¥çS}æ„æ) ¥çS}æ„æ vHïàæ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - öÜìUàæçv„ ¥æñÚ ÎàæüÝàæçv„ ÜUæ »ÜUMÐ …ñ¨æ |ææÝ ãæïÝæ ‘¥çS}æ„æ’ Ýæ}æÜU vHïàæ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÐéL ¯æï övàæçv„ÏæéüçhÎüàæüÝàæçv„çÚy²ï„²æïÚïÜUS±M ÐæÐçœæçÚ±æçS}æ„æ vHïàæ ©Ó²„ï J
|ææïQëU|ææïx²àævy²æïÚy²‹„ç±|æv„²æïÚy²‹„æ¨¢ÜUè‡æü²æïÚç±|ææxæÐíæŒ„æç±± ÿ²æ¢ |ææïxæ: ÜUËÐ„ï, S±M Ð-
Ðíç„H}|æï „é „²æï: ÜñU±Ë²}æï± |æ±ç„ ÜéU„æï |ææïxæ §ç„ J „ƒæ ™æïv„}æì-Ïæéçh„: ÐÚ¢ ÐéL ¯}ææÜUæÚ-
àæèHç±læçÎç|æ<±|æv„}æÐà²‹ÜéU²æüœæ~ææùùy}æÏæéôh }ææïãïÝïç„ JJ 6 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÐéL¯ Îï¶Ýï ±æHæ (¥æñÚ) Ïæéçh Îï¶Ýï ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ »ÜU MÐ
}æï¢ Ðí„è„ ãæïÝæ ‘¥çS}æ„æ vHïàæ’ ÜUãæ …æ„æ ãñ J |ææïQëUàæçv„ (|ææïv„æ) |ææïx²àæçv„ (|ææïx²)
çÝ„æ‹„ ÐëƒÜUì „ƒæ ¥ç}æçŸæ„ ãñ¢ J §ÝÜïU ç}æçŸæ„ MÐ }æï¢ ÐíæŒ„ ãæïÝï (ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ÐíæŒ„ Ý ãæïÝï) ÐÚ
|ææïxæ ç¨h ãæï„æ ãñ J (ÎæïÝæï¢ ÜïU) S±MÐ ÜïU ÐçÚ¿ææÝ ãæïÝï ÐÚ „æï ÜñU±Ë² ãè ãæï„æ ãñ, |ææïxæ ÜñU¨ï ?
¥æñÚ »ï¨æ ÜUãæ ãñ - }ææïã (¥ç±læ) ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥ÐÝï ÜUæï Ïæéçh ¨ï ç|æ‹Ý, ™ï„Ý S±MÐ, çÝy², ¿ææÝæçÎ
xæé‡æ ¨}Ð‹Ý Ý }ææÝÜUÚ Ïæéçh }æï¢ ¥æy}ææ ÜUè Ðí„èç„ ÜUÚ„æ ãñ (¥ƒæü„ì Ïæéçh ÜUæï ¥æy}ææ }ææÝ„æ ãñ) JJ 6 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥çS}æ„æ vHïàæ ÜUæ Hÿæ‡æ çÜU²æ ãñ J
…è±æy}ææ öÜìUàæçv„-™ï„Ý ÐÎæƒü ãñ J Ïæéçh ÎàæüÝàæçv„ çÎ¶æÝï ÜUæ ¨æ{Ý ¥æñÚ »ÜU …ÇG ÐÎæƒü
ãñ J …è±æy}ææ |ææïv„æ ãñ J Ïæéçh ©¨ÜUæ |ææïx² ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢ }æï¢ ÐÚSÐÚ çÜU¨è ÐíÜUæÚ ÜUæ ¨ç}}æŸæ‡æ
Ýãè¢ ãñ J Ïæéçh ÐçÚ‡ææç}æÝè ãñ J ¥æy}ææ ¥ÐçÚ‡ææ}æè ãñ J ¥æy}ææ S±|ææ± ¨ï àæéh ãñ, ÐíÜëUç„ ¨ï ¨}Ïæ‹{
ãæïÝï ÐÚ ©¨}æï¢ ¥ç±læ, ¥{}ææüçÎ Îæï¯ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ¥„: ±ã ¥àæéh ãæï …æ„æ ãñ J ²lçÐ
Ïæéçh ¨œ±xæé‡æ Ðí{æÝ ãñ J ©¨}æï¢ „}ææïxæé‡æ ¥æñÚ Ú…æïxæé‡æ ÜUæ ¨¢ç}æŸæ‡æ ãæïÝï ¨ï ¥àæéçh ÏæÝè Úã„è
ãñ J ¥æy}ææ ¥æñÚ Ïæéçh ÎæïÝæï¢ ç|æ‹Ý ÐÎæƒü ãæïÝï ÐÚ |æè ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÎæïÝæï¢ »ÜU Ðí„è„ ãæï„ï
ãñ¢, ²ã ¥çS}æ„æ vHïàæ ÜUæ S±MÐ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ Ïæéçh ÜUæï ¥æñÚ S±²¢ ÜUæï ¥æy}ææ »ÜU ¨}æÛæ„æ
ãñ ±ñ¨ï ãè }æÝ, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ àæÚèÚ §ÝÜUæï ¥æñÚ ¥æy}ææ ÜUæï |æè »ÜU ¨}æÛæ„æ ãñ J ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ,
¥ã¢ÜUæÚ, ¨é¶, Îé:¶ ²ï ÐíÜëUç„ ÜïU xæé‡æ ãñ¢ J ÐÚ‹„é ¥¿ææÝ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ …è±æy}ææ §ÝÜUæï ¥ÐÝï xæé‡æ
}ææÝ„æ ãñ J ¥ÐÝï S±æ|ææç±ÜU xæé‡æ }ææÝ HïÝï ÐÚ §ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J Ïæéçh,
}æÝ, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ àæÚèÚ ¥æçÎ …ÇG ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¥æñÚ ¥æy}ææ ÜUæ ±æS„ç±ÜU S±MÐ ¿ææ„ ãæï …æÝï
ÐÚ |ææïxæ ÜUè çSƒç„ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè çSƒç„ ¥æ …æ„è ãñ J
§¨ ¥ç±læ ÜïU çÝÚæÜUÚ‡æ ÜïU çH²ï ¨æ¢w²ÎàæüÝÜUæÚ Ýï ÜUãæ ãñ çÜU ``ÎïãæçÎÃ²ç„çÚv„æïù¨æñ
±ñç™~²æ„ì'' JJ 6/2 JJ ¥ƒæü„ì àæÚèÚ ¥æçÎ ¨}æS„ …ÇG ÐÎæƒæïZ ¨ï ¥æy}ææ ç|æ‹Ý ãñ J ``¯cÆè
Ã²ÐÎïàææÎçÐ'' JJ ¨æ¢w²0 6/3 JJ ¨¢¨æÚ }æï¢ ¯cÆè ç±|æçv„ ÜUæ Ðí²æïxæ Îï¶Ýï }æï¢ ¥æ„æ ãñ J Ã²çv„
¨æ{ÝÐæÎ: 119 ¨ê~æ 2–7
²ã ÜUã„æ ãñ çÜU ²ã }æïÚæ ãæƒ ãñ, ²ã }æïÚæ ÐñÚ ãñ J §¨¨ï ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU §ÝÜUæï }æïÚæ ÜUãÝï
±æHæ ÐëƒÜUì ãñ ¥æñÚ ²ï ¨Ïæ ©¨¨ï ÐëƒÜUì ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï „œ±¿ææÝ ãæïÝï ¨ï ¥ç±læ ÜUè çÝ±ëçœæ
ãæï …æ„è ãñ J ¥ç±læ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæïÝï ¨ï ¥çS}æ„æ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æ„è ãñ J ²ãæ¡ »ÜU ÐíàÝ ©ÐçSƒ„
ãæï„æ ãñ çÜU ¥ç±læ ÜïU ÚãÝï ÐÚ |ææïxæ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU Ý ÚãÝï ÐÚ |ææïxæ Ýãè¢ Úã„æ „æï …è±Ý}æév„
Îïã{æÚè ²æïxæè |æè ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¶æ„ï Ðè„ï ãñ¢, v²æ ±ã |ææïxæ Ýãè¢ ãñ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ
²ã ãñ çÜU ¥ç±læ²év„ ¨æ¢¨æçÚÜU …Ý ¶æÝï ÐèÝï }æï¢ ¨é¶ ¨}æÛæ„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ²æïxæè ©Ý ÐÎæƒæïZ
ÜUæ Ðí²æïxæ àæÚèÚ, §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï S±Sƒ ÏæÝæÝï ¥æñÚ …è±Ý Úÿææ ÜïU çH²ï ÜUÚ„æ ãñ, ¨é¶ ÜïU çH²ï Ýãè¢ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ |æè Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU …ñ¨ï-…ñ¨ï ¥ç±læ ‹²êÝ ãæï„è …æ„è ãñ ±ñ¨ï ±ñ¨ï
¥çS}æ„æ vHïàæ |æè çÝÏæüH ãæï„æ …æ„æ ãñ J ©¨ÜïU çÝÏæüH ãæïÝï ¨ï ç}æ‰²æ ¥ç|æ}ææÝ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è
ãñ ¥æñÚ Ã²çv„ çÝÚç|æ}ææÝè ÏæÝ …æ„æ ãñ J ¨¢¨æÚ }æï¢ ²ã Îï¶æ …æ„æ ãñ, }æÝéc² ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU
}æñ¢ ÏæH±æÝì ãê¡, MÐ±æÝì ãê¡, ÏæÇGè ¥±Sƒæ ±æHæ ãê¡, ©Ðæç{ ±æHæ ãê¡, ¥Ýé¨‹{æÝ ÜUÚÜïU ç±Eç±w²æ„
©Ðæç{ ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ±æHæ ãê¡, ç±Eç±w²æ„ ±ñ¿ææçÝÜU ãê¡, Úæ…æ ãê¡, ¥æçÎ-¥æçÎ J §¨ vHïàæ ÜïU ÜUæÚ‡æ
¥ËÐ ¨æ}æ‰²ü ±æHæ ãæïÜUÚ |æè }ææÝ± ¥ÐÝï ÜUæï ¥ç{ÜU ¨æ}æ‰²ü ±æHæ }ææÝ„æ ãñ J ²ã |æ²¢ÜUÚ ¥ã¢ÜUæÚ
¥çS}æ„æ vHïàæ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ¨¢¨æÚ }æï¢ Ïæãé„ ¨}æS²æ»¡ »±¢ Îé:¶ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J
§¨çH²ï ¥ç±læ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÜïU ¥çS}æ„æ vHïàæ ÜUæ çÝ±æÚ‡æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï JJ 6 JJ
¨é¶æÝéàæ²è Úæxæ: JJ 7 JJ
àæÏÎæƒü - (¨é¶-¥Ýéàæ²è) ¨é¶ |ææïxæÝï ÜïU Ðpæ„ì ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶-¨æ{Ýæï¢
ÜïU Ðíç„ ÚãÝï ±æHè §ÓÀæ = „ëc‡ææ = Hæï|æ (Úæxæ:) Úæxæ Ýæ}æÜU vHïàæ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¨é¶ |ææïxæÝï ÜïU Ðpæ„ì ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU Ðíç„ ÚãÝï
±æHè …æï §ÓÀæ = „ëc‡ææ, Hæï|æ ãñ, ±ã ‘Úæxæ’ Ýæ}æÜU vHïàæ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨é¶æç|æ¿æS² ¨é¶æÝéS}æëç„Ðê±ü: ¨é¶ï „y¨æ{Ýï ±æ ²æï xæ{üS„ëc‡ææ Hæï|æ: ¨ Úæxæ
§ç„ JJ 7 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨é¶ ÜUæï …æÝÝï ±æHï ÜUæ ¨é¶S}æÚ‡æÐê±üÜU ¨é¶ ±æ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ý }æï¢
…æï ¥æÜUæ¢ÿææ = „ëc‡ææ = Hæï|æ ãñ, ±ã ‘Úæxæ’ ãñ JJ 7 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘Úæxæ’ Ýæ}æÜU vHïàæ ÜUæ S±M Ð ±<‡æ„ ãñ J
…Ïæ Ã²çv„ ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ ¨é¶ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜïU
¨¢SÜUæÚ ç™œæ }æï¢ ¥çV„ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©ÎìÏæéh ÜUÚÝï ±æHï ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ©ÐçSƒ„
ãæïÝï ¨ï ±ï ©ÎìÏæéh ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨ S}æëç„ ¨ï ¥Ýé|æ± çÜU²ï
¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ãæï …æ„è ãñ J ²ã Úæxæ ÜUæ S±MÐ ãñ J ¥ƒæü„ì ¨é¶
¥æñÚ ¨é¶ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥Ýé|æ± ÜïU Ðpæ„ì ÐéÝ: ¨é¶ |ææïxæÝï ÜïU çH» ©ÝÜUè ÐíæçŒ„ ÜUè §ÓÀæ Úæxæ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 120 ¨ê~æ 2–8
ÜUæï§ü ÜUæï§ü ¨é¶, ©¨ÜïU ¨æ{Ý S}æëç„ÜUæH }æï¢ S}æÚ‡æ ¥æ …æ„ï ãñ¢ J ÜéUÀ Úæxæ »ï¨ï ãæï„ï ãñ¢ çÜU
ç…ÝÜïU ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ¨æÿææ„ì S}æëç„ Ýãè¢ ãæï„è J çÜU‹„é ÐÚæïÿæ S}æëç„ ãæï„è ãñ J …ñ¨ï
»ÜU xææñ ÜUæ ÏæÀÇGæ Ðíƒ}æ ÏææÚ }ææ¡ ÜïU S„Ýæï¢ ÜUæ Îê{ ÐèÝï ÜUæ Ðí²yÝ ÜUÚ„æ ãñ J ÏæÀÇGï ÜUæ Îê{
ÜïU Ðíç„ …æï Úæxæ ©yÐ‹Ý ãé¥æ, ©¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ðê±ü …‹}æ }æï¢ ¥Ýé|æ± çÜU²ï ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ¨æ{Ýæï¢
ÜUè ¨æÿææ„ì S}æëç„ Ýãè¢ ãñ J Úæxæ-mï¯ MÐè vHïàææï¢ ÜUæ ÐÚSÐÚ ¨}Ïæ‹{ ÏæÝæ Úã„æ ãñ J …Ïæ ¨é¶
¥æñÚ ©¨ÜïU ¨æ{Ýæï¢ }æï¢ ÜUæï§ü Ïææ{ÜU ©ÐçSƒ„ ãæï„æ ãñ, „Ïæ ©¨ Ïææ{ÜU ÜïU Ðíç„ mï¯ ©yÐ‹Ý ãæï„æ
ãñ J ²çÎ Ïææ{ÜU ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚÝï ÐÚ |æè ±ã ÎêÚ Ýãè¢ ãæï„æ „æï Ã²çv„ ¨‹„Œ„ ãæïÜUÚ
çÝÚæàæ ãæï …æ„æ ãñ J
…Ïæ „ÜU ¥ç±læ ÜUè ¨œææ ÏæÝè Úã„è ãñ „Ïæ „ÜU Úæxæ-mï¯æçÎ vHïàææï¢ ÜUè ÐÚ}ÐÚæ ™H„è Úã„è
ãñ J |ææïxææï¢ }æï¢ ¥æ¨v„ Ã²çv„ ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU }æñ¢ ¨é¶ ¥æñÚ ©ÝÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜïU mæÚæ ÜëU„ÜëUy²
ãæï …æª¡xææ J ÐÚ‹„é ©¨ÜUè §ÓÀæ ÜïU ç±ÐÚè„ Îé:¶ ÏæÉG„æ …æ„æ ãñ J |ææïxææï¢ ÜïU |ææïxæÝï ¨ï Úæxæ MÐè
vHïàæ ÎêÚ Ýãè¢ ãæï„æ J §¨ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¥ç±læ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J |ææïxææï¢ ÜUæï y²æxæÝï
¨ï Úæxæ ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ |ææïxæÝï ¨ï Ðí±ëçœæ ãæï„è ãñ J ¨æ¢w²ÜUæÚ Ýï ÜUãæ ãñ çÜU `Ý |ææïxææÎì
Úæxæàææç‹„}æéüçÝ±„ì JJ 4J27 JJ }æéçÝ ÜUè |ææ¡ç„ |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæÝï ¨ï Úæxæ àææ‹„ Ýãè¢ ãæï„æ J’ Úæxæ
ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ »ÜU ©Ðæ² ²ã ãñ çÜU …æï ¨é¶ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ ±ï ÿæç‡æÜU ãñ¢, »ï¨æ …æÝï J
Úæxæ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ »ÜU ¥‹² ©Ðæ² §üEÚ }æï¢ ç±l}ææÝ çÝy²æÝ‹Î ÜUæï …æÝÝæ |æè ãñ J …Ïæ ¨æ{ÜU
²ã ¨}æÛæ Hï„æ ãñ çÜU §üEÚ }æï¢ Îé:¶Úçã„ çÝy² ¥æÝ‹Î ãñ ©¨è ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ²æïxææ|²æ¨
ÜUÚÝæ ™æçã²ï „Ïæ Úæxæ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï Úæxæ ÜUæï ãÅæÝï ÜïU çH²ï §üEÚ ÜïU S±MÐ
ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ HïÝæ ™æçã²ï JJ 7 JJ
Îé:¶æÝéàæ²è mï¯: JJ 8 JJ
àæÏÎæƒü - (Îé:¶-¥Ýéàæ²è) Îé:¶ |ææïxæÝï ÜïU Ðpæ„ì ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ Îé:¶ ¥æñÚ Îé:¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢
ÜïU Ðíç„ ÚãÝï ±æHè …æï ç±Ýæàæ ÜUè §ÓÀæ, ÜíUæï{, ¥æÜíUæïàæ ãñ (mï¯:) mï¯ Ýæ}æÜU vHïàæ ãñ J
¨ê~ææƒü - Îé:¶ |ææïxæÝï ÜïU Ðpæ„ì Îé:¶ ¥æñÚ Îé:¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜïU Ðíç„ ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢
ÚãÝï ±æHè …æï ç±Ýæàæ ÜUè §ÓÀæ, ÜíUæï{, ¥æÜíUæïàæ ãñ, ±ã ‘mï¯’ Ýæ}æÜU vHïàæ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Îé:¶æç|æ¿æS² Îé:¶æÝéS}æëç„Ðê±æïü Îé:¶ï „y¨æ{Ýï ±æ ²: Ðíç„Íææï }æ‹²é<…Íææ¢¨æ ÜíUæï{:
¨ mï¯ §ç„ JJ 8 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Îé:¶ ÜUæï …æÝÝï ±æHï ÜUæ Îé:¶ S}æÚ‡æÐê±üÜU Îé:¶ ±æ Îé:¶ ÜïU ¨æ{Ý
}æï¢ …æï Ðíç„ÜUæÚ ÜUÚÝï ÜUæ |ææ±, ÜíUæï{ ÜUÚÝï ÜUæ (}ææÝç¨ÜU), |ææ± }ææÚÝï ÜUè §ÓÀæ; ÜíUæï{ ãñ, ±ã
‘mï¯’ ãñ JJ 8 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘mï¯’ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 121 ¨ê~æ 2–9
…Ïæ Ã²çv„ Îé:¶ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ, „Ïæ ©¨ ¥Ýé|æ± ¨ï ç™œæ }æï¢
¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨ S}æëç„ ¨ï mï¯ ÜUè ©yÐçœæ
ãæï„è ãñ J ²ã mï¯ ÜUæ S±MÐ ãñ J mï¯ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHï ¨¢SÜUæÚ §¨ …‹}æ ¥æñÚ Ðê±ü …‹}æ
ÜïU |æè ãæï„ï ãñ¢ J Îé:¶ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHï …ÇG-™ï„Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ Ã²çv„ Ðíç„ÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ
¥æñÚ ©ÝÜïU ¥çS„y± ÜUæï ¨}ææŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ J ²ãè mï¯ ãñ J §¨ mï¯ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ ¥‹²æ²Ðê±üÜU
ç±ç±{ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUè ôã¨æ ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ J §¨¨ï ÐæÐ ÜUè Úæçàæ ¨¢xæëãè„ ãæï …æ„è ãñ J ÐæÐ ÜU}ææïZ
ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥æy}ææ ÜUæï Ðàæé ¥æçÎ Ýè™ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ …æÝæ ÐÇG„æ ãñ J
mï¯ ¥æñÚ Úæxæ ÜUæ ÐÚSÐÚ ¨}Ïæ‹{ ãñ J ²çÎ Úæxæ LÜU …æ„æ ãñ „æï mï¯ |æè LÜU …æ„æ ãñ J
…æï ¨æ{Ý Úæxæ ÜïU ãÅæÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ ±ï mï¯ ÜïU ãÅæÝï }æï¢ |æè ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ²ã
…æÝÝæ ™æçã²ï çÜU mï¯ §üEÚÐíæçŒ„ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU ©ÐÎïàæ ÜïU ç±Lh ãñ J ©¨ÜUæ ©ÐÎïàæ
ãñ çÜU ç}æ~æS² ™ÿæé¯æ ¨}æèÿææ}æãï... JJ ²…é0 36/18 JJ ¥ƒæü„ì ¨|æè Ðíæ‡æè ÐÚSÐÚ ç}æ~æ ÜUè
öçcÅ ¨ï Îï¶ï¢ J »ï¨æ ¨}æÛæÝï ¨ï mï¯ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J §üEÚ ÜUæï Ðíæç‡æ}ææ~æ ÜUæ }ææ„æ-çÐ„æ }ææÝÝï
¨ï |æè mï¯ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J ±ïÎ }æï¢ §üEÚ ÜUæ ¥æÎïàæ ãñ - y±¢ çã Ý: çÐ„æ ±¨æï y±¢ }ææ„æ
àæ„ÜíU„æï Ïæ|æêç±ƒ..... JJ « . 8/98/11 JJ ¥ƒæü„ì ¨|æè Ðíæ‡æè }æéÛæï }ææ„æ, çÐ„æ ¨}æÛæï¢ J mï¯
ÜUæï ÀæïÇGÝï ¥æñÚ ç}æ~æ„æ ÜUæ Ã²±ãæÚ ÜUÚÝï ¨ï „ƒæ ÐÚSÐÚ ÜUæ ¨ã²æïxæ ¨ï ¨ÏæÜUè ©‹Ýç„ ãæï„è ãñ J
§¨ÜïU ç±ÐÚè„ mï¯ ¨ï ¥±Ýç„ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï ¥ç±læ ÜUæ çÝÚæÜUÚ‡æ ¥æçÎ ©Ðæ²æï¢ ¨ï mï¯ ÜUæï
ãÅæÝæ ™æçã²ï JJ 8 JJ
S±Ú¨±æãè ç±Îé¯æïùçÐ „ƒæM Éæïùç|æçÝ±ïàæ: JJ 9 JJ
àæÏÎæƒü - (S±-Ú¨-±æãè) }æëy²é Îé:¶ ÜïU ¥Ýé|æ± ¨ï …æï ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„æ ãñ, ©¨ ¨¢SÜUæÚ
¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï±æHæ (ç±Îé¯:) àææçÏÎÜU ç±mæÝì ¥ƒæü„ì ²æïxæ ÜUè ª¡™è çSƒç„ ÜUæï Ý ÐíæŒ„
ÜUÚÝï ±æHï ç±mæÝæï¢ }æï¢ ¥æñÚ ¨æ{æÚ‡æ }æÝéc²æï¢ }æï¢ „ƒæ ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ }æï¢ (¥çÐ) |æè („ƒæ-
¥æMÉ:) ¨}ææÝ MÐ ¨ï ç±l}ææÝ }æëy²é ÜUæ |æ² (¥ç|æçÝ±ïàæ:) ‘¥ç|æçÝ±ïàæ vHïàæ’ ãñ J
¨ê~ææƒü - ²æïxæ ÜUè ª¡™è çSƒç„ ÜUæï ¥ÐíæŒ„ ç±mæÝæï¢ }æï¢ ¥æñÚ ¨æ{æÚ‡æ }æÝéc²æï¢ }æï¢ „ƒæ
¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ }æï¢ |æè ¨}ææÝMÐ ¨ï ç±l}ææÝ }æëy²é Îé:¶ ¨ï …æï ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„æ ãñ, ©¨ ¨¢SÜUæÚ
¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ |æ² ‘¥ç|æçÝ±ïàæ vHïàæ’ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±üS² Ðíæç‡æÝ §²}ææy}ææàæè<Ýy²æ |æ±ç„ }ææ Ý |æê±¢ |æê²æ¨ç}æç„ J Ý ™æÝÝé|æê„-
}æÚ‡æ{}æüÜUS²ñ¯æ |æ±y²æy}ææàæè: J »„²æ ™ Ðê±ü…‹}ææÝé|æ±: Ðí„è²„ï J ¨ ™æ²}æç|æçÝ±ïàæ: vHïàæ:
S±Ú¨±æãè, ÜëU}æïÚçÐ …æ„}ææ~æS² Ðíy²ÿææÝé}ææÝæxæ}æñÚ¨¢|ææç±„æï }æÚ‡æ~ææ¨ ©ÓÀïÎöcÅ²æy}æÜU: Ðê±ü…‹}ææÝé-
|æê„¢ }æÚ‡æ Îé:¶}æÝé}ææÐ²ç„ J
²ƒæ ™æ²}æy²‹„}æêÉï¯é öà²„ï vHïàæS„ƒæ ç±Îé¯æïùçÐ ç±¿ææ„Ðê±æüÐÚæ‹„S² M É: J ÜUS}ææ„ì ? ¨}ææÝæ
çã „²æï: ÜéUàæHæÜéUàæH²æï}æüÚ‡æÎé:¶æÝé|æ±æçÎ²¢ ±æ¨Ýïç„ JJ 9 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 122 ¨ê~æ 2–9
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðíy²ïÜU Ðíæ‡æè ÜUè ²ã çÝy² ¥æy}æïÓÀæ ãæï„è ãñ çÜU }æñ¢ Ý ãæïª¡ »ï¨æ Ý
ãæï çÜU‹„é }æñ¢ ãæïª¡ (¥ƒæü„ì ¨Îæ Úãê¡) J }æÚ‡æ {}æü ÜïU ¥Ýé|æ± ÜïU çÏæÝæ ²ã ¥æy}æïÓÀæ Ýãè¢ ãæï„è J
§¨ÜïU mæÚæ Ðê±ü…‹}æ ÜUæ ¥Ýé|æ± ç¨h ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ ²ã ¥ç|æçÝ±ïàæ vHïàæ ¥ÐÝï ¨¢SÜUæÚ ¨ï,
ÜïU±H …‹}æï ãé» ÜëUç}æ ÜUæ |æè Ðíy²ÿææÝé}ææÝæxæ}ææï¢ mæÚæ ¥¨}|ææç±„ }æÚ‡æ|æ² ©ÓÀïÎ S±MÐ (²ã
vHïàæ) Ðê±ü…‹}æ }æï¢ ¥Ýé|æê„ }æÚ‡æ Îé:¶ ÜUæï …Ýæ„æ ãñ J
¥y²‹„ }æêÉGæï¢ }æï¢ ç…¨ ÐíÜUæÚ ²ã vHïàæ çÎ¶„æ ãñ, ©¨è ÐíÜUæÚ ¥æçÎ ¥æñÚ ¥‹„ …æÝÝï ±æHï
ç±mæÝì }æï¢ |æè ç±l}ææÝ ãñ J v²æï¢ ? }æÚ‡æ Îé:¶ ÜïU ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ²ã ±æ¨Ýæ ©Ý ¿ææÝè
»±¢ ¥¿ææÝè ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¨}ææÝ MÐ ¨ï ãæï„è ãñ JJ 9 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ç|æçÝ±ïàæ vHïàæ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
}æëy²é|æ² ÜUæï ‘¥ç|æçÝ±ïàæ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ²ã vHïàæ ¨æ{æÚ‡æ }æÝéc² ¨ï HïÜUÚ ç±mæÝæï¢ „ÜU ÜïU
…è±Ý }æï¢ |æè Îï¶æ …æ„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ©Ý ç±mæÝæï¢ ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï, …æï ¥|æè ²æïxææ|²æ¨
ÜïU mæÚæ ¥æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÜïU ¨}ææç{ ÜUè ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ }æï¢ Ýãè¢ Ðãé¡™ï ãñ¢ J
…ñ¨ï Ðê±ü…‹}æ }æï¢ ¨æ{æÚ‡æ ¥æy}ææ¥æï¢ Ýï }æÚ‡æ Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± çÜU²æ ƒæ, ±ñ¨ï ãè ç±mæÝì ¥æy}ææ¥æï¢
Ýï |æè Ðê±ü…‹}æ }æï¢ ¥Ýé|æ± çÜU²æ ƒæ J §¨çH²ï }æÚ‡æ Îé:¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¨}ææÝ
MÐ ¨ï ãñ¢ J }æëy²é ¨ï |æ² ÜUÚÝï ±æHï Ã²çv„ Ýï Ý „æï §¨ …‹}æ }æï¢ Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ ¨ï }æëy²é Îé:¶
ÜUæ ¥Ýé|æ± çÜU²æ ãñ ¥æñÚ Ý ãè àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ¨ï …æÝæ ãñ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ©¨Ýï Ðê±ü…‹}æ
}æï¢ Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ ¨ï }æëy²é Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± çÜU²æ ãñ J §¨¨ï ²ã |æè ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU …è±æy}ææ
¥ÝæçÎ ãñ J ²çÎ ¥æy}ææ àæÚèÚ Ýæàæ ÜïU ¨æƒ ãè ÝcÅ ãæï xæ²æ ãæï„æ „æï §¨ …‹}æ }æï¢ }æëy²é ¨ï Ý ÇÚ„æ J
…Ïæ Ã²çv„ ²ã …æÝ …æ„æ ãñ çÜU ¥æy}ææ ¥ÝæçÎ ¥æñÚ Ýæàæ Úçã„ ãñ „Ïæ ©¨ÜUæï }æëy²é ¨ï |æ²
Ýãè¢ ãæï„æ J v²æï¢çÜU àæÚèÚ ÜïU ©yÐ‹Ý ãæïÝï ¨ï Ý ¥æy}ææ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ ¥æñÚ Ý ©¨ÜïU ç±Ýæàæ
¨ï ç±Ýæàæ ãæï„æ ãñ J §¨ ç±¯² }æï¢ ²ã àæ¢ÜUæ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ çÜU …è±æy}ææ ©yÐçœæ-ç±Ýæàæ Úçã„
v²æï¢ ãñ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU - ``ÜUæÚ‡ææ|ææ±æ„ì ÜUæ²æü|ææ±: JJ ±ñàæïç¯ÜU 1-2-1 JJ ÜUæÚ‡æ
ÜïU ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ ÜUæ²ü ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ J çÜU¨è |æè ÐÎæƒü ÜUè ©yÐçœæ ÜïU „èÝ ÜUæÚ‡æ ãæï„ï ãñ¢ -
»ÜU çÝç}æœæ ÜUæÚ‡æ, Îê¨Úæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ, „è¨Úæ ¨æ{æÚ‡æ ÜUæÚ‡æ J …ñ¨ï ÍæÇGï ÜUè ©yÐçœæ }æï¢ ÜéU}ãæÚ
çÝç}æœæ ÜUæÚ‡æ, ç}æ^è ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ Î‡Ç, ™æÜU ¥æçÎ ¨æ{æÚ‡æ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ±ñ¨ï …è±æy}ææ ÜïU
„èÝ ©yÐæÎÜU ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ¢ ¥„: ¥æy}ææ ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ãæï„è J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ç±Ýæàæ ÜïU „èÝ
ÜUæÚ‡æ Ý ãæïÝï ¨ï ©¨ÜUæ ç±Ýæàæ |æè Ýãè¢ ãæï„æ J ±ïÎ ¨ï |æè ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU …è±æy}ææ ¥ÝæçÎ ãñ1 J
…Ïæ ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï Ã²çv„ ²ã …æÝ Hï„æ ãñ çÜU §üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ¥ÝæçÎ ãñ¢ ¥æñÚ §ÝÜUæ
ÜU|æè ç±Ýæàæ |æè Ýãè¢ ãæï„æ, „Ïæ }æëy²é |æ² ¨ï }æév„ ãæï …æ„æ ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥ÐÝæ }ææÝÝï
1. mæ ¨éÐ‡ææü ¨²é…æ ¨¶æ²æ ¨}ææÝ¢ ±ëÿæ¢ ÐçÚ ¯S±…æ„ï J
„²æïÚ‹²: çÐŒÐH¢ S±æmœ²ÝàÝ‹Ý‹²æï ¥ç|æ ™æÜUàæèç„ JJ «0 1-164-20 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 123 ¨ê~æ 2–10
¨ï, ©ÝÜïU ¨é¶ ÜUæï Îé:¶Úçã„ }ææÝÝï ¨ï ¥æñÚ ©Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï çÝy² }ææÝÝï ¨ï }æëy²é ¨ï |æ² ãæï„æ
ãñ ÐÚ‹„é ©Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï §üEÚ ÜUæ }ææÝÝï ¨ï, ©ÝÜïU ¨é¶ ÜUæï Îé:¶ç}æçŸæ„ „ƒæ ¥çÝy² }ææÝÝï ¨ï
¥æñÚ ©Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥çÝy² }ææÝÝï ¨ï ¥ç|æçÝ±ïàæ vHïàæ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J §Ý ¥ç±læ ¥æçÎ
Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUæ ç±Ýæàæ ÜUÚÜïU }ææïÿæ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝæ ãè }ææÝ± …è±Ý ÜUæ }æéw² Ðí²æï…Ý ãñ JJ 9 JJ
„ï Ðíç„Ðí¨±ãï²æ: ¨êÿ}ææ: JJ 10 JJ
àæÏÎæƒü - („ï) ±ï ¥ç±læçÎ vHïàæ (Ðíç„Ðí¨±-ãï²æ:) ¥ÐÝï ©yÐçœæ ÜïU ÜUæÚ‡æ|æê„ ç™œæ
ÜïU ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æÝï ÐÚ ¨}ææŒ„ ãæïÝï ²æïx² (¨êÿ}ææ:) çÜíU²æ²æïxæ ¥æñÚ ç±±ïÜUw²æç„
ÜïU mæÚæ çÝÏæüH„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„ï-ãæï„ï |æéÝï Ïæè… ÜïU ¨}ææÝ ãé» ãé» J
¨ê~ææƒü - ±ï ¥ç±læçÎ vHïàæ çÜíU²æ ²æïxæ ¥æñÚ ç±±ïÜU w²æç„ ÜïU mæÚæ çÝÏæüH„æ ÜUæï ÐíæŒ„
ãæï„ï ãæï„ï |æéÝï Ïæè… ÜïU ¨}ææÝ ãé» ãé» ¥ÐÝï ©yÐçœæ ÜïU ÜUæÚ‡æ ç™œæ ÜïU ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï
…æÝï ÐÚ ¨}ææŒ„ ÜUÚÝï ²æïx² ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „ï Ð@ vHïàææ Îx{Ïæè…ÜUËÐæ ²æïçxæÝpçÚ„æç{ÜUæÚï ™ï„ç¨ ÐíHèÝï ¨ã „ïÝñ±æS„¢
xæÓÀç‹„ JJ 10 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²æïxæè ÜïU ÜëU„ÜUæ²ü ç™œæ ÜïU (ÐíÜëUç„ }æï¢) HèÝ ãæïÝï ÐÚ ©¨è ÜïU ¨æƒ
²ï Ðæ¡™ vHïàæ ç±HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ JJ 10 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨êÿ}æ çÜU²ï vHïàææï¢ ÜUæï ç™œæ ÜUè HèÝ„æ ÜïU ¨æƒ H² ÜUÚÝï ²æïx²
Ðæ¡™ vHïàææï¢ ¨ï ÀêÅÜUÚ …è±æy}ææ ÜïU }ææïÿæ „ÜU Ðãé¡™Ýï ÜïU ÜUç„Ð² ¨æ{Ý -
Ðíƒ}æ - ¨æ{ÜU §üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„-ç±ÜëUç„, §ÝÜïU ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæï …æÝï J
Îê¨Úæ - çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUæï Ã²±ãæÚ }æï¢ Hæ±ï J
„è¨Úæ - ¥cÅæX ²æïxæ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚï J
™æñƒæ - ²æïxææ|²æ¨è ±ïÎ±ïœææ ÿÐéL¯æï¢ ÜUæ ¨X ÜUÚï J
§Ý ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ÜïU Ðpæ„ì ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï {}æü}æïÍæ ¨}ææç{
¥ƒæü„ì ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¨ï ÐÚ±ñÚæx²
©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J ©¨ÜUè ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ ãæïÝï ÐÚ ç™œæ ÐéL¯
ÜïU çH²ï |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h ÜUÚÜïU ¥ç{ÜUæÚÚçã„ ãæï …æ„æ ãñ J ¥ç{ÜUæÚÚçã„ ãæïÝï ÐÚ
¥ÐÝï ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ÐíH² ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ ç™œæ
ÜïU ¨æƒ ãè ²ï Ðæ¡™ vHïàæ |æè ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ¨}æS„ vHïàææï¢
¨ï ÀêÅÜUÚ §üEÚ ÜïU çÝy² ¥æÝ‹Î ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ²ã ãñ }æÝéc² …è±Ý ÜUè ÜëU„ÜëUy²„æ J …æï
}æÝéc² §¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ„æ, ©¨ÜUæ …è±Ý ç±ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J §¨ ç±¯² }æï¢ ©ÐçÝ¯Îì
}æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ -
¨æ{ÝÐæÎ: 124 ¨ê~æ 2–11
§ã ™ïÎ±ïÎèÎƒ ÿ²}æçS„ Ý ™ïçÎãæ±ïÎè‹}æã„è ç±ÝçcÅ: JJ ÜïUÝæïÐçÝ¯Îì 2/5 JJ
|ææ±æƒü - ²çÎ „êÝï §üEÚ ÜUæï ²ãæ¡ §¨ …‹}æ }æï¢ …æÝ çH²æ „æï ÆèÜU ãñ ¥ƒæü„ì „ê ¨ÈUH
ãñ ²çÎ §¨ …‹}æ }æï¢ Ýãè¢ …æÝæ „æï „ïÚæ }æãæç±Ýæàæ ãñ J
¨ê~æ }æï¢ ‘Ðíç„Ðí¨±’ àæÏÎ ÐÉGæ ãñ, §¨ÜUæï »ï¨æ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï J Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUæ ©yÐæÎÜU
ÜUæÚ‡æ ÐíÜëUç„ ãñ, ©¨è ¨ï vHïàææï¢ ÜUæ Ðí¨± ¥ƒæü„ì ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J …Ïæ ç™œæ ÜïU mæÚæ |ææïxæ ¥æñÚ
¥Ð±xæü ç¨h ãæï …æ„ï ãñ¢ „æï ©¨ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ Úã„è J ¥„: ©¨ÜUæ Ðíç„Ðí¨± ãæï …æ„æ ãñ
¥ƒæü„ì ±ã ¥ÐÝï ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„æ ãñ JJ 10 JJ
¥±0 - çSƒ„æÝæ¢ „é Ïæè…|ææ±æïÐxæ„æÝæ}æì -
¥ƒü - Ïæè…MÐ ÜUæï ÐíæŒ„, ÐÚ‹„é ÝcÅ Ý ãé» (vHïàææï¢) ÜUè (çSƒç„ ¨ê~æ }æï¢ Ïæ„Hæ§ü ãñ)
Š²æÝãï²æS„Îì±ëœæ²: JJ 11 JJ
àæÏÎæƒü - (Š²æÝ-ãï²æ:) [çÜíU²æ²æïxæ ¨ï çÝÏæüH ÜUè ãé§ü], ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU mæÚæ ãÅæÝï
²æïx² („Îì-±ëœæ²:) ©Ý Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUè SƒêH ±ëçœæ²æ¡ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ©Ý Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUè SƒêH ±ëçœæ²æ¡ …æï çÜíU²æ²æïxæ ¨ï çÝÏæüH ÜUÚ Îè xæ§ü ãñ¢
±ï ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU mæÚæ y²æxæÝï ²æïx² ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - vHïàææÝæ¢ ²æ ±ëœæ²: SƒêHæS„æ: çÜíU²æ²æïxæïÝ „ÝêÜëU„æ: ÿ²: Ðí¨¢w²æÝïÝ Š²æÝïÝ
ãæ„Ã²æ ²æ±y¨êÿ}æèÜëU„æ ²æ±gx{Ïæè…ÜUËÐæ §ç„ J ²ƒæ ±›æ‡ææ¢ SƒêHæï }æH: Ðê±Z çÝ{êü²„ï Ðpæ„ì-
¨êÿ}ææï ²yÝïÝæïÐæ²ïÝ ±æÐÝè²„ï „ƒæ S±ËÐÐíç„Ðÿææ: SƒêHæ ±ëœæ²: vHïàææÝæ¢, ¨êÿ}ææS„é }æãæÐíç„Ðÿææ
§ç„ JJ 11 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - vHïàææï¢ ÜUè …æï SƒêH ±ëçœæ²æ¡ ãñ¢ ±ï çÜíU²æ²æïxæ mæÚæ ¨êÿ}æ ÜUè …æ„è ãñ¢
Ðí¨Ñì w²æÝ (ç±±ïÜUw²æç„) ÜïU mæÚæ ÝcÅ ÜUÚÝï ²æïx² ãæï„è ãñ¢, ç…¨¨ï ¨êÿ}æ ãæï …æ²ï¢, Îx{Ïæè…
ÜïU ¨öàæ ãæï …æ²ï¢ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ±›æï¢ ÜUæ SƒêH}æH ÐãHï ÎêÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ Ðpæ„ì ¨êÿ}æ}æH
Ðí²yÝ ¨ï ÎêÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ vHïàææï¢ ÜUè SƒêH ±ëçœæ²æ¡ ¥ËÐ Ðí²yÝ ¨ï ÎêÚ ÜUÚÝï
²æïx² ãæï„è ãñ¢, …ÏæçÜU ¨êÿ}æ (±ëçœæ²æ¡) ¥ç{ÜU Ðí²yÝ ÜïU mæÚæ ÎêÚ ÜUÚÝï ²æïx² ãæï„è ãñ¢ JJ 11 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Š²æÝ ¥ƒæü„ì Ðí¨¢w²æÝ ÜïU mæÚæ vHïàææï¢ ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï
ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
Ðíƒ}æ vHïàææï¢ ÜUè SƒêH ±ëçœæ²æ¡ çÜíU²æ²æïxæ ÜïU mæÚæ çÝÏæüH ÏæÝæ Îè …æ„è ãñ¢ J ©¨ÜïU Ðpæ„ì
ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU mæÚæ ÐÚ}ÐÚæ ¨ï ‘vHïàææï¢ ÜUè Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ’ ¥æ …æ„è ãñ J
…Ïæ vHïàæ Ã²±ãæÚÜUæH }æï¢ ©xæí Úã„ï ãñ¢, „Ïæ ©ÝÜUæï SƒêH ±ëçœæ ²év„ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨
ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï vHïàææï¢ ÜUæï çÝÏæüH ÏæÝæ ÎïÝï ¨ï ©ÝÜUæ ©xæí MÐ LÜU …æ„æ ãñ ¥æñÚ }ææÝç¨ÜU S„Ú
ÐÚ ¨êÿ}æ MÐ ¨ï ©ÝÜUæ Ã²æÐæÚ ™H„æ Úã„æ ãñ J ©¨ ¨}æ² vHïàæ ¨êÿ}æ±ëçœæ²æï¢ ¨ï ²év„ Úã„ï
¨æ{ÝÐæÎ: 125 ¨ê~æ 2–12
ãñ¢ J ©Ý ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ¨êÿ}æ ÜUãæ …æ„æ ãñ J vHïàææï¢ ÜUè SƒêH ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ¥ËÐ Ðí²yÝ ¨ï ÚæïÜUæ …æ
¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ ¨êÿ}æ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï }æï¢ ¥ç{ÜU Ðí²yÝ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J …ñ¨ï ±› ÜUæ SƒêH }æH
¥ËÐ Ðí²æ¨ ¨ï ÎêÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ¨êÿ}æ }æH ¥ç{ÜU Ðí²æ¨ ¨ï J àæÚèÚ ¨ï ™æïÚè ¥æçÎ ¥àæé|æ
ÜUæ²æïZ ÜUæï y²æxæ ÎïÝæ ¨ÚH ãñ J ÐÚ‹„é }æÝ ¨ï ¥àæé|æ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÀæïÇG ÎïÝæ ÜUçÆÝ ãñ J ¨æ{ÜU …ñ¨ï-
…ñ¨ï SƒêH Îæï¯æï¢ ÜUæï …æÝÜUÚ ©ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚ„æ …æ„æ ãñ ±ñ¨ï-±ñ¨ï ©¨ÜUæï ¥ÐÝï ¨êÿ}æ Îæï¯ çÎ¶æ§ü ÎïÝï
Hxæ„ï ãñ¢ J ©Ý ¨êÿ}æ Îæï¯æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÐÚ ©Ý¨ï |æè ¨êÿ}æ Îæï¯ ÐçÚ¿ææ„ ãæï„ï ãñ¢ J ²ã ¨êÿ}æ Îæï¯æï¢
ÜUæï …æÝÝæ ¥æñÚ ©ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ Ð²ü‹„ ™H„æ Úã„æ ãñ J §Ý Îæï¯æï¢ ÜUè ¨êÿ}æ
çSƒç„ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ¨æ{ÜU ÜUæï ÜU|æè |æè çÝÚæàæ Ýãè¢ ãæïÝæ ™æçã²ï J v²æï¢çÜU ¿ææÝÐê±üÜU ¥|²æ¨ ÜUÚÝï
¨ï ¥±à² ãè ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ JJ 11 JJ
vHïàæ}æêH: ÜU}ææüàæ²æï öcÅæöcÅ…‹}æ±ïÎÝè²: JJ 12 JJ
àæÏÎæƒü - (vHïàæ-}æêH:) ¥ç±læçÎ vHïàæ ãñ¢ }æêH = ÜUæÚ‡æ ç…¨ ÜU}æü¨}æéÎæ² ÜïU ±ã
(ÜU}ææüàæ²:) ÜU}æü¨}æéÎæ² (öcÅ-¥öcÅ-…‹}æ-±ïÎÝè²:) ±œæü}ææÝ „ƒæ |ææ±è …‹}æ }æï¢ |ææïx² =
ÈUH ÎïÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ç…¨ ÜU}æü¨}æéÎæ² ÜïU ¥ç±læçÎ vHïàæ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ ±ã ÜU}æü¨}æéÎæ² ±œæü}ææÝ „ƒæ
|ææ±è …‹}æ }æï¢ ÈUH |æéxææÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „~æ Ðé‡²æÐé‡²ÜU}ææüàæ²: Hæï|æ}ææïãÜíUæï{Ðí|æ±: J ¨ ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè²pæÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè²p J
„~æ „è±í¨¢±ïxæïÝ }æ‹~æ„Ð:¨}ææç{ç|æ<Ý±ü<„„ §üEÚÎï±„æ}æã<¯}æãæÝé|ææ±æÝæ}ææÚæ{Ýæmæ ²: ÐçÚçÝcÐ‹Ý: ¨
¨l: ÐçÚÐÓ²„ï Ðé‡²ÜU}ææüàæ² §ç„ J ²ƒæ „è±ívHïàæïÝ |æè„Ã²æç{„ÜëUÐ‡æï¯é ç±Eæ¨æïÐxæ„ï¯é ±æ
}æãæÝé|ææ±ï¯é ±æ „ÐçS±¯é ÜëU„: ÐéÝ: ÐéÝÚÐÜUæÚ: ¨ ™æçÐ ÐæÐÜU}ææüàæ²: ¨l »± ÐçÚÐÓ²„ï J ²ƒæ
Ý‹ÎèEÚ: ÜéU}ææÚæï }æÝéc²ÐçÚ}ææ‡æ¢ çãy±æ Îï±y±ïÝ ÐçÚ‡æ„: J „ƒæ Ýãé¯æïùçÐ Îï±æÝæç}æ‹Îí: S±Ü¢U ÐçÚ‡ææ}æ¢
çãy±æ ç„²üvy±ïÝ ÐçÚ‡æ„ §ç„ J „~æ ÝæÚÜUæ‡ææ¢ ÝæçS„ ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè²: ÜU}ææüàæ²: J ÿæè‡ævHïàææÝæ}æçÐ
ÝæSy²ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè²: ÜU}ææüàæ² §ç„ JJ 12 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðé‡² ÐæÐ ÜU}ææüàæ² ÜUæ}æ, Hæï|æ, }ææïã, ÜíUæï{ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ±ã
(ÜU}ææüàæ²) ±œæü}ææÝ …‹}æ }æï¢ ¥æñÚ ¥æxææ}æè …‹}æ }æï¢ ÈUH ÎïÝï ²æïx² ãæï„æ ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï „è±í ±ïxæ
¨ï }æ‹~æ, „Ð, ¨}ææç{²æï¢ ÜïU mæÚæ ¨}ÐæçÎ„ ¥ƒ±æ §üEÚ, Îï±„æ, }æã<¯ }æãæÝé|ææ±æï¢ ÜUè ¥æÚæ{Ýæ
¨ï ¨}ÐæçÎ„ ±ã Ðé‡² ÜU}ææüàæ² àæèÍæí ÈUH ÜUæï Îï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ „è±í vHïàæ ÜïU mæÚæ |æè„,
Lx‡æ, ÜëUÐæÐæ~ææï¢ ±æ ç±ES„ }æãæÝé|ææ±æï¢ ¥ƒ±æ „ÐçS±²æï¢ ÜïU Ðíç„ ÏææÚ-ÏææÚ çÜU²æ xæ²æ ¥ÐÜUæÚ,
±ã |æè ÐæÐ ÜU}ææüàæ² àæèÍæí ÈUH Îï„æ ãñ J …ñ¨ï çÜU Ý‹ÎèEÚ ÜéU}ææÚ }æÝéc²y± ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ Îï±y±
ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ J §¨è ÐíÜUæÚ Ýãé¯ Îï±æï¢ ÜUæ Úæ…æ ¥ÐÝè ª¡™è çSƒç„ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ çÝ}Ý çSƒç„
ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ J ©Ý }æï¢ ¨ï ¥y²‹„ çÝ}Ý ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï }æÝéc²æï¢ ÜUæ ÜU}ææüàæ² ±œæü}ææÝ …‹}æ }æï¢
ÈUH ÎïÝï ±æHæ Ýãè¢ ãæï„æ J ÿæè‡æ vHïàææï¢ ±æHï „œ±±ïœææ ²æïçxæ²æï¢ ÜUæ ÜU}ææüàæ² |æè ¥xæHï …‹}ææï¢
}æï¢ ÈUH ÎïÝï ±æHæ Ýãè¢ ãæï„æ JJ 12 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 126 ¨ê~æ 2–12
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ §¨ …‹}æ }æï¢ ÈUH ÎïÝï ±æHï ¥æñÚ ¥æxææ}æè …‹}æ }æï¢ ÈUH ÎïÝï ±æHï
ÜU}æü¨}æéÎæ² ÜUæ }æêH ¥ç±læ Ïæ„æ²æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ÜU}ææïZ ÜïU Îæï ç±|ææxæ çÜU²ï xæ²ï ãñ¢ - àæé|æ ¥æñÚ ¥àæé|æ J ç…Ý ÜU}ææïZ ÜïU ÜUÚÝï ¨ï S±²¢
ÜUæï ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæï ¨é¶ ç}æHï ±ï ‘àæé|æ ÜU}æü’ ãñ¢ J ç…Ý ÜU}ææïZ ¨ï S±²¢ ÜUæï ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæï Îé:¶
ç}æHï ±ï ‘¥àæé|æ ÜU}æü’ ãñ¢ J §ÝÜUæï »ï¨ï |æè ÜUã ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU …æï ÜU}æü §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææÝé¨æÚ ãñ¢,
±ï àæé|æ ÜU}æü ãñ¢ ¥æñÚ …æï §üEÚæ¿ææ ÜïU ç±Lh ãñ¢, ±ï ¥àæé|æ ÜU}æü ãñ¢ J ÜéUÀ ÜU}æü »ï¨ï ãñ¢ ç…ÝÜUæ
ÈUH §¨è …‹}æ }æï¢ ç}æH„æ ãñ ¥æñÚ ÜéUÀ ÜU}æü »ï¨ï ãñ¢ ç…ÝÜUæ ÈUH ¥æxææ}æè …‹}æ }æï¢ ç}æH„æ ãñ J
ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH àæèÍæí ¥æñÚ ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ç±H}Ïæ ¨ï ç}æH„æ ãñ J ç…Ý ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
§¨ …‹}æ }æï¢ ç}æH„æ ãñ, ©ÝÜUæï öcÅ…‹}æ±ïÎÝè² ÜUã„ï ãñ¢ ¥æñÚ ç…Ý ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ¥æxææ}æè …‹}ææï¢
}æï¢ ç}æH„æ ãñ, ©ÝÜUæï ¥öcÅ…‹}æ±ïÎÝè² ÜUã„ï ãñ¢ J
ÜU}æü S±²¢ ¥ÐÝæ ÈUH Ýãè¢ Îï ¨ÜU„ï J v²æï¢çÜU ±ï ™ï„Ý ÐÎæƒü Ýãè¢ ãñ¢ J ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
§üEÚ Îï„æ ãñ, Úæ…æ Îï„æ ãñ, ¥‹² }æÝéc² |æè Îï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ÜU}æüÜUœææü S±²¢ |æè Hï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ç…Ý
ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH S±²¢ Hï„æ ãñ ±æ ¥‹² Îï„ï ãñ¢, ©ÝÜUæ ÈUH §üEÚ Ýãè¢ Îï„æ J S±²¢ çH²ï ãé» ±æ
¥‹²æï¢ ÜïU mæÚæ çÎ²ï ãé» ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH }æï¢ ²çÎ ÜéUÀ ÜU}æè Úã …æ²ï, „æï ©¨ÜUè Ðê<„ §üEÚ ÜUÚ
Îï„æ ãñ J …Ïæ ÜU}ææïZ ÜUæ »ÜU ÏæÇGæ |ææxæ }æÝéc² ±æ Ðàæé ²æïçÝ ÎïÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï„æ ãñ „Ïæ ©¨ ÜU}æü¨}æêã
ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ §üEÚ ©¨ …è±æy}ææ ÜUæï }æÝéc², Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ |æï… Îï„æ ãñ J àæé|æ ±æ ¥àæé|æ
ÜU}ææïZ ÜïU ÜUæÚ‡æ ²æïçÝ ÜïU MÐ }æï¢ ÈUH ÎïÝï ÜUæ ÜUæ²ü §üEÚ ãè ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ¥‹² Ýãè¢ J ™æïÚè ¥æçÎ
¥àæé|æ ÜU}æü ¥æñÚ çÜU¨è Ðíæ‡æè ÜUè Úÿææ ÜUÚÝæ ¥æçÎ àæé|æ ÜU}æü ÜUæ ÈUH Úæ…æ |æè Îï„æ ãñ J §¨
ÐíÜUæÚ ¨ï àæé|ææàæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ¨}ææ… |æè Îï„æ ãñ J ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ã²çv„ S±²¢ |æè Hï
Hï„æ ãñ J »ÜU Ã²çv„ ¥ÿ² |ææ¯‡æ ÜUÚÜïU ©¨ÜUæ Î‡Ç S±²¢ Hï Hï„æ ãñ J
}æÝéc² àæÚèÚ }æï¢ Úã„ï ãé» …è±æy}ææ ©Ý ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï §„Ýè ¥ç{ÜU }ææ~ææ }æï¢ ÜUÚ„æ ãñ çÜU
ç…ÝÜUæ ÈUH Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ }æï¢ |ææïxæÝæ ÐÇG„æ ãñ; ©Ý ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH §¨ …‹}æ }æï¢ Ýãè¢ ç}æH„æ ¥ƒæü„ì
¥æxææ}æè …‹}æ }æï¢ ç}æH„æ ãñ J …æï ²æïxæè çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU }ææïÿæ ÜïU ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ …æ„ï
ãñ¢ J ©ÝÜUæ ¥xæHæ …‹}æ Ýãè¢ ãæï„æ J çÜU‹„é …Ïæ }æéçv„ ÜUè ¥±ç{ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„è ãñ „Ïæ }æÝéc²
²æïçÝ }æï¢ ¥æÜUÚ Ðê±ü ÜïU àæï¯ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH |ææïxæ„ï ãñ¢ J
²ãæ¡ »ÜU ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU }æéçv„ ¨ï ÐéÝÚæ±ëçœæ ãæïÝï ÐÚ çÜUÝ ÜU}ææïZ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ }ææÝ± àæÚèÚ
ç}æH„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ …‹}æ }æï¢ ç}æHÝï ±æHæ |ææïxæ çÜUÝ ÜU}ææïZ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ç}æH„æ ãñ ? §¨ÜUæ
¨}ææ{æÝ - }æéçv„ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝÝï ¨ï Ðê±ü ²æïxæè Ýï …æï àæé|ææàæé|æ ÜU}æü çÜU²ï ãñ¢ ±ï ÜU}æü vHïàææï¢
ÜUè Îx{Ïæè…æ±Sƒæ ÜïU ÜUæÚ‡æ §¨ …‹}æ }æï¢ ÈUH Ýãè¢ Îï ¨ÜU„ï J …è±Ý}æév„æ±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ²æïxæè
ÜïU mæÚæ |æè àæÚèÚ{æÚè ãæïÝï ¨ï ¥ËÐ¿æ„æ »±¢ ¥¨æ±{æÝè ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜéUÀ S±ËÐ Îæï¯ ãæï …æ„ï ãñ¢ J
ç…ÝÜUæ §¨ …‹}æ }æï¢ ÈUH Ýãè¢ ç}æH„æ J vHïàææï¢ ÜUè Îx{Ïæè…æ±Sƒæ ãè §¨}æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ J §¨è
¥æ{æÚ ÐÚ }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï ±ïÎ|ææc² }æï¢ çH¶æ ãñ çÜU ``±ãè (ÐÚ}æïEÚ) }ææïÿæ ÐÎ±è
¨æ{ÝÐæÎ: 127 ¨ê~æ 2–12
ÜUæï Ðãé¡™ï …è±æï¢ ÜUæï |æè }æãæÜUËÐ ÜïU ¥‹„ }æï¢ çÈUÚ ÐæÐ Ðé‡² ÜUè „éË²„æ ¨ï }ææ„æ-çÐ„æ ÜïU ¨}Ïæ‹{
}æï¢ }æÝéc² …‹}æ ÜUÚæ„æ ãñ J''1
ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH àæèÍæí ãè ç}æH …æ„æ ãñ ¥æñÚ ÜéUÀ ÜUæ ç±H}Ïæ ¨ï J …ñ¨ï çÜU¨è Ýï ¥ÝïÜU
Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU …è±Ý ÜUè Úÿææ ÜUè, Úæ…æ Ýï ÐæçÚ„æïç¯ÜU ÜïU MÐ }æï¢ ©¨ÜUæï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH „yÜUæH
Îï çÎ²æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ÜUæï§ü Ã²çv„ ™æïÚè ÜUÚ Hï„æ ãñ „æï Úæ…æ ©¨ÜUæï „yÜUæH Î‡Ç Îï Îï„æ
ãñ J ²ï àæèÍæí ÈUH ÜïU ©ÎæãÚ‡æ ãé» J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ç±H}Ïæ ¨ï ç}æHÝï ±æHï ÈUH |æè ãæï„ï ãñ¢ J
…ñ¨ï-çÜU¨è Ýï Úæ…ÜUè² ç±|ææxæ }æï¢ 40 ±¯ü „ÜU ¨ï±æ ÜUè J ©¨ï ¨ï±æçÝ±ëçœæ ãæïÝï ÐÚ }ææç¨ÜU-
ÐæçÚ„æïç¯ÜU-(Ðï¢àæÝ) ç}æH„æ ãñ J ²ã ÈUH ©¨ï 40 ±¯ü „ÜU (²æ ÜUãè¢ ÐÚ ÜU}æ ¨ï ÜU}æ 20 ±¯ü
„ÜU) ¨ï±æ ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì ç}æHæ ãñ J »ï¨ï ãè çÜU¨è ™æïÚ ÜUè ™æïÚè 10 ±¯ü „ÜU ÐÜUÇGè Ýãè¢
xæ§ü J 10 ±¯ü ÜïU Ðpæ„ì ™æïÚè ÐÜUÇGè …æÝï ÐÚ ©¨ï Úæ…æ Ýï Î‡Ç çÎ²æ J ²ã ÈUH |æè ç±H}Ïæ
¨ï ç}æHæ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï çÜU‹ãè¢ àæé|æ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH àæèÍæí ¥æñÚ çÜU‹ãè¢ ÜUæ ç±H}Ïæ ¨ï
ç}æH„æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ çÜU ¨¢¨æÚ }æï¢ …æï |æè ¨é¶ Îé:¶ ç}æH„æ ãñ ±ã ¥ÐÝï ãè
ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ýãè¢ ãæï„æ J ™æïÚ ¥æçÎ ÜïU mæÚæ …æï Îé:¶ ãæï„æ ãñ ±ã ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ýãè¢
ãæï„æ J v²æï¢çÜU ©¨ Îé:¶ ÜUæï ™æïÚè ÜUÚÝï ±æHï Ýï ¥ÐÝï S±æƒü ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¥ÐÝè
¥æïÚ ¨ï çÎ²æ ãñ J §¨ Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Îé:¶ |ææïxæÝï ±æHï ÜUæ ¥ÐÝæ ÜU}æü Ýãè¢ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ
¨ï ÜUæï§ü Ã²çv„ ‹²æ²Ðê±üÜU ±æ ¥‹²æ²Ðê±üÜU {Ý, ¨}Ðçœæ ©Ðæ<…„ ÜUÚÜïU çÜU¨è ÜUæï ¨é¶-¨éç±{æ²ï¢
Îï„æ ãñ, ¨é¶è Ã²çv„ ÜUæ ±ã ¨é¶ ©¨ÜïU ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ýãè¢ ãñ J §¨çH» ç…¨ ç…¨
Ýï ç…„Ýæ ç…„Ýæ àæé|æ ¥àæé|æ ÜU}æü çÜU²æ ãæï, ©¨ÜUæï ©„Ýæ ãè ¨é¶ Îé:¶ ÎïÝæ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
ãñ J §¨ÜïU ç±Lh ¥‹² ¨é¶-Îé:¶ ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ýãè¢ ¥çÐ„é ÐçÚ‡ææ}æ „ƒæ Ðí|ææ± ÜïU
MÐ }æï¢ ¨}æÛæÝï ™æçã» J ÜU}æü ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ, Ðí|ææ± ± ÈUH §Ý }æï¢ v²æ |æïÎ ãñ, §¨ï çÝ}ÝçHç¶„
MÐ ¨ï ¨}æÛæ ¨ÜU„ï ãñ¢ -
ÜU}æü - }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï …è±æy}ææ …æï ç±àæï¯ ÐíÜUæÚ ÜUè çÜíU²æ»¡ ÜUÚ„æ ãñ, ©¨ï ‘ÜU}æü’
ÜUã„ï ãñ¢ J …ñ¨ï - ²¿æ ÜUÚÝæ, ÿ² ÏææïHÝæ, ÎæÝ ÎïÝæ, ¨Ïæ ÜïU çH²ï ¨é¶ ÜUè ÜUæ}æÝæ ÜUÚÝæ §y²æçÎ J
ÜU}æü ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ - çÜU¨è |æè çÜíU²æ (ÜU}æü) ÜUè çÝÜUÅ„}æ Ðíç„çÜíU²æ ÜUæï ‘ÜU}æü ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ’
ÜUã„ï ãñ¢ J …ñ¨ï - ÜU}æü = ²¿æ ÜUÚÝæ J ÐçÚ‡ææ}æ = ±æ²é ÜUè àæéçh, ¨éxæ‹{ ÐíæçŒ„, S±æS‰² ±ëçh,
Úæïxæ çÝ±æÚ‡æ ¥æçÎ J
ÜU}æü ÜUæ Ðí|ææ± - ÜU}æü, ÜU}æü ÜïU ÐçÚ‡ææ}æ ¥ƒ±æ ÜU}æü ÜïU ÈUH ÜUæï …æÝ ÜUÚ ™ï„Ýæï¢ ÐÚ
…æï §Ý ÜUè Ðíç„çÜíU²æ ãæï„è ãñ, ©¨ï ‘ÜU}æü ÜUæ Ðí|ææ±’ ÜUã„ï ãñ¢ J …ñ¨ï ÜU}æü = ²¿æ ÜUÚÝæ J Ðí|ææ±
1. ¥xÝï±ü²¢ Ðíƒ}æS²æ}æë„æÝæ¢ }æÝæ}æãï ™æL Îï±S² Ýæ}æ J
¨ Ýæï }æsæ ¥çÎ„²ï ÐéÝÎæü„ì çÐ„Ú¢ ™ öàæï²¢ }ææ„Ú¢ ™ JJ «0 1-24-2 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 128 ¨ê~æ 2–13
= ²¿æ ÜUœææü ÜUæï Ðí¨‹Ý„æ, ¥æÝ‹Î, àææç‹„, ©œæ}æ ¨¢SÜUæÚ ÏæÝÝæ §y²æçÎ ¥æñÚ ç…Ý ç…Ý }æÝéc²æï¢
ÜUæï ²¿æ-ÜUœææü ÜïU ²¿æ ÜU}æü ÜUè ¨ê™Ýæ ç}æHïxæè ±ï ¨Ïæ }æÝéc² ²¿æ ÜUœææü ÜUæï ¥ÓÀæ Ã²çv„ }ææÝï¢xæï
¥æñÚ ©‹ãï¢ ²¿æ ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ |æè ç}æHïxæè „ƒæ ©ÝÜUè ²…}ææÝ ÜïU Ðíç„ Ÿæhæ ÏæÉïGxæè J ²ã ©Ý
}æÝéc²æï¢ ÐÚ ÐÇGÝï ±æHæ ²¿æ-ÜU}æü ÜUæ ‘Ðí|ææ±’ ãñ J
ÜU}æü ÜUæ ÈUH - ÜU}æü ÜïU ¥Ýé¨æÚ ÜU}æü ÜUœææü ÜUæï …æï ‹²æ² Ðê±üÜU ¨é¶ Îé:¶ ²æ ¨é¶ Îé:¶
ÜïU ¨æ{Ý ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢ ©‹ãï¢ ‘ÜU}æü ÜUæ ÈUH’ ÜUã„ï ãñ¢ J …ñ¨ï ÜU}æü = ²¿æ ÜUÚÝæ J ÈUH = ²¿æ
ÜUœææü ÜUæï ÐéÝ…ü‹}æ }æï¢ ¥ÓÀï, {æ<}æÜU, ç±mæÝ, ¨Îæ™æÚè, ¨}Ð‹Ý }ææ„æçÐ„æ ÜïU ÍæÚ }æï¢ }æÝéc² …‹}æ
ÐíæŒ„ ãæïÝæ, ²ã ‘ÜU}æü ÜUæ ÈUH’ ãñ J
ÜU}æü ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ Ðí|ææ± ÜU}æü ÜïU ÜUœææü ÐÚ |æè ãæï ¨ÜU„æ ãñ ¥ƒ±æ ¥‹²æï¢ ÐÚ |æè ãæï
¨ÜU„æ ãñ J
ÜU}æü ÜUæ ÈUH ‹²æ²Ðê±üÜU ÜU}æü ÜUœææü ÜUæï ãè ç}æH„æ ãñ, ¥‹² ÜUæï Ýãè¢ J ÜUãè¢ ÜUãè¢ ¨æ}æêçãÜU
ÜU}ææïZ ÜUæ ¨æ}æêçãÜU ÈUH |æè ãæï„æ ãñ J
…ãæ¡ çÜU¨è ÜU}æü ÜUœææü ÜïU ÜU}æü ¨ï çÜU¨è ¥‹² ÜUæï ¥‹²æ² Ðê±üÜU ¨é¶ Îé:¶ ç}æH„æ ãñ „æï
±ã ÜU}æü ÜUæ ÈUH Ýãè¢ ãñ ÏæçËÜU ±ã ÜU}æü ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ²æ Ðí|ææ± ãñ JJ 12 JJ
¨ç„ }æêHï „çmÐæÜUæï …æy²æ²é|ææïüxææ: JJ 13 JJ
àæÏÎæƒü: - (¨ç„ }æêHï) ¥ç±læçÎ vHïàææï¢ ÜïU ç±l}ææÝ ÚãÝï ÐÚ („Îì-ç±ÐæÜU:) ©¨
ÜU}æü¨}æéÎæ² ÜUæ ÈUH (…æç„-¥æ²é:-|ææïxææ:) …æç„, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ ãæï„ï ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ¥ç±læçÎ vHïàææï¢ ÜïU ç±l}ææÝ ÚãÝï ÐÚ ©¨ ÜU}æü¨}æéÎæ² ÜUæ ÈUH …æç„, ¥æ²é
¥æñÚ |ææïxæ ãæï„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÿ¨é vHïàæï¯é ÜU}ææüàæ²æï ç±ÐæÜUæÚ}|æè |æ±ç„ ÝæïçÓÀ‹ÝvHïàæ}æêH: J ²ƒæ „é¯æ±Ýhæ:
àææçH„‡ÇéHæ ¥Îx{Ïæè…|ææ±æ: ÐíÚæïã¨}æƒæü |æ±ç‹„ ÝæÐÝè„„é¯æ Îx{Ïæè…|ææ±æ ±æ, „ƒæ vHïàææ±Ýh:
ÜU}ææüàæ²æï ç±ÐæÜUÐíÚæïãè |æ±ç„, ÝæÐÝè„vHïàææï Ý Ðí¨¢w²æÝÎx{vHïàæÏæè…|ææ±æï ±ïç„ J ¨ ™
ç±ÐæÜUç›ç±{æï …æç„Úæ²é|ææïüxæ §ç„ J
„~æïÎ¢ ç±™æ²ü„ï-çÜU}æïÜ¢U ÜU}æñüÜUS² …‹}æÝ: ÜUæÚ‡æ}æƒñÜ¢U ÜU}ææüÝïÜ¢U …‹}ææçÿæÐ„èç„ J çm„è²æ
ç±™æÚ‡ææ-çÜU}æÝïÜ¢U ÜU}ææüÝïÜ¢U …‹}æ çÝ±ü„üy²ƒæÝïÜ¢U ÜU}æñüÜ¢U …‹}æ çÝ±ü„ü²„èç„ J
Ý „æ±ÎïÜ¢U ÜU}æñüÜUS² …‹}æÝ: ÜUæÚ‡æ}æì J ÜUS}ææ„ì ? ¥ÝæçÎÜUæHÐíç™„S²æ¨¢w²ï²S²æ±çàæcÅÜU}æü‡æ:
¨æ¢Ðíç„ÜUS² ™ ÈUHÜíU}ææçÝ²}ææÎÝæEæ¨æï HæïÜUS² Ðí¨v„:, ¨ ™æçÝcÅ §ç„ J Ý ™ñÜ¢U ÜU}ææüÝïÜUS²
…‹}æÝ: ÜUæÚ‡æ}æì J ÜUS}ææ„ì ? ¥ÝïÜïU¯é ÜU}æüS±ïÜñUÜU}æï± ÜU}ææüÝïÜUS² …‹}æÝ: ÜUæÚ‡æç}æy²±çàæcÅS²
ç±ÐæÜUÜUæHæ|ææ±: Ðí¨v„:, ¨ ™æŒ²çÝcÅ §ç„ J Ý ™æÝïÜ¢U ÜU}ææüÝïÜUS² …‹}æÝ: ÜUæÚ‡æ}æì J ÜUS}ææ„ì ?
„ÎÝïÜ¢U …‹}æ ²éxæÐ‹Ý ¨¢|æ±„èç„, ÜíU}æï‡æñ± ±æÓ²}æì, „ƒæ ™ Ðê±üÎæï¯æÝé¯X: J
¨æ{ÝÐæÎ: 129 ¨ê~æ 2–13
„S}ææÁ…‹}æÐíæ²‡ææ‹„Úï ÜëU„: Ðé‡²æÐé‡²ÜU}ææüàæ²Ðí™²æï ç±ç™~æ: Ðí{æÝæïÐ¨…üÝ|ææ±ïÝæ±çSƒ„:
Ðíæ²‡ææç|æÃ²v„ »ÜUÐíÍæ^ÜïUÝ ç}æçHy±æ }æÚ‡æ¢ Ðí¨æŠ² ¨¢}æê<À„ »ÜU}æï± …‹}æ ÜUÚæïç„ J „Ó™ …‹}æ „ïÝñ±
ÜU}æü‡ææ HÏ{æ²écÜ¢U |æ±ç„ J „çS}æ‹Ýæ²éç¯ „ïÝñ± ÜU}æü‡ææ |ææïxæ: ¨¢Ðl„ §ç„ J ¥¨æñ ÜU}ææüàæ²æï
…‹}ææ²é|ææïüxæãï„éy±æçy~æç±ÐæÜUæïùç|æ{è²„ §ç„ J ¥„ »ÜU|æç±ÜU: ÜU}ææüàæ² ©v„ §ç„ J
öcÅ…‹}æ±ïÎÝè²Sy±ïÜUç±ÐæÜUæÚ}|æè |ææïxæãï„éy±æÎì, çmç±ÐæÜUæÚ}|æè ±æ |ææïxææ²éãïü„éy±æóæ‹ÎèEÚ-
±‹Ýãé¯±mïç„ J vHïàæÜU}æüç±ÐæÜUæÝé|æ±çÝ±ü<„„æç|æS„é ±æ¨Ýæç|æÚÝæçÎÜUæH¨¢}æê<À„ç}æÎ¢ ç™œæ¢
ç±ç™~æèÜëU„ç}æ± ¨±ü„æï }æyS²…æH¢ xæíç‹ƒç|æçÚ±æ„„ç}æy²ï„æ ¥ÝïÜU|æ±Ðê<±ÜUæ ±æ¨Ýæ: J ²Sy±²¢ ÜU}ææüàæ²
»¯ »±ñÜU|æç±ÜU ©v„ §ç„ J ²ï ¨¢SÜUæÚæ: S}æëç„ãï„±S„æ ±æ¨ÝæS„æpæÝæçÎÜUæHèÝæ §ç„ J
²Sy±¨æ±ïÜU|æç±ÜU: ÜU}ææüàæ²: ¨ çÝ²„ç±ÐæÜUpæçÝ²„ç±ÐæÜUp J „~ææ öcÅ…‹}æ±ïÎÝè²S²
çÝ²„ç±ÐæÜUS²ñ±æ²¢ çÝ²}ææï Ý y±öcÅ…‹}æ±ïÎÝè²S²æçÝ²„ç±ÐæÜUS² J ÜUS}ææ„ì ? ²æï söcÅ…‹}æ-
±ïÎÝè²æïùçÝ²„ç±ÐæÜUS„S² ~æ²è xæç„:-ÜëU„S²æç±Ðv±S² ç±Ýæàæ:, Ðí{æÝÜU}æü‡²æ±æÐxæ}æÝ¢ ±æ,
çÝ²„ç±ÐæÜUÐí{æÝÜU}æü‡ææç|æ|æê„S² ±æ ç™Ú}æ±SƒæÝç}æç„ J
„~æ ÜëU„S²æç±Ðv±S² Ýæàææï ²ƒæ àæévHÜU}ææïüÎ²æçÎãñ± Ýæàæ: ÜëUc‡æS² J ²~æïÎ}æév„}æì-``mï mï ã
±ñ ÜU}æü‡æè ±ïçÎ„Ã²ï ÐæÐÜUS²ñÜUæï Úæçàæ: Ðé‡²ÜëU„æïùÐãç‹„ J „çÎÓÀS± ÜU}ææüç‡æ ¨éÜëU„æçÝ ÜU„éüç}æãñ±
„ï ÜU}æü ÜU±²æï ±ïÎ²‹„ï J''
Ðí{æÝÜU}æü‡²æ±æÐxæ}æÝ}æì J ²~æïÎ}æév„¢-``S²æyS±ËÐ: ¨¢ÜUÚ: ¨ÐçÚãæÚ: ¨Ðíy²±}æ¯ü:, ÜéUàæHS²
ÝæÐÜU¯æü²æH}æì, ÜUS}ææ„ì ? ÜéUàæH¢ çã }æï Ïæu‹²ÎçS„ ²~ææ²}ææ±æÐ¢ xæ„: S±xæïüùŒ²ÐÜU¯ü}æËÐ¢ ÜUçÚc²ç„''
§ç„ J
çÝ²„ç±ÐæÜUÐí{æÝÜU}æü‡ææç|æ|æê„S² ±æ ç™Ú}æ±SƒæÝ}æì J ÜUƒç}æç„ ? ¥öcÅ…‹}æ±ïÎÝè²S²
çÝ²„ç±ÐæÜUS²ñ± ÜU}æü‡æ: ¨}ææÝ¢ }æÚ‡æ}æç|æÃ²çv„ÜUæÚ‡æ}æév„}æì, Ý y±öcÅ…‹}æ±ïÎÝè²S²æçÝ²„-
ç±ÐæÜUS² J
²œ±öcÅ…‹}æ±ïÎÝè²¢ ÜU}ææüçÝ²„ç±ÐæÜ¢U „‹Ýà²ïÎæ±æÐ¢ ±æ xæÓÀïÎç|æ|æê„¢ ±æ ç™Ú}æŒ²éÐæ¨è„,
²æ±y¨}ææÝ¢ ÜU}ææüç|æÃ²TÜ¢U çÝç}æœæ}æS² Ý ç±ÐæÜUæç|æ}æé¶¢ ÜUÚæï„èç„ J „çmÐæÜUS²ñ± ÎïàæÜUæH-
çÝç}æœææÝ±{æÚ‡ææçÎ²¢ ÜU}æüxæç„<±ç™~ææ Îé<±¿ææÝæ ™ïç„ J Ý ™æïy¨xæüS²æÐ±æÎæçóæ±ëçœæçÚy²ïÜU|æç±ÜU:
ÜU}ææüàæ²æïùÝé¿ææ²„ §ç„ JJ 13 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÜU}ææüàæ² vHïàææï¢ ÜïU ÚãÝï ÐÚ ãè ÈUH ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J ÝcÅ vHïàæ
MÐè }æêH ±æHæ (ÜU}ææüàæ²) (ÈUH ÜUæ) ¥æÚ}|æÜU Ýãè¢ ãæï„æ J ç…¨ ÐíÜUæÚ |æê¨ï ¨ï ¨}Ïæh »±¢ …æï
…Hï Ýãè¢ ±ï ™æ±H ©xæÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï„ï ãñ¢ „é¯ ¨ï ãèÝ ±æ …Hï ãé» Ýãè¢ ©¨è ÐíÜUæÚ vHïàæ ¨ï ¥æÏæh
ÜU}ææüàæ² ÈUH ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ, vHïàæ ¨ï ãèÝ ±æ Ðí¨Ñì w²æÝ ÜïU mæÚæ …Hæ²ï xæ²ï Îx{vHïàæÏæè…
|ææ± ±æHæ Ýãè¢ J ¥æñÚ ±ã ÈUH …æç„, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ (Ýæ}æ ¨ï) „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 130 ¨ê~æ 2–13
(ÜU}æü ÜïU ç±¯² }æï¢) ²ã ç±™æÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ çÜU v²æ »ÜU ÜU}æü »ÜU …‹}æ ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï
ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„æ ãñ ? ±æ »ÜU ÜU}æü ¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ÜUæï Îï„æ ãñ ? Îê¨Úæ ç±™æÚ ²ã ãñ çÜU v²æ ¥ÝïÜU
ÜU}æü ¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ÜUæï çÝcÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥ƒ±æ ¥ÝïÜU ÜU}æü »ÜU …‹}æ ÜUæï çÝcÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ ?
»ÜU ÜU}æü »ÜU …‹}æ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J v²æï¢ ? ¥ÝæçÎ ÜUæH ¨ï ¨ç@„ ¥¨Ñì w²
¥±çàæcÅ ÜU}ææïZ ÜUæ ¥æñÚ ±„ü}ææÝ ÜUæH }æï¢ ÜëU„ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ÜïU ÜíU}æ ÜUæ çÝ²}æÝ ãæïÝï ¨ï }æÝéc²æï¢
}æï¢ ÜU}æüÈUH ÜïU ç±¯² }æï¢ ¥ç±Eæ¨ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ¥|æècÅ Ýãè¢ J ¥æñÚ Ý ãè »ÜU ÜU}æü
¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ (ãæï„æ ãñ), v²æï¢ ? ¥ÝïÜU ÜU}ææïZ }æï¢ ¨ï »ÜU ÜU}æü ãè ¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ÜUæ
ÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ, §¨ MÐ }æï¢ ¥±çàæcÅ (ÜU}æü ¨}æéÎæ²) ÜïU ç±ÐæÜUÜUæH (ÈUHæï¢ ÜUæï |ææïxæÝï ÜïU çH²ï
¥±¨Ú) ÜUæ ¥|ææ± ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ±ã |æè ¥|æècÅ Ýãè¢ ãñ J ¥æñÚ ¥ÝïÜU ÜU}æü ¥ÝïÜU …‹}æ
ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ (ãæï„æ) J v²æï¢ ? ±ï ¥ÝïÜU …‹}æ »ÜU ¨æƒ ¨}|æ± Ýãè¢ J §¨çH²ï (…‹}ææï¢ ÜUæï)
ÜíU}æ ¨ï ãè ÜUãÝæ ™æçã²ï J ¥æñÚ ©¨ ÐíÜUæÚ Ðê±æïüv„ Îæï¯ ©ÐçSƒ„ ãæïxææ J
§¨çH²ï (ÿ² Ðÿæ ²ãè ãñ çÜU) …‹}æ-}æÚ‡æ ÜïU }æŠ² }æï¢ çÜU²ï xæ²ï ç±ç™~æ Ðí{æÝæÐí{æÝ |ææ±
¨ï çSƒ„ Ðé‡²ÐæÐÜU}ææüàæ² (ÜU}æü ¨}æéÎæ²) }æÚ‡æ ÜïU mæÚæ ¥ç|æÃ²v„ »ÜU ¨}æéÎæ² ÜïU MÐ }æï¢ ç}æHÜUÚ
}æëy²é ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚÜïU, »ÜU ¨}æéÎæ² ÏæÝÜUÚ »ÜU ãè …‹}æ ÜUæï ¨}Ð‹Ý (ÐíÎæÝ) ÜUÚ„æ ãñ J ¥æñÚ
±ã …‹}æ ©¨è ÜU}æü ÜïU mæÚæ ÐíæŒ„ ¥æ²é ±æHæ ãæï„æ ãñ J ©¨ ¥æ²é }æï¢ ©¨è ÜU}æü ÜïU mæÚæ |ææïxæ
ÐíÎæÝ ãæï„æ ãñ J ±ã ÜU}ææüàæ² …‹}æ, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãæïÝï ¨ï „èÝ ç±ÐæÜU (ÈUH) ±æHæ
ÜUãæ …æ„æ ãñ J §¨çH²ï ÜU}ææüàæ² ‘»ÜU …‹}æ ÜUæï ÎïÝï ±æHæ’ ÜUãæ xæ²æ ãñ J
ÎëcÅ (±œæü}ææÝ) …‹}æ }æï¢ ÈUH ÎïÝï ±æHæ ÜU}ææüàæ² |ææïxæ ÜUæ ãï„é ãæïÝï ¨ï »ÜU ÈUH ÜUæï ÎïÝï
±æHæ ãæï„æ ãñ, ¥ƒ±æ |ææïxæ, ¥æ²é ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ãæïÝï ¨ï Îæï ÈUHæï¢ ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ãñ, Ý‹ÎèEÚ ÜïU
¨}ææÝ ±æ Ýãé¯ ÜïU ¨}ææÝ J vHïàæ »±¢ ÜU}æüç±ÐæÜUæÝé|æ±æï¢ ¨ï çÝcÐæçÎ„ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜïU mæÚæ (Ðí±æã
¨ï) ¥ÝæçÎ ÜUæH ¨ï ¨}Ïæh ç™œæ ¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï ç™ç~æ„ …ñ¨æ }æyS²…æH xæíç‹ƒ²æï¢ ÜïU ¨}ææÝ ÈñUHæ
ãé¥æ ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ ²ï ±æ¨Ýæ²ï¢ ¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ÜUè ãñ¢ J …æï ²ã ÜU}ææüàæ² ãñ, ²ã ãè »ÜU …‹}æ
ÜUæ (»ÜU …‹}æ ÎïÝï ±æHæ) ÜUãæ xæ²æ ãñ ¥æñÚ S}æëç„ ÜïU ãï„é …æï ¨¢SÜUæÚ ãñ¢, ±ï ±æ¨Ýæ»¡ ãñ¢ ¥æñÚ
±ï (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎÜUæHèÝ ãñ¢ J
…æï ±ã »ÜU …‹}æ }æï¢ ¨}ÐæçÎ„ (¨¢xæëãè„) ÜU}ææüàæ² ãñ ±ã çÝçp„ ÈUH ±æHæ ¥æñÚ ¥çÝçp„
ÈUH ±æHæ ãæï„æ ãñ J …æï ²ã çÝ²}æ ãñ (çÜU »ÜU …‹}æ ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ÜU}ææüàæ² ãñ) ±ã (¥öcÅ…‹}æ±ïÎÝè²
çÝ²„ç±ÐæÜU) ¥xæHï …‹}æ }æï¢ ãæïÝï ±æHï çÝ²„ ÈUH ÜUæ ãñ, (¥öcÅ…‹}æ±ïÎÝè² ¥çÝ²„ç±ÐæÜU)
¥xæHï …‹}æ }æï¢ ãæïÝï ±æHï ¥çÝ²„ ÈUH ÜUæ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢ ? …æï ¥öcÅ…‹}æ±ïÎÝè² ¥çÝ²„ÈUH±æHæ
ãñ, ©¨ÜUè „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUè xæç„ ãñ - (1) çÜU²ï ãé²ï ¥Ðv± ÜUæ Ýæàæ (¥ƒæü„ì Ïæãé„ H}Ïæï ÜUæH
„ÜU çÏæÝæ ÈUH çÎ²ï ÜU}ææïZ ÜUæ ÐÇGï ÚãÝæ, Ïæãé„ H}Ïæï ÜUæH ÜïU Ðpæ„ì ÈUH ÎïÝæ ²ãè Ýæàæ ÜUæ
¨æ{ÝÐæÎ: 131 ¨ê~æ 2–13
¥ƒü ãñ v²æï¢çÜU çÏæÝæ ÈUH çÎ²ï ÜUæï§ü ÜU}æü ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ J) (2) Ðí{æÝÜU}æü }æï¢ ¨ç}}æçH„ ãæïÝæ J
(3) çÝ²„ ÈUH ±æHï Ðí{æÝ ÜU}æü ÜïU mæÚæ ÎÏæ ÜUÚ ÎèÍæüÜUæH „ÜU ÚãÝæ J
(1) ©Ý}æï¢ ¨ï çÜU²ï ãé²ï ¥Ðv± ÜUæ Ýæàæ …ñ¨ï çÜU àæévH ÜU}æü ÜïU ©Î² ¨ï §¨è …‹}æ }æï¢
ÜëUc‡æ ÜU}æü ÜUæ Ýæàæ J ç…¨ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ - “Îæï-Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æü …æÝÝï ²æïx² ãñ¢ J
Ðé‡² ÜU}ææïZ ÜUæ ¨}æéÎæ² ÐæÐ ÜU}ææïZ ÜïU ¨}æéÎæ² ÜUæï ÝcÅ ÜUÚ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ÎÏææ Îï„æ ãñ J §¨èçH²ï
„ê §¨è …‹}æ }æï¢ ¨éÜU}æü ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ÜUÚ »ï¨æ ç±mæÝì Hæïxæ „éÛæï Ïæ„æ„ï ãñ¢ J”
(2) Ðí{æÝ ÜU}æü }æï¢ (xææñ‡æ ÜU}æü ÜïU) ¨ç}}æçH„ ãæïÝï ÜUæ S±MÐ J ç…¨ÜïU ç±¯² }æï¢ ²ã
ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU ``(ÐæÐ ÜU}æü ÜUæ) Ðé‡² ÜU}æü }æï¢ S±ËÐ ç}æŸæ‡æ ãæïxææ, ±ã (ÐæÐ ÜU}æü) çÝ±æÚ‡æ
ÜUÚÝï »±¢ ¨ãÝ ÜUÚÝï ²æïx² ãæïxææ, ÜéUàæH (àæé|æ) ÜU}æü ÜUæï Ýè™ï Ýãè¢ ÎÏææ Ðæ²ïxææ J v²æï¢ ? }æïÚæ
çÜU²æ ãé¥æ ÜéUàæH ÜU}æü ¥æñÚ Ïæãé„ ãñ ç…¨}æï¢ ¨ç}}æçH„ ãé¥æ ²ã S±xæü }æï¢ |æè S±ËÐ ¥ÐÜU¯ü
(¥ËÐ ãæçÝ) ÜUÚïxææ J”
(3) çÝ²„ ÈUH ±æHï Ðí{æÝ ÜU}æü ¨ï ÎÏæÜUÚ ç™ÚÜUæH „ÜU ÏæÝæ ÚãÝæ J ÜñU¨ï ? ¥xæHï
…‹}æ }æï¢ çÝ²„ ÈUH ÎïÝï ±æHï ÜU}æü ÜUè »ÜU ¨æƒ ãæïÝï ±æHè ¥ç|æÃ²çv„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ }æÚ‡æ ÜUãæ
xæ²æ ãñ J (²ã }æÚ‡æ) ¥xæHï …‹}æ }æï¢ ãæïÝï ±æHï ¥çÝçp„ ÈUH ±æHï ÜU}æü ÜUæ (¥ç|æÃ²TÜU) ÜUæÚ‡æ
Ýãè¢ (ÜUãæ xæ²æ) J
…æï ¥xæHï …‹}æ }æï¢ ¥çÝçp„ ÈUH ÎïÝï ±æHæ ÜU}æü ãñ ±ã ÝcÅ ãæï …æ²ï ¥ƒ±æ (Ðí{æÝ ÜU}æü ¨ï)
²év„ ãæï …æ²ï ¥ƒ±æ ÎÏæÜUÚ ÎèÍæüÜUæHÐ²ü‹„ ÏæÝæ Úãï, …Ïæ „ÜU çÜU ¥ç|æÃ²TÜU ¨}ææÝ ÜU}æüÈUH ÎïÝï
ÜUè ¥æïÚ ¥ç|æ}æé¶ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ¥æñÚ ©¨ÜïU ÈUH ÜïU Îïàæ, ÜUæH, çÝç}æœæ ÜUæ çÝp² Ý ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ
²ã ÜU}æüxæç„ ç±ç™~æ »±¢ ÜUçÆÝ„æ ¨ï …æÝÝï ²æïx² ãñ J ¥Ð±æÎ ÜïU mæÚæ ©y¨xæü = ¨æ}ææ‹² çÝ²}æ ÜUè
çÝ±ëçœæ Ýãè¢ ãæï„è §¨çH» ²ã ÜU}ææüàæ² »ÜU …‹}æ ÜUæï ÎïÝï ±æHæ S±èÜUæÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ JJ 13 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„æ²æ ãñ çÜU ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàææï¢ ÜïU ãæïÝï ÐÚ ©¨ ÜU}ææüàæ²
ÜUæ ÈUH …æç„, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ ÜïU MÐ }æï¢ ç}æH„æ ãñ J §¨ Ðí¨X }æï¢ ÜU}æü ÜïU S±MÐ ÜUæï
¨}æÛæÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J
ÜU}æü-…æï }æÝ, §ç‹Îí² ¥æñÚ àæÚèÚ }æï¢ …è± ™ïcÅæ ç±àæï¯ ÜUÚ„æ ãñ, ¨æï ÜU}æü ÜUãæ„æ ãñ J ±ã
àæé|æ, ¥àæé|æ ¥æñÚ ç}æŸæ |æïÎ ¨ï „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ JJ ¥æ²æïügïà²ÚyÝ}ææHæ - 48 JJ
¥ç±læ ¥æçÎ ÜïU ãæïÝï ÐÚ ãè ÜU}ææüàæ² ÈUH Îï„æ ãñ J ©¨ÜïU Ý ãæïÝï ÐÚ Ýãè¢ J …ñ¨ï »ÜU {æÝ
ÜUæ Ïæè… „é¯ ÜïU ÚãÝï ÐÚ ãè ¥VäçÚ„ ãæï„æ ãñ ©¨ÜïU Ý ÚãÝï ¥æñÚ …H …æÝï ÐÚ Ýãè¢ ¥ƒæü„ì ©¨ÜUæ
çÀHÜUæ ãæï ¥æñÚ ±ã …Hæ Ý ãæï …Ïæ ãè ±ã Ïæè… ©xæ ¨ÜU„æ ãñ, ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J ±ñ¨ï ãè …Ïæ ²æïxæè
çÝÏæèü… ¨}ææç{ „ÜU Ðãé¡™ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU vHïàæ Îx{Ïæè…|ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„ï ãñ¢, „Ïæ ÜU}ææüàæ²
ÈUH Ýãè¢ Îï„æ J ÐÚ‹„é }æéçv„ ¨ï ÐéÝÚæ±ëçœæ ãæïÝï ÐÚ ÜU}ææüàæ² ÈUH Îï„æ ãñ J »ï¨æ Ýãè¢ }ææÝÝæ ™æçã²ï
çÜU ²æïxæè ÜïU vHïàæ Îx{Ïæè…|ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÝï ÐÚ ÜU}æü ÈUH Ýãè¢ Îï„ï J
¨æ{ÝÐæÎ: 132 ¨ê~æ 2–13
ÜU}ææüàæ² - ÜU}ææüàæ² (ÜU}æü¨}æéÎæ²) ÜïU „èÝ ÈUH ãñ¢ - …æç„, ¥æ²é, |ææïxæ J
…æç„ = }æÝéc², Ðàæé, Ðÿæè, ÜUèÇGï, }æÜUæñÇGï ¥æçÎ ÜUæ àæÚèÚ J ¥æ²é = …‹}æ ¨ï HïÜUÚ }æÚ‡æÐ²ü‹„
ÜUæH ¥æ²é ãñ J ²ã ¥æ²é }æÝéc², Ðàæé, }æv¶è ¥æçÎ Ðíy²ïÜU Ðíæ‡æè ÜUè ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãñ J ²ã ©ÝÜïU
àæÚèÚ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ãñ J ¥ƒæü„ì }æv¶è - àæÚèÚ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï }æÝéc² - àæÚèÚ }æï¢ ¥ç{ÜU ¨}æ² „ÜU
…èç±„ ÚãÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ãñ J }æÝéc² …‹}æ ÎïÝï ±æHï ÜU}ææïZ ¨ï }æÝéc² ÜUè ¥æ²é ±æHæ àæÚèÚ ç}æHïxææ ¥æñÚ
}æv¶è ÜïU …‹}æ ÎïÝï ±æHï ÜU}ææïZ ¨ï }æv¶è ÜUè ¥æ²é ±æHæ àæÚèÚ ç}æHïxææ §¨è ÐíÜUæÚ ¨±ü~æ ¨}æÛæ HïÝæ
™æçã²ï J ¥æ²é àæÏÎ ÜUæ Ðí²æïxæ ¨ê~æ }æï¢ çÜU²æ ãñ J §¨ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ ãñ çÜU §üEÚ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUè
¥æ²é ÿæ‡ææï¢ }æï¢ çÝçp„ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ ¨}æ² ¨ï Ðê±ü Ý ±ï }æÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ ¥æñÚ Ý ©¨¨ï ¥æxæï …èç±„ Úã
¨ÜU„ï ãñ¢ J
ÜéUÀ Hæïxæ ²ã ÜUã„ï ãñ¢ çÜU §üEÚ Eæ¨ çÝçp„ ÜUÚ„æ ãñ ©ÝÜïU ÐêÚæ ãæïÝï ¨ï Ðê±ü Ðíæ‡æè }æÚ Ýãè¢
¨ÜU„æ, ÐêÚæ ãæïÝï ÜïU Ðpæ„ì …èç±„ Ýãè¢ Úã ¨ÜU„æ J ²ï ¨Ïæ }ææ‹²„æ²ï¢ Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ¶ç‡Ç„
ãæï …æ„è ãñ¢ J v²æï¢çÜU Ðíy²ïÜU Ðíæ‡æè ÜU}æü ÜUÚÝï }æï¢ S±„‹~æ ãñ J ±ã S±²¢ ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜUæ ç±Ýæàæ ÜUÚ
¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ Îê¨Úæ Ðíæ‡æè |æè »ÜU ¥‹² Ðíæ‡æè ÜUæï }ææÚ ¨ÜU„æ ãñ ¥„: ¨ê~æ }æï¢ ÐÉGï ¥æ²é àæÏÎ ÜUæ
Ðí²æïxæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÚèÚ ¨æ}æ‰²ü ÜUæï Ïæ„æÝï ÜïU çH²ï çÜU²æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã |æè …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU
…Ïæ „ÜU ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàæ ÏæÝï Úãï¢xæï „Ïæ „ÜU ¥æ²é |æè ç}æH„è Úãïxæè J ¥ç±læçÎ ÜUæ Ýæàæ ãæïÝï
ÐÚ ¥æ²é Ýãè¢ ç}æHïxæè J |ææïxæ = àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ²lçÐ ¨é¶ Îé:¶ |æè ãñ ÐÚ‹„é §¨ Ðí¨¢xæ }æï¢ |ææïxæ
àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü `¨é¶ Îé:¶ ÐíæçŒ„ ÜïU ¨æ{Ý' ãñ …ñ¨ï çÜU {Ý-¨}Ðçœæ, ¨æïÝæ-™æ¢Îè, |ææï…Ý-±›, Ðé~æ-
ÐçÚ±æÚ ¥æçÎ J
…‹}æ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU v²æ »ÜU ÜU}æü »ÜU …‹}æ ÜUæï Îï„æ ãñ ¥ƒ±æ »ÜU ÜU}æü
¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ÜUæï Îï„æ ãñ ? Îê¨Úæ ÐíàÝ ²ã ãñ çÜU v²æ ¥ÝïÜU ÜU}æü ¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ÜUæï Îï„ï ãñ¢ ¥ƒ±æ
¥ÝïÜU ÜU}æü »ÜU …‹}æ ÜUæï Îï„ï ãñ¢ ? ²çÎ »ÜU ÜU}æü »ÜU …‹}æ ÜUæï Îï„æ ãñ „æï ÜU}æü ¨}æéÎæ² Ïæãé„
¥ç{ÜU ãæïÝï ¨ï Ðíy²ïÜU ÜU}æü ÜUæ ÈUH ÎïÝï ÜUæ ¥±¨Ú ¥æÝæ ÜUçÆÝ ãñ J §¨çH²ï ²ã Ðÿæ ÆèÜU
Ýãè¢ ãñ J …Ïæ »ÜU ÜU}æü ¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ÜUæï Îï„æ ãñ „æï ÜU}ææïZ ÜUè ¨Ñì w²æ ¥y²ç{ÜU ãæïÝï ¨ï ¨|æè
ÜU}ææïZ ÜUæï ÈUH ÎïÝï ÜUæ ¥±ÜUæàæ ç}æHÝæ ÜUçÆÝ ãñ J ¥„: ²ã Ðÿæ |æè ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J ²çÎ „è¨Úæ
Ðÿæ }ææÝæ …æ„æ ãñ „æï ¥ÝïÜU ÜU}æü »ÜU ¨æƒ ¥ÝïÜU …‹}æ Ýãè¢ Îï ¨ÜU„ï J v²æï¢çÜU »ÜU ¨}æ² }æï¢
…è±æy}ææ ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ ÜUæï {æÚ‡æ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ²çÎ ÜíU}æàæ: …‹}æ Îï„ï ãñ¢ „æï Ðê±æïüv„ Îæï¯
¥æ²ïxææ ¥ƒæü„ì ÜU}ææïZ ÜïU ¥æç{v² ÜïU ÜUæÚ‡æ ©ÝÜUæï ¥ÐÝæ ÈUH ÎïÝæ ÜUçÆÝ ãæï …æ²ïxææ J §¨çH²ï
¥ÝïÜU ÜU}æü ç}æHÜUÚ »ÜU …‹}æ Îï„ï ãñ¢, ²ã ™æñƒæ Ðÿæ ãè ÆèÜU ãñ J
§¨¨ï ²ã Ýãè¢ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï çÜU ÜU}æü S±²¢ ç}æHÜUÚ …è±æï¢ ÜUæï …‹}æ Îï„ï ãñ¢ J v²æï¢çÜU ÜU}æü
™ï„Ý Ýãè¢ ãñ¢ J ™ï„Ý Ý ãæïÝï ¨ï ±ï ç±™æÚ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï çÜU çÜU¨ …è± ÜïU ÜUæñÝ ¨ï ¥æñÚ çÜU„Ýï
ÜU}æü ãñ¢ J §¨çH²ï àæé|ææàæé|æ ÜU}ææïZ ÜïU ¥Ýé¨æÚ §üEÚ …è±æï¢ ÜUæï …‹}æ Îï„æ ãñ J ÜUæï§ü ÜU}ææüàæ² …æç„,
¥æ²é, |ææïxæ „èÝ ÈUHæï¢ ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ, ÜUæï§ü ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ Îæï ÈUHæï¢ ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ãñ
¨æ{ÝÐæÎ: 133 ¨ê~æ 2–13
¥æñÚ ÜUæï§ü »ÜU ÈUH |ææïxæ ¥ƒ±æ ¥æ²é ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J
¥öcÅ …‹}æ }æï¢ ÈUH ÎïÝï ±æHæ ÜU}ææüàæ² = (¥ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè²) …æç„, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ „èÝ
ÈUHæï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ J §Ý ÜUæï §¨ ÐíÜUæÚ ¨}æÛæ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
…æç„ - …ñ¨ï }æÝéc², xææñ, ¥à±, ÜéUœææ, ÜUÏæê„Ú, ±ëÿæ ¥æçÎ J
¥æ²é - ©Ð²éüv„ àæÚèÚ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥æ²é ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ - …ñ¨ï }æÝéc² ÜUè ¥æ²é Hxæ|æxæ 100
±¯ü, xææñ ÜUè 20 - 25 ±¯ü, ÍææïÇGï ÜUè 30 - 35 ±¯ü, ÜéUœæï ÜUè 12 - 14 ±¯ü, ÜUÏæê„Ú ÜUè
6 - 8 ±¯ü, ç±ç|æóæ ±ëÿææï¢ ÜUè ç±ç|æóæ ¥æ²é §y²æçÎ J
|ææïxæ - àæÚèÚ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ãè §üEÚ Ýï |ææïxæ ÜUè Ã²±Sƒæ ÜUÚ Ú¶è ãñ J …ñ¨ï }æÝéc² ¶èÚ,
ÐêÚè, }æï±æ, ç}æcÆæ‹ÝæçÎ ¶æ ¨ÜU„æ ãñ, §¨ÜïU ¥ÝéÜêUH ãè Ðæ™Ý ¨¢SƒæÝ „ƒæ Î‹„ ¥æçÎ |æè ç}æH„ï
ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ±ã ç±ç±{ ÐíÜUæÚ ÜïU ±›, ¥æ|æê¯‡æ, ²æÝ, |æ±Ý ¥æçÎ ÜUæ ©Ð²æïxæ |æè ÜUÚ
¨ÜU„æ ãñ J
¥‹² ²æïçÝ²æï¢ (Ðàæé, Ðçÿæ²æï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢) }æï §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè Ïæéçh ±æ àææÚèçÚÜU ¨¢Ú™Ýæ Ý ãæïÝï
¨ï }æÝéc² ÜïU ¨}ææÝ |ææïxæ ©ÐHÏ{ Ýãè¢ ãæï„ï J §¨¨ï Ðàæé Ðçÿæ²æï¢ }æï¢ ÜéUÀ „æï }ææ¢¨æçÎ ÜUæ „ƒæ
ÜéUÀ ÈUH, Íææ¨ ¥æçÎ ÜUæ |æÿæ‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ÜéUÀ xæíæ}² Ðàæé (xææñ, ÍææïÇGæ, ÏæÜUÚè |æïÇG ¥æçÎ) }æÝéc²
ÜïU ²ãæ¡ ÐæH„ê ÏæÝ ÜUÚ Úã„ï ãñ¢ ± ÜéUÀ …¢xæHè Ðàæé (àæïÚ, |æïçÇG²æ ¥æçÎ) …¢xæHæï¢ }æï¢ ãè Úã ¨ÜU„ï
ãñ¢ J Ðçÿæ²æï¢ }æï¢ ÜéUÀ Íææï¢¨Hï ÏæÝæÜUÚ, ÜéUÀ ²æï¢ ãè àææ¶æ¥æï¢ ÐÚ ÚãÜUÚ ãè ¥æ¡{è ±¯æüçÎ }æï¢ ÐêÚæ
…è±Ý çÏæ„æÝï ÜUæï ç±±àæ ãæï„ï ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¥‹²~æ |æè ¨}æÛæÝæ ™æçã» J
§¨ …‹}æ }æï¢ ÈUH ÎïÝï ±æHæ = (ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè²) ÜUæï§ü ÜU}æü ¨}æéÎæ² ¥æ²é ± |ææïxæ ÎæïÝæï¢
ÈUHæï¢ ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J …ñ¨ï ¨æçœ±ÜU {ÝæïÐæ…üÝ ± ¨æçœ±ÜU |ææï…Ý ¶æÝï ¨ï ¥æ²é ± |ææïxæ
ÎæïÝæï¢ ÜUæ ÏæÉGÝæ J „ƒñ± ÜUæï§ü ÜU}æü ¨}æéÎæ² »ÜU ÈUH |ææïxæ ¥ƒ±æ ¥æ²é ÜUæ ÎïÝï ±æHæ |æè ãæï„æ
ãñ - …ñ¨ï çÜU »ÜU Ã²çv„ Úæ…ç¨ÜU-„æ}æç¨ÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï Àæï¢ÜU ¥æçÎ ¨ï ™ÅÐÅæ ÏæÝæÜUÚ ¶æ„æ
ãñ J ²ãæ¡ ÜU}æü ¨}æéÎæ² Ðí{æÝ MÐ ¨ï |ææïxæ ÜUæï ÏæÉGæ Úãæ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ »ÜU Ã²çv„ Ã²æ²æ}ææçÎ
ÜUÚ„æ ãñ §¨¨ï ©¨ÜUæ ÏæH ÏæÉG„æ ãñ, Ðæ™Ý àæçv„ „è±í ãæï„è ãñ „ƒæ S±æS‰²ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
²ã Ðí{æÝMÐ ¨ï ¥æ²é ÜUè ÏæÉGæÝï ±æHæ ÜU}æü ãñ J
ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè² ¥ƒæü„ì §¨ …‹}æ }æï¢ ÈUH ÎïÝï ±æHæ ÜU}ææüàæ² ©Ð²éüv„ MÐ }æï¢ çÝçp„ ÈUH
±æHæ ãæï„æ ãñ „ƒæ ¥ÎëcÅ…‹}æ±ïÎÝè² ÜU}ææüàæ² çÝçp„ „ƒæ ¥çÝçp„ ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ÈUH ÎïÝï
±æHæ ãæï„æ ãñ J ç…¨ ÜU}æü ¨}æéÎæ² ÜUæ …æç„, ¥æ²é, |ææïxæ çÝçp„ ãæï …æ„æ ãñ, ©¨ÜUæï
çÝ²„ç±ÐæÜU ¥æñÚ ç…¨ÜïU …æç„, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ çÝçp„ Ýãè¢ ãé²ï, ±ã ¥çÝ²„ç±ÐæÜU ÜUãæ …æ„æ
ãñ J ¥çÝ²„ç±ÐæÜU ÜU}ææüàæ² ÜUè „èÝ xæç„²æ¡ }ææÝè …æ„è ãñ¢ J ÐãHè - ÜéUÀ ÜU}æü Ïæãé„ H}Ïæï
ÜUæH ÜïU Ðpæ„ì ÈUH Îï„ï ãñ¢, ÜU}ææïZ ÜUè §¨ xæç„ ÜUæï Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ‘Ýæàæ’ ÜïU Ýæ}æ ¨ï ÜUãæ xæ²æ
ãñ J Îê¨Úè - çÜU¨è Ðí{æÝ ÜU}æü ÜïU ¨æƒ ç}æHÜUÚ ÜU}æü ¥ÐÝæ ÈUH Îï Îï„æ ãñ J „è¨Úè - …Ïæ
¨æ{ÝÐæÎ: 134 ¨ê~æ 2–14
ÐíÏæH ÜU}æü ¥ÐÝæ ÈUH Îï„ï ãñ¢ „æï ±ã ÜU}æü ©ÝÜïU Ýè™ï ÎÏææ Úã„æ ãñ ¥æñÚ ¥ÝéÜêUH ±æ„æ±Ú‡æ ¥æÝï
ÐÚ ¥ÐÝæ ÈUH Îï„æ ãñ J
±æS„± }æï¢ ÜUæï§ü |æè ÜU}æü çÏæÝæ ÈUH çÎ²ï ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ J ÜU}æü ¥æñÚ ÜU}æüÈUH ÜUæ …æÝÝæ ¥ç„
ÐçÚŸæ}æ¨æŠ² ãñ J çÜU¨ ÜU}æü ÜUæ v²æ, çÜU„Ýæ, ÜUÏæ, ÜñU¨ï ÈUH ç}æHïxææ, §¨ÜUæï Ðê‡æüMÐï‡æ §üEÚ ãè
…æÝ ¨ÜU„æ ãñ J ¥æ¢çàæÜU MÐ }æï¢ }æÝéc² |æè …æÝ„æ ãñ J
¥æ¢çàæÜU MÐ }æï¢ …æÝÝï ¨ï ÜU}æü ¥æñÚ ÜU}æüÈUH ÐÚ Ðê‡æü ç±Eæ¨ ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï }æÝéc² àæé|æ
ÜU}ææïZ ÜUæï ŸæhæÐê±üÜU ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÀæïÇG Îï„æ ãñ J àæé|æ ÜU}ææïZ ÜïU çÜU²ï çÏæÝæ ¥àæé|æ
ÜU}ææïü ÜUæï ÀæïÇGÝæ ÜUçÆÝ ãñ J §¨çH²ï ±ïÎ }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU -
ÜéU±ü‹Ýï±ïã ÜU}ææüç‡æ ç……èç±¯ïÓÀ„ ì¡ ¨}ææ: J
»±¢ y±ç² Ýæù‹²ƒï„æïùçS„ Ý ÜU}æü çHŒ²„ï ÝÚï JJ ²…é0 40J2 JJ
|ææ±æƒü - }æÝéc² (§ã) §¨ ¨¢¨æÚ }æï¢ (ÜU}ææüç‡æ) {}æü²év„ ±ïÎæïv„ çÝcÜUæ}æ ÜU}ææïZ ÜUæï
(ÜéU±üÝì »±) ÜUÚ„ï ãé» ãè (àæ„¢ ¨}ææ:) ¨æñ ±¯ü (ç……èç±¯ï„ì) …èÝï ÜUè §ÓÀæ ÜUÚï J (»±}æì)
§¨ ÐíÜUæÚ {}æü²év„ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝï ±æHï (y±ç² ÝÚï) „éÛæ ÝÚ }æï¢ (ÜU}æü Ý çHŒ²„ï) ¥{}æü²év„
¥±ñçÎÜU ÜUæ}² ÜU}æü çHŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ JJ 13 JJ
„ï tæÎÐçÚ„æÐÈUHæ: Ðé‡²æÐé‡²ãï„éy±æ„ì JJ 14 JJ
àæÏÎæƒü - („ï) ±ï …æç„, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ (tæÎ-ÐçÚ„æÐ-ÈUHæ:) ¨é¶ ¥æñÚ Îé:¶ MÐ
ÈUH ±æHï ãæï„ï ãñ¢ (Ðé‡²-¥Ðé‡²-ãï„éy±æ„ì) Ðé‡² ¥æñÚ ÐæÐ ÜïU ÜUæÚ‡æ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - ±ï …æç„, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ Ðé‡² ¥æñÚ ÐæÐ ÜUæÚ‡æ…‹² ãæïÝï ¨ï ¨é¶ ¥æñÚ Îé:¶
MÐ ÈUH ±æHï ãæï„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ç…Ý …æç„, ¥æ²é, |ææïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ðé‡² ãæï„æ ãñ, ±ï ¨é¶
ÎïÝï ±æHï ãæï„ï ãñ¢ „ƒæ ç…Ý …æç„, ¥æ²é, |ææïxææï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÐæÐ ãæï„æ ãñ, ±ï Îé:¶ ÎïÝï ±æHï
ãæï„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „ï …‹}ææ²é|ææïüxææ: Ðé‡²ãï„éÜUæ: ¨é¶ÈUHæ, ¥Ðé‡²ãï„éÜUæ Îé:¶ÈUHæ §ç„ J ²ƒæ ™ïÎ¢
Îé:¶¢ Ðíç„ÜêUHæy}æÜU}æï±¢ ç±¯²¨é¶ÜUæHïùçÐ Îé:¶}æSy²ï± Ðíç„ÜêUHæy}æÜ¢U ²æïçxæÝ: JJ 14 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðé‡² ÜïU ÜUæÚ‡æ ¨ï ãæïÝï ±æHï ±ï …‹}æ, ¥æ²é, |ææïxæ ¨é¶MÐè ÈUH ÜUæï,
¥Ðé‡² (ÐæÐ) ÜïU çÝç}æœæ ¨ï ãæïÝï ±æHï Îé:¶MÐè ÈUH ÜUæï Îï„ï ãñ¢ J ²ã Îé:¶ ç…¨ ÐíÜUæÚ Ðíç„ÜêUHæy}æÜU
ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ ²æïxæè ÜUæï ç±¯² ¨é¶ÜUæH }æï¢ |æè Ðíç„ÜêUHæy}æÜU Îé:¶ ãè ãñ JJ 14 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðé‡² ¨ï ©yÐ‹Ý …æç„, ¥æ²é ¥æñÚ |ææïxæ ¨é¶ ÎïÝï ±æHï ¥æñÚ ¥Ðé‡²
¨ï ©yÐ‹Ý Îé:¶ ÎïÝï ±æHï Ïæ„æ²ï ãñ¢ J
…æï §üEÚ ÜïU xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ± „ƒæ ±ïÎæÝéÜêUH ¥æñÚ «ç¯ÜëU„ xæí‹ƒæï¢ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¨é¶ÐíÎ »±¢
¨æ{ÝÐæÎ: 135 ¨ê~æ 2–15
Îé:¶çÝ±æÚÜU ãñ¢, ±ï Ðé‡²ÜU}æü ¥æñÚ §¨ÜïU ç±Lh ÜU}æü ¥Ðé‡²ÜU}æü ãñ¢ J Ðé‡² ÜU}ææïZ ¨ï ÐíæŒ„ …æç„, ¥æ²é,
|ææïxæ ¨é¶ ÎïÝï ±æHï ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥Ðé‡² ¨ï ÐíæŒ„ Îé:¶ ÎïÝï ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J Ðé‡² ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï
…è±æï¢ ÜUæï ç±mæÝì, {æ<}æÜU ¨}Ð‹Ý }ææ„æ-çÐ„æ ÜïU ÍæÚ }æï¢ }æÝéc² …‹}æ ç}æH„æ ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ …æç„,
¥æ²é, |ææïxæ ¨é¶ÐíÎ ãæï„ï ãñ¢ J ¥Ðé‡² ÜU}æü ÜUÚÝï±æHï …è±æï¢ ÜUæï Ðàæé ¥æçÎ …‹}æ ç}æH„æ ãñ J ±ãæ¡
ÐÚ …æç„, ¥æ²é, |ææïxæ Îé:¶ÐíÎ ãæï„ï ãñ¢ J
}æÝéc² àæÚèÚ }æï¢ S±„‹~æ„æ ãñ, ©‹Ýç„ ÜUÚÝï ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ J ¥‹² …è±æï¢ ¨ï ¨ãæ²„æ HïÝï ÜUè ¨éç±{æ
ãñ J §üEÚ ÜUè S„éç„, ÐíæƒüÝæ, ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÜïU }ææïÿæ ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²yÝ ¨¢|æ± ãñ J ²ï S±„‹~æ„æ, ¨æ{Ý,
¨éç±{æ, Ðí²yÝ Ðàæé ¥æçÎ ÜïU àæÚèÚæï¢ }æï¢ ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãñ¢ J §¨¨ï ²ã Ïææ„ |æè ç¨h ãæï xæ§ü çÜU }æÝéc²
¥æñÚ Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ ¨}ææÝ ¨é¶-Îé:¶ Ýãè¢ ãñ¢ J ÐÚ‹„é Ðé‡² ¨ï ÐíæŒ„ …æç„, ¥æ²é, |ææïxæ ¨ï
ç}æHÝï ±æHæ ¨é¶ |æè ²æïxæè ÜïU çH²ï Îé:¶ÐíÎ ãè ãæï„æ ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ÿæç‡æÜU ¥æñÚ Îé:¶ç}æçŸæ„
ãñ J ¥„: ²æïxæè ÜïU çH²ï |ææïxæ ÜUæH }æï¢ ±ã ¨é¶ |æè Ðíç„ÜêUH ãè ãñ J §¨çH²ï ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ÜUæï
|æè ²æïxæè y²æÁ² }ææÝ„ï ãñ¢ J §¨ ç±¯² }æï¢ ¨æ¢w²ÜUæÚ }æã<¯ ÜUçÐH …è Ýï ÜUãæ ãñ çÜU -
``ÜéU~ææçÐ ÜUæïùçÐ ¨é¶è Ý, „ÎçÐ Îé:¶àæÏæHç}æç„ Îé:¶Ðÿæï çÝçÿæÐ‹„ï ç±±ï™ÜUæ:”
JJ ¨æ¢w²0 6/7-8 JJ
|ææ±æƒü - ¨¢¨æÚ }æï¢ ÜUãè¢ |æè ÜUæï§ü |æè Ã²çv„ Ðê‡æü ¨é¶è Ýãè ãñ¢ J ¨¢¨æÚ }æï¢ …æï |æè ¨é¶ ©ÐHÏ{
ãæï„æ ãñ ±ã Îé:¶ç}æçŸæ„ ãñ §¨çH²ï ç±±ïÜUè Hæïxæ ©¨ ¨é¶ ÜUæï |æè Îé:¶ ÜUè ÜUæïçÅ }æï¢ ¨ç}}æçH„
ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãé¥æ çÜU Îé:¶Úçã„ çÝy²¨é¶ ÜïU çH²ï àæéh ¿ææÝ, àæéh çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¥æñÚ
àæéh ©Ðæ¨Ýæ ÜïU mæÚæ §üEÚ ÐíæçŒ„ ÜUÚÝè ™æçã²ï JJ 14 JJ
¥±0 - ÜUƒ}æì ? „ÎéÐÐl„ï -
¥ƒü - (²æïxæè ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ }æï¢ |æè Îé:¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ÜUÚ„æ ãñ J) ±ã ÜñU¨ï ç¨h ãæï„æ ãñ
(¨ê~æ ¨ï) ÜUãæ …æ„æ ãñ -
ÐçÚ‡ææ}æ„æÐ¨¢SÜUæÚÎé:¶ñ:xæéü‡æ±ëçœæç±Úæï{æÓ™ Îé:¶}æï±
¨±Z ç±±ïçÜUÝ: JJ 15 JJ
àæÏÎæƒü - (ÐçÚ‡ææ}æ-„æÐ-¨¢SÜUæÚ-Îé:¶ñ:) ÐçÚ‡ææ}æ Îé:¶, „æÐ Îé:¶, ¨¢SÜUæÚ Îé:¶ ¨ï
(xæé‡æ±ëçœæ-ç±Úæï{æ„ì-™) ¥æñÚ xæé‡æ±ëçœæ ç±Úæï{ Îé:¶ = ¨œ±, Ú…, „}æ xæé‡ææï¢ ÜUè ±ëçœæ²æï¢ =
S±|ææ±æï¢ }æï¢ ÐÚSÐÚ ç±Úæï{ ãæïÝï ¨ï (Îé:¶}æì) Îé:¶ (»±) ãè ãñ (¨±ü}æì) ¨Ïæ (ç±±ïçÜUÝ:)
ç±±ïÜUè ²æïxæè ÜïU çH²ï J
¨ê~ææƒü - ÐçÚ‡ææ}æ, „æÐ, ¨¢SÜUæÚ Îé:¶æï¢ ¨ï ¥æñÚ ¨œ±, Ú…, „}æ xæé‡ææï¢ ÜïU S±|ææ±æï¢ }æï¢
ÐÚSÐÚ ç±Úæï{ ãæïÝï ¨ï ç±±ïÜUè = ²æïxæè ÜïU çH²ï ¨Ïæ Îé:¶ ãè ãñ J ¥ƒæü„ì HæñçÜUÜU ¨é¶
¨æ{ÝÐæÎ: 136 ¨ê~æ 2–15
|æè Îé:¶ ÜïU ¨}ææÝ ãè ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±üS²æ²¢ ÚæxææÝéç±hpï„Ýæ™ï„Ý¨æ{Ýæ{èÝ: ¨é¶æÝé|æ± §ç„ „~ææçS„ Úæxæ…:
ÜU}ææüàæ²: J „ƒæ ™ mïçcÅ Îé:¶¨æ{ÝæçÝ }æésç„ ™ïç„ mï¯}ææïãÜëU„æïùŒ²çS„ ÜU}ææüàæ²: J „ƒæ ™æïv„}æì -
ÝæÝéÐãy² |æê„æ‹²éÐ|ææïxæ: ¨¢|æ±„èç„ ôã¨æÜëU„æïùŒ²çS„ àææÚèÚ: ÜU}ææüàæ² §ç„ J ç±¯²¨é¶¢ ™æç±lïy²év„}æì J
²æ |ææïxæïçc±ç‹Îí²æ‡ææ¢ „ëŒ„ïL Ðàææç‹„S„y¨é¶}æì J ²æ HæñË²æÎÝéÐàææç‹„S„ÎìÎé:¶}æì J Ý ™ïç‹Îí²æ‡ææ¢
|ææïxææ|²æ¨ïÝ ±ñ„ëc‡²¢ ÜU„éZ àæv²}æì J ÜUS}ææ„ì ? ²„æï |ææïxææ|²æ¨}æÝé ç±±{ü‹„ï Úæxææ: ÜUæñàæHæçÝ
™ïç‹Îí²æ‡ææç}æç„ J „S}ææÎÝéÐæ²: ¨é¶S² |ææïxææ|²æ¨ §ç„ J ¨ ¶Ë±²¢ ±ëçpÜUç±¯|æè„ §±æàæèç±¯ï‡æ
ÎcÅæï ²: ¨é¶æƒèü ç±¯²æÝé±æç¨„æï }æãç„ Îé:¶ÐVï çÝ}æxÝ §ç„ J »¯æ ÐçÚ‡ææ}æÎé:¶„æ Ýæ}æ Ðíç„ÜêUHæ
¨é¶æ±Sƒæ²æ}æçÐ ²æïçxæÝ}æï± çvHàÝæç„ J
¥ƒ ÜUæ „æÐÎé:¶„æ ? ¨±üS² mï¯æÝéç±hà™ï„Ýæ™ï„Ý¨æ{Ýæ{èÝS„æÐæÝé|æ± §ç„, „~ææçS„ mï¯…:
ÜU}ææüàæ²: J ¨é¶¨æ{ÝæçÝ ™ Ðíæƒü²}ææÝ: ÜUæ²ïÝ ±æ™æ }æÝ¨æ ™ ÐçÚSÐ‹Î„ï, „„: ÐÚ}æÝéxæëØæy²éÐãç‹„
™ïç„ ÐÚæÝéxæíãÐèÇæ|²æ¢ {}ææü{}ææü±éÐç™Ýæïç„ J ¨ ÜU}ææüàæ²æï Hæï|ææ‹}ææïãæÓ™ |æ±„èy²ï¯æ „æÐÎé:¶„æïÓ²„ï J
ÜUæ ÐéÝ: ¨¢SÜUæÚÎé:¶„æ ? ¨é¶æÝé|æ±æy¨é¶¨¢SÜUæÚæàæ²æï Îé:¶æÝé|æ±æÎçÐ Îé:¶¨¢SÜUæÚæàæ² §ç„ J
»±¢ ÜU}æü|²æï ç±ÐæÜïUùÝé|æê²}ææÝï ¨é¶ï Îé:¶ï ±æ ÐéÝ: ÜU}ææüàæ²Ðí™² §ç„ J
»±ç}æÎ}æÝæçÎ Îé:¶dæï„æï ç±Ðí¨ë„¢ ²æïçxæÝ}æï± Ðíç„ÜêUHæy}æÜUy±æÎémï…²ç„ J ÜUS}ææ„ì ? ¥çÿæÐæ~æÜUËÐæï
çã ç±mæçÝç„ J ²ƒæï‡ææü„‹„éÚçÿæÐæ~æï ‹²S„: SÐàæïüÝ Îé:¶²ç„ Ýæ‹²ï¯é xææ~ææ±²±ï¯é J »±}æï„æçÝ
Îé:¶æ‹²çÿæÐæ~æÜUËÐ¢ ²æïçxæÝ}æï± çvHàÝç‹„ Ýï„Ú¢ Ðíç„ÐœææÚ}æì J
§„Ú¢ „é S±ÜU}ææïüÐN„¢ Îé:¶}æéÐæœæ}æéÐæœæ¢ y²…‹„¢, y²v„¢ y²v„}æéÐæÎÎæÝ}æÝæçÎ±æ¨Ýæç±ç™~æ²æ
ç™œæ±ë œ ²æ ¨}æ‹„„æï ù Ýé ç ±hç}æ±æç±l²æ ãæ„Ã² »±æã¢ Ü UæÚ}æ}æÜUæÚæÝé Ð æç„Ý¢ …æ„¢ …æ„¢
ÏææsæŠ²æçy}æÜUæï|æ²çÝç}æœææç›Ð±æü‡æS„æÐæ ¥ÝéŒH±‹„ï J „Îï±}æÝæçÎÝæ Îé:¶dæï„¨æ Ã²ês}ææÝ}ææy}ææÝ¢
|æê„xæíæ}æ¢ ™ öcÅì±æ ²æïxæè ¨±üÎé:¶ÿæ²ÜUæÚ‡æ¢ ¨}²xÎàæüÝ¢ àæÚ‡æ¢ ÐíÐl„ §ç„ J
xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{æÓ™ Îé:¶}æï± ¨±Z ç±±ïçÜUÝ: J Ðíw²æÐí±ëçœæçSƒç„M Ðæ Ïæéçhxæé‡ææ: ÐÚSÐÚæÝéxæíã„‹~æè-
|æêy±æ àææ‹„¢ ÍææïÚ¢ }æêÉ¢ ±æ Ðíy²²¢ ç~æxæé‡æ}æï±æÚ|æ‹„ï J ™H¢ ™ xæé‡æ±ëœæç}æç„ çÿæÐíÐçÚ‡ææç}æ ç™œæ}æév„}æì J
M Ðæç„àæ²æ ±ëœ²ç„àæ²æp ÐÚSÐÚï‡æ ç±L Š²‹„ï ¨æ}ææ‹²æçÝ y±ç„àæ²ñ: ¨ã Ðí±„ü‹„ï J »±}æï„ï xæé‡ææ
§„Úï„ÚæŸæ²ï‡ææïÐæ<…„¨é¶Îé:¶}ææïãÐíy²²æ: ¨±ïü ¨±üM Ðæ |æ±‹„èç„, xæé‡æÐí{æÝ|ææ±ÜëU„Sy±ï¯æ¢ ç±àæï¯
§ç„ J „S}ææÎì Îé:¶}æï± ¨±Z ç±±ïçÜUÝ §ç„ J
„ÎS² }æã„æï Îé:¶¨}æéÎæ²S² Ðí|æ±Ïæè…}æç±læ J „S²æp ¨}²xÎàæüÝ}æ|ææ±ãï„:é J ²ƒæ ç™çÜUy¨æàææ›¢
™„éÃ²êüã}æì-Úæïxææï Úæïxæãï„éÚæÚæïx²¢ |æñ¯Á²ç}æç„, »±ç}æÎ}æçÐ àææ›¢ ™„éÃ²êüã}æï± J „lƒæ-¨¢¨æÚ: ¨¢¨æÚãï„é
}ææïüÿææï }ææïÿææïÐæ² §ç„ J „~æ Îé:¶ÏæãéH: ¨¢¨æÚæï ãï²:, Ðí{æÝÐéL ¯²æï: ¨¢²æïxææï ãï²ãï„é: J ¨¢²æïxæS²æy²ç‹„ÜUè
çÝ±ëçœæãæüÝ}æì J ãæÝæïÐæ²: ¨}²xÎàæüÝ}æì J
¨æ{ÝÐæÎ: 137 ¨ê~æ 2–15
„~æ ãæ„é: S±M Ð}æéÐæÎï²¢ ±æ ãï²¢ ±æ Ý |æç±„é}æãüç„ J ãæÝï „S²æïÓÀïÎ±æÎÐí¨X:, ©ÐæÎæÝï ™
ãï„é±æÎ: J ©|æ²Ðíy²æw²æÝï ™ àææE„±æÎ §y²ï„y¨}²xÎàæüÝ}æì JJ 15 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðíy²ïÜU ÜUæ ²ã ¨é¶æÝé|æ± Úæxæ ¨ï Ðê‡æü, ™ï„Ý ¥™ï„Ý ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥æ{èÝ
ãñ §¨èçH²ï ©¨}æï¢ Úæxæ…çÝ„ ÜU}ææüàæ² ÏæÝ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ Îé:¶ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU Ðíç„ mï¯ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ
}ææïçã„ ãæï„æ ãñ §¨çH²ï mï¯}ææïã…çÝ„ |æè ÜU}ææüàæ² ãñ J ¥æñÚG »ï¨æ ÜUãæ |æè ãñ - Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï ÐèçÇG„
çÜU²ï çÏæÝæ ©Ð|ææïxæ ¨¢|æ± Ýãè¢ ãæï„æ §¨çH²ï ôã¨æ ÜïU mæÚæ |æè ¨}ÐæçÎ„ àæÚèÚ ¨ï ¨}Ïæh ÜU}ææüàæ²
ãñ J ¥æñÚ ç±¯²¨é¶ ÜUæï ‘¥ç±læ’ ÜUãæ ãñ (¥ƒæü„ì ç±¯² ¨é¶ ÜUæï Îé:¶Úçã„ ¨é¶ }ææÝÝæ ¥ç±læ…çÝ„
ãñ J)
|ææïxææï¢ }æï¢ §ç‹Îí²æï¢ ÜUè „ëçŒ„ ¨ï …æï ©Ðàææç‹„ (ãæï„è) ãñ, ±ã ‘¨é¶’ ãñ J …æï ™@H„æ ¨ï ¥„ëçŒ„
ãñ, ±ã ‘Îé:¶’ ãñ J |ææïxææ|²æ¨ ÜïU mæÚæ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï „ëc‡ææÚçã„ ÜUÚÝæ ¨¢|æ± Ýãè¢ ãñ J v²æï¢ ?
v²æï¢çÜU |ææïxææ|²æ¨ ÜïU ¥Ý‹„Ú Úæxæ ÏæÉG„ï ãñ¢ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUè („Îì ç±¯²ÜU) ÜéUàæH„æ ÏæÉG„è
ãñ J §¨çH²ï |ææïxæ ÜUæ ¥|²æ¨ ‘¨é¶ ÜUæ ©Ðæ²’ Ýãè¢ ãñ J …æï ¨é¶æƒèü ç±¯²æï¢ ÜUè ±æ¨Ýæ ¨ï
xæíS„ ãñ, ±ã ±ëçpÜU (çÏæÓÀê) ÜïU ç±¯ ¨ï ÇÚæ ãé¥æ ¨Ðü ÜïU ç±¯ ¨ï Ç¨ï ÜïU ¨}ææÝ }æãæÝì Îé:¶
ÜïU ÜUè™ÇG }æï¢ ÇêÏææ ãñ J ²ã ¥çÐí² çSƒç„ ‘ÐçÚ‡ææ}æÎé:¶„æ’ ãñ, ¨é¶æ±Sƒæ }æï¢ |æè ²æïxæè ÜUæï ãè
ÜUcÅ Îï„è ãñ J
„æÐÎé:¶„æ v²æ ãñ ? Ðíy²ïÜU „æÐæÝé|æ± mï¯ ¨ï ²év„ ™ï„Ý, ¥™ï„Ý ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥æ{èÝ ãñ
§¨çH²ï ©¨}æï¢ mï¯…çÝ„ ÜU}ææüàæ² ãñ J ¥æñÚ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï ™æãÝï ±æHæ àæÚèÚ ¨ï ±æ‡æè ¨ï
¥æñÚ }æÝ ¨ï ™ïcÅæ ÜUÚ„æ ãñ ©¨¨ï Îê¨Úï (¥ÝéÜêUH) ÐÚ ¥Ýéxæíã ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ (Ðíç„ÜêUH ÜUæ) ãÝÝ
ÜUÚ„æ ãñ §¨çH²ï Îê¨Úæï¢ ÐÚ ¥Ýéxæíã ±æ ÐèÇGæ mæÚæ {}ææü{}æü ÜUæ ¨@² ÜUÚ„æ ãñ J ±ã ÜU}ææüàæ²
Hæï|æ ¥æñÚ }ææïã ¨ï ãæï„æ ãñ ²ã ‘„æÐÎé:¶„æ’ ÜUãè xæ§ü ãñ J
¨¢SÜUæÚÎé:¶„æ v²æ ãñ ? ¨é¶ ÜïU ¥Ýé|æ± ¨ï ¨é¶ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¥æàæ², Îé:¶ ÜïU ¥Ýé|æ±
¨ï |æè Îé:¶ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¥æàæ² (ÏæÝ„æ ãñ) J §¨ ÐíÜUæÚ ÜU}ææïZ ¨ï ÈUH ÜïU ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ÜïU
Ðpæ„ì ¨é¶ ±æ Îé:¶ ÜïU ãæïÝï ÐÚ çÈUÚ ¨ï ÜU}ææüàæ² ÜUæ ¨@² ãæï„æ ãñ J
§¨ ÐíÜUæÚ ²ã (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎ ç±S„ë„ Îé:¶ ÜUè {æÚæ Ðíç„ÜêUHæy}æÜU ãæïÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï
ãè ¨¢„Œ„ ÜUÚ„è ãñ J v²æï¢ ? ç±mæÝì (²æïxæè) Ýï~æ xææïHÜU ÜïU ¨}ææÝ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ªÝ ÜUæ Ð„Hæ
{æxææ Ýï~æxææïHÜU }æï¢ ÇæHæ ãé¥æ SÐàæü ÜïU mæÚæ Îé:ç¶„ ÜUÚ„æ ãñ xææ~æ (àæÚèÚ) ÜïU ¥‹² ¥±²±æï¢
}æï¢ ÇæHæ ãé¥æ (Îé:ç¶„) Ýãè¢ (ÜUÚ„æ) §¨è ÐíÜUæÚ ²ï Îé:¶ (ç±¯²¨é¶) ²æïxæè ÜUæï vHïàæ²év„
ÜUÚ„ï ãñ¢, ¥‹² |ææïv„æ ÜUæï Ýãè¢ J
¥ÐÝï ÜU}ææïZ ¨ï ©Ðæ<…„ ÏææÚ ÏææÚ ÐíæŒ„ Îé:¶ ÜUæï ÀæïÇG„ï ãé±ï ¥æñÚ ÏææÚ ÏææÚ ÀæïÇGï ãé±ï Îé:¶
ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ„ï ãé±ï ¥‹² Ã²çv„ ÜUæï „æï (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎÜUæHèÝ ±æ¨Ýæ ¨ï ç™ç~æ„, ™æÚæï¢ ¥æïÚ
¨ï ¥ç±læ ¨ï ¥Ýéç±h, ç™œæ±ëçœæ ÜïU mæÚæ y²æÁ² ç±¯² }æï¢ ¥ã¢ÜUæÚ, }æ}æÜUæÚ ¨ï ¥Ýéxæ„ ©yÐ‹Ý
Ðíy²ïÜU Ïææs „ƒæ ¥æŠ²æçy}æÜU ©|æ² çÝç}æçœæÜU „èÝ Ð±æïZ ±æHï „æÐ ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ
¨æ{ÝÐæÎ: 138 ¨ê~æ 2–15
(²æïxæè ¥ÐÝï ÜUæï ¥æñÚ Ðíæç‡æ¨}æêã ÜUæï) (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎ Îé:¶ dæï„ ¨ï çÍæÚï Îï¶ÜUÚ ¨}æS„ Îé:¶æï¢
ÜUæï ÿæè‡æ ÜUÚÝï ÜïU ©Ðæ²MÐè ²ƒæƒü¿ææÝ ÜUè àæÚ‡æ Hï„æ ãñ J
xæé‡æ±ëçœæ ÜïU ç±Úæï{ ¨ï ç±±ïÜUè ÜïU çH²ï ¨Ïæ Îé:¶ ãè ãñ J ¿ææÝ, çÜíU²æ, çSƒç„ S±|ææ± ±æHï
Ïæéçh ÜïU xæé‡æ ÐÚSÐÚ (»ÜUÎê¨Úï) ¨ï ç}æHÜUÚ àææ‹„, ÍææïÚ, }æêÉG Ýæ}æÜU ç~æxæé‡ææy}æÜU ¥Ýé|æêç„ ÜUæï ¥æÚ}|æ
ÜUÚ„ï ãñ¢ J ¥æñÚ xæé‡ææï¢ ÜUæ Ã²æÐæÚ ™H (¥çSƒÚ) ãñ §¨ ÜUæÚ‡æ ç™œæ ÜUæï àæèÍæí ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ÐíæŒ„
ãæïÝï ±æHæ ÜUãæ xæ²æ ãñ J MÐæç„àæ² ¥æñÚ ±ëœ²ç„àæ² ÐÚSÐÚ ç±Lh ãæï„ï ãñ¢ J (MÐ ¥ç„àæ² =
{}æü, ¿ææÝ, ±ñÚæx², »ïE²ü; ¥{}æü, ¥¿ææÝ, ¥±ñÚæx², ¥ÝñE²ü J ±ëçœæ ¥ç„àæ² = àææ‹„, ÍææïÚ, }æêÉ)
§ÝÜUè ¨æ}ææ‹² ¨œææ ç±àæï¯æï¢ ÜïU ¨æƒ ç±l}ææÝ Úã„è ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ²ï xæé‡æ »ÜU-Îê¨Úï ÜïU
¥æŸæ² ÜïU mæÚæ ¨é¶-Îé:¶-}ææïã ¥Ýé|æêç„ ÜUÚæÝï ±æHï, ¨Ïæ S±MÐ ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J ²ï çÜU¨è ¨}æ²
Ðí{æÝ çÜU¨è ¨}æ² ¥Ðí{æÝ ãæï„ï ãñ¢ J ²ã §ÝÜUè ç±àæï¯„æ ãñ J §¨çH²ï ç±±ïÜUè ÜïU çH²ï ¨Ïæ
Îé:¶ ãè ãñ¢ J
§¨ }æãæÝì Îé:¶ ¨}æéÎæ² ÜUæ ©yÐçœæÜUæÚ‡æ ‘¥ç±læ’ ãñ J ¨}²xÎàæüÝ = ±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ©¨ÜUæï
ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ ãï„é ãñ J
ç…¨ ÐíÜUæÚ ç™çÜUy¨æ àææ› Úæïxæ, Úæïxæ ãï„é, ¥æÚæïx², ç™çÜUy¨æ Ýæ}æÜU ™æÚ ç±|ææxæ ±æHæ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ²ã (²æïxæ) àææ› |æè ™æÚ ç±|ææxæ ±æHæ ãñ J …ñ¨æ çÜU ¨¢¨æÚ, ¨¢¨æÚ ÜUæ ãï„é, }ææïÿæ,
}ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ² J ©Ý}æï¢ ¨ï }ææïÿæ ÜUè öçcÅ ¨ï Îé:¶ÏæãéH ¨¢¨æÚ ãï² ãñ J Ðí{æÝ »±¢ Ðí{æÝ ¨ï ©yÐ‹Ý
ÜUæ²ü¨}æêã ¥æñÚ ÐéL¯ ÜUæ ¨¢²æïxæ ãï² ÜUæ ãï„é ãñ J ¨¢²æïxæ ÜUè Ðê‡æü MÐ ¨ï çÝ±ëçœæ ãæÝ ãñ J ²ƒæƒü
¿ææÝ ãæÝ ÜUæ ©Ðæ² ãñ J
©Ý }æï¢ ¨ï ãæ„æ (y²æxæ ÜUÚÝï ±æHï) ÜUæ S±MÐ Ý ãï² ãñ, Ý ©ÐæÎï² J ãï² (}ææÝï¢ „æï) ©¨
(…è±æy}ææ) ÜUæ ©ÓÀïÎ±æÎ (¥çÝy²y±) ©ÐçSƒ„ ãæï„æ ãñ J ©ÐæÎæÝ (xæíã‡æ Ðÿæ) ÜUæï }ææÝï¢ „æï ãï„é±æÎ
(©ÐæÎæÝ) ÜUæ Ðí¨X ©ÐçSƒ„ ãæï„æ ãñ J (¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ }ææÝÝæ ÐÇGïxææ) ¥æñÚ
ÎæïÝæï¢ ±æÎæï¢ ÜUæï çÝÚS„ ÜUÚÝï ÐÚ (…è±æy}ææ ÜUæ) çÝy²y± ç¨h ãæï„æ ãñ J ²ã ¨}²xÎàæüÝ ÜUæ S±MÐ
ãñ JJ 15 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„æ²æ ãñ çÜU ÐçÚ‡ææ}æ, „æÐ, ¨¢SÜUæÚ Îé:¶æï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ
xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{ ÜïU ÜUæÚ‡æ ç±±ïÜUè ÜïU çH²ï ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ |æè Îé:¶ ãè ãñ J
ÐçÚ‡ææ}æÎé:¶ - Ã²çv„ ÜUæï ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ …ÇG ¥æñÚ ™ï„Ý ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ©ÐHÏ{ ãæï„æ ãñ J
{Ý, ¨}Ðçœæ, }æÝéc², Ðàæé ¥æçÎ …ÇG ™ï„Ý ÐÎæƒü ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ J §Ý ÎæïÝæï¢ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ±ã
¨é¶ |ææïxæ„æ ãñ J §ÝÜïU ©Ðæ…üÝ, Úÿæ‡æ ÜïU çH²ï ©ç™„-¥Ýéç™„ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ„æ ãñ J §¨¨ï Úæxæ…
ÜU}ææüàæ² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨ÜïU ¨é¶, ¨é¶-¨æ{Ýæï¢ }æï¢ …æï Ïææ{æ ÇæH„æ ãñ, ©¨¨ï ±ã mï¯ ÜUÚ„æ
¥æñÚ }ææïãxæíS„ ãæï„æ ãñ J §¨¨ï mï¯}ææïã…‹² ÜU}ææüàæ² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J v²æï¢çÜU Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï Îé:¶
¨æ{ÝÐæÎ: 139 ¨ê~æ 2–15
çÎ²ï çÏæÝæ |ææïxæ ç¨h Ýãè¢ ãæï„æ J ç±¯²æï¢ ÜUæ ¨é¶ ¥ç±læ ãè ãñ ¥ƒæü„ì ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„
Îé:¶ ÜUæï ¨é¶ }ææÝ Hï„æ ãñ J …æï |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæÝï }æï¢ §ç‹Îí²æï¢ ÜUè „ëç# ãñ, ±ã ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ãñ
J …æï ©ÝÜUè ™@H„æ ¨ï ¥ÝéÐàææç‹„ ãñ, ±ã Îé:¶ ãñ J |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæÝï ¨ï §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï „ëc‡ææÚçã„
Ýãè¢ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ J |ææïxææ|²æ¨ ¨ï Úæxæ Ðí±ëh ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ §ç‹Îí²æ¡ ç±¯²|ææïxæ }æï¢ ÜéUàæH ãæï
…æ„è ãñ¢ J ÐçÚ‡ææ}æ ²ã çÝÜUH„æ ãñ çÜU Ã²çv„ Ýï ç…¨ §ÓÀæ ÜUè Ðê<„ ÜïU çH» |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxææ
ƒæ ±ã „æï àææ‹„ ãæï„è Ýãè¢ ÏæçËÜU §ÓÀæ»¡ ¥æñÚ ¥ç{ÜU ÏæÉG …æ„è ãñ¢ J §¨¨ï }æÝ }æï ¥àææç‹„ ÏæÉG„è
ãñ, §¨ï ‘ÐçÚ‡ææ}æ Îé:¶’ ÜUã„ï ãñ¢ J ç…Ý |ææïxææï¢ ÜUæï Ã²çv„ |ææïxæ„æ ãñ, ©Ý}æï¢ §ç‹Îí²æ¡ „è±íxæç„ ¨ï Ðí±ëœæ
ãæï„è ãñ¢, ¥‹² ç±¯²æï¢ }æï¢ ©„Ýè Ýãè¢ J §¨çH²ï |ææïxææ|²æ¨ ¨é¶ ÜUæ ©ç™„ ©Ðæ² Ýãè¢ ãñ J
…æï Hæïxæ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU |ææïxææï¢ ¨ï ÜëU„ÜëUy² ãæïÝæ ™æã„ï ãñ¢, ±ï |æí}æ }æï¢ ãñ¢ J v²æï¢çÜU ¥æ… „ÜU §ç‹Îí²æï¢
ÜïU |ææïxæ |ææïxæÝï ¨ï ÜUæï§ü |æè Ã²çv„ ÜëU„ÜëUy² Ýãè¢ ãé¥æ ¥æñÚ Ý ¥æxæï ãæïxææ J |ææïxæ |ææïxæÝï ±æHï Ã²çv„
ÜUè »ï¨è ãè çSƒç„ ãæï„è ãñ …ñ¨ï çÏæÓÀê ¨ï ÇÚï ãé» ¥æñÚ ¨Ðü ¨ï ÜUæÅï ãé» Ã²çv„ ÜUè ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì
çÏæÓÀê ÜïU ÜUæÅÝï ¨ï Îé:¶ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ¨Ðü ÜïU ÜUæÅÝï ¨ï }æëy²é |æè ãæï …æ„è ãñ J ¥ËÐ ¨é¶ ÜïU Hæï|æ
}æï¢ ¥æÜUÚ ç±¯²|ææïxæè Îé:¶¨æxæÚ }æï¢ ÇêÏæ …æ„æ ãñ J }æèÆæ ¶æÝï ÜïU Hæï|æ }æï¢ ç…¨ ÐíÜUæÚ }æv¶è çÐÍæHï
xæéÇG }æï¢ ÏæñÆ …æ„è ãñ ÐÚ‹„é ©¨ xæéÇG }æï¢ ©¨ÜïU ÐñÚ È¡U¨ …æ„ï ãñ¢ J ±ã çÝÜUHÝï ÜUæ Ðê‡æü Ðí²æ¨ ÜUÚ„è
ãñ ÐéÝÚçÐ Ýãè¢ çÝÜUH Ðæ„è, ©¨ÜUæ Ðíæ‡ææ‹„ ãæï …æ„æ ãñ J ²ãè ¥±Sƒæ ç±¯² |ææïxæ ÜUÚÝï ±æHï ÜUè
ãæï„è ãñ J ¨é¶|ææïxæ ÜUæH }æï¢ |æè ²æïxæè ÜUæï ÐçÚ‡ææ}æÎé:¶, Îé:¶ Îï„æ ãñ J v²æï¢çÜU ²ã Îé:¶ ‘Ðíç„ÜêUH±ïÎÝè²’
ãñ J çÜU‹„é |ææïxæÜUæH }æï¢ ¨æ¢¨æçÚÜU Ã²çv„ §¨ÜUæ ¥Ýé|æ± Ýãè¢ ÜUÚ„æ J
„æÐÎé:¶ - ¨é¶|ææïxæ }æï¢ …æï |æè …ÇG ™ï„Ý ÐÎæƒü Ïææ{æ ÇæH„ï ãñ¢, ©¨¨ï Ã²çv„ ÜUæï ç±ç±{
Îé:¶æï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J §¨ï ‘„æÐ Îé:¶’ ÜUã„ï ãñ¢ J ©Ý …ÇG, ™ï„Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï ©ç™„ ¥Ýéç™„
©Ðæ²æï¢ ¨ï ¨}ææŒ„ ÜUÚÝï ÜUæ ±ã Ðí²yÝ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨¨ï mï¯… ÜU}ææüàæ² ÏæÝ„æ ãñ J ¨é¶ ± ©¨ÜïU
¨æ{Ýæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï Ã²çv„ àæÚèÚ, ±æ‡æè, }æÝ ¨ï Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J §¨ ÜUæ²ü ÜUè ç¨çh
}æï¢ …æï ©¨ÜUæï ¨ãæ²„æ Îï„ï ãñ¢, ©ÝÜUæï ±ã ¨ã²æïxæ Îï„æ ãñ ¥æñÚ …æï Ïææ{æ ÇæH„ï ãñ¢, ©ÝÜUè ãæçÝ
ÜUÚ„æ ãñ J ±ã ÜUãè¢ Hæï|æ ¨ï, ÜUãè¢ }ææïã ¨ï Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï Îé:¶ Îï„æ ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ }ææïã ¨ï, Hæï|æ
¨ï ÜU}ææüàæ² ÏæÝ …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ç±ç±{ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ Îé:¶ |ææïxæÝæ ÐÇG„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ
²ã Ïææ„ |æè Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ±œæü}ææÝ ÜUæH }æï¢ …æï …ÇG-™ï„Ý ÐÎæƒü ©¨ÜïU ç±¯²|ææïxææï¢
}æï¢ Ïææ{æ ÇæH„ï ãñ¢ ±ã ÜïU±H ©Ý¨ï ãè mï¯ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ ÐÚ‹„é …æï |æç±c²ÜUæH }æï¢ Ïææ{æ ÇæH
¨ÜU„ï ãñ¢, ©Ý¨ï |æè mï¯ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨¨ï |æè mï¯… ÜU}ææüàæ² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ç±¯²¨é¶ ÜUæï
|ææïxæ„ï ãé» ²çÎ ©¨ ¨é¶ }æï¢ Ïææ{æ ÇæHÝï ±æHï ÐÎæƒü ÜUæ S}æÚ‡æ ÜUÚ çH²æ …æ„æ ãñ „æï ±ã ¨é¶
|æè Îé:¶ …ñ¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J
¨¢SÜUæÚÎé:¶ - ¨é¶ ¥Ýé|æ± ¨ï ¨é¶¨¢SÜUæÚæàæ² ¥æñÚ Îé:¶æÝé|æ± ¨ï Îé:¶¨¢SÜUæÚæàæ² ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J Ã²çv„ ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ©¨è ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æü ÐéÝ: ÐíæÚ}|æ ÜUÚ Îï„æ ãñ J ©Ý ÜU}ææïZ ¨ï
¨æ{ÝÐæÎ: 140 ¨ê~æ 2–15
ÐéÝ: ¨é¶-Îé:¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¥Ýé|æ±æï¢ ¨ï ¨¢SÜUæÚ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï àæé|ææàæé|æ
ÜU}æü ¥æñÚ ÜU}ææïZ ¨ï ¨é¶-Îé:¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ±ã ÜíU}æ …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú }æï¢ ™H„æ Úã„æ ãñ J
ç…Ý ç…Ý ±S„é¥æï¢ ¨ï Ã²çv„ ¨é¶ |ææïxæ„æ ãñ J ©Ý ±S„é¥æï¢ ÜUæ ¨é¶ ÐéÝ: |ææïxæÝï ÜUè §ÓÀæ ãæïÝï
ÐÚ …Ïæ ±ï ±S„é»¡ |ææïxæÝï ÜïU çH» Ýãè¢ ç}æH„è ²æ ¥ÐïÿææÜëU„ ÜU}æ }ææ~ææ }æï¢ ç}æH„è ãñ¢, „Ïæ Ðê±ü
}æï¢ |ææïxæï ãé» ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ ÜUæï Îé:¶ ãæï„æ ãñ, §¨ï ‘¨¢SÜUæÚ Îé:¶’ ÜUã„ï ãñ¢ J §¨è
ÐíÜUæÚ ¨ï Îé:¶ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ãæïÝï ±æHï Îé:¶ ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï |æè ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã» J ¨æ¢¨æçÚÜU
¨é¶ }æï¢ …æï Îé:¶ ç}æçŸæ„ Úã„æ ãñ, ©¨ÜUæ ¥Ýé|æ± ²æïxæè „æï ÜUÚ Hï„æ ãñ J v²æï¢çÜU ²æïxæè ÜUæ ¥æy}ææ
àæéh ãæï„æ ãñ J ¥„: ±ã ¨é¶ }æï¢ ç}æçŸæ„ Îé:¶ ÜUæï …æÝ …æ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¨æ¢¨æçÚÜU Ã²çv„ Ýãè¢
…æÝ Ðæ„æ J v²æï¢çÜU ©¨ÜUæ ¥æy}ææ ¥¿ææÝ, ¥{}æü, ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ¥àæéh ãæï …æ„æ ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU
Ã²çv„ ``}æñ¢ ¥æñÚ }æïÚæ'' MÐ }æï¢ ÚãÝï ±æHï §¨ S±S±æ}æè ¨}Ïæ‹{ ¨ï ²év„ ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï
¥ã¢ÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ¥ã¢ÜUæÚ ¨ï ©¨ÜUè ÐæÐ ÜU}ææïZ }æï¢ Ðí±ëçœæ ãæï„è ãñ J ©¨ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ
²ã ãñ çÜU ±ã S±²¢ Îé:¶è Úã„æ ãñ ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæï |æè Îé:¶ Îï„æ Úã„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ²æïxæè
¥æŠ²æçy}æÜU, ¥æç{|ææñç„ÜU ¥æñÚ ¥æç{Îñç±ÜU Îé:¶æï¢ ¨ï ¨‹„Œ„ Ðíæç‡æ¨}æéÎæ² ÜUæï ¥æñÚ S±²¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ
„œ±¿ææÝ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J
xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{Îé:¶ - ¨œ±xæé‡æ ¨é¶ S±|ææ± ±æHæ ãñ J Ú…¨ì Îé:¶ S±|ææ± ±æHæ ãñ J „}æ¨ì
}ææïã S±|ææ± ±æHæ ãñ J …Ïæ ¨œ±xæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ¥æñÚ Ú…¨ì „}æ¨ì ÜUè ¥Ðí{æÝ„æ ãæï„è ãñ „Ïæ
¨é¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ J …Ïæ Ú…æïxæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ¥æñÚ ¨œ±xæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ÜUè ¥Ðí{æÝ„æ
Úã„è ãñ „Ïæ Îé:¶ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J …Ïæ „}ææïxæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ¥æñÚ àæï¯ Îæï xæé‡ææï¢ ÜUè ¥Ðí{æÝ„æ
ãæï„è ãñ „Ïæ }ææïã ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ §Ý „èÝ xæé‡ææï¢ ÜïU ÐÚSÐÚ ç±Lh S±|ææ± ¨ï
Ã²çv„ ¥àææ‹„ Úã„æ ãñ J §¨ÜUæ Ýæ}æ ‘xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{ Îé:¶’ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï
çÜU …Ïæ ¨é¶ ÐíÏæH MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ …Ïæ ±ãæ¡ ÐÚ ¥ç|æ|æê„ MÐ }æï¢ Îé:¶ ¥æñÚ }ææïã |æè Úã„ï ãñ¢ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¨ï …Ïæ Îé:¶ ÐíÏæH MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ „Ïæ ±ãæ¡ ÎÏæï ãé» MÐ }æï¢ ¨é¶ ¥æñÚ }ææïã |æè
Úã„ï ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï }ææïã ÜïU ÐíÏæH ãæïÝï ÐÚ ¨é¶ ¥æñÚ Îé:¶ ÎÏæï ãé» Úã„ï ãñ¢ J
§¨ }æãæÝì Îé:¶ ¨}æéÎæ² ÜUæ ÜUæÚ‡æ ‘¥ç±læ’ ãñ J ©¨ ¥ç±læ ÜïU çÝÚæÜUÚ‡æ ÜUæ ©Ðæ² „œ±
¿ææÝ ãñ J ²ã ²æïxæÎàæüÝ ™æÚ ç±|ææxææï¢ }æï¢ ç±|ææç…„ ãñ - Îé:¶ ¥æñÚ Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ, ¨é¶ ¥æñÚ
¨é¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ J …æï Ã²çv„ §Ý ™æÚæï¢ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ Hï„æ ãñ ¥æñÚ „ÎÝé¨æÚ ¥ÝécÆæÝ
ÜUÚ„æ ãñ, ±ã ÜëU„ÜëUy² ãæï …æ„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¥æ²é±ïüÎ ÜïU ™æÚ ç±|ææxæ ãñ¢ - Úæïxæ, Úæïxæ
ÜUæ ÜUæÚ‡æ, S±æS‰² ¥æñÚ ç™çÜUy¨æ J §Ý ™æÚæï¢ ÜUæï …æï Ã²çv„ …æÝ Hï„æ ãñ, ±ã S±Sƒ ¥æñÚ ¨é¶è
ãæï …æ„æ ãñ J
Îé:¶ç}æçŸæ„ ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ÀæïÇGÝï ²æïx² ãñ¢ J ÐíÜëUç„, Ïæéçh ¥æçÎ ç±ÜëUç„ ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUæ
¥¿ææÝ…çÝ„ …æï ¨¢²æïxæ ãñ, ±ã Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J §üEÚ, …è±, ÐíÜëUç„, ç±ÜëUç„ ÜUæ àæéh ¿ææÝ,
¨æ{ÝÐæÎ: 141 ¨ê~æ 2–16
àæéh çÝcÜUæ}æ ÜU}æü, àæéh ©Ðæ¨Ýæ çÝy² ¥æÝ‹Î (}ææïÿæ) ÐíæçŒ„ ÜUæ ©Ðæ² ãñ J }ææïÿæ ¨é¶ ÐíæŒ² ãñ
…è±æy}ææ ÜUæ S±MÐ Ý ÐíæÐ‡æè² ãñ ¥æñÚ Ý y²æÁ² J ²ãæ¡ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU «ç¯²æï¢
Ýï ¨é¶ Îé:¶ ÜUæï ãï² }ææÝæ ãñ J ²çÎ ¨é¶ Îé:¶ ÜUæï …è±æy}ææ ÜUæ S±æ|ææç±ÜU xæé‡æ }ææÝ
çH²æ …æ„æ ãñ „æï …è±æy}ææ ãï² = y²æÁ² ãæï …æ„æ ãñ J ²çÎ …è±æy}ææ HæñçÜUÜU ¨é¶ ÜïU ¨}ææÝ
©ÐæÎï² }ææÝæ …æ„æ ãñ „æï …è±æy}ææ ÜUè |æè ©yÐçœæ }ææÝÝè ÐÇïGxæè v²æï¢çÜU HæñçÜUÜU ¨é¶ ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢ ±æÎæï¢ ÜUæï ÀæïÇGÝï ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ çÝy²y±±æÎ ç¨h ãæï„æ ãñ J ²ã ±æS„ç±ÜU
¿ææÝ ãñ J
¨ê~æÜUæÚ Ýï ç±±ïÜUÐíæçŒ„ ¥æñÚ ©¨¨ï ±ñÚæx² ÐíæçŒ„ ÜñU¨ï ãæï ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ J …æï ¨æ{ÜU ÐçÚ‡ææ}æ
Îé:¶, „æÐÎé:¶, ¨¢SÜUæÚÎé:¶ ¥æñÚ xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{Îé:¶ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¨êÿ}æ„æ ¨ï …æÝ Hï„æ ãñ,
©¨ÜUæï àæèÍæí ãè ±ñÚæx² ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J …Ïæ „ÜU ¨æ{ÜU §Ý ™æÚæï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ
¨ï Ýãè¢ …æÝ„æ „Ïæ „ÜU ±ñÚæx² ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ¥æñÚ ¥|²æ¨ ÜïU çÏæÝæ
¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J §¨çH²ï ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï ÐçÚ‡ææ}ææçÎ Îé:¶æï¢ ÜUæ
S±MÐ ¥±à² …æÝÝæ ™æçã²ï JJ 15 JJ
¥±0 - „Îï„ÓÀæ›¢ ™„éÃ²êüãç}æy²ç|æ{è²„ï J
¥ƒü - ±ã ²ã (²æïxæ) àææ› ™æÚ ç±|ææxæ ±æHæ ãñ (²ã ¥xæHï ¨ê~ææï¢ ÜïU mæÚæ) ÜUãæ …æ„æ ãñ J
ãï²¢ Îé:¶}æÝæxæ„}æì JJ 16 JJ
àæÏÎæƒü - (ãï²}æì) y²æÁ² ãñ (Îé:¶}æì) Îé:¶ (¥Ýæxæ„}æì) …æï ¥|æè ¥æ²æ Ýãè¢ ¥ƒæü„ì
|æç±c² }æï¢ ¥æÝï ±æHæ J
¨ê~ææƒü - |æç±c² }æï¢ ¥æÝï ±æHæ Îé:¶ ãè y²æÁ² ãñ ¥ƒæü„ì …æï Îé:¶ ¥|æè ÐíæŒ„ Ýãè¢
ãé¥æ ©¨ï ãè ÎêÚ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ, ©¨¨ï ãè Ïæ™ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - Îé:¶}æ„è„}æéÐ|ææïxæïÝæç„±æçã„¢ Ý ãï²Ðÿæï ±„ü„ï J ±œæü}ææÝ¢ ™ S±ÿæ‡æï |ææïxææM Éç}æç„
Ý „yÿæ‡ææ‹„Úï ãï²„æ}ææÐl„ï J „S}æælÎï±æÝæxæ„¢ Îé:¶¢ „Îï±æçÿæÐæ~æÜUËÐ¢ ²æïçxæÝ¢ çvHàÝæç„, Ýï„Ú¢
Ðíç„ÐœææÚ}æì J „Îï± ãï²„æ}ææÐl„ï JJ 16 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ã²„è„ Îé:¶ ©Ð|ææïxæ ÜïU mæÚæ |ææïxææ …æ ™éÜUæ ãñ §¨çH²ï ±ã ãï² ÜUæïçÅ
}æï¢ Ýãè¢ ¥æ„æ ¥æñÚ ±œæü}ææÝ Îé:¶ ¥ÐÝï |ææïxæÿæ‡æ }æï¢ |ææïxæ ÜïU MÐ }æï¢ ç±l}ææÝ ãñ, §¨ ÜUæÚ‡æ ±ã
¥xæHï ÿæ‡æ }æï¢ ãï²„æ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ J §¨çH²ï …æï ãè Îé:¶ ¥Ýæxæ„ (|æç±c²ÜUæçHÜU) ãñ
±ã ãè Ýï~æxææïHÜU ¨öàæ ²æïxæè ÜUæï vHïàæ²év„ ÜUÚ„æ ãñ, ¥‹² |ææïv„æ ÜUæï Ýãè¢ J ±ã (Îé:¶) ãè
ãï² (ÀæïÇGÝï ²æïx²) ãñ JJ 16 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥æxææ}æè Îé:¶ ÜUæï ÀæïÇGÝï ²æïx² }ææÝæ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 142 ¨ê~æ 2–16
…æï Îé:¶ |æê„ÜUæH }æï¢ |ææïxæ çH²æ ãñ ±ã ÀæïÇGÝï ²æïx² Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU ±ã ¥Ïæ |ææïv„æ ÜïU
¨}æèÐ Ýãè¢ ãñ J ¥æñÚ …æï Îé:¶ ±œæü}ææÝ ÿæ‡æ }æï¢ |ææïxææ …æ Úãæ ãñ, ±ã ¥æxææ}æè ÿæ‡æ }æï¢ ¨}ææŒ„
ãæï …æ²ïxææ, ©¨ÜUæ |æè y²æxæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ, §¨çH²ï …æï |æç±c²„ì ÜUæH }æï¢ ¥æÝï ±æHæ Îé:¶
ãñ, ±ãè ÀæïÇGÝï ²æïx² ãñ J Ïææ{æ, ÐèÇGæ, ¥àææç‹„, Ïæ‹{Ý, ÐÚæ{èÝ„æ ÜUæ Ýæ}æ Îé:¶ ãñ J ¥ƒ±æ
ç…¨¨ï ÐèçÇG„ ãæïÜUÚ Ðíæ‡æè ©¨ÜUæ Ýæàæ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²yÝ ÜUÚ„ï ãñ¢, ±ã Îé:¶ ãñ J §¨çH²ï Îé:¶
»ÜU ±S„é ãñ, ¥|ææ± ÜUæ Ýæ}æ Îé:¶ Ýãè¢ ãñ J ²çÎ ¥|ææ± ÜUæ Ýæ}æ Îé:¶ ãæï„æ „æï ©¨ÜïU y²æxæ
ÜUæ ç±{æÝ ÜUÚÝæ Ã²ƒü ãæï …æ„æ J §¨çH²ï Îé:¶ »ÜU xæé‡æ ãñ ¥æñÚ ±ã ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ Úã„æ
ãñ J …Ïæ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ãæï„æ ãñ „Ïæ Îé:¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J …æï
Ã²çv„ ¥Ýæxæ„ Îé:¶ ÜUæï ¥æñÚ Îé:¶ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUæï …æÝ …æ„æ ãñ, ±ãè Îé:¶ ¨ï ÀêÅ ¨ÜU„æ ãñ J
Îé:¶ ÜïU ¥ÝïÜU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ - ¥ç±læ, ¥‹²æ², ¥àæé|æ ©Ðæ¨Ýæ, ÜéU¨¢SÜUæÚ, ÜéU¨¢xæ, ¥æHS²æçÎ J
…æï Ã²çv„ ²ã …æÝ„æ ãñ çÜU ¥ç±læ Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J ±ã ¥ÐÝè ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ÜUÚÝï
ÜUæ Ðê‡æü Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J v²æï¢çÜU ÜUæÚ‡æ ÜïU ãæïÝï ¨ï ÜUæ²ü ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J
§¨è ÐíÜUæÚ Ðíy²ïÜU Îé:¶ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ …æÝÜUÚ ©¨ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ
™æçã²ï J Ïæéçh}ææÝ Ã²çv„ ²ã ç±™æÚ ÜUÚ„æ ãñ çÜU }æÝéc² ¥æñÚ Ðàæé, Ðÿæè ¥æçÎ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ¥‹„Ú
v²æ ãñ ? ÐÚèÿææ ÜUÚÝï ¨ï ÐçÚ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU }æÝéc² àæÚèÚ }æï¢ …æï ¨é¶ ¨éç±{æ²ï¢ ãñ¢ ±ï Ðàæé, Ðÿæè
¥æçÎ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ýãè¢ ãñ¢ J §¨çH²ï }æÝéc² àæÚèÚ ¨é¶ÐíÎ ¥æñÚ Ðàæé ¥æçÎ ÜUæ àæÚèÚ Îé:¶ÐíÎ ãñ J
}æÝéc² àæÚèÚ ÜUè ÐíæçŒ„ çÜU¨ ÜUæÚ‡æ ¨ï ãæï„è ãñ, §¨ ç±¯² }æï¢ ç±™æÚ ÜUÚÝï ¨ï ²ã ¿ææ„ ãæï„æ
ãñ çÜU {}ææü™Ú‡æ ¨ï ãæï„è ãñ J }æÝéc² ÜUæï »ï¨æ ç±™æÚÝæ ™æçã» ``²çÎ }æñ¢ {}ææü™Ú‡æ ÜUM¡xææ „æï
}æÝéc² ²æïçÝ ç}æHïxæè ¥æñÚ ¥{}ææü™Ú‡æ ÜUM¡xææ „æï Ðàæé Ðÿæè ¥æçÎ ÜUè ²æïçÝ ç}æHïxæè J ²çÎ }æéÛæï
Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ ç}æHïxæè „æï Ïæãé„ Îé:¶ |ææïxæÝæ ÐÇGïxææ'' »ï¨æ ç±™æÚÜUÚ ¥{}ææü™Ú‡æ ÜUæï ÀæïÇG ÎïÝï
¨ï Îé:¶ ÜUæ çÝ±æÚ‡æ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J }æÝéc² àæÚèÚ ç}æHÝï ÐÚ v²æ ¨é¶ ãè ç}æH„æ ãñ ¥ƒ±æ Îé:¶
|æè ? §¨ÜUæ ÐÚèÿæ‡æ ÜUÚÝï ¨ï ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU }æÝéc² àæÚèÚ ç}æHÝï ÐÚ …æï ¨é¶ ç}æH„æ ãñ ±ã
ÿæç‡æÜU ¥æñÚ Îé:¶ ç}æçŸæ„ ãæï„æ ãñ J §¨çH²ï }æÝéc² àæÚèÚ ç}æHÝï ÐÚ |æè ¥Ýæxæ„ Îé:¶ ¨ï }æéçv„
Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J §¨çH²ï ¥Ýæxæ„ Îé:¶ ¨ï çÝ„æ‹„ ÀêÅÝï ÜUæ ©Ðæ² …æÝÝæ ™æçã²ï J
¥Ýæxæ„ Îé:¶ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ±æHæ Ã²çv„ ¥y²‹„ ¨æ±{æÝ Úã„æ ãñ J ±ã ™æÚ Ïææ„æï¢ ÜUæï …æÝÝï
ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ çÜU Îé:¶ v²æ ãñ ? Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ ? ¨é¶ v²æ ãñ ? ¥æñÚ ¨é¶
ÜUæ ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ ? §Ý ™æÚ ç±¯²æï¢ ÜïU ÐçÚ¿ææÝ ¨ï ¥æñÚ ©¨ÜïU çH²ï ¥æ±à²ÜU ÜUœæüÃ² ¨ï ¥Ýæxæ„
Îé:¶ ÎêÚ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J Ðíy²ïÜU Ðíæ‡æè …æï |æè }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï çÜíU²æ ÜUÚ„æ ãñ ©¨
çÜíU²æ ÜïU ÜUÚÝï ¨ï Ðê±ü ÐÚèÿææ ÜUÚÝè ™æçã²ï çÜU §¨ çÜíU²æ ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ v²æ ãæïxææ ? ²çÎ ¨é¶
ÐçÚ‡ææ}æ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ „æï ©¨ÜUæï ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ Îé:¶ ÐçÚ‡ææ}æ ç¨h ãæï„æ ãñ „æï „yÜUæH ÀæïÇG
ÎïÝæ ™æçã²ï J Ðíæ²: Ã²çv„ çÜíU²æ ÜïU ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜUæï çÏæÝæ …æÝï çÜíU²æ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU Îé:¶Î
ÐçÚ‡ææ}æ ãæïÝï ÐÚ Ðpæ„æÐ ÜUÚ„æ ãñ J §¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ - ãï²¢ Îé:¶}æÝæxæ„}æì ÜUæï Ý …æÝÝæ ãè ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 143 ¨ê~æ 2–17
ÎñçÝÜU …è±Ý }æï¢ »ï¨è }ææÝç¨ÜU çÜíU²æ²ï¢ Ïæãé„ ãæï„è ãñ¢ ç…ÝÜUæ ÈUH Îé:¶ ãæï„æ ãñ J ²çÎ }æÝéc²
©Ý }ææÝç¨ÜU çÜíU²æ¥æï¢ ¨ï ãæïÝï ±æHï ¥Ýæxæ„ Îé:¶æï¢ ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ „æï ©ÝÜUæï Ïæ‹Î ÜUÚ Îï„æ ãñ J
¥æHS² ¥æñÚ Ðí}ææÎ ¥Ýæxæ„ Îé:¶ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï }æï¢ Ïææ{ÜU ãæï„ï ãñ¢ J ²çÎ Ã²çv„ ¥æHS²
¥æñÚ Ðí}ææÎ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚ Îï„æ ãñ „æï |æç±c² }æï¢ ãæïÝï ±æHè ¥ÝïÜU ãæçÝ²æï¢ ¨ï Ïæ™ …æ„æ ãñ J ¥æH¨è
Ã²çv„ Ý àææÚèçÚÜU ÐçÚŸæ}æ ÜUÚ„æ ãñ, Ý ç±læ ÐÉG„æ ãñ, Ý ÿÐéL¯æï¢ ÜUæ ¨¢xæ ÜUÚ„æ ãñ J §¨çH²ï
|æç±c²ÜUæH }æï¢ ©¨ÜUæï ç±ç±{ Îé:¶ |ææïxæÝï ÐÇG„ï ãñ¢ J
±ïÎ }æï¢ ¥Ýæxæ„ Îé:¶ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï }æÝéc² ÜUæï ™ï„æ±Ýè Îè ãñ çÜU -
¥Eyƒï ±æï çÝ¯ÎÝ¢ Ð‡æïü ±æï ±¨ç„cÜëU„æ J
xææï|ææ…ù§„ì çÜUHæ¨ƒ ²y¨Ý±ƒ ÐêL ¯}æì JJ ²…é0 12/79, 35/4 JJ
|ææ±æƒü - ãï }æÝéc²æï¢ ! (¥Eyƒï) ÜUH „ÜU Úãïxææ ±æ Ýãè¢ Úãïxææ ç±Eæ¨ Ýãè¢ ãñ »ï¨ï àæÚèÚ
}æï¢ (±:) „é}ãæÚæ (çÝ¯ÎÝ}æì) çÝ±æ¨ ãñ J (§üEÚ Ýï) (±:) „é}ãæÚæ (±¨ç„:) çÝ±æ¨ (Ð‡æïü) ™Hæ²}ææÝ
¨¢¨æÚ }æï¢ çÜU²æ ãñ J §¨çH²ï (²„ì) ç…¨ (ÐêL¯}æì çÜUH) ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï ãè (¨Ý±ƒ) ¨ï±Ý ÜUÚæï
§¨ÜïU ¨æƒ (xææï|ææ…:) Ðëçƒ±è ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚÝï ±æHï (§„ì) ãè „é}æ Hæïxæ {}æü }æï¢ çSƒÚ (¥¨ƒ)
ãæï¥æï JJ 16 JJ
¥±0 - „S}ææÎì ²Îï± ãï²ç}æy²éÓ²„ï „S²ñ± ÜUæÚ‡æ¢ Ðíç„çÝ<Îà²„ï -
¥ƒü - §¨çH²ï …æï ÀæïÇGÝï ²æïx² ÜUãæ …æ„æ ãñ ©¨è ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ ãñ -
ÎícÅëöà²²æï: ¨¢²æïxææï ãï²ãï„é: JJ 17 JJ
àæÏÎæƒü - (ÎícÅë-öà²²æï:) …è±æy}ææ ¥æñÚ ¨œ±, Ú…, „}æ „ƒæ ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý Ïæéçh ¥æçÎ
¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ …æï (¨¢²æïxæ:) ¥¿ææÝÐê±üÜU ¨}Ïæh ãæïÝæ ãñ ±ã (ãï²-ãï„é:) y²æÁ² Îé:¶
ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
¨ê~ææƒü - …è±æy}ææ ¥æñÚ ¨œ±-Ú…-„}æ „ƒæ ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý Ïæéçh ¥æçÎ ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ
ÜUæ …æï ¥¿ææÝÐê±üÜU ¨}Ïæ‹{ ãñ, ±ã y²æÁ² = Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÎícÅæ Ïæéhï: Ðíç„¨¢±ïÎè ÐéL ¯: J öà²æ Ïæéçh¨œ±æïÐæM Éæ: ¨±ïü {}ææü: J „Îï„Îì
öà²}æ²SÜUæ‹„}æç‡æÜUËÐ¢ ¨¢çÝç{}ææ~ææïÐÜUæçÚ öà²y±ïÝ S±¢ |æ±ç„ ÐéL ¯S² öçàæM ÐS² S±æç}æÝ: J
¥Ýé|æ±ÜU}æüç±¯²„æ}ææÐ‹Ý}æ‹²S±M Ðï‡æ Ðíç„HÏ{æy}æÜ¢U S±„‹~æ}æçÐ ÐÚæƒüy±æ„ì ÐÚ„‹~æ}æì J
„²æïöüxÎàæüÝàævy²æïÚÝæçÎÚƒüÜëU„: ¨¢²æïxææï ãï²ãï„éÎéü:¶S² ÜUæÚ‡æç}æy²ƒü: J „ƒæ ™æïv„}æì-„y¨¢²æïxæ-
ãï„éç±±…üÝæyS²æÎ²}ææy²ç‹„ÜUæï Îé:¶Ðí„èÜUæÚ: J ÜUS}ææ„ì ? Îé:¶ãï„æï: ÐçÚãæ²üS² Ðí„èÜUæÚÎàæüÝæ„ì J
„lƒæ-ÐæÎ„HS² |æïl„æ, ÜU‡ÅÜUS² |æïœæëœ±¢, ÐçÚãæÚ: ÜU‡ÅÜUS² ÐæÎæÝç{cÆæÝ¢ ÐæÎ~ææ‡æÃ²±çã„ïÝ
±æùç{cÆæÝ}æì J »„y~æ²¢ ²æï ±ïÎ HæïÜïU ¨ „~æ Ðí„èÜUæÚ}ææÚ|æ}ææ‡ææï |æïÎ…¢ Îé:¶¢ ÝæŒÝæïç„ J ÜUS}ææ„ì ?
ç~æy±æïÐHçÏ{¨æ}æ‰²æüçÎç„ J ¥~ææçÐ „æÐÜUS² Ú…¨: ¨œ±}æï± „Œ²}æì J ÜUS}ææ„ì ? „çÐçÜíU²æ²æ:
ÜU}æüSƒy±æ„ì J ¨œ±ï ÜU}æüç‡æ „çÐçÜíU²æ ÝæÐçÚ‡ææç}æçÝ çÝçcÜíU²ï ÿæï~æ¿æï J Î<àæ„ç±¯²y±æy¨œ±ï „é „Œ²}ææÝï
„ÎæÜUæÚæÝéÚæï{è ÐéL ¯æïùÝé„Œ²„ §ç„ JJ 17 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 144 ¨ê~æ 2–17
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÎícÅæ ÜUæ ¥ƒü-Ïæéçh }æï¢ ç±l}ææÝ ç™~ææï¢ ÜUæï Îï¶Ýï ±æHæ ÐéL¯ ãñ J öà²
ÜUæ ¥ƒü-Ïæéçh }æï¢ ç±l}ææÝ àæÏÎ SÐàææüçÎ ¨}æS„ {}æü ãñ¢ J ±ã ²ã öà² ¥²SÜUæ‹„}æç‡æ (™é}ÏæÜU)
ÜïU ¨}ææÝ ¨}æèÐ ãæïÝï }ææ~æ ¨ï (…è± ÜUæ) ©ÐÜUæÚ ÜUÚÝï ±æHæ öà² ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÎícÅæ MÐè
ÐéL¯ S±æ}æè ÜUæ S± (¨}Ðçœæ) ÏæÝ …æ„æ ãñ J v²æï¢çÜU ¥Ýé|æ± MÐè ÜU}æü ÜUæ ç±¯² ÏæÝ …æ„æ
ãñ J (…è±æy}ææ ÜïU ¨æçÝŠ² ¨ï) ™ï„Ý ¨öàæ S±MÐ ÜUæï ÐíæŒ„, S±„‹~æ ãæïÝï ÐÚ |æè ÐÚæƒü (…è±æy}ææ
ÜïU çH²ï) ãæïÝï ¨ï ÐÚ„‹~æ ãñ¢ J
…è±æy}ææ »±¢ Ïæéçh §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ, Ðí²æï…Ý ÜïU çH» çÜU²æ ãé¥æ ¨¢²æïxæ (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎ
ãñ ²ã ‘Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ’ ãñ J ¥æñÚ ±ñ¨æ ÜUãæ ãñ - ©¨ ¨¢²æïxæ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ¨ï Îé:¶
ÜUæ Ðê‡æü Ðíç„ÜUæÚ ãæï±ï J v²æï¢ ? ÀæïÇGÝï ²æïx² Îé:¶ ÜïU ãï„é ÜUæ Ðíç„ÜUæÚ Îï¶ï …æÝï ¨ï J ±ã …ñ¨æ
çÜU - ÐæÎ„H ÜUè |æïl„æ, ÜUæ¡Åï ÜUæ |æïÎÝ ¨æ}æ‰²ü, ÜUæ¡Åï ÜUæ ÐçÚãæÚ-ÜUæ¡Åï ÐÚ ÐñÚ Ý Ú¶Ýæ ¥ƒ±æ
…ê„æ ÐãÝÜUÚ Ú¶Ýæ ãñ J HæïÜU }æï¢ …æï §Ý „èÝæï¢ ÜUæï …æÝ„æ ãñ ±ã ±ãæ¡ Ðíç„ÜUæÚ ÜUæï ÜUÚ„æ ãé¥æ
ÜUæ¡Åæ ™é|æÝï ¨ï ©yÐ‹Ý Îé:¶ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J v²æï¢ ? „èÝæï¢ (|æïly±, |æïÎÜUy±, Ðí„èÜUæÚ)
ÜïU ¨æ}æ‰²ü ÜUæï …æÝÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ J ²ãæ¡ ÐÚ |æè „æÐÜU Ú…¨ì ÜUæ „Œ² ¨œ± xæé‡æ ãè ãñ J v²æï¢ ?
„æÐ çÜíU²æ ÜïU ÜU}æü }æï¢ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ J ¨œ±xæé‡æMÐè ÎíÃ² }æï¢ ãè „æÐ çÜíU²æ ãæï„è ãñ J ¥ÐçÚ‡ææ}æè
çÝçcÜíU² ÿæï~æ¿æ }æï¢ Ýãè¢ J Ïæéçh }æï¢ ç±l}ææÝ ç±¯²æï¢ ÜUæï Îï¶Ýï ±æHæ ãæïÝï ¨ï ¨œ± ÜïU „Œ„ ãæïÝï
ÐÚ ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝï ±æHæ ÐéL¯ ¥Ýé„Œ„ ãæï„æ ãñ, ²ã Îï¶æ …æ„æ ãñ JJ 17 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ¨ï ©yÐ‹Ý }æãœæœ±æçÎ ÜUæ²ü …xæ„ì ÜïU ¨æƒ …è±æy}ææ
ÜïU ¥¿ææÝÐê±üÜU ¨¢²æïxæ ÜUæï Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ïæ„æ²æ ãñ J
Ïæéçh }æï¢ …æï ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ç™~æ ©„Ú„ï ãñ¢, ©ÝÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ±æHæ …è±æy}ææ ãñ J
ç…Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ Ïæéçh }æï¢ ç™~æ ©„Ú„æ ãñ ©ÝÜUæï ‘öà²’ ÜUã„ï ãñ¢ J ÐíÜëUç„ ÜUæï |æè öà² ÜUã„ï
ãñ¢ v²æï¢çÜU §¨è ¨ï Ïæéçh, ¥ã¢ÜUæÚ ¥æçÎ ¨}æS„ öà² …xæ„ì ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ¥æñÚ §¨ öà² ¨ï ¥¿ææÝ
ÜïU ÜUæÚ‡æ …è±æy}ææ ÜUæ ¨¢²æïxæ ãæï„æ ãñ J ©¨è ¨¢²æïxæ ¨ï Îé:¶ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J
²ã öà² ¥²SÜUæ‹„}æç‡æ ÜïU „éË² ãñ J ¥²SÜUæ‹„}æç‡æ (™é¢ÏæÜU) ¨}æèÐ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ Hæïãï ÜUæï
¥ÐÝè ¥æïÚ ¶è¢™ Hï„è ãñ J ±ñ¨ï ãè ²ã öà² …è±æy}ææ ÜUæ ¨}æèÐ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ©ÐÜUæÚ ÜUÚ„æ
ãñ J ¥ƒæü„ì |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h ÜUÚ„æ ãñ J §¨è ÜUæÚ‡æ ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ ²ã S± ÏæÝ …æ„æ
ãñ J ²çÎ …è±æy}ææ öà² ÜïU ¨æƒ S±S±æç}æ¨}Ïæ‹{ ÏæÝæ Hï„æ ãñ „æï öà² §¨ÜïU Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ
ÏæÝ …æ„æ ãñ J Ïæéçh …è±æy}ææ ÜïU ¥Ýé|æ± ÜUæ ç±¯² ÏæÝ„è ãñ ¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ±æHæ
ÜUœææü ¥æñÚ Ïæéçh ¥Ýé|æ± çÜíU²æ ÜUæ ÜU}æü ÏæÝ„è ãñ J ™ï„Ý ÐéL¯ ÜïU ¨æçÝŠ² ¨ï Ïæéçh ™ï„Ý¨öàæ
S±MÐ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„è ãñ J ±æS„± }æï¢ Ïæéçh …ÇG ÐÎæƒü ãñ J Ïæéçh ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ÐíÜëUç„
ãñ ¥æñÚ ±ã »ÜU S±„‹~æ ÐÎæƒü ãñ J ÐÚ‹„é …è±æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ±æHè
ãæïÝï ¨ï ÐÚ„‹~æ ãñ J …è±æy}ææ öÜìUàæçv„ ¥æñÚ Ïæéçh ÎàæüÝàæçv„ §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ Ðí²æï…ÝÜëU„ »±¢ Ðí±æã
¨ï ¥ÝæçÎ ¨¢²æïxæ Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 145 ¨ê~æ 2–17
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ¥¿ææÝ ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥æy}ææ ¥æñÚ öà² ÜUæ ¨¢²æïxæ ãæï„æ
ãñ ²ã ¨¢²æïxæ ãè Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J ¿ææÝÐê±üÜU ¨¢²æïxæ Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ J ²çÎ ¨}Ïæ‹{}ææ~æ
¨ï Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ }ææÝæ …æ²ï „æï §üEÚ ÜUæ |æè Ïæ‹{Ý ãæïÝæ ™æçã²ï v²æï¢çÜU öà² ÜUæ ¨}Ïæ‹{
§üEÚ ¨ï |æè ãñ J ¨¢²æïxæ ÜïU ãï„é ÜUæï ÎêÚ ÜUÚ ÎïÝï ¨ï Îé:¶ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æ„è ãñ J v²æï¢çÜU
``ÜUæÚ‡ææ|ææ±æ„ì ÜUæ²æü|ææ±:'' JJ ±ñ0 Î0 1-2-1 JJ ÜUæÚ‡æ ÜïU ¥|ææ± ãæïÝï ¨ï ÜUæ²ü ÜUæ ¥|ææ±
ãæï …æ„æ ãñ J …æï Ã²çv„ ²ã …æÝ„æ ãñ çÜU ÜUæ¢Åï ÜïU mæÚæ ÐñÚ ÜïU „H |ææxæ }æï¢ ¥æÍææ„ ãæïÝï ¨ï
Îé:¶ ãæï„æ ãñ „æï ±ã ©¨ ÜUæ¡Åï ÐÚ ÐñÚ Ýãè¢ Ú¶„æ J ²çÎ Ú¶„æ ãñ „æï ÐæÎ~ææ‡æ (…ê„ï) {æÚ‡æ ÜUÚÜïU
Ú¶„æ ãñ J §¨¨ï ©¨ÜUæï ÜUæ¡Åï ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ Îé:¶ ¨‹„Œ„ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J …æï |æïl„æ, |æïÎÜUy±
¥æñÚ ©¨ÜïU ÐçÚãæÚ ÜïU ¨æ{Ý ÜUæï …æÝ„æ ãñ, ±ã Îé:¶ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ J ²ãæ¡ ÐÚ ¨œ±xæé‡æ
|æïl ãñ J Ú…æïxæé‡æ |æïÎÜU ãñ ¥æñÚ „œ±¿ææÝ ÐçÚãæÚ ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J ²ãæ¡ Ú…æïxæé‡æ „ÐæÝï ±æHæ ãñ ¥ƒæü„ì
Îé:¶ ÎïÝï ±æHæ ãñ J ¨œ±xæé‡æ „ÐÝï ±æHæ ¥ƒæü„ì „ÐÝçÜíU²æ ±æHæ ãñ J v²æï¢çÜU „ÐÝçÜíU²æ ÜU}æüSƒ
ãñ J ¥ÐçÚ‡ææ}æè …è±æy}ææ }æï¢ Ýãè¢ ãæï„è J
¨œ±xæé‡æ ÜïU „ÐÝï ÐÚ Ïæéçh ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ç±¯²æï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ±æHæ …è±æy}ææ ¥¿ææÝ„æ
ÜïU ÜUæÚ‡æ ©¨ „ÐÝçÜíU²æ ÜUæï ¥ÐÝï ¥‹ÎÚ }ææÝ Hï„æ ãñ J ±æS„± }æï¢ Îé:¶xæé‡æ Ú…¨ì ÎíÃ² ÜUæ
ãñ J ¨œ±xæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ §Ý „èÝ ¨êÿ}æ ÎíÃ²æï¢ ¨ï ¨}æS„ ¨¢¨æÚ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J
¨¢¨æÚ }æï¢ …æï ¨é¶ ãñ ±ã ¨œ±xæé‡æ ÜUæ {}æü ãñ J Îé:¶ Ú…æïxæé‡æ ÜUæ ¥æñÚ }ææïã „}ææïxæé‡æ ÜUæ J ¥¿ææÝ„æ
ÜïU ÜUæÚ‡æ …è±æy}ææ ¨é¶, Îé:¶ ¥æñÚ }ææïã ÜUæï ¥ÐÝæ xæé‡æ }ææÝ Hï„æ ãñ J …Ïæ ¿ææÝÐê±üÜU öà² ÜUæ
Ðí²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ „æï …è±æy}ææ ¨}æS„ Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï ÀêÅÜUÚ }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J
²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï ²ã ÜUãæ ãñ çÜU ²ã öà² |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ãñ J …æï
Hæïxæ ¥¿ææÝ²év„ ãñ¢, ±ï |ææïxææï¢ }æï¢ ãè ¨‹„æï¯ ÜUÚ Hï„ï ãñ¢ ¥æñÚ …æï „œ±±ïœææ ãñ¢ ±ï |ææïxææï¢ }æï¢ Îé:¶
Îï¶ÜUÚ ©ÝÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨çH²ï Ðíy²ïÜU ²æïxææ|²æ¨è
ÜUæï ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU ¥¿ææÝÐê±üÜU Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ¨ï ¨¢¨æÚ ÜïU ÐÎæƒü Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„ï
ãñ¢ ¥æñÚ ¿ææÝÐê±üÜU Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ¨ï }ææïÿæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„ï ãñ¢ J ±ïÎ }æï¢ |æè ²ã Ïææ„ ÜUãè ãñ çÜU
…æï Ã²çv„ ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ ÜUæ²ü ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ„æ ãñ, ±ã ¥}æë„œ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ -
¨}|æêô„ ™ ç±Ýæàæ¢ ™ ²S„mïÎæï|æ² ì¡ ¨ã J
ç±ÝæàæïÝ }æëy²é¢ „èy±æü ¨}|æêy²æ}æë„}æàÝé„ï JJ ²…é0 40J11 JJ
|ææ±æƒü - ãï }æÝéc²æï ! ÜUæÄ²üÜUæÚ‡æMÐ ±S„é çÝÚƒüÜU Ýãè¢ ãñ çÜU‹„é ÜUæ²ü ÜUæÚ‡æ ÜïU xæé‡æ ÜU}æü
¥æñÚ S±|ææ±æï¢ ÜUæï …æÝÜUÚ {}ææüçÎ }ææïÿæ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ }æï¢ ¨¢²év„ ÜUÚÜïU ¥ÐÝï àæÚèÚæçÎ ÜUæ²ü ÜUæÚ‡æ
ÜUæï çÝy²y± ¨ï …æÝ ÜïU }æÚ‡æ ÜUæ |æ² ÀæïÇGÜUÚ }ææïÿæ ÜUè ç¨çh ÜUÚæï JJ 17 JJ
¥±0 - öà²S±M Ð}æéÓ²„ï J
¥ƒü - ‘öà² ÜUæ S±MÐ’ Ïæ„æ²æ …æ„æ ãñ -
¨æ{ÝÐæÎ: 146 ¨ê~æ 2–18
ÐíÜUæàæçÜíU²æçSƒç„àæèH¢ |æê„ïç‹Îí²æy}æÜ¢U |ææïxææÐ±xææüƒZ öà²}æì JJ 18 JJ
àæÏÎæƒü - (ÐíÜUæàæ-çÜíU²æ-çSƒç„-àæèH}æì) ÐíÜUæàæ, çÜíU²æ ¥æñÚ çSƒç„ ç…¨ÜUæ S±|ææ±
ãñ (|æê„-§ç‹Îí²-¥æy}æÜU}æì) |æê„ ¥æñÚ §ç‹Îí² ç…¨ÜUæ S±MÐ ãñ (|ææïxæ-¥Ð±xææüƒü}æì) |ææïxæ ¥æñÚ
¥Ð±xæü ç…¨ÜUæ ¥ƒü = Ðí²æï…Ý ãñ, ±ã (öà²}æì) öà² ãñ J
¨ê~ææƒü - ÐíÜUæàæàæèH, çÜíU²æàæèH ¥æñÚ çSƒç„àæèH, |æê„ ¥æñÚ §ç‹Îí² S±MÐ ±æHæ …æï
ÐéL¯ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü MÐ Ðí²æï…Ý ÜUæï ç¨h ÜUÚæÝï ±æHæ ãñ, ±ã ‘öà²’ ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÐíÜUæàæàæèH¢ ¨œ±}æì J çÜíU²æàæèH¢ Ú…: J çSƒç„àæèH¢ „}æ §ç„ J »„ï xæé‡ææ: ÐÚSÐÚæï-
ÐÚv„Ðíç±|ææxææ: ÐçÚ‡ææç}æÝ: ¨¢²æïxæç±|ææxæ{}ææü‡æ §„Úï„ÚæïÐæŸæ²ï‡ææïÐæ<…„}æê„ü²: ÐÚSÐÚæXçXy±ï-
ùŒ²¨¢ç|æ‹Ýàæçv„Ðíç±|ææxææS„éË²…æ„è²æ„éË²…æ„è²àæçv„|æïÎæÝéÐæç„Ý: Ðí{æÝ±ïHæ²æ}æéÐÎ<àæ„¨¢çÝ{æÝæ
xæé‡æy±ïùçÐ ™ Ã²æÐæÚ}ææ~æï‡æ Ðí{æÝæ‹„‡æèü„æÝéç}æ„æçS„„æ: ÐéL ¯æƒüÜU„üÃ²„²æ Ðí²év„¨æ}æ‰²æü:
¨¢çÝç{}ææ~ææïÐÜUæçÚ‡ææïù²SÜUæ‹„}æç‡æÜUËÐæ: Ðíy²²}æ‹„Úï‡æñÜU„}æS² ±ëçœæ}æÝé±„ü}ææÝæ: Ðí{æÝàæÏÎ±æÓ²æ
|æ±ç‹„ J »„Îì öà²ç}æy²éÓ²„ï J
„Îï„Îì öà²¢ |æê„ïç‹Îí²æy}æÜ¢U |æê„|ææ±ïÝ ÐëçƒÃ²æçÎÝæ ¨êÿ}æSƒêHïÝ ÐçÚ‡æ}æ„ï J „ƒïç‹Îí²|ææ±ïÝ
Ÿææï~ææçÎÝæ ¨êÿ}æSƒêHïÝ ÐçÚ‡æ}æ„ §ç„ J „œæé ÝæÐí²æï…Ý}æçÐ„é Ðí²æï…Ý}æéÚÚèÜëUy² Ðí±„ü„ §ç„ |ææïxææÐ±xææüƒZ
çã „Îì öà²¢ ÐéL ¯S²ïç„ J „~æïcÅæçÝcÅxæé‡æS±M Ðæ±{æÚ‡æ}æç±|ææxææÐ‹Ý¢ |ææïxææï, |ææïQéU: S±M Ðæ±{æÚ‡æ-
}æÐ±xæü §ç„ J m²æïÚç„çÚv„}æ‹²gàæüÝ¢ ÝæçS„ J „ƒæ ™æïv„}æì-¥²¢ „é ¶Hé ç~æ¯é xæé‡æï¯é ÜU„ëüc±ÜU„üçÚ
™ ÐéL ¯ï „éË²æ„éË²…æ„è²ï ™„éƒïü „çyÜíU²æ¨æçÿæ‡²éÐÝè²}ææÝæ‹¨±ü|ææ±æÝéÐÐ‹ÝæÝÝéÐà²Ýì Ý ÎàæüÝ-
}æ‹²ÓÀV„ §ç„ J
„æ±ï„æñ |ææïxææÐ±xææñü ÏæéçhÜëU„æñ Ïæéhæ±ï± ±„ü}ææÝæñ ÜUƒ¢ ÐéL ¯ï Ã²ÐçÎà²ï„ï §ç„ J ²ƒæ ™ …²:
ÐÚæ…²æï ±æ ²æïhë¯é ±„ü}ææÝ: S±æç}æçÝ Ã²ÐçÎà²„ï, ¨ çã „yÈUHS² |ææïv„ïç„ J »±¢ Ïæ‹{}ææïÿææñ Ïæéhæ±ï±
±„ü}ææÝæñ ÐéL ¯ï Ã²ÐçÎà²ï„ï ¨ çã „yÈUHS² |ææïv„ïç„ J ÏæéhïÚï± ÐéL ¯æƒæüÐçÚ¨}ææçŒ„Ïæü‹{S„Îƒæü±¨æ²æï
}ææïÿæ §ç„ J »„ïÝ xæíã‡æ{æÚ‡ææïãæÐæïã„œ±¿ææÝæç|æçÝ±ïàææ Ïæéhæñ ±„ü}ææÝæ: ÐéL ¯ïùŠ²æÚæïçÐ„¨Îì|ææ±æ:, ¨
çã „yÈUHS² |ææïv„ïç„ JJ 18 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨œ± ÐíÜUæàæ S±|ææ± ±æHæ ãñ J Ú…¨ì çÜíU²æ S±|ææ± ±æHæ ãñ J „}æ¨ì
çSƒç„ S±|ææ± ±æHæ ãñ J ²ï xæé‡æ ÐÚSÐÚ ¥ÝéÚv„ ¥¢àæ ±æHï, ÐçÚ‡ææ}æè ¨¢²æïxæ ç±|ææxæ {}ææïZ ¨ï
²év„ »ÜU Îê¨Úï ÜïU ¥æŸæ² ¨ï }æê„ü ÎíÃ²æï¢ ÜïU MÐ }æï¢ ÐíÜUÅ ãæïÝï ±æHï, ÐÚSÐÚ ¥XæXè ãæïÝï ÐÚ
|æè ¥ÐÝè-¥ÐÝè àæçv„ ÜUæï ç|æ‹Ý Ú¶Ýï ±æHï, ¨}ææÝ…æ„è² ¥¨}ææÝ…æ„è² ÎíÃ²æï¢ }æï¢ àæçv„ |æïÎ
¨ï ç±l}ææÝ ÚãÝï ±æHï, ¥ÐÝè Ðí{æÝ„æ ÜïU ¨}æ² ¥ÐÝï ¥çS„y± ÜUæï ¥ç|æÃ²v„ ÜUÚÝï ±æHï, xææñ‡æ
ãæïÝï ÐÚ |æè Ã²æÐæÚ}ææ~æ ¨ï Ðí{æÝ xæé‡æ }æï¢ ¥‹„|ææüç±„ ¨œææ ±æHï ¥Ýé}ææÝ ¨ï …æÝÝï ²æïx², ÐéL¯æƒü
MÐè ÜUœæüÃ² ÜïU ÜUæÚ‡æ Ðí²év„ ¨æ}æ‰²ü ±æHï, ¨ç‹Ýç{}ææ~æ ¨ï ©ÐÜUæÚ ÜUÚÝï ±æHï, ™é}ÏæÜU ÜïU ¨}ææÝ,
¨æ{ÝÐæÎ: 147 ¨ê~æ 2–18
({}ææüçÎ) Ðíy²² ÜUæï ¥ç|æÃ²v„ Ý ÜUÚ„ï ãé²ï çÜU¨è »ÜU ÜUè ±ëçœæ ÜUæ ¥Ýé¨Ú‡æ ÜUÚÝï ±æHï Ðí{æÝ
àæÏÎ ¨ï ÜUãï …æ„ï ãñ¢ J ²ã ‘öà²’ ÜUãæ …æ„æ ãñ J
±ã ²ã öà², |æê„ »±¢ §ç‹Îí²æy}æÜU ãñ J Ðëçƒ±è ¥æçÎ |æê„MÐ ¨ï ¨êÿ}æ SƒêH MÐ ¨ï (}æï¢)ÐçÚ‡æ„
ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ §ç‹Îí² MÐ ¨ï Ÿææï~ææçÎ ¨êÿ}æ SƒêH MÐ ¨ï (}æï¢)ÐçÚ‡æ„ ãæï„æ ãñ J ²ã çÝcÐí²æï…Ý
Ýãè¢ ¥çÐ„é Ðí²æï…Ý ÜUæï S±èÜUæÚ ÜUÚÜïU Ðí±ëœæ ãæï„æ ãñ §¨çH²ï ±ã öà² ÐéL¯ ÜïU |ææïxæ »±¢ ¥Ð±xæü
ÜïU çH» ãñ J ©Ý (ÎæïÝæï¢) }æï¢ ¨ï §cÅ ¥çÝcÅ xæé‡ææï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¥ç±|æv„ MÐ ¨ï çÝp² ÜUÚÝæ
‘|ææïxæ’ ãñ J |ææïv„æ ÜïU S±MÐ ÜUæ çÝp² ÜUÚÝæ ‘¥Ð±xæü’ ãñ J ÎæïÝæï¢ ¨ï ç|æ‹Ý ¥‹² ÜUæï§ü ¿ææÝ
Ýãè¢ J ¥æñÚ »ï¨æ ÜUãæ ãñ - ²ã (ÐéL¯) ÜU„ëü|æê„ „èÝ xæé‡ææï¢ }æï¢ „ƒæ ¨}ææÝ »±¢ ¥¨}ææÝ ©Ý xæé‡ææï¢
ÜïU ¨æçÿæ|æê„ ™„éƒü ¥ÜUœææü ÐéL¯ }æï¢ ¨}æ<Ð„ çÜU²ï …æÝï ±æHï ©ÐSƒæçÐ„ ¨|æè (¨é¶Îé:¶æçÎ) |ææ±æï¢
ÜUæï …æÝ„æ ãé¥æ (²ã ¥ç±±ïÜUè ÐéL¯) ¥‹² ÐíÜUæÚ ÜïU ¿ææÝ ÜUè àæVæ |æè Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J
±ï ²ï Ïæéçh ÜïU mæÚæ çÝcÐæçÎ„ ãæïÝï ±æHï Ïæéçh }æï¢ ãè ÚãÝï ±æHï |ææïxææÐ±xæü ÐéL¯ }æï¢ çÜU¨
ÐíÜUæÚ ÜUãï …æ„ï ãñ¢ ? ç…¨ ÐíÜUæÚ ²æïhæ¥æï¢ }æï¢ ç±l}ææÝ …² ±æ ÐÚæ…² S±æ}æè }æï¢ ÜUãè …æ„è
ãñ v²æï¢çÜU ±ã ãè ©¨ ÈUH ÜUæ |ææïv„æ ãæï„æ ãñ §¨è ÐíÜUæÚ Ïæéçh }æï¢ ãè ±„ü}ææÝ Ïæ‹{ ¥æñÚ }ææïÿæ
ÐéL¯ }æï¢ ÜUãï …æ„ï ãñ¢ v²æï¢çÜU ±ãè ©¨ ÈUH ÜUæ |ææïv„æ ãñ Ïæéçh ÜUæ ãè ÐéL¯æƒü (Ðí²æï…Ý) ÜUæ
Ðê‡æü Ý ãæïÝæ Ïæ‹{ ãñ ©¨ Ðí²æï…Ý ÜUæ ÐçÚ¨}ææÐÝ }ææïÿæ ãñ J §¨ÜïU mæÚæ xæíã‡æ = ¿ææÝ, {æÚ‡æ =
S}æëç„, ªã = ÜUËÐÝæMÐè ¿ææÝ, ¥Ðæïã = ¥Ýæ±à²ÜU ¿ææÝ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ, „œ±¿ææÝ = çÝp²æy}æÜU
¿ææÝ, ¥ç|æçÝ±ïàæ = „œ±¿ææÝ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ xæíæsæxæíæs ÜUæ çÝp², Ïæéçh }æï¢ ãæï„ï ãñ¢ ÐéL¯ }æï¢ ¥Š²æÚæïçÐ„
ãæï„ï ãñ¢ v²æï¢çÜU çÜU ±ã ãè ©¨ ÈUH ÜUæï |ææïxæ„æ ãñ JJ 18 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ öà² ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
ÐíÜUæàæ S±|ææ± ±æHæ ¨œ±xæé‡æ, çÜíU²æ S±|ææ± ±æHæ Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ çSƒç„ S±|ææ± ±æHæ „}ææïxæé‡æ
ãñ J ²ï „èÝ ÎíÃ² ãñ¢, çÜU¨è ÎíÃ² ÜïU xæé‡æ Ýãè¢ J §Ý „èÝ ÜïU ¨}æéÎæ² ÜUæï ãè ÐíÜëUç„ ÜUã„ï ãñ¢ J
²ï xæé‡æ »ÜU Îê¨Úï ¨ï ç}æHÝï ±æHï ¥æñÚ ÐëƒÜUì ÚãÝï ±æHï ãñ¢ J ¥ƒæü„ì „èÝæï¢ ç}æHÜUÚ Úã„ï ãé» |æè
ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ãñ¢ J ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ }æï¢ ²ï ç}æHÜUÚ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„ï ãñ¢ J ¥ƒæü„ì §üEÚ
§Ý „èÝæï¢ ¨ï ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ„æ ãñ, ²ï S±²¢ ¨ëçcÅ Ýãè¢ ÏæÝæ ¨ÜU„ï J §Ý „èÝæï¢ ÜUæ ¥XæXè
|ææ± ãñ J ÜU|æè ÜUæï§ü xæé‡æ ¥Ðí{æÝ ¥æñÚ ÜUæï§ü Ðí{æÝ Úã„æ ãñ J xææñ‡æ }æéw² ãæïÝï ÐÚ |æè Îê¨Úï ¨ï
ç|æ‹Ý ¥ÐÝè àæçv„ ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J „éË²…æ„è² ¥æñÚ ¥„éË²…æ„è² àæçv„ |æïÎ ¨ï ç±l}ææÝ Úã„ï
ãñ¢ J ¥ƒæü„ì ¨œ±xæé‡æ ç…Ý ÎíÃ²æï¢ ÜUè ©yÐçœæ }æï¢ }æéw² ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ ¥æñÚ Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ xææñ‡æ
ÜUæÚ‡æ ãñ¢, ±ï ¨œ±xæé‡æ ÜïU „éË²…æ„è² ÐÎæƒü ãñ¢ ¥æñÚ ç…Ý ÐÎæƒæïZ ÜUè ©yÐçœæ ÜïU Ú…æïxæé‡æ ±æ „}ææïxæé‡æ
}æéw² ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ¢, ±ï §ÝÜïU „éË²…æ„è² ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ç…¨ ÎíÃ² ÜUæ …æï xææñ‡æ ©ÐæÎæÝ
ÜUæÚ‡æ ãñ, ©¨ÜUæ ±ã ¥„éË²…æ„è² ãñ J …Ïæ ç…¨ xæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ãæï„è ãñ „Ïæ ±ã ç±àæï¯ MÐ
¨ï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ÜUÚ„æ ãñ J …Ïæ xææñ‡æ MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ „æï ¥Ýé}ææÝ ¨ï ©¨ÜUæ ¿ææÝ
ãæï„æ ãñ §Ý „èÝæï¢ xæé‡ææï¢ }æï¢ …è±æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ãñ; §Ý ÜïU çÏæÝæ ¥æy}ææ §Ý
¨æ{ÝÐæÎ: 148 ¨ê~æ 2–18
ÎæïÝæï¢ Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUè ç¨çh Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ²ï …è±æy}ææ ¨ï ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ©¨ÜUæ ©ÐÜUæÚ ÜUÚ„ï ãñ¢,
ÎêÚ ¨ï Ýãè¢ J ÐÚ‹„é ÜïU±H ²ï xæé‡æ |æè çÏæÝæ ¥æy}ææ ÜïU |ææïxææÐ±xæü ÜUè ç¨çh Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J …Ïæ
„èÝæï¢ }æï¢ ¨ï »ÜU Ðí}æé¶ ãæï„æ ãñ „æï Îæï ©¨ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨ MÐ }æï¢ §ÝÜUæï `Ðí{æÝ' ÜUãæ
…æ„æ ãñ J §Ý „èÝæï¢ xæé‡ææï ÜïU ¨}æêã ÜUæ Ýæ}æ Ðí{æÝ, ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ¥Ã²v„ |æè ãñ J
Îê¨Úæ MÐ §Ý xæé‡ææï¢ ÜUæ |æê„ïç‹Îí²æy}æÜU ãñ J `|æê„' àæÏÎ ¨ï Ðëçƒ±è ¥æçÎ SƒêH|æê„ ¥æñÚ „‹}ææ~ææ
¥æçÎ Ðæ¡™ ¨êÿ}æ|æê„æï¢ ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ J §Ý „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUæï HïÜUÚ §üEÚ ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUè Ú™Ýæ
ÜUÚ„æ ãñ J S±²¢ ²ï xæé‡æ ±æ ÐíÜëUç„ çÜU¨è ÐÎæƒü ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J …æï Hæïxæ ²ã }ææÝ„ï
ãñ¢ çÜU ÐíÜëUç„ S±²¢ ¨¢¨æÚ ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ„è ãñ; ±ï ÐíÜëUç„ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢
…æÝ„ï J v²æï¢çÜU ¿ææÝÚçã„ ÐÎæƒü çÜU¨è |æè ÐÎæƒü ÜUè Ú™Ýæ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J …æï ¨±ü¿æ, ¨±üÃ²æÐÜU,
¨±üàæçv„}ææÝ §üEÚ ãñ, ±ã …è±æï¢ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï §¨ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ
¿ææÝÐê±üÜU ÜUÚ„æ ãñ J |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæ ²ã öà² ¨æ{Ý ãñ J §¨ÜUæï ÜïU±H |ææïxæ ÜUæ ¨æ{Ý
¨}æÛæÝæ |æ²¢ÜUÚ |æêH ãñ J ¥æ…ÜUH ¨¢¨æÚ }æï¢ ÜïU±H §ç‹Îí²æï¢ ÜïU |ææïxæ ÜUæï ãè Hÿ² ÏæÝæÜUÚ ™HÝï
±æHæï¢ ÜUè ¨¢w²æ Ïæãé„ ¥ç{ÜU ãñ J §¨è ÜUæÚ‡æ ¨¢¨æÚ ÜïU Ðíæ‡æè ¥y²‹„ Îé:¶è ãñ¢ J …Ïæ …è±æy}ææ
§ç‹Îí²æï¢ ÜïU |ææïxæ ÜUæï ãè Hÿ² ÏæÝæÜUÚ ™H„æ ãñ, „Ïæ ±ã ©¨ÜUè |ææïxæ ÜUè çSƒç„ ãñ J …Ïæ ç±¯²
|ææïxææï¢ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ §üEÚ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæï |ææïxæ„æ ãñ „Ïæ ±ã ©¨ÜUè ²æïxæ ÜUè çSƒç„ ãñ J …æï Ã²çv„
¥æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥æñÚ §Ý „èÝ xæé‡ææï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ„æ, ±ã §Ý
xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝï ÐÎæƒæïZ ÜUæï ãè ¨Ïæ ÜéUÀ ¨}æÛæ„æ ãñ J ¥æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜéUÀ Ýãè¢ …æÝÝï
¨ï ±ã àæé|æ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï |æè }ææÝÝæ ÀæïÇG Îï„æ ãñ J ¥æñÚ …æï ÜUæ²ü ©¨ÜïU S±æƒü ÜUæï ç¨h
ÜUÚ„æ ãñ ©¨è ÜUæï ¥ÓÀæ }ææÝ„æ ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã |æè }æ„ ãñ çÜU …è±æy}ææ Ý ÜUœææü ãñ, Ý |ææïv„æ ãñ J ±æS„± }æï¢ ²ã }æ„
ÆèÜU Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU S±²¢ …ÇG ÐÎæƒü Ý ¿ææÝÐê±üÜU çÜU¨è ÐÎæƒü ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ ¥æñÚ
Ý ©ÝÜUæ |ææïxæ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J |æêç}æ, …H, |æ±Ý ¥æçÎ …ÇG ÐÎæƒü ©gïà² ÏæÝæÜUÚ ÏæéçhÐê±üÜU çÜU¨è
|æè ÜUæ²ü ÜUæï Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï ¥æñÚ Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ |ææïxæ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J ²ã ÐíÜëUç„ ¥æñÚ §¨¨ï ÏæÝè
¨ëçcÅ ¿ææÝ, ÜU}æü, ©Ðæ¨Ýæ ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J …è±æy}ææ ¨ëçcÅ ÜïU ÐÎæƒæïZ ¨ï ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ àæé|æ
¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH §üEÚ ÜUè Ã²±Sƒæ ¨ï |ææïxæ„æ ãñ J
²ãæ¡ Ã²æ¨ |ææc² }æï¢ ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ (xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝï ¥ã¢ÜUæÚ, §ç‹Îí² ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ) ÜUæï ‘ÜUœææü’
ÜUãæ ãñ J ¥æñÚ …è± ÜUæï ‘¥ÜU„æü »±¢ ¨æÿæè’ Ýæ}æ ¨ï ÜUãæ ãñ J §Ý àæÏÎæï¢ ÜUæ „æyÐ²ü »ï¨æ ¨}æÛæÝæ
™æçã²ï çÜU - …è± ¥ÜïUHæ S±²¢ çÜU¨è ÜUæ²ü ÜUæï Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ J §¨çH²ï ©¨ï ‘¥ÜU„æü’ ÜUãæ
ãñ J ±S„é ÎïÝæ, HïÝæ, ÎæñÇGÝæ ¥æçÎ ÜUæ²æïZ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ …è±æy}ææ, ¥ã¢ÜUæÚ, }æÝ, §ç‹Îí²æï¢, àæÚèÚ
¥æçÎ ÜUè ¨ãæ²„æ ¨ï ãè ÜUÚ Ðæ„æ ãñ J §¨çH²ï ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ (²æ ¥ã¢ÜUæÚ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ) ÜUæï
§¨ ¥ƒü }æï¢ ÜUœææü ÜUãæ ãñ çÜU ÜUæ²ü ¨}ÐæÎÝ }æï¢ ²ï ÐÎæƒü ¨è{ï ¨ãæ²ÜU ãæï„ï ãñ¢ J …ÏæçÜU ÜU}ææïZ
ÜUè ¥ÓÀæ§ü-ÏæéÚæ§ü ²æ ¥ÓÀï-ÏæéÚï ÈUH |ææïxæÝï ÜUæ ©œæÚÎæç²y± …è±æy}ææ ÜUæ ãè ãæï„æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 149 ¨ê~æ 2–19
…è±æy}ææ ÜUæï ‘¨æÿæè’ §¨çH²ï ÜUãæ ãñ - v²æï¢çÜU ±ã ¥ÐÝï }æÝ-§ç‹Îí²æï¢-àæÚèÚ ¥æçÎ ÜïU mæÚæ
¨}ÐæçÎ„ çÜU²ï …æÝï ±æHï ÜU}ææïZ ¥æñÚ S±²¢ |ææïxæï …æÝï ±æHï ¨é¶-Îé:¶æï¢ ÜUæï S±²¢ Îï¶„æ |æè ãñ J
§¨ÜUæ ²ã ¥ƒü Ýãè¢ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï çÜU ÜUœææü-|ææïv„æ ÜUæï§ü ¥æñÚ ãñ, …è± „æï ÜïU±H Îï¶„æ ãñ;
Îï¶Ýï ÜïU ÜUæÚ‡æ …è± ÜUæï ¨æÿæè ÜUã çÎ²æ xæ²æ ãñ J ±æS„± }æï¢ ©Ð²éüv„ ç±±Ú‡æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ÜU}ææïZ
ÜUæ ©œæÚÎæç²y± |æè …è± ÜUæ ãñ, ±ãè ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH = (¨é¶-Îé:¶) ÜUæ |ææïv„æ |æè ãñ J
¥æñÚ §Ý ¨Ïæ ÜUæï ±ã Îï¶Ýï ±æHæ |æè ãñ, §¨çH²ï ±ã ¨æÿæè |æè ãñ J
|ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï Ïæéçh }æï¢ ±œæü}ææÝ ÜUãæ …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã Ýãè¢ ãñ çÜU ²ï ÎæïÝæï¢
Ïæéçh }æï¢ Úã„ï ãñ¢ ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUæ §Ý¨ï ÜUæï§ü ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ ãñ J²ãæ¡ ÐÚ …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU |ææïxæ ¨æ¢¨æçÚÜU
¨é¶ Îé:¶ ãñ ¥æñÚ ¥Ð±xæü }ææïÿæ ¥ƒ±æ §üEÚ ÜUæ çÝy² ¥æÝ‹Î ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶Îé:¶ ÐíæÜëUç„ÜU
ÐÎæƒæïZ ÜUæ xæé‡æ ãñ ¥æñÚ çÝy² ¥æÝ‹Î §üEÚ ÜUæ xæé‡æ ãñ J ²ï ÎæïÝæï¢ Ïæéçh ¥ƒ±æ ¿ææÝ ÜïU mæÚæ |ææïxæï
…æ„ï ãñ¢ J ¥ƒæü„ì HæñçÜUÜU ¨é¶Îé:¶ ¥‹„:ÜUÚ‡æ MÐè Ïæéçh ¨ï ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæ çÝy² ¨é¶ §üEÚÐíÎœæ
¿ææÝ ¨ï |ææïxææ …æ„æ ãñ J §¨çH²ï §ÝÜUæï ÏæéçhSƒ ÜUãæ …æ„æ ãñ J §ÝÜïU |ææïxæÝï ¨ï …è±æy}ææ }æï¢ ÜéUÀ
ÍæéH„æ ç}æH„æ Ýãè¢ ãñ J §ÝÜUæ |ææïxæ ÜUÚÝï ÐÚ |æè …è±æy}ææ ÜUæ S±MÐ àæéh ãè ÏæÝæ Úã„æ ãñ J
²æï0 Î0 1/24 ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ |æè ²ã Ïææ„ ÜUãè ãñ çÜU ``¨ çã „yÈUHS² |ææïv„æ'',
¥„: ÜUœææü, |ææïv„æ …è±æy}ææ ãè ãñ, ¥‹² Ýãè¢ J §¨çH²ï xæíã‡æ, {æÚ‡æ, ªãæ, ¥Ðæïã, „œ±¿ææÝ,
¥ç|æçÝ±ïàæ ÜUæ |æè ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ±æHæ …è±æy}ææ ãè ãñ J §Ý àæÏÎæï¢ ÜUæ ¥ƒü |ææc²æÝé±æÎ }æï¢ Îï¶
Hï±ï¢ JJ 18 JJ
¥±0 - öà²æÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢ S±M Ð|æïÎæ±{æÚ‡ææƒüç}æÎ}ææÚ|²„ï J
¥ƒü - öà²xæé‡ææï¢ ÜïU S±MÐ |æïÎ ÜïU çÝ‡æü²æƒü ²ã ¨ê~æ ÜUãæ …æ„æ ãñ -
ç±àæï¯æç±àæï¯çHX}ææ~ææçHXæçÝ xæé‡æÐ±æüç‡æ JJ 19 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±àæï¯-¥ç±àæï¯-çHX}ææ~æ-¥çHXæçÝ) ç±àæï¯ = Ðæ¡™ ¿ææÝïç‹Îí², Ðæ¡™
ÜU}æïüç‹Îí², »ÜU }æÝ, Ðæ¡™ SƒêH|æê„ J ¥ç±àæï¯ = Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ»¡, »ÜU ¥ã¢ÜUæÚ J çHX =
»ÜU }æãœæy± J ¥çHX = ÐíÜëUç„ = ¨œ±, Ú…, „}æ J (xæé‡æ-Ð±æüç‡æ) xæé‡ææï¢ ÜïU Ð±ü = ç±|ææxæ
¥ƒæü„ì ¥±Sƒæ²ï¢ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ç±àæï¯, ¥ç±àæï¯, çHX}ææ~æ ¥æñÚ ¥çHX ²ï xæé‡ææï¢ ÜïU ™æÚ ç±|ææxæ ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „~ææÜUæàæ±æÄ±x‹²éÎÜU|æê}æ²æï |æê„æçÝ àæÏÎSÐàæüM ÐÚ¨xæ‹{„‹}ææ~ææ‡ææ}æç±àæï¯æ‡ææ¢
ç±àæï¯æ: J „ƒæ Ÿææï~æy±v™ÿæé<…uæÍæíæ‡ææçÝ Ïæéhèç‹Îí²æç‡æ J ±ævÐæç‡æÐæÎÐæ²êÐSƒæçÝ ÜU}æïüç‹Îí²æç‡æ J
»ÜUæÎàæ¢ }æÝ: ¨±æüƒ}ü æì, §y²ï„æ‹²çS}æ„æHÿæ‡æS²æç±àæï¯S² ç±àæï¯æ: J xæé‡ææÝæ}æï¯ ¯æïÇàæÜUæï ç±àæï¯ÐçÚ‡ææ}æ: J
¯Çç±àæï¯æ: J „lƒæ-àæÏÎ„‹}ææ~æ¢ SÐàæü„‹}ææ~æ¢ M Ð„‹}ææ~æ¢ Ú¨„‹}ææ~æ¢ xæ‹{„‹}ææ~æ¢ ™ïy²ïÜUçmç~æ-
™„écÐ@Hÿæ‡ææ: àæÏÎæÎ²: Ð@æç±àæï¯æ:, ¯cÆpæç±àæï¯æïùçS}æ„æ}ææ~æ §ç„ J »„ï ¨œææ}ææ~æS²æy}æÝæï
}æã„: ¯Çç±àæï¯ÐçÚ‡ææ}ææ: J ²œæyÐÚ}æç±àæï¯ï|²æï çHX}ææ~æ¢ }æãœæœ±¢ „çS}æ‹Ýï„ï ¨œææ}ææ~æï }æãy²æy}æ‹²-
¨æ{ÝÐæÎ: 150 ¨ê~æ 2–19
±Sƒæ² ç±±ëçhÜUæcÆæ}æÝé|æ±ç‹„, Ðíç„¨¢¨ëÁ²}ææÝp „çS}æ‹Ýï± ¨œææ}ææ~æï }æãy²æy}æ‹²±Sƒæ² ²œæç‹Ý:-
¨œææ¨œæ¢ çÝ:¨Î¨ç‹ÝÚ¨ÎÃ²v„}æçHX¢ Ðí{æÝ¢ „yÐíç„²ç‹„ J »¯ „ï¯æ¢ çHÑì}ææ~æ: ÐçÚ‡ææ}ææï çÝ:¨œææ¨œæ¢
™æçHXÐçÚ‡ææ}æ §ç„ J
¥çHXæ±Sƒæ²æ¢ Ý ÐéL ¯æƒæïü ãï„é: J ÝæçHXæ±Sƒæ²æ}ææÎæñ ÐéL ¯æƒü„æ ÜUæÚ‡æ¢ |æ±„èç„ Ý „S²æ:
ÐéL ¯æƒü„æ ÜUæÚ‡æ¢ |æ±ç„ J Ýæ¨æñ ÐéL ¯æƒüÜëU„ïç„ çÝy²æw²æ²„ï J ~æ²æ‡ææ¢ y±±Sƒæç±àæï¯æ‡ææ}ææÎæñ
ÐéL ¯æƒü„æ ÜUæÚ‡æ¢ |æ±ç„ J ¨ ™æƒæïü ãï„é<Ýç}æœæ¢ ÜUæÚ‡æ¢ |æ±„èy²çÝy²æw²æ²„ï J xæé‡ææS„é ¨±ü{}ææüÝéÐæç„Ýæï
Ý Ðíy²S„}æ²‹„ï ÝæïÐ…æ²‹„ï J Ã²çv„ç|æÚï±æ„è„æÝæxæ„Ã²²æxæ}æ±„èç|æxæéü‡ææ‹±ç²Ýèç|æL Ð…ÝÝæÐæ²{}æüÜUæ
§± Ðíy²±|ææ¨‹„ï J ²ƒæ Îï±Îœææï ÎçÚÎíæç„ J ÜUS}ææ„ì ? ²„æïùS² ç}æí²‹„ï xææ± §ç„ J xæ±æ}æï± }æÚ‡ææœæS²
ÎçÚÎí„æ Ý S±M ÐãæÝæçÎç„ ¨}æ: ¨}ææç{: J
çHX}ææ~æ}æçHXS² Ðíy²æ¨‹Ý¢ „~æ „y¨¢¨ëcÅ¢ ç±ç±Ó²„ï, ÜíU}ææÝç„±ëœæï: J „ƒæ ¯Çç±àæï¯æ çHX}ææ~æï
¨¢¨ëcÅæ ç±ç±Ó²‹„ï, ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æçÝ²}ææ„ì J „ƒæ „ïc±ç±àæï¯ï¯é |æê„ïç‹Îí²æç‡æ ¨¢¨ëcÅæçÝ ç±ç±Ó²‹„ï, „ƒæ
™æïv„¢ ÐéÚS„æ„ì J Ý ç±àæï¯ï|²: ÐÚ¢ „œ±æ‹„Ú}æS„èç„ ç±àæï¯æ‡ææ¢ ÝæçS„ „œ±æ‹„ÚÐçÚ‡ææ}æ: J „ï¯æ¢ „é
{}æüHÿæ‡ææ±SƒæÐçÚ‡ææ}ææ Ã²æw²æç²c²‹„ï JJ 19 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý}æï¢ ¨ï ¥æÜUæàæ, ±æ²é, ¥çxÝ, …H „ƒæ |æêç}æ, (Ðæ¡™) |æê„ ãñ¢, ±ï àæÏÎ,
SÐàæü, MÐ, Ú¨, xæ‹{„‹}ææ~ææ Ýæ}æÜU ¥ç±àæï¯æï¢ ÜïU ç±àæï¯ (Ð±ü) ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ Ÿææï~æ, y±ÜUì, ™ÿæé:,
ç…uæ, Íæíæ‡æ (Ðæ¡™) ¿ææÝïç‹Îí²æ¡ J ±æÜUì, ãæƒ, Ðæ¢±, }æHïç‹Îí², }æê~æïç‹Îí² (Ðæ¡™) ÜU}æïüç‹Îí²æ¡ J x²æÚã±æ¡
}æÝ ¨±æüƒü (©|æ²ïç‹Îí²) ãñ ²ï ¥çS}æ„æ Hÿæ‡æ ±æHï ¥ã¢ÜUæÚ Ýæ}æÜU ¥ç±àæï¯ ÜïU ç±àæï¯ ãñ¢ J ¨æïHã
ÜUæ ²ã (¨}æêã) xæé‡ææï¢ ÜUæ ‘ç±àæï¯ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
À: ‘¥ç±àæï¯’ ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU àæÏÎ„‹}ææ~æ, SÐàæü„‹}ææ~æ, MÐ„‹}ææ~æ, Ú¨„‹}ææ~æ ¥æñÚ xæ‹{„‹}ææ~æ
²ï »ÜU, Îæï, „èÝ, ™æÚ, Ð@ Hÿæ‡æ ±æHï àæÏÎæçÎ Ðæ¡™ ¥ç±àæï¯ ãñ¢, ¯cÆ ¥ç±àæï¯ ‘¥çS}æ„æ }ææ~æ’
ãñ J ²ï ¨œææ}ææ~æ }æãœæy± ÜïU À: ¥ç±àæï¯ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ¢ J …æï ±ã ¥ç±àæï¯æï¢ ¨ï ÐÚï çHX}ææ~æ }æãœæy±
©¨ ¨œææ}ææ~æ }æãœæy± }æï¢ ÚãÜUÚ ç±±ëçh ÜUè ÐÚæÜUæcÆæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢ J ¥æñÚ ÐíH² ÜUæï ÐíæŒ„
ãæï„ï ãé» ©¨è ¨œææ}ææ~æ }æãœæy± }æï¢ ¥±çSƒ„ ãæïÜUÚ ¥ç|æÃ²çv„ ¥æñÚ ¥|ææ± ¨ï Úçã„, ¥ç|æÃ²çv„
¥æñÚ ¥|ææ± ¨ï ç±Hÿæ‡æ, |ææ±æy}æÜU, ¥Ã²v„, ¥çHX Ðí{æÝ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ²ã ©Ý (xæé‡ææï¢)
ÜUæ çHX}ææ~æ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ ¥æñÚ çÝ:¨œææ¨œæ ¥Ýç|æÃ²v„, |ææ±MÐ çSƒç„ ‘¥çHX ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
¥çHXæ±Sƒæ }æï¢ ÐéL¯æƒü (|ææïxææÐ±xæü) ãï„é Ýãè¢ ãñ J ¥çHXæ±Sƒæ }æï¢ ¥æçÎ }æï¢ ÐéL¯æƒü„æ ãï„é
Ýãè¢ ãæï„è J §¨çH²ï ¥çHXæ±Sƒæ ÜUæ ÐéL¯æƒü ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãæï„æ, ÐéL¯æƒü ÜïU çH²ï Ý ãæïÝï ¨ï ±ã
çÝy² ÜUãè …æ„è ãñ J „èÝæï¢ ¥±Sƒæ ç±àæï¯æï¢ ÜUè ©yÐçœæ }æï¢ ÐéL¯æƒü„æ ÜUæÚ‡æ ãæï„è ãñ J ¥æñÚ ±ã
¥ƒü (Ðí²æï…Ý) ãï„é, çÝç}æœæ, ÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ §¨ ÜUæÚ‡æ (±ï ¥±Sƒæ»¡) ¥çÝy² ÜUãè …æ„è ãñ¢ J
xæé‡æ „æï ¨Ïæ {}ææïZ }æï¢ ÚãÝï ±æHï ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ Ý ÐíHèÝ ãæï„ï ãñ¢, Ý ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J xæé‡ææï¢ }æï¢
ÚãÝï ±æHè ¥„è„, ¥Ýæxæ„ ¥æñÚ Ã²² ¥æxæ}æ ±æHè ¥ç|æÃ²çv„²æï¢ mæÚæ ãè ©Ð…ÝæÐæ² {}æü ±æHï
…ñ¨ï Ðí„è„ ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨æ çÜU Îï±Îœæ ÎçÚÎí ÏæÝ xæ²æ ãñ J çÜU¨çH» ? v²æï¢çÜU §¨ÜUè xææñ»¡ }æÚ
¨æ{ÝÐæÎ: 151 ¨ê~æ 2–19
xæ§ü ãñ¢ J xææñ¥æï¢ ÜïU ãè }æÚÝï ¨ï ©¨ÜUè ÎçÚÎí„æ ãñ, S±MÐ ÜïU Ýæàæ ¨ï Ýãè¢ J §¨è ÐíÜUæÚ xæé‡æ ÜïU
©Ð…ÝæÐæ² {}ææïZ ¨ï xæé‡ææï¢ ÜïU S±MÐ }æï¢ ÜUæï§ü ãæçÝ Ýãè¢ ãæï„è J ²ã ¨}ææ{æÝ ¨}ææÝ ãñ J
çHX}ææ~æ ¥çHX ÜUæ çÝÜUÅ±„èü (ÜUæ²ü) ãñ J ±ãæ¡ (¥çHX }æï¢) ¥ç±|æv„ ±ã çHX}ææ~æ ÜíU}æ
ÜUæ ©ËHYÝ Ý ÜUÚ„æ ãé¥æ ÐëƒÜUì ãæï„æ ãñ (ç|æ‹Ý MÐ = ÜUæ²üMÐ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ) J ©¨è
ÐíÜUæÚ À: ¥ç±àæï¯ çHX }ææ~æ }æï¢ ¥ç±|æv„ Úã„ï ãé» ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ÜíU}æ ÜUæ ©ËHYÝ Ý ÜUÚ„ï ãé»
ç|æ‹Ý MÐ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©Ý ¥ç±àæï¯æï¢ }æï¢ |æê„, §ç‹Îí² ¨¢¨ëcÅ (¨}Ïæh) ãæï„ï ãé» ÐëƒÜUì
ãæï„ï ãñ¢ (¥ƒæü„ì ÜUæ²üMÐ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢) J ¥æñÚ §¨è ÐíÜUæÚ Ðê±ü ÜUã çÎ²æ ãñ J ç±àæï¯æï¢ ¨ï
ÐÚï ÜUæï§ü „œ±æ‹„Ú Ýãè¢ ãñ ¥„: ç±àæï¯æï¢ ÜUæ „œ±æ‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ Ýãè¢ ãæï„æ J ©ÝÜïU {}æü, Hÿæ‡æ ¥±Sƒæ
ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜUæ Ã²æw²æÝ ÜUÚï¢xæï JJ 19 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨œ±xæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ §Ý „èÝæï¢ ÜUè ç±àæï¯, ¥ç±àæï¯, çHX}ææ~æ,
¥çHX, ²ï ™æÚ ¥±Sƒæ²ï¢ Ïæ„Hæ§ü ãñ¢ J
©Ý}æï¢ ¨ï ¥æÜUæàæ ¥æçÎ Ðæ¡™ SƒêH|æê„, àæÏÎæçÎ Ðæ¡™ „‹}ææ~æ ¥ç±àæï¯æï¢ ÜUæ ‘ç±àæï¯ ÐçÚ‡ææ}æ’
ãñ J ¥ƒæü„ì ²ï Ðæ¡™ SƒêH|æê„ Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J Ðæ¡™ ¿ææÝïç‹Îí²æ¡, Ðæ¡™ ÜU}æïüç‹Îí²æ¡
x²æÚã±æ¡ }æÝ (…æï ©|æ²ïç‹Îí² ãñ) ²ï ¥ã¢ÜUæÚ ¥ç±àæï¯ ÜUæ ‘ç±àæï¯ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ ¥ƒæü„ì §ÝÜUæ ¥ã¢ÜUæÚ
©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ J ²ã ¨œ± ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæ ¨æïHã ¨¢w²æ ±æHæ ‘ç±àæï¯ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J ¥ƒæü„ì
xæé‡ææï¢ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ç±çàæcÅ MÐ }æï¢ ãæïÝï ¨ï §¨ ¥±Sƒæ ÜUæ Ýæ}æ `ç±àæï¯' Ú¶æ ãñ J §ÝÜUæ
`ç±àæï¯' Ýæ}æ Ú¶Ýï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU 16 ÐÎæƒü }æãœæœ± ¥ã¢ÜUæÚ, „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ ¥ç{ÜU
Ã²v„ (SÐcÅ) S±MÐ ±æHï ãñ¢ J
àæÏÎ„‹}ææ~ææ, SÐàæü„‹}ææ~ææ, MÐ„‹}ææ~ææ, Ú¨„‹}ææ~ææ, xæ‹{„‹}ææ~ææ ²ï »ÜU, Îæï, „èÝ, ™æÚ, Ðæ¡™
Hÿæ‡æ ±æHè ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¥æÜUæàæ„‹}ææ~ææ »ÜU Hÿæ‡æ ±æHè (= àæÏÎ {}æü ±æHè), SÐàæü„‹}ææ~ææ Îæï
Hÿæ‡æ ±æHè (= àæÏÎ, SÐàæü {}æü ±æHè), MÐ„‹}ææ~ææ „èÝ Hÿæ‡æ ±æHè (= àæÏÎ, SÐàæü »±¢ MÐ
{}æü ±æHè) §¨è ÐíÜUæÚ Ú¨„‹}ææ~ææ ™æÚ Hÿæ‡æ ±æHè, xæ‹{„‹}ææ~ææ Ðæ¡™ Hÿæ‡æ ±æHè ãñ J ²ï àæÏÎ
¥æçÎ „‹}ææ~ææ ¥æñÚ ¥ã¢ÜUæÚ ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæ ‘¥ç±àæï¯ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ §ÝÜUè ç±àæï¯
¥ç|æÃ²çv„ Ý ãæïÝï ¨ï ‘¥ç±àæï¯’ Ýæ}æ Ú¶æ ãñ J
²ã ¥ç±àæï¯ ÐçÚ‡ææ}æ }æãœæœ± ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì }æãœæœ± §¨ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ J
}æãœæœ± ‘çHX}ææ~æ’ ãñ J v²æï¢çÜU §¨}æï¢ ÐíÜëUç„ ¨ï ç|æ‹Ý ÜéUÀ-ÜéUÀ Hÿæ‡æ ÐíÜUÅ ãæï„ï ãñ¢ J §¨ÜUæ
©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ‘ÐíÜëUç„’ ãñ J ÐíÜëUç„ ¥çHX ãñ, v²æï¢çÜU ©¨ÜUæ ÜUæï§ü |æè Hÿæ‡æ ÐíÜUÅ Ýãè¢ ãæï„æ J
²ãæ¡ ÐÚ Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ çÜU Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™ |æê„æï¢ ÜUæ ‘©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ’ Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ²ï¢ ãñ¢ J
Îàæïç‹Îí²æ¡ »ÜU }æÝ §ÝÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ‘¥ã¢ÜUæÚ’ ãñ J ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ‘}æãœæœ±’ ãñ J
}æãœæœ± ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ‘ÐíÜëUç„’ ãñ J ÐÚ‹„é Ã²æ¨|ææc² }æï¢ Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ ¥æñÚ ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæ ©ÐæÎæÝ
ÜUæÚ‡æ ‘}æãœæœ±’ ÜUæï Ïæ„Hæ²æ ãñ J „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ‘}æãœæy±’ ÜUæï Ïæ„HæÝï ±æHï |ææc² ÐæÆ
¨æ{ÝÐæÎ: 152 ¨ê~æ 2–19
}æï¢ ÜUæï§ü ¥¨æ±{æÝè ãæï xæ§ü Ðí„è„ ãæï„è ãñ J v²æï¢çÜU ¨êÿ}æç±¯²y±¢ ™æçHXÐ²ü±¨æÝ}æì JJ 1/45 JJ
ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ ¨êÿ}æ ç±¯² ‘¥ã¢ÜUæÚ’ ÜUæï }ææÝæ ãñ J ¨æ¢w²ÎàæüÝ ÜïU ¥Ýé¨æÚ |æè
‘¥ã¢ÜUæÚ’ ¨ï „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUè ©yÐçœæ }ææÝè xæ§ü ãñ J §¨ ¨‹Î|æü }æï¢ ¨æ¢w²ÎàæüÝ ÜïU çÝ}Ý ¨ê~ææï¢ ÜUæï
Îï¶æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J
»ÜUæÎàæ Ð@„‹}ææ~æ¢ „yÜUæ²ü}æì JJ 2/17 JJ
¥ƒü - [»ÜUæÎàæÐ†™„‹}ææ~æ}æì] x²æÚã (§ç‹Îí²) ¥æñÚ Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ [„yÜUæ²ü}æì] ©¨ (¥ãVæÚ)
ÜUæ ÜUæ²ü ãñ J
}æã„æïùãVæÚæïùãVæÚæ„ì Ð@„‹}ææ~ææ‡²é|æ²ç}æç‹Îí²}æì JJ 1J65 JJ
¥ƒü - [}æã„: ¥ãVæÚ:] }æã„ì ¨ï ¥ã¢ÜUæÚ, [¥ãVæÚæ„ì Ð†™ „‹}ææ~ææç‡æ ©|æ²ç}æç‹Îí²}æì]
¥ãVæÚ ¨ï Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ ¥æñÚ ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜUè §ç‹Îí²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J
²ãæ¡ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ ÜUæ ±‡æüÝ çÜU²æ ãñ J …Ïæ §üEÚ ¨ëçcÅ ÜUæ ÐíH²
ÜUÚ„æ ãñ „æï Ðëçƒ±è ¥æçÎ SƒêH|æê„ „‹}ææ~ææ¥æï¢ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ²ï¢, Îàæïç‹Îí²æ¡
¥æñÚ }æÝ, ¥ã¢ÜUæÚ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ¥ã¢ÜUæÚ }æãœæœ± }æï¢ HèÝ ãæï …æ„æ ãñ J }æãœæœ± ÐíÜëUç„
}æï¢ HèÝ ãæï …æ„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ¨ëçcÅ ÜUæ ÐíH² ¥ÐÝï ¥æÐ Ýãè¢
ãæï„æ J ÐíH² ÜUÚÝï ±æHæ §üEÚ ãñ J
xæé‡ææï¢ ÜUè ¥çHXæ±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ©¨ÜïU ãï„é Ýãè¢ ãæï„ï J ¥ƒæü„ì ²ï
ÎæïÝæï¢ Ðí²æï…Ý ÐíÜëUç„ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãæï„ï J v²æï¢çÜU ÐíÜëUç„ ¥ÝæçÎ ãñ J |ææïxæ ¥æñÚ
¥Ð±xæü ÜUæï „ƒæ ç±àæï¯ ¥ç±àæï¯ ¥æñÚ çHX}ææ~æ §Ý „èÝ ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHï ÜUæÚ‡æ
ãñ¢ J ¨œ± ¥æçÎ „èÝ xæé‡æ ¨¢¨æÚ ÜïU ©yÐ‹Ý ÐÎæƒæïZ }æï¢ ç±l}ææÝ Úã„ï ãé» ©yÐçœæ ¥æñÚ ç±Ýæàæ S±MÐ
±æHï …ñ¨ï Ðí„è„ ãæï„ï ãñ¢ J ±æS„± }æï¢ §Ý xæé‡ææï¢ ÜUè Ý ©yÐçœæ ãæï„è ãñ ¥æñÚ Ý ç±Ýæàæ ãæï„æ ãñ J
…ñ¨ï Îï±Îœæ ÎçÚÎí ãæï Úãæ ãñ J v²æï¢çÜU §¨ÜUè xææñ»¢ }æÚ Úãè ãñ¢ J xææñ¥æï¢ ÜïU }æÚÝï ¨ï Îï±Îœæ ÜUè
¥æy}ææ ÜUæ Ýæàæ Ýãè¢ ãæï„æ J ±ñ¨ï ãè }æãœæœ±æçÎ ¨}æS„ ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ ÜUè ©yÐçœæ ¥æñÚ ç±Ýæàæ
ãæï„æ Úã„æ ãñ J ÐÚ‹„é §ÝÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUè Ý ©yÐçœæ ãæï„è ãñ ¥æñÚ Ý ç±Ýæàæ
ãæï„æ ãñ J ¨ê~æÜUæÚ Ýï „èÝæï¢ xæé‡ææï¢ ÜUè ™æÚ ¥±Sƒæ²ï¢ Ïæ„Hæ§ü ãñ¢ J
²æïxææ|²æ¨è §Ý xæé‡ææï¢ ÜUè ™æÚæï¢ ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜUæï …æÝÜUÚ ¥æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï }æï¢
¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J §ÝÜïU S±MÐ ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï Ý …æÝÝï ¨ï |æíæç‹„ ©yÐ‹Ý ãæï …æ„è ãñ J …ñ¨æ çÜU
ÜéUÀ Hæïxæ ²ã }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ÐíÜëUç„ ÜUæ ç±ÜUæ¨ ãæï„ï-ãæï„ï ™ï„Ý ÐÎæƒü ©yÐ‹Ý ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ±ï ™ï„Ý ÐÎæƒü
ç±Ýæàæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„ï-ãæï„ï …ÇG ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ J ±æS„ç±ÜU„æ ²ã ãñ çÜU …ÇG ÐÎæƒü ÜU|æè |æè ™ï„Ý Ýãè¢ ÏæÝ„æ
¥æñÚ ™ï„Ý ÐÎæƒü ÜU|æè |æè …ÇG Ýãè¢ ÏæÝ„æ J ²ï ¨œ±æçÎ xæé‡æ …ÇG ÐÎæƒü ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¿ææÝÚçã„ ãñ¢ J §Ý¨ï
™ï„Ý ÐÎæƒü ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ¨æ¢w²ÜUæÚ }æã<¯ ÜUçÐH …è Ýï §¨ ç±¯² }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU
``©ÐæÎæÝçÝ²}ææ„ì'' JJ ¨æ¢w²0 1/115 JJ ¥ƒæü„ì ©ÐæÎæÝ }æï¢ …æï xæé‡æ ãæï„ï ãñ¢ ±ï ãè ©¨¨ï ©yÐ‹Ý ÜUæ²ü
}æï¢ ¥æ„ï ãñ,¢ ¥‹² Ýãè¢ J §¨çH²ï …ÇG ÐíÜUë ç„ ¨ï ™ï„Ý …è±æy}ææ ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J ÐíÜUë ç„ ¨ï ç|æóæ ™ï„Ý
¨æ{ÝÐæÎ: 153 ¨ê~æ 2–20
ÐÎæƒü Îæï ãñ¢ J »ÜU …è±æy}ææ ¥æñÚ Îê¨Úæ §üEÚ J §ÝÜUæ ÜUæï§ü ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ ²ï |æè çÜU¨è
ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ¢ J §¨çH²ï §Ý „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUè ™æÚ ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜUæï …æÝÜUÚ §üEÚ ÜUæï ¨æŠ²,
…è±æy}ææ ÜUæï ¨æ{ÜU ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ÜUæï ¨æ{Ý }ææÝ ÜUÚÜïU ÜëU„ÜëUy²„æ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝæ ™æçã²ï JJ 19 JJ
¥±0 - Ã²æw²æ„¢ öà²}æƒ ÎícÅé: S±M Ðæ±{æÚ‡ææƒüç|æÎ}ææÚ|²„ï J
¥ƒü - öà² ÜUæ Ã²æw²æÝ ãæï xæ²æ ãñ J ¥Ïæ ÎícÅæ ÜïU S±MÐ ÜïU çÝp² ÜïU çH²ï ²ã
¨ê~æ çH¶æ …æ„æ ãñ J
ÎícÅæ öçàæ}ææ~æ: àæéhæïùçÐ Ðíy²²æÝéÐà²: JJ 20 JJ
àæÏÎæƒü - (ÎícÅæ) Îï¶Ýï ±æHæ (öçàæ}ææ~æ:) ¿ææÝ S±MÐ …è±æy}ææ (àæéh:) ÐíæÜëUç„ÜU
ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨ç}}æŸæ‡æ ¨ï Úçã„ „ƒæ ¥¿ææÝ, ¥{}æü, ç±ÜUæÚ ¥æçÎ Îæï¯æï¢ ¨ï S±|ææ±„: Úçã„
ãæï„æ ãé¥æ (¥çÐ) |æè (Ðíy²²-¥ÝéÐà²:) ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¥Ýé¨æÚ Îï¶Ýï ±æHæ ãñ J
¨ê~ææƒü - ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨ç}}æŸæ‡æ „ƒæ ¥¿ææÝ, ¥{}æü, ç±ÜUæÚæçÎ Îæï¯æï¢ ¨ï Úçã„
ãæï„æ ãé¥æ |æè ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¥Ýé¨æÚ Îï¶Ýï ±æHæ ™ï„Ý ÐÎæƒü ‘…è±æy}ææ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - öçàæ}ææ~æ §ç„ övàæçv„Úï± ç±àæï¯‡ææÐÚæ}æëcÅïy²ƒü: J ¨ ÐéL ¯æï Ïæéhï:
Ðí ç „¨¢ ± ï Î è J ¨ Ïæé h ï Ý ü ¨M Ðæï Ýæy²‹„¢ ç±M Ð §ç„ J Ý „æ±y¨M Ð: J ÜUS}ææ„ì ?
¿ææ„æ¿ææ„ç±¯²y±æyÐçÚ‡ææç}æÝè çã Ïæéçh:, „S²æp ç±¯²æï xæ±æçÎÍæüÅæçÎ±æü ¿ææ„pæ¿ææ„pïç„ ÐçÚ‡ææç}æy±¢
Îàæü²ç„ J
¨Îæ ¿ææ„ç±¯²y±¢ „é ÐéL ¯S²æÐçÚ‡ææç}æy±¢ ÐçÚÎèÐ²ç„ J ÜUS}ææ„ì ? Ý çã Ïæéçhp Ýæ}æ ÐéL ¯-
ç±¯²p S²æÎì xæëãè„æùxæëãè„æ ™ïç„ ç¨h¢ ÐéL ¯S² ¨Îæ ¿ææ„ç±¯²y±¢ „„pæÐçÚ‡ææç}æy±ç}æç„ J ôÜU
™ ÐÚæƒæü Ïæéçh: ¨¢ãy²ÜUæçÚy±æ„ì, S±æƒü: ÐéL ¯ §ç„ J „ƒæ ¨±æüƒæüŠ²±¨æ²ÜUy±æçy~æxæé‡ææ Ïæéçh-
ç›xæé‡æy±æÎ™ï„Ýïç„ J xæé‡ææÝæ¢ „êÐÎícÅæ ÐéL ¯ §ç„ J ¥„æï Ý ¨M Ð: J
¥S„é „<ã ç±M Ð §ç„ J Ýæy²‹„¢ ç±M Ð: J ÜUS}ææ„ì ? àæéhæïùŒ²¨æñ Ðíy²²æÝéÐà²: ²„: Ðíy²²¢
Ïææñh}æÝéÐà²ç„ J „}æÝéÐà²‹Ý„Îæy}ææçÐ „Îæy}æÜU §± Ðíy²±|ææ¨„ï J „ƒæ ™æïv„}æì-¥ÐçÚ‡ææç}æÝè
çã |ææïQëUàæçv„ÚÐíç„¨¢ÜíU}ææ ™ ÐçÚ‡ææç}æ‹²ƒïü Ðíç„¨¢ÜíUæ‹„ï± „Îì±ëçœæ}æÝéÐ„ç„, „S²æp ÐíæŒ„™ñ„‹²æïÐxæíã-
M Ðæ²æ Ïæéçh±ëœæïÚÝéÜUæÚ}ææ~æ„²æ Ïæéçh±ëœ²ç±çàæcÅæ çã ¿ææÝ±ëçœæçÚy²æw²æ²„ï JJ 20 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘öçàæ}ææ~æ’ ÜUæ ¥ƒü ç±àæï¯‡ææï¢ ¨ï Úçã„ ¿ææÝ S±MÐ ãè ãñ J ±ã ÐéL¯
Ïæéçh ±ëçœæ ÜUæï …æÝÝï ±æHæ ãñ J ±ã Ý Ïæéçh ÜïU ¨}ææÝMÐ ±æHæ ãñ Ý ãè ¥y²‹„ ç±LhMÐ
±æHæ ãñ J ¨}ææÝMÐ ±æHæ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢ ? ç±¯²æï¢ ÜïU …æÝÝï Ý …æÝÝï ±æHè ãæïÝï ¨ï Ïæéçh
ÐçÚ‡ææ}æ ±æHè ãñ J ¥æñÚ ©¨ÜïU xææñ ¥æçÎ ±æ ÍæÅ ¥æçÎ ç±¯² ¿ææ„-¥¿ææ„ ãæï„ï ãñ¢, (²ï Ïæéçh
ÜïU) ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï çÎ¶æ„ï ãñ¢ J
¨Îæ ¿ææ„ ç±¯² ±æHæ ãæïÝæ „æï ÐéL¯ ÜïU ¥ÐçÚ‡ææç}æy± ÜUæï ÐíÜUÅ ÜUÚ„æ ãñ J v²æï¢ ? Ïæéçh …æï
ÐéL¯ ÜUæ ç±¯² ãñ ±ã ÜU|æè ¿ææ„-¥¿ææ„ Ýãè¢ ãæï„è J ©¨ ¨ï ÐéL¯ ¨Îæ ¿ææ„ ç±¯² ±æHæ
¨æ{ÝÐæÎ: 154 ¨ê~æ 2–20
ãñ ²ã ¥æñÚ ÐéL¯ ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æÚçã„ ãæïÝæ ç¨h ãñ J ¥æñÚ v²æ (ãï„é ãñ ÜUã„ï ãñ¢) Ïæéçh („èÝ xæé‡ææï¢
ÜUæ) ¨¢Íææ„ MÐ ãæïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÐÚæƒü (ÐéL¯æƒü) ãñ …ÏæçÜU ÐéL¯ S±æƒü ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ
¨Ïæ ç±¯²æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚæÝï ±æHè ãæïÝï ¨ï Ïæéçh ç~æxæé‡æ ±æHè ãñ, „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ²év„ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ
¥™ï„Ý ãñJ ÐéL¯ xæé‡ææï¢ ÜUæï çÝÜUÅ„æ ¨ï …æÝÝï ±æHæ ãñ ¥„: Ïæéçh ÜïU ¨}ææÝMÐ ±æHæ Ýãè¢ ãñ J
„æï çÈUÚ (ÐéL¯ ÜUæï Ïæéçh ¨ï) ç±Lh S±MÐ ±æHæ }ææÝ çH²æ …æ² ? Ðê‡æü MÐ ¨ï ç±Lh S±MÐ
±æHæ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢ ? àæéh ãæïÝï ÐÚ |æè ±ã Ïæéçh±ëçœæ ÜïU ¥Ýé¨æÚ …æÝ„æ ãñ J v²æï¢çÜU ±ã Ïæéçh±ëçœæ
ÜïU ¥Ýé¨æÚ Îï¶„æ ãñ J ©¨ÜUæï Îï¶„æ ãé¥æ Ïæéçh±ëçœæ S±MÐ Ý ãæïÝï ÐÚ |æè ©¨ S±MÐ ±æHæ Ðí„è„
ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ ±ñ¨æ ãè ÜUãæ ãñ - |ææïv„æ ÐçÚ‡ææ}æ {}æü ¨ï Úçã„ ãñ ¥æñÚ Ïæéçh »±¢ Ïæéçh ¨ï ¨}Ïæh
ç±¯²æï¢ }æï¢ ÍæéH„æ ç}æH„æ Ýãè¢ ãñ, ÐçÚ‡ææç}æÝè Ïæéçh }æï¢ ÍæéHï ç}æHï ÜïU ¨}ææÝ ©¨ (Ïæéçh±ëçœæ) ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ
ÜUÚ„æ ãñ J ™ï„Ý ÜïU ¨}Ïæ‹{ ¨ï ™ï„Ý„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ±æHè ©¨ Ïæéçh±ëçœæ ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ ÜUÚÝï ÜïU
ÜUæÚ‡æ ¿ææÝ±ëçœæ Ïæéçh±ëçœæ ÜïU ¨}ææÝ ãè ÜUãè …æ„è ãñ JJ 20 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ …è±æy}ææ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…è±æy}ææ ÎícÅæ ãñ ¥ƒæü„ì …æÝÝï ±æHæ ãñ ¥æñÚ ±ã Ïæéçh ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¥Ýé¨æÚ Îï¶„æ ãñ J ¥æy}ææ
ÜUæï öçàæ}ææ~æ ÜUãæ ãñ J §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU …è±æy}ææ ™ï„Ý ÐÎæƒü ãñ, …ÇG Ýãè¢ J ¥æy}ææ }æï¢
¿ææÝxæé‡æ S±æ|ææç±ÜU ãñ J ¥æñÚ ÏæH, §ÓÀæçÎ |æè ©¨ÜïU S±æ|ææç±ÜU xæé‡æ ãñ¢ J }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÜïU mæÚæ
ÐÎæƒæïZ ÜïU …æï ¥æÜUæÚ-ÐíÜUæÚ Ïæéçh }æï¢ ©„Ú„ï ãñ¢, ©¨è ÜïU ¥Ýé¨æÚ …è±æy}ææ Îï¶„æ ãñ J ¥æy}ææ Ïæéçh
ÜïU ¨æƒ ÜéUÀ ¨}ææÝ„æ Ú¶„æ ãñ ¥æñÚ ÜéUÀ ¥¨}ææÝ„æ J Ïæéçh ÜïU ¨}æÿæ …æï ÐÎæƒü ©ÐçSƒ„ ãæï„ï ãñ¢,
©ÝÜUæ ±ã ç™~æ ©„æÚ„è ãñ ¥æñÚ …æï ÐÎæƒü ©¨ÜïU ¨}æÿæ Ýãè¢ ãæï„ï, ©ÝÜUæ ç™~æ Ýãè¢ ©„æÚ„è J ç…ÝÜUæ
ç™~æ ©„Ú„æ ãñ ±ï ¿ææ„ ãñ¢ ¥æñÚ ç…ÝÜUæ ç™~æ Ýãè¢ ©„Ú„æ ±ï ¥¿ææ„ ãñ¢ ¥ƒæü„ì ç™~æ ±æHï ÐÎæƒæïZ ÜUæï
¥æy}ææ …æÝ„æ ãñ ¥‹²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ J ²ã ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææ„ ¥æñÚ ¥¿ææ„ ÚãÝæ Ïæéçh ÜïU ÐçÚ‡ææç}æy± ÜUæï
ç¨h ÜUÚ„æ ãñ J Ïæéçh }æï¢ ÐÎæƒæïZ ÜUæ …æï |æè ¥æÜUæÚ ÐíÜUæÚ ©„Ú„æ ãñ, ©¨ÜUæï …è±æy}ææ ¨Îæ …æÝ„æ
ãñ J ÜU|æè |æè »ï¨æ Ýãè¢ ãæï„æ çÜU Ïæéçh }æï¢ ÜUæï§ü ç™~æ ©„Úï ¥æñÚ ©¨ÜUæï …è±æy}ææ Ý …æÝï J §¨è ÜUæÚ‡æ
¨ï …è±æy}ææ ¥ÐçÚ‡ææ}æè ãñ J §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU Ïæéçh ÐçÚ±„üÝàæèH ãñ, ¥æy}ææ Ýãè¢ J Ïæéçh
¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUæ ¨¢Íææ„MÐ ãæïÜUÚ ÜUæ²æïZ ÜUæï ç¨h ÜUÚ„è ãñ J §¨çH²ï ±ã ÐÚæƒü ãñ J ¥ƒæü„ì
¥æy}ææ ÜïU çH²ï ãñ J …ñ¨ï |æ±Ý ¥æçÎ ÐÎæƒü ¨¢Íææ„MÐ }æï¢ ãæïÜUÚ …è± ÜïU Ðí²æï…Ý ÜUè ç¨çh ÜUÚ„ï
ãñ¢, Ïæéçh |æè ±ñ¨ï ãè ÜUÚ„è ãñ J §¨çH²ï ÐÚæƒü-Îê¨Úï ÜïU çH²ï ÜUãè …æ„è ãñ J ¥æy}ææ Îê¨Úï ÜïU çH²ï
Ýãè¢ J ¥„: ±ã S±æƒü ÜUãæ …æ„æ ãñ J
Ïæéçh ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝè ãñ J §¨çH²ï ±ã …ÇG ãñ J …è±æy}ææ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUæ |ææïv„æ ãñ
¥„: ±ã ™ï„Ý ãñ J ²ãè Ïæéçh ¥æñÚ ¥æy}ææ ÜUè ¥¨}ææÝMÐ„æ ÜUãè …æ„è ãñ J Ïæéçh ¥æñÚ ¥æy}ææ
ÜUè ¨}ææÝMÐ„æ ²ã ãñ çÜU Ïæéçh }æï¢ …æï ç±ç±{ ÐÎæƒæïZ ÜïU ¥æÜUæÚ-ÐíÜUæÚ ©„Ú„ï ãñ¢ ©ÝÜUæï ©¨è
MÐ }æï¢ Îï¶„æ ãé¥æ ¥æy}ææ ¥¿ææÝ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ©ÝÜUæï ¥æñÚ S±²¢ ÜUæï »ÜU ¨}æÛæ„æ ãñ J ÜUæ}æ, ÜíUæï{,
Hæï|æ, }ææïã, ¥ã¢ÜUæÚ ¥æçÎ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU xæé‡æ ãñ¢ J ÐÚ‹„é ¥¿ææÝ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ …è±æy}ææ §ÝÜUæï
¨æ{ÝÐæÎ: 155 ¨ê~æ 2–21
¥ÐÝï ¨ï ç|æ‹Ý Ýãè¢ ¨}æÛæ„æ J Ïæéçh ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUæ çÝÜUÅ„}æ ¨}Ïæ‹{ ãñ J
¥¿ææÝ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜU|æè-ÜU|æè …è±æy}ææ Ïæéçh …ñ¨æ …ÇG ÐÎæƒü çÎ¶„æ ãñ ¥æñÚ ÜU|æè …è± ÜïU
¨}Ïæ‹{ ¨ï Ïæéçh ™ï„Ý±„ì çÎ¶æ§ü Îï„è ãñ J ±æS„± }æï¢ ²ï ÎæïÝæï¢ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãñ¢ J Ïæéçh …ÇG ÐÎæƒü
ãñ ¥æñÚ …è±æy}ææ ™ï„Ý ÐÎæƒü J …Ïæ ¥æy}ææ Ïæéçh±ëçœæ²æï¢ ÜUæï S±²¢ ¨ï ÐëƒÜUì Ýãè¢ …æÝ„æ „Ïæ ¥çS}æ„æ
vHïàæ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J …Ïæ Ã²çv„ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ …æ„æ ãñ „æï ²ã |æíæç‹„
ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ çÜU }æñ¢ ¥æñÚ Ïæéçh »ÜU ãñ¢ J ¥æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÝï ¨ï Ã²çv„
Ïæéçh, }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ¥æ{èÝ Ýãè¢ ãæï„æ J §ÝÜUæï ¥ÐÝï ±àæ }æï¢ ÜUÚÜïU }ææïÿæ ÜUè ç¨çh ÜUÚ„æ ãñ J
¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ¨}æÛæÝï ÐÚ §üEÚ ÜUæ S±MÐ |æè àæèÍæí ¿ææ„ ãæï …æ„æ ãñ J …æï Ã²çv„ ¥ÐÝï S±MÐ
ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„æ, ±ã §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï |æè Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J
¨¢¨æÚ }æï¢ ¥ÝïÜU Hæïxæ ²ã }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU …è±æy}ææ §üEÚ ÜUæ ãè »ÜU ¥¢àæ ãñ J ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï
ãñ¢ çÜU ²ã ¥æy}ææ ÐíÜëUç„ ÜïU ¥¢àææï¢ ¨ï ÏæÝæ ãñ, §y²æçÎ ¥ÝïÜU }ææ‹²„æ²ï¢ ãñ¢ J ²çÎ …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ
ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ çH²æ …æ² „æï ²ï ¨Ïæ |æíæç‹„²æ¡ ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ¢ J Ðíæ²: Ã²çv„ ²ã ¨}æÛæ„ï
ãñ¢ çÜU }æÝ ç±¯²æï¢ }æï¢ S±²¢ ™Hæ …æ„æ ãñ J §¨ |æíæç‹„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ²ãè ãñ çÜU ±ï …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ
ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„ï J ²çÎ Ã²çv„ àææ‹„ ±æ„æ±Ú‡æ }æï¢ Úæxæ, mï¯ ¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ çÝÚèÿæ‡æ, ÐÚèÿæ‡æ ÜUÚï „æï
²ã ÐçÚ¿ææÝ ãæï …æ²ïxææ çÜU }æÝ ¥æçÎ ¨|æè ©ÐÜUÚ‡ææï¢ ÜUæï }æñ¢ ™Hæ„æ ãê¡ J ©ÐçÝ¯yÜUæÚ Ýï §¨ ç±¯²
}æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU -
¥æy}ææÝ¢ ÚçƒÝ¢ ç±çh àæÚèÚ¢ Úƒ}æï± „é J Ïæéôh „é ¨æÚôƒ ç±çh }æÝ: Ðíxæíã}æï± ™ JJ
§ç‹Îí²æç‡æ ã²æÝæãé<±¯²æ¢S„ï¯é xææï™ÚæÝì J ¥æy}æïç‹Îí²}æÝæï²év„¢ |ææïv„ïy²æãé}æüÝèç¯‡æ: JJ
JJ ÜUÆæïÐçÝ¯Îì JJ 3/3-4 JJ
¥ƒü - (¥æy}ææÝ¢ ÚçƒÝ¢ ç±çh) ¥æy}ææ ÜUæï Úƒ ÜUæ S±æ}æè …æÝæï (àæÚèÚ¢ „é Úƒ}æì »±) àæÚèÚ
ÜUæï „æï Úƒ ãè …æÝæï (Ïæéôh „é ¨æÚôƒ ç±çh) Ïæéçh ÜUæï ¨æÚçƒ …æÝæï (™ }æÝ: Ðíxæíã}æì »±) ¥æñÚ
}æÝ ÜUæï Hxææ}æ ãè …æÝæï (§ç‹Îí²æç‡æ ã²æÝì ¥æãé:) §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ÍææïÇïG ÜUã„ï ãñ¢ („ï¯é ç±¯²æÝì xææï™ÚæÝì)
ç±¯²æï¢ ÜUæï ©Ý}æï¢ xææï™Ú = |æêç}æ = }ææxæü ÜUã„ï ãñ¢ J (}æÝèç¯‡æ:) }æÝè¯è = ç±mæÝì (§ç‹Îí²}æÝæï²év„}æì
¥æy}ææ) §ç‹Îí²æï¢ »±¢ }æÝ ¨ï ²év„ ¥æy}ææ ÜUæï (|ææïv„æ §ç„ ¥æãé:) |ææïv„æ ãñ, ²ã ÜUã„ï ãñ¢ JJ 20 JJ
„Îƒü »± öà²S²æùùy}ææ JJ 21 JJ
àæÏÎæƒü - („Îì-¥ƒü:) ©¨ …è±æy}ææ ÎícÅæ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜïU çH²ï (»±) ãè (öà²S²)
öà² ÜUæ (¥æy}ææ) S±MÐ ãñ ¥ƒæü„ì öà² ÜUæ ¥ÐÝæ ÜUæï§ü Ðí²æï…Ý Ýãè¢ ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ ÎícÅæ …è±æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜïU çH²ï ãè ‘öà² ÜUæ S±MÐ’
ãñ ¥ƒæü„ì §¨ÜUæ ÜUæï§ü ¥ÐÝæ Ðí²æï…Ý Ýãè¢ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 156 ¨ê~æ 2–22
Ã²æ0 |ææ0 - öçàæM ÐS² ÐéL ¯S² ÜU}æüM Ð„æ}ææÐ‹Ý¢ öà²ç}æç„ „Îƒü »± öà²S²æy}ææ S±M Ð¢
|æ±„èy²ƒü: JJ 21 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - öà², ÎícÅæ MÐ ÐéL¯ ÜUè ÜU}æüMÐ„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ §¨çH²ï ©¨è (ÐéL¯)
ÜïU çH²ï öà² ÜUæ ¥æy}ææ (¥ƒæü„ì) S±MÐ ãæï„æ ãñ JJ 21 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU ©¨ …è±æy}ææ ÜïU çH²ï ãè ‘öà² ÜUæ ¥æy}ææ’ ãñ J
öà² ÜïU S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ JJ 2/18 JJ }æï¢ ÜUÚ çÎ²æ ãñ J §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±àæï¯ çÝ‡æü² çÜU²æ ãñ
çÜU ¨œ± ¥æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï, }æãœæœ± ¨ï HïÜUÚ Ðëçƒ±è ¥æçÎ SƒêH|æê„æï¢ „ÜU ÜUè Ú™Ýæ …è±æy}ææ
ÜïU çH²ï ãæï„è ãñ J §üEÚ Ðê‡æüÜUæ}æ ãñ J ©¨ÜUæï ¥ÐÝï çH²ï çÜU¨è |æè ±S„é ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢
ãñ J ÐíÜëUç„ …ÇG ãæïÝï ¨ï Ý ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ ¨ÜU„è ¥æñÚ Ý ©¨¨ï ÏæÝï ÐÎæƒæïZ ÜUæ |ææïxæ ÜUÚ
¨ÜU„è ãñ J …è±æy}ææ ™ï„Ý ÐÎæƒü ãñ ¥æñÚ ©¨}æï¢ ÏæH |æè ãñ J ÐÚ‹„é ¥æy}ææ }æï¢ ¥æÝ‹Î Ýãè¢ ãñ
¥„: ±ã ¥æÝ‹ÎS±MÐ Ýãè¢ ãñ J …æï ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨é¶ ãñ ±ã |æè …è± }æï¢ Ýãè¢ ãñ J
¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ÜïU çÏæÝæ Ý …è±æy}ææ ÜU}æü ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ Ý ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH |ææïxæ ¨ÜU„æ ãñ J
}æãœæy± ¨ï HïÜUÚ àæÚèÚÐ²ü‹„ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ãæï …æÝï ÐÚ …è± ÜU}æü ÜUÚÝï }æï¢, |ææïxæ |ææïxæÝï }æï¢ „ƒæ
}ææïÿæ ÐíæçŒ„ }æï¢ ¨}æƒü ãæï„æ ãñ J
ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU …è±æy}ææ ¥æÝ‹ÎS±MÐ ãñ J ²çÎ ¥æÝ‹ÎS±MÐ ãæï„æ „æï ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ
}æã<¯ Ð„†…çH …è ²ã Ý ÜUã„ï çÜU …è±æy}ææ ÜïU çH²ï ãè ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ãé§ü ãñ J Îê¨Úè Ïææ„
²ã ãñ çÜU ¥æy}ææ ¥æÝ‹ÎS±MÐ ãæï„æ „æï ±ã Îé:¶ç}æçŸæ„ ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢ }æï¢ v²æï¢ ÐÇG„æ ? ²çÎ
…è± ÜUæ ¥æÝ‹Î xæé‡æ S±æ|ææç±ÜU ãñ „æï §üEÚ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï «ç¯²æï¢ Ýï ²æïxææ|²æ¨
ÜUæ ç±{æÝ v²æï¢ çÜU²æ ? §¨çH²ï ¥æy}ææ ¥æÝ‹ÎS±MÐ Ýãè¢ ãñ JJ 21 JJ
¥±0 - „yS±M Ð¢ „é ÐÚM Ðï‡æ Ðíç„HÏ{æy}æÜ¢U |ææïxææÐ±xææüƒü„æ²æ¢ ÜëU„æ²æ¢ ÐéL ¯ï‡æ Ý öà²„ §ç„ J
S±M ÐãæÝæÎS² Ýæàæ: ÐíæŒ„: J Ý „é ç±Ýà²ç„ J ÜUS}ææ„ì ?
¥ƒü - öà² ÜUæ S±MÐ ¥‹² (…è±æy}ææ) ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥ÐÝï ¥çS„y± ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ±æHæ
(ÐéL¯ ÜïU) |ææïxææÐ±xæü ™çÚ„æƒü ãæïÝï ÐÚ ÐéL¯ ÜïU mæÚæ Ýãè¢ Îï¶æ …æ„æ J §¨çH» S±MÐ ÜUè çSƒç„
Ý ãæïÝï ¨ï §¨ (öà²) ÜUæ Ýæàæ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ ÐÚ‹„é ±ã ç±ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J v²æï¢ ?
ÜëU„æƒü}Ðíç„ ÝcÅ}æŒ²ÝcÅ¢ „Î‹²¨æ{æÚ‡æy±æ„ì JJ 22 JJ
àæÏÎæƒü - (ÜëU„æƒü}æì-Ðíç„) ç…¨ …è±æy}ææ ÜUæ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü Ðí²æï…Ý ç¨h ãæï ™éÜUæ
ãñ, ©¨ÜïU çH²ï (ÝcÅ}æì) ÝcÅ ãé¥æ …ñ¨æ (¥çÐ) |æè (¥-ÝcÅ}æì) ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ („Îì-¥‹²-
¨æ{æÚ‡æy±æ„ì) ©¨ ÜëU„æƒü ÐéL¯ ¨ï ç|æ‹Ý ÐéL¯æï¢ ÜïU çH²ï ¨æ}ææ‹² MÐ ¨ï |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü
ÜUè ç¨çh ÜUÚæÝï ±æHæ ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - ÜëU„æƒü …è±æy}ææ ÜïU çH²ï ÝcÅ ãé¥æ …ñ¨æ |æè öà² ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ, ¥‹² ¥ÜëU„æƒü
…è±æy}ææ¥æï¢ ÜïU çH²ï ¨æ}ææ‹² MÐ ¨ï |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUè ç¨çh ÜUÚæÝï ±æHæ ãæïÝï ¨ï J
¨æ{ÝÐæÎ: 157 ¨ê~æ 2–22
Ã²æ0 |ææ0 - ÜëU„æƒü}æïÜ¢U ÐéL ¯¢ Ðíç„ öà²¢ ÝcÅ}æçÐ Ýæàæ¢ ÐíæŒ„}æŒ²ÝcÅ¢ „Î‹²ÐéL ¯¨æ{æÚ‡æy±æ„ì J
ÜéUàæH¢ ÐéL ¯¢ Ðíç„ Ýæàæ¢ ÐíæŒ„}æŒ²ÜéUàæHæ‹ÐéL ¯æ‹Ðíç„ Ý ÜëU„æƒüç}æç„ „ï¯æ¢ öàæï: ÜU}æüç±¯²„æ}ææÐ‹Ý¢ H|æ„
»± ÐÚM Ðï‡ææy}æM Ðç}æç„ J ¥„p öxÎàæüÝàævy²æï<Ýy²y±æÎÝæçÎ: ¨¢²æïxææï Ã²æw²æ„ §ç„ J „ƒæ
™æïv„}æì-“{<}æ‡ææ}æÝæçÎ¨¢²æïxææh}æü}ææ~ææ‡ææ}æŒ²ÝæçÎ: ¨¢²æïxæ” §ç„ JJ 22 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÜëU„æƒü »ÜU ÐéL¯ ÜïU Ðíç„ öà² ÝcÅ = Ýæàæ ÜUæï ÐíæŒ„ |æè (²ã) ÝcÅ
Ýãè¢ ãé¥æ - ©¨ (}æév„) ÐéL¯ ¨ï ¥‹²æï¢ ÜïU mæÚæ ¨}ææÝ MÐ ¨ï {æÚ‡æ çÜU²ï …æÝï ¨ï ¥ƒæü„ì ©Ð²æïxæè
ãæïÝï ¨ï J ÜéUàæH ÐéL¯ ÜïU Ðíç„ Ýæàæ ÜUæï ÐíæŒ„ |æè ¥ÜéUàæH (Ïæh) ÐéL¯æï¢ ÜïU Ðíç„ ÜëU„æƒü Ýãè¢
ãé¥æ ãñ ¥„: ©Ý (Ïæh ÐéL¯æï¢) ÜUè ÎàæüÝ çÜíU²æ ÜUæ ÜU}æü ç±¯² ÏæÝæ ãé¥æ ãñ J ÐÚMÐ …è±æy}ææ
ÜïU S±MÐ ÜïU mæÚæ ¥æy}æS±MÐ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ¥æñÚ §¨çH» övàæçv„ (ÐéL¯), ÎàæüÝàæçv„
(Ïæéçh ¥æçÎ) ÜïU (Ðí±æã ¨ï) çÝy² ãæïÝï ¨ï (§ÝÜUæ) ¨¢²æïxæ (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎ ãñ - »ï¨è Ã²æw²æ
ÜUè xæ§ü ãñ J ¥æñÚ »ï¨æ |æè ÜUãæ ãñ çÜU {<}æ²æïZ (¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢) ÜïU (ÐéL¯ ÜïU ¨æƒ) ¥ÝæçÎ ¨¢²æïxæ
ÜïU ÜUæÚ‡æ (Ïæéçh ¥æçÎ) {}ææïZ ÜUæ |æè ¨¢²æïxæ (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎ ãñ JJ 22 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ÜëU„ÜëUy² ÐéL ¯ ÜïU çH²ï öà²-ÝcÅ …ñ¨æ ãæïÝï
ÐÚ |æè ¥‹² ÐéL¯æï¢ ÜïU çH²ï Ðí²æï…Ý ±æHæ ãæïÝï ¨ï ÝcÅ …ñ¨æ Ýãè¢ ãñ J
…æï Ã²çv„ ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ „ÜU Ðãé¡™ÜUÚ }æéçv„ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ …æ„æ
ãñ, ©¨ÜïU çH²ï ²ã ¨¢¨æÚ ‘Ðí²æï…ÝãèÝ’ ãæï …æ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ç…Ý …è±æy}ææ¥æï¢ Ýï ¥|æè „ÜU |ææïxæ
¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæï ç¨h Ýãè¢ çÜU²æ ãñ, ©ÝÜïU çH²ï §¨ÜUè ¨æƒüÜU„æ ÏæÝè Úã„è ãñ J ¥ƒæü„ì ©ÝÜïU çH²ï
|ææïxæ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ ÏæÝæ Úã„æ ãñ J §¨è ÜUæÚ‡æ ¨ï …è±æy}ææ
¥æñÚ Ïæéçh ¥æçÎ ÐíÜëUç„ ¨ï ©yÐ‹Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨¢²æïxæ Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎ ãñ J Ðê±ü ¨ëçcÅ }æï¢ …æï Ïæéçh
àæÚèÚ ¥æçÎ ©ÐÜUÚ‡æ …è±æy}ææ ÜïU ƒï, ±ï ÐíH² ¥±Sƒæ }æï¢ ÝcÅ ãæï xæ²ï J ©¨ÜUæï §üEÚ Ýï ©¨è ÐíÜUæÚ
ÜïU ¨æ{Ý §¨ ¨ëçcÅ }æï¢ çÎ²ï ãñ¢ J ²çÎ …è±æy}ææ §¨ ¨ëçcÅ ÜUæH }æï¢ ¥ƒ±æ ¥æÝï ±æHè ¥ÝïÜU ¨ëçcÅ²æï¢
}æï¢ }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ Ý ÜUÚï „æï ©¨ÜïU ¨æƒ ©Ý Ïæéçh ¥æçÎ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ Ðí±æã ¨ï ™H„æ Úãïxææ J
…è± ÜUæ Ïæéçh ¥æçÎ ÜïU ¨æƒ ¨ëçcÅ }æï¢ ¨¢²æïxæ ãæïÝæ, ÐíH² }æï¢ ç±²æïxæ ãæïÝæ Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎ ÜUãHæ„æ
ãñ J ¨œ±xæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ²ï „èÝæï¢ ¥ÝæçÎ ãñ¢ J …è±æy}ææ ÜUæ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ »±¢ §Ý¨ï
©yÐ‹Ý Ïæéçh, ¥ã¢ÜUæÚ, }æÝ ¥æçÎ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎ ãñ J ²lçÐ }ææïÿæÜUæH }æï¢ ²ã
¨¢²æïxæ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ, ÐÚ‹„é }æéçv„ ¨ï ÐéÝÚæ±ëçœæ ãæïÝï ÐÚ ²ã ÐéÝ: Ðí±ëœæ ãæï …æ„æ ãñ J ¥ƒæü„ì
…è±æy}ææ Üï àæé|æ-¥àæé|æ ÜU}ææüÝé¨æÚ §üEÚ §¨ ¨¢²æïxæ ÜUè SƒæÐÝæ ÜUÚ Îï„æ ãñ J
²ã ¨¢²æïxæ Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎ ¥æñÚ ¥Ý‹„ ãñ J Ðíy²ïÜU ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï
çÜU Ïæéçh, àæÚèÚ ¥æçÎ ¨}æS„ ÐÎæƒü §üEÚÜëU„ ãñ¢ ¥æñÚ §ÝÜUæ ± }æïÚæ ¨}Ïæ‹{ ¥çÝy² ãñ ¥„:
àæèÍæí ãè {}æü, ¥ƒü, ÜUæ}æ, }ææïÿæ ÜUè ç¨çh ÜUÚ HïÝè ™æçã²ï J v²æï¢çÜU …æï Ã²çv„ §Ý ¨æ¢¨æçÚÜU
ÐÎæƒæïZ ÜUæï §üEÚ ÜïU Ý }ææÝÜUÚ ¥ÐÝï }ææÝ„æ ãñ ¥æñÚ §ÝÜïU ¨æƒ ¥ÐÝæ ¨}Ïæ‹{ |æè çÝy² }ææÝ„æ
ãñ J ±ã Ïæ‹{Ý ÜUæ |ææxæè ãæï„æ ãñ J §¨çH²ï ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï §üEÚÜëU„ }ææÝÜUÚ, ©ÝÜïU
¨æ{ÝÐæÎ: 158 ¨ê~æ 2–23
¨æƒ ¥ÐÝï ¨}Ïæ‹{ ÜUæï ¥çÝy² …æÝÜUÚ, §üEÚÐíæçŒ„ ÜUæï Hÿ² ÏæÝæÝï ¨ï Ã²çv„ ÜëU„æƒü ãæï„æ ãñ, ¥‹²ƒæ
Ýãè¢ JJ 22 JJ
¥±0 - ¨¢²æïxæS±M Ðæç|æç{y¨²ïÎ¢ ¨ê~æ¢ Ðí±±ë„ï J
¥ƒü - ‘¨¢²æïxæ ÜïU S±MÐ’ ÜUæï Ïæ„HæÝï ÜUè §ÓÀæ ¨ï ²ã ¨ê~æ Ðí±ëœæ ãé¥æ ãñ -
S±S±æç}æàævy²æï: S±M ÐæïÐHçÏ{ãï„é: ¨¢²æïxæ: JJ 23 JJ
àæÏÎæƒü - (S±-S±æç}æ-àævy²æï:) S±àæçv„ = ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU xæé‡æ-
ÜU}æü-S±|ææ± J S±æç}æàæçv„ = …è±æy}ææ ¥æñÚ ©¨ÜïU xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ±, §Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU (S±MÐ-
©ÐHçÏ{-ãï„é:) S±MÐ ÜïU ¿ææÝ ÜUæ ãï„é (¨¢²æïxæ:) ¨¢²æïxæ ãñ J
¨ê~ææƒü - ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ± „ƒæ …è±æy}ææ ¥æñÚ ©¨ÜïU
xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ± J §Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU S±MÐ ÜïU ¿ææÝ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ‘¨¢²æïxæ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÐéL ¯: S±æ}æè öà²ïÝ S±ïÝ ÎàæüÝæƒZ ¨¢²év„: J „S}ææy¨¢²æïxææÎì öà²S²æïÐHçÏ{²æü
¨ |ææïxæ:, ²æ „é ÎícÅé: S±M ÐæïÐHçÏ{: ¨æïùÐ±xæü: J ÎàæüÝÜUæ²æü±¨æÝ: ¨¢²æïxæ §ç„ ÎàæüÝ¢ ç±²æïxæS²
ÜUæÚ‡æ}æév„}æì J ÎàæüÝ}æÎàæüÝS² Ðíç„m‹mèy²ÎàæüÝ¢ ¨¢²æïxæçÝç}æœæ}æév„}æì J Ýæ~æ ÎàæüÝ¢ }ææïÿæÜUæÚ‡æ}æì,
¥ÎàæüÝæ|ææ±æÎï± Ïæ‹{æ|ææ±: ¨ }ææïÿæ §ç„ J ÎàæüÝS² |ææ±ï Ïæ‹{ÜUæÚ‡æS²æÎàæüÝS² Ýæàæ §y²„æï ÎàæüÝ¿ææÝ¢
ÜñU±Ë²ÜUæÚ‡æ}æév„}æì J ôÜU ™ïÎ}æÎàæüÝ¢ Ýæ}æ ?
1-ôÜU xæé‡ææÝæ}æç{ÜUæÚ: ?
2-¥æãæïçS±Îì öçàæM ÐS² S±æç}æÝæï Î<àæ„ç±¯²S² Ðí{æÝç™œæS²æÝéyÐæÎ: S±çS}æ‹öà²ï ç±l}ææÝï
ÎàæüÝæ|ææ±: ?
3-çÜU}æƒü±œææ xæé‡ææÝæ}æì ?
4-¥ƒæç±læ S±ç™œæïÝ ¨ã çÝL hæ S±ç™œæS²æïyÐçœæÏæè…}æì ?
5-ôÜU çSƒç„¨¢SÜUæÚÿæ²ï xæç„¨¢SÜUæÚæç|æÃ²çv„: ? ²~æïÎ}æév„¢-Ðí{æÝ¢ çSƒy²ñ± ±„ü}ææÝ¢ ç±ÜUæÚæ-
ÜUÚ‡ææÎÐí{æÝ¢ S²æ„ì „ƒæ xæy²ñ± ±„ü}ææÝ¢ ç±ÜUæÚçÝy²y±æÎÐí{æÝ¢ S²æ„ì J ©|æ²ƒæ ™æS² Ðí±ëçœæ:
Ðí{æÝÃ²±ãæÚ¢ H|æ„ï, Ýæ‹²ƒæ J ÜUæÚ‡ææ‹„Úïc±çÐ ÜUçËÐ„ïc±ï¯ ¨}ææÝp™ü: J
6-ÎàæüÝàæçv„Úï±æÎàæüÝç}æy²ïÜïU; Ðí{æÝS²æy}æw²æÐÝæƒæü Ðí±ëçœæçÚç„ Ÿæé„ï: J ¨±üÏææïŠ²Ïææï{¨}æƒü:
ÐíævÐí±ëœæï: ÐéL ¯æï Ý Ðà²ç„, ¨±üÜUæ²üÜUÚ‡æ¨}æƒZ öà²¢ „Îæ Ý öà²„ §ç„ J
7-©|æ²S²æŒ²ÎàæüÝ¢ {}æü §y²ïÜïU J „~æïÎ¢ öà²S² S±æy}æ|æê„}æçÐ ÐéL ¯Ðíy²²æÐïÿæ¢ ÎàæüÝ¢ öà²{}æüy±ïÝ
|æ±ç„, „ƒæ ÐéL ¯S²æÝæy}æ|æê„}æçÐ öà²Ðíy²²æÐïÿæ¢ ÐéL ¯{}æüy±ïÝï±æÎàæüÝ}æ±|ææ¨„ï J
8-ÎàæüÝ¿ææÝ}æï±æÎàæüÝç}æç„ ÜïUç™Îç|æÎ{ç„ J §y²ï„ï àææ›xæ„æ ç±ÜUËÐæ: J „~æ ç±ÜUËÐÏæãéy±-
}æï„y¨±üÐéL ¯æ‡ææ¢ xæé‡ææÝæ¢ ¨¢²æïxæï ¨æ{æÚ‡æç±¯²}æì JJ 23 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - S±æ}æè ÐéL¯, ÎàæüÝ („œ±¿ææÝ) ÜïU çH» öà²MÐè S± ¨ï ¨¢²év„ ãñ J
©¨ ¨¢²æïxæ ¨ï öà² ÜUè …æï ©ÐHçÏ{ ãæï„è ãñ (¿ææÝ ãæï„æ ãñ) ±ã ‘|ææïxæ’ ÜUãHæ„æ ãñ J …æï „æï
ÎícÅæ ÜïU S±MÐ ÜUè ©ÐHçÏ{ ¿ææÝ ãñ, ±ã ‘¥Ð±xæü’ ÜUãHæ„æ ãñ J ÎàæüÝÜUæ²ü ÜUè ¨}ææçŒ„ ãæïÝï
¨æ{ÝÐæÎ: 159 ¨ê~æ 2–23
ÐÚ ¨¢²æïxæ ÜUæ ¥±¨æÝ ãæï„æ ãñ §¨çH» ‘ÎàæüÝ’ ÜUæï ç±²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ÎàæüÝ, ¥ÎàæüÝ
ÜUæ ç±Úæï{è ãñ, ¥„: ‘¥ÎàæüÝ’ ÜUæï ¨¢²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ²ãæ¡ ‘ÎàæüÝ’ }ææïÿæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ
Ýãè¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ¥ÎàæüÝ (¥¿ææÝ) ÜïU ¥|ææ± ¨ï ãè Ïæ‹{ ÜUæ ¥|ææ± ãæï„æ ãñ, ±ã ‘}ææïÿæ’ ãñ J
ÎàæüÝ ÜïU ãæïÝï ÐÚ Ïæ‹{ÜUæÚ‡æ …æï ¥ÎàæüÝ ãñ ©¨ÜUæ Ýæàæ ãæï„æ ãñ §¨çH» ÎàæüÝ (¿ææÝ) ÜUæï ÜñU±Ë²
ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ²ã ‘¥ÎàæüÝ’ v²æ ãñ ?
(1) v²æ (¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì) xæé‡ææï¢ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚ (¥ƒæü„ì ÜUæ²ü ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜUæ …æï
¨æ}æ‰²ü ãñ, ±ã ¥ÎàæüÝ) ãñ ? ¥ƒ±æ
(2) ÎícÅæ S±æ}æè ÜïU Ðíç„ àæÏÎæçÎ ç±¯²æï¢ ÜUæï çÎ¶æÝï ±æHï Ðí{æÝ ç™œæ ÜUæ ÐíÜUÅ Ý ãæïÝæ
¥ƒæü„ì öà² ÜïU S±MÐ ÜïU ç±l}ææÝ ÚãÝï ÐÚ |æè (ÎæïÝæï¢ S±MÐ ÜUæ) …æï ²ƒæƒü ¿ææÝ ÜUæ ¥|ææ±
ãñ, v²æ ±ã ¥ÎàæüÝ ãñ ?
(3) v²æ xæé‡ææï¢ ÜUè ¥ƒü±œææ ¥ƒæü„ì |ææïxææÐ±xæü ÜïU ¨}ÐæÎÝ }æï¢ ²év„ ÚãÝæ (Ðí±ëœæ ÚãÝæ
¥ÎàæüÝ) ãñ ?
(4) ¥ƒ±æ S±ç™œæ ÜïU ¨æƒ (ÐíH²ÜUæH }æï¢) çÝLh »±¢ (¨xæüÜUæH }æï¢) ÏæÝï ç™œæ ÜUè
¥ç|æÃ²çv„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ …æï ¥ç±læ ãñ, ±ãè ¥ÎàæüÝ ãñ ?
(5) ôÜU±æ çSƒç„ (ÐíH²) ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ÿæè‡æ ãæïÝï ÐÚ xæç„ (¨ëçcÅÜUæH ÜïU) ¨¢SÜUæÚ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„
¥ÎàæüÝ ãñ ? ç…¨ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU - Ðí{æÝ çSƒç„ }æï¢ ÚãÝï ÐÚ ç±ÜUæÚæï¢ ÜïU Ý ÜUÚÝï
ÜïU ÜUæÚ‡æ Ðí{æÝ Ýãè¢ ÜUãHæ²ïxææ J ©¨è ÐíÜUæÚ xæç„ }æï¢ ãè ÚãÝï ÐÚ ç±ÜUæÚæï¢ ÜïU çÝy² ãæïÝï ¨ï Ðí{æÝ
Ýãè¢ ÜUãHæ²ïxææ J (çSƒç„xæ„ §Ý) ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ¨ï §¨ÜUè Ðí±ëçœæ ÜïU ÚãÝï ÐÚ ²ã Ðí{æÝ ÜUãHæ„æ
ãñ J ¥‹²ƒæ (¥ƒæü„ì ¥‹² ÐíÜUæÚ ¨ï ÚãÝï ÐÚ) Ðí{æÝ ÜUãHæ Ýãè¢ ¨ÜU„æ J ¥‹² ÜUæÚ‡ææï¢ ÜUè ÜUËÐÝæ
ÜUÚÝï ÐÚ |æè ²ãè Ïææ„ Úãïxæè (¥ƒæü„ì ÐÚ}ææ‡æé ¨ï ¨ëçcÅ }ææÝÝï ÐÚ |æè ²ãè çSƒç„ Úãïxæè) J
(6) ÎàæüÝàæçv„ (Ïæéçh) ãè ¥ÎàæüÝ ãñ, »ï¨æ ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ J “Ðí{æÝ ÜUè Ðí±ëçœæ ¥ÐÝï
ÜUæï w²æçÐ„ ÜUÚÝï ÜïU çH» ãñ” §¨ Ÿæéç„ ÜïU ¥Ýé¨æÚ (±ï »ï¨æ }ææÝ„ï ãñ¢) J §¨çH» çÜU ¨Ïæ
¿æï²æï¢ ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¨}æƒü ÐéL¯ (Ðí{æÝ = Ïæéçh ÜUè) Ðí±ëçœæ ¨ï Ðê±ü Ýãè¢ Îï¶„æ J ¨Ïæ ÜUæ²æïZ
ÜUæï ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü öà² „Ïæ (Ïæéçh ÜUè Ðí±ëçœæ ¨ï Ðê±ü) Ýãè¢ çÎ¶æ§ü Îï„æ J
(7) ÜéUÀ Hæïxæ }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ¥ÎàæüÝ ÎícÅæ ± öà² §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ ãè {}æü ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢
}æï¢ ¨ï ¥ÎàæüÝ, öà² ÜUæ çÝ…è {}æü ãæïÝï ÐÚ |æè ÐéL¯ ¿ææÝ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï (ÐéL¯æ{èÝ ãæïÝï ÜïU
ÜUæÚ‡æ) ãè öà² {}æü ÜïU MÐ }æï¢ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¥ÎàæüÝ ÐéL¯ ÜUæ çÝ…è {}æü Ý ãæïÝï ÐÚ
|æè öà²¿ææÝ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï (öà² = Ïæéçh±ëçœæ ÜïU ¿ææÝ ÜUè ¥Ðïÿææ ÜïU ÜUæÚ‡æ) ÐéL¯ {}æüMÐ ¨ï
¥±|ææç¨„ ãæï„æ ãñ J
(8) ÎàæüÝ ¿ææÝ ãè ¥ÎàæüÝ ãñ, »ï¨æ ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ J
¥ÎàæüÝ ÜïU ç±¯² }æï¢ ²ï àææ›xæ„ ¥æÆ Ðÿæ ãñ¢ J ©Ý Ïæãé„ ç±ÜUËÐæï¢ }æï¢, ¨Ïæ ÐéL¯æï¢ ÜUæ, (…è±
ÜïU ¨æƒ) xæé‡ææï¢ ÜïU ¨¢²æïxæ ÜïU ç±¯² }æï¢ ¨}ææÝ }æ„ ãñ JJ 23 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 160 ¨ê~æ 2–23
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ S±-S±æ}æè ÜïU S±M Ð ÜUè ©ÐHçÏ{ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ¨¢²æïxæ Ïæ„Hæ²æ
ãñ J `S±' àæÏÎ ¨ï ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ©¨¨ï ©yÐ‹Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ J `S±æ}æè' àæÏÎ ¨ï …è±æy}ææ
ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ J
¥¿ææÝ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ }æÝ, §ç‹Îí²æï¢, àæÚèÚ ¥æçÎ ÜïU mæÚæ ç±¯² |ææïxæ }æï¢ çHŒ„ ãæï„æ ãñ
„æï ±ã öà² ÜUè ©ÐHçÏ{ ãñ J ©¨ÜUæ Ýæ}æ ‘|ææïxæ’ ãñ J …Ïæ àæéh ¿ææÝ, àæéh ÜU}æü ¥æñÚ àæéhæïÐæ¨Ýæ
¨ï ¥ÐÝæ ¥æñÚ §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ „æï ±ã ÐéL¯ ÜïU S±MÐ ÜUè ©ÐHçÏ{ ãñ, ©¨ÜUæ
Ýæ}æ ‘}ææïÿæ’ ãñ J ±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ¨ï ¥ƒæü„ì ÐíÜëUç„, ç±ÜëUç„, ¥æy}ææ ¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ ÜïU ¿ææÝ ¨ï ¨¢²æïxæ
ÜUæ Ýæàæ ãæï„æ ãñ J §¨çH²ï ±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ¨¢²æïxæ ÜUæ ÝæàæÜU }ææÝæ …æ„æ ãñ J ç±àæéh ¿ææÝ ¥¿ææÝ
ÜUæ ç±Úæï{è ãñ ¥æñÚ ¥¿ææÝ ¨¢²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J …Ïæ àæéh ¿ææÝ ¨ï ¥¿ææÝ ÜUæ Ýæàæ ãæï …æ„æ
ãñ „Ïæ }ææïÿæ ÜUè ç¨çh ãæï …æ„è ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ¿ææÝ ÜUæ „æyÐ²ü ÐíÜëUç„, …è±æy}ææ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU
S±MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝæ ãñ ¥ƒæü„ì Ã²æ±ãæçÚÜU MÐ ¨ï …æÝÝæ ãñ, àææçÏÎÜU MÐ ¨ï Ýãè¢ J
²ã Ïææ„ |æè Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU ÜïU±H ¿ææÝ ¨ï }æéçv„ Ýãè¢ ãæï„è J àæéh çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¥æñÚ
àæéhæïÐæ¨Ýæ ²ï |æè }æéçv„ ÜïU ¥çÝ±æ²ü ¨æ{Ý ãñ¢ J
±ïÎ }æï¢ }æéçv„ ÜïU „èÝ ¨æ{Ý }ææÝï ãñ¢ -
ç±læ@æç±læ@ ²S„mïÎæï|æ² ì¡ ¨ã J
¥ç±l²æ }æëy²é¢ „èy±æü ç±l²æ}æë„}æàÝé„ï JJ ²…é: 40/14 JJ
|ææ±æƒü - …æï }æÝéc² ç±læ ¥æñÚ ¥ç±læ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¨æƒ ¨æƒ ãè …æÝ„æ ãñ ±ã ¥ç±læ
¥ƒæü„ì ÜU}ææïüÐæ¨Ýæ ¨ï }æëy²é ÜUæï „ÚÜïU ç±læ ¥ƒæü„ì ²ƒæƒü ¿ææÝ ¨ï }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
(ÿ²æƒüÐíÜUæàæ Ý±}æ ¨}æéËHæ¨)
àæéh ¿ææÝ-ÜU}æü-©Ðæ¨Ýæ ¨ï „èÝ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ±æS„ç±ÜU ¿ææÝ, ©¨¨ï ¥àæéh ¿ææÝ-ÜU}æü-©Ðæ¨Ýæ
ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ÜUæ ç±Ýæàæ „ƒæ çÝy²æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ²ã }ææïÿæ ÜUæ S±MÐ
ãñ J …è±æy}ææ ÜïU±H ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU }æév„ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ¥¿ææÝ ÜUæ Ýæàæ
§üEÚÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï ãæï„æ ãñ, ÜïU±H …è±æy}ææ ÜïU ¥ÐÝï ¿ææÝ ¨ï Ýãè¢ J ÜïU±H ¿ææÝ ¨ï ¥¿ææÝ ÜUè
çÝ±ëçœæ ãè }ææïÿæ Ýãè¢ ãñ, çÜU‹„é ¿ææÝ, ¥æÝ‹Î ¥æñÚ S±„‹~æ„æ ÜUè ÐíæçŒ„ }ææïÿæ ãñ J }æéçv„ ÜUæ ÎïÝï
±æHæ §üEÚ ãñ J …è±æy}ææ S±²¢ }æéçv„ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ç…¨ ¥¿ææÝ ÜUæï Ïæ‹{Ý ÜUæ
ÜUæÚ‡æ }ææÝæ …æ„æ ãñ, ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ¥¿ææÝ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ÜïU
çH²ï ¥ÝïÜU ç±mæÝæï¢ Ýï ¥ÐÝï-¥ÐÝï É¢xæ ¨ï Ðí²æ¨ çÜU²æ ãñ J
(1) …Ïæ ¨œ±æçÎ xæé‡æ ¥æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï }æï¢ Ðí±ëœæ Úã„ï ãñ¢, v²æ
§¨ÜUæ Ýæ}æ ‘¥¿ææÝ’ ãñ ?
(2) ÎícÅæ = S±æ}æè = ¥æy}ææ ÜUæ …æï Îï¶Ýï ÜUæ ç±¯² Ðí{æÝ ç™œæ ãñ, ©¨ÜUè ©yÐçœæ ÜUæ
Ý ãæïÝæ ¥¿ææÝ ãñ ? ¥ƒæü„ì ç…¨ ç™œæ ÜïU mæÚæ ¥æy}ææ, ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐéL¯ ÜUæ ç±±ïÜU ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ
ãñ, ©¨ÜUæ ©yÐ‹Ý Ý ãæïÝæ ‘¥¿ææÝ’ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 161 ¨ê~æ 2–23
(3) v²æ ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUè |ææïxææÐ±xæüMÐ Ðí²æï…Ý±œææ ‘¥¿ææÝ’ ãñ ?
(4) v²æ ¥ÐÝï ç™œæ ÜïU ¨æƒ çÝLh ãé§ü ¥ç±læ …æï ¥ÐÝï ç™œæ ÜUè ÐéÝ: ©yÐçœæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ
ãñ ±ã ‘¥¿ææÝ’ ãñ ?
(5) v²æ ÐíH² ÜUè çSƒç„ ¨}ææŒ„ ãæïÝï ÐÚ ¨ëçcÅ ÜUè çSƒç„ ÜUæ ÏæÝæ ÚãÝæ ‘¥¿ææÝ’ ãñ ?
ÐíÜëUç„ ÜUè Îæï ¥±Sƒæ²ï¢ ãñ¢ J »ÜU ãñ ¨æ}²æ±Sƒæ-ÐíH² J Îê¨Úè ãñ ç±¯}ææ±Sƒæ ¨ëçcÅ J §Ý ÎæïÝæï¢
¥±Sƒæ¥æï¢ ÜïU ãæïÝï ¨ï ÐíÜëUç„ ÜUæï ¨ëçcÅ ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ }ææÝæ …æ„æ ãñ J
(6) ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU ÎàæüÝàæçv„ ãè ¥¿ææÝ ãñ J Ðí{æÝ ÜUè Ðí±ëçœæ ¥ÐÝï
S±MÐ ÜUæï …ÝæÝï ÜïU çH²ï ãæï„è ãñ J ©¨ÜUè Ðí±ëçœæ ¥ƒæü„ì ¨ëçcÅ ÜïU çÏæÝæ ÐíÜëUç„ ÜUæ S±MÐ …è±æy}ææ
ÜïU mæÚæ Ýãè¢ …æÝæ …æ„æ, §¨ÜUæ Ýæ}æ ‘¥¿ææÝ’ ãñ J
(7) ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU ÐíÜëUç„ ¥æñÚ …è±æy}ææ ÎæïÝæï¢ ÜUæ ãè {}æü ‘¥¿ææÝ’ ãñ¢ J
(8) ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU àæÏÎæçÎ ç±¯²æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãè ‘¥¿ææÝ’ ãñ J
§Ý ¥æÆ }æï¢ ¨ï ™æñƒè }ææ‹²„æ }æï¢ ¥¿ææÝ ÜUæ S±MÐ SÐcÅ ãñ ¥æñÚ ²ãè Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï ¥xæHï 24 ±ï¢ ¨ê~æ }æï¢ §¨è ÜUæï ÜUãæ ãñ çÜU ‘„S² ãï„éÚç±læ’ ç…¨ ¨¢²æïxæ ¨ï …è±
ÜUæ Ïæ‹{Ý ãæï„æ ãñ, ©¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ ‘¥ç±læ’ ãñ J Ïæéçh ¥æçÎ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨æƒ ¥¿ææÝÐê±üÜU
¨}Ïæ‹{ ¥æñÚ ©ÝÜUæ ¥Ýéç™„ Ðí²æïxæ Ïæ‹{Ý ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ, ÜïU±H ç±¯² ¨é¶ ¥ƒæü„ì |ææïxæ ç±Hæ¨
ÜïU çH²ï Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ, ‘¥Ýéç™„ Ðí²æïxæ’ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ¿ææÝÐê±üÜU ¨}Ïæ‹{ ¥æñÚ ©ç™„ Ðí²æïxæ }ææïÿæ
ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï ÜUÚ±æÝï ÜïU çH» Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ ‘©ç™„ Ðí²æïxæ’ ÜUãæ …æ„æ ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU Ïæ‹{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÐíÜëUç„ ÜïU ãæï„ï ãñ¢, …è±æy}ææ ÜïU Ýãè¢ J
²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ÐíÜëUç„ …ÇG ãæïÝï ¨ï Ïæ‹{ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæ ¥Ýé|æ± Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„è J …è±æy}ææ ™ï„Ý ãæïÝï ¨ï Ïæ‹{-}ææïÿæ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J …è±æy}ææ ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï
ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨æƒ ¥¿ææÝÐê±üÜU Ã²±ãæÚ ÜUÚ„æ ãñ „æï Ïæ‹{Ý ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ, ÐíÜëUç„ Ýãè¢ J
M Ðñ: ¨Œ„ç|æÚæy}ææÝ¢ ÏæŠÝæç„ Ðí{æÝ¢ ÜUæïàæÜUæÚ±çm}ææï™²y²ïÜïUÝ M Ðï‡æ JJ ¨æ¢w²0 3/73 JJ
|ææ±æƒü - ÐíÜëUç„ …è±æy}ææ ÜUæï ¨æ„ ÐíÜUæÚ ¨ï Ïææ¡{„è ãñ, ÜUæïàæÜUæÚ (Úïàæ}æ ÜUæ ÜUèÇGæ) ÜïU
¨}ææÝ ¥æñÚ »ÜU ÐíÜUæÚ („œ±¿ææÝ) ¨ï }æév„ ÜUÚ„è ãñ J
²ãæ¡ ¥æy}ææ àæÏÎ ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ, ÐíÜëUç„ ÜUæ Ýãè¢ J
(ÜU) ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐéL¯ ÜUæ ¨¢²æïxæ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ (1) ¥¿ææÝÐê±üÜU (2) ¿ææÝÐê±üÜU J
§Ý ¨¢²æïxææï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ¢, ²ã …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J }ææ„æ, çÐ„æ, ¥æ™æ²ü, ¨}ææ…, Úæ…æ,
çàæÿææÐí‡ææHè, Ðê±ü…‹}æ ÜïU ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚ ¥æñÚ ÜïU±H ç±¯² |ææïxææï¢ ÜUæï ãè Hÿ² ÏæÝæ ÜUÚÜïU ™HÝæ
¥æçÎ ¥¿ææÝÐê±üÜU ¨¢²æïxæ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J §¨¨ï Ã²çv„ Ïæ‹{Ý ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
(¶) §Ý ¨ÏæÜïU ÆèÜU ãæïÝï ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨æƒ ¿ææÝÐê±üÜU
¨¢²æïxæ ãæï„æ ãñ J §¨¨ï Ã²çv„ }ææïÿæ ÜUæ |ææxæè ÏæÝ„æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 162 ¨ê~æ 2–24
(xæ) ¥¿ææÝ²év„ §¨ ¨¢²æïxæ ÜUè ÐÚ}ÐÚæ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÜïU ¿ææÝ²év„ ÐÚ}ÐÚæ ÜUæï ¨@æçH„ ÜUÚÝæ
™æçã²ï J
``©ÐÎïà²æïÐÎïcÅëy±æ„ì „çy¨çh:, §„Úƒæ s‹{ÐÚ}ÐÚæ JJ ¨æ¢w²ÎàæüÝ ¨ê~æ 3-79, 81 JJ
|ææ±æƒü - ©Ó™ ÜUæïçÅ ÜïU çàæc² „ƒæ „œ±±ïœææ xæéL ãæï„ï ãñ¢ „æï ÐíÜëUç„ ÐéL¯ ÜUæ ¨¢²æïxæ ¿ææÝÐê±üÜU
ãæï„æ ãñ J ¥‹²ƒæ |ææïxæ ÜUè ¥¢{ÐÚ}ÐÚæ ™H„è Úã„è ãñ JJ 23 JJ
¥±0 - ²S„é Ðíy²ÜìU™ï„ÝS² S±Ïæéçh¨¢²æïxæ: -
¥ƒü - …è± ÜUæ ¥ÐÝè Ïæéçh ÜïU ¨æƒ …æï ¨¢²æïxæ ãñ (©¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ ¨ê~æ ¨ï Ïæ„æ²æ …æ„æ ãñ)
„S² ãï„éÚç±læ JJ 24 JJ
àæÏÎæƒü - („S²) ©¨ ¨¢²æïxæ ÜUæ (ãï„é:) ÜUæÚ‡æ (¥ç±læ) ç}æ‰²æ¿ææÝ ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ ¨¢²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ‘¥ç±læ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ç±Ð²ü²¿ææÝ±æ¨Ýïy²ƒü: J ç±Ð²ü²¿ææÝ±æ¨Ýæ±æç¨„æ ™ Ý ÜUæ²üçÝcÆ¢ ÐéL ¯w²æô„
Ïæéçh: ÐíæŒÝæïç„, ¨æç{ÜUæÚæ ÐéÝÚæ±„ü„ï J ¨æ „é ÐéL ¯w²æç„Ð²ü±¨æÝæ ÜUæ²üçÝcÆæ¢ ÐíæŒÝæïç„, ™çÚ„æç{ÜUæÚæ
çÝ±ëœææÎàæüÝæ Ïæ‹{ÜUæÚ‡ææ|ææ±æ‹Ý ÐéÝÚæ±„ü„ï J
¥~æ ÜUçpy¯‡ÇÜUæïÐæw²æÝïÝæïÎìÍææÅ²ç„-}æéx{²æ |ææ²ü²æç|æ{è²„ï ¯‡ÇÜU: J ¥æ²üÐé~æ ! ¥Ðy²±„è
}æï |æçxæÝè çÜU}æƒZ Ýæãç}æç„ J ¨ „æ}ææã-}æë„S„ïùã}æÐy²}æéyÐæÎç²c²æ}æèç„ J „ƒïÎ¢ ç±l}ææÝ¢ ¿ææÝ¢
ç™œæçÝ±ëôœæ Ý ÜUÚæïç„, ç±ÝcÅ¢ ÜUçÚc²„èç„ ÜUæ Ðíy²æàææ J
„~ææ™æ²üÎïàæè²æï ±çv„-ÝÝé ÏæéçhçÝ±ëçœæÚï± }ææïÿæ:, ¥ÎàæüÝÜUæÚ‡ææ|ææ±æÎì ÏæéçhçÝ±ëçœæ: J „Ó™æÎàæüÝ¢
Ïæ‹{ÜUæÚ‡æ¢ ÎàæüÝæç‹Ý±„ü„ï J „~æ ç™œæçÝ±ëçœæÚï± }ææïÿæ: J çÜU}æƒü}æSƒæÝ »±æS² }æç„ç±|æí}æ: JJ 24 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥ç±læ ÜUæ ¥ƒü ‘ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUè ±æ¨Ýæ’ ãñ J ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUè ±æ¨Ýæ
¨ï |æÚè ãé§ü Ïæéçh ç±±ïÜUw²æç„ MÐ ÜUæ²ü ÜUè ÐçÚ¨}ææçŒ„ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ„è J ¥ç{ÜUæÚ (ÐéL¯
ÜïU çH» |ææïxææÐ±xæü ÜUæï ¨}ÐæçÎ„ ÜUÚÝï ÜUè ÿæ}æ„æ) ÜïU ÜUæÚ‡æ ÐéÝ: |ææïxææÐ±xæü ÜïU çH» Ðí±ëœæ ãæï„è
ãñ J ¥æñÚ ±ã (Ïæéçh) ç±±ïÜUw²æç„ Ð²ü‹„ ÚãÝï ±æHè ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUæ²ü ÜUæï ÐçÚ¨}ææŒ„ ÜUÚ
Hï„è ãñ J „Ïæ ¨}ææŒ„ç{ÜUæÚ ¥ƒæü„ì ÜUæ²ü ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚ ™éÜïU ãæïÝï ¨ï ç}æ‰²æ¿ææÝ ¨ï }æév„ ãé§ü
Ïæ‹{Ý ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜïU ¥|ææ± ÜïU ÜUæÚ‡æ ÐéÝ: Ðí±ëœæ Ýãè¢ ãæï„è J
§¨ ç±¯² }æï¢ ÜUæï§ü (Ðê±üÐÿæè) ÝÐé¢¨ÜU ÜïU ©Ðæw²æÝ ÜïU mæÚæ ¥æÿæïÐ ÜUÚ„æ ãñ J ÜUæï§ü |ææïHè
ÐyÝè ÝÐé¢¨ÜU Ðç„ ¨ï ÜUã„è ãñ çÜU ``¥æ²üÐé~æ ! }æïÚè ÏæçãÝ ¨‹„æÝ ±æHè ãñ, }æñ¢ v²æï¢ Ýãè¢ ?”
±ã ©¨ ÐyÝè ¨ï ÜUã„æ ãñ çÜU “}æÚ ÜUÚ }æñ¢ „ïÚè ¨‹„æÝ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUM¡xææ” J §¨è ÐíÜUæÚ ²ã
ç±l}ææÝ ç±±ïÜU¿ææÝ ç™œæ ÜUè çÝ±ëçœæ ÜUæï Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ ç±ÝcÅ ãæïÜUÚ (ç™œæçÝ±ëçœæ ÜUæï) ÜUÚïxææ,
²ã ¥æàææ ÜñU¨ï ÜUè …æ ¨ÜU„è ãñ ?
ÜUæï§ü ¥æ™æ²ü ¨öàæ Ã²çv„ ¨}ææ{æÝ ÜUÚ„æ ãñ çÜU ``ÏæéçhçÝ±ëçœæ ãè }ææïÿæ ãñ” J ¥ÎàæüÝ MÐè
ÜUæÚ‡æ ÜïU ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ ÏæéçhçÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J ¥æñÚ ±ã ¥ÎàæüÝ Ïæ‹{ ÜUæ ÜUæÚ‡æ (ãñ ±ã) ÎàæüÝ
¨æ{ÝÐæÎ: 163 ¨ê~æ 2–24
(¿ææÝ) ¨ï çÝ±ëœæ ãæï„æ ãñ J ¨æÚæ¢àæ ²ã ãñ çÜU ç™œæçÝ±ëçœæ ãè ‘}ææïÿæ’ ãñ J (§¨çH») Ðê±üÐÿæè ÜUæï
§¨ ¨‹Î|æü }æï¢ |æíæ‹„ ãæïÝï ÜUæ ÜUæï§ü ¥±¨Ú Ýãè¢ ãñ JJ 24 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥¿ææÝÐê±üÜU ¨¢²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ¥ç±læ ÜUæï ÜUãæ ãñ J ç±ÐÚè„ ¿ææÝ
ÜUè …æï ±æ¨Ýæ ãñ, ±ã ¥ç±læ ãñ J
¨ê~æÜUæÚ Ýï ²æïxæÎàæüÝ 2J5 }æï¢ Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ¥çÝy² ÜUæï çÝy², ¥àæéh ÜUæï àæéh, Îé:¶ ÜUæï
¨é¶ ¥æñÚ ¥Ýæy}ææ ÜUæï ¥æy}ææ …æÝÝæ ‘¥ç±læ’ ãñ J ¥¿ææÝ ¥±Sƒæ }æï¢ Ïæéçh ¥æñÚ ¥æy}ææ }æï¢ ¥àæé|æ
±æ¨Ýæ»¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï Ïæéçh ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h Ýãè¢ ÜUÚ„è J ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢
ÜïU ÜUæÚ‡æ Ïæéçh ÏææÚ-ÏææÚ ÐéÝ…ü‹}æ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„è ãñ J ç±±ïÜUw²æç„ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÐÚ ç}æ‰²æ¿ææÝ
ÜUè ±æ¨Ýæ²ï¢ ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ¢ J ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜïU ÎêÚ ãæïÝï ¨ï Ïæéçh, |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h
ÜUÚÜïU LÜU …æ„è ãñ J ¥ƒæü„ì ¥æxææ}æè …‹}æ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ÏæÝ„è J ç±±ïÜUw²æç„ }ææïÿæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ
}ææÝè …æ„è ãñ J }ææïÿæ ÐíæçŒ„ ÜUæH }æï¢ ±ã Ýãè¢ Úã„è J
²ãæ¡ ÐÚ àæ¢ÜUæ ãæï„è ãñ çÜU }ææïÿæÜUæH }æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU Ý ÚãÝï ¨ï ±ã }ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ²
v²æï¢ }ææÝè …æ„è ãñ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¨ï ç±±ïÜUw²æç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è
ãñ ©¨¨ï ÐÚ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨¨ï }ææïÿæ ÜUè
ç¨çh ãæï„è ãñ J ç±±ïÜUw²æç„ ÐÚ}ÐÚæ ¨ï }ææïÿæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ, ¨æÿææ„ì }ææïÿæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ J
}ææïÿæ ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý „æï §üEÚ ÐíÎœæ ¿ææÝ ãñ J §¨çH²ï ç±±ïÜUw²æç„ ÐÚ±ñÚæx² „ÜU Ðãé¡™æÝï
}æï¢ ãè }ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ² ãñ J ¥¿ææÝæ±Sƒæ }æï¢ ©yÐ‹Ý ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUè ±æ¨Ýæ …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú }æï¢ …è±æy}ææ
ÜïU ¨æƒ Úã„è ãñ J ©¨¨ï ¥¿ææÝ, ¥¿ææÝ ¨ï ¥àæéh ÜU}æü ¥æñÚ ¥àæéh ©Ðæ¨Ýæ, ©Ý¨ï ÐéÝ: ç}æ‰²æ¿ææÝ,
©¨ (ç}æ‰²æ¿ææÝ) ¨ï ¥æy}ææ ¥àæé|æ ÜU}æü ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨è ÜïU ÐçÚ‡ææ}æS±MÐ Ðàæé,
Ðÿæè ¥æçÎ ²æïçÝ ÜïU MÐ }æï¢ Ïæ‹{Ý ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU ¥ç±læ ¥æñÚ ©¨¨ï ©yÐ‹Ý ±æ¨Ýæ ™æãï çÜU„Ýï …‹}ææï¢ ÜUè
v²æï¢ Ý ãæï, ©¨ÜUæï ÎêÚ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ - ¥¿ææÝ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ ²ã }ææÝ Hï„æ
ãñ çÜU ``}æÝ »ÜU ™ï„Ý ÐÎæƒü ãñ J ±ã S±²¢ ™H„æ ãñ J'' §¨ ç}æ‰²æ±æ¨Ýæ ÜUæï àæéh ¿ææÝ ÜïU
¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ÎêÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ç}æ‰²æ±æ¨Ýæ ÜïU ÜUæÚ‡æ …Ïæ ²ã Ðí„èç„ ãæï çÜU }æÝ ™ï„Ý ÐÎæƒü
ãñ, „Ïæ §¨ÜïU ç±ÐÚè„ ç±™æÚÝæ ™æçã²ï çÜU ``}æÝ …ÇG ÐÎæƒü ãñ J ©¨ÜUæï }æñ¢ ™Hæ„æ ãê¡ J'' §¨¨ï
ç}æ‰²æ±æ¨Ýæ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„è ãñ J ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜïU ÜUæÚ‡æ }æÝéc² àæÚèÚ, §ç‹Îí², }æÝ, Ïæéçh ÜUæï ™ï„Ý
}ææÝ„æ ãñ, ç±¯²|ææïxææï¢ }æï¢ Îé:¶Úçã„ ¨é¶, ¥ÐÝï ÜUæï §üEÚ ÜUæ ¥¢àæ, ôã¨æ ¥æçÎ ÜUæï àæé|æ ÜU}æü,
¥ÐÝï ÜUæï §üEÚ Úç™„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ S±æ}æè }ææÝ„æ ãñ J §y²æçÎ ç±¯²æï¢ }æï¢ ç±l}ææÝ ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUè
±æ¨Ýæ ÜUæï |æè }æÝ ÜïU ™ï„Ý }ææÝÝï S±MÐ ç}æ‰²æ¿ææÝ ±æ¨Ýæ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜïU ¨}ææÝ ÎêÚ çÜU²æ
…æ„æ ãñ J §¨}æï¢ ÎèÍæüÜUæH, çÝÚ‹„Ú„æ ¥æñÚ ÿÜUæÚÐê±üÜU ¥|²æ¨ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãñ JJ 24 JJ
¥±0 - ãï²¢ Îé:¶¢ ãï²ÜUæÚ‡æ¢ ™ ¨¢²æïxææw²¢ ¨çÝç}æœæ}æév„}æì J ¥„: ÐÚ¢ ãæÝ¢ ±v„Ã²}æì -
¥ƒü - ãï² ‘Îé:¶’ ¥æñÚ ãï² ÜUæ ÜUæÚ‡æ ‘¨¢²æïxæ’ ÜUæÚ‡æ ¨çã„ Ïæ„Hæ çÎ²æ J §¨¨ï ¥æxæï
ãæÝ ÜUæï ÜUãÝæ ãñ -
¨æ{ÝÐæÎ: 164 ¨ê~æ 2–25
„Î|ææ±æ„ì ¨¢²æïxææ|ææ±æï ãæÝ¢ „Îìöàæï: ÜñU±Ë²}æì JJ 25 JJ
àæÏÎæƒü - („Îì-¥|ææ±æ„ì) ©¨ ¥ç±læ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ¨ï (¨¢²æïxæ-¥|ææ±:) ÎícÅæ ¥æñÚ
öà² ÜïU ¨¢²æïxæ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J ±ã (ãæÝ}æì) }ææïÿæ ãñ ¥ƒæü„ì ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ÜUè
çÝ±ëçœæ „ƒæ çÝy² ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ („Îì öàæï:) ±ãè …è±æy}ææ ÜUæ (ÜñU±Ë²}æì) ÜñU±Ë² ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ ¥ç±læ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ¨ï ÎícÅæ ¥æñÚ öà² ÜïU ¨¢²æïxæ ÜUæ ¥|ææ± ãæï
…æ„æ ãñ J ±ã ãæÝ ãñ, ±ãè …è±æy}ææ ÜUæ ‘ÜñU±Ë²’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „S²æÎàæüÝS²æ|ææ±æÎì ÏæéçhÐéL ¯¨¢²æïxææ|ææ± ¥æy²ç‹„ÜUæï Ïæ‹{ÝæïÐÚ}æ §y²ƒü: J »„Îì
ãæÝ}æì J „Îì öàæï: ÜñU±Ë²¢, ÐéL ¯S²æç}æŸæè|ææ±: ÐéÝÚ¨¢²æïxææï xæé‡æñçÚy²ƒü: J Îé:¶ÜUæÚ‡æçÝ±ëœææñ Îé:¶æïÐÚ}ææï
ãæÝ}æì „Îæ S±L ÐÐíç„cÆ: ÐéL ¯ §y²év„}æì JJ 25 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ ¥ÎàæüÝ (¥¿ææÝ) ÜïU Ýæàæ ¨ï Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ ÜïU ¨¢²æïxæ ÜUæ Ýæàæ
ãæï„æ ãñ, ±ã Ïæ‹{Ý ÜUæ Ðê‡æü MÐ ¨ï ©ÐÚæ}æ ãñ J ±ã ãæÝ ãñ J §¨ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ çÜU ²ã ÎícÅæ
(ÐéL¯) ÜUæ ÜñU±Ë², xæé‡ææï¢ ¨ï ÐéL¯ ÜUæ ¥ç}æŸæè|ææ± ãñ, ÐéÝ: (çÈUÚ ¨ï) xæé‡ææï¢ ÜïU ¨æƒ ¥¨¢²æïxæ
ãñ J Îé:¶ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæïÝï ÐÚ Îé:¶ ÜUæ ©ÐÚæ}æ (çÝ±„üÝ) ‘ãæÝ’ ÜUãHæ„æ ãñ J ©¨
çSƒç„ }æï¢ ÐéL¯ S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæï„æ ãñ, »ï¨æ ÜUãæ xæ²æ ãñ JJ 25 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ç±læ ÜïU ¥|ææ± ¨ï ¨¢²æïxæ ÜUæ ¥|ææ±, ©¨¨ï }ææïÿæ ÜUè ç¨çh
Ïæ„Hæ§ü ãñ ¥æñÚ ©¨è ÜUæï …è±æy}ææ ÜUæ ‘ÜñU±Ë²’ ÜUãæ ãñ J
¥ç±læ ÜïU ¥|ææ± ¨ï Ïæéçh ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜïU ¥¿ææÝ…çÝ„ ¨¢²æïxæ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J
©¨¨ï …è±æy}ææ ÜïU Ïæ‹{Ý ÜUæ çÝ„æ‹„ ç±Ýæàæ ãæï …æ„æ ãñ J ²ã ãæÝ ãñ ¥ƒæü„ì }ææïÿæ ãñ J §¨è
ÜUæï ¥æy}ææ ÜUæ ÜñU±Ë² ÜUãæ …æ„æ ãñ J Îé:¶ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæïÝï ¨ï Îé:¶ ÜUè çÝ±ëçœæ
ãæï …æ„è ãñ J1 §¨è ÜUæï S±M Ð-Ðíç„cÆæ ÜUãæ ãñ J
‘S±MÐÐíç„cÆæ’ ÜUæ §„Ýæ ãè ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ ãñ çÜU ÜïU±H …è±æy}ææ ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„
ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ §¨è ÜUæ Ýæ}æ }ææïÿæ ãñ J çÜU‹„é …è±æy}ææ ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ¨ï ©yÐ‹Ý Ïæéçh ¥æçÎ
ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÜUÚ, ¥ÐÝï ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæï …æÝ …æ„æ ãñ J ¥æñÚ §üEÚ ÜïU
S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæï …æ„æ ãñ J ¥ƒæü„ì §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ ©¨ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæï |ææïxæ„æ ãñ
¥æñÚ ÐÚæ{èÝ„æ ¨ï ÀêÅÜUÚ S±„‹~æ ãæï …æ„æ ãñ J ²ã Ðê±ü |æè ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU …è±æy}ææ ¥æÝ‹ÎS±MÐ
Ýãè¢ ãñ J §üEÚ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ¥æÝ‹Îè ãæï„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU
…è±æy}ææ §üEÚ ÜUè ¨ãæ²„æ ÜïU çÏæÝæ, ÜïU±H ¥ÐÝï ¨æ}æ‰²ü ¨ï §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
v²æï¢çÜU ©¨ÜUæ S±æ|ææç±ÜU ¿ææÝ, ÏæH ¥æçÎ ¨æ}æ‰²ü ¥ËÐ ãñ J §¨çH²ï ¥ç±læ ÜïU ¥|ææ± ÜUæï
ç¨h ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Ðê‡æü Ðí²yÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï JJ 25 JJ
1. ``ÜUæÚ‡ææ|ææ±æ„ì ÜUæ²æü|ææ±:'' JJ ±ñàæïç¯ÜU ÎàæüÝ 1/2/1 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 165 ¨ê~æ 2–26
¥±0 - ¥ƒ ãæÝS² ÜU: ÐíæŒy²éÐæ²: ? §ç„ -
¥ƒü - ¥Ïæ ãæÝ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæ v²æ ©Ðæ² ãñ (§¨ÜUæï Ïæ„Hæ„ï ãñ¢) -
ç±±ïÜUw²æç„Úç±ŒH±æ ãæÝæïÐæ²: JJ 26 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±±ïÜU-w²æç„:) ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ Ïæéçh ¥æçÎ ÜUæ „ƒæ ÐéL¯
ÜUæ ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì |æïÎ¿ææÝ (¥ç±ŒH±æ) ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ (ãæÝ-©Ðæ²:) }ææïÿæ ÜUæ
¨æ{Ý ãñ J
¨ê~ææƒü - ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„, ÐíÜëUç„ „ƒæ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ Ïæéçh ¥æçÎ ÜUæ „ƒæ
ÐéL¯ ÜUæ ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì |æïÎ¿ææÝ ‘}ææïÿæ ÜUæ ¨æ{Ý’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æÐíy²²æï ç±±ïÜUw²æç„:, ¨æ y±çÝ±ëœæç}æ‰²æ¿ææÝæ ŒH±„ï J ²Îæ
ç}æ‰²æ¿ææÝ¢ Îx{-Ïæè…|ææ±¢ Ïæ‹Š²Ðí¨±¢ ¨¢Ðl„ï „Îæ ç±{ê„vHïàæÚ…¨: ¨œ±S² ÐÚï ±ñàææÚlï
ÐÚS²æ¢ ±àæèÜUæÚ¨¢¿ææ²æ¢ ±„ü}ææÝS² ç±±ïÜUÐíy²²Ðí±æãæï çÝ}æüHæï |æ±ç„ J ¨æ ç±±ïÜUw²æç„Úç±ŒH±æ
ãæÝS²æïÐæ²: J „„æï ç}æ‰²æ¿ææÝS² Îx{Ïæè…|ææ±æïÐxæ}æ: ÐéÝpæÐí¨± §y²ï¯ }ææïÿæS² }ææxææïü ãæÝS²æïÐæ²
§ç„ JJ 26 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨œ± (Ïæéçh) ¥æñÚ ÐéL¯ ÜUè ç|æ‹Ý„æ ÜUæ ¿ææÝ ‘ç±±ïÜUw²æç„’ ÜUãHæ„è
ãñ J ±ã (ç±±ïÜUw²æç„) ç}æ‰²æ¿ææÝ ¨ï Úçã„ Ý ãæïÝï ÐÚ ¶ç‡Ç„ ãæï„è ãñ J …Ïæ ç}æ‰²æ¿ææÝ Îx{Ïæè…|ææ±
¥VäÚæïyÐæÎÝ }æï¢ ¥¨}æƒü ãæï„æ ãñ, „Ïæ vHïàææï¢ »±¢ Ú…æïxæé‡æ ¨ï Úçã„ Ïæéçh ÜïU ©yÜëUcÅ ±ñàææÚl »±¢
ÐÚ±àæèÜUæÚ ¥Ýé|æêç„ }æï¢ çSƒ„ ãæïÝï ÐÚ ç±±ïÜU¿ææÝ ÜUæ Ðí±æã çÝ}æüH ãæï„æ ãñ J ±ã ¥¶ç‡Ç„
ç±±ïÜUw²æç„ ãæÝ (}ææïÿæ) ÜUæ ©Ðæ² ãñ J ©¨¨ï ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUè Îx{Ïæè…æ±Sƒæ ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ
ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUè ÐéÝ: ©yÐçœæ Ýãè¢ ãæï„è J ²ã }ææïÿæ ÜUæ }ææxæü ‘ãæÝ ÜUæ ©Ðæ²’ ãñ JJ 26 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±™çH„ Ý ãæïÝï ±æHè ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæï ‘}ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ²’ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
}ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ² ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ HïÝæ ™æçã²ï J
Ðíy²ÿæ, ¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ àæÏÎÐí}ææ‡æ ¨ï ±S„é ÜUæ S±MÐ …æÝæ …æ„æ ãñ J …æï ¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ àæÏÎ Ðí}ææ‡æ
¨ï ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ©¨ÜUè xæ‡æÝæ ç±±ïÜUw²æç„ }æï¢ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ©¨ ¿ææÝ ¨ï ¥æy}ææ, Ïæéçh, }æÝ,
§ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ àæÚèÚ ÜïU S±MÐ ÜUè ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ¥Ýé|æêç„ Ýãè¢ ãæï„è J ÐÚ‹„é ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï §Ý
ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ÐÎæƒæïZ ÜUè Ðíy²ÿæ ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ §¨çH²ï ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæï }ææïÿæ ÜUæ ç±àæï¯ ©Ðæ²
ÜUãæ ãñ J ¥ç±ŒH±æ ç±±ïÜUw²æç„ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ç±àæï¯ ¥|²æ¨ ÜUÚÝæ
ÐÇG„æ ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ¥|²æ¨ ±ñÚæx² ¨ï ãæï„è ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ¥ÐçÚÐv±
¥±Sƒæ }æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ç±™çH„ ãæï„è Úã„è ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU ç±¯² |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ §¨ÜïU ç±™çH„
ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J …Ïæ „ÜU ±ï ¨¢SÜUæÚ Îx{Ïæè…|ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„ï „Ïæ „ÜU ç±±ïÜUw²æç„
¥çSƒÚ ãæï„è Úã„è ãñ J ÎèÍæüÜUæHÐ²ü‹„ ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„ï ÚãÝï ¨ï ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚ Îx{Ïæè…|ææ± ÜUè
¨æ{ÝÐæÎ: 166 ¨ê~æ 2–27
¥±Sƒæ }æï¢ ™Hï …æ„ï ãñ¢ J §¨ çSƒç„ }æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ¨„„ çSƒÚ ÏæÝè Úã„è ãñ J ²ãè }ææïÿæ ÜUæ
©Ðæ² ãñ J §¨è ÜUæï ‘¥ç±ŒH±æ ç±±ïÜUw²æç„’ ÜUã„ï ãñ¢ J
…Ïæ Ã²çv„ ÜUæï ±ñÚæx² ãæï„æ ãñ, „Ïæ ©¨ÜUæ ¿ææÝ ÏæÉ„æ Úã„æ ãñ ÐÚ‹„é HæñçÜUÜU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU
ÜUæÚ‡æ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æŠ²-}æŠ² }æï¢ |æ¢xæ ãæï„è Úã„è ãñ J ²ã ç±±ïÜUw²æç„ ÜUè ç±ŒH± ¥±Sƒæ
ãñ J §¨ÜUæï ²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜïU ÐæHÝ ¨ï, §üEÚÐíç‡æ{æÝæçÎ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ¥ç±ŒH± ¥±Sƒæ }æï¢ Hï …æÝæ
™æçã²ï J §¨¨ï ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ ÐÚ±ñÚæx² ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J ÐÚ±ñÚæx² ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ¥æñÚ §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï ²æïxæè }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ„æ
ãñ „Ïæ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„ï ãè ²æïxæè }ææïÿæ ÜUæ |ææxæè Ýãè¢
ãæï„æ J }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝÝï ÜïU çH²ï ÎèÍæüÜUæHÐ²ü‹„ ¥|²æ¨ ÜUè ¥Ðïÿææ Úã„è ãñ J ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ
Ýï 3/9 }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚ ÜïU ¥ç|æ|æê„ ãæïÝï ÐÚ ¥æñÚ çÝÚæï{¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ©ÎìÏæéh
ãæïÝï ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ ¥æñÚ Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï çÝÚæï{¨¢SÜUæÚæï ÜïU ¥ç|æ|æê„
ãæïÝï ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ |æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„ï
ãè }ææïÿæ Ýãè¢ ãæï„æ J ²ã Ïææ„ Ðê±ü çH¶è xæ§ü ãñ çÜU ç±±ïÜUw²æç„ ÐÚ}ÐÚæ ¨ï }ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ² ãñ
¥æñÚ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¨æÿææ„ì }ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ² ãñ JJ 26 JJ
„S² ¨Œ„{æ Ðíæ‹„|æêç}æ: Ðí¿ææ JJ 27 JJ
àæÏÎæƒü - („S²) ©¨ ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé²ï ²æïxæè ÜUè (¨Œ„{æ) ¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè
(Ðíæ‹„|æêç}æ:) ÐíÜëUcÅ MÐ ¨ï ¥ç‹„}æ ¥±Sƒæ ±æHè ¥ƒæü„ì ¨Ïæ¨ï ª¡™è (Ðí¿ææ) Ðí¿ææ = Ïæéçh
ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ©¨ ç±±ïÜUw²æç„ ÐíæŒ„ ²æïxæè ÜUè ¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè ÐíÜëUcÅ ¥±Sƒæ ±æHè Ïæéçh
ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „S²ïç„ Ðíy²éçÎ„w²æ„ï:Ðíy²æ}Ýæ²: J ¨Œ„{ïy²àæéh Kæ±Ú‡æ}æHæÐxæ}ææçÓ™œæS²
Ðíy²²æ‹„ÚæÝéyÐæÎï ¨ç„ ¨Œ„ÐíÜUæÚñ± Ðí¿ææ ç±±ïçÜUÝæï |æ±ç„ J „lƒæ -
(1) ÐçÚ¿ææ„¢ ãï²¢ ÝæS² ÐéÝ: ÐçÚ¿æï²}æçS„ J (2) ÿæè‡ææ ãï²ãï„±æï Ý ÐéÝÚï„ï¯æ¢ ÿæï„Ã²}æçS„ J
(3) ¨æÿææyÜëU„¢ çÝÚæï{¨}ææç{Ýæ ãæÝ}æì J (4) |ææç±„æï ç±±ïÜUw²æç„M Ðæï ãæÝæïÐæ² §ç„ J »¯æ ™„écÅ²è
ÜUæ²üç±}æéçv„: Ðí¿ææ²æ: J ç™œæç±}æéçv„S„é ~æ²è J (5) ™çÚ„æç{ÜUæÚæ Ïæéçh: J (6) xæé‡ææ çxæçÚçàæ¶Ú
ÜêUÅÓ²é„æ §± xæíæ±æ‡ææï çÝÚ±SƒæÝæ: S±ÜUæÚ‡æï ÐíH²æç|æ}æé¶æ: ¨ã „ïÝæS„¢ xæÓÀç‹„ J Ý ™ñ¯æ¢ Ðíç±HèÝæÝæ¢
ÐéÝÚSy²éyÐæÎ:, Ðí²æï…Ýæ|ææ±æçÎç„ J (7) »„S²æ}æ±Sƒæ²æ¢ xæé‡æ¨¢Ïæ‹{æ„è„: S±M Ð}ææ~æÁ²æïç„Ú}æH:
ÜïU±Hè ÐéL ¯ §ç„ J
»„æ¢ ¨Œ„ç±{æ¢ Ðíæ‹„|æêç}æÐí¿ææ}æÝéÐà²‹ÐéL ¯: ÜéUàæH §y²æw²æ²„ï J Ðíç„Ðí¨±ïùçÐ ç™œæS² }æév„:
ÜéUàæH §y²ï± |æ±ç„, xæé‡ææ„è„y±æçÎç„ JJ 27 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 167 ¨ê~æ 2–27
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨ê~æ }æï¢ Ðí²év„ `„S²' àæÏÎ ç±±ïÜUw²æç„ ÐíæŒ„ ²æïxæè ÜUæï Hçÿæ„ ÜUÚ„æ
ãñ J (¨ê~æ }æï¢ Ðí²év„) ¨Œ„{æ ÜUæ ¥ƒü - (Ú…¨ì, „}æ¨ì MÐè) ¥àæéçh ÜïU ¥æ±Ú‡æ MÐè Îæï¯
ÜïU ÎêÚ ãæïÝï ¨ï ç™œæ }æï¢ ¥‹² ÐíÜUæÚ ÜïU ¿ææÝ ÜUè ©yÐçœæ Ý ãæïÝï ÐÚ ç±±ïÜUw²æç„ ±æHï ²æïxæè ÜUè
¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè ãè Ðí¿ææ ãæï„è ãñ J …ñ¨æ çÜU -
(1) ±ã ãï² (ÀæïÇGÝï ²æïx²) Ðê‡æü MÐ ¨ï …æÝ çH²æ xæ²æ ãñ J §¨ (ãï²) ÜUæ çÈUÚ ÜéUÀ
ÐçÚ¿æï² Ýãè¢ ãñ J (2) ãï² ÜïU ãï„é|æê„ vHïàæ ÿæè‡æ ãæï xæ» ãñ¢ J §ÝÜUæ ÿæè‡æ ÜUÚÝï ²æïx² ¥æñÚ
ÜéUÀ Ýãè¢ ãñ J (3) çÝÚæï{ ¨}ææç{ ÜïU mæÚæ ãæÝ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï xæ²æ ãñ J (4) ç±±ïÜUw²æç„
MÐ ãæÝæïÐæ² ç¨h ãæï xæ²æ ãñ J ²ã Ðí¿ææ ÜUè ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜUè ÜUæ²ü ¨ï ç±}æéçv„ ãñ J ç™œæç±}æéçv„
„èÝ ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ J (5) Ïæéçh ™çÚ„æç{ÜUæÚæ (™çÚ„æƒü) ãæï xæ§ü ãñ J (6) …ñ¨ï Ð±ü„ ÜïU çàæ¶Ú
¨ï çÈU¨Hï ÐyƒÚ }æŠ² }æï¢ Ý LÜU„ï ãé» |æêç}æ ÜïU „H ÐÚ …æÝï ÜïU çH» Ðí±ëœæ ãæï„ï ãñ¢ ±ñ¨ï ¨œ±æçÎxæé‡æ
(SƒêH¨êÿ}æ àæÚèÚ) ç™œæ ÜïU ¨æƒ ÐíH²æç|æ}æé¶ ãæï ç±HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J Ðí²æï…Ý Ý ãæïÝï ¨ï ÜUæÚ‡æ
}æï¢ HèÝ §Ý „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUè ©yÐçœæ ÐéÝ: Ýãè¢ ãæï„è J (7) §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ xæé‡ææï¢ ÜïU ¨}Ïæ‹{ ¨ï
ÐëƒÜUì, S±MÐ}ææ~æ ÐíÜUæàæ±æHæ, çÝ}æüH ÐéL¯ ÜïU±H ¥ÐÝï ç±àæéh S±MÐ }æï¢ |ææç¨„ ãæï„æ ãñ J
§¨ ¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè Ðíæ‹„|æêç}æ Ðí¿ææ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãé¥æ ÐéL¯ `ÜéUàæH' §¨ Ýæ}æ ¨ï ÜUãæ
…æ„æ ãñ J ç™œæ ÜïU ¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ }æï¢ HèÝ ãæïÝï ÐÚ |æè xæé‡æ¨}Ïæ‹{ ¨ï Úçã„ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ }æév„
‘ÜéUàæH’ »ï¨æ ãè ÜUãæ …æ„æ ãñ JJ 27 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ÐíæŒ„ ²æïxæè ÜUè ª¡™ï S„Ú ±æHè ¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè
Ðí¿ææ = Ïæéçh Ïæ„Hæ§ü ãñ J
(1) …æï ÀæïÇGÝï ²æïx² ãñ }æñ¢Ýï ©¨ï Ðê‡æüMÐï‡æ …æÝ çH²æ ãñ J ©¨ÜUæ ÜUæï§ü …æÝÝï
²æïx² |ææxæ àæï¯ Ýãè¢ Úãæ ãñ, »ï¨æ ²æïxæè ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ; ²ã ©¨ÜUè Ðíƒ}æ ¥Ýé|æêç„ ãñ J
¨¢¨æÚ }æï¢ SƒêH MÐ ¨ï Îé:¶ ÜUæï ¨|æè …æÝ„ï ãñ¢ J …Ïæ àæÚèÚ ÜïU çÜU¨è |æè ¥X ÐÚ ¥æÍææ„
ãæï„æ ãñ „Ïæ Ðíy²ÿæ MÐ ¨ï Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J ÐÚ‹„é Ðíy²ïÜU ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ }æï¢ ÐçÚ‡ææ}æ
Îé:¶, „æÐ Îé:¶, ¨¢SÜUæÚ Îé:¶ ¥æñÚ xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{ Îé:¶ ç}æçŸæ„ Úã„æ ãñ J §¨ÜUæï Ðê‡æüMÐï‡æ
²æïxæè ãè …æÝ ¨ÜU„æ ãñ, ¥‹² Ýãè¢ J §¨çH²ï ÜUãæ ãñ çÜU ÀæïÇGÝï ²æïx² Îé:¶ ÜUæï Ðê‡æüMÐ ¨ï
…æÝ çH²æ ãñ J
(2) …æï Îé:¶ ÜïU ©yÐæÎÜU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ ©ÝÜUæï }æñ¢Ýï Ðê‡æüMÐ ¨ï ÿæè‡æ ÜUÚ çÎ²æ ãñ, ©ÝÜUæ ÜUæï§ü
|ææxæ ÿæè‡æ ÜUÚÝï ²æïx² àæï¯ Ýãè¢ Úãæ ãñ ²æïxæè »ï¨æ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ, ²ã ©¨ÜUè çm„è² ¥Ýé|æêç„
ãñ J Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ, ²ã …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J §¨ÜïU çÏæÝæ Îé:¶ ¨ï }æéçv„ Ýãè¢ ãæï
¨ÜU„è J v²æï¢çÜU ``ÜUæÚ‡æ|ææ±æ„ì ÜUæ²ü|ææ±: JJ'' ±ñàæïç¯ÜU ÎàæüÝ 4/1/3 JJ ÜUæÚ‡æ ÜïU ãæïÝï ¨ï
ÜUæ²ü ãæï„æ ãñ J
(3) ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU mæÚæ …è±Ý ÜUæH }æï¢ ãè }ææïÿæ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ çH²æ ãñ J
¥ƒæü„ì …æï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ƒæ, ±ã ÐíæŒ„ ÜUÚ çH²æ ãñ J ¥Ïæ ¥æñÚ ÜéUÀ ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ²æïx² àæï¯ Ýãè¢
¨æ{ÝÐæÎ: 168 ¨ê~æ 2–27
Úãæ ãñ, ²æïxæè »ï¨æ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J ²ã ©¨ÜUè „ë„è² ¥Ýé|æêç„ ãñ J §üEÚÐíæçŒ„ ÜïU Ðpæ„ì ÜUæï§ü
ÐíæŒ„Ã² ÐÎæƒü Ýãè¢ Úã„æ J
(4) }ææïÿæÐíæçŒ„ ÜïU …æï ¨æ{Ý ãñ¢ ©ÝÜUæï }æñ¢Ýï ç¨h ÜUÚ çH²æ ãñ J ¥Ïæ ÜUæï§ü ¨æ{Ý ç¨h
ÜUÚÝï ²æïx² àæï¯ Ýãè¢ ãñ, ²æïxæè »ï¨æ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J ²ã ©¨ÜUè ™„éƒü ¥Ýé|æêç„ ãñ J
(5) Ïæéçh ÜïU Îæï Ðí²æï…Ý ãñ¢ (|ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü) ±ï Ðê‡æü ãæï xæ» ãñ¢, ²æïxæè »ï¨æ ¥Ýé|æ±
ÜUÚ„æ ãñ J ²ã ©¨ÜUè Ð@}æ ¥Ýé|æêç„ ãñ J §üEÚ Ýï §Ý Îæï Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUæï Ðê‡æü ÜUÚÝï ÜïU çH²ï
ÐíÜëUç„ ¨ï Ïæéçh ÜUæ çÝ}ææü‡æ çÜU²æ ãñ J §ÝÜïU ç¨h ãæïÝï ÐÚ Ïæéçh ¨}ææŒ„ ãæï …æ„è ãñ J
(6) ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡æ ÐíH²æç|æ}æé¶ ãæï xæ²ï ãñ¢ J …ñ¨ï Ð±ü„ ÜïU çàæ¶Ú ¨ï çxæÚï ÐyƒÚ |æêç}æ„H
ÐÚ ¥æ çxæÚ„ï ãñ¢, }æŠ² }æï¢ Ýãè¢ ÆãÚ„ï ãñ¢ J ±ñ¨ï ãè ²ï xæé‡æ = (SƒêH ¨êÿ}æ àæÚèÚ ¥æçÎ) |æè ¥ÐÝï
ÜUæÚ‡æ ÐíÜëUç„ }æï¢ ç™œæ ÜïU ¨æƒ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¥Ïæ ±ï …è±æy}ææ ÜUæ ¥xæHæ …‹}æ Ýãè¢
ÜUÚ ¨ÜU„ï J ²ã ²æïxæè ÜUè ¯cÆ ¥Ýé|æêç„ ãñ J
(7) §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ¥„è„ ãæï …æ„æ ãñ J ¥ƒæü„ì ÐíÜëUç„
¥æñÚ ©¨¨ï ©yÐ‹Ý Ïæéçh ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ¨ï S±²¢ ÜUæï ÐëƒÜUì …æÝ„æ ãñ ¥æñÚ ¥ç±læ, Úæxæ, mï¯æçÎ
}æHæï¢ ¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ }æï¢ çSƒ„ ãæï …æ„æ ãñ J ²ã ²æïxæè ÜUè
¨æ„±è ¥Ýé|æêç„ ãñ J ²ã §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè ¥±Sƒæ ãñ J §¨è ÜUæ Ýæ}æ ‘}æéçv„’ ãñ J
§¨ ¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè ©yÜëUcÅ Ïæéçh ÜUæï ÐíæŒ„ ²æïxæè …è±ÝÜUæH }æï¢ ãè ÜéUàæH ¥ƒæü„ì }æév„
ÜUãæ …æ„æ ãñ J …Ïæ Ïæéçh, }æÝ, àæÚèÚ ¥æçÎ ÐíH² ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„ï ãñ¢, „Ïæ |æè ©¨ÜUæï ÜéUàæH
¥ƒ±æ }æév„ ãè ÜUã„ï ãñ¢ J …èç±„ àæÚèÚ }æï¢ Úã„ï ãé²ï …Ïæ ¥æy}ææ }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ …æ„æ
ãñ, „Ïæ …è±Ý}æév„ ÜUãæ„æ ãñ ¥æñÚ …Ïæ Îïãæ±¨æÝ ãæïÝï ÐÚ }ææïÿæ }æï¢ Úã„æ ãñ „Ïæ |æè ©¨ÜUæï ÜéUàæH
¥ƒ±æ }æév„ ãè ÜUã„ï ãñ¢ J ²æïxæç…¿ææ¨é ²ã …æÝÝæ ™æã„ï ãñ¢ çÜU ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ²æïxæè ÜUæï
ÜñU¨æ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã SÐcÅ ÜUÚ çÎ²æ ãñ çÜU ¨}ææç{ ÜUè ¥ç‹„}æ ¥±Sƒæ }æï¢
¥}æéÜU ¥}æéÜU ¥Ýé|æ± ãæï„ï ãñ¢ J §¨¨ï ²ã Ïææ„ |æè ¿ææ„ ãæï …æ„è ãñ çÜU ²æïxææ|²æ¨è ÜïU HæñçÜUÜU
¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUè Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ ç¨h ãé§ü ¥ƒ±æ Ýãè¢ J ²çÎ ²æïxæè ÜUæï ©Ð²éüv„ ¥Ýé|æ± ãæï„ï
ãñ¢ „æï ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUè Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ ÐíæŒ„ ãæï xæ§ü ãñ ²çÎ §Ý ¥Ýé|æ±æï¢ ¨ï ç±ÐÚè„ ¥Ýé|æ±
ãæï„ï ãñ¢ „æï Îx{Ïæè…-|ææ± ¥±Sƒæ ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãé§ü ãñ »ï¨æ …æÝÝæ ™æçã» J ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥}æéÜU-
¥}æéÜU ¥Ýé|æ± ãæï„ï ãñ¢ J §¨¨ï ²ã Ïææ„ |æè ¿ææ„ ãæï …æ„è ãñ çÜU ²æïxææ|²æ¨è ÜUè ¨}ææç{ ç¨h
ãé§ü ±æ Ýãè¢ J ²çÎ ²ï ¥Ýé|æ± ãæï„ï ãñ¢ „æï ¨}ææç{ ÐíæŒ„ ãæï xæ§ü ãñ, »ï¨æ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï J ²çÎ
§Ý ¥Ýé|æ±æï¢ ¨ï ç±ÐÚè„ ¥Ýé|æ± ãæï„ï ãñ¢ „æï ¨}ææç{ ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãé§ü ãñ, »ï¨æ …æÝÝæ ™æçã²ï J
¨¢¨æÚ }æï¢ ¨}ææç{ ÜïU Ýæ}æ ¨ï ç±ç±{ }ææ‹²„æ²ï¢ Ðí™çH„ ãñ¢ J ÜUæï§ü ÜUã„æ ãñ çÜU |æêç}æ }æï¢ xæéÈUæ
ÏæÝæÜUÚ H}Ïæï ÜUæH „ÜU Ïæ‹Î ÚãÝæ ¨}ææç{ ãñ J ÜUæï§ü ÜUã„æ ãñ çÜU |æê¶ï ÚãÜUÚ }æê<À„ ãæïÝï ÜUæ
Ýæ}æ ¨}ææç{ ãñ J ÜUæï§ü ÜUã„æ ãñ çÜU Eæ¨ÐíEæ¨ ÜUæï ÚæïÜU HïÝï ÜUæ Ýæ}æ ¨}ææç{ ãñ §y²æçÎ çÝÚæ{æÚ
¨æ{ÝÐæÎ: 169 ¨ê~æ 2–28
}ææ‹²„æ²ï¢ Hæïxææï¢ Ýï ÏæÝæ Ú¶è ãñ¢ J §Ý ¥Ýéç™„ }ææ‹²„æ¥æï¢ ¨ï ¨¢¨æÚ ÜUè Ïæãé„ ãæçÝ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï
ç±àæéh ¨}ææç{ ¥æñÚ ©¨¨ï ãæïÝï ±æHï ç±àæéh ¥Ýé|æ±æï¢ ÜUæï …æÝÝæ ™æçã²ï J §¨è ¨ï }ææÝ± ÜUæ
…è±Ý ¨ÈUH ãæï„æ ãñ, ¥‹²ƒæ Ýãè¢ JJ 27 JJ
¥±0 - ç¨hæ |æ±ç„ ç±±ïÜUw²æç„ãæüÝæïÐæ² §ç„ J Ý ™ ç¨çhÚ‹„Úï‡æ ¨æ{Ýç}æy²ï„ÎæÚ|²„ï -
¥ƒü - ç¨h ÜUè ãé§ü ç±±ïÜUw²æç„ ‘ãæÝæïÐæ²’ ãñ J ¨æ{Ý ÜïU çÏæÝæ ç¨çh Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
§¨çH²ï (¨æ{Ýæï¢ ÜUæï Ïæ„HæÝï ±æHæ ¨ê~æ) ÜUãæ …æ„æ ãñ J
²æïxææXæÝécÆæÝæÎàæéçhÿæ²ï ¿ææÝÎèçŒ„Úæç±±ïÜUw²æ„ï: JJ 28 JJ
àæÏÎæƒü - (²æïxæ-¥X-¥ÝécÆæÝæÎì) }æÝ-±æ‡æè-àæÚèÚ ¨ï ²}æ-çÝ²}æ ¥æçÎ ²æïxæ ÜïU ¥æÆ
¥Xæï¢ ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ¨ï (¥àæéçh-ÿæ²ï) ¥àæéçh ÜUæ Ýæàæ ãæïÝï ÐÚ (¿ææÝ-ÎèçŒ„:) ¿ææÝ
ÜUæ ÐíÜUæàæ (¥æç±±ïÜUw²æ„ï:) ç±±ïÜUw²æç„Ð²ü‹„ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - }æÝ, ±æ‡æè, àæÚèÚ ¨ï ²æïxæ ÜïU ¥æÆæï¢ ¥Xæï¢ ÜïU ¥æ™Ú‡æ ¨ï ¥àæéçh ÜUæ Ýæàæ
ãæïÝï ÐÚ ç±±ïÜUw²æç„Ð²ü‹„ ¿ææÝ ÜUæ ç±ÜUæ¨ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²æïxææXæ‹²cÅæ±ç|æ{æç²c²}ææ‡ææçÝ J „ï¯æ}æÝécÆæÝæyÐ@Ð±ü‡ææï ç±Ð²ü²S²æàæéçhM ÐS²
ÿæ²æï Ýæàæ: J „yÿæ²ï ¨}²x¿ææÝS²æç|æÃ²çv„: J ²ƒæ ²ƒæ ™ ¨æ{Ýæ‹²ÝécÆè²‹„ï „ƒæ „ƒæ „Ýéy±}æ-
àæéçhÚæÐl„ï J ²ƒæ ²ƒæ ™ ÿæè²„ï „ƒæ „ƒæ ÿæ²ÜíU}ææÝéÚæïç{Ýè ¿ææÝS²æçÐ ÎèçŒ„<±±{ü„ï J ¨æ
¶Ë±ï¯æ ç±±ëçh: ÐíÜU¯ü}æÝé|æ±y²æ ç±±ïÜUw²æ„ï: J ¥æxæé‡æÐéL ¯S±M Ðç±¿ææÝæçÎy²ƒü: J ²æïxææXæ-
ÝécÆæÝ}æàæéhï<±²æïxæÜUæÚ‡æ}æì ²ƒæ ÐÚàæéàÀïlS² J ç±±ïÜUw²æ„ïS„é ÐíæçŒ„ÜUæÚ‡æ¢ ²ƒæ {}æü: ¨é¶S²,
Ýæ‹²ƒæ ÜUæÚ‡æ}æì J
ÜUç„ ™ñ„æçÝ ÜUæÚ‡ææçÝ àææ›ï |æ±ç‹„ ? Ý±ñ±ïy²æã J „lƒæ-
©yÐçœæçSƒy²ç|æÃ²çv„ç±ÜUæÚÐíy²²æŒ„²: J
ç±²æïxææ‹²y±{ë„²: ÜUæÚ‡æ¢ Ý±{æ S}æë„}æì JJ §ç„ J
„~ææïyÐçœæÜUæÚ‡æ¢-}æÝæï |æ±ç„ ç±¿ææÝS² J çSƒç„ÜUæÚ‡æ¢-}æÝ¨: ÐéL ¯æƒü„æ, àæÚèÚS²ï±æãæÚ §ç„ J
¥ç|æÃ²çv„ÜUæÚ‡æ¢-²ƒæ M ÐS²æHæïÜUS„ƒæ M Ð¿ææÝ}æì, ç±ÜUæÚÜUæÚ‡æ¢-}æÝ¨æï ç±¯²æ‹„Ú}æì, ²ƒæçxÝ:
Ðæv²S² J Ðíy²²ÜUæÚ‡æ¢-{ê}æ¿ææÝ}æçxÝ¿ææÝS² J ÐíæçŒ„ÜUæÚ‡æ¢-²æïxææXæÝécÆæÝ¢ ç±±ïÜUw²æ„ï: J ç±²æïxæ-
ÜUæÚ‡æ¢ „Îï±æàæéhï: J ¥‹²y±ÜUæÚ‡æ¢ ²ƒæ - ¨é±‡æüS² ¨é±‡æüÜUæÚ: J »±}æïÜUS² ›èÐíy²²S²æç±læ }æêÉy±ï,
mï¯æï Îé:¶y±ï, Úæxæ: ¨é¶y±ï, „œ±¿ææÝ¢ }ææŠ²S‰²ï J {ëç„ÜUæÚ‡æ¢ àæÚèÚç}æç‹Îí²æ‡ææ}æì, „æçÝ ™ „S² J
}æãæ|æê„æçÝ àæÚèÚæ‡ææ}æì, „æçÝ ™ ÐÚSÐÚ¢ ¨±ïü¯æ}æì J „ñ²üx²æñÝ}ææÝé¯Îñ±„æçÝ ™ ÐÚSÐÚæƒüy±æçÎç„ J
»±¢ Ý± ÜUæÚ‡ææçÝ J „æçÝ ™ ²ƒæ¨¢|æ±¢ ÐÎæƒæü‹„Úïc±çÐ ²æïÁ²æçÝ J ²æïxææXæÝécÆæÝ¢ „é çm{ñ±
ÜUæÚ‡æy±¢ H|æ„ §ç„ JJ 28 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 170 ¨ê~æ 2–28
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (¥æxæï) ÜUãï …æÝï ±æHï ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥X ãñ¢ J ©ÝÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï Ðæ¢™
Ð±æïZ ±æHï ¥àæéçh MÐè ç±Ð²ü² ÜUæ ÿæ² = Ýæàæ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜïU ÿæ² ãæïÝï ÐÚ ¨}²ÜìU ¿ææÝ (²ƒæƒü
¿ææÝ) ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ãæï„è ãñ J ¥æñÚ …ñ¨ï-…ñ¨ï ¨æ{Ý ¥æ™Ú‡æ }æï¢ Hæ²ï …æ„ï ãñ¢ ±ñ¨ï-±ñ¨ï ¥àæéçh
ÿæè‡æ„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J ¥æñÚ …ñ¨ï-…ñ¨ï ¥àæéçh ÿæè‡æ ãæï„è …æ„è ãñ ±ñ¨ï-±ñ¨ï ÿæè‡æ„æ ÜïU ÜíU}æ
ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¿ææÝ ÜUè ÎèçŒ„ |æè ÏæÉG„è …æ„è ãñ J ±ã ²ã ç±±ëçh ç±±ïÜUw²æç„Ð²ü‹„ ¥ƒæü„ì xæé‡æ
»±¢ ÐéL¯ ÜïU S±MÐ ÜïU ¿ææÝ „ÜU ÐíÜU¯ü„æ ÜUæï ¥Ýé|æ± ÜUÚ„è ãñ J ²æïxææXæÝécÆæÝ ¥àæéçh ÜïU ç±²æïxæ
ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ …ñ¨ï çÜU ÐÚàæé (Àïl HÜUÇGè ÜïU ç±²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ) J ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæ
„æï ÐíæçŒ„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ, …ñ¨æ çÜU ¨é¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ {}æü ãñ J ²æïxææXæï ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ¥‹² ÐíÜUæÚ
ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ J ¥ƒæü„ì ²æïxææXæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ¥àæéçh ÜïU ç±²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ ç±±ïÜUw²æç„
ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ, §¨¨ï ¥ç„çÚv„ ¥‹² çÜU¨è ÐíÜUæÚ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ J
àææ› }æï¢ ²ï ÜUæÚ‡æ çÜU„Ýï ãæï„ï ãñ¢ ? Ýæñ ãè ãñ¢ »ï¨æ ÜUãæ ãñ J ±ã …ñ¨ï çÜU - ©yÐçœæ, çSƒç„,
¥ç|æÃ²çv„, ç±ÜUæÚ, Ðíy²², ¥æçŒ„, ç±²æïxæ, ¥‹²y±, {ëç„ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜUæÚ‡æ Ýæñ ÐíÜUæÚ ¨ï Ïæ„Hæ²ï
ãñ¢ J (ÜíU}æàæ:) ©Ý}æï¢ -
(1) }æÝ ç±¿ææÝ ÜUæ ©yÐçœæÜUæÚ‡æ ãñ J (2) }æÝ ÜUè çSƒç„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÐéL¯æƒü„æ ãñ …ñ¨ï
çÜU àæÚèÚ ÜUè çSƒç„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ¥æãæÚ ãñ J (3) ¥ç|æÃ²çv„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ - ç…¨ ÐíÜUæÚ MÐ ÜUè
¥ç|æÃ²çv„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÐíÜUæàæ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ MÐ ÜUæ ¿ææÝ (|æè) MÐ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ
ãñ J (4) }æÝ ÜïU ç±ÜUæÚ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ç±¯²æ‹„Ú ãæïÝæ …ñ¨ï çÜU ÐÜUæÝï ²æïx² ÐÎæƒü ÜUæ
ÜUæÚ‡æ ¥çxÝ (ãæï„æ ãñ) J (5) ¿ææÝ ÜUæ ÜUæÚ‡æ - …ñ¨ï çÜU {ê}æ¿ææÝ ¥çxÝ ÜïU ¿ææÝ ÜUæ ÜUæÚ‡æ
ãæï„æ ãñ J (6) ÐíæçŒ„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ-²æïxææXæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ç±±ïÜUw²æç„ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
(7) ç±²æïxæÜUæÚ‡æ-²æïxææXæÝécÆæÝ ãè ¥àæéçh ÜïU ç±²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J (8) ¥‹²y±ÜUæÚ‡æ - …ñ¨ï
çÜU ¨æïÝï ÜïU MÐæ‹„Ú ÜUæ ¨é±‡æüÜUæÚ ÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ »ÜU ›è ÜïU ¿ææÝ }æï¢ }ææïã ÜUæ
ÜUæÚ‡æ ¥ç±læ, Îé:¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ mï¯, ¨é¶ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Úæxæ ¥æñÚ }ææŠ²Sƒ („ÅSƒ„æ) ÜUæ ÜUæÚ‡æ
„œ±¿ææÝ ãñ J (9) {ëç„ÜUæÚ‡æ - §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚÝï ±æHæ ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ ãñ ¥æñÚ ±ï §ç‹Îí²æ¡
àæÚèÚ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J àæÚèÚ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚÝï }æï¢ }æãæ|æê„ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ¥æñÚ ±ï ¨Ïæ
»ÜU Îê¨Úï ÜïU {æÚ‡æ ÜUÚÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ç„²üÜUì (ÐàæéÐÿ²æçÎ) }æÝéc² ¥æñÚ Îï±„æ ÐÚSÐÚ »ÜU-
Îê¨Úï ÜïU çÝç}æœæ (¨ã²æïxæè) ãæïÝï ¨ï ÐÚSÐÚ {ëç„ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J
§¨ ÐíÜUæÚ Ýæñ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ²ƒæ¨}|æ± ©ÝÜUæï ¥‹² ÐÎæƒæïZ }æï¢ |æè ÍæÅæÝæ ™æçã²ï J ²æïxææXæï¢
ÜUæ ¥ÝécÆæÝ „æï Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãè ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„æ ãñ JJ 28 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ²}æçÝ²}ææçÎ ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ
ÜUÚÝï ¨ï ¥àæéçh ÜUæ Ýæàæ ãæïÝï ÐÚ ¿ææÝ ÜUè Ðí±ëçh ç±±ïÜUw²æç„Ð²ü‹„ ãæï„è ãñ J
²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥X ¥æxæï ÜUãï …æ²ï¢xæï J ©Ý ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ }æÝ, ±™Ý ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ¥ÝécÆæÝ
ÜUÚÝï ¨ï Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ãæï …æ„æ ãñ, ¥æñÚ ç±àæéh ¿ææÝ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ãæï
¨æ{ÝÐæÎ: 171 ¨ê~æ 2–28
…æ„è ãñ J §¨ ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ÜUæ ¥æ{æÚ §üEÚ ¥æñÚ ¥ÐÝï (ç±læ ÜïU) ¨¢SÜUæÚ ãñ¢ J …è±æy}ææ §üEÚ
ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„æ ãñ „æï §üEÚ ©¨ÜUæï ç±læ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J ç…„Ýï S„Ú ÐÚ ²æïxææ|²æ¨è
¥Xæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚ„æ ãñ ©„Ýï S„Ú ÐÚ ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ç±læ ÜUè ±ëçh ãæï„è …æ„è ãñ J
²ã ¿ææÝ ÜUè ç±±ëçh ç±±ïÜUw²æç„Ð²ü‹„ Ðãé¡™„è ãñ J ç…¨ çSƒç„ }æï¢ ²æïxæè …è±æy}ææ, Ïæéçh, }æÝ,
àæÚèÚæçÎ …ÇG ÐÎæƒæïZ ÜUæ ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì SÐcÅ MÐ ¨ï ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ
ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚÜïU §üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„æ ãñ, ©¨ çSƒç„ ÜUæï ç±±ïÜUw²æç„ ÜUã„ï
ãñ¢ J Ã²æ¨|ææc² }æï¢ Ý± ÐíÜUæÚ ÜïU ÜUæÚ‡æ çxæÝæ²ï xæ²ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ²æïxææXæÝécÆæÝ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãè
ÜUæÚ‡æ ãñ J ²ã ¥àæéçh ¥ƒæü„ì ¥ç±læ, ¥{}ææüçÎ ÜUæ Ýæàæ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ç±læ {}æü ÜUè ÐíæçŒ„
ÜUÚ±æ„æ ãñ J
(1) ©yÐçœæ ÜUæÚ‡æ - }æÝ, ¿ææÝ ÜUè ©yÐçœæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J ¥æy}ææ }æÝ ÜïU mæÚæ ¿ææÝ ÜUè
©yÐçœæ ÜUÚ„æ ãñ J
(2) çSƒç„ ÜUæÚ‡æ - }æÝ ÜUè çSƒç„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ãñ J …ñ¨æ àæÚèÚ ÜUè
çSƒç„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ¥æãæÚ ãñ J …Ïæ „ÜU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ç¨h Ýãè¢ ãæï„ï, „Ïæ „ÜU }æÝ ç±l}ææÝ
Úã„æ ãñ J ©ÝÜïU ç¨h ãæïÝï ÐÚ ÐíH² ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J …ñ¨ï çÜU àæÚèÚ ÜUæï ¥æãæÚ ç}æHÝï
¨ï ç±l}ææÝ Úã„æ ãñ ¥æñÚ Ý ç}æHÝï ÐÚ ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï SÐcÅ ãæï„æ ãñ çÜU …ñ¨ï àæÚèÚ
ÜUè çSƒç„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ¥æãæÚ ãñ ±ñ¨ï ãè }æÝ ÜUè çSƒç„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ |ææïxææÐ±xæü ãñ J
(3) ¥ç|æÃ²çv„ ÜUæÚ‡æ - ÐíÜUæàæ ÐÎæƒü ÜïU MÐ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J ±ñ¨ï
ãè MÐ¿ææÝ |æè ¥ç|æÃ²çv„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
(4) ç±ÜUæÚ ÜUæÚ‡æ - }æÝ ÜïU ç±ÜUæÚ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ±ï ¥‹² ç±¯² ãñ¢ ç…Ý ÜïU ÜUæÚ‡æ ±ã
¿æï² ç±¯² ÜUæï ÀæïÇG Îï„æ ãñ J …ñ¨ï ¥çxÝ ™æ±HæçÎ ÜïU ÐÜUæÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ J ¥ƒæü„ì ÐÜUæ²ï …æÝï
±æHï ÐÎæƒü ÜïU ç±ÜUæÚ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
(5) Ðíy²² ÜUæÚ‡æ - {ê}æ¿ææÝ, ¥çxÝ¿ææÝ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
(6) ÐíæçŒ„ ÜUæÚ‡æ - ²æïxææXæÝécÆæÝ, ç±±ïÜUw²æç„ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
(7) ç±²æïxæ ÜUæÚ‡æ - ²æïxææXæÝécÆæÝ, ¥àæéçh ÜïU ç±²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
(8) ¥‹²y± ÜUæÚ‡æ - ¨é±‡æüÜUæÚ, ¨é±‡æü ÜïU ¥‹²y± ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J ¥ƒæü„ì ¨é±‡æüÜUæÚ ÜéU‡ÇH
L™ÜUæçÎ ç±ç±{ ¥æ|æê¯‡ææï¢ ÜUæï ÏæÝæÜUÚ ¨é±‡æü }æï¢ ¥‹²y± ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ Îï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ
»ÜU ¨é‹ÎÚ Ã²çv„ ÜïU ç±¯² }æï¢ ¥ç±læ }æêÉy± }æï¢, mï¯ Îé:¶y± }æï¢, Úæxæ ¨é¶y± }æï¢ ¥æñÚ „œ±¿ææÝ
©Îæ¨èÝ„æ }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ J
(9) {ëç„ÜUæÚ‡æ - àæÚèÚ, §ç‹Îí²æï¢ ÜïU {æÚ‡æ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ ¥æñÚ §ç‹Îí²æ¡, àæÚèÚ ÜïU {æÚ‡æ ÜUæ
ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï }æÝéc², Ðàæé, Ðÿæè, ¥æñ¯{è ¥æçÎ ÐÚSÐÚ »ÜU Îê¨Úï ÜïU {æÚ‡æ ÜïU ÜUæÚ‡æ
ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï Ý± ÐíÜUæÚ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J §ÝÜUæï ²ƒæSƒæÝ ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã²ï J ¥ƒæü„ì …æï
¨æ{ÝÐæÎ: 172 ¨ê~æ 2–29
ÜUæÚ‡æ …ãæ¡ ÐÚ ¨æƒüÜU ç¨h ãæï„æ ãæï, ©¨ÜUæï ±ãæ¡ ÐÚ ÜUæÚ‡æMÐ }æï¢ }ææÝÝæ ™æçã²ï J ²æïxææXæÝécÆæÝ
„æï Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãè ÜUæÚ‡æ ãñ ¥‹² ÐíÜUæÚ ÜUæ Ýãè¢ J
§¨¨ï ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU ¥ç±læ, ¥{}æü ¥æçÎ ¥àæéçh ÜUæï ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ
¨ï ãè ÎêÚ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ, ¥‹² ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ J ç±±ïÜUw²æç„ ÜUè ÐíæçŒ„ |æè §‹ãè¢ ¥Xæï¢
ÜïU ¥æ™Ú‡æ ¨ï ãæï ¨ÜU„è ãñ J ¥cÅæX²æïxæ ÜïU ¥æ™Ú‡æ ¨ï Ã²çv„, ÐçÚ±æÚ, ¨}ææ…, Îïàæ ¥æñÚ ç±E
ÜUè HæñçÜUÜU ©‹Ýç„ |æè ãæï„è ãñ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ |æè ãæï„è ãñ J §¨çH²ï §Ý ¥æÆ ²æïxææXæï¢
ÜUæ ¨|æè ÜUæï ÐæHÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
àæ¢ÜUæ - ÜéUÀ Hæïxæ ²æïxæ ÜïU À: ¥¢xæ }ææÝ„ï ãñ¢ J
¨}ææ{æÝ - ‘±ïÎï¯é ™æcÅxæéç‡æÝ¢ ²æïxæ}ææãé}æüÝèç¯‡æ:” JJ }æãæ|ææÚ„ àææç‹„Ð±ü 317/7 JJ ¥ƒæü„ì
}æÝèç¯xæ‡æ ±ïÎæï¢ }æï¢ ²æïxæ ÜUæï ¥cÅxæé‡æè (¥cÅæX = ¥æÆ ¥Xæï¢ ±æHæ) ÜUã„ï ãñ¢ JJ 28 JJ
¥±0 - „~æ ²æïxææXæ‹²±{æ²ü‹„ï J
¥ƒü - ²æïxææXæï¢ ÜUæ (S±MÐ »±¢ ¨¢w²æ mæÚæ) ¥±{æÚ‡æ = çÝp² çÜU²æ …æ„æ ãñ -
²}æçÝ²}ææ¨ÝÐíæ‡ææ²æ}æÐíy²æãæÚ{æÚ‡ææŠ²æÝ¨}ææ{²æïùcÅæ±XæçÝ JJ 29 JJ
àæÏÎæƒü - (²}æ-çÝ²}æ-¥æ¨Ý-Ðíæ‡ææ²æ}æ-Ðíy²æãæÚ-{æÚ‡ææ-Š²æÝ-¨}ææ{²:) ²}æ,
çÝ²}æ, ¥æ¨Ý, Ðíæ‡ææ²æ}æ, Ðíy²æãæÚ, {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ (¥cÅæñ) ²ï ²æïxæ ÜïU ¥æÆ
(¥XæçÝ) ¥X ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ²}æ-çÝ²}ææçÎ ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥X ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²ƒæÜíU}æ}æï¯æ}æÝécÆæÝ¢ S±M Ð¢ ™ ±ÿ²æ}æ: JJ 29 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÜíU}æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ §ÝÜïU ¥ÝécÆæÝ ¥æñÚ S±MÐ ÜUæï ÜUãï¢xæï JJ 29 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²}æçÝ²}ææçÎ ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜïU Ýæ}æ Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J
§Ý ¥æÆ ¥Xæï¢ }æï¢ ¨}ææç{ ÜUæï |æè ²æïxæ ÜUæ ¥X Ïæ„Hæ²æ ãñ J1 §¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU
²æïxæÎàæüÝ ÜïU „è¨Úï ÐæÎ }æï¢ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUæï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý
Ïæ„Hæ²æ ãñ J §¨çH²ï §¨ ¨ê~æ }æï¢ ©v„ ¨}ææç{, ¨}Ðí¿ææ„¨}ææç{ ÜUæ ¥X ãñ J ²}æ, çÝ²}æ, ¥æ¨Ý,
Ðíæ‡ææ²æ}æ, Ðíy²æãæÚ ²ï Ðæ¡™ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ÏæçãÚX ¥æñÚ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ¥‹„ÚX
¨æ{Ý ãñ¢ J ÐÚ‹„é {æÚ‡ææ Š²æÝ ¨}ææç{ |æè çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜïU ÏæçãÚX ãñ¢ J ç…¨ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
ÜïU ²ï „èÝ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý ãñ¢ J „ÎçÐ ÏæçãÚX¢ çÝÏæèü…S² JJ ²æïxæ0 3/8 JJ ±ã ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
|æè çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUæ ÏæçãÚX ãñ J çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý ÐÚ±ñÚæx² ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ
ÏæçãÚX, ¥‹„ÚX ÜUæï ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï J
1. ç±àæï¯ …æÝÝï ÜïU çH²ï Hï¶ÜU ÜUè ÐéS„ÜU “¨ÚH ²æïxæ ¨ï §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ” ÐÉGï¢ J
¨æ{ÝÐæÎ: 173 ¨ê~æ 2–29
²æïxæç…¿ææ¨é¥æï¢ ÜUæï §Ý ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ }æÝ, ±™Ý ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ŸæhæÐê±üÜU ÐæHÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
§Ý}æï¢ ¨ï Ðíƒ}æ ¥X ²}æ ÜUæ ÐçÚ±æÚ, ¨}ææ…, Îïàæ ¥æñÚ ç±E ¨ï ¥ç{ÜU ¨}Ïæ‹{ Úã„æ ãñ ¥æñÚ Ã²çv„
¨ï ÜéUÀ ‹²êÝ ¨}Ïæ‹{ Úã„æ ãñ J ¥ƒæü„ì ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ¨æƒ §¨ÜUæ ç±S„ë„ Ã²±ãæÚ ãæï„æ ãñ
¥æñÚ ¥ÐÝï ¨æƒ ÜéUÀ ‹²êÝ Ã²±ãæÚ ãæï„æ ãñ J Îê¨Úï ¥X çÝ²}æ ÜUæ Ã²çv„ ¨ï ¥ç{ÜU ¨}Ïæ‹{
Úã„æ ãñ ¥æñÚ ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ¨ï ‹²êÝ ¨}Ïæ‹{ J …ñ¨ï-±ñÚ|ææ± ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ Ðíï}æ ¨ï ÚãÝæ, §¨ÜUæ ¨}Ïæ‹{
¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ¨ï ¥ç{ÜU ãñ ¥æñÚ S±²¢ ¨ï ¥ÐïÿææÜëU„ ‹²êÝ ãñ J àæÚèÚ, }æÝ ¥æçÎ ÜUè àæéçh ÜUæ
¨}Ïæ‹{ Ã²çv„ ¨ï ¥ç{ÜU ãñ ¥æñÚ ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ¨ï ‹²êÝ J ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ ¥ç{ÜU ÐçÚŸæ}æ¨æŠ²
ãñ J çÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ ‹²êÝ ÐçÚŸæ}æ¨æŠ² ãñ J
²}æçÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ Ýñç„ÜU„æ ãñ J §ÝÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï Ã²çv„ ¥æñÚ ¨}ææ… ÎæïÝæï¢
ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãæï„æ ãñ J §ÝÜUæ ÐæHÝ Ý ÜUÚÝï ¨ï Ã²çv„ ¥æñÚ ¨}ææ… ÎæïÝæï¢ ÜUæ ™çÚ~æ ¥àæéh ãæï
…æ„æ ãñ J §¨çH²ï Ã²±ãæÚ ÜUæï àæéh ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¥æñÚ §üEÚÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï §ÝÜUæ ŸæhæÐê±üÜU
¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ¥æ¨Ý, Ðíæ‡ææ²æ}æ, Ðíy²æãæÚ, {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ Ã²çv„
¨ï ¥ç{ÜU ãñ ¥æñÚ ¨}ææ… ¨ï ‹²êÝ J ²}æçÝ²}ææï¢ ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï ¥‹² ¥Xæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ
¨ÚH ãæï„æ ãñ J ¥‹² ¥Xæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï ²}æçÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ¨ÚH ãæï„æ ãñ J àæéh Ã²±ãæÚ
¨ï ©Ðæ¨Ýæ ÜUè àæéçh ãæï„è ãñ ¥æñÚ àæéh ©Ðæ¨Ýæ ¨ï Ã²±ãæÚ ÜUè àæéçh ãæï„è ãñ J …æï Ã²çv„ §Ý
ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¨ï çÜU¨è »ÜU ÜUæ ãè ¥æ™Ú‡æ ÜUÚ„æ ãñ ©¨ÜUæï ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã ç±™æÚ ãñ çÜU ÐãHï ²æïxæ ÜïU ¥æ¨ÝæçÎ À: ãè ¥X ƒï J Ðpæ„ì ©Ý}æï¢
²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜUæï ç}æHæÜUÚ ¥æÆ ÏæÝæ²ï xæ²ï ãñ¢ J ²ã ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J Ðíæ™èÝ ÜUæH ¨ï ãè ²}æçÝ²}æ
²æïxæ ÜïU ¥X Úãï ãñ¢ J §¨}æï¢ ÜéUÀ Ðí}ææ‡æ ÐíS„é„ ÜUÚ„ï ãñ¢ -
(1) ©Ð²æ}æxæëãè„æïùç¨ {íé±æïùç¨ {íé±çÿæç„{íéü±æ‡ææ¢ {íé±„}ææïùÓ²é„æÝæ}æÓ²é„çÿæœæ}æù »¯
„ï ²æïçÝ±ñüEæÝÚæ² y±æ J {íé±¢ {íé±ï‡æ }æÝ¨æ ±æ™æ ¨æï}æ}æ± Ý²æç}æ J ¥ƒæ Ý ù §‹Îí ù
§çm¯æïù¨ÐyÝæ: ¨}æÝ¨SÜUÚ„ì JJ ²…é0 7/25 JJ
©Ð²æ}æxæëãè„: = ²}ææÝæ¢ ¨}æêãæï ²æ}æ}æì, ©Ðxæ„¢ ™ „læ}æ¢ ™æïÐ²æ}æ}æì, ©Ð²æ}æïÝ xæëãè„:
©Ð²æ}æxæëãè„: ÐÚ}æïEÚ: ¥ç¨ J ãï ÐÚ}æïEÚ ! ¥æÐ ²}æ ¥æñÚ çÝ²}ææï¢ ¨ï xæíã‡æ ÜUÚÝï ÜïU ²æïx² ãæï J
- }æã<¯ Î²æÝ‹Î ÜëU„ ±ïÎ|ææc²
(2) ²}ææÝì ¨ï±ï„ ¨„„¢ Ý çÝ²}ææÝì ÜïU±HæÝì Ïæé{ñ: J
²}ææÝì Ð„y²ÜéU±æü‡ææï çÝ²}ææÝì ÜïU±HæÝì |æ…Ýì JJ }æÝé0 4/204 JJ
²}ææï¢ ÜUæ ¨ï±Ý çÝy² ÜUÚï, ÜïU±H çÝ²}ææï¢ ÜUæ Ýãè¢ v²æï¢çÜU ²}ææï¢ ÜUæï Ý ÜUÚ„æ ãé¥æ ¥æñÚ ÜïU±H
çÝ²}ææï¢ ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚ„æ ãé¥æ |æè ¥ÐÝï ÜUœæüÃ² ¨ï Ðç„„ ãæï …æ„æ ãñ J §¨çH²ï ²}æ ¨ï±Ý Ðê±üÜU
çÝ²}æ ¨ï±Ý çÝy² çÜU²æ ÜUÚï J
- }æã<¯ Î²æÝ‹Î ÜëU„ ¨¢SÜUæÚç±ç{
¨æ{ÝÐæÎ: 174 ¨ê~æ 2–30
(3) „ÎƒZ ²}æçÝ²}ææ|²æ}ææy}æ¨¢SÜUæÚæï ²æïxææÓ™æŠ²æy}æç±Š²éÐæ²ñ: JJ ‹²æ²0 4/2/46 JJ
©¨ ¥Ð±xæü ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï ²}æçÝ²}ææï¢ ÜïU mæÚæ ¥æy}æ ¨¢SÜUæÚ ¥ƒæü„ì ¥{}æü ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ
»±¢ {}æü ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ²æïxæàææ› ¨ï ¥Š²æy}æç±ç{ …æÝÝè ™æçã²ï JJ 29 JJ
¥±0 - „~æ -
¥ƒü - ©Ý }æï¢ ¨ï -
¥ôã¨æÿ²æS„ï²Ïæíræ™²æüÐçÚxæíãæ ²}ææ: JJ 30 JJ
àæÏÎæƒü - (¥ôã¨æ-ÿ²-¥S„ï²-Ïæíræ™²ü-¥ÐçÚxæíãæ:) ¥ôã¨æ, ÿ², ¥S„ï², Ïæíræ™²ü
¥æñÚ ¥ÐçÚxæíã ²ï (²}ææ:) ²}æ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ¥ôã¨æçÎ ²ï Ðæ¡™ ²}æ ÜUãHæ„ï ãñ¢ J ¥ƒæü„ì ²æïxæÐíæçŒ„ ÜïU ²ï Ðæ¡™ ¥æ±à²ÜU
ÜUœæüÃ² ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „~ææôã¨æ ¨±üƒæ ¨±üÎæ ¨±ü|æê„æÝæ}æÝç|æÎíæïã:, ©œæÚï ™ ²}æçÝ²}ææS„‹}æêHæS„-
çy¨çhÐÚ„²ñ± „yÐíç„ÐæÎÝæ² Ðíç„Ðæl‹„ï, „Î±Îæ„M ÐÜUÚ‡ææ²ñ±æïÐæÎè²‹„ï J „ƒæ ™æïv„}æì-¨ ¶Ë±²¢
Ïæíæræ‡ææï ²ƒæ ²ƒæ ±í„æçÝ ÏæãêçÝ ¨}ææçÎy¨„ï „ƒæ „ƒæ Ðí}ææÎÜëU„ï|²æï ôã¨æçÝÎæÝï|²æï çÝ±„ü}ææÝ-
S„æ}æï±æ±Îæ„M Ðæ}æôã¨æ¢ ÜUÚæïç„ J
ÿ²¢ ²ƒæƒïü ±æÑì }æÝ¨ï J ²ƒæ öcÅ¢ ²ƒæÝéç}æ„¢ ²ƒæ Ÿæé„¢ „ƒæ ±æÑì }æÝpïç„ J ÐÚ~æ S±Ïææï{¨¢ÜíUæ‹„²ï
±æxæév„æ ¨æ ²çÎ Ý ±ç@„æ |æíæ‹„æ ±æ Ðíç„ÐçœæÏæ‹Š²æ ±æ |æ±ïçÎç„ J »¯æ ¨±ü|æê„æïÐÜUæÚæƒZ Ðí±ëœææ
Ý |æê„æïÐÍææ„æ² J ²çÎ ™ñ±}æŒ²ç|æ{è²}ææÝæ |æê„æïÐÍææ„ÐÚñ± S²æ‹Ý ÿ²¢ |æ±ïyÐæÐ}æï± |æ±ï„ì J „ïÝ
Ðé‡²æ|ææ¨ïÝ Ðé‡²Ðíç„M ÐÜïU‡æ ÜUcÅ„}æ¢ ÐíæŒÝé²æ„ì, „S}ææyÐÚèÿ² ¨±ü|æê„çã„¢ ÿ²¢ Ïæíê²æ„ì J
S„ï²}æàææ›Ðê±üÜ¢U ÎíÃ²æ‡ææ¢ ÐÚ„: S±èÜUÚ‡æ}æì, „yÐíç„¯ï{: ÐéÝÚSÐëãæM Ð}æS„ï²ç}æç„ J Ïæíræ™²Z
xæéŒ„ïç‹Îí²S²æïÐSƒS² ¨¢²}æ: J ç±¯²æ‡ææ}æ…üÝÚÿæ‡æÿæ²¨Xôã¨æÎæï¯ÎàæüÝæÎS±èÜUÚ‡æ}æÐçÚxæíã §y²ï„ï
²}ææ: JJ 30 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý (²}ææï¢) }æï¢ ¨ï ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨Ïæ ÜUæHæï¢ }æï¢ ¨}æS„ |æê„æï¢ ÜUæï ÐèÇGæ
Ý ÎïÝæ ‘¥ôã¨æ’ ãñ J ¥xæHï ²}æ çÝ²}æ ¥ôã¨æ}æêHÜU ãñ¢ J ¥ƒæü„ì ¥ôã¨æ ÐÚ ¥æçŸæ„ ãñ¢ J ©¨
(¥ôã¨æ) ÜUè ç¨çh ÜïU ãï„é ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ©¨ÜUè ç¨çh ÜïU çH» (àæï¯ ²}æ ¥æñÚ çÝ²}ææï¢ ÜUæ)
Ðíç„ÐæÎÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ©¨ (¥ôã¨æ) ÜUæï çÝ}æüH ÜUÚÝï ÜïU çH» ãè ¥ÐÝæ²ï …æ„ï ãñ¢ J ¥æñÚ
±ñ¨æ ÜUãæ ãñ - çÝp² ãè ±ã ²ã Ïæíæræ‡æ (²æïxæè) …ñ¨ï-…ñ¨ï Ïæãé„ ¨æÚï ±í„æï¢ ÜUæï ¥ÐÝæÝæ ™æã„æ
ãñ ±ñ¨ï-±ñ¨ï ¥¨æ±{æÝè ÜïU ÜUæÚ‡æ ãæïÝï ±æHï ôã¨æ ÜïU ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï çÝ±ëœæ ãæï„æ ãé¥æ ©¨è ©Ó™S„Ú
ÜUè ¥ôã¨æ ÜUæ (¥æ™Ú‡æ) ÜUÚ„æ ãñ J
…æï ÐÎæƒü …ñ¨æ ãæï ©¨ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ±ñ¨è ãè ±æ‡æè ¥æñÚ ±ñ¨æ ãè }æÝ }æï¢ ãæïÝæ ‘ÿ²’ ãñ J
ç…¨ ÐíÜUæÚ Îï¶æ (Ðíy²ÿæ çÜU²æ), ç…¨ ÐíÜUæÚ ¥Ýé}ææÝ ¨ï …æÝæ ¥æñÚ ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨éÝæ ©¨è ÐíÜUæÚ
¨æ{ÝÐæÎ: 175 ¨ê~æ 2–30
±æ‡æè ¥æñÚ }æÝ ÜUæ ãæïÝæ (ÿ² ãñ) J ¥ÐÝï ¿ææÝ ÜUæï Îê¨Úæï¢ }æï¢ Ðãé¡™æÝï ÜïU çH» ÜUãè xæ§ü ±ã
±æ‡æè ²çÎ {æï¶æ ÎïÝï ±æHè Ý ãæï, |æíæ‹„ Ý ãæï, ¥ç|æÐíæ² ÜUæï Ã²v„ ÜUÚÝï }æï¢ ¥¨}æƒü Ý ãæï („æï
±ã ÿ² ãñ) J ²ã (±æ‡æè) ¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ©ÐÜUæÚ ÜïU çH²ï Ðí±ëœæ ãæï„è ãñ, Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ¥ÐÜUæÚ
ÜïU çH» Ýãè¢ J ¥æñÚ ²çÎ (©ÐÜUæÚ ÜïU çH») ÜUãè …æ„è ãé§ü Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ¥ÐÜUæÚ (ÐèÇGæ) ÜïU çH»
ãæï±ï „æï ±ã ÿ² Ý ãæï±ï, ÐæÐ ãè ãæï±ï J ©¨ Ðé‡² ÜïU ¨}ææÝ Îè¶Ýï ±æHï ¥Ðé‡² ¨ï ¥y²‹„
Îé:¶ ÐíæŒ„ ãæï±ï J §¨çH» ÐÚèÿæ‡æ ÜUÚÜïU ¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU çH» çã„ÜUÚ ÿ² ÜUæï ÏææïHï J
¥àææ›è² ¥ƒæü„ì ¥±ñ{MÐ ¨ï Îê¨Úæï¢ ÜïU ÐÎæƒæïZ ÜUæï HïÝæ ‘S„ï²’ ãñ J ©¨ÜUæ Ðíç„¯ï{ ¥ƒæü„ì
©¨ÜUæï ÀæïÇGÝæ, ¥ç|æHæ¯æ Ý ÜUÚÝæ ‘¥S„ï²’ ãñ J
xæéŒ„ïç‹Îí² ©ÐSƒ ÜUæ ¨¢²}æ ‘Ïæíræ™²ü’ ãñ J ¥…üÝ, Úÿæ‡æ, ÿæ², ¨X, ôã¨æ Îæï¯æï¢ ÜïU Îè¶Ýï
¨ï ç±¯²æï¢ ÜUæï S±èÜUæÚ Ý ÜUÚÝæ ‘¥ÐçÚxæíã’ ãñ J ²ï ²}æ ãñ¢ JJ 30 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ôã¨æçÎ Ðæ¡™ ²}ææï¢ ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
¥ôã¨æ - ¨±üƒæ ¨±üÎæ ¨|æè Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ¨æƒ ±ñÚ|ææ± ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ Ðíèç„ ¨ï ±œæüÝæ, ¥ôã¨æ
ãñ J ²çÎ çÜU¨è Ã²çv„ ÜUæï ™æïÚè ¥æçÎ ¥àæé|æ ÜU}æü ÜUÚÝï ÐÚ ©¨ÜïU ¨é{æÚ ÜïU çH²ï ¥æñÚ ¥‹²æï¢
ÜïU ©ÐÜUæÚ ÜïU çH²ï Ðíï}æÐê±üÜU ©ç™„ Î‡Ç çÎ²æ …æ² „æï ±ã ¥ôã¨æ ãñ, ôã¨æ Ýãè¢ J }ææ„æ, çÐ„æ,
¥æ™æ²ü ¥æçÎ ÏææHÜU-ÏææçHÜUæ¥æï¢ ÜUæï Îæï¯æï¢ ¨ï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¥æñÚ ©ÝÜUæï xæé‡æ±æÝì ÏæÝæÝï ÜïU
çH²ï Ðíï}æÐê±üÜU ©ÝÜUæï ©ç™„ Î‡Ç Îï„ï ãñ¢ „æï ±ã ôã¨æ Ýãè¢, ¥ôã¨æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¥ôã¨æ
ÜïU ç±¯² }æï¢ ¨±ü~æ …æÝÝæ ™æçã²ï J ¥ôã¨æ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï Ã²çv„ ¥ÐÝï ¨êÿ}æ Îæï¯æï¢ ÜUæï
…æÝÝï }æï¢ ¥æñÚ ©ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J
ÿ² - …ñ¨æ Îï¶æ ãæï, ¥Ýé}ææÝ ¨ï …æÝæ ãæï ¥æñÚ ¨éÝæ ãæï, ±ñ¨æ ãè }æÝ ¥æñÚ ±æ‡æè }æï¢ ãæïÝæ
ÿ² ãñ J »ï¨æ |æè ÜUã ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU …æï ÐÎæƒü …ñ¨æ ãñ, ©¨ÜUæï ±ñ¨æ ãè …æÝÝæ, }ææÝÝæ, ÏææïHÝæ
¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ©¨ÜUæï ¥æ™Ú‡æ }æï¢ HæÝæ, ÿ² ãñ J ²çÎ ÿ² ÏææïHÝï ¨ï ¨éÝÝï ±æHæ Hæ|æ Ýãè¢
©Ææ„æ „æï ±ãæ¡ ÐÚ }ææñÝ ÚãÝæ ãè ©œæ}æ ãñ J §¨çH²ï …æï ±S„é …ñ¨è ãñ ©¨ÜUæï ±ñ¨è ãè …æÝÝæ,
}ææÝÝæ, çã„æƒü ÏææïHÝæ ¥æñÚ ¥æ™Ú‡æ }æï¢ HæÝæ, ÿ² ãñ J ÿ² ÜUæï ÐÚèÿææÐê±üÜU …æÝÝæ ¥æñÚ ©¨ÜUæ
¨±ü çã„æƒü ãè Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ, ÿ² ãñ J ±S„é ÜïU S±MÐ ÜUæï ç±ÐÚè„ …æÝÝæ, }ææÝÝæ, ÏææïHÝæ, ¥æ™Ú‡æ
}æï¢ HæÝæ, ¥ÿ² ãñ J ÐÚ‹„é çã„ ÜïU Ýæ}æ ¨ï ÿ² ÜïU SƒæÝ }æï¢ ¥ÿ² ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝæ ÿ²
Ýãè¢ ãñ J
¥S„ï² - }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ™æïÚè ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚÜïU ©œæ}æ ÜUæ²æïZ }æï¢ „Ý, }æÝ, {Ý
¨ï ¨ãæ²„æ ÜUÚÝæ, ¥S„ï² ãñ J ÜïU±H ™æïÚè ÜUæï ÀæïÇG ÎïÝæ ãè ¥S„ï² Ýãè¢ ãñ J
Ïæíræ™²ü - ±ïÎæï¢ ÜUæï ÐÉGÝæ, §üEÚæïÐæ¨Ýæ ÜUÚÝæ ¥æñÚ ±è²ü ÜUè Úÿææ ÜUÚÝæ, Ïæíræ™²ü ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 176 ¨ê~æ 2–30
¥ÐçÚxæíã - ç±¯²æï¢ }æï¢ ©Ðæ…üÝ, Úÿæ‡æ, ÿæ², ¨X, ôã¨æ Îæï¯ Îï¶ÜUÚ ç±¯²|ææïxæ ÜUè öçcÅ
¨ï ©ÝÜUæ ¨¢xæíã Ý ÜUÚÝæ, ¥ÐçÚxæíã ãñ J §¨ÜUæï §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï |æè ÜUã ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU ãæçÝÜUæÚÜU,
¥Ýæ±à²ÜU ±S„é ¥æñÚ ¥ç|æ}ææÝæçÎ ãæçÝÜUæÚÜU, ¥Ýæ±à²ÜU ¥àæé|æ ç±™æÚæï¢ ÜUæï y²æxæ ÎïÝæ, ¥ÐçÚxæíã
ãñ J …æï-…æï ±S„é ¥æñÚ ç±™æÚ §üEÚ ÐíæçŒ„ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ¢ ©Ý ¨ÏæÜUæ ÐçÚy²æxæ ¥æñÚ …æï-…æï ±S„é,
ç±™æÚ §üEÚ ÐíæçŒ„ }æï¢ ¨æ{Ý ãñ¢ ©ÝÜUæ xæíã‡æ ÜUÚÝæ, ¥ÐçÚxæíã ãñ J
²}ææï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ ±ïÎ }æï¢ ©ÐÎïàæ ãñ -
(1) ö„ï ö ì¡ ã }ææ ç}æ~æS² }ææ ™ÿæé¯æ ¨±æüç‡æ |æê„æçÝ ¨}æèÿæ‹„æ}æì J
ç}æ~æS²æã¢ ™ÿæé¯æ ¨±æüç‡æ |æê„æçÝ ¨}æèÿæï J ç}æ~æS² ™ÿæé¯æ ¨}æèÿææ}æãï JJ
JJ ²…é0 36/18 JJ
¥ƒü - ãï (Îë„ï) ¥ç±læMÐè ¥‹{ÜUæÚ ÜïU çÝ±æÚÜU …xæÎèEÚ ±æ ç±mÝì ! ç…¨¨ï (¨±æüç‡æ)
¨Ïæ (|æê„æçÝ) Ðíæ‡æè (ç}æ~æS²) ç}æ~æ ÜUè (™ÿæé¯æ) ÎëçcÅ ¨ï (}ææ) }æéÛæÜUæï (¨}æì, §üÿæ‹„æ}æì) ¨}²ÜìU
Îï¶ï¢ (¥ã}æì) }æñ¢ (ç}æ~æS²) ç}æ~æ ÜUè (™ÿæé¯æ) ÎëçcÅ ¨ï (¨±æüç‡æ, |æê„æçÝ) ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï (¨}æèÿæï)
¨}²ÜìU Îï¶ê¡, §¨ ÐíÜUæÚ ¨Ïæ ã}æ Hæïxæ ÐÚSÐÚ (ç}æ~æS²) ç}æ~æ ÜUè (™ÿæé¯æ) ÎëçcÅ ¨ï (¨}æèÿææ}æãï)
Îï¶ï¢, §¨ ç±¯² }æï¢ ã}æÜUæï (Îë ì¡ ã) ÎëÉG ÜUèç…²ï J
- }æã<¯ Î²æÝ‹Î ÜëU„ ²…é±ïüÎ|ææc²
(2) ¥xÝï ±í„Ð„ï ±í„¢ ™çÚc²æç}æ „ÓÀÜïU²¢ „‹}æï ÚæŠ²„æ}æì J
§Î}æã}æÝë„æ„ì ÿ²}æéÐñç}æ JJ ²…é0 1/5 JJ
¥ƒü - ãï (±í„Ð„ï !) ÿ²|ææ¯‡ææçÎ ±í„æï¢ ÜïU ÐæHÜU ! (¥xÝï !) ÿ² {}æü ÜïU ©ÐÎïàæÜU §üEÚ !
(¥ã}æì) {}æü, ¥ƒü, ÜUæ}æ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ±æHæ }æñ¢ …æï (§Î}æì) §¨ ÿ²±í„
ÜUæï (¥±ë„æ„ì) ç}æ‰²æ |ææ¯‡æ, ç}æ‰²æ ¥æ™Ú‡æ, ç}æ‰²æ Ïææ„ ÜUæï }ææÝÝï ¨ï ¥Hxæ ãæïÜUÚ (ÿ²}æì)
…æï ±ïÎ-ç±læ, Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡ææï¢, ¨ëçcÅÜíU}æ, ç±mæÝæï¢ ÜUæ ¨¢xæ, ŸæïcÆ ç±™æÚ ¥æñÚ ¥æy}æ-àæéçh ÜïU
mæÚæ …æï |æíæç‹„ ¨ï Úçã„, ¨ÏæÜUæ çã„ÜUæÚÜU, „œ±çÝcÆ, ÿÐí|æ± ãñ ¥æñÚ …æï ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ÐÚèÿææ
ÜUÚÜïU çÝp² çÜU²æ …æ„æ ãñ, …æï (±í„}æì) ÿ²|ææ¯‡æ, ÿ²æ™Ú‡æ, ÿ² }ææÝÝæ MÐ ±í„ ãñ, ©¨ÜUæ
(™çÚc²æç}æ) ÐæHÝ ÜUM¡xææ, („„ì }æï) }æïÚï ©¨ ±í„ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ¥æñÚ ÐêÚæ ãæïÝæ, ¥æÐÜUè ÜëUÐæ ¨ï
(ÚæŠ²„æ}æì) ç¨h ãæï J ç…¨ (©Ðñç}æ) …æÝÝï, ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ¥æñÚ ¥æ™Ú‡æ }æï¢ HæÝï ÜïU çH» (àæÜïU²}æì)
¨}æƒü ãæïª¡, („„ì) ±ã ±í„ |æè ¨Ïæ ¥æÐÜUè ÜëUÐæ ¨ï (ÚæŠ²„æ}æì) ç¨h ãæï±ï J
(3) §üàææ ±æS²ç}æÎ ì¡ ¨±Z ²çyÜU†™ …xæy²æ¢ …xæ„ì J
„ïÝ y²v„ïÝ |æéTèƒæ }ææ xæë{: ÜUS² çS±hÝ}æì JJ ²…é0 40/1 JJ
ãï }æÝéc² ! „ê (²„ì) …æï (§Î}æì) ÐíÜëUç„ ¨ï HïÜUÚ Ðëçƒ±è ÐÄ²ü‹„ (¨±ü}æì) ¨Ïæ (…xæy²æ}æì)
ÐíæŒ„ ãæïÝï ²æïx² ¨ëçcÅ }æï¢ (…xæ„ì) ™ÚÐíæç‡æ}ææ~æ (§üàææ) ¨¢Ðê‡æü »ïE²ü ¨ï ²év„ ¨±üàæçv„}ææÝì ÐÚ}ææy}ææ
¨æ{ÝÐæÎ: 177 ¨ê~æ 2–31
¨ï (±æS²}æì) ¥æÓÀæÎÝ ÜUÚÝï ²æïx² ¥ƒæü„ì ¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï Ã²æŒ„ ãæïÝï ²æïx² ãñ („ïÝ) ©¨ (y²v„ïÝ)
y²æxæ çÜU²ï ãé» …xæ„ì ¨ï (|æé†…èƒæ:) ÐÎæƒæïZ ÜïU |ææïxæÝï ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ (ôÜU™) çÜU‹„é (ÜUS²,
çS±„ì) çÜU¨è ÜïU |æè ({Ý}æì) ±S„é}ææ~æ ÜUè (}ææ) }æ„ (xæë{:) ¥ç|æHæ¯æ ÜUÚ J
(4) Ïæíræ™²ïü‡æ „Ð¨æ Îï±æ }æëy²é}æÐæÍÝ„ J
§‹Îíæï ã Ïæíræ™²ïü‡æ Îï±ï|²: S±Úæ|æÚ„ì JJ ¥ƒ±ü0 11/5/19 JJ
¥ƒü - (Îï±æ:) Îï±, ¿ææÝè ÐéL¯ (Ïæíræ™²ïü‡æ, „Ð¨æ) Ïæíræ™²ü ÜïU „ÐæïÏæH ¨ï (}æëy²é}æì) }ææñ„
ÜUæï (¥ÐæÍÝ„) }ææÚ ÇæH„ï ãñ¢ J (§‹Îí) ÐÚ}æïEÚ ± ¥æy}ææ (ã) |æè çÝp² ¨ï (Ïæíræ™²ïü‡æ) ¥ÐÝï
Ïæíræ™²ü ÜïU mæÚæ ãè (Îï±ï|²:) Îï±æï¢ ÜïU çH» (S±:) ¨é¶ ± „ï… ÜUæï (¥æ|æÚ„ì) Hæ„æ ãñ, ÐíæŒ„
ÜUÚ„æ ãñ J
- ¥æ™æ²ü ¥|æ²Îï± ÜëU„ ±ñçÎÜU ç±Ý²
(5) àæ„ãS„ ¨}ææãÚ ¨ãdãS„ ¨¢ çÜUÚ J ¥ƒ±ü0 3/24/5 JJ
¥ƒü - ¨æñ ãæƒæï¢ ¨ï ÜU}ææ¥æï ¥æñÚ ã…GæÚ ãæƒæï¢ ¨ï ÎæÝ ÜUÚæï J
¥±0 - „ï „é -
¥ƒü - ±ï ²}æ „æï -
…æç„ÎïàæÜUæH¨}æ²æÝ±çÓÀ‹Ýæ: ¨æ±ü|ææñ}ææ }æãæ±í„}æì JJ 31 JJ
àæÏÎæƒü - (…æç„-Îïàæ-ÜUæH-¨}æ²-¥Ý±çÓÀ‹Ýæ:) …æç„ = }æÝéc², Ðàæé ¥æçÎ J Îïàæ
= Ðé‡² SƒH J ÜUæH = Ð±ü, ¥}ææ±S²æçÎ ç„çƒ²æ¡ J ¨}æ² = çÝ²}æ ç±àæï¯ J §Ý ¨ï
(¥Ý±çÓÀ‹Ýæ:) ¥Ïææç{„ (¨æ±ü|ææñ}ææ:) ¨Ïæ ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ ÐæHÝ ÜUÚÝï ²æïx² (}æãæ±í„}æì)
}æãæ±í„ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - …æç„, SƒæÝ, ÜUæH, çÝ²}æ ç±àæï¯ J §Ý ¨Ïæ¨ï ¥Ïææç{„ ¨Ïæ ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢
ÐæHÝ ÜUÚÝï ²æïx² ¥ôã¨æ ¥æçÎ }æãæ±í„ ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „~ææôã¨æ …æy²±çÓÀ‹Ýæ-}æyS²±{ÜUS² }æyS²ïc±ï± Ýæ‹²~æ ôã¨æ J ¨ñ± Îïàææ±çÓÀ‹Ýæ-
Ý „èƒïü ãçÝc²æ}æèç„ J ¨ñ± ÜUæHæ±çÓÀ‹Ýæ-Ý ™„éÎüà²æ¢ Ý Ðé‡²ïùãçÝ ãçÝc²æ}æèç„ J ¨ñ± ç~æç|æL Ð-
Ú„S² ¨}æ²æ±çÓÀ‹Ýæ Îï±Ïæíæræ‡ææƒïü Ýæ‹²ƒæ ãçÝc²æ}æèç„ J ²ƒæ ™ ÿæç~æ²æ‡ææ¢ ²éh »± ôã¨æ
Ýæ‹²~æïç„ J »ç|æ…æüç„ÎïàæÜUæH¨}æ²ñÚÝ±çÓÀ‹Ýæ J ¥ôã¨æÎ²: ¨±üƒñ± ÐçÚÐæHÝè²æ: J ¨±ü|æêç}æ¯é
¨±üç±¯²ï¯é ¨±üƒñ±æç±çÎ„Ã²ç|æ™æÚæ: ¨æ±ü|ææñ}ææ }æãæ±í„ç}æy²éÓ²‹„ï JJ 31 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý}æï¢ ¨ï …æç„ ¨ï ¨èç}æ„ ¥ôã¨æ ÜUæ S±MÐ-}æÀHè ÜUæï }ææÚÝï ±æHï
ÜUè }æÀçH²æï¢ }æï¢ ãè ôã¨æ ãæï„è ãñ, ¥‹²~æ Ýãè¢ J ±ãè Îïàæ ¨ï ¨èç}æ„ - …ñ¨ï çÜU „èƒü }æï¢ Ýãè¢
¨æ{ÝÐæÎ: 178 ¨ê~æ 2–31
}ææM¡xææ J ±ãè ÜUæH ¨ï ¨èç}æ„-…ñ¨ï çÜU ™„éÎüàæè ÜïU çÎÝ, Ðé‡² çÎÝ Ýãè¢ }ææM¡xææ J ±ãè §Ý
„èÝæï¢ ¨ï ÐëƒÜUì ¥ƒæü„ì …æç„, Îïàæ, ÜUæH ¨ï ¨èç}æ„ Ý ãæïÜUÚ |æè ¨}æ² (çÜU¨è çÝ²}æ) ¨ï ¨èç}æ„
…ñ¨ï çÜU Îï±æï¢ »±¢ Ïæíæræ‡ææï¢ ÜïU çH²ï }ææM¡xææ, ¥‹² ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ J …ñ¨ï çÜU ÿæç~æ²æï¢ ÜUè ²éh
}æï¢ ãè ôã¨æ ãæï„è ãñ, ¥‹²~æ Ýãè¢ J §Ý …æç„, Îïàæ, ÜUæH, ¨}æ²æï¢ ÜUè ¨è}ææ¥æï¢ ¨ï Úçã„ ¥ôã¨æçÎ
¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ²æïx² ãñ¢ J ¨|æè |æêç}æ²æï¢ }æï¢ ¨Ïæ ç±¯²æï¢ }æï¢ ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ¥Ã²ç|æ™çÚ„
‘¨æ±ü|ææñ}æ }æãæ±í„’ ÜUãHæ„ï ãñ¢ JJ 31 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨æ±ü|ææñ}æ MÐ }æï¢ ²}ææï¢ ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
çÜU¨è …æç„, Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ çÜU¨è ÜïU mæÚæ ¥ÐÝï ¥ÝéÜêUH ÏæÝæ²ï çÝ²}æ ¨ï §Ý ²}ææï¢ ÜUæï
¨èç}æ„ Ýãè¢ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ¨±ü~æ |æêxææïH }æï¢, ¨|æè ç±¯²æï¢ }æï¢, ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï }æÝ, ±™Ý,
àæÚèÚ ¨ï §ÝÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ }æãæ±í„ ÜUãæ …æ„æ ãñ J
…æç„ ¨ï ¨èç}æ„ ¥ôã¨æ - …ñ¨ï ÜUæï§ü Ã²çv„ ²ã ÜUãï çÜU }æñ¢ ÜïU±H }æÀHè ÜUæï ãè }ææL¡xææ,
¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ J ²ã }æïÚè ¥ôã¨æ ãñ J
Îïàæ ¨ï ¨èç}æ„ ¥ôã¨æ - …ñ¨ï ÜUæï§ü ²ã ÜUãï çÜU }æñ¢ Ðé‡² SƒæÝ ÐÚ ôã¨æ Ýãè¢ ÜUM¡xææ,
¥‹²~æ ÜUM¡xææ, ²ã }æïÚè ¥ôã¨æ ãñ J
ÜUæH ¨ï ¨èç}æ„ ¥ôã¨æ - …ñ¨ï ÜUæï§ü Ã²çv„ ²ã ÜUãï çÜU }æñ¢ ¥}ææ±S²æçÎ Ð±ü ÜïU çÎÝ
ôã¨æ Ýãè¢ ÜUM¡xææ, ¥‹² çÎÝæï¢ }æï¢ ÜUM¡xææ, ²ã }æïÚè ¥ôã¨æ ãñ J
¨}æ² ¨ï ¨èç}æ„ ¥ôã¨æ - …ñ¨ï ÜUæï§ü Ã²çv„ ¥ÐÝï çÜU¨è Ðí²æï…Ý ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï
çÝ²}æ ÏæÝæ Hï±ï çÜU ¥}æéÜU ¥±¨Ú ÐÚ ãè ôã¨æ ÜUM¡xææ, §¨¨ï ç|æ‹Ý ¥±¨Ú ÐÚ Ýãè¢ J ²ã }æïÚè
¥ôã¨æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï …æç„, Îïàæ, ÜUæH, ¨}æ² ÜïU mæÚæ §Ý Ðæ¡™ ²}ææï¢ ÜUæï ¨èç}æ„ Ýãè¢ ÏæÝæ²æ
…æ ¨ÜU„æ J
¨¢¨æÚ }æï¢ »ÜU ‘¥æÎàæü±æÎ’ ¥æñÚ Îê¨Úæ ‘¥±¨Ú±æÎ’ ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢ ±æÎæï¢ ÜUæ ÐÚSÐÚ ¨¢Íæ¯ü
™H„æ Úã„æ ãñ J ¥æÎàæü±æÎè ÜUã„æ ãñ çÜU ¨Îæ }æÝ, ±™Ý, àæÚèÚ ¨ï ÿ² ÜUæ ãè ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝæ
™æçã²ï, ¥ÿ² ÜUæ Ýãè¢ J ¥±¨Ú±æÎè ÜUã„æ ãñ çÜU …ãæ¡ …ãæ¡ ÐÚ Ðíæ‡ææï¢ ÜUè Úÿææ ãæï„è ãæï ¥æñÚ
Hæ|æ ãæï„æ ãæï ±ãæ¡-±ãæ¡ ÐÚ ¥ÿ² ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ±æS„ç±ÜU„æ ²ã ãñ çÜU ¥æÎàæü±æÎ
¨ï ãè HæñçÜUÜU ¨é¶ ¥æñÚ }ææïÿæ ¨é¶ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ ¥æñÚ ¥±¨Ú±æÎ ¨ï §Ý ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU
¨é¶æï¢ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ Îé:¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï ±ïÎ }æï¢ §üEÚ Ýï ¥ÿ² }æï¢ ¥Ÿæhæ ¥æñÚ
ÿ² }æï¢ Ÿæhæ Ú¶Ýï ÜUæ ©ÐÎïàæ çÜU²æ ãñ -
öcÅì±æ M Ðï Ã²æÜUÚæïyÿ²æÝë„ï Ðí…æÐç„: J ¥Ÿæhæ}æÝë„ïùÎ{æÓÀîhæ ˜¢ ÿ²ï Ðí…æÐç„: J
JJ ²…é0 19-77 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 179 ¨ê~æ 2–32
|ææ±æƒü - …æï (Ðí…æÐç„:) Ðí…æÐç„ ÐÚ}ææy}ææ (ÿ²æÝë„ï) ÿ² ¥æñÚ ¥¨„ì …æï (MÐï) çÝMçÐ„
çÜU²ï xæ» ãñ¢ ©ÝÜUæï (öcÅì±æ) ¿ææÝ öçcÅ ¨ï Îï¶ÜUÚ (Ã²æÜUÚæï„ì) ç±ç±{ ÐíÜUæÚ ¨ï ©ÐÎïàæ ÜUÚ„æ
ãñ …æï (¥Ýë„ï) ç}æ‰²æ|ææ¯‡ææçÎ }æï¢ (¥Ÿæhæ}æì) ¥Ðíèç„ ÜUæï (¥Î{æ„ì) {æÚ‡æ ÜUÚæ„æ ¥æñÚ (ÿ²ï)
ÿ² }æï¢ (Ÿæhæ}æì) Ðíèç„ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚæ„æ ãñ, ±ã ¨Ïæ ÜïU çH²ï ©Ðæ¨Ýè² ãñ J
§¨ ±œæü}ææÝ ÜUæH }æï¢ ¥æÎàæü±æÎè Ã²çv„²æï¢ ÜUè ¥y²ç{ÜU ‹²êÝ„æ ãæïÝï ¨ï ¥æñÚ ¥±¨Ú±æçÎ²æï¢
ÜUè ¥y²ç{ÜU„æ ãæïÝï ¨ï ¥æÎàæü±æÎ ãï² = y²æÁ² ¥æñÚ ¥±¨Ú±æÎ xæíæs }ææÝ çH²æ xæ²æ ãñ J
§¨ }ææ‹²„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãè ¥æÎàæü±æÎè ÜUæ ¥Ð}ææÝ ¥æñÚ ¥±¨Ú±æÎè ÜUæ ¨}}ææÝ çÜU²æ …æ„æ
ãñ J §¨¨ï ¥æÎàæü±æÎè Ã²çv„ ‹²êÝ ãæï„ï …æ„ï ãñ¢ J §¨ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ¥¿ææÝ, ¥{}æü, Îé:¶ ÜUè
±ëçh ¥æñÚ ç±læ, {}æü, ¨é¶ ÜUæ ç±Ýæàæ ãæï„æ …æ Úãæ ãñ J Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ²ã ™æã„æ ãñ çÜU }æïÚæ
Îé:¶ ¥æñÚ ©¨ÜïU ÜUæÚ‡æ ÎêÚ ãæï …æ²ï¢ „ƒæ }æéÛæï ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ý ÐíæŒ„ ãæï …æ²ï¢ J §Ý
™æÚæï¢ ç±¯²æï¢ }æï¢ ÜUãè¢ |æè çÜU¨è ÜUæ |æè }æ„|æïÎ Ýãè¢ ãñ J ÐÚ‹„é ¥æÎàæü±æÎ ÜïU xæíã‡æ ¥æñÚ
¥±¨Ú±æÎ ÜïU ÐçÚy²æxæ ÜïU çÏæÝæ ²ï ™æÚæï¢ Ðí²æï…Ý ç¨h Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J ç±àæéh ²æïxææÝécÆæÝ ¨ï
ãè ¥æÎàæü±æÎ ÜUè SƒæÐÝæ ãæï ¨ÜU„è ãñ ¥æñÚ ¥±¨Ú±æÎ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ãæï ¨ÜU„æ ãñ, ¥‹²ƒæ
Ýãè¢ JJ 31 JJ
àææñ™¨‹„æï¯„Ð:S±æŠ²æ²ïEÚÐíç‡æ{æÝæçÝ çÝ²}ææ: JJ 32 JJ
àæÏÎæƒü - (àææñ™-¨‹„æï¯-„Ð:-S±æŠ²æ²-§üEÚÐíç‡æ{æÝæçÝ) àææñ™, ¨‹„æï¯, „Ð, S±æŠ²æ²,
§üEÚÐíç‡æ{æÝ (çÝ²}ææ:) ²ï çÝ²}æ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - àææñ™, ¨‹„æï¯, „Ð, S±æŠ²æ² ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ²ï Ðæ¡™ çÝ²}æ ÜUãHæ„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „~æ àææñ™¢ }æëÁ…HæçÎ…çÝ„¢ }æïŠ²æ|²±ãÚ‡ææçÎ ™ Ïææs}æì J ¥æ|²‹„Ú¢ ç™œæ}æHæ-
Ýæ}ææÿææHÝ}æì J ¨¢„æï¯: ¨¢çÝçã„¨æ{ÝæÎç{ÜUS²æÝéÐæçÎy¨æ J „Ðæï m‹m¨ãÝ}æì J m‹mp ç…Íæy¨æçÐÐæ¨ï,
àæè„æïc‡æï, SƒæÝæ¨Ýï, ÜUæcÆ}ææñÝæÜUæÚ}ææñÝï ™ J ±í„æçÝ ™ñ¯æ¢ ²ƒæ²æïxæ¢ ÜëUÓÀî™æ‹Îíæ²‡æ¨æ‹„ÐÝæÎèçÝ J
S±æŠ²æ²æï }ææïÿæàææ›æ‡ææ}æŠ²²Ý¢ Ðí‡æ±…Ðæï ±æ J §üEÚÐíç‡æ{æÝ¢ „çS}æÝì ÐÚ}æxæéÚæñ ¨±üÜU}ææüÐü‡æ}æì J
àæÄ²æ¨ÝSƒæïùƒ Ðçƒ ±í…‹±æ S±Sƒ: ÐçÚÿæè‡æç±„ÜüU…æH: J
¨¢¨æÚÏæè…ÿæ²}æèÿæ}ææ‡æ: S²æç‹Ýy²}æév„æïù}æë„|ææïxæ|ææxæè JJ
²~æïÎ}æév„¢-„„: Ðíy²v™ï„Ýæç{xæ}ææïùŒ²‹„Úæ²æ|ææ±p (1J29) §ç„ JJ 32 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý}æï¢ ¨ï ‘àææñ™’ - ç}æ^è, …H ¥æçÎ ¨ï ãæïÝï ±æHæ ¥æñÚ Ðç±~æ |ææï…Ý
¥æçÎ Ïææs (àææñ™) ãñ¢ J ç™œæ ÜïU }æHæï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ ¥æ|²‹„Ú (àææñ™) ãñ J ‘¨‹„æï¯’ - ¥ÐÝï
Ðæ¨ }æï¢ ç±l}ææÝ ¨æ{Ý ¨ï ¥ç{ÜU (¨æ{Ý) ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝï ÜUè ¥çÝÓÀæ J ‘„Ð’ - m‹mæï¢ ÜUæï
¨ãÝæ J ¥æñÚ m‹m |æê¶ Œ²æ¨, àæè„æïc‡æ, ¶ÇGæ ãæïÝæ ÏæñÆÝæ, ÜUæcÆ }ææñÝ (HÜUÇGè ÜïU ¨}ææÝ }ææñÝ)
¨æ{ÝÐæÎ: 180 ¨ê~æ 2–32
¥æÜUæÚ }ææñÝ (}æé¶ ¨ï ÜéUÀ Ý ÏææïHÝæ) ¥æñÚ ¥ÝéÜêUH„æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ±í„ ÜëUÓÀî, ™æ‹Îíæ²‡æ, ¨æ‹„ÐÝæçÎ 1
„Ð ÜUãHæ„ï ãñ¢ J ‘S±æŠ²æ²’ - }ææïÿæ (ÜïU ©ÐÎïàæ ÜUÚÝï ±æHï) àææ›æï¢ ÜUæ ¥Š²²Ý ¥æñÚ Ðí‡æ±
(¥æï}æì) ÜUæ …Ð J ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝ’ - ¨Ïæ ÜU}ææïZ ÜUæï ©¨ ÐÚ}æxæéL (ÐÚ}æïEÚ) }æï¢ ¥<Ð„ ÜUÚÝæ J àæÄ²æ
±æ ¥æ¨Ý ÐÚ çSƒ„ ¥ƒ±æ }ææxæü ÐÚ ™H„æ ãé¥æ ¥æy}æçÝcÆ, ç±„ÜüU …æH ¨ï Úçã„, ¨¢¨æÚ ÜïU
Ïæè…MÐè ¥ç±læ ÜïU ÿæ² ÜUæï Îï¶„æ ãé¥æ çÝy²}æév„, ¥}æë„ |ææïxæÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J ç…¨ÜïU Ðí¨X
}æï¢ ²ã ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU ``©¨ (§üEÚÐíç‡æ{æÝ) ¨ï …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ, §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ
¥æñÚ ¥‹„Úæ²æï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæï„æ ãñ” JJ 32 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðæ¡™ çÝ²}ææï¢ ÜUæ ÜUƒÝ çÜU²æ ãñ J
àææñ™ - àææñ™ ¥ƒæü„ì àæéçh J àæéçh Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ J »ÜU Ïææs ¥æñÚ Îê¨Úè ¥æ‹„çÚÜU J
àæÚèÚ, ±›, SƒæÝ, Ðæ~æ, |ææï…Ý ¥æçÎ ÜUæï àæéh Ú¶Ýæ ¥æñÚ {Ý, ¨}Ðçœæ ÜUæï ‹²æ²Ðê±üÜU ©Ðæ<…„
ÜUÚÝæ ÏææãÚ ÜUè àæéçh ãñ J ¥ç±læ, ç}æ‰²æç|æ}ææÝ, Úæxæ, mï¯, ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, }ææïã ¥æçÎ ÜUæï
ÎêÚ ÜUÚÝæ ¥æ‹„çÚÜU àæéçh ãñ J ÏææãÚ ÜUè àæéçh ‹²êÝ ÐçÚŸæ}æ ¨æŠ² ãñ ¥æñÚ ¥æ‹„çÚÜU àæéçh ¥ç{ÜU
ÐçÚŸæ}æ ¨æŠ² ãñ J ÏææãÚ ÜUè àæéçh ÜUè ¥Ðïÿææ ¥æ‹„çÚÜU àæéçh ÜUÚÝï }æï¢ ¥ç{ÜU Ðí²yÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¨‹„æï¯ - ¨}Ðê‡æü ÐéL¯æƒü ÜïU Ðpæ„ì …æï |æè ©ÐHçÏ{ ãæï, ©¨è }æï¢ ¨‹„écÅ ÚãÝæ, ©¨¨ï ¥ç{ÜU
ÜUè §ÓÀæ Ý ÜUÚÝæ, ¨‹„æï¯ ãñ J
„Ð - {}ææü™Ú‡æ ÜUÚ„ï ãé±ï ãæçÝ-Hæ|æ, ¨é¶-Îé:¶, }ææÝ-¥Ð}ææÝ, ¨Îèü-xæ}æèü, |æê¶-Œ²æ¨ ¥æçÎ
ÜUæï àææ‹„ ç™œæ ¨ï ¨ãÝ ÜUÚÝæ, „Ð ãñ J ç…Ý ©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜïU ÜUÚÝï ¨ï S±²¢ ÜUæ ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæ
Îé:¶ ÎêÚ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ ©ÝÜUæï ÜUÚ„ï ÚãÝæ ¥æñÚ Ý ÀæïÇGÝæ, {}ææü™Ú‡æ ãñ J
S±æŠ²æ² - ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH }ææïÿæ ÜïU S±MÐ ÜUæï »±¢ ©¨ÜïU ¨æ{Ý, Ïææ{ÜUæï¢ ÜUæï Ïæ„HæÝï
±æHï xæí‹ƒæï¢ ÜUæï ÐÉGÝæ-ÐÉGæÝæ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝï ±æHï }æ‹~ææï¢ »±¢ Ðí‡æ± ¥æçÎ
ÜUæ ¥ƒü¨çã„ …Ð ÜUÚÝæ, S±æŠ²æ² ãñ J
§üEÚÐíç‡æ{æÝ - ¨}æS„ ç±læ¥æï¢ ÜUæï ÎïÝï ±æHï ÐÚ}æxæéL §üEÚ }æï¢ ¨}æS„ ÜU}ææïZ ÜUæï ¨}æ<Ð„
ÜUÚ ÎïÝæ, ©¨ÜUè |æçv„ ÜUÚÝæ, Ã²±ãæÚ }æï¢ ©¨ÜïU ¥æÎïàææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ, àæÚèÚ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ
ÜUæï ©¨ÜïU }ææÝÜUÚ {}ææü™Ú‡æ ÜUÚÝæ, ÜU}ææïZ ÜUæ HæñçÜUÜU ÈUH Ý ™æãÝæ, §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ÜUæï ãè Hÿ²
1. }æÝéS}æëç„ }æï¢ ‘™æ‹Îíæ²‡æ ±í„’ ÜUæ ±‡æüÝ çÝ}Ý ÐíÜUæÚ ¨ï ãñ -
»ÜñUÜ¢U Oæ¨²ï„ì çÐ‡Ç¢ ÜëUc‡ææï àæévHï ™ ±{ü²ï„ì J
©ÐSÐëàæ¢ç›¯±‡æ}æï„Ó™æ‹Îíæ²‡æ¢ S}æë„}æì JJ }æÝé0 11/216.
¥ƒü - çÎÝ (Ðíæ„:, }æŠ²æq ± ¨æ²¢) „èÝ ÏææÚ SÝæÝ ÜUÚÜïU ÜëUc‡æ Ðÿæ }æï¢ »ÜU-»ÜU xæíæ¨
ÍæÅæ„æ …æ²ï ¥æñÚ çÈUÚ àæévHÐÿæ }æï¢ »ÜU-»ÜU xæíæ¨ ÏæÉGæ„æ …æ²ï J §¨ ÐíÜUæÚ 15 çÎÝ
„ÜU |ææï…Ý ÜU}æ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï çÈUÚ 15 çÎÝ „ÜU ÜíU}æàæ: xæíæ¨æï¢ ÜUæï ÏæÉGæÝï ¨ï ™æ‹Îíæ²‡æ-
±í„ ÜUãHæ„æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 181 ¨ê~æ 2–33
ÏæÝæÜUÚ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝæ, §üEÚÐíç‡æ{æÝ ãñ J }ææïÿæÐíæçŒ„ ÜUæ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ç±àæï¯ ¨æ{Ý ãñ J §¨ÜUæ
ÐãHï ©ËHï¶ ÜUÚ çÎ²æ ãñ J §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÜUÚ „ÎÝé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï
¨ï §üEÚ ¨ãæ²„æ Îï„æ ãñ J ç…¨¨ï àæèÍæí ãè ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ¥æñÚ ç±ÍÝæï¢ ÜUæ çÝÚæÜUÚ‡æ ãæï …æ„æ
ãñ J ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï Ðíƒ}æ ÐæÎ ÜïU 28 ±ï¢ ¨ê~æ („„: Ðíy²v™ï„Ýæ.....) }æï¢ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæ ÈUH
Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU §¨¨ï §üEÚ »±¢ …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ¥æñÚ ç±ÍÝ „ƒæ ©Ðç±ÍÝæï¢ ÜUæ
Ýæàæ ãæï„æ ãñ JJ 32 JJ
¥±0 - »„ï¯æ¢ ²}æçÝ²}ææÝæ}æì -
¥ƒü - §Ý ²}æçÝ²}ææï¢ ÜïU -
ç±„ÜüUÏææ{Ýï Ðíç„Ðÿæ|ææ±Ý}æì JJ 33 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±„ÜüU-Ïææ{Ýï) ç±„ÜUæïZ ¨ï Ïææ{æ ©ÐçSƒ„ ãæïÝï ÐÚ (Ðíç„Ðÿæ-|ææ±Ý}æì) ç±Lh
Ðÿæ ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¨ê~ææƒü - ²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜïU ÐæHÝ }æï¢ ç±„ÜUæïZ mæÚæ Ïææ{æ ©ÐçSƒ„ ãæïÝï ÐÚ ç±Lh Ðÿæ
ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ¥ƒæü„ì ²}æ-çÝ²}æ ÜïU |æX ãæïÝï ¨ï Ïæãé„ ÏæÇGè ãæçÝ ãæï„è ãñ »ï¨æ
}ææÝÜUÚ ©Ý ç±„ÜUæïZ ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J
Ã²æ0 |ææ0 - ²ÎæS² Ïæíæræ‡æS² ôã¨æÎ²æï ç±„ÜUæïü …æ²ïÚ‹ãçÝc²æ}²ã}æÐÜUæçÚ‡æ}æÝë„}æçÐ ±ÿ²æç}æ,
ÎíÃ²}æŒ²S² S±èÜUçÚc²æç}æ, ÎæÚï¯é ™æS² Ã²±æ²è |æç±c²æç}æ, ÐçÚxæíãï¯é ™æS² S±æ}æè |æç±c²æ}æèç„ J
»±}æé‹}ææxæüÐí±‡æç±„ÜüUÁ±Úï‡ææç„ÎèŒ„ïÝ ÏææŠ²}ææÝS„yÐíç„Ðÿææ‹|ææ±²ï„ì-“ÍææïÚï¯é ¨¢¨æÚæXæÚï¯é ÐÓ²}ææÝïÝ
}æ²æ àæÚ‡æ}æéÐæxæ„: ¨±ü|æê„æ|æ²ÐíÎæÝïÝ ²æïxæ{}æü: J ¨ ¶Ë±ã¢ y²vy±æ ç±„ÜUæü‹ÐéÝS„æÝæÎÎæÝS„éË²:
E±ëœæïÝï”ç„ |ææ±²ï„ì J ²ƒæ Eæ ±æ‹„æ±Hïãè „ƒæ y²v„S² ÐéÝÚæÎÎæÝ §y²ï±}ææçÎ ¨ê~ææ‹„Úïc±çÐ
²æïÁ²}æì JJ 33 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…¨ ¨}æ² §¨ Ïæíæræ‡æ (²æïxæè) ÜUæï ôã¨æ ¥æçÎ ç±„ÜüU ©yÐ‹Ý ãæï±ï¢ çÜU
}æñ¢ ¥ÐÜUæÚè ÜUè ãy²æ ÜUM¡xææ, ¥ÿ² |æè ÏææïHê¡xææ, §¨ÜïU ÎíÃ² ÜUæï Hê¡xææ (¥ÐãÚ‡æ ÜUL¡xææ), §¨ÜUè
›è ÜïU ¨æƒ ¥Ýæ™æÚ ÜUM¡xææ, §¨ÜïU ÐçÚxæíã (¨ç@„ {Ý) ÐÚ ¥ç{ÜUæÚ ÜUL¡xææ J §¨ ÐíÜUæÚ ¥ç„
„è±í ÜéU}ææxææïü‹}æé¶ ç±„ÜüU Á±Ú ÜïU mæÚæ ÐèçÇG„ ãæïÝï ÐÚ ©¨ÜïU Ðíç„Ðÿææï¢ ÜUè (¥ƒæü„ì Ðíç„ÜêUH ç±™æÚæï¢
ÜUè) |ææ±Ýæ ÜUÚï J …ñ¨ï çÜU “ÍææïÚ ¨¢¨æÚMÐè ¥XæÚæï¢ }æï ÛæéH¨„ï ãé» }æñ¢Ýï ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï ¥|æ²ÎæÝ
ÜUÚ ²æïxæ{}æü ÜUè àæÚ‡æ Hè ãñ J ±ãè }æñ¢ ç±„ÜUæïZ ÜUæï y²æxæ ÜUÚ ÐéÝ: ©ÝÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ„æ ãé¥æ ÜéUœæï
ÜïU ¨}ææÝ Ã²±ãæÚ ÜUÚÝï ±æHæ ãæï xæ²æ ãê¡ J” ç…¨ ÐíÜUæÚ ÜéUœææ ±}æÝ çÜU» ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝï ±æHæ
ãæï„æ ãñ, ©¨è ÐíÜUæÚ (}æñ¢) ÀæïÇGï ãé» ÜUæï ÐéÝ: xæíã‡æ ÜUÚÝï ±æHæ ãê¡ J §¨è ÐíÜUæÚ ¥‹² ¨ê~ææï¢ }æï¢
ÜUãï ãé» ¨æ{Ýæï¢ }æï¢ ç±„ÜUæïZ ÜïU ©ÆÝï ÐÚ Ðíç„Ðÿæ ÜUè |ææ±Ýæ …æÝÝè ™æçã²ï JJ 33 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±„ÜUæïZ ¨ï Ïææç{„ ãæïÝï ÐÚ ¨æ{ÜU ÜUæï Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ ÜUæ
çÝÎïüàæ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 182 ¨ê~æ 2–33
…Ïæ ²æïxææ|²æ¨è ÜïU }æÝ }æï¢ ¥ôã¨æçÎ ±í„æï¢ ÜïU ç±Lh ôã¨æ ¥æçÎ ÜUÚÝï ÜUè „è±í §ÓÀæ ãæï
¥ƒæü„ì ±ã §Ý ¥ôã¨æçÎ ÜïU ç±Lh ôã¨æ ¥æçÎ ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÝï Hxæ …æ² çÜU
``}æñ¢ ôã¨æ ÜUM¡xææ, v²æï¢çÜU §¨ Ã²çv„ Ýï }æïÚè ãæçÝ ÜUè ãñ J'' §¨è ÐíÜUæÚ ÿ² ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¥ÿ²
¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚï çÜU ``}æñ¢ ¥ÿ² ÏææïHê¡xææ J'' »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ±ã Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ ÜUÚï
çÜU ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ ¥æçÎ ÜïU mæÚæ ©yÐ‹Ý vHïàææï¢ ¨ï ¨‹„Œ„ ãæï„ï ãé» }æñ¢Ýï ²æïxæ ÜUè àæÚ‡æ Hè
ãñ J ÐéÝ: ©‹ãè |æ²¢ÜUÚ àæ~æé¥æï¢ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ Úãæ ãê¡ J ²ã }æïÚæ ¥æ™Ú‡æ ÜéUœæï ÜïU ¨}ææÝ ãñ J …ñ¨ï
ÜéUœææ }ææ¢¨ ¥æçÎ ÜUæï ¶æÜUÚ ÐïÅ |æÚ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæ ±}æÝ ÜUÚÜïU ÐéÝ: ©¨è ÜUæï ¶æ Hï„æ ãñ J
±ñ¨æ ãè }æñ¢ |æè ãê¡ J »ï¨è Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚï J
…‹}æ-…‹}ææ‹„Úæï¢ ÜïU ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚ ¥y²‹„ ÏæH±æÝì ãæï„ï ãñ¢ J ©ÝÜUæï ¨êÿ}æ„æ ¨ï …æÝÜUÚ ÎèÍæüÜUæH
Ð²ü‹„ ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„ï ÚãÝæ ™æçã²ï J ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¥y²‹„ ¨æ±{æÝ ÚãÝæ ™æçã²ï J
²çÎ ±ã ¥¨æ±{æÝ Úã„æ ãñ „æï „yÜUæH ç±„ÜüU ©xæíMÐ }æï¢ ©|æÚ ¥æ„ï ãñ¢ J Ðíƒ}æ ¥ÐÝï Îæï¯æï¢ ÜUæï
ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ¥ç{ÜU ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ Îê¨Úæï¢ ÜïU Îæï¯æï¢ ÜUæï Îï¶Ýï ÜUæ ¥|²æ¨ ‹²êÝ ÜUÚÝæ
™æçã²ï J ÜUæ}æ, ÜíUæï{ ¥æçÎ Îæï¯æï¢ ¨ï Ý Ðíï}æ ÜUÚÝæ ™æçã» ¥æñÚ Ý ãè ©ÝÜUæï ÀæïÅæ …æÝÝæ ™æçã²ï
v²æï¢çÜU »ï¨æ ÜUÚÝï ¨ï ±ï ÐíÏæH ãæïÜUÚ ¥æÜíU}æ‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ¨}ææç{ |æX ãæïÝï ÐÚ ¨æ{ÜU ÜUæï ç±„ÜüU
Ïææç{„ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ²çÎ ¨æ{ÜU ¨æ±{æÝ Úã„æ ãñ „æï „yÜUæH ãè §ÝÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ ²çÎ §ÝÜUæï „yÜUæH
Ýãè¢ ÚæïÜU„æ „æï ²ï ÏæH±æÝì ãæï …æ„ï ãñ¢, »ï¨è ¥±Sƒæ }æï¢ §ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ ÜUçÆÝ ãæï„æ ãñ J ÐÚ‹„é
²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¨Îæ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU ôã¨æçÎ Îæï¯æï¢ ÜUæï }æÝ ÜïU mæÚæ }æñ¢ ãè ©Ææ„æ ãê¡ J ²ï
S±²¢ Ýãè¢ ©Æ ¨ÜU„ï J »ï¨æ …æÝÝï ¨ï ¥æñÚ §ÝÜïU çÝÚæÜUÚ‡æ ÜïU çH²ï Ðí²yÝ ÜUÚÝï ¨ï §ÝÜUæ ©xæíMÐ
ÎêÚ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J
²çÎ ¨æ{ÜU ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU }æÝ ™ï„Ý ÐÎæƒü ãñ, ±ã ãè §Ý Îæï¯æï¢ ÜUæï ©Ææ„æ ãñ „æï }æñ¢
v²æ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãê¡ ? »ï¨è çSƒç„ }æï¢ §Ý Îæï¯æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝæ ÜUçÆÝ ãñ J ¥¨æ±{æÝè »±¢ ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢
ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ ç±„ÜUæïZ ÜUæï ©Ææ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ©ÝÜUæï ÚæïÜUÝï ÜUæ Ðí²æ¨ |æè ÜUÚ„æ ãñ ÐéÝÚçÐ ±ï
Ýãè¢ LÜU„ï „æï „yÜUæH §üEÚæïÐæ¨Ýæ ÐíæÚ}|æ ÜUÚ ÎïÝè ™æçã²ï J ©¨¨ï §ÝÜUæï ãÅæÝï }æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æHïxæè J
}æëy²é ÜUæ S}æÚ‡æ |æè ç±„ÜUæïZ ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜUæ »ÜU ©Ðæ² ãñ J …ñ¨ï çÜU ²ã àæÚèÚ Ýæàæ±æÝì ãñ, }æëy²é
ÜïU }æé¶ }æï¢ ãñ, Ð„æ Ýãè¢ ²ã çÜU¨ ÿæ‡æ ¨}ææŒ„ ãæï …æ» J §¨ ÐíÜUæÚ }æëy²é ÜUæï S}æÚ‡æ ÜUÚÝï ¨ï
ÜUæ}æ, ÜíUæï{æçÎ ç±„ÜüU LÜU …æ„ï ãñ¢ J
àæÏÎÐí}ææ‡æ |æè ç±„ÜUæïZ ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜUæ »ÜU ©Ðæ² ãñ J àæÏÎÐí}ææ‡æ ÜUæï S}æÚ‡æ Ú¶Ýæ ™æçã» J
…Ïæ ç±„ÜüU ¨‹„Œ„ ÜUÚï¢ „æï àæÏÎÐí}ææ‡æ ÜUæï ÿ² }ææÝÜUÚ ç±„ÜUæïZ ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J ¥ƒæü„ì
àæÏÎÐí}ææ‡æ }æï¢ …æï Ïææ„ ÜUãè ãñ, ±ã ÿ² ãñ ¥æñÚ }æñ¢ …æï }ææÝ„æ ãê¡ çÜU ç±¯²|ææïxææï¢ }æï¢ ¨é¶ ãñ,
²ã ¥ÿ² ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ …ãæ¡-…ãæ¡ ÐÚ ç±„ÜüU ©|æÚ„ï ãñ¢ ±ãæ¡-±ãæ¡ àæÏÎÐí}ææ‡æ ÜUæï ÿ² }ææÝÜUÚ
ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J ±ïÎ }æï¢ ç±„ÜUæïZ ÜïU ç±Ýæàæ ÜUæ ©ÐÎïàæ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 183 ¨ê~æ 2–34
©HêÜU²æ„é¢ àæéàæéHêÜU²æ„é¢ …çã E²æ„é}æé„ ÜUæïÜU²æ„é}æì J
¨éÐ‡æü²æ„é}æé„ xæë{í²æ„é¢ ö¯Îï± Ðí }æë‡æ Úÿæ §‹Îí JJ ¥ƒ±ü±ïÎ 8/4/22 JJ
|ææ±æƒü - ãï §‹Îí ! „ê ©ËHê ÜUè ™æH ±æHï (Úæç~æ }æï¢ Íæê}æÝï ±æHï) ÜUæï, |æïçÇG²ï ÜUè ™æH
±æHï (ÜíUæï{è) ÜUæï, ÜéUœæï ÜUè ™æH ±æHï (ÐÚSÐÚ ÛæxæÇGÝï ±æHï) ÜUæï, ç™çÇG²æ ÜïU ¨}ææÝ ™æH ±æHï
(ÜUæ}æè) ÜUæï, Ïææ… ÜïU ¨}ææÝ ™æH ±æHï (¥æÜíU}æ‡æÜUæÚè) ÜUæï, xæë{í ÜïU ¨}ææÝ ™æH ±æHï (Hæï|æè)
ÜUæï ÐyƒÚ ¨ï Ðè¨Ýï ÜïU ¨}ææÝ }ææÚ ÇæH J Úæÿæ¨æï¢ ÜUæï }ææÚ Îï JJ 33 JJ
ç±„ÜUæü ôã¨æÎ²: ÜëU„ÜUæçÚ„æÝé}ææïçÎ„æ Hæï|æÜíUæï{}ææïãÐê±üÜUæ }æëÎé}æŠ²æç{}ææ~ææ
Îé:¶æ¿ææÝæÝ‹„ÈUHæ §ç„ Ðíç„Ðÿæ|ææ±Ý}æì JJ 34 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±„ÜUæü:) ç±„ÜüU ãñ¢ (ôã¨æ-¥æÎ²:) ôã¨æ ¥æçÎ [²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜïU ç±Úæï{è
|ææ±] (ÜëU„-ÜUæçÚ„-¥Ýé}ææïçÎ„æ:) S±²¢ çÜU²ï ãé²ï, Îê¨Úæï¢ ¨ï ÜUÚ±æ²ï ãé²ï ¥æñÚ ¨}æƒüÝ çÜU²ï
ãé²ï (Hæï|æ-ÜíUæï{-}ææïãÐê±üÜUæ:) Hæï|æ-ÜíUæï{-}ææïã ÜUæÚ‡æ ±æHï (}æëÎé-}æŠ²-¥ç{}ææ~ææ) }æ¢Î, }æŠ²
¥æñÚ „è±í |æïÎ ±æHï (Îé:¶-¥¿ææÝ-¥Ý‹„ÈUHæ:) ¥y²ç{ÜU Îé:¶ ¥æñÚ ¥y²ç{ÜU ¥¿ææÝ
ÈUH ±æHï (§ç„) §¨ ÐíÜUæÚ (Ðíç„Ðÿæ-|ææ±Ý}æì) Ðíç„Ðÿæ ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚï ¥ƒæü„ì ÎêÚ ÚãÝï ÜUæ
Ðí²yÝ ÜUÚï J
¨ê~ææƒü - ²}æ-çÝ²}æ ÜïU ç±Úæï{è |ææ± ‘ç±„ÜüU’ ÜUãHæ„ï ãñ¢ …æï çÜU S±²¢ çÜU²ï ãé²ï,
Îê¨Úæï¢ ¨ï ÜUÚ±æ²ï ãé²ï ¥æñÚ ¥Ýé}ææïÎÝ çÜU²ï ãé²ï „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J ²ï „èÝæï¢ ãè Hæï|æ,
ÜíUæï{ ¥æñÚ }ææïã ÜUæÚ‡æ ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J }æëÎé, }æŠ² ¥æñÚ ¥ç{}ææ~æ |æïÎ ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J §ÝÜUæ
ÈUH ¥y²ç{ÜU Îé:¶ ¥æñÚ ¥y²ç{ÜU ¥¿ææÝ ãæï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ Ðíç„Ðÿæ ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚ
§ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²yÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
Ã²æ0 |ææ0 - „~æ ôã¨æ „æ±„ì-ÜëU„ÜUæçÚ„æÝé}ææïçÎ„ïç„ ç~æ{æ J »ÜñUÜUæ ÐéÝç›{æ Hæï|æïÝ
}ææ¢¨™}ææüƒïüÝ, ÜíUæï{ïÝæÐÜëU„}æÝïÝïç„, }ææïãïÝ {}ææïü }æï |æç±c²„èç„ J Hæï|æÜíUæï{}ææïãæ: ÐéÝç›ç±{æ
}æëÎé}æŠ²æç{}ææ~ææ §ç„ J »±¢ ¨Œ„ô±àæç„|æïüÎæ |æ±ç‹„ ôã¨æ²æ: J }æëÎé}æŠ²æç{}ææ~ææ: ÐéÝç›ç±{æ:-
}æëÎé}æëÎé}æüŠ²}æëÎéS„è±í}æëÎéçÚç„ J „ƒæ }æëÎé}æŠ²æï }æŠ²}æŠ²S„è±í}æŠ² §ç„ J „ƒæ }æëÎé„è±íæï }æŠ²„è±íæïùç{-
}ææ~æ„è±í §ç„ J »±}æïÜUæàæèç„|æïÎæ ôã¨æ |æ±ç„ J ¨æ ÐéÝ<Ý²}æç±ÜUËÐ¨}æéÓ™²|æïÎæÎ¨¢w²ï²æ Ðíæ‡æ-
|æëÎì|æïÎS²æÐçÚ¨¢w²ï²y±æçÎç„ J »±}æÝë„æçÎc±çÐ ²æïÁ²}æì J
„ï ¶Ë±}æè ç±„ÜUæü Îé:¶æ¿ææÝ‹„ÈUHæ §ç„ Ðíç„Ðÿæ|ææ±Ý}æì, Îé:¶}æ¿ææÝ¢ ™æÝ‹„¢ ÈUH¢ ²ï¯æç}æç„
Ðíç„Ðÿæ|ææ±Ý}æì J „ƒæ ™ ôã¨ÜUS„æ±yÐíƒ}æ¢ ±Š²S² ±è²ü}ææçÿæÐç„, „„p àæ›æçÎçÝÐæ„ïÝ Îé:¶²ç„,
„„æï …èç±„æÎçÐ }ææï™²ç„ J „„æï ±è²æüÿæïÐæÎS² ™ï„Ýæ™ï„Ý}æéÐÜUÚ‡æ¢ ÿæè‡æ±è²Z |æ±ç„, Îé:¶æïyÐæÎæ‹Ý-
ÚÜUç„²üvÐíï„æçÎ¯é Îé:¶}æÝé|æ±ç„, …èç±„Ã²ÐÚæïÐ‡ææyÐíç„ÿæ‡æ¢ ™ …èç±„æy²²ï ±„ü}ææÝæï }æÚ‡æç}æÓÀ‹ÝçÐ
Îé:¶ç±ÐæÜUS² çÝ²„ç±ÐæÜU±ïÎÝè²y±æyÜUƒç@Îï±æïÓÂç¨ç„ J ²çÎ ™ ÜUƒç@yÐé‡²æ±æÐxæ„æ ôã¨æ
|æ±ïœæ~æ ¨é¶ÐíæŒ„æñ |æ±ïÎËÐæ²éçÚç„ J »±}æÝë„æçÎc±çÐ ²æïÁ²¢ ²ƒæ¨¢|æ±}æì J »±¢ ç±„ÜUæü‡ææ¢ ™æ}æé}æï±æÝéxæ„¢
ç±ÐæÜU}æçÝcÅ¢ |ææ±²Ýì Ý ç±„ÜïüU¯é }æÝ: Ðíç‡æÎ{è„ JJ 34 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 184 ¨ê~æ 2–34
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý }æï¢ ¨ï ôã¨æ - ÜUè xæ§ü, ÜUÚ±æ²è xæ§ü ¥æñÚ ¥Ýé}ææïçÎ„ ÜUè xæ§ü §¨
ÐíÜUæÚ ç~æç±{ ãñ J §Ý }æï¢ ¨ï »ÜU »ÜU çÈUÚ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ J …ñ¨ï çÜU }ææ¢¨ ™}æü ÜïU çH» ÜUè
ãé§ü (ôã¨æ ¥ƒæü„ì) Hæï|æ ¨ï J §¨Ýï ¥ÐÜUæÚ çÜU²æ (§¨ |ææ±Ýæ ¨ï ÜUè ãé§ü ôã¨æ) ¥ƒæü„ì ÜíUæï{
¨ï J (§¨ ôã¨æ ¨ï) }æéÛæï {}æü (Ðé‡²) ç}æHïxææ (»ï¨è |ææ±Ýæ ¨ï ÜUè ãé²è ôã¨æ) ¥ƒæü„ì }ææïã ¨ï J
Hæï|æ, ÜíUæï{, }ææïã |æè }æëÎé (}æ‹Î), }æŠ² (ÐãHï ¨ï ¥ç{ÜU), ¥ç{}ææ~æ (¨Ïæ¨ï ¥ç{ÜU) »ï¨ï „èÝ-
„èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ôã¨æ ÜïU ¨œææ§ü¨ |æïÎ ãæï„ï ãñ¢ J ²ï }æëÎé, }æŠ², ¥ç{}ææ~æ çÈUÚ
„èÝ-„èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ …ñ¨ï çÜU }æëÎé}æëÎé, }æŠ²}æëÎé, „è±í}æëÎé J §¨è ÐíÜUæÚ }æëÎé}æŠ², }æŠ²}æŠ²,
„è±í }æŠ² (¥æñÚ) }æëÎé„è±í, }æŠ²„è±í, ¥ç{}ææ~æ„è±í J §¨ ÐíÜUæÚ ôã¨æ §v²æ¨è |æïÎ ±æHè ãæï„è ãñ J
çÈUÚ ±ã (ôã¨æ) çÝ²}æ, ç±ÜUËÐ, ¨}æéÓ™² |æïÎ ¨ï Ðíæ‡æ{æçÚ²æï¢ ÜïU ÐíÜUæÚ ¥xæç‡æ„ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ
¥¨Ñì w² |æïÎ ±æHè ãæï„è ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¥ÿ²æçÎ ç±„ÜUæïZ }æï¢ |æè (|æïÎæï¢ ÜUæï) ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã» J
``±ï ²ï ç±„ÜüU Îé:¶, ¥¿ææÝMÐè ¥Ý‹„ ÈUH ±æHï ãæï„ï ãñ¢'', §¨ ÐíÜUæÚ …æÝÜUÚ (ç±„ÜüU
ç±Úæï{è) |ææ±Ýæ ÜUÚÝè ™æçã» J Îé:¶ ¥æñÚ ¥¿ææÝMÐè ¥Ý‹„ ÈUH ãñ¢ ç…Ý-ç…Ý ôã¨æçÎ ç±„ÜUæïZ
ÜïU (»ï¨æ ¨}æÛæÜUÚ) ç±„ÜUæïZ ÜïU ç±Lh (¥ôã¨æ ¥æçÎ) Ðíç„Ðÿææï¢ ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÝè ™æçã» J ¥æñÚ
(¥Ïæ ç±„ÜUæïZ ÜïU ç±Lh Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ ÜïU S±MÐ ÜUæï Ïæ„Hæ„ï ãñ¢) …ñ¨ï çÜU-¥æñÚ ©¨è ÐíÜUæÚ
ôã¨ÜU Ðíƒ}æ ±Š² (Ðíæ‡æè) ÜïU ÏæH ÜUæï ¥±Lh ÜUÚ„æ ãñ J Ðpæ„ì àæ›æçÎ ÜïU ÐíãæÚ ÜïU mæÚæ Îé:¶è
ÜUÚ„æ ãñ J ¥æxæï …è±Ý ¨ï |æè ç±²év„ ÜUÚ Îï„æ ãñ J ©¨ (Ðàæé) ÜïU ÏæH ÜïU ¥±Lh ÜUÚÝï ¨ï
(ôã¨ÜU) ÜïU ™ï„Ý-¥™ï„Ý ¨æ{Ý çÝÏæüH ãæï …æ„ï ãñ¢ J Îé:¶ ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ¨ï ôã¨ÜU ÝÚÜU
Îé:¶Îæ²è = (Ðàæé, Ðÿæè ¥æçÎ), ç„²üÜUì = (ÜUèÇïG, }æÜUæïÇïG ¥æçÎ) ÜïU „ƒæ }æë„ÜU àæÚèÚæï¢ }æï¢ (ÜUèÅ
ÜïU MÐ }æï¢ …‹}æ HïÜUÚ) Îé:¶-¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J …è±Ý ¨ï ç±²év„ ÜUÚÝï ¨ï ÿæ‡æ-ÿæ‡æ …è±Ý ÜUè
}æÚ‡ææ¨‹Ý ¥±Sƒæ }æï¢ ±„ü}ææÝ, }æÚ‡æ ÜUæï ™æã„æ ãé¥æ |æè Îé:¶ÈUH çÝçp„MÐ ¨ï |ææïx² ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ
ÜïU±H çÜU¨è ÐíÜUæÚ Eæ¨ Hï„æ ãñ J ¥æñÚ ²çÎ ±ã ôã¨æ (ôã¨ÜU ÜïU) Ðé‡² ÜïU ¨æƒ ç}æHÜUÚ ÈUH
Îï±ï, „æï ©¨ ôã¨ÜU ÜUæï ¨é¶ ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ ±ã (ôã¨ÜU) ¥ËÐæ²é ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¥ÿ² ¥æçÎ
}æï¢ |æè ²ƒæ ¨}|æ± ²æï…Ýæ ÜUÚ HïÝè ™æçã» J §¨ ÐíÜUæÚ (ôã¨æçÎ) ç±„ÜUæïZ ÜUæ ¥Ýéxæ}æÝ ÜUÚÝï ±æHï
¥çÝcÅ ÈUH ÜUæï …æÝ„æ ãé¥æ ç±„ÜUæïZ }æï¢ }æÝ ÜUæï Ý Hxææ±ï JJ 34 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±„ÜUæïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ ÜUæ çÝÎïüàæ ãñ J
ç±„ÜUæïZ }æï¢ ¨ï ôã¨æ ÜïU ç±¯² }æï¢ §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨}æÛæÝæ ™æçã» çÜU ôã¨æ ÜïU „èÝ ÐíÜUæÚ
ãñ¢ - ÜëU„ (= S±²¢ ÜUè ãé§ü ), ÜUæçÚ„ (= ¥‹² ¨ï ÜUÚ±æ§ü ãé§ü ) ¥æñÚ ¥Ýé}ææïçÎ„ (= çÜU¨è ÜïU
mæÚæ ÜUè xæ§ü ôã¨æ ÜUæï ©ç™„ }ææÝÝæ) J Hæï|æ, ÜíUæï{ ¥æñÚ }ææïã, ²ï ôã¨æ ÜïU „èÝ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J Hæï|æ
¨ï ÜëU„, Hæï|æ ¨ï ÜUæçÚ„, Hæï|æ ¨ï ¥Ýé}ææïçÎ„ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ÜíUæï{ ¨ï ÜëU„, ÜUæçÚ„, ¥Ýé}ææïçÎ„ J
}ææïã ¨ï ÜëU„, ÜUæçÚ„, ¥Ýé}ææïçÎ„ J ²ï 9 |æïÎ ãé» J ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU S„Ú ÜïU |æïÎ ¨ï ôã¨æ „èÝ ÐíÜUæÚ
ÜUè ãæï„è ãñ - ¥ËÐHæï|æ ¨ï, }æŠ²}æ S„Ú ÜïU Hæï|æ ¨ï, ¥ç{ÜU Hæï|æ ¨ï ÜUè ãé§ü ôã¨æ J ¥ËÐ
¨æ{ÝÐæÎ: 185 ¨ê~æ 2–34
ÜíUæï{ ¨ï, }æŠ²}æ S„Ú ÜïU ÜíUæï{ ¨ï ¥æñÚ ¥ç{ÜU ÜíUæï{ ¨ï ÜUè xæ§ü ôã¨æ J ¥ËÐ }ææïã ¨ï, }æŠ²}æ S„Ú
ÜïU }ææïã ¨ï ¥æñÚ ¥ç{ÜU }ææïã ¨ï ÜUè xæ§ü ôã¨æ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU |æïÎ ¨ï ÜëU„ ôã¨æ ÜïU 9
|æïÎ ãæï …æ²ï¢xæï J §¨è ÐíÜUæÚ ÜëU„ „ƒæ ÜUæçÚ„ ôã¨æ ÜïU 9-9 ãæïÝï ÐÚ 27 ÐíÜUæÚ ÜUè ôã¨æ ãé§ü J ÐéÝ:
§Ý ÜïU |æè }æëÎé, }æŠ², ¥ç{}ææ~æ |æïÎ ãæïÝï ¨ï ôã¨æ 81 ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ J ôã¨æ ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜïU
ç±™æÚ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ -
(1) çÝ²}æ - »ÜU ãè Ðíæ‡æè = }æÀHè ÜUè ôã¨æ ÜUM¡xææ,
(2) ç±ÜUËÐ - }æÀHè ²æ ÏæÜUÚè, çÜU¨è »ÜU ÜUè ôã¨æ ÜUM¡xææ J
(3) ¨}æéÓ™² - …æï |æè Ðíæ‡æè ç}æHï, ©¨ÜUè ôã¨æ ÜUM¡xææ J
§¨ ÐíÜUæÚ ¥¨¢w² Ðíæ‡æè ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ôã¨æ ¥¨¢w² ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï ¨ÜU„è ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ
¨ï ¥ÿ² ¥æçÎ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æè …æÝÝæ ™æçã²ï J ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï §Ý ç±„ÜUæïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ §¨
ÐíÜUæÚ ¨ï ç±™æÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï çÜU ²çÎ }æñ¢ §Ý ç±„ÜUæïZ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUM¡xææ „æï §ÝÜUæ ÈUH
Ðàæé, Ðÿæè, ÜUèÅ, Ð„X ¥æçÎ ç±ç±{ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ ÎèÍæüÜUæH Ð²ü‹„ ¥¿ææÝ }æï¢ ÚãÜUÚ }æãæÎé:¶ |ææïxæÝæ
ÐÇGïxææ J §¨ ÐíÜUæÚ Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ ÜïU ç±™æÚæï¢ ¨ï ôã¨æçÎ ÎécÅ ÜU}ææïZ ¨ï ²æïxæè Ïæ™ …æ„æ ãñ J
¥ôã¨æçÎ ÜU}ææïZ ÜUæï àæé|æ ¥æñÚ ôã¨æ ¥æçÎ ÜU}ææïZ ÜUæï ¥àæé|æ ÜUãæ ãñ J §¨çH²ï ¥àæé|æ ¥æñÚ
àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ çÝ‡æü² ÜUÚÝæ ™æçã²ï J v²æï¢çÜU ÜUæï§ü Ã²çv„ çÜU¨è ÜU}æü ÜUæï àæé|æ ÜUã„æ ãñ „æï Îê¨Úæ
Ã²çv„ ©¨è ÜU}æü ÜUæï ¥àæé|æ ÜUã„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï àæé|ææàæé|æ ÜUæ çÝ‡æü² ÜUÚ HïÝæ
™æçã²ï J §¨ÜïU çÏæÝæ ¥ôã¨æçÎ ÜUæ ÐæHÝ ¥æñÚ ôã¨æçÎ ÜUæ ÐçÚy²æxæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J …æï ÜU}æü
Ðíy²ÿæ, ¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ àæÏÎÐí}ææ‡æ ¨ï ¨Ïæ ÜïU çH²ï ¨é¶ÐíÎ ç¨h ãæï„æ ãñ ±ã àæé|æ ÜU}æü ãñ ¥æñÚ
…æï ÜU}æü ¨ÏæÜïU çH²ï Îé:¶ÐíÎ ç¨h ãæï„æ ãñ ±ã ¥àæé|æ ÜU}æü ãñ J §¨ÜUæï ²ê¡ |æè ÜUã ¨ÜU„ï ãñ¢
çÜU ç…¨ ÜUæ²ü ÜUæï ÜUÚÝï ÜUæ ¥æÎïàæ §üEÚ Ýï çÎ²æ ãñ, ±ã àæé|æ ÜU}æü ãñ J ¥æñÚ ç…¨ ÜU}æü ÜUæ
§üEÚ Ýï çÝ¯ï{ çÜU²æ ãñ, ±ã ¥àæé|æ ÜU}æü ãñ J §üEÚ ÜUæ çÝ‡æü² ¥ç‹„}æ §¨çH²ï }ææÝæ …æ„æ ãñ
çÜU ±ã ¨±ü¿æ, ¨±üàæçv„}ææÝì, ¥æÝ‹ÎS±MÐ ãæïÝï ¨ï ¥‹²æ² ÜU|æè |æè Ýãè¢ ÜUÚ„æ J
§üEÚ Ýï ±ïÎ }æï¢ ©ÐÎïàæ çÜU²æ ãñ çÜU ¨|æè Ðíæ‡æè ÐÚSÐÚ ç}æ~æ„æ ÜUæ Ã²±ãæÚ ÜUÚï¢ J ¥ÿ²
ÜUæ ÐçÚy²æxæ ¥æñÚ ÿ² ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚï¢ J ©ÐÚæïv„ ÜU}æü ¨ÏæÜïU çH²ï çã„ÜUæÚè ãæïÝï ¨ï àæé|æÜU}æü
ãñ¢ J §¨ÜïU ç±ÐÚè„ ¥àæé|æ ÜU}æü ãñ¢ J …Ïæ Ã²çv„ ²ã }ææÝ Hï„æ ãñ çÜU §üEÚ àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ ¨é¶
ÈUH ¥æñÚ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ Îé:¶ ÈUH ¥±à² ãè Îï„æ ãñ J „Ïæ ±ã ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ
àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ¥±à² ãè ÜUÚ„æ ãñ J §¨ }ææ‹²„æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ôã¨æ ¥æçÎ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ
ÐçÚy²æxæ ÜUÚÝæ ¨ÚH ãæï …æ„æ ãñ J …Ïæ Ã²çv„ ôã¨æ ¥æçÎ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¥ôã¨æ ¥æçÎ
àæé|æÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ„æ ãñ „æï ©Ý ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}ææïZ ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ¥Ýé|æ± }æï¢ ¥æ„æ ãñ J ©¨¨ï ¥àæé|æ
ÜU}ææïZ ÜïU ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ¨}ææŒ„ ãæï„è ãñ ¥æñÚ àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ „è±í ãæï …æ„è ãñ J
§¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ç±„ÜUæïZ ÜUæï ÚæïÜUÝï }æï¢ ¨ãæ²„æ ç}æH„è ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 186 ¨ê~æ 2–35
ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ç±ç|æ‹Ý ÜUæHæï¢ }æï¢ ç}æH„æ ãñ - (1) „yÜUæH (2) ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ¥æñÚ
(3) …‹}ææ‹„Ú }æï¢ J …‹}ææ‹„Ú }æï¢ ç}æHÝï ±æHæ ÈUH Ðíy²ÿæMÐ }æï¢ ¿ææ„ Ýãè¢ ãæï„æ §¨çH²ï §¨
ç±¯² }æï¢ ¨¢àæ² ãæï„æ ãñ J §¨ÜUæ çÝ±æÚ‡æ ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ ¥æñÚ àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ¨ï ãæï„æ ãñ J àæÏÎ
Ðí}ææ‡æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜïU ÜUÚÝï ¨ï Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ ¥æñÚ àæé|æ ÜU}ææïZ ÜïU
ÜUÚÝï ¨ï }æÝéc² ²æïçÝ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ ¨ï |æè ²ã Ïææ„ ç¨h ãæï„è ãñ J }æÝéc²
ÜïU àæÚèÚ }æï¢ …ñ¨ï ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ ±ñ¨ï ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ý Ðàæé, Ðÿæè ¥æçÎ
²æïçÝ²æï¢ }æï¢ Ýãè¢ ãñ¢ J §¨¨ï ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU }æÝéc² ¥æñÚ Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ²æ¡ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ÜU}ææïZ
ÜUæ ÈUH ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, }ææïã, ¥ã¢ÜUæÚ ¥æçÎ ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUè …æ
¨ÜU„è ãñ JJ 34 JJ
¥±0 - Ðíç„Ðÿæ|ææ±Ýæãï„æïãïü²æ ç±„ÜUæü ²ÎæùS² S²éÚÐí¨±{}ææü‡æS„Îæ „yÜëU„}æñE²Z ²æïçxæÝ:
ç¨çh¨ê™Ü¢U |æ±ç„ J „lƒæ -
¥ƒü - Ðíç„Ðÿæ |ææ±Ýæ ÜïU ÜUæÚ‡æ …Ïæ ²æïxæè ÜïU y²æÁ² ç±„ÜüU ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ „Ïæ ©¨
¥ôã¨æ ¥æçÎ ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï ÐíæŒ„ »ïE²ü, ç¨çh ÜUæ ¨ê™ÜU ãæï„æ ãñ J …ñ¨æ çÜU ±ã -
¥ôã¨æÐíç„cÆæ²æ¢ „y¨ç‹Ý{æñ ±ñÚy²æxæ: JJ 35 JJ
àæÏÎæƒü - (¥ôã¨æ-Ðíç„cÆæ²æ}æì) ¥ôã¨æ ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÐçÚÐv± ãæï …æÝï ÐÚ („„ì-¨ç‹Ý{æñ)
¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU Ðíç„ ©¨ ²æïxæè ÜUæ (±ñÚ-y²æxæ:) ±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU ©ÐÎïàæ
ÜUæï ¨}æÛæÝï ±æHï „ƒæ ±ñ¨æ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUæ |æè ²ƒæ²æïx² ¥ÐÝï ¥æ™Ú‡æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ
¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU Ðíç„ ±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥ôã¨æ ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÐçÚÐv± ãæï …æÝï ÐÚ ©¨ ²æïxæè ÜUæ ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU Ðíç„
±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU ©ÐÎïàæ ÜUæï ¨}æÛæÝï ±æHï ¥æñÚ ©¨ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ±æHï
ÜUæ |æè ¥ÐÝï ¥æ™Ú‡æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU Ðíç„ ±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±üÐíæç‡æÝæ¢ |æ±ç„ JJ 35 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæ ãæï„æ ãñ JJ 35 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ôã¨æ ÜUæ ÈUH Ïæ„æ²æ ãñ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è àæÚèÚ, ±æ‡æè ¥æñÚ
}æÝ ¨ï ¨|æè Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU Ðíç„ ±ñÚ|ææ± ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ Ðíï}æ ¨ï ±œæü„æ ãñ ¥æñÚ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ¥ôã¨æ
ÜUè ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ }æï¢ Ðãé¡™ …æ„æ ãñ „Ïæ ¨|æè Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU Ðíç„ ©¨ÜUæ ±ñÚ|ææ± çÝ„æ‹„ ¨}ææŒ„
ãæï …æ„æ ãñ J ¥æñÚ …æï }æÝéc² ©¨ ²æïxæè ÜïU ©ÐÎïàæ ÜUæï, …è±Ý ™çÚ~æ ÜUæï ¨}æÛæ„ï ãñ¢, ©¨ÜUæ ¨X
ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ²æïxæè ÜïU ¥æ™Ú‡æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥ÐÝæ ¥æ™Ú‡æ ÏæÝæ„ï ãñ¢ ©ÝÜUæ |æè ±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æ„æ
ãñ J ÐÚ‹„é ²æïxæè ÜïU ¨}æèÐ ÚãÝï }ææ~æ ¨ï çÜU¨è ÜUæ |æè ±ñÚ|ææ± Ýãè¢ ÀêÅ„æ J
¨æ{ÝÐæÎ: 187 ¨ê~æ 2–35
Ÿæè ÜëUc‡æ …è ÜUæï ²æïxæè }ææÝæ …æ„æ ãñ J ©‹ãæï¢Ýï Îé²æïü{Ý ÜUæï ÏææÚ-ÏææÚ ©ÐÎïàæ ÎïÜUÚ ²éh Ý
ÜUÚÝï ÜUæï ÜUãæ J ÐÚ‹„é ŸæèÜëUc‡æ …è ÜUè ¨}}æç„ }ææÝÝæ „æï ÎêÚ, ÏæçËÜU Îé²æïü{Ý Ýï „æï ŸæèÜëUc‡æ
…è ÜUæï ãè Ïæ‹{ÜU ÏæÝæÝï ÜUæ Ðí²yÝ çÜU²æ J §¨¨ï ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU ²æïxæè ŸæèÜëUc‡æ …è ÜïU Ðíç„
Îé²æïü{Ý ÜUæ ±ñÚ|ææ± Ýãè¢ ÀêÅæ J S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜUæï ²æïxæè }ææÝæ …æ„æ ãñ J ©ÝÜïU ªÐÚ
ÏææÚ-ÏææÚ ¥ÝïÜU Hæïxææï¢ Ýï ¥æÜíU}æ‡æ çÜU²ï ¥æñÚ ¥‹„ }æï¢ ©ÝÜUæ Îïãæ±¨æÝ ãè ÜUÚ çÎ²æ J S±æ}æè
…è ÜïU ¨}æèÐ ¥æÝï }ææ~æ ¨ï çÜU¨è ÜUæ |æè ±ñÚ|ææ± Ýãè¢ ÀêÅæ J
±ïÎ }æï¢ ²éTç‹„ ÏæíÍÝ}æL ¯¢ ™Ú‹„¢ ÐçÚ „Sƒé¯: J Úæï™‹„ï Úæï™Ýæ çÎç± JJ «0 1/6/1 JJ §üEÚ
ÜUæï ¥L¯ = ôã¨æÚçã„ ÜUãæ ãñ ¥æñÚ àæ‹Ýæï ç}æ~æ:................ JJ ²…é0 36/9 JJ ¨ÏæÜUæ ç}æ~æ |æè
ÜUãæ ãñ J §üEÚ ÜU|æè |æè çÜU¨è |æè Ðíæ‡æè ¨ï ±ñÚ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ¨Îæ ¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ¨æƒ ç}æ~æ„æ ¨ï
ãè Úã„æ ãñ ¥æñÚ §üEÚ ¨±üÃ²æÐÜU ãñ J ¨|æè ¨Îæ ©¨ÜïU ¨}æèÐ ãè Úã„ï ãñ¢ J §¨ çSƒç„ }æï¢ }æÝéc²,
Ðàæé, Ðÿæè, ¨Ðü, çÏæÓÀé ¥æçÎ ¨ÏæÜUæ ±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æÝæ ™æçã²ï ƒæ J ÐÚ‹„é ¥æ… „ÜU ÜU|æè |æè
¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæ ±ñÚ|ææ± Ýãè¢ ÀêÅæ ¥æñÚ Ý ¥æxæï ÀêÅïxææ J §¨çH²ï »ï¨æ ¥ƒü ÜUÚÝæ ¥¨¢xæ„ ãñ J
Ã²æ¨|ææc² }æï¢ çH¶æ ãñ - ``¨±üÐíæç‡æÝæ¢ |æ±ç„ J''
§¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU …æï }æÝéc² ²æïxæè ÜïU ©ÐÎïàæ ÜUæï ¨éÝ„ï ãñ¢, ¨}æÛæ„ï ãñ¢ J ©¨ÜïU
Ã²±ãæÚ ÜUæï Îï¶„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¥æ™Ú‡æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥ÐÝæ ¥æ™Ú‡æ ÏæÝæ„ï ãñ¢ ©Ý ¨ÏæÜUæ ¥æ™Ú‡ææÝé¨æÚ
±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æ„æ ãñ J
Ÿæè Ã²æ¨ …è ²æïxæÎàæüÝ ÜïU |ææc²ÜUæÚ }æãæ|ææÚ„ ÜïU ²éhÜUæH }æï¢ ç±l}ææÝ ƒï, ¥ÝïÜU Hæïxææï¢
ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ J ©ÝÜïU ©ÐÎïàæ ±æ ¨¢xæ}ææ~æ ¨ï Îé²æïü{Ý ¥æñÚ ©Ý ²æïhæ¥æï¢ ÜUæ ±ñÚ|ææ± v²æï¢
Ýãè¢ ÀêÅæ ? §¨çH²ï ²ã }ææÝÝæ ÆèÜU Ýãè¢ çÜU ²æïxæè ÜïU ¨}æèÐ ÚãÝï }ææ~æ ¨ï àæïÚ ¥æñÚ ÏæÜUÚè ÜUæ,
¨Ðü ¥æñÚ Ýï±Hï ÜUæ, ÜUæñ» ¥æñÚ ©ËHê §y²æçÎ ÜUæ ²æïxæè ÜïU Ðíç„ ±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ±ï ¨|æè
ÐÚSÐÚ ±ñÚ|ææ± ÀæïÇGÜUÚ ç}æ~æ ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ J
ô¨ãæï Ã²æÜUÚ‡æS² ÜU„éüÚãÚyÐíæ‡ææÝì çÐí²æ‹Ðæç‡æÝï-
}æèü}ææ¢¨æÜëU„}æé‹}æ}ææƒ ¨ã¨æ ãS„è }æéôÝ …ñç}æçÝ}æì J
À‹Îæï¿ææÝçÝô{ …ÍææÝ }æÜUÚæï ±ïHæ„Åï çÐXH}æì
¥¿ææÝæ±ë„™ï„¨æ}æç„L ¯æ¢ ÜUæïùƒüçS„Úpæ¢ xæé‡æñ: ? JJ Ð¢™„¢~æ ç}æ~æ¨}ÐíæçŒ„ 36 JJ
|ææ±æƒü - Ã²æÜUÚ‡æàææ› ÜïU ÜUœææü Ðæç‡æçÝ }æéçÝ ÜUæï ô¨ã Ýï }ææÚ ÇæHæ ƒæ J }æè}ææ¢¨æ ÜïU
Ðí±„üÜU …ñç}æçÝ }æéçÝ ÜUæï ¨ã¨æ »ÜU ãæƒè Ýï ÜéU™H ÇæHæ ƒæ ¥æñÚ À‹Îàææ› ÜïU Ðí±„üÜU ¥æ™æ²ü
çÐXH ÜUæï ¨}æéÎí ÜïU çÜUÝæÚï çÜU¨è xæíæã (}æxæÚ}æÓÀ) Ýï }ææÚ ÇæHæ ƒæ J ¥„: ²ã ç¨h ãñ çÜU -
¥¿ææÝè ¥ç±±ïÜUè „ƒæ ÜíUæï{è Ðàæé¥æï¢ ÜUæï çÜU¨è ÜïU xæé‡ææï¢ ¨ï Ðí²æï…Ý ãè v²æ ãæï ¨ÜU„æ ãñ ? (Ðàæé¥æï¢
ÜUæï çÜU¨è ÜïU xæé‡æ ¨ï ÜUæï§ü Ðí²æï…Ý Ýãè¢ ãæï„æ ãñ) JJ 35 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 188 ¨ê~æ 2–37
ÿ²Ðíç„cÆæ²æ¢ çÜíU²æÈUHæŸæ²y±}æì JJ 36 JJ
àæÏÎæƒü - (ÿ²-Ðíç„cÆæ²æ}æì) }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ÿ² ¥æ™Ú‡æ ÜïU ÐçÚÐv± ãæï
…æÝï ÐÚ (çÜíU²æ-ÈUH-¥æŸæ²y±}æì) ²æïxæè ÜUæ ÜU}æü ©œæ}æ ÈUH ±æHæ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¥æ™Ú‡æ
ÜUæ Ðí|ææ± ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÐÚ |æè ²ƒæ²æïx² ÐÇG„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ÿ² ¥æ™Ú‡æ ÜïU ÐçÚÐv± ãæï …æÝï ÐÚ ²æïxæè ÜUæ
ÜU}æü ©œæ}æÈUH ±æHæ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¥æ™Ú‡æ ÜUæ Ðí|ææ± ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÐÚ |æè ²ƒæ²æïx²
ÐÇG„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - {æ<}æÜUæï |æê²æ §ç„ |æ±ç„ {æ<}æÜU: J S±xæZ ÐíæŒÝéãèç„ S±xæZ ÐíæŒÝæïç„ J ¥}ææïÍææS²
±æx|æ±ç„ JJ 36 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ``{æ<}æÜU ãæï¥æï'' »ï¨æ ÜUãÝï ÐÚ {æ<}æÜU ãæï …æ„æ ãñ J ``S±xæü (¨é¶)
ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚæï'' »ï¨æ ÜUãÝï ÐÚ S±xæü (¨é¶) ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J §¨ ²æïxæè ÜUè ±æ‡æè çÝcÐæÐ
= ²ƒæƒü = ¨ÈUH ãæï …æ„è ãñ JJ 36 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÿ² ¥æ™Ú‡æ ÜïU Hæ|æ Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J
…Ïæ ²æïxææ|²æ¨è }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ÿ² ÐæHÝ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ }æï¢ Ðãé¡™
…æ„æ ãñ, „Ïæ ©¨ÜïU mæÚæ ÜUè xæ§ü çÜíU²æ ¨ÈUH ãæï„è ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ
çÜU ²æïxæè ÐÚèÿææÐê±üÜU ±ãè Ïææ„ ÜUãïxææ …æï ¨}|æ± ãæï J …æï Ïææ„ ¥¨}|æ± ãæïxæè, ©¨ÜUæï ²æïxæè Ýãè¢
ÜUãïxææ ¥æñÚ çÜU¨è ÜïU ÜUãÝï }ææ~æ ¨ï ¥¨}|æ± ÜUæ²ü ãæï |æè Ýãè¢ ¨ÜU„æ J ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ
ãñ çÜU ²æïxæè …æï ÜéUÀ |æè ÜUã Îï„æ ãñ ±ã Ðê‡æü ãæï …æ„æ ãñ J …ñ¨ï çÜU ²æïxæè ™H„ï ãé» ±æ²é ÜUæï
ÜUã Îï±ï çÜU ãï ±æ²é „ê LÜU …æ, „æï ±æ²é LÜU …æ²ïxæè J ²çÎ ¥ç{ÜU ±¯æü ¨ï ÏææÉG ¥æ xæ§ü ãæï
¥æñÚ ÐéÝÚçÐ ±¯æü ãæï Úãè ãæï „æï ²æïxæè ÜïU ÜUãÝï ¨ï ±¯æü LÜU …æ„è ãñ J ²ï Ïææ„ï¢ ¥¨¢xæ„ ãñ¢ J
Ã²æ¨ |ææc² }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU “„ê {æ<}æÜU ÏæÝ …æ” „æï Ã²çv„ {æ<}æÜU ÏæÝ …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ
¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU ²æïxæè ©¨è Ã²çv„ ÜUæï »ï¨æ ÜUãïxææ, …æï çÜU {æ<}æÜU ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ J ¥æñÚ
…æï ÜéU¨¢SÜUæÚ ± ÜéU¨¢xæç„ ¥æçÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ {æ<}æÜU ÏæÝ ãè Ýãè¢ ¨ÜU„æ ©¨ÜUæï ²æïxæè »ï¨æ Ýãè¢
ÜUãïxææ J ±ïÎæï¢ }æï¢ ÿ²±æÎè ¥æñÚ Ðíï}æ ¨ï ÚãÝï ÜUæ ©ÐÎïàæ §üEÚ Ýï çÜU²æ ãñ J §üEÚ ¨Îæ ÿ² ãè
ÏææïH„æ ãñ J ÐÚ‹„é ©¨ÜUæï ¨éÝÝï ±æHï ¨|æè Hæïxæ Ý ÿ²±æÎè ÏæÝ„ï ãñ¢ ¥æñÚ Ý ¨|æè }æÝéc² Ðíï}æ
¨ï Úã„ï ãñ¢ J ²ã Ïææ„ „æï ÆèÜU ãñ çÜU ÿ²±æÎè Ã²çv„ ÜUæ Ðí|ææ± Îê¨Úæï¢ ÐÚ ÐÇG„æ ãñ J ÐÚ‹„é
Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ÐÚ Ýãè¢ ÐÇG„æ JJ 36 JJ
¥S„ï²Ðíç„cÆæ²æ¢ ¨±üÚyÝæïÐSƒæÝ}æì JJ 37 JJ
àæÏÎæƒü - (¥S„ï²-Ðíç„cÆæ²æ}æì) …Ïæ ²æïxæè }æÝ-±æ‡æè-àæÚèÚ ¨ï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ™æïÚè
ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ Îï„æ ãñ „Ïæ (¨±ü-ÚyÝ-©ÐSƒæÝ}æì) ¨Ïæ ©œæ}æ ÐÎæƒæïZ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 189 ¨ê~æ 2–38
¥ƒæü„ì …æï-…æï ©œæ}æ ÐéL¯æƒü ÜUÚ„æ ãñ ©¨ÜUæ ©œæ}æ ÈUH ©¨ÜUæï ç}æH„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU ™æïÚè
ÜïU ÐçÚy²æxæ ÜUÚÝï ¨ï ¥‹² }æÝéc² ©¨ÜUæï ©œæ}æ ÐÎæƒü Îï„ï ãñ¢ J §üEÚ ÜUè ¥æïÚ ¨ï |æè ¿ææÝ,
ÏæH ¥æñÚ ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - …Ïæ ²æïxæè }æÝ-±æ‡æè-àæÚèÚ ¨ï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ™æïÚè ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ Îï„æ
ãñ „Ïæ ¨Ïæ ©œæ}æ ÐÎæƒæïZ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ¥ƒæü„ì ©œæ}æ ÐéL¯æƒü ÜïU ¥ÝéÜêUH ÈUH ÐíæçŒ„,
¥‹²æï¢ ¨ï ¨ãæ²„æ „ƒæ §üEÚ ¨ï ¿ææÝ, ÏæH ¥æñÚ ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±üçÎvSƒæ‹²S²æïÐç„cÆ‹„ï ÚyÝæçÝ JJ 37 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - §¨ ²æïxæè ÜUæï ¨Ïæ çÎàææ¥æï¢ }æï¢ çSƒ„ ÚyÝ (©œæ}æ ÐÎæƒü ²ƒæ²æïx²) ©ÐçSƒ„
ãæï„ï ãñ¢ JJ 37 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ™æïÚè y²æxæ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…Ïæ ²æïxææ|²æ¨è }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ™æïÚè ÜUæ çÝ„æ‹„ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ Îï„æ ãñ „æï ©¨ÜUæï
²ƒæ²æïx² ©œæ}æ ÐÎæƒæïZ ÜUè ©ÐHçÏ{ ãæï„è ãñ J Ã²æ¨ |ææc² }æï¢ ¥S„ï² ÜUæ ÈUH ÚyÝæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„
çH¶æ ãñ J ÚyÝæï¢ ÜUæ ¥ƒü ãñ ©œæ}æ ÐÎæƒü J ™æïÚè ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚÝï ±æHæ Ã²çv„ ÐçÚŸæ}æè ãæï„æ
ãñ §¨çH²ï ÐçÚŸæ}æ ÜUæ ÈUH ©œæ}æ ç}æH„æ ãñ J ™æïÚè ÜUæ y²æxæ ÜUÚÝï ±æHæ Ã²çv„ ÐÚæïÐÜUæÚè ãæï„æ
ãñ J ¥„: ¥‹² Hæïxæ |æè ©¨ÜUæï ²ƒæ²æïx² ©œæ}æ ÐÎæƒü Îï„ï ãñ¢ J §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï
¨ï ¥æñÚ ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï ©¨ÜUæï §üEÚ ÜUè ¥æïÚ ¨ï ç±læ ¥æñÚ ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
²ï ©ÐHçÏ{²æ¡ ™æïÚè y²æxæ ¨ï ¥æñÚ ÐéL¯æƒü ¨ï ãæï„è ãñ¢, ÜïU±H ™æïÚè y²æxæÝï }ææ~æ ¨ï Ýãè¢ J ±ïÎ
}æï¢ àæé|æ ÜU}æü ÜUÚÝï ÜUæ |æè ç±{æÝ ãñ, ÜïU±H ¥àæé|æ ÜU}æü ÀæïÇGÝï ÜUæ Ýãè¢ J
ÜéU±ü‹Ýï±ïã ÜU}ææüç‡æ ç……èç±¯ïÓÀ„¢ ¨}ææ: JJ ²…é0 40/2 JJ
|ææ±æƒü - ±ïÎæïv„ àæé|æ ÜU}æü ÜUÚ„ï ãé» ãè ¨æñ ¥æñÚ ©¨¨ï |æè ¥ç{ÜU ±¯æïZ „ÜU …èÝï ÜUè
§ÓÀæ ÜUÚÝè ™æçã²ï JJ 37 JJ
Ïæíræ™²üÐíç„cÆæ²æ¢ ±è²üHæ|æ: JJ 38 JJ
àæÏÎæƒü - (Ïæíræ™²ü-Ðíç„cÆæ²æ}æì) …Ïæ ²æïxæè }æÝ, ±™Ý ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï Ïæíræ™²ü ÜUæ
ÐæHÝ öÉG ÏæÝæ Hï„æ ãñ „Ïæ (±è²ü-Hæ|æ:) ÏææñçhÜU ¥æñÚ àææÚèçÚÜU ÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
§¨¨ï ±ã ¥ÐÝè „ƒæ ¥‹²æï¢ ÜUè Úÿææ ÜUÚÝï }æï¢ „ƒæ ç±læÐíæçŒ„ »±¢ ç±læÎæÝ }æï¢ ¨}æƒü ãæï
…æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - …Ïæ ²æïxæè }æÝ, ±™Ý ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ öÉG ÏæÝæ Hï„æ ãñ „Ïæ
ÏææñçhÜU ¥æñÚ àææÚèçÚÜU ÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ©¨¨ï ±ã ¥ÐÝè „ƒæ ¥‹²æï¢ ÜUè Úÿææ ÜUÚÝï
}æï¢, ç±læÐíæçŒ„ „ƒæ ç±læÎæÝ }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 190 ¨ê~æ 2–38
Ã²æ0 |ææ0 - ²S² Hæ|ææÎÐíç„Íææ‹xæé‡ææÝéyÜU¯ü²ç„, ç¨hp ç±Ýï²ï¯é ¿ææÝ}ææ{æ„é¢ ¨}æƒæïü
|æ±„èç„ JJ 38 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…¨ÜUè ÐíæçŒ„ ¨ï (²æïxæè ¥ÐÝï) ¥Ðíç„Íææ„ = ¥Ðíç„ã„-xæé‡ææï¢ ÜUæï ÏæÉGæ„æ ãñ J
S±²¢ ç¨çh ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ (ç±Ý²æçÎxæé‡æ²év„) çàæc²æï¢ }æï¢ ¿ææÝ ÜïU ¥æ{æÝ }æï¢ ¨}æƒü ãæï„æ ãñ JJ 38 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ïæíræ™²ü ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
Ïæíræ™²ü ÜïU ÐæHÝ ¨ï àææÚèçÚÜU ¥æñÚ ÏææñçhÜU ÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J àæÚèÚ ÜUæ ÏæH ÏæÉGÝï
¨ï àæÚèÚ çÝÚæïxæ »±¢ ÎèÍææü²é ãæï„æ ãñ, ¥æñÚ ©œæ}æ S±æS‰² ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ÏææñçhÜU ÏæH ÜïU
ÏæÉGÝï ¨ï ±ã ¥ç„¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæï ç±læ ÐÉGæÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J
±ïÎ }æï¢ ÜUãæ ãñ -
Ïæíræ™²ïü‡æ „Ð¨æ Îï±æ }æëy²é}æÐæÍÝ„ JJ ¥ƒ±ü±ïÎ 11/5/19 JJ
“Ïæíræ™²ü ÜïU „Ð ¨ï Îï± }æëy²é ÜUæï …è„ Hï„ï ãñ¢ J” ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU Ïæíræ™²ü
ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï Ã²çv„ Úæïxæè ãæï …æ„æ ãñ J ÐÚ‹„é «ç¯²æï¢ ÜUæ }æ‹„Ã² »ï¨æ Ýãè¢ ãñ J «ç¯
²ã }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ¥æãæÚ, çÝÎíæ, Ïæíræ™²ü ²ï S±æS‰² ÜïU ¥æ{æÚ ãñ¢ J §¨çH²ï §¨ |æíæ‹„ {æÚ‡ææ
ÜUæï ÀæïÇG ÎïÝæ ™æçã²ï çÜU Ïæíræ™²ü ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï Ã²çv„ Úæïxæè ãæï …æ„æ ãñ J Ïæíræ™²ü ÜïU ÐæHÝ
¨ï HæñçÜUÜU ©‹Ýç„ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
“Ÿæè |æèc}æ …è ²éç{çcÆÚ …è ¨ï ÜUã„ï ãñ¢ -
Ïæíræ™²üS² ™ xæé‡æ¢ Ôë‡æé y±¢ ±¨é{æç{Ð J
¥æ…‹}æ}æÚ‡æælS„é Ïæíræ™æÚè |æ±ïçÎã JJ 1 JJ
Ý „S² çÜUç@ÎÐíæŒ²ç}æç„ ç±çh ÝÚæç{Ð J
Ïæu²: ÜUæïÅKSy±ë¯è‡ææ¢ ÏæíræHæïÜïU ±¨‹y²é„ JJ 2 JJ
ÿ²ï Ú„æÝæ¢ ¨„„¢ Îæ‹„æÝæ}æêŠ±üÚï„¨æ}æì J
Ïæíræ™²Z ÎãïÎì Úæ…Ýì ¨±üÐæÐæ‹²éÐæç¨„}æì JJ 3 JJ
ãï Úæ…Ýì ! „ê Ïæíræ™²ü ÜïU xæé‡æ ¨éÝ J …æï }æÝéc² §¨ ¨¢¨æÚ }æï¢ …‹}æ ¨ï HïÜUÚ }æÚ‡æÐ²ü‹„ Ïæíræ™æÚè
ãæï„æ ãñ JJ 1 JJ ©¨ÜUæï ÜUæï§ü àæé|æxæé‡æ ¥ÐíæŒ² Ýãè¢ Úã„æ »ï¨æ „ê …æÝ çÜU ç…¨ÜïU Ðí„æÐ ¨ï ¥ÝïÜU
ÜUæïçÅ «ç¯ ÏæíræHæïÜU ¥ƒæü„ì ¨±æüÝ‹ÎS±MÐ ÐÚ}ææy}ææ }æï¢ ±æ¨ ÜUÚ„ï ¥æñÚ §¨ HæïÜU }æï¢ |æè ¥ÝïÜU
¨é¶æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢ JJ 2 JJ …æï çÝÚ‹„Ú ÿ² }æï¢ Ú}æ‡æ, ç…„ïç‹Îí², àææ‹„æy}ææ, ©yÜëUcÅ, àæé|æxæé‡æS±|ææ±-
²év„ ¥æñÚ ÚæïxæÚçã„ ÐÚæÜíU}æ²év„ àæÚèÚ, Ïæíræ™²ü ¥ƒæü„ì ±ïÎæçÎ ÿ² àææ› ¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ
ÜUæ ¥|²æ¨æçÎ ÜU}æü ÜUÚ„ï ãñ¢ ±ï ¨Ïæ ÏæéÚï ÜUæ}æ ¥æñÚ Îé:¶æï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚ ¨±æïüœæ}æ {}æü²év„ ÜU}æü ¥æñÚ
¨Ïæ ¨é¶æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚæÝï ãæÚï ãæï„ï ¥æñÚ §‹ãè¢ ÜïU ¨ï±Ý ¨ï }æÝéc² ©œæ}æ ¥Š²æÐÜU ¥æñÚ ©œæ}æ ç±læƒèü
ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ JJ 3 JJ”
- Ã²±ãæÚ|ææÝé: (Hï¶ÜU - }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è) JJ 38 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 191 ¨ê~æ 2–39
¥ÐçÚxæíãSƒñ²ïü …‹}æÜUƒ‹„æ¨}Ïææï{: JJ 39 JJ
àæÏÎæƒü - (¥-ÐçÚxæíã-Sƒñ²ïü) …Ïæ ²æïxæè ãæçÝÜUæÚÜU „ƒæ ¥Ýæ±à²ÜU ±S„é¥æï¢ ÜUæï „ƒæ
ãæçÝÜUæÚÜU »±¢ ¥Ýæ±à²ÜU ç±™æÚæï¢ ÜUæï öÉG„æÐê±üÜU y²æxæ Îï„æ ãñ „Ïæ (…‹}æ-ÜUƒ‹„æ-¨}Ïææï{:)
±œæü}ææÝ …‹}æ }æï¢ v²æ ÜUÚ Úãæ ãê¡ ? àæÚèÚ v²æ ãñ ? §ç‹Îí²æ¡ v²æ ãñ¢ ? }æñ¢ v²æ ãê¡ ? ¥æçÎ
ç±¯²ÜU ç…¿ææ¨æ „ƒæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ |æê„ „ƒæ |ææ±è …‹}æ ¨ï ¨}Ïæç‹{„ ç…¿ææ¨æ
„ƒæ ¨æ}ææ‹² ¥æÝé}ææçÝÜU ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥ÐçÚxæíã ÜUè çSƒÚ„æ ãæïÝï ÐÚ |æê„, |æç±c²„ì „ƒæ ±œæü}ææÝ …‹}æ ¨ï ¨}Ïæç‹{„
ç…¿ææ¨æ ¥æñÚ ¥æÝé}ææçÝÜU ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥S² |æ±ç„ J ÜUæïùã}ææ¨¢, ÜUƒ}æã}ææ¨¢, ôÜUçS±çÎÎ¢, ÜUƒ¢çS±çÎÎ}æì, ÜïU ±æ
|æç±c²æ}æ:, ÜUƒ¢ ±æ |æç±c²æ}æ §y²ï±}æS² Ðê±æü‹„ÐÚæ‹„}æŠ²ïc±æy}æ|ææ±ç…¿ææ¨æ S±M Ðï‡ææïÐæ±„ü„ï J
»„æ ²}æSƒñ²ïü ç¨h²: JJ 39 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - §¨ ²æïxæè ÜUæï (…‹}æÜUƒ‹„æ ¨}Ïææï{) ãæï„æ ãñ J }æñ¢ ÜUæñÝ ƒæ, }æñ¢ ÜñU¨æ
ƒæ, ²ã v²æ ãñ, ²ã ÜñU¨ï ãé¥æ ãñ, ã}æ ÜUæñÝ ãæï¢xæï, ÜñU¨ï ãæï¢xæï ? §¨ ÐíÜUæÚ J §¨ ²æïxæè ÜUæï Ðê±üÜUæH
ÐÚÜUæH ¥æñÚG }æŠ²ÜUæH ÜUè ¥ÐÝï …‹}æ ç±¯²ÜU ç…¿ææ¨æ S±„: ©çÎ„ ãæï …æ„è ãñ J ²ï Ðê±üçHç¶„
ç¨çh²æ¡ ²}æ ç±¯²ÜU çSƒÚ„æ ãæïÝï ÐÚ ©çÎ„ ãæï„è ãñ¢ JJ 39 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ÐçÚxæíã ÐæHÝ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…Ïæ Ã²çv„ ¨æ¢¨æçÚÜU ç±¯² |ææïxææï¢ }æï¢ ©Ðæ…üÝ Îæï¯, Úÿæ‡æ Îæï¯, ÿæ² Îæï¯, ¨¢xæ Îæï¯ ¥æñÚ ôã¨æ
Îæï¯ Îï¶„æ ãñ „æï ©¨ÜUè ç±¯² |ææïxæ }æï¢ Lç™ Ýãè¢ Úã„è J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ±ã ¥ÐÝï …è±Ý ÜïU
ç±¯² }æï¢ ç±™æÚÝæ ÐíæÚ}|æ ÜUÚ„æ ãñ çÜU }æñ¢ |æê„ÜUæH }æï¢ ÜUæñÝ ƒæ ¥æñÚ ÜñU¨ï ƒæ ? ²ã …è±Ý v²æ
ãñ ¥æñÚ ÜñU¨æ ãñ ? ¥æxæï |æç±c² }æï¢ ã}æ ¨|æè ÜñU¨ï ãæï¢xæï ? |æê„, |æç±c²„ì ¥æñÚ ±œæü}ææÝ …è±Ý
ç±¯²ÜU ç…¿ææ¨æ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J §¨ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ²ã ãæï„æ ãñ çÜU ¥æy}ææ v²æ ãñ, àæÚèÚ v²æ
ãñ, §ç‹Îí²æ¡ v²æ ãñ¢ ¥æñÚ |æê„, |æç±c²„ì, ±œæü}ææÝ ÜUæH }æï¢ §ÝÜUè v²æ-v²æ çSƒç„ Úã„è ãñ J }æïÚæ
ÜUË²æ‡æ ÜñU¨ï ãæï ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ }æñ¢ Îé:¶æï¢ ¨ï ÜñU¨ï ÀêÅ ¨ÜU„æ ãê¡ §y²æçÎ ç±¯²æï¢ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ
Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J ç±¯² |ææïxææï¢ }æï¢ ç±ç±{ Îé:¶ Îï¶ÜUÚ |ææïxæ}ææxæü ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ²æïxæ}ææxæü ÐÚ ™HÝï
Hxæ„æ ãñ J §¨ ç±¯² }æï¢ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ç±™æÚ{æÚæ²ï¢ ãñ¢ J ÜéUÀ Hæïxæ ²ã }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ²æïxææ|²æ¨è
Ã²çv„ ²ã …æÝ …æ„æ ãñ çÜU }æïÚæ Ðê±ü…‹}æ }æï¢ }æÝéc², Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ ¨ï ÜUæñÝ ¨æ àæÚèÚ
ƒæ J }æïÚï }ææ„æ-çÐ„æ ÜUæñÝ ƒï, ÐçÚ±æÚ }æï¢ ÜUæñÝ-ÜUæñÝ ƒï ¥æñÚ çÜU„Ýï ƒï, ÐçÚ±æÚ çÜU¨ ÝxæÚ }æï¢ ƒæ,
§Ý ¨Ïæ Ïææ„æï¢ ÜUæï ²ƒæ±„ì …æÝ Hï„æ ãñ J Îê¨Úè ç±™æÚ{æÚæ ²ã ãñ çÜU ²æïxææ|²æ¨è Ðê±ü …‹}æ ÜUè
©v„ Ïææ„æï¢ ÜUæï ©v„ ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J
ÐéÝ…ü‹}ææï¢ ÜUè S}æëç„ ãæï„è ãñ ±æ Ýãè¢, ²ã ¥|æè ¥æñÚ ÐÚèÿææ ÜUè ¥Ðïÿææ Ú¶„æ ãñ J §¨ ç±¯²
}æï¢ ²æïxæÎàæüÝ 3J18 ÜïU Ðí¨X }æï¢ çH¶ çÎ²æ ãñ, ±ãæ¡ ÐÚ Îï¶ Hï±ï¢ J }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è
¨æ{ÝÐæÎ: 192 ¨ê~æ 2–40
Ýï §¨ ç±¯² }æï¢ ¥ÐÝï ç±™æÚ ÿ²æƒüÐíÜUæàæ ÜïU Ý±}æ ¨}æéËHæ¨ »±¢ «x±ïÎæçÎ|ææc²|æêç}æÜUæ ÜïU
ÐéÝ…ü‹}æ ç±¯² }æï¢ çH¶ï ãñ¢ J ±ï Ðí}ææ‡æ |æè ©¨è ¨ê~æ ÜïU Ã²æw²æÝ }æï¢ çH¶ çÎ²ï ãñ¢, ±ãè¢ Îï¶
Hï±ï¢ JJ 39 JJ
¥±0 - çÝ²}æï¯é ±ÿ²æ}æ: -
¥ƒü - çÝ²}ææï¢ }æï¢ (ç¨çh²æ¡) ÜUãï¢xæï J
àææñ™æyS±æX…éxæéŒ¨æ ÐÚñÚ¨¢¨xæü: JJ 40 JJ
àæÏÎæƒü - (àææñ™æ„ì) Ïææs „ƒæ ¥æ‹„çÚÜU àæéçh ÜïU ãæï …æÝï ÐÚ (S±-¥X-…éxæéŒ¨æ)
¥ÐÝï ¥Xæï¢ ¨ï Íæë‡ææ ÜUÚ„æ ãñ = ¥Ýæ¨v„ ãæï …æ„æ ãñ (ÐÚñ:) „ƒæ ¥‹²æï¢ ÜïU àæÚèÚ ¨ï |æè
(¥-¨¢¨xæü:) ¥æ¨çv„Úçã„ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - …Ïæ ²æïxæè ÜUè Ïææs „ƒæ ¥æ‹„çÚÜU àæéçh ãæï …æ„è ãñ „Ïæ ±ã ¥ÐÝï àæÚèÚ
¨ï ¥Ýæ¨v„ ãæï …æ„æ ãñ „ƒæ ¥‹²æï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢ ¨ï |æè ¨}ÐÜüU Ýãè¢ Ú¶Ýæ ™æã„æ J
Ã²æ0 |ææ0 - S±æXï …éxæéŒ¨æ²æ¢ àææñ™}ææÚ|æ}ææ‡æ: ÜUæ²æ±lÎàæèü ÜUæ²æÝç|æc±Xè ²ç„|æü±ç„ J ôÜU
™ ÐÚñÚ¨¢¨xæü: ÜUæ²S±|ææ±æ±HæïÜUè S±}æçÐ ÜUæ²¢ ç…ãæ¨é}æëüÁ…HæçÎç|æÚæÿææH²‹ÝçÐ ÜUæ²àæéçh}æ-
Ðà²‹ÜUƒ¢ ÐÚÜUæ²ñÚy²‹„}æï±æÐí²„ñ: ¨¢¨ëÁ²ï„ JJ 40 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥ÐÝï àæÚèÚ }æï¢ …éxæéŒ¨æ = Íæë‡ææ ãæïÝï ÐÚ àææñ™ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHæ, àæÚèÚ
ÜïU Îæï¯ ÜUæï Îï¶Ýï ±æHæ, àæÚèÚ }æï¢ ¥æ¨çv„ãèÝ ²ç„ (= ¨¢²}æè) ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ |æè, Îê¨Úæï¢ ¨ï ¨¢¨xæüÚçã„
ãæï„æ ãñ J àæÚèÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï Îï¶Ýï ±æHæ, ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜUæï ÀæïÇGÝï ÜUè §ÓÀæ ±æHæ ç}æ^è, …H ¥æçÎ
¨ï {æï„æ ãé¥æ |æè àæÚèÚ ÜUè àæéçh Ýãè¢ Îï¶Ýï ±æHæ, ¥y²‹„ ãè Ðí²yÝ Ý ÜUÚÝï ±æHï Hæïxææï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢
ÜïU ¨æƒ ÜñU¨ï ¨¢¨xæü ÜUÚï ? (¥ƒæü„ì Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ) JJ 40 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðæ¡™ çÝ²}ææï¢ }æï¢ ¨ï àææñ™ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…Ïæ ²æïxææ|²æ¨è Ïææs ¥æñÚ ¥æ‹„çÚÜU àæéçh ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ª¡™ï S„Ú ÜUè àæéçh ÜUÚ Hï„æ ãñ „æï ¥ÐÝï
¥Xæï¢ ¨ï Íæë‡ææ ãæï„è ãñ J àæÚèÚ }æï¢ Îæï¯ Îï¶Ýï ¨ï ©¨¨ï ²æïxææ|²æ¨è ÜUè ¥æ¨çv„ ãÅ …æ„è ãñ ¥æñÚ
±ã ¨¢²}æè ÏæÝ …æ„æ ãñ J ¥‹²æï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢ ¨ï |æè ©¨ÜUæ ¨¢¨xæü ¥ƒæü„ì ¥æ¨çv„ ÀêÅ …æ„è ãñ J àæÚèÚ
ÜïU S±|ææ± ÜUæï ¥àæéh …æÝÜUÚ ±ã ©¨ÜUæï y²æxæÝï ÜUæ §ÓÀéÜU ÏæÝ …æ„æ ãñ J …HæçÎ ¨ï àæéçh ÜUÚÝï
ÐÚ |æè ©¨ÜUæï ¥ÐÝæ àæÚèÚ ¥àæéh ãè Îè¶„æ ãñ J àæÚèÚ ÜUè àæéçh ÜïU çH²ï …æï Hæïxæ ç±àæï¯ Ðí²yÝ
Ýãè¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ ©ÝÜïU àæÚèÚæï¢ ÜïU ¨æƒ ²æïxæè ÜUè ¥æ¨çv„ ÜñU¨ï Úã ¨ÜU„è ãñ ?
}ææÝ± ÜUæ àæÚèÚ {}æü, ¥ƒü, ÜUæ}æ ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J §¨ÜïU çÏæÝæ ±ã ÜéUÀ |æè ÜUæ²ü
Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ »ï¨æ …æÝÝæ ™æçã²ï J ÐÚ‹„é ¥ÐÝï àæÚèÚ }æï¢ …æï ¥æ¨çv„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ ±ã §üEÚæïÐæ¨Ýæ
}æï¢ Ïææ{æ ©ÐçSƒ„ ÜUÚ„è ãñ J ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜïU ¨æñ‹Î²ü ÜUæï Îï¶ÜUÚ Ã²çv„ ¨é¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ
ãñ ¥æñÚ Ïæãé„-¨æ ¨}æ² àæÚèÚ ÜUæï ¨é‹ÎÚ ÏæÝæÝï }æï¢ ¨}ææŒ„ ÜUÚ Îï„æ ãñ J ÿ¨¢xæ, S±æŠ²æ², §üEÚæïÐæ¨Ýæ,
¨æ{ÝÐæÎ: 193 ¨ê~æ 2–41
¥æy}æçÝÚèÿæ‡æ ÜïU çH²ï ©¨ÜïU Ðæ¨ ¨}æ² àæï¯ Ýãè¢ Úã„æ J àæÚèÚ ÜïU ¨æƒ Ã²çv„ ÜUæ S±S±æ}æè
¨}Ïæ‹{ |æè ãæï …æ„æ ãñ J S±S±æ}æè ¨}Ïæ‹{ ²æïxææ|²æ¨ }æï¢ ¥y²‹„ Ïææ{ÜU ãñ J àæÚèÚ ÜUæï ¥ÐÝæ
}ææÝÝï ¨ï ç}æ‰²æç|æ}ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ çÜU }æïÚæ àæÚèÚ Ïæãé„ ¨é‹ÎÚ ãñ, ¥æñÚæï¢ ÜïU àæÚèÚ „æï ÜéUÀ |æè
¨é‹ÎÚ Ýãè¢ ãñ¢ J ²ã ç}æ‰²æç|æ}ææÝ ²æïxæ ÜUæ ç±Úæï{è ãñ J §¨çH²ï àæÚèÚ ÜUè ¥Ðç±~æ„æ ÜUæï Îï¶ÜUÚ
©¨¨ï ©yÐ‹Ý Úæxæ ÜUæï ¨}ææŒ„ çÜU²æ …æ„æ ãñ J Ã²çv„ Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚæï¢ ÜïU ¨æñ‹Î²ü ÜUæï Îï¶ÜUÚ }ææïçã„
ãæï …æ„æ ãñ J ©¨¨ï ÜUæ}æ±æ¨Ýæ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J §¨ ¨¢Î|æü }æï¢ ‹²æ² ÎàæüÝÜUæÚ Ýï ÜUãæ ãñ çÜU -
``„ç‹Ýç}æœæ¢ „é - ¥±²±è-¥ç|æ}ææÝ:'' JJ ‹²æ²ÎàæüÝ 4/2/3 JJ
¥ƒæü„ì àæÚèÚ }æï¢ ÚæxææçÎ (¥æ¨çv„) ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÜUæ ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ ÜUæï ¨é¶Îæ²è }ææÝÝæ ãñ J
ÜUæ}æ±æ¨Ýæ ¨ï ²év„ Ã²çv„ ²æïxæ }ææxæü ÐÚ Ýãè¢ ™H ¨ÜU„æ J àæÚèÚ ÜUè àæéçh ÜUÚ„ï ÚãÝï ÐÚ
©¨ÜïU ¥àæéh Îè¶Ýï ¨ï ¥ÐÝï àæÚèÚ }æï¢ Úæxæ Ýãè¢ Úã„æ, ¥‹²æï¢ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ |æè ¥æ¨çv„ Ýãè¢ Úã„è
„ƒæ ¨é‹ÎÚ àæÚèÚæï¢ ÜUæï Îï¶Ýï ¨ï ÜUæ}æ±æ¨Ýæ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„è J §¨ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ²ã ãñ çÜU ¨æ{ÜU
|ææïxæ}ææxæü ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ²æïxæ}ææxæü ÐÚ „è±í xæç„ ¨ï ™H„æ ãñ JJ 40 JJ
¥±0 - çÜU†™ -
¥ƒü - (àææñ™ ÜUæ) ¥æñÚ |æè (ÈUH Ïæ„Hæ„ï ãñ¢) -
¨œ±àæéçh¨æñ}æÝS²ñÜUæxæíKïç‹Îí²…²æy}æÎàæüÝ²æïx²y±æçÝ ™ JJ 41 JJ
àæÏÎæƒü - (¨œ±àæéçh-¨æñ}æÝS²-»ïÜUæxæí K-§ç‹Îí²…²-¥æy}æÎàæüÝ-²æïx²y±æçÝ) (àææñ™ ¨ï)
Ïæéçh ÜUè àæéçh, }æÝ ÜUè Ðí¨‹Ý„æ, »ÜUæxæí„æ, §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ çÝ²‹~æ‡æ „ƒæ ¥æy}ææ ± ÐÚ}ææy}ææ
ÜUæï …æÝÝï ÜUè ²æïx²„æ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ (™) ¥æñÚ J
¨ê~ææƒü - ¥æñÚ …Ïæ ²æïxæè ÜUè Ïææs „ƒæ ¥æ‹„çÚÜU àæéçh ãæï …æ„è ãñ „Ïæ Ïæéçh ÜUè àæéçh
¥æçÎ ²æïx²„æ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0- |æ±‹„èç„ ±æv²àæï¯: J àæé™ï: ¨œ±àæéçhS„„: ¨æñ}æÝS²¢ „„ »ïÜUæxæíK¢ „„ §ç‹Îí²-
…²S„„pæy}æÎàæüÝ²æïx²y±¢ Ïæéçh¨œ±S² |æ±„èy²ï„ÓÀæñ™Sƒñ²æüÎç{xæ}²„ §ç„ JJ 41 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (¨ê~ææïv„ ¨œ±àæéçh ¥æçÎ) ç¨çh²æ¡ ãæï„è ãñ¢ J àæéçh ¨ï Ïæéçh ÜUè àæéçh,
©¨¨ï }æÝ ÜUè Ðí¨‹Ý„æ, ©¨¨ï (}æÝ ÜUè) »ÜUæxæí„æ, ©¨¨ï §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ç±…², ©¨¨ï Ïæéçh ¨œ±
ÜUæï ¥æy}æ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè ²æïx²„æ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J ²ï ç¨çh²æ¡ àæéç™ ç±¯²ÜU çSƒÚ„æ ãæïÝï ÐÚ ÐíæŒ„
ãæï„è ãñ¢ JJ 41 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ àæéçh ÜUæ àæï¯ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
àæÚèÚ ÜUè àæéçh ¥æñÚ ¥æ‹„çÚÜU (Úæxæ-mï¯ ÜUè) àæéçh ¨ï Ïæéçh ÜUè àæéçh ãæï„è ãñ J àæÚèÚ ÜïU
¥àæéh ¥ƒ±æ Úæïxæè ÚãÝï ¨ï Ã²çv„ ÜUè Ïæéçh ¥àæéh ¥æñÚ ¥ËÐ ãæï …æ„è ãñ J v²æï¢çÜU àæÚèÚ ÜUæ
Ðí|ææ± Ïæéçh, }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ÐÇG„æ ãñ J …Ïæ Ã²çv„ ¥ç„Lx‡æ ãæï …æ„æ ãñ ¥ƒ±æ }æl ¥æçÎ
¨æ{ÝÐæÎ: 194 ¨ê~æ 2–42
ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚ Hï„æ ãñ „æï Ïæéçh |æícÅ ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ }æÝ, §ç‹Îí²æ¡ |æè àæéh MÐ }æï¢ ÜUæ²ü
ÜUÚÝæ ÀæïÇG Îï„è ãñ¢ J àæÚèÚ ÜïU S±Sƒ, }æHÚçã„ ãæïÝï ÐÚ ¥æñÚ ©œæ}æ ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨ï±Ý ¨ï Ïæéçh
„è±í ãæï …æ„è ãñ J ¨æçœ±ÜU |ææï…Ý ¶æÝï ¨ï ±ã àæéh ãæï„è ãñ ¥æñÚ „æ}æç¨ÜU |ææï…Ý ¶æÝï ¨ï ¥àæéh J
Úæxæ, mï¯, ÀH, ÜUÐÅ ÜUÚÝï ¨ï Ïæéçh ¥àæéh ãæï„è ãñ ¥æñÚ Úæxæmï¯ ¥æçÎ Îæï¯æï¢ ÜUæï ÀæïÇGÝï ¨ï àæéh J
àæéçh ÜUæ ²ã |æè ÈUH ãñ çÜU ©¨¨ï }æÝ Ðí¨‹Ý ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ }æÝ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜUè ç¨çh
ãæï„è ãñ J §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ç±…² ¥æñÚ ¥æy}æ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè ²æïx²„æ ç¨h ãæï„è ãñ J Ïææs ¥æñÚ ¥æ‹„çÚÜU
àæéçh ¥ÐÝè ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUè ©‹Ýç„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J §¨çH²ï ¨|æè }æÝéc²æï¢ ÜUæï Ïææs ¥æñÚ ¥æ‹„çÚÜU
àæéçh ÜUÚÜïU ¥ÐÝæ ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæ ÜUË²æ‡æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ±ïÎ }æï¢ |æè Ðç±~æ ãæïÝï ÜUè ÐíæƒüÝæ
ÜUè xæ§ü ãñ çÜU -
ÐéÝ‹„é }ææ Îï±…Ýæ: ÐéÝ‹„é }æÝ¨æ ç{²: J
ÐéÝ‹„é ç±Eæ |æê„æçÝ …æ„±ïÎ: ÐéÝèçã }ææ JJ ²…é0 19/39 JJ
|ææ±æƒü - ãï (…æ„±ïÎ:) ©yÐ‹Ý ãé» …Ýæï¢ }æï¢ ¿ææÝè ç±mÝì J ç…¨ ÐíÜUæÚ (Îï±…Ýæ:) ç±mæÝì
…Ý (}æÝ¨æ) ç±¿ææÝ ¥æñÚ Ðíèç„ ¨ï (}ææ) }æéÛæ ÜUæï (ÐéÝ‹„é) Ðç±~æ ÜUÚï¢ ¥æñÚ ã}ææÚè (ç{²:) Ïæéçh²æï¢
ÜUæï (ÐéÝ‹„é) Ðç±~æ ÜUÚï¢ ¥æñÚ (ç±Eæ) ¨}Ðê‡æü (|æê„æçÝ) |æê„ Ðíæç‡æ}ææ~æ }æéÛæÜUæï (ÐéÝ‹„é) Ðç±~æ ÜUÚï¢
±ñ¨ï ¥æÐ (}ææ) }æéÛæÜUæï (ÐéÝèçã) Ðç±~æ ÜUèç…» JJ 41 JJ
¨‹„æï¯æÎÝéœæ}æ¨é¶Hæ|æ: JJ 42 JJ
àæÏÎæƒü - (¨‹„æï¯æ„ì) Ðê‡æü ¨‹„æï¯ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï (¥Ýéœæ}æ-¨é¶Hæ|æ:) ¨æ¢¨æçÚÜU
¨}æS„ ¨é¶æï¢ ¨ï ©œæ}æ ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - Ðê‡æü ¨‹„æï¯ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæï ¨}æS„ ¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶æï¢ ¨ï ©œæ}æ
¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „ƒæ ™æïv„}æì-
²Ó™ ÜUæ}æ¨é¶¢ HæïÜïU ²Ó™ çÎÃ²¢ }æãy¨é¶}æì J
„ëc‡ææÿæ²¨é¶S²ñ„ï Ýæãü„: ¯æïÇàæè¢ ÜUHæ}æì JJ §ç„ JJ 42 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥æñÚ ©¨è ÐíÜUæÚ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU -
HæïÜU }æï¢ …æï ÜUæ}æ…‹² ¨é¶ ãñ ¥æñÚ …æï }æãæÝì S±xæü ¨é¶ ãñ, ²ï ÎæïÝæï¢ ¨é¶ „ëc‡ææ ÜïU ÿæ²
¨ï ãæïÝï ±æHï ¨é¶ ÜUæ ¨æïHã±æ¡ |ææxæ |æè Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï JJ 42 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨‹„æï¯ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…Ïæ Ã²çv„ Ðê‡æü ÐéL¯æƒü ÜïU Ðpæ„ì ¥ÐÝï ©ÐHÏ{ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ¥ç{ÜU ÐÎæƒæïZ ÜUè §ÓÀæ Ýãè¢
ÜUÚ„æ „æï ©¨ÜUæï ¥Ýéœæ}æ ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J …Ïæ ±ã ¨¢¨æÚ ÜïU Ðíy²ïÜU ¨é¶ ÜUæï ÿæç‡æÜU
Îï¶„æ ãñ ¥æñÚ ©¨}æï¢ ÐçÚ‡ææ}æ, „æÐ, ¨¢SÜUæÚ ¥æñÚ xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{ Îé:¶ §Ý ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU Îé:¶æï¢
¨æ{ÝÐæÎ: 195 ¨ê~æ 2–43
ÜUæï ç}æçŸæ„ Îï¶„æ ãñ „æï ç±¯² |ææïxææï¢ }æï¢ ¥æñÚ ©ÝÜïU ¨æ{Ýæï¢ }æï¢ „ëc‡ææ Ýãè¢ Úã„è J „ëc‡ææÚçã„ ¥±Sƒæ
}æï¢ …æï ¨é¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ ±ã §„Ýæ }æãæÝì ãæï„æ ãñ çÜU ç±¯² |ææïxææï¢ ÜUæ ¨é¶ ©¨ÜïU ¨æïHã±ï¢
|ææxæ ÜïU ¨}ææÝ |æè Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J …Ïæ Ã²çv„ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU |ææïxææï¢ }æï¢ ¥æ¨v„ Úã„æ ãñ „æï ©¨ÜUè
ç±¯² |ææïxæ ÜUè „ëc‡ææ ÏæÉG„è …æ„è ãñ ¥æñÚ ±ã ©¨ „ëc‡ææ ÜUè Ðê<œæ ÜïU çH²ï Ðí²æ¨àæèH Úã„æ ãñ J
Ðí²æ¨ ÜUÚÝï ÐÚ |æè ©¨ÜUæï ç±¯² |ææïxæ ÜUè ¨æ}æxæíè Ýãè¢ ç}æH„è „æï ©¨ÜUæï Ïæãé„ Îé:¶ ãæï„æ ãñ J
§¨ çSƒç„ ÜUæï Îï¶ÜUÚ Ã²çv„ ç±¯²|ææïxæ ÜUè §ÓÀæ ÜUæ ãè ÐçÚy²æxæ ÜUÚ Îï„æ ãñ J §¨¨ï ±ã Ã²çv„
Îé:¶ ¨ï Ïæ™ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ¨é¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J ²ã ¨‹„æï¯ ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï ç}æHÝï
±æHæ ¨æçœ±ÜU ¨é¶ ãñ ¥æñÚ ²ã ¨œ±xæé‡æ ¨ï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
¨‹„æï¯ ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ÜUæ ²ã |æè ÈUH ãñ çÜU ç±¯² |ææïxææï¢ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ Ã²çv„ ²æïxææ|²æ¨
ÜUÚ„æ ãñ „æï }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J }ææïÿæ ÜUæ ¨é¶ ¥Ýéœæ}æ ¨é¶ ãñ ©¨ÜïU ¨æƒ çÜU¨è |æè
¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶ ÜUè ±æS„ç±ÜU „éHÝæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J ¨‹„æï¯ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï Ã²±ãæÚ }æï¢
|æè ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ¥æñÚ Îé:¶ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J …Ïæ ÜUæï§ü ãæçÝÜUæÚÜU ÍæÅÝæ ÍæÅ …æ„è ãñ
„æï ¨‹„æï¯è Ã²çv„ ÜUæï Îé:¶ Ýãè¢ ãæï„æ ¥ƒ±æ ‹²êÝ Îé:¶ ãæï„æ ãñ J §¨çH²ï ¨‹„æï¯ ÜUæ ÐæHÝ
²æïxæ ç¨çh ÜïU ¨æƒ Ã²±ãæÚ ÜUè ç¨çh ÜïU çH» |æè ©Ð²æïxæè ãñ JJ 42 JJ
ÜUæ²ïç‹Îí²ç¨çhÚàæéçhÿæ²æœæÐ¨: JJ 43 JJ
àæÏÎæƒü - (ÜUæ²-§ç‹Îí²-ç¨çh:) ÜUæ²ç¨çh: - S±Sƒ, ÏæH±æÝì, S±ÓÀ ¥æñÚ SÈêU<œæ}ææÝ
àæÚèÚ ãæïÝæ J §ç‹Îí²ç¨çh: - ç±¯²æï¢ ÜUæï ÎêÚ ¨ï „ƒæ SÐC Îï¶Ýï-¨éÝÝï ¥æçÎ ÜUè ¨æ}æ‰²ü±ëçh
(¥àæéçh-ÿæ²æ„ì) ¥àæéçh = ±æ„, çÐœæ, ÜUÈU ÜUè ç±¯}æ„æ ¨ï ©yÐ‹Ý ãé²ï ç±ÜUæÚ, „}ææïxæé‡ææçÎ
¨ï ©yÐ‹Ý ¥æHS²æçÎ Îæï¯æï¢ ÜïU Ýæàæ ãæï …æÝï ¨ï („Ð¨:) „Ð ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï J
¨ê~ææƒü - „Ð ÜïU ¥ÝécÆæÝ mæÚæ ±æ„, çÐœæ, ÜUÈU ÜUè ç±¯}æ„æ ¨ï ©yÐ‹Ý ç±ÜUæÚ, „}ææïxæé‡æ
¨ï ©yÐ‹Ý ¥æHS²æçÎ Îæï¯æï¢ ÜïU Ýæàæ ãæï …æÝï ¨ï àæÚèÚ S±Sƒ, ÏæH±æÝì, S±ÓÀ ¥æñÚ SÈêU<„}ææÝì
ãæï„æ ãñ „ƒæ §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ ç±¯²æï¢ ÜUæï ÎêÚ ¨ï „ƒæ SÐcÅ Îï¶Ýï-¨éÝÝï ¥æçÎ ÜUè ¨æ}æ‰²ü ÏæÉG
…æ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - çÝ±üy²ü}ææÝ}æï± „Ðæï çãÝSy²àæéh²æ±Ú‡æ}æH}æì J „Îæ±Ú‡æ}æHæÐxæ}ææyÜUæ²ç¨çh-
Úç‡æ}æælæ J „ƒïç‹Îí²ç¨çhÎêüÚæÓÀî±‡æÎàæüÝælïç„ JJ 43 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥æ™Ú‡æ }æï¢ Hæ²æ …æÝï ±æHæ „Ð ¥àæéçh…çÝ„ ¥æ±Ú‡æMÐè }æH ÜUæï ÝcÅ
ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ ¥æ±Ú‡æ }æH ÜïU ÎêÚ ãæïÝï ¨ï ÜUæ²æ ÜUè ç¨çh …ñ¨ï çÜU ¥ç‡æ}ææ ¥æçÎ, ãæï …æ„è
ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUè ç¨çh …ñ¨æ çÜU ÎêÚ ¨ï, Îï¶Ýæ ¨éÝÝæ ¥æçÎ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ JJ 43 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ „Ð ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
„Ð ÜïU ç±¯² }æï¢ ÐãHï çH¶æ xæ²æ ãñ çÜU {}ææü™Ú‡æ ÜUÚÝï }æï¢ …æï Ïææ{æ²ï¢ ¥æ„è ãñ¢, ©ÝÜUæï
¨ãÝæ „Ð ãñ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è àæÚèÚ, ±æ‡æè ¥æñÚ }æÝ ¨ï ©ç™„ MÐ ¨ï „Ð ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚ„æ
¨æ{ÝÐæÎ: 196 ¨ê~æ 2–43
ãñ „Ïæ àæÚèÚ S±Sƒ ¥æñÚ ÏæH±æÝì ãæï …æ„æ ãñ J §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ ÎêÚ ¨ï ¨éÝÝï, Îï¶Ýï ¥æçÎ ÜUæ ¨æ}æ‰²ü
©yÐ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J „Ð ¨ï àæÚèÚ }æï¢ ±ã àæçv„ ©yÐ‹Ý ãæï …æ„è ãñ ç…¨¨ï ²æïxææ|²æ¨è ÎèÍæüÜUæH
Ð²ü‹„ ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ¥æñÚ §üEÚ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J ç…¨ ¨æ{ÜU ÜUæ àæÚèÚ
„Ðæ ãé¥æ Ýãè¢ ãñ, ±ã §Ý ÜUæ²æïZ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ÎèÍæüÜUæH „ÜU ¥æ¨Ý ÐÚ ¨é¶Ðê±üÜU
ÏæñÆÝï ¨ï ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ãæï„è ãñ J
§ç‹Îí²æï¢ ÜUè àæéçh ãæïÝï ¨ï ¨æ{ÜU ©ÝÜUæï ¥{}ææü™Ú‡æ ¨ï ãÅæÜUÚ {}ææü™Ú‡æ }æï¢ ™HæÝï }æï¢ ¨ÈUH
ãæï …æ„æ ãñ J ç…¨ ¨æ{ÜU Ýï §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜUæ ¥|²æ¨ Ýãè¢ çÜU²æ ãñ ±ã ©ÝÜUæï ¥{}ææü™Ú‡æ
¨ï ÚæïÜU ÜUÚ {}ææü™Ú‡æ }æï¢ Ýãè¢ ™Hæ ¨ÜU„æ J }æÝ ÜUæï Úæxæ, mï¯ ¥æçÎ ç±¯²æï¢ ¨ï ãÅæÜUÚ ²æïxææ|²æ¨
}æï¢ HxææÝæ ¥æñÚ }ææÝæÐ}ææÝ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝæ }ææÝç¨ÜU „Ð ãñ J §¨ „Ð ÜïU ÜUæÚ‡æ ²æïxæè }ææÝç¨ÜU
ÿææï|æ ¨ï ÎêÚ ãæï …æ„æ ãñ J §¨è ÜïU mæÚæ ±ã …‹}æ…‹}ææ‹„Úæï¢ ÜUè ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæï „Ýé ÏæÝæÜUÚ ©ÝÜUæï
Îx{Ïæè…|ææ± ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ Hï …æ ¨ÜU„æ ãñ ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J §¨ „Ð ÜïU ¥|²æ¨ ¨ï ±ã }ææÝæÐ}ææÝ
¨ï ç±™çH„ ãæïÜUÚ ²æïxæ}ææxæü ÜUæï Ýãè¢ ÀæïÇG„æ J }æÝé }æãæÚæ… Ýï ÜUãæ ãñ çÜU -
¨}}ææÝæÎì Ïæíæræ‡ææï çÝy²}æéçm…ï„ ç±¯æçÎ± J
¥}æë„S²ï± ™æÜUæÑì ÿæïÎ±}ææÝS² ¨±üÎæ JJ }æÝé0 2/162 JJ
±ãè Ïæíæræ‡æ ¨}æxæí ±ïÎ ¥æñÚ ÐÚ}æïEÚ ÜUæï …æÝ„æ ãñ, …æï Ðíç„cÆæ ¨ï ç±¯ ÜïU „éË² ¨Îæ ÇÚ„æ
ãñ; ¥æñÚ ¥Ð}ææÝ ÜUè §ÓÀæ ¥}æë„ ÜïU ¨}ææÝ çÜU²æ ÜUÚ„æ ãñ J
- ÿ²æƒüÐíÜUæàæ „ë„è² ¨}æéËHæ¨
²æïxææ|²æ¨è ¨}}ææÝ ¨ï ç±¯ ÜïU „éË² ÇÚ„æ Úãï ¥æñÚ ¥Ð}ææÝ ÜUè §ÓÀæ ¥}æë„ ÜïU „éË² ÜUÚ„æ
Úãï J ÿ² ÏææïHÝæ ¥æñÚ }ææïÿæ àææ›æï¢ ÜUæï ÐÉGÝæ-ÐÉGæÝæ ±æ‡æè ÜUæ „Ð ãñ J §¨¨ï }ææïÿæ ÜUæ S±MÐ
¿ææ„ ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ ¥ÝïÜU ¨¢àæ²æï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J |æê¶Œ²æ¨, ¨Îèüxæ}æèü ¥æçÎ Ðíç„ÜêUH„æ¥æï¢
ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝæ àææÚèçÚÜU „Ð ãñ J ±ïÎ }æï¢ ²ã ©ÐÎïàæ çÎ²æ xæ²æ ãñ çÜU „ÐS±è Ã²çv„ ãè §üEÚ
¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ, ¥‹² Ýãè¢ -
Ðç±~æ¢ „ï ç±„„¢ Ïæíræ‡æSÐ„ï Ðí|æéxææü~ææç‡æ Ð²ïüç¯ ç±E„: J
¥„Œ„„ÝêÝü „Îæ}ææï ¥àÝé„ï &æë„æ¨ §mã‹„S„y¨}ææàæ„ JJ 1 JJ
„ÐæïcÐç±~æ¢ ç±„„¢ çÎ±SÐÎï.......... JJ 2 JJ
JJ «0 }æ¢0 9 J ¨ê0 83 J }æ0 1, 2 JJ
|ææ±æƒü - ãï Ïæírææ‡Ç ¥æñÚ ±ïÎæï¢ ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHï Ðí|æé ¨±ü¨æ}æ‰²ü²év„ ¨±üàæçv„}ææÝì !
¥æÐÝï ¥ÐÝè Ã²æçŒ„ ¨ï ¨¢¨æÚ ÜïU ¨Ïæ ¥±²±æï¢ ÜUæï Ã²æŒ„ ÜUÚ Ú¶æ ãñ J ©¨ ¥æÐÜUæ …æï Ã²æÐÜU
Ðç±~æ S±MÐ ãñ ©¨ÜUæï Ïæíræ™²ü, ÿ²|ææ¯‡æ, àæ}æ, Î}æ, ²æïxææ|²æ¨, ç…„ïç‹Îí², ÿ¨¢xææçÎ „Ðp²æü
¨ï Úçã„ …æï ¥ÐçÚÐv± ¥æy}ææ ¥‹„:ÜUÚ‡æ²év„ ãñ, ±ã ©¨ „ïÚï S±MÐ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ
¥æñÚ …æï Ðê±æïüv„ „Ð ¨ï àæéh ãñ¢, ±ï ãè §¨ „Ð ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚ„ï ãé» ©¨ „ïÚï àæéh S±MÐ ÜUæï
¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢ JJ 1 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 197 ¨ê~æ 2–44
…æï ÐíÜUæàæS±MÐ ÐÚ}æïEÚ ÜUè ¨ëçcÅ }æï¢ ç±S„ë„ Ðç±~æ ¥æ™Ú‡æ S±MÐ „Ð ÜUÚ„ï ãñ¢, ±ï ãè
ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÝï }æï¢ ²æïx² ãæï„ï ãñ¢ JJ 2 JJ
§¨çH²ï àæÚèÚ, §ç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ }æÝ ¨ï ¨Îæ ŸæhæÐê±üÜU „Ð ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝæ ™æçã» JJ 43 JJ
S±æŠ²æ²æçÎcÅÎï±„æ¨}Ðí²æïxæ: JJ 44 JJ
àæÏÎæƒü - (S±æŠ²æ²æ„ì) ±ïÎæçÎ }ææïÿæàææ›æï¢ ÜïU ÐÆÝ-ÐæÆÝ, Ðí‡æ± „ƒæ xææ²~æè ¥æçÎ
}æ‹~ææï¢ ÜïU ¥ƒü ¨çã„ …Ð ¨ï (§cÅ-Îï±„æ-¨}Ðí²æïxæ:) §üEÚ, ±ñçÎÜU ç±mæÝì, ²æïxæè ¥æçÎ {æ<}æÜU
}æãæÐéL¯æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ ãæï …æ„æ ãñ (¥æñÚ ©Ý¨ï ç±ç±{ ©œæ}æ ÜUæ²æïZ }æï¢ ¨ãæ²„æ ÐíæŒ„
ãæï …æ„è ãñ) J
¨ê~ææƒü - ±ïÎæçÎ }ææïÿæ àææ›æï¢ ÜïU ÐÆÝ-ÐæÆÝ, Ðí‡æ± „ƒæ xææ²~æè ¥æçÎ }æ‹~ææï¢ ÜïU ¥ƒü
¨çã„ …Ð ¨ï §üEÚ, ±ñçÎÜU ç±mæÝì, ²æïxæè ¥æçÎ {æ<}æÜU }æãæÐéL¯æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ ãæï …æ„æ
ãñ „ƒæ ©Ý¨ï ç±ç±{ ©œæ}æ ÜUæ²æïZ }æï¢ ¨ãæ²„æ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Îï±æ « ¯²: ç¨hæp S±æŠ²æ²àæèHS² ÎàæüÝ¢ xæÓÀç‹„ ÜUæ²ïü ™æS² ±„ü‹„
§ç„ JJ 44 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç±mæÝì, ±ïÎ}æ‹~ææƒæïZ ÜïU ÎícÅæ, ²æïxæç¨h-S±æŠ²æ²àæèH ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢
¥æñÚ ©¨ÜïU ÜUæ²ü }æï¢ ¨ãæ²„æ Îï„ï ãñ¢ JJ 44 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ S±æŠ²æ² ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
S±æŠ²æ²-}ææïÿæàææ›æï¢ ÜUæ ÐÉGÝæ-ÐÉGæÝæ ¥æñÚ Ðí‡æ±æçÎ ÜUæ ¥ƒü ¨çã„ …Ð ÜUÚÝæ ãñ J S±æŠ²æ²
¨ï §cÅ Îï± ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J …è±æy}ææ¥æï¢ ÜUæ Ðí}æé¶ §cÅÎï± §üEÚ ãñ J §üEÚ-ÐíæçŒ„ ¨ï ¨}æS„
ÜUæ}æÝæ²ï¢ Ðê‡æü ãæï …æ„è ãñ¢ J ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH }ææïÿæ ÜïU S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ ÜUÚÝï ±æHï àææ›æï¢
ÜïU ÐÆÝ-ÐæÆÝ ¨ï §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ §üEÚ ÐíæçŒ„ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ „ƒæ ©¨ÜUè
ÐíæçŒ„ ¨ï ãæïÝï ±æHï Hæ|ææï¢ ÜUæ |æè ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J çÏæÝæ S±æŠ²æ² ÜïU ²ã ÐçÚ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ J
àææ›æï¢ ÜïU ¥Š²²Ý ¨ï-Ðíƒ}æ àæÏÎæƒü ¥æñÚ ¨}Ïæ‹{ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï §üEÚ ÜUæ S±MÐ …æÝæ …æ„æ ãñ J
©¨ÜïU Ðpæ„ì }æÝÝ, çÝçÎŠ²æ¨Ý çÜU²æ …æ„æ ãñ J Ðpæ„ì Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï §cÅÎï±
§üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ©¨ÜïU ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è
ãñ J §¨è ÜUæï ‘§cÅ Îï± ÜUæ ¨}Ðí²æïxæ’ ¥ƒ±æ ÐíæçŒ„ ÜUãæ …æ„æ ãñ J
àææ›æï¢ ÜïU ¥Š²²Ý ¨ï ¥æñÚ ©ÝÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ¨ï Ã²çv„ ÜUè §„Ýè ²æïx²„æ ãæï …æ„è
ãñ çÜU ±ã ç±àæéh ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J ©ÝÜïU xæé‡ææï¢ ÜïU …æÝÝï ¨ï ©Ý¨ï ¨}Ïæ‹{
SƒæçÐ„ ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï Ã²çv„ ÜïU §cÅ Ðí²æï…Ý ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J ²ã §cÅÎï± ÜUæ ¨}Ðí²æïxæ
¥ƒ±æ §cÅÎï±æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãñ J ¥æï}æì ÜUæ ¥ƒ±æ §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ ÜUÚÝï ±æHï }æ‹~ææï¢ ÜUæ
¥ƒü ¨çã„ …Ð ÜUÚÝï ¨ï §üEÚ ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ãæï …æ„æ ãñ J §üEÚ ¨ï ¨}Ïæ‹{ ãæïÝï ¨ï ±ã
¨æ{ÝÐæÎ: 198 ¨ê~æ 2–45
©Ðæ¨ÜU ÜUæï ¨ãæ²„æ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J ç±mæÝæï¢, ²æïçxæ²æï¢ ¨ï ¨}Ïæ‹{ ãæïÝï ¨ï ±ï |æè ©œæ}æÜUæ²æïZ }æï¢
¨ãæ²„æ ÐíÎæÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
ÜéU„:, `Ýæ±ïÎç±‹}æÝé„ï „¢ Ïæëã‹„ç}æç„' JJ „ñçœæÚè² Ïæíæræ‡æ 3/12/9/7 JJ ²æï }æÝéc²æï
±ïÎæƒæü‹Ý ±ïçœæ, ¨ Ýñ± „¢ Ïæëã‹„¢ ÐÚ}æïEÚ¢ {}æZ ç±læ¨}æêã¢ ±æ ±ïœæé}æãüç„ J ÜéU„:, ¨±æü¨æ¢ ç±læÝæ¢
±ïÎ »±æç{ÜUÚ‡æ}æSy²„: J Ýçã „}æ±¿ææ² ÜUS²ç™yÿ²ç±læÐíæçŒ„|æüç±„é}æãüç„ J ²l„ì çÜUç@Îì-
|æêxææïH}æŠ²ï ÐéS„ÜUæ‹„Úï¯é NÎ²æ‹„Úï¯é ±æ ÿ²ç±læç±¿ææÝ}æ|æê„ì, |æ±ç„, |æç±c²ç„ ™, „„ì ¨±Z
±ïÎæÎï± Ðí¨ë„ç}æç„ ç±¿æï²}æì J ÜéU„:, ²llƒæƒZ ç±¿ææÝ¢ „œæÎèEÚï‡æ ±ïÎïc±ç{ÜëU„}æçS„ J
„mæÚñ±æù‹²~æ ÜéU~æç™yÿ²ÐíÜUæàææï |æç±„é¢ ²æïx²: J ¥„æï ±ïÎæƒü ç±¿ææÝæ² ¨±ñü}æüÝéc²ñ: Ðí²yÝæïùÝécÆï²
§ç„ J
v²æï¢çÜU, `Ýæ±ïÎç±„0' JJ „ñçœæÚè² Ïæíæræ‡æ 3/12/9/7 JJ ±ïÎæï¢ ÜUæï Ýãè¢ …æÝÝï ±æHæ }æÝéc²
ÐÚ}æïEÚæçÎ ¨Ïæ ÐÎæƒü ç±læ¥æï¢ ÜUæï ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J ¥æñÚ …æï …æï …ãæ¡ …ãæ¡
|æêxææïHæï¢ ±æ ÐéS„ÜUæï¢ ¥ƒ±æ }æÝ ¨ï ÿ²¿ææÝ ÐíÜUæçàæ„ ãé¥æ ãñ ¥æñÚ ãæïxææ, ±ã ¨Ïæ ±ïÎæï¢ }æï¢ ¨ï ãè
ãé¥æ ãñ J v²æï¢çÜU …æï …æï ÿ²ç±¿ææÝ ãñ, ¨æï ¨æï §üEÚ Ýï ±ïÎæï¢ }æï¢ {Ú Ú¶æ ãñ J §¨è ÜïU mæÚæ ¥‹²
SƒæÝæï¢ }æï¢ |æè ÐíÜUæàæ ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ ç±læ ÜïU çÏæÝæ ÐéL¯ ¥‹{ï ÜïU ¨}ææÝ ãæï„æ ãñ J §¨¨ï ¨}Ðê‡æü
ç±læ¥æï¢ ÜïU }æêH ±ïÎæï¢ ÜUæï çÏæÝæ ÐÉGï çÜU¨è }æÝéc² ÜUæï ²ƒæ±„ì ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J §¨çH²ï
¨Ïæ }æÝéc²æï¢ ÜUæï ±ïÎæçÎ àææ› ¥ƒü ¿ææÝ ¨çã„ ¥±à² ÐÉGÝï ™æçã²ï J
- « x±ïÎæçÎ|ææc²|æêç}æÜUæ, ÐÆÝ-ÐæÆÝ ç±¯²
±ïÎ ç±læ ÜUæï Ý …æÝÝï ±æHæ Ã²çv„, §üEÚ ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ JJ 44 JJ
¨}ææç{ç¨çhÚèEÚÐíç‡æ{æÝæ„ì JJ 45 JJ
àæÏÎæƒü - (¨}ææç{-ç¨çh:) ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ (§üEÚ-Ðíç‡æ{æÝæ„ì) §üEÚ ÜUè
|æçv„ ç±àæï¯ „ƒæ ¨}æS„ ÜU}ææïZ ÜUæï §üà±Úæ<Ð„ ÜUÚ ©ÝÜUæ ÜUæï§ü HæñçÜUÜU ÈUH Ý ™æãÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - §üEÚ ÜUè |æçv„ ç±àæï¯ „ƒæ ¨}æS„ ÜU}ææïZ ÜUæï §üà±Úæ<Ð„ ÜUÚ ©ÝÜUæ ÜUæï§ü HæñçÜUÜU
ÈUH Ý ™æãÝï ¨ï ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì §üEÚ, …è±, ÐíÜëUç„ „ƒæ àæÚèÚæçÎ ÜUæ
²ƒæƒü¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - §üEÚæ<Ð„¨±ü|ææ±S² ¨}ææç{ç¨çh²ü²æ ¨±ü}æèçŒ¨„}æç±„ƒ¢ …æÝæç„ Îïàææ‹„Úï
Îïãæ‹„Úï ÜUæHæ‹„Úï ™ J „„æïùS² Ðí¿ææ ²ƒæ|æê„¢ Ðí…æÝæ„èç„ JJ 45 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - àæÚèÚ, ±æ‡æè ¥æñÚ }æÝ ¨ï ãæïÝï ±æHè çÜíU²æ¥æï¢ »±¢ ©ÝÜïU ÈUHæï¢ ÜUæï
§üEÚ ÜïU ¥<Ð„ ÜUÚÝï ±æHï ÜUè ¨}ææç{ ç¨h ãæï„è ãñ J ç…¨¨ï Îïàææ‹„Ú, Îïãæ‹„Ú ¥æñÚ ÜUæHæ‹„Ú
}æï¢ ãæïÝï ±æHï ¥|æècÅ ÜUæï ²ƒæ±„ì …æÝ„æ ãñ J ©¨¨ï §¨ÜUè Ðí¿ææ (Ïæéçh) ÐÎæƒü ÜUæï ²ƒæ±„ì
…æÝ„è ãñ JJ 45 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 199 ¨ê~æ 2–46
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¨}æS„ çÜíU²æ¥æï¢ ÜUæï §üEÚæ<Ð„ ÜUÚÝæ, ©ÝÜUæ HæñçÜUÜU ÈUH Ý ™æãÝæ, ©¨ÜUè ç±àæï¯ |æçv„ ÜUÚÝæ
¥æçÎ, §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ãñ J §üEÚ ÜUè ç±àæï¯ |æçv„ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ç±àæï¯ Ðíï}æ Ðíèç„ ãñ ¦ ¨¢¨æÚ ÜïU ¨}æS„
ÐÎæƒæïZ ¨ï ¥ç{ÜU §üEÚ ¨ï Ðíï}æ ÜUÚÝæ J §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ÜUÚÝï ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï ¥æÝ‹Î, ¿ææÝ, ÏæH ¥æçÎ
ÜUè ÐíæçŒ„ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¥¿ææÝ, Îé:¶ ¥æçÎ ç±ÍÝæï¢ ÜUæ Ýæàæ ãæï„æ ãñ J Ã²æ¨|ææc² }æï¢ çH¶æ ãñ çÜU
²æïxæè Îïàææ‹„Ú, Îïãæ‹„Ú ¥æñÚ ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ¥|æècÅ ÐÎæƒæïZ ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã ãñ
çÜU „èÝ ÐÎæƒü ¥ÝæçÎ ãñ¢ §üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ J §Ý „èÝæï¢ ÐÎæƒæïZ ÜUæ …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J §ÝÜïU
ç±àæéh ¿ææÝ ¨ï ãè }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J Îïàææ‹„Ú, Îïãæ‹„Ú ¥æñÚ ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ²ï „èÝ ãè ÐÎæƒü
ãæï„ï ãñ¢ J §Ý „èÝ ÜUæ …æÝÝæ ²æïxæè ÜïU çH²ï ¥|æècÅ ãñ J §üEÚÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï §ÝÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï
…æÝ Hï„æ ãñ J §¨ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ ãñ çÜU Îïàææ‹„Ú, Îïãæ‹„Ú ¥æñÚ ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ …æï ÜéUÀ |æè ÐÎæƒü
}ææ~æ ãñ ²æïxæè ©¨ ÐÎæƒü }ææ~æ ÜUæï ²ƒæ±„ì …æÝ Hï„æ ãñ ¥ƒæü„ì §üEÚ±„ì ¨±ü¿æ ãæï …æ„æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ »ÜU àæ¢ÜUæ ãæï ¨ÜU„è ãñ çÜU …Ïæ §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ¨ï ãè ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï
…æ„è ãñ „æï ¥‹² ²æïxææXæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ v²æï¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU
²æïxæ ÜïU ¥‹² ¥X §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜïU ¨ãæ²ÜU ãñ¢ J ©ÝÜïU ¥ÝécÆæÝ ÜïU çÏæÝæ §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ Ýãè¢
ãæï ¨ÜU„æ J §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ÜïU çÏæÝæ ¥‹² ²æïxææXæï¢ ÜUæ |æè ÐæHÝ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J §¨çH²ï ÐÚSÐÚ
ÜïU ¨ã²æïxæ ¨ï ¥‹²æï‹² ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J §„Ýæ ¥‹„Ú ãñ çÜU §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ ÜUæ
ç±àæï¯ ¨æ{Ý ãñ J
§¨ Ðí¨¢xæ }æï¢ »ÜU ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU §üEÚ ¥ÐÝï ©Ðæ¨ÜUæï¢ ÜUæï ãè ç±àæï¯ ¨ãæ²„æ v²æï¢ Îï„æ
ãñ ? §¨ÜUæ ©œæÚ ²ã ãñ çÜU §üEÚ ‹²æ²ÜUæÚè ãñ J ç…¨ÜïU ¿ææÝ, ÜU}æü ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜUæ ç…„Ýæ
ÈUH ©ç™„ ãñ, ©¨ÜUæï ©„Ýæ ç±àæï¯ ÈUH Îï„æ ãñ, ©¨¨ï ç±Lh Ýãè¢ JJ 45 JJ
¥±0 - ©v„æ: ¨ã ç¨çhç|æ²ü}æçÝ²}ææ: J ¥æ¨ÝæÎèçÝ ±ÿ²æ}æ: J „~æ -
¥ƒü - ²}æ çÝ²}æ ç¨çh²æï¢ ¨çã„ ÜUã çÎ» ãñ¢ J ¥æ¨ÝæçÎ ÜUæï ÜUãï¢xæï J ©Ý}æï¢ ¨ï
çSƒÚ¨é¶}ææ¨Ý}æì JJ 46 JJ
àæÏÎæƒü - (çSƒÚ-¨é¶}æì) (Š²æÝ ÜïU çH» ç…¨ ¥±Sƒæ }æï¢) àæÚèÚ çSƒÚ ¥æñÚ ¨é¶²év„
ãæï ±ã (¥æ¨Ý}æì) ¥æ¨Ý ÜUãæ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ç…¨ ¥±Sƒæ }æï¢ àæÚèÚ çSƒÚ ¥æñÚ ¨é¶²év„ ãæï ±ã ‘¥æ¨Ý’ ÜUãæ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „lƒæ Ðkæ¨Ý¢, ±èÚæ¨Ý¢, |æÎíæ¨Ý¢, S±çS„Ü¢U, Î‡Çæ¨Ý¢, ¨æïÐæŸæ²¢, Ð²üV¢,
ÜíUæñ@çÝ¯ÎÝ¢, ãçS„çÝ¯ÎÝ}æécÅîçÝ¯ÎÝ¢, ¨}æ¨¢SƒæÝ¢, çSƒÚ¨é¶¢, ²ƒæ¨é¶¢ ™ïy²ï±}ææÎèçÝ JJ 46 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ±ã …ñ¨ï çÜU Ðkæ¨Ý, ±èÚæ¨Ý, |æÎíæ¨Ý, S±çS„ÜU, Î‡Çæ¨Ý, ¨æïÐæŸæ² Ð²üV,
¨æ{ÝÐæÎ: 200 ¨ê~æ 2–46
ÜíUæñ@çÝ¯ÎÝ, ãçS„çÝ¯ÎÝ, ©cÅîçÝ¯ÎÝ, ¨}æ¨¢SƒæÝ, çSƒÚ¨é¶ ¥æñÚ ²ƒæ¨é¶ ¥æçÎ JJ 46 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥æ¨Ý ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
¥æ¨Ýæï¢ ÜïU ¥ÝïÜU |æïÎ ãñ¢ J ¥æ¨Ýæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ Îæï ÐíÜUæÚ ¨ï çÜU²æ …æ„æ ãñ J Ðíƒ}æ Ðí²æïxæ àæÚèÚ
ÜUæï S±Sƒ ¥æñÚ ÏæH±æÝì ÏæÝæÝï ÜïU çH²ï Ã²æ²æ}æ ÜïU MÐ }æï¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ J Îê¨Úæ Ðí²æïxæ Ðíæ‡ææ²æ}æ,
Ðíy²æãæÚ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï çÜU²æ …æ„æ ãñ J ç…Ý ¥æ¨Ýæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ àæÚèÚ
ÜUæï S±Sƒ ¥æñÚ ÏæH±æÝì ÏæÝæÝï ÜïU çH²ï çÜU²æ …æ„æ ãñ, ±ï Ã²æ²æ}æ ¨}Ïæ‹{è ¥æ¨Ý ãñ¢ J ç…Ý ¥æ¨Ýæï¢
ÜUæ Ðí²æïxæ {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ ÜïU çH²ï çÜU²æ …æ„æ ãñ ±ï ²æïxææ¨Ý ãñ¢ J ¨|æè ¥æ¨Ýæï¢ ÜUæ Ýæ}æ
²æïxææ¨Ý Ýãè¢ ãñ J
¥æ¨Ýæï¢ ÜïU ¥ÝïÜU Ýæ}æ ãñ J S±çS„ÜUæ¨Ý, Ðkæ¨Ý ¥æçÎ J §Ý}æï¢ ¨ï …æï |æè ¥ÐÝï ¥ÝéÜêUH ãæï
²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ©¨è ¥æ¨Ý ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J »ï¨æ ÜUæï§ü çÝ²}æ Ýãè¢ ãñ çÜU çÜU¨è »ÜU ¥æ¨Ý
¨ï ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãæï ¥æñÚ ¥‹² ¥æ¨Ý ¨ï Ýãè¢ ãæï„è ãæï J ç…¨ ¥æ¨Ý }æï¢ ÏæñÆÜUÚ ¨é¶Ðê±üÜU
§üEÚ ÜUæ Š²æÝ çÜU²æ …æ ¨ÜïU ©¨è }æï¢ ÏæñÆÜUÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J Ýè™ï §¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ ±› ¥æçÎ Ú¶æ
…æ²ï çÜU ç…¨ ÐÚ ÏæñÆÝï ¨ï |æêç}æ ¥ƒ±æ „w„ ¥æçÎ ÐèÇGæ Ý Îï±ï¢ J ¥æ¨ÝÜUæH }æï¢ àæÚèÚ ÜUæï ¨è{æ
Ú¶Ýæ ™æçã²ï J ÅïÉGæ ÏæñÆÝï ¨ï ¥æHS² ¥æñÚ çÝÎíæ ¥æ„è ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè
ç¨çh Ýãè¢ ãæï„è J …æï ¨æ{ÜU ¨è{æ Ýãè¢ ÏæñÆ ¨ÜU„æ, ±ã ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï |æè ÏæñÆ ¨ÜU„æ ãñ ©¨è
ÐíÜUæÚ ¨ï ÏæñÆÜUÚ ÜUÚï J …æï çÜU¨è ÐíÜUæÚ ¨ï |æè ÏæñÆ Ýãè¢ ¨ÜU„æ ±ã HïÅÜUÚ §üEÚ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚï J
Lx‡æ ¥±Sƒæ }æï¢ ±æ ¥ç„±ëh ¥±Sƒæ }æï¢ ™æãï HïÅ ÜUÚ |æè ãæï Š²æÝ „æï ÜUÚÝæ ãè ™æçã²ï J ©¨¨ï
|æè Hæ|æ ãæï„æ ãñ J ²çÎ »ÜU ¥æ¨Ý ÐÚ ÎèÍæüÜUæH Ð²ü‹„ Ý ÏæñÆæ …æ² „æï }æŠ²-}æŠ² }æï¢ ¥æ¨Ý ÜUæï
ÐçÚ±<„„ ÜUÚ HïÝæ ™æçã²ï J
²ã ¥æ±à²ÜU Ýãè¢ ãñ çÜU 3 ±æ 4 Íæ‡Åï „ÜU ¥æ¨Ý }æï¢ ÏæñÆÝï ¨ï ãè Š²æÝ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J ç…„Ýï
ÜUæH „ÜU ÏæñÆæ …æ ¨ÜïU, ©„Ýï ÜUæH „ÜU Š²æÝ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ
ãñ çÜU ²}æ, çÝ²}æ §Ý Îæï ²æïxæ ÜïU ¥Xæï¢ ÜUè §üEÚ ÐíæçŒ„ ±æ }ææïÿæÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ÜUæï§ü ¥æ±à²ÜU„æ
Ýãè¢ ãñ J ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ²}æ, çÝ²}æ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ÜïU çÏæÝæ àæéh ¿ææÝ ¥æñÚ àæéh
ÜU}æü Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J §ÝÜïU çÏæÝæ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï |æè ±àæ }æï¢ Ýãè¢ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J }æÝ §ç‹Îí²æï¢
ÜUæï …è„ï çÏæÝæ §üEÚæïÐæ¨Ýæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J §¨çH²ï ²ã }ææ‹²„æ ãï² ãñ, ©ÐæÎï² Ýãè¢ J ÜéUÀ Hæïxæ
¥æ¨Ýæï¢ ÜUæï ¥æñÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæï ãè ²æïxæ }ææÝ„ï ãñ¢ J §¨¨ï ²æïxæ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æíæç‹„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ
J v²æï¢çÜU ²æïxæ »ÜU ¨êÿ}æ ç±læ ¥æñÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUæ Ýæ}æ ãñ J ç…¨¨ï Ã²çv„ §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÜïU
¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÜUÚ ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ„æ ãñ JJ 46 JJ
¥±0 - „S²ñ± çSƒÚ¨é¶y±ÐíæŒy²ƒü}æéÐæ²}ææã -
¥ƒü - ©¨è çSƒÚ„æ ¥æñÚ ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ©Ðæ² ÜUã„ï ãñ¢ J
¨æ{ÝÐæÎ: 201 ¨ê~æ 2–47
Ðí²yÝàæñçƒË²æÝ‹„¨}ææÐçœæ|²æ}æì JJ 47 JJ
àæÏÎæƒü - (Ðí²yÝ-àæñçƒË²-¥Ý‹„-¨}ææÐçœæ|²æ}æì) ¨}æS„ àææÚèçÚÜU ™ïcÅæ¥æï¢ ÜUæï ÚæïÜU
ÎïÝï ¨ï ¥æñÚ ¥Ý‹„ ÐÚ}ææy}ææ }æï¢ Š²æÝ HxææÝï ¨ï (¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ) J
¨ê~ææƒü - àææÚèçÚÜU ¨}æS„ ™ïcÅæ¥æï¢ ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝï ¨ï ¥æñÚ ¥Ý‹„ ÐÚ}ææy}ææ }æï¢ Š²æÝ HxææÝï
¨ï ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - |æ±„èç„ ±æv²àæï¯: J Ðí²yÝæïÐÚ}ææçy¨Š²y²æ¨Ý¢ ²ïÝ ÝæX}æï…²æï |æ±ç„ J ¥Ý‹„ï
±æ ¨}ææÐ‹Ý¢ ç™œæ}ææ¨Ý¢ çÝ±ü„ü²„èç„ JJ 47 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (Ðí²yÝ ÜUè çàæçƒH„æ »±¢ ¥Ý‹„ }æï¢ ¨}ææÐçœæ ¨ï ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh)
ãæï„è ãñ ²ã (¨ê~æ ÜUæ) ±æv² àæï¯ ãñ J Ðí²yÝ ÜïU ©ÐÚæ}æ ¨ï ¥æ¨Ý ç¨h ãæï„æ ãñ ç…¨¨ï ¥Xæï¢
}æï¢ ÜU}ÐÝ Ýãè¢ ãæï„æ J ¥æñÚ ¥Ý‹„ (ÐÚ}æïEÚ) }æï¢ ¨}ææÐçœæ (»ÜUæxæí„æ) ÜUæï ÐíæŒ„ ç™œæ ¥æ¨Ý ÜUæï
¨}ÐæçÎ„ ÜUÚ„æ ãñ JJ 47 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥æ¨Ý ç¨çh ÜïU ©Ðæ² Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J
¨æ}ææ‹² MÐ ¨ï Ã²çv„ àæÚèÚ ¨ï ÜUæï§ü Ý ÜUæï§ü çÜíU²æ ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ J ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh }æï¢
±ã çÜíU²æ Ïææ{æ ÇæH„è ãñ J §¨çH²ï ¥æ¨Ý ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ÜïU çH²ï àæÚèÚ ÜUè ¨}æS„ ™ïcÅæ¥æï¢
ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J ‘Ðí²yÝàæñçƒË²’ ÜUæ ²ã ¥ƒü Ýãè¢ ãñ çÜU àææÚèçÚÜU ÐçÚŸæ}æ ‹²êÝ ÜUÚÝæ
™æçã²ï J v²æï¢çÜU àææÚèçÚÜU ÐçÚŸæ}æ ¨ï ¥æ¨Ý ÜUæ ÜUæï§ü ¨è{æ ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ ãñ J §¨çH²ï …Ïæ ¨æ{ÜU
¥æ¨Ý HxææÜUÚ §üEÚ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ àææÚèçÚÜU ¨|æè çÜíU²æ¥æï¢ ÜUæï Ïæ‹Î ÜUÚ ÎïÝæ ™æçã²ï J
§¨¨ï ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J
¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ÜUæ Îê¨Úæ ©Ðæ² ‘¥Ý‹„ ¨}ææÐçœæ’ ãñ J ¥Ý‹„ ÜUæ ¥ƒü ãñ - ç…¨ÜUè ÜUæï§ü
¨è}ææ Ý ãæï J §üEÚ ÜUè ÜUæï§ü ¨è}ææ Ýãè¢ ãñ J …Ïæ ¨æ{ÜU §üEÚ ÜUæï ¥Ý‹„ }ææÝÜUÚ ©¨ÜUæ
Š²æÝ ÜUÚ„æ ãñ, „Ïæ ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J ²æïxææ|²æ¨è ç…¨ ±S„é ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ„æ ãñ ©¨
±S„é ÜUæ ©¨ ÐÚ Ðí|ææ± ÐÇG„æ ãñ J §üEÚ ÜU|æè |æè çãH„æ-ÇéH„æ Ýãè¢ ãñ J §üEÚ ÜUæ Š²æÝ
ÜUÚÝï ¨ï Ã²çv„ ÜïU àæÚèÚ ÜUæ |æè çãHÝæ-ÇéHÝæ Ïæ‹Î ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh
ãæï„è ãñ J …Ïæ ¨æ{ÜU ¥ç{ÜU Ðíï}æ ¨ï §üEÚ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ |æè ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh }æï¢
¨ãæ²„æ ç}æH„è ãñ J ÎèÍæüÜUæH „ÜU ¥æ¨Ý }æï¢ ÏæñÆÜUÚ Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
»ï¨æ …æÝÝï ¨ï |æè Ã²çv„ ¥æ¨Ý ÜUè ÜUçÆÝæ§ü²æï¢ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÜïU ¥ç{ÜU ¨}æ² „ÜU ¥æ¨Ý ÐÚ
ÏæñÆ …æ„æ ãñ J §¨¨ï ¥æ¨Ý }æï¢ ÏæñÆÝï ÜUæ ¥|²æ¨ ÏæÉG …æ„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï §Ý ¨|æè
©Ðæ²æï¢ ¨ï ‘¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh’ ÜUÚÝè ™æçã²ï J §¨¨ï Ðíæ‡ææ²æ}æ, Ðíy²æãæÚ, {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{
}æï¢ ¨éç±{æ ãæï„è ãñ JJ 47 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 202 ¨ê~æ 2–49
„„æï m‹mæÝç|æÍææ„: JJ 48 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï …æÝï ¨ï (m‹m-¥Ýç|æÍææ„:) àæè„æïc‡æ, |æê¶-
Œ²æ¨ ¥æçÎ m‹m ‹²êÝ ¨„æ„ï ãñ¢ (¥æñÚ Š²æÝ }æï¢ ¨éç±{æ ãæï„è ãñ) J
¨ê~ææƒü - ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï …æÝï ¨ï àæè„æïc‡æ, |æê¶-Œ²æ¨ ¥æçÎ m‹m ‹²êÝ ¨„æ„ï
ãñ¢ ¥æñÚ Š²æÝ HxææÝï }æï¢ ¨éç±{æ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - àæè„æïc‡ææçÎç|æmü‹mñÚæ¨Ý…²æ‹Ýæç|æ|æê²„ï JJ 48 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥æ¨Ý ç¨h ãæïÝï ÐÚ (¨æ{ÜU) àæè„æïc‡ææçÎ m‹mæï¢ ÜïU mæÚæ ¥ç|æ|æê„ (Ïææç{„)
Ýãè¢ ãæï„æ JJ 48 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥æ¨Ý ç¨çh ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï …æÝï ÐÚ ¨Îèü-xæ}æèü, |æê¶-Œ²æ¨ ¥æçÎ Ïææ{æ Ýãè¢ ÇæH„ï ãñ¢ J ¨Îèü-
xæ}æèü, |æê¶-Œ²æ¨ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝï ÜUè »ÜU ¨è}ææ ãñ J §¨ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ ãñ çÜU ²æïxææ|²æ¨è
ÜïU àæÚèÚ ÜUæï ÏæÈüU ¨ï ÉÜUÝï ÐÚ ©¨ÜUæï àæè„ ÜUæï§ü Îé:¶ Ýãè¢ Îïxæè ¥æñÚ …H„è ¥çxÝ ÜïU }æŠ²
}æï¢ ÏæñÆÝï ÐÚ ©¨ÜUæï ¥çxÝ Îé:¶ Ýãè¢ Îïxæè J ¥ç„àæè„ }æï¢ ¥æñÚ ¥ç„ ©c‡æ„æ }æï¢ „æï ²æïxæè ÜUè }æëy²é
ãè ãæï …æ²ïxæè J §¨çH²ï »ï¨æ }ææÝÝæ ¥¨¢xæ„ ãñ J Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ÜUè ç…„Ýè ¨ãÝ àæçv„ ãñ ±ã
©„Ýæ ãè ¨ãÝ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J |æê¶ ¥æñÚ Œ²æ¨ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æè ²ã Ýãè¢ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï çÜU
²æïxæè çÏæÝæ ÜéUÀ ¶æ²ï çÐ²ï Ðê‡æü …è±Ý Ã²„è„ ÜUÚ Îï„æ ãñ J çÜU‹„é §Ý m‹mæï¢ ÜUæï »ÜU ¨è}ææ „ÜU
ãè ¨ãÝ ÜUÚÝï ÜUè àæçv„ ¥æ …æ„è ãñ J
¥æ¨Ýæï¢ ÜïU ¥æñÚ |æè ¥ÝïÜU Hæ|æ ãñ¢ - ¥æ¨Ý ÜïU ç¨h ãæï …æÝï ¨ï Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ç¨çh
ãæï„è ãñ J çÏæÝæ ¥æ¨Ý ç¨çh ÜïU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ç¨çh ÜUçÆÝ ãñ J Ðíy²æãæÚ, {æÚ‡ææ, Š²æÝ
¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï ¥æ¨Ý ÜUæ ç¨h ãæïÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ¥æ¨èÝ: ¨}|æ±æ„ì JJ
±ïÎæ‹„ ÎàæüÝ 4/1/5 JJ ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH²ï ¥æñÚ }æÝ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï àæÚèÚ
ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J Ý±èÝ ¨æ{ÜU §{Ú-©{Ú ™H„ï ãé» }æÝ ÜUæï »ÜUæxæí Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
çÏæÝæ çSƒÚ ¥æ¨Ý ÜïU Ý²æ ²æïxææ|²æ¨è Ðæ¡™ ç™œæ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ ÚæïÜU ¨ÜU„æ J ÐçÚÐv± ¨}ææç{
±æHï ²æïxæè „æï ™H„ï ãé²ï |æè ç™œæ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜU Hï„ï ãñ¢ J …Ïæ Ã²çv„ ²æïxæ ÜïU ç±Lh ç±™æÚæï¢
ÜUæï ÚæïÜUÝæ ™æã„æ ãñ „æï ©¨ÜUæï ¥æ¨Ý ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Úã„è ãñ J v²æï¢çÜU ²æïxæ ÜïU ç±Úæï{è ¨êÿ}æ
ç±™æÚ çSƒÚ àæÚèÚ ¥æñÚ çSƒÚ Ïæéçh ÜïU çÏæÝæ Ýãè¢ ÚæïÜïU …æ ¨ÜU„ï J §¨çH²ï ²æïxæ ç¨çh ÜïU çH²ï
¥æ¨Ý ÜUæï ç¨h ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ JJ 48 JJ
„çS}æÝì ¨ç„ Eæ¨ÐíEæ¨²æïxæüç„ç±ÓÀïÎ: Ðíæ‡ææ²æ}æ: JJ 49 JJ
àæÏÎæƒü - („çS}æÝì) ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh (¨ç„) ãæï …æÝï ÐÚ (Eæ¨-ÐíEæ¨²æï:) Eæ¨
¥æñÚ ÐíEæ¨ ÜUè (xæç„-ç±ÓÀïÎ:) xæç„ ÜUæï ²ƒæàæçv„ ÚæïÜU ÎïÝæ (Ðíæ‡ææ²æ}æ:) ‘Ðíæ‡ææ²æ}æ’
¨æ{ÝÐæÎ: 203 ¨ê~æ 2–50
¨ê~ææƒü - ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï …æÝï ÐÚ Eæ¨-ÐíEæ¨ ÜUè xæç„ ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ ‘Ðíæ‡ææ²æ}æ’
Ã²æ0 |ææ0 - ÿ²æ¨Ý…²ï ÏææsS² ±æ²æïÚæ™}æÝ¢ Eæ¨: J ÜUæñcÆKS² ±æ²æï<Ý:¨æÚ‡æ¢ ÐíEæ¨:
J „²æïxæüç„ç±ÓÀïÎ ©|æ²æ|ææ±: Ðíæ‡ææ²æ}æ: JJ 49 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥æ¨Ý ÜïU ç¨h ãæïÝï ÐÚ Ïææs ±æ²é ÜUæï |æè„Ú |æÚ HïÝæ ‘Eæ¨’ ãñ J ÜUæïcÆxæ„
±æ²é ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæHÝæ ‘ÐíEæ¨’ ãñ J ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜUè xæç„ ÜUæ ç±ÓÀïÎ ¥ƒæü„ì ÎæïÝæï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝæ ‘Ðíæ‡ææ²æ}æ’
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ Ïæ„Hæ§ü ãñ J
¥æ¨Ý ÜïU ç¨h ãæï …æÝï ÐÚ Eæ¨-ÐíEæ¨ ÜUè xæç„ ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ ‘Ðíæ‡ææ²æ}æ’ ãñ J ÏææãÚ ÜïU ±æ²é
ÜUæï ¥‹ÎÚ Hï HïÝæ ‘Eæ¨’ ãñ J ¥‹ÎÚ ÜïU ±æ²é ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæH ÎïÝæ ‘ÐíEæ¨’ ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUè
xæç„ ÜUæï ²ƒæàæçv„ ÚæïÜU ÎïÝæ Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J Eæ¨ ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæHÜUÚ ÏææãÚ ãè ²ƒæàæçv„ ÚæïÜU ÎïÝæ
Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J ¥ƒæü„ì ¨éç±{æÐê±üÜU ¥ÐÝï ¨æ}æ‰²ü ÜïU ¥Ýé¨æÚ ç…„Ýè ÎïÚ „ÜU ÚæïÜUæ …æ ¨ÜU„æ
ãñ ©¨è ÜïU ¥Ýé¨æÚ ÚæïÜï¢U J ¥ç{ÜU ÏæHÐê±üÜU Ýãè¢ J Eæ¨ ÜUæï ¥‹ÎÚ HïÜUÚ ²ƒæàæçv„ ¥‹ÎÚ ãè ÚæïÜU
ÎïÝæ ‘¥æ|²æ‹„Ú Ðíæ‡ææ²æ}æ’ ãñ JJ 49 JJ
¥±0 - ¨ „é -
¥ƒü - ±ã (Ðíæ‡ææ²æ}æ)
Ïææsæ|²‹„ÚS„}|æ±ëçœæÎïüàæÜUæH¨¢w²æç|æ: ÐçÚöcÅæï ÎèÍæü¨êÿ}æ: JJ 50 JJ
àæÏÎæƒü - (Ïææs-¥æ|²‹„Ú-S„}|æ±ëçœæ:) Ïææs±ëçœæ: = Ðíæ‡æ ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæHÜUÚ ÏææãÚ
ãè ÚæïÜU ÎïÝæ J ¥æ|²‹„Ú ±ëçœæ: = Ðíæ‡æ ÜUæï ¥‹ÎÚ HïÜUÚ ¥‹ÎÚ ãè ÚæïÜU ÎïÝæ J S„}|æ±ëçœæ:
= Ý ÏææãÚ çÝÜUæHÝæ Ý ¥‹ÎÚ HïÝæ, = …ãæ¡ ÜUæ „ãæ¡ ÚæïÜU ÎïÝæ J (Îïàæ-ÜUæH-¨¢w²æç|æ:)
Îïàæ - ç…„Ýï SƒæÝ ÐÚ Ðíæ‡æ ÜUè çÜíU²æ ãæï„è ãñ J ÜUæH - ç…„Ýï ¨}æ² „ÜU Ðíæ‡æ ¥‹ÎÚ,
ÏææãÚ ²æ …ãæ¡ ÜUæ „ãæ¡ LÜUæ Úã„æ ãñ J ¨¢w²æ - »ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU çÝ²„ ÜUæH }æï¢ ç…„Ýï
Eæ¨-ÐíEæ¨ ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ ©ÝÜUè xæ‡æÝæ ÜUÚÝæ J ¥æñÚ çÜU„Ýï Ðíæ‡ææ²æ}æ çÜU²ï ©ÝÜUè ¨¢w²æ
ÜUæï …æÝÝæ J §Ý ¨Ïæ¨ï (ÐçÚöcÅ:) Îï¶æ = …æÝæ ãé¥æ (ÎèÍæü-¨êÿ}æ:) H}Ïææ ¥æñÚ ãËÜUæ (ãæï
…æ„æ ãñ) J
¨ê~ææƒü - Ïææs±ëçœæ, ¥æ|²‹„Ú±ëçœæ ¥æñÚ S„}|æ±ëçœæ Ðíæ‡ææ²æ}æ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ ¨¢w²æ ÜïU
mæÚæ …æÝæ ãé¥æ H}Ïææ ¥æñÚ ãËÜUæ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²~æ ÐíEæ¨Ðê±üÜUæï xæy²|ææ±: ¨ Ïææs: J ²~æ Eæ¨Ðê±üÜUæï xæy²|ææ±: ¨ ¥æ|²‹„Ú: J
„ë„è²: S„}|æ±ëç„²ü~ææï|æ²æ|ææ±: ¨ÜëUyÐí²yÝæÎì|æ±ç„ J ²ƒæ „Œ„ï ‹²S„}æéÐHï …H¢ ¨±ü„: ¨¢ÜUæï™-
}ææÐl„ï „ƒæ m²æï²éüxæÐÎìxæy²|ææ± §ç„ J ~æ²æïùŒ²ï„ï ÎïàæïÝ ÐçÚöcÅæ §²æÝS² ç±¯²æï Îïàæ §ç„ J ÜUæHïÝ
¨æ{ÝÐæÎ: 204 ¨ê~æ 2–50
ÐçÚöcÅæ ÿæ‡ææÝæç}æ²œææ±{æÚ‡æïÝæ±çÓÀ‹Ýæ §y²ƒü: J ¨¢w²æç|æ: ÐçÚöcÅæ »„æ±çj: Eæ¨ÐíEæ¨ñ: Ðíƒ}æ
©ÎìÍææ„S„mç‹Ýxæëãè„S²ñ„æ±çj<m„è² ©Ùæ„ »±¢ „ë„è²: J »±¢ }æëÎéÚï±¢ }æŠ² »±¢ „è±í §ç„ ¨¢w²æ-
ÐçÚöcÅ: J ¨ ¶Ë±²}æï±}æ|²S„æï ÎèÍæü¨êÿ}æ: JJ 50 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…¨}æï¢ Eæ¨ ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæH ÜUÚ ÚæïÜUÝæ (ãæï„æ ãñ) ±ã ‘Ïææs’ ãñ
ç…¨}æï¢ |æè„Ú |æÚÜUÚ ÚæïÜUÝæ (ãæï„æ ãñ) ±ã ‘¥æ|²‹„Ú’ ãñ J „è¨Úæ ‘S„}|æ±ëçœæ’ (±ã ãñ ç…¨}æï¢)
ÎæïÝæï¢ Eæ¨-ÐíEæ¨æï¢ ÜUæï Ðí²yÝ ¨ï „yÜUæH ÚæïÜUÝæ ãæï„æ ãñ J …ñ¨ï „Ðï Ðæ¯æ‡æ ÐÚ ÇæHæ ãé¥æ …H
™æÚæï¢ ¥æïÚ ¨ï ¨¢ÜUæï™ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ ÎæïÝæï¢ Eæ¨-ÐíEæ¨æï¢ ÜUè xæç„ ÜUæ ¥|ææ±
ãæï„æ ãñ J ²ï „èÝæï¢ Îïàæ ¨ï ÐÚèçÿæ„ ãæï„ï ãñ¢ J §„Ýæ Îïàæ §¨ÜUæ ç±¯² ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ ÜUæH ÜïU
mæÚæ ÐÚèçÿæ„ ¥ƒæü„ì ÿæ‡ææï¢ ÜUè ¨Ñì w²æ ¨ï çÝçp„ ÜUæH mæÚæ çÝ{æüçÚ„ ¨Ñì w²æ mæÚæ
ÐÚèçÿæ„ - §„Ýï Eæ¨ ÐíEæ¨æï¢ mæÚæ Ðíƒ}æ ©ÎìÍææ„, §¨è ÐíÜUæÚ {æçÚ„ (S„ç}|æ„) Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ
(§„Ýï Eæ¨ ÐíEæ¨æï¢ mæÚæ) çm„è² ©ÎìÍææ„ »±¢ „ë„è² ©ÎìÍææ„ J »ï¨æ }æëÎé, »ï¨æ }æŠ², »ï¨æ „è±í
§¨ ÐíÜUæÚ ¨Ñì w²æ ÜïU mæÚæ ÐÚèçÿæ„ Ðíæ‡ææ²æ}æ ãé¥æ J ±ã („èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ Ðíæ‡ææ²æ}æ) ©v„
ç±ç{ ¨ï ¥|²S„ ãæïÝï ÐÚ ÎèÍæü »±¢ ¨êÿ}æ ãæï …æ„æ ãñ JJ 50 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ïææs, ¥æ|²‹„Ú, S„}|æ±ëçœæ Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢ ÜUæ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ ¨Ñì w²æ¥æï¢
¨ï ÐÚèçÿæ„ ÜUÚÝï ÐÚ ÎèÍæü ¥æñÚ ¨êÿ}æ ãæïÝï ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
ç…¨}æï¢ Eæ¨Ðê±üÜU xæç„ ÜUæï ÚæïÜU çÎ²æ …æ„æ ãñ, ±ã Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J ç…¨}æï¢ ÐíEæ¨Ðê±üÜU
xæç„ ÜUæï ÚæïÜU çÎ²æ …æ„æ ãñ ±ã ¥æ|²‹„Ú Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J ç…¨}æï¢ Ý Ðíæ‡æ ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæHæ
…æ„æ ãñ ¥æñÚ Ý ¥‹ÎÚ çH²æ …æ„æ ãñ ¥çÐ„é ²ƒæSƒæÝ ÚæïÜUæ …æ„æ ãñ, ±ã S„}|æ±ëçœæ Ðíæ‡ææ²æ}æ
ãñ J §¨}æï¢ Eæ¨ ÐíEæ¨ ÜUæï …ãæ¡ ÜUæ „ãæ¡ ÚæïÜU çÎ²æ …æ„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï xæÚ}æ ÐyƒÚ ÐÚ
…H ÇæHÝï ¨ï ±ã ¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï ¨¢ÜéUç™„ ãæï …æ„æ ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ Eæ¨-ÐíEæ¨ ¨¢ÜéUç™„ ãæï …æ„ï
ãñ¢ J ²ï „èÝæï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ ¨Ñì w²æ ¨ï ÐÚèçÿæ„ çÜU²ï …æ„ï ãñ¢ J
Îïàæ ¨ï ÐÚèçÿæ„ Ðíæ‡ææ²æ}æ - …Ïæ Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ çÜU²æ …æ„æ ãñ „Ïæ Ðíæ‡æ àæÚèÚ ¨ï ÏææãÚ
ãæï„æ ãñ J ©¨ ¨}æ² ÏææãÚ çÝÜUæHæ ãé¥æ Ðíæ‡æ …ãæ¡ ÐÚ Úã„æ ãñ ±ãè ©¨ÜUæ Îïàæ ãñ J …Ïæ Ðíæ‡æ
ÜUæï ¥‹ÎÚ ÚæïÜUæ …æ„æ ãñ ©¨ ¨}æ² àæÚèÚ }æï¢ …ãæ¡ ÐÚ Ðíæ‡æ Úã„æ ãñ, ±ã ãè ©¨ÜUæ ‘Îïàæ’ ãñ J
ÜUæH ¨ï ÐÚèçÿæ„ Ðíæ‡ææ²æ}æ - Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ„ï ¨}æ² ç…„Ýï ¨}æ² „ÜU Ðíæ‡æ ÜUæï ÚæïÜUæ …æ„æ
ãñ, ©Ý ÿæ‡ææï¢ ÜUæ Ýæ}æ ‘ÜUæH’ ãñ J
¨¢w²æ ¨ï ÐÚèçÿæ„ Ðíæ‡ææ²æ}æ - »ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ÜUæH }æï¢ çÜU„Ýï S±æ|ææç±ÜU çSƒç„ }æï¢
Eæ¨-ÐíEæ¨ çH²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ ²ã ¨¢w²æ ãñ J ¥ƒæü„ì ÏææãÚ ±æ |æè„Ú ç…„Ýï ÜUæH „ÜU Ðíæ‡æ
ÜUæï ÚæïÜUæ …æ„æ ãñ J ©„Ýï ÜUæH }æï¢ ç…„Ýï Eæ¨-ÐíEæ¨ çH²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ ±ã ãè ©¨ÜUè ‘¨¢w²æ’
ãñ J Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ ¨¢w²æ¥æï¢ ¨ï ÐÚèçÿæ„ = Ðí²æïxæ }æï¢ Hæ²æ ãé¥æ Ðíæ‡ææ²æ}æ H}Ïææ ¥æñÚ ãËÜUæ
ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ¨}æ² ÏæÉG„æ …æ„æ ãñ ¥æñÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï }æï¢ ãËÜUæÐÝ çÎ¶æ§ü Îï„æ
¨æ{ÝÐæÎ: 205 ¨ê~æ 2–50
ãñ ¥ƒæü„ì ¥ç{ÜU ÐçÚŸæ}æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ¥æñÚ ¥ç{ÜU ƒÜUæÝ Ýãè¢ ¥æ„è J »ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ }æï¢
ç…„Ýæ ¨}æ² Hxæ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ ¨}æ² }æï¢ ç…„Ýï Eæ¨-ÐíEæ¨ çH²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ ©¨ÜUæï ©ÎìÍææ„
ÜUã„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ©¨ ÜUæH ÜUæ Ýæ}æ ©ÎìÍææ„ ãñ J …ñ¨ï Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ }æï¢ ç…„Ýï ¨}æ² „ÜU Ðíæ‡æ
ÜUæï ÏææãÚ ÚæïÜUæ xæ²æ, ©„Ýï ¨}æ² }æï¢ ÏææÚã Eæ¨-ÐíEæ¨ çH²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ J §„Ýï ÜUæH ÜUæ Ýæ}æ
Ðíƒ}æ ©ÎìÍææ„ ãñ J …Ïæ Ðíæ‡æ §¨¨ï ÎéxæéÝï ÜUæH „ÜU LÜU„æ ãæï „æï ²ã Îê¨Úæ ©ÎìÍææ„ ãñ J §¨è
ÐíÜUæÚ ¨ï ¨±ü~æ …æÝ HïÝæ ™æçã²ï JJ
Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ç±ç{ - ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ }ææÝ± …è±Ý ÜUæ }æéw² Ðí²æï…Ý
ãñ, Ðíƒ}æ §¨ÜUæ S}æÚ‡æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ¥‹² ¨}æS„ ç±¯²æï¢ ¨ï }æÝ ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J
ç…¨ ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ çÜU²æ …æ» ±ã »ï¨æ ãæï çÜU ç…¨¨ï |æêç}æ ™é|æï Ýãè¢, ¥æñÚ Š²æÝ
}æï¢ Ïææ{æ ©ÐçSƒ„ Ý ãæï J Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ÐíæÚ}|æ }æï¢ }æêHïç‹Îí² ÜUæï ªÐÚ ÜUè ¥æïÚ ¨¢ÜéUç™„ ÜUÚÝæ
™æçã²ï J ¥ƒæü„ì }æHmæÚ ÜUæï ¨¢ÜéUç™„ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §¨ÜïU Ðpæ„ì ¥æ‹„çÚÜU Ðíæ‡æ ÜUæï ÏæHÐê±üÜU
ÏææãÚ çÝÜUæHÝæ ™æçã²ï J Ðíæ‡æ ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæHÜUÚ ²ƒæàæçv„ ÏææãÚ ãè ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J ¥ç{ÜU
ÏæHÐê±üÜU ÚæïÜUÝæ ãæçÝÜUæÚÜU ãñ J §¨çH²ï »ï¨æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J …Ïæ ÜéUÀ ÍæÏæÚæãÅ ãæï „Ïæ
}æêHïç‹Îí² ÜïU ¨¢ÜUæï™ ÜUæï ÀæïÇG ÎïÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ {èÚï-{èÚï Ýæç¨ÜUæ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï Ðíæ‡æ ÜUæï ¥‹ÎÚ
Hï HïÝæ ™æçã²ï J çÜU‹„é ãæƒ ¨ï Ýæç¨ÜUæ ÜUæï ÐÜUÇGÝæ, »ÜU Ýæç¨ÜUæ çÀÎí ¨ï Ðíæ‡æ HïÝæ ¥‹²
¨ï ÀæïÇGÝæ ÆèÜU Ýãè¢ J »ï¨æ ÜUÚÝï ¨ï Š²æÝ }æï¢ Ïææ{æ ÐÇ„è ãñ „ƒæ Eæ¨ ÜïU ¥ç{ÜU LÜUÝï ¨ï
ãæçÝ |æè ãæï ¨ÜU„è ãñ J …Ïæ Ðíæ‡æ ÜUè Ðê<œæ ãæï …æ²ï, „Ïæ ²ã …æÝÝæ çÜU »ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ãæï xæ²æ
ãñ J §¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ }æï¢ Ðíæ‡æ ÜUæï ¥‹ÎÚ Ý ÚæïÜUæ …æ² J ÜïU±H Ðíæ‡æ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ðê‡æü ãæï …æÝè
™æçã²ï J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Îê¨Úè ÏææÚ ¥æñÚ „è¨Úè ÏææÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚï J ²çÎ Ý±èÝ ¨æ{ÜU ¨„„ „èÝ
Ðíæ‡ææ²æ}æ Ý ÜUÚ ¨ÜïU „æï }æŠ²-}æŠ² }æï¢ »ÜU, Îæï, „èÝ Eæ¨ Hï Hï±ï ¥æñÚ ÐéÝ: Îê¨Úæ Ðíæ‡ææ²æ}æ
ÜUÚï J ÐíæÚ}|æ }æï¢ „èÝ Ðíæ‡ææ²æ}æ Ðíæ„:ÜUæH ¥æñÚ „èÝ ¨æ²¢ÜUæH ÜUÚï J ÜéUÀ çÎÝæï¢ ÜïU Ðpæ„ì »ÜU-
»ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÏæÉGæ„æ …æ²ï J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ÏæÉGæ„ï-ÏæÉGæ„ï ç…„Ýè ¥ÐÝè àæçv„ ãæï ©„Ýï ãè Ðíæ‡ææ²æ}æ
ÜUÚï J ¥ç{ÜU Ýãè¢ J
Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ÏæÉGæÝï ¥æñÚ ÍæÅæÝï }æï¢ ÜéUÀ Ïææ„æï¢ ÜUæ Š²æÝ Ú¶Ýæ ¥æ±à²ÜU ãñ J …ñ¨ï çÜU -
(1) ÏæHæ±Sƒæ - àæÚèÚ }æï¢ ÏæH çÜU„Ýæ ãñ ¥æñÚ ¥±Sƒæ v²æ ãñ ¥ƒæü„ì ÏææË², ²é±æ, ±ëh
¥±Sƒæ §¨ÜUæ |æè Š²æÝ Ú¶Ýæ ™æçã²ï J
(2) |ææï…Ý - ²çÎ |ææï…Ý ÐæñçcÅÜU ãæï „æï ¥ç{ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ¨æ{æÚ‡æ
ãæï „æï ‹²êÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
(3) « „é - àæè„ «„é }æï¢ ¥ç{ÜU, ±¯æü «„é }æï¢ }æŠ²}æ ¥æñÚ ©c‡æ «„é }æï¢ ‹²êÝ Ðíæ‡ææ²æ}æ
ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
(4) ¥Ýé|æ± - Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï …Ïæ }æé¶ ¨ê¶Ýï Hxæï ¥ƒ±æ çàæÚ ¥ç{ÜU |ææÚè ãæï
…æ» ±æ ¥ç{ÜU ƒÜUæÝ ãæï …æ», „Ïæ Ðíæ‡ææ²æ}æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¨æ{ÝÐæÎ: 206 ¨ê~æ 2–51
¥æ|²‹„Ú Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ç±ç{ - …Ïæ Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ¥ÓÀæ ¥|²æ¨ ãæï …æ» ¥ƒæü„ì
¨ÚH„æ ¨ï Ðíæ‡ææ²æ}æ ãæïÝï Hxæ …æ» ¥æñÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ„ï ¨}æ² …Ð |æè ¨ÚH„æ ¨ï ãæïÝï Hxæ …æ²
„Ïæ ¥æ|²æ‹„Ú Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ¥|²æ¨ ÐíæÚ}|æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ ¥‹ÎÚ ÜïU ±æ²é ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæH ÎïÝæ ™æçã²ï J ÐéÝ: ÏææãÚ
ÜïU ±æ²é ÜUæï ¥‹ÎÚ Hï HïÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ©¨ÜUæï ¥‹ÎÚ ãè ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J …Ïæ ÜéUÀ ÍæÏæÚæãÅ ãæï
„æï Eæ¨ ÜUæï {èÚï-{èÚï ÏææãÚ ÀæïÇGÝæ ™æçã²ï J ²ã »ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ãæï xæ²æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Îê¨Úè ÏææÚ
¥æñÚ „è¨Úè ÏææÚ ÜUÚÝæ ™æçã» J §¨ ¥æ|²‹„Ú Ðíæ‡ææ²æ}æ }æï¢ }æêHïç‹Îí² ÜUæï ¨¢ÜéUç™„ ÜUÚÝï ÜUæ ç±{æÝ
Ýãè¢ ãñ J
Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï ¨}Ïæh ÜéUÀ ¥æ±à²ÜU Ïææ„ï¢
(1) |ææï…Ý ÜïU Ðpæ„ì Ýãè¢ - |ææï…Ý ÜUÚÜïU ±æ Îê{ ¥æçÎ ÐèÜUÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¶æHè ÐïÅ ¥ƒ±æ ¶æ²æ çÐ²æ ÐÎæƒü …Ïæ Ð™ …æ» „Ïæ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
(2) ¥ç„ L x‡ææ±Sƒæ }æï¢ - ¥ç{ÜU Lx‡æ ãæïÝï ÐÚ |æè Ðíæ‡ææ²æ}æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
(3) Ðíæ‡ææ²æ}æ-çàæÿæÜU - …æï Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ç±àæï¯¿æ ãæï¢ ©Ý¨ï Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ Ðíçàæÿæ‡æ HïÝæ
™æçã²ï, ¥‹²ƒæ ãæçÝ ãæï ¨ÜU„è ãñ J
(4) ‹²êÝ-¥ç{ÜU - ‹²êÝ ¨ï ‹²êÝ „èÝ ¥æñÚ ¥ç{ÜU ¨ï ¥ç{ÜU §vÜUè¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ™æçã²ï J
(5) …Ð - Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ„ï ¨}æ² ¥æï3}æì ¥ƒ±æ Ðíæ‡ææ²æ}æ }æ‹~æ ¥æñÚ ç…¨ }æ‹~æ }æï¢ §üEÚ ÜïU
S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ ãæï, ©¨ÜUæ ¥ƒü ¨çã„ }ææÝç¨ÜU …Ð ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
(6) àæéh ±æ²é - …ãæ¡ „ÜU ãæï ¨ÜïU àæéh ±æ²é }æï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï JJ 50 JJ
Ïææsæ|²‹„Úç±¯²æÿæïÐè ™„éƒü: JJ 51 JJ
àæÏÎæƒü - (Ïææs-¥æ|²‹„Ú-ç±¯²-¥æÿæïÐè) Ïææs „ƒæ ¥æ|²‹„Ú Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ç±¯²
ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ±æHæ ¥ƒæü„ì ©ÝÜUè çSƒç„ ÜUæï ãÅæÝï ±æHæ ²ã (™„éƒü:) Ïææsæ|²‹„Ú ç±¯²æÿæïÐè
Ýæ}æÜU ™„éƒü Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J
¨ê~ææƒü - Ïææs „ƒæ ¥æ|²‹„Ú Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ç±¯² ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ±æHæ `Ïææsæ|²‹„Ú
ç±¯²æÿæïÐè' Ýæ}æÜU ™„éƒü Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÎïàæÜUæH¨¢w²æç|æÏææüsç±¯²ÐçÚöcÅ ¥æçÿæŒ„: J „ƒæ|²‹„Úç±¯²ÐçÚöcÅ ¥æçÿæŒ„: J
©|æ²ƒæ ÎèÍæü¨êÿ}æ: J „yÐê±üÜUæï |æêç}æ…²æyÜíU}æï‡ææï|æ²æïxæüy²|ææ±p„éƒü: Ðíæ‡ææ²æ}æ: J „ë„è²S„é ç±¯²æ-
ÝæHæïç™„æï xæy²|ææ±: ¨ÜëUÎæÚÏ{ »±, ÎïàæÜUæH¨¢w²æç|æ: ÐçÚöcÅæï ÎèÍæü¨êÿ}æ: J ™„éƒüS„é Eæ¨ÐíEæ¨-
²æï<±¯²æ±{æÚ‡ææyÜíU}æï‡æ |æêç}æ…²æÎé|æ²æÿæïÐÐê±üÜUæï xæy²|ææ±p„éƒü: Ðíæ‡ææ²æ}æ §y²²¢ ç±àæï¯: JJ 51 JJ
¨æ{ÝÐæÎ: 207 ¨ê~æ 2–51
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Îïàæ ÜUæH ¨¢w²æ¥æï¢ mæÚæ ÐÚèçÿæ„ Ïææs ç±¯² (±æHæ Ðíæ‡ææ²æ}æ) (Ïææsæ|²‹„Ú
ç±¯²æÿæïÐè ÜïU mæÚæ) ©ËHçY„ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ÐÚèçÿæ„ ¥æ|²‹„Ú ç±¯² ±æHæ (§¨è ÜïU mæÚæ)
©ËHçY„ ãæï„æ ãñ, ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ¨ï ÎèÍæü ¥æñÚ ¨êÿ}æ ãæï„æ ãñ J (ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢ ÜïU ¥|²æ¨Ðê±üÜU)
|æêç}æ ÜUè ç¨çh ãæïÝï ÐÚ ÜíU}æàæ: ÎæïÝæï¢ (Eæ¨-ÐíEæ¨æï¢) ÜUè xæç„ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ ™„éƒü Ðíæ‡ææ²æ}æ
ãñ J „è¨Úæ (Ðíæ‡ææ²æ}æ) „æï Ïææs ¥æ|²‹„Ú ÎæïÝæï¢ ÐíÎïàææï¢ ±æHï Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢ ÜUæ ÐÚèÿæ‡æ çÜU²ï çÏæÝæ ãè
Eæ¨-ÐíEæ¨ ÜUè xæç„ çÝÚæï{ MÐ »ÜU ãè ÏææÚ }æï¢ çÜU²æ …æ ¨ÜUÝï ±æHæ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ ¨¢w²æ ¨ï
ÐÚèçÿæ„ ãæï„æ ãé¥æ ÎèÍæü¨êÿ}æ ãæï„æ ãñ J ™„éƒü „æï Eæ¨-ÐíEæ¨æï¢ ÜïU Îïàæ, ÜUæH, ¨¢w²æ ÜïU çÝp² ãæï
™éÜUÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜíU}æ ¨ï |æêç}æ ÜïU …² ¨ï ÎæïÝæï¢ (Eæ¨-ÐíEæ¨æï¢) ÜïU ¥ç„ÜíU}æ‡æÐê±üÜU xæç„ ÜUæ ¥|ææ±
MÐ ‘™„éƒü Ðíæ‡ææ²æ}æ’ ãñ, ²ã ç±àæï¯ ãñ JJ 51 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘Ïææsæ|²‹„Ú ç±¯²æÿæïÐè’ Ýæ}æÜU ™æñƒï Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
Îïàæ, ÜUæH, ¨¢w²æ ÜïU mæÚæ ÐÚèçÿæ„ Ïææs ÐíÎïàæ }æï¢ ãæïÝï ±æHæ Ðíæ‡ææ²æ}æ §¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU mæÚæ
©ËH¢çÍæ„ ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì §¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU mæÚæ ¥ç„ÜíUæ‹„ ãæï„æ ãñ J …Ïæ Ïææs ±æ²é, ÏææãÚ Îïàæ ¨ï
¥‹ÎÚ ÜUè ¥æïÚ xæç„ ÜUÚÝï Hxæ„è ãñ „æï ²ã Ðíæ‡ææ²æ}æ ©¨ÜUè xæç„ ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ ¨ï
¥æ|²‹„Ú ÐÚèçÿæ„ Ðíæ‡ææ²æ}æ }æï¢ ±æ²é …Ïæ |æè„Ú ¨ï ÏææãÚ ÜUè ¥æïÚ xæç„ ÜUÚ„è ãñ „æï ²ã ©¨ÜUè xæç„
ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ÎæïÝæï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÎèÍæü ¥æñÚ ¨êÿ}æ ãæï„ï ãñ¢ J Ïææsæ|²‹„Ú ÎæïÝæï¢ Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢
ÜUæï ÜíU}æ ¨ï ÐçÚÐv± ÏæÝæ HïÝï ÐÚ §¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU mæÚæ ÎæïÝæï¢ ÜUè xæç„ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J
²ã ™æñƒæ Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J …Ïæ Ïææs ±æ²é ¥‹ÎÚ ÜUè ¥æïÚ ¥æ„è ãñ „æï ©¨ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J …Ïæ ¥æ|²‹„Ú
±æ²é ÏææãÚ ÜUè ¥æïÚ ¥æ„è ãñ „æï ©¨ï |æè ²ã ÚæïÜU Îï„æ ãñ J §¨çH²ï §¨ÜUæ Ýæ}æ ‘Ïææsæ|²‹„Úç±¯²æÿæïÐè’
ãñ J
„è¨Úæ Ðíæ‡ææ²æ}æ Ïææsæ|²‹„Ú ÎæïÝæï¢ Îïàæ ±æHï Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢ ÜïU ÎïàææçÎ ÜïU mæÚæ çÏæÝæ ÐÚèÿææ çÜU²ï
ãè xæç„Úæï{ MÐ »ÜU ãè ÏææÚ }æï¢ çÜU²æ …æÝï ±æHæ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ ¨¢w²æ ¨ï ÐÚèçÿæ„ ÎèÍæü ¨êÿ}æ
ãæï„æ ãñ J §¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ }æï¢ ±æ²é ÜUæï Ý ÏææãÚ çÝÜUæHæ …æ„æ ãñ ¥æñÚ Ý |æè„Ú |æÚæ …æ„æ ãñ J „yÜUæH
…ãæ¡ ÜUæ „ãæ¡ ÚæïÜU çÎ²æ …æ„æ ãñ J §¨¨ï Ðíæ‡æ ÜUè xæç„ ¥±Lh ãæï …æ„è ãñ J ÜéUÀ ÜUæH ÜïU
Ðpæ„ì ¨æ{ÜU ÜUæï ÍæÏæÚæãÅ ãæï„è ãñ „æï ±ã Ðíæ‡æ ÜUæï ÀæïÇG Îï„æ ãñ J §¨¨ï Ðíæ‡æ ÏææãÚ ±æ |æè„Ú
…æÝï ¥æÝï Hxæ„æ ãñ J ÐéÝ: ¨æ{ÜU ©¨ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ Ðíæ‡æ ÜUè S±æ|ææç±ÜU xæç„
ÜUæï ÚæïÜUÝæ ¥æñÚ ÀæïÇG ÎïÝæ S„}|æ±ëçœæ Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¥|²æ¨ }æï¢ Hæ²æ ãé¥æ ²ã
Ðíæ‡ææ²æ}æ H}Ïææ ¥æñÚ ãËÜUæ ãæï„æ ãñ J …æï ™æñƒæ Ðíæ‡ææ²æ}æ-Eæ¨-ÐíEæ¨ ç±¯² ¥±{æÚ‡æ ¨ï Ïææsæ|²‹„Ú
Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢ ÜïU Îïàæ, ÜUæH, ¨¢w²æ ÜïU çÝp² ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì, ÜíU}æ ¨ï Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè |æêç}æ²æï¢ ÜUæï
…è„ HïÝï ÜïU Ðpæ„ì, ÎæïÝæï¢ Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢ ÜUæï ©ËH¢çÍæ„ ÜUÚ„ï ãé» …æï xæç„ ¥±Úæï{ ãñ, ±ã Ïææsæ|²‹„Ú
ç±¯²æÿæïÐè Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J ²ãè §¨}æï¢ ç±àæï¯„æ ãñ J
Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ç±¯² }æï¢ Ðíƒ}æ ÐæÎ ÜïU 34 ±ï¢ ¨ê~æ ÜïU Ðí¨¢xæ ¥æñÚ §¨ ÐæÎ ÜïU 49 ±ï¢ ¨ê~æ
ÜïU Ðí¨¢xæ }æï¢ çH¶æ xæ²æ ãñ J ÜéUÀ ²ãæ¡ ÐÚ |æè çH¶æ …æ„æ ãñ J ²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï
¨æ{ÝÐæÎ: 208 ¨ê~æ 2–52
ãé» ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæï …æÝï ÐÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ÜUæ ²ã „æyÐ²ü
Ýãè¢ ãñ çÜU 4 Íæ‡Åï „ÜU ÏæñÆÝï ÜUè ç¨çh ãæïÝæ J 15 ²æ 20 ç}æçÝÅ ¥æ¨Ý ÜUè ç¨çh ãæïÝï ÐÚ
|æè Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
S„}|æ±ëçœæ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ç±ç{ - ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ Eæ¨-ÐíEæ¨ …ãæ¡ |æè
™H Úãæ ãæï ©¨ÜUæï …ãæ¡ ÜUæ „ãæ¡ ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J §¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ }æï¢ Ý Ðíæ‡æ ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæHæ
…æ„æ ãñ ¥æñÚ Ý |æè„Ú çH²æ …æ„æ ãñ J …Ïæ ÜéUÀ ÍæÏæÚæãÅ ãæï „æï ©¨ï ÀæïÇG ÎïÝæ ™æçã²ï J §¨
ÐíÜUæÚ ²ã »ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÐêÚæ ãæï xæ²æ J
Ïææsæ|²æ‹„Ú ç±¯²æÿæïÐè Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUè ç±ç{ - ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÜUÚ Ðíæ‡æ
ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæH ÎïÝæ ™æçã²ï J ²ƒæàæçv„ ÏææãÚ ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J …Ïæ Ðíæ‡æ xæíã‡æ ÜUÚÝï ÜUè
§ÓÀæ ãæï „æï ©¨ÜUæï ¥‹ÎÚ Ý Hï±ï¢ çÜU‹„é ¥‹ÎÚ ÜïU Ðíæ‡æ ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæH Îï±ï¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï
ÐéÝ: xæíã‡æ ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ãæï „æï ÏææãÚ ¨ï Ðíæ‡æ ÜUæï Ý Hï±ï¢ J ¥‹ÎÚ ÜïU àæï¯ Ðíæ‡æ ÜUæï ÏææãÚ çÝÜUæH
Îï±ï¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï »ÜU ÏææÚ, Îæï ÏææÚ ²ƒæàæçv„ ÜUÚï¢ J §¨ÜïU Ðpæ„ì àæÝñ:-àæÝñ: Ðíæ‡æ ÜUæï ¥‹ÎÚ
Hï Hï±ï¢ J …Ïæ Ðíæ‡æ ÜUæï ÀæïÇGÝï ÜUè §ÓÀæ ãæï „Ïæ ©¨ Ðíæ‡æ ÜUæï ÏææãÚ Ý …æÝï Îï±ï¢ J çÜU‹„é ÏææãÚ
¨ï ¥æñÚ Ðíæ‡æ ÜUæï ¥‹ÎÚ Hï Hï±ï¢ J …Ïæ Ðíæ‡æ ÜUæï ÐéÝ: ÀæïÇGÝï ÜUè §ÓÀæ ãæï „æï ©¨ÜUæï ÏææãÚ Ý
…æÝï Îï±ï¢ çÜU‹„é ÏææãÚ ¨ï ¥æñÚ Ðíæ‡æ ÜUæï |æè„Ú Hï±ï¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï »ÜU ÏææÚ, Îæï ÏææÚ ²ƒæàæçv„
ÜUÚï¢ J …Ïæ ÍæÏæÚæãÅ ãæï „Ïæ {èÚï-{èÚï Ðíæ‡æ ÜUæï ÏææãÚ ÀæïÇG Îï±ï¢ J ²ã ‘Ïææsæ|²‹„Ú ç±¯²æÿæïÐè’
»ÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ãé¥æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Îê¨Úè ÏææÚ, „è¨Úè ÏææÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ©Ðæ¨Ýæ ÜUæH }æï¢
çÝ{æüçÚ„ MÐ ¨ï çÜU²ï …æÝï ±æHï Ðíæ‡ææ²æ}ææï¢ ÜïU Ðê‡æü ãæïÝï ÐÚ Eæ¨-ÐíEæ¨ ÜUè xæç„ ÜUæï S±æ|ææç±ÜU
MÐ }æï¢ S±„‹~æ ÀæïÇG ÎïÝæ ™æçã» J ²çÎ ²æïxææ|²æ¨è ÜïU Š²æÝ }æï¢ Ïææ{æ ©ÐçSƒ„ Ý ãæï „æï Ýæç¨ÜUæ
ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï H}Ïæï Eæ¨-ÐíEæ¨ Hï ¨ÜU„æ ãñ J §¨¨ï àæÚèÚ ÜUè àæéçh ãæï„è ãñ, Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï
ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ÏæÉG„æ ãñ ¥æñÚ }æÝ ÜUè „Ú¢xææï¢ (±ëçœæ²æï¢) ÜUæï ÚæïÜUÝï }æï¢ ¨ãæ²„æ ç}æH„è ãñ JJ 51 JJ
„„: ÿæè²„ï ÐíÜUæàææ±Ú‡æ}æì JJ 52 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ©¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï (ÿæè²„ï) ÿæè‡æ ãæï …æ„æ ãñ (ÐíÜUæàæ-
¥æ±Ú‡æ}æì) ç±±ïÜU ¿ææÝ ÜUæ ¥æ±Ú‡æ (= ¥ƒæü„ì ¥¿ææÝ) J
¨ê~ææƒü - ©¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï ç±±ïÜU¿ææÝ ÜUæ ¥æ±Ú‡æ = ¥¿ææÝ ÿæè‡æ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðíæ‡ææ²æ}ææÝ|²S²„æïùS² ²æïçxæÝ: ÿæè²„ï ç±±ïÜU¿ææÝæ±Ú‡æè²¢ ÜU}æü J ²œæÎæ™ÿæ„ï-
}æãæ}ææïã}æ²ïÝï‹Îí…æHïÝ ÐíÜUæàæàæèH¢ ¨œ±}ææ±ëy² „Îï±æÜUæ²ïü çÝ²éÑì v„ §ç„ J „ÎS² ÐíÜUæàææ±Ú‡æ¢ ÜU}æü
¨¢¨æÚçÝÏæ‹{Ý¢ Ðíæ‡ææ²æ}ææ|²æ¨æÎì ÎéÏæüH¢ |æ±ç„ Ðíç„ÿæ‡æ¢ ™ ÿæè²„ï J „ƒæ ™æïv„}æì-„Ðæï Ý ÐÚ¢
Ðíæ‡ææ²æ}ææœæ„æï ç±àæéçh}æüHæÝæ¢ ÎèçŒ„p ¿ææÝS²ïç„ JJ 52 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ±æHï §¨ ²æïxæè ÜïU ç±±ïÜU¿ææÝ ÜUæï ¥æ±ëœæ ÜUÚÝï ±æHæ
ÜU}æü (ÐæÐ MÐ ÜU}æü) ÿæè‡æ ãæï …æ„æ ãñ J ç…¨ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU }æãæÝì }ææïã}æ² ç±¯²MÐè
¨æ{ÝÐæÎ: 209 ¨ê~æ 2–53
§‹Îí…æH ¨ï ÐíÜUæàæ S±MÐ Ïæéçh ÜUæï ¥æ±ëœæ ÜUÚ ±ã ãè ÎécÜU}æü }æï¢ Hxææ„æ ãñ J §¨ ²æïxæè ÜïU ÐíÜUæàæ
ÜUæï ¥æ±ëœæ ÜUÚÝï ±æHæ, ¨¢¨æÚ }æï¢ Ïææ¡{Ýï ±æHæ ¥àæé|æ ÜU}æü Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ¥|²æ¨ ¨ï ÎéÏæüH ãæï„æ
ãñ ¥æñÚ Ðíç„ÿæ‡æ ÿæè‡æ ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ ©¨è ÐíÜUæÚ ÜUãæ ãñ çÜU - Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï ÏæÉGÜUÚ „Ð Ýãè¢,
©¨¨ï }æHæï¢ ÜUè àæéçh ãæï„è ãñ ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUè ÎèçŒ„ ãæï„è ãñ JJ 52 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï ¿ææÝ ÜUæï ¥æÓÀæçÎ„ ÜUÚÝï ±æHæ ¥æ±Ú‡æ = ¥¿ææÝ ÿæè‡æ ãæï …æ„æ ãñ J ©¨¨ï
¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚ ¥æñÚ |ææ±è ¥àæé|æ ÜU}æü ÿæè‡æ ãæï„ï ãñ¢ J Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï ²ï ÿæè‡æ ãæï …æ„ï ãñ¢ J
²ï ÜñU¨ï ÿæè‡æ ãæï„ï ãñ¢, §¨ÜUè ÐíçÜíU²æ çÝ}Ý çHç¶„ ãñ -
(1) …Ïæ Ã²çv„ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ„æ ãñ „æï }æÝ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUè ™¢™H„æ LÜU …æ„è ãñ J ©ÝÜUè
™@H„æ LÜU …æÝï ÐÚ ²æïxæè çSƒÚ Ïæéçh ¨ï ©ÝÜïU Îæï¯æï¢ ÜUæï …æÝÜUÚ ©ÝÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü
ãæï …æ„æ ãñ J ©ÝÜïU Îæï¯æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ¨ï àæé|æ ¨¢SÜUæÚ ç±ÜUç¨„ ãæï„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì Ðê±ü ÜïU àæé|æ
¨¢SÜUæÚ ©ÎìÏæéh ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ Ý±èÝ àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J ©¨¨ï ¥¿ææÝ ÜUæ Ýæàæ
ãæï„æ ãñ J
(2) Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï }æÝ-§ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ²æïxæè ÜUæ ¥ç{ÜUæÚ ãæï …æ„æ ãñ J ©¨¨ï ±ã ç±ç{Ðê±üÜU
§üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J §¨ çSƒç„ }æï¢ ©¨ÜUæï §üEÚ ç±læ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ
ãñ J ©¨ ç±læ ¨ï ¥ç±læ ÜUæ Ýæàæ ãæï …æ„æ ãñ J
(3) Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï ¨œ±xæé‡æ ÜUè ±ëçh ¥æñÚ Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ ÜUæ Oæ¨ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ¥¿ææÝ
ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J
(4) Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï àæÚèÚ ¥æñÚ ÝæçÇG²æ¡ àæéh ãæï„è ãñ¢ J §ÝÜïU àæéh ãæïÝï ¨ï ¿ææÝ ÜUæ ç±ÜUæ¨
¥æñÚ ¥¿ææÝ ÜUæ Ýæàæ ãæï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¿ææÝ ÜUæï ÉÜUÝï ±æHæ ¥æ±Ú‡æ ÿæè‡æ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ
¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J §¨¨ï }æH ÎêÚ ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUè ÎèçŒ„ ãæï„è ãñ §¨çH» ²ã ÜUãæ
ãñ çÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï ÏæÉGÜUÚ ÜUæï§ü „Ð Ýãè¢ ãñ J Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ …æï ²ã ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ ©¨}æï¢ ²}æ-
çÝ²}ææï¢ ÜUæ ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ÐæHÝ ÜUÚÝæ |æè ¥æ±à²ÜU ãñ JJ 52 JJ
¥±0 - çÜU†™ -
¥ƒü - (Ðíæ‡ææ²æ}æ ¨ï) ¥æñÚ v²æ (Hæ|æ) ãæï„æ ãñ (²ã ¨ê~æ ¨ï ÜUãæ …æ„æ ãñ) -
{æÚ‡ææ¨é ™ ²æïx²„æ }æÝ¨: JJ 53 JJ
àæÏÎæƒü - ({æÚ‡ææ¨é) {æÚ‡ææ¥æï¢ }æï¢ (™) ¥æñÚ (²æïx²„æ) ¨æ}æ‰²ü (}æÝ¨:) }æÝ ÜUè ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥æñÚ ©¨ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï {æÚ‡ææ¥æï¢ }æï¢ ¥ƒæü„ì }æçS„cÜUæçÎ ç±ç|æ‹Ý
SƒæÝæï¢ }æï¢ }æÝ ÜUæï HxææÝï ÜUè ²æïx²„æ ãæï …æ„è ãñ ¥ƒæü„ì ²æïxææ|²æ¨è …ãæ¡ ÜUãè¢ |æè }æÝ ÜUæï
ÚæïÜUÝæ ™æãï, ±ãæ¡ ÚæïÜUÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 210 ¨ê~æ 2–54
Ã²æ0 |ææ0 - Ðíæ‡ææ²æ}ææ|²æ¨æÎï±, ÐíÓÀÎüÝç±{æÚ‡ææ|²æ¢ ±æ Ðíæ‡æS² (1/34) §ç„ ±™Ýæ„ì JJ 53 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ¥|²æ¨ ¨ï ãè ({æÚ‡ææ¥æï¢ }æï¢ }æÝ ÜUè ²æïx²„æ |æè ãæï„è
ãñ) ‘ÐíÓÀÎüÝç±{æÚ‡ææ|²æ¢ ±æ Ðíæ‡æS²’ (1/34) §¨ ±™Ý ¨ï JJ 53 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ ¥æñÚ |æè ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
ç™œæ ÜUæï çÜU¨è SƒæÝ }æï¢ ÚæïÜU ÎïÝæ {æÚ‡ææ ãñ J Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï }æÝ }æï¢ »ÜU ç±àæï¯ ¨æ}æ‰²ü
©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ²æïxæè …ãæ¡ |æè {æÚ‡ææ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ, ©¨ÜUæï ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ J ``ÐíÓÀÎüÝ
ç±{æÚ‡ææ|²æ¢ ±æ Ðíæ‡æS²'' JJ 1J34 JJ §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï }æÝ ÜUè çSƒÚ„æ
Ïæ„Hæ§ü ãñ J ÿ²æƒüÐíÜUæàæ }æï¢ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU Hæ|æ Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J
Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU ç±¯² }æï¢ }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è »±¢ }æã<¯ }æÝé }æãæÚæ… ÜïU Ðí}ææ‡æ -
``…Ïæ }æÝéc² Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ Ðíç„ÿæ‡æ ©œæÚæïœæÚ ÜUæH }æï¢ ¥àæéçh ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ¿ææÝ
ÜUæ ÐíÜUæàæ ãæï„æ …æ„æ ãñ J …Ïæ „ÜU }æéçv„ Ý ãæï „Ïæ „ÜU ©¨ÜïU ¥æy}ææ ÜUæ ¿ææÝ ÏæÚæÏæÚ ÏæÉG„æ
…æ„æ ãñ J
Îs‹„ï Š}ææ²}ææÝæÝæ¢ {æ„êÝæ¢ ™ ²ƒæ }æHæ: J
„ƒïç‹Îí²æ‡ææ¢ Îs‹„ï Îæï¯æ: Ðíæ‡æS² çÝxæíãæ„ì JJ }æÝéS}æëç„ 6/71 JJ
…ñ¨ï ¥çxÝ }æï¢ „ÐæÝï ¨ï ¨é±‡ææüçÎ {æ„é¥æï¢ ÜïU }æH ÝcÅ ãæïÜUÚ àæéh ãæï„ï ãñ¢, ±ñ¨ï Ðíæ‡ææ²æ}æ
ÜUÚÜïU }æÝ ¥æçÎ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Îæï¯ ÿæè‡æ ãæïÜUÚ çÝ}æüH ãæï …æ„ï ãñ¢ J''
``§¨ ÐíÜUæÚ ÜUÚÝï ¨ï ¥æy}ææ ¥æñÚ }æÝ ÜUè Ðç±~æ„æ ¥æñÚ çSƒÚ„æ ãæï„è ãñ J''
``.....Ðíæ‡æ ¥ÐÝï ±àæ }æï¢ ãæïÝï ¨ï }æÝ ¥æñÚ §ç‹Îí²æ¡ |æè S±æ{èÝ ãæï„ï ãñ¢ J ÏæH ÐéL¯æƒü ÏæÉGÜUÚ
Ïæéçh „è±í ¨êÿ}æMÐ ãæï …æ„è ãñ çÜU …æï Ïæãé„ ÜUçÆÝ ¥æñÚ ¨êÿ}æ ç±¯² ÜUæï |æè àæèÍæí xæíã‡æ ÜUÚ„è
ãñ J §¨¨ï }æÝéc² àæÚèÚ }æï¢ ±èÄ²ü ±ëçh ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ çSƒÚ ÏæH, ÐÚæÜíU}æ, ç…„ïç‹Îí²„æ, ¨Ïæ àææ›æï¢
ÜUæï ƒæïÇGï ãè ÜUæH }æï¢ ¨}æÛæ ÜUÚ ©ÐçSƒ„ ÜUÚ Hïxææ J''
- ÿ²æƒüÐíÜUæàæ „ë„è²¨}æéËHæ¨
``.....§Ý ™æÚæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ §¨çH²ï ãñ çÜU ç…¨¨ï ç™œæ çÝ}æüH ãæïÜUÚ ©Ðæ¨Ýæ }æï¢ çSƒÚ Úãï J''
- « x±ïÎæçÎ|ææc²|æêç}æÜUæ-©Ðæ¨Ýæç±¯²
¥±0 - ¥ƒ ÜU: Ðíy²æãæÚ: ?
¥ƒü - (Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜïU) Ðpæ„ì Ðíy²æãæÚ v²æ ãñ (§¨ÜUæï ¨ê~æ mæÚæ ÜUãæ …æ„æ ãñ) J
S±ç±¯²æ¨}Ðí²æïxæï ç™œæS² S±M ÐæÝéÜUæÚ §±ïç‹Îí²æ‡ææ¢ Ðíy²æãæÚ: JJ 54 JJ
àæÏÎæƒü - (S±-ç±¯²-¥¨}Ðí²æïxæï) ¥ÐÝï-¥ÐÝï ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ Ý ãæïÝï ÐÚ
(ç™œæS²-S±MÐ-¥ÝéÜUæÚ) LÜïU ãé±ï ç™œæ ÜïU S±MÐ ÜïU (§±) „éË² (§ç‹Îí²æ‡ææ}æì) §ç‹Îí²æï¢
ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ (LÜU …æÝæ) (Ðíy²æãæÚ:) ‘Ðíy²æãæÚ’ ÜUãHæ„æ ãñ J
¨æ{ÝÐæÎ: 211 ¨ê~æ 2–55
¨ê~ææƒü - §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¥ÐÝï ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ Ý ãæïÝï ÐÚ ç™œæ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ãæïÝæ
‘Ðíy²æãæÚ’ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - S±ç±¯²¨¢Ðí²æïxææ|ææ±ï ç™œæS±M ÐæÝéÜUæÚ §±ïç„ ç™œæçÝÚæï{ï ç™œæ±ç‹ÝL hæÝèç‹Îí²æç‡æ
Ýï„Úïç‹Îí²…²±ÎéÐæ²æ‹„Ú}æÐïÿæ‹„ï J ²ƒæ }æ{éÜUÚÚæ…¢ }æçÿæÜUæ ©yÐ„‹„}æÝêyÐ„ç‹„ çÝç±àæ}ææÝ}æÝéçÝ-
ç±àæ‹„ï „ƒïç‹Îí²æç‡æ ç™œæçÝÚæï{ï çÝL hæÝèy²ï¯ Ðíy²æãæÚ: JJ 54 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¥ÐÝï-¥ÐÝï ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨¢²æïxæ Ý ãæïÝï ÐÚ ç™œæ ÜïU S±MÐ
ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ ÜUÚÝæ ¥ƒæü„ì ç™œæ ÜïU çÝLh ãæïÝï ÐÚ ç™œæ ÜïU ¨}ææÝ §ç‹Îí²æ¡ çÝLh ãæï …æ„è ãñ¢, §„Ú
§ç‹Îí² …² ÜïU ¨}ææÝ Îê¨Úï ©Ðæ² ÜUè ¥Ðïÿææ Ýãè¢ Ú¶„è J ç…¨ ÐíÜUæÚ }æ{é }æçv¶²æï¢ ÜUè ÚæÝè ÜïU
©ÇGÝï ÐÚ }æ{é}æçv¶²æ¡ ©ÇG„è ãñ¢, ÏæñÆÝï ÐÚ ÏæñÆ„è ãñ¢ ©¨è ÐíÜUæÚ §ç‹Îí²æ¡ ç™œæ ÜïU çÝÚæï{ ãæïÝï ÐÚ çÝLh
ãæï„è ãñ¢, ²ã ‘Ðíy²æãæÚ’ ãñ JJ 54 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðíy²æãæÚ ÜUæ Hÿæ‡æ çÜU²æ ãñ J
§ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¥ÐÝï-¥ÐÝï ç±¯²æï¢ }æï¢ ¨}Ïæ‹{ Ý ÚãÝï ÐÚ ±ï ç™œæ ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ ÜUÚ„è ãñ¢ J …Ïæ
ç™œæ çÝLh ãæï …æ„æ ãñ, „æï §ç‹Îí²æ¡ |æè LÜU …æ„è ãñ¢ J ²ã Ðíy²æãæÚ ãñ J §¨ÜUè ç¨çh ãæïÝï
ÐÚ »ÜU-»ÜU §ç‹Îí² ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ¥|²æ¨æï¢ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ Úã„è J
…ñ¨ï }æ{é}æçv¶²æï¢ ÜUè ÚæÝè ™H„è ãñ „æï ¨|æè }æ{é }æçv¶²æ¡ ©¨ÜïU ¨æƒ-¨æƒ ™H„è ãñ¢ ¥æñÚ …ãæ¡
ÐÚ ±ã ÏæñÆ …æ„è ãñ ±ãæ¡ ÐÚ ¨|æè ÏæñÆ …æ„è ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¨|æè §ç‹Îí²æ¡ ç™œæ ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ
ÜUÚ„è ãñ¢ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU ç™œæ S±²¢ Ýãè¢ ™H„æ J v²æï¢çÜU ±ã …ÇG ÐÎæƒü
ãñ J ÜUæÚ‡æxæé‡æÐê±üÜU: ÜUæ²üxæé‡ææï öcÅ: JJ ±ñàæï0 2/1/24 JJ …ñ¨ï ÜUæÚ‡æ }æï¢ xæé‡æ ãæï„ï ãñ¢ ±ñ¨ï
ãè ©¨ÜïU ÜUæ²ü }æï¢ |æè xæé‡æ ãæï„ï ãñ¢ J ç™œæ ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡æ ãñ¢ J ±ï „èÝæï¢ …ÇG
ÐÎæƒü ãñ¢ J ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý ç™œæ |æè …ÇG ÐÎæƒü ãñ J ç™œæ ÜUæï …è±æy}ææ ™Hæ„æ ãñ J …Ïæ …è±æy}ææ
©¨ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ »ÜUæxæí ãæï …æ„æ ãñ J …è±æy}ææ Ðíƒ}æ §ÓÀæ ÜUÚ„æ ãñ, Ðpæ„ì Ðí²yÝ
ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ÜïU Ðí²yÝ ¨ï ç™œæ xæç„àæèH ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ ç™œæ ¨ï §ç‹Îí²æ¡ xæç„àæèH ãæï …æ„è
ãñ¢ J §¨ÜïU Ðpæ„ì ÏææãÚ ÜïU ç±¯² ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚ„æ ãñ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚ
Hï„æ ãñ „æï §ç‹Îí²æ¡ |æè ç™œæ ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ ÜUÚ„è ãñ¢ J §¨ çSƒç„ }æï¢ §ç‹Îí²æ¡ Š²æÝ }æï¢ Ïææ{æ Ýãè¢
ÇæH„è J …ãæ¡ ÐÚ ÏææãÚ ¨ï àæÏÎæçÎ ç±¯²æï¢ ÜUæ ¥ç„ „è±í Ðí|ææ± ÐÇG„æ ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ ©ÝÜUæï ÚæïÜUÝæ
ÜUçÆÝ ãæï„æ ãñ J §¨çH²ï ÏææãÚ ÜïU „è±í §ç‹Îí²ç±¯²æï¢ ¨ï ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ÎêÚ ÚãÝï ÜUæ Ðí²yÝ ÜUÚÝæ
™æçã²ï JJ 54 JJ
„„: ÐÚ}ææ ±à²„ïç‹Îí²æ‡ææ}æì JJ 55 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ©¨ Ðíy²æãæÚ ÜUè ç¨çh ¨ï (ÐÚ}ææ) ©yÜëUcÅ (±à²„æ) çÝ²¢~æ‡æ ãæï„æ
ãñ (§ç‹Îí²æ‡ææ}æì) §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ J
¨æ{ÝÐæÎ: 212 ¨ê~æ 2–55
¨ê~ææƒü - ©¨ Ðíy²æãæÚ ÜïU ç¨h ãæïÝï ¨ï §ç‹Îí²æï¢ ÜUè ‘©yÜëUcÅ ±à²„æ’ ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì
§ç‹Îí²æ¡ Ðê‡æüMÐï‡æ ±àæ }æï¢ ¥æ …æ„è ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - àæÏÎæçÎc±Ã²¨Ýç}æç‹Îí²…² §ç„ ÜïUç™„ì J ¨çv„Ã²ü¨Ý¢ Ã²S„y²ïÝ¢ Ÿæï²¨
§ç„ J ¥ç±L hæ Ðíç„Ðçœæ‹²æüÄ²æ J àæÏÎæçÎ¨¢Ðí²æïxæ: S±ïÓÀ²ïy²‹²ï J Úæxæmï¯æ|ææ±ï ¨é¶Îé:¶àæê‹²¢
àæÏÎæçÎ¿ææÝç}æç‹Îí²…² §ç„ ÜïUç™„ì J ç™œæñÜUæxæí KæÎÐíç„ÐçœæÚï±ïç„ …ñxæè¯Ã²: J „„p ÐÚ}ææçy±²¢ ±à²„æ
²çÓ™œæçÝÚæï{ï çÝL hæÝèç‹Îí²æç‡æ Ýï„Úïç‹Îí²…²±yÐí²yÝÜëU„}æéÐæ²æ‹„Ú}æÐïÿæ‹„ï ²æïçxæÝ §ç„ JJ 55 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - àæÏÎæçÎ (ç±¯²æï¢) }æï¢ ¥Ã²¨Ý §ç‹Îí²…² ãñ, »ï¨æ ÜéUÀ (ÜUã„ï ãñ¢) J
¨çv„ (¥æ¨çv„) Ã²¨Ý ÜUãHæ„æ ãñ v²æï¢çÜU ²ã ÜUË²æ‡æ ¨ï ±ç@„ ÜUÚ„è ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ J ¥ç±Lh
ÐíæçŒ„ (¥ƒæü„ì ¥ç±Lh |ææïxæ) ‹²æ²¨X„ ãñ (²ã Ã²¨Ý Ýãè¢ ãñ) J S±ïÓÀæ ¨ï àæÏÎæçÎ ÜUæ Ðí²æïxæ
(§ç‹Îí²…² ãñ) »ï¨æ ¥‹² (}ææÝ„ï ãñ¢) J Úæxæmï¯ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ ¨é¶-Îé:¶ Úçã„ àæÏÎæçÎ ÜUæ
¿ææÝ (§ç‹Îí²…² ãñ) »ï¨æ ¥æñÚ ÜéUÀ Hæïxæ }ææÝ„ï ãñ¢ J ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ¨ï §ç‹Îí²æï¢ ÜUè àæÏÎæçÎ }æï¢
¥Ðí±ëçœæ (¥ƒæü„ì §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ àæÏÎæçÎ ¨ï) ¨ç‹ÝÜU¯ü Ý ãæïÝæ ãè (§ç‹Îí² …² ãñ) »ï¨æ …ñxæè¯Ã² (ÜUæ
ÜUƒÝ ãñ) J ¥æñÚ ©Ý¨ï „æï ²ã ±à²„æ ©yÜëUcÅ ãñ …æï çÜU ç™œæ ÜïU çÝÚæï{ ãæïÝï ÐÚ §ç‹Îí²æ¡ çÝLh
ãæï …æ„è ãñ¢, Îê¨Úï §ç‹Îí²…² ÜïU ¨}ææÝ ²æïxæè…Ý Ðí²yÝ…çÝ„ ¥‹² ©Ðæ² ÜUè ¥Ðïÿææ Ýãè¢
Ú¶„ï JJ 55 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðíy²æãæÚ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
Ðíy²æãæÚ ÜUè ç¨çh ãæïÝï ÐÚ §ç‹Îí²æ¡ Ðê‡æüMÐï‡æ ²æïxæè ÜïU ±àæ }æï¢ ¥æ …æ„è ãñ¢ J §ç‹Îí²æï¢ ÜUè
±à²„æ ÜïU ç±¯² }æï¢ Hæïxææï¢ ÜUè ç±ç±{ }ææ‹²„æ²ï¢ ãñ¢ J ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU §ç‹Îí²æï¢
ÜïU àæÏÎæçÎ ç±¯²æï¢ }æï¢ ¥æ¨v„ Ý ãæïÝæ ãè ©ÝÜUè ‘±à²„æ’ ãñ J v²æï¢çÜU §ç‹Îí²æï¢ ÜïU |ææïxæ Ã²çv„
ÜUæï Ÿæï²}ææxæü ¨ï ÎêÚ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ J »ÜU ¨è}ææ }æï¢ ÚãÜUÚ ç±¯²|ææïxæ ÜUÚÝæ ãæçÝÜUæÚÜU Ýãè¢ ãñ, ÜéUÀ
Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU ¥ÐÝè §ÓÀæ ¨ï àæÏÎæçÎ ç±¯²æï¢ ÜUæ |ææïxæ ÜUÚÝæ ‘§ç‹Îí²…²’ ãñ J ÜéUÀ
Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU Úæxæ-mï¯ ÜïU Ý ÚãÝï ÐÚ ¨é¶-Îé:¶ Úçã„ àæÏÎæçÎ ç±¯²æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚÝæ
‘§ç‹Îí²…²’ ãñ J ‘…ñxæè¯Ã²’ ÜUæ }æ„ ²ã ãñ çÜU ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ç±¯²|ææïxæ
ÜUæ ¥|ææ± ãè ‘§ç‹Îí²…²’ ãñ J ©¨¨ï §ç‹Îí²æï¢ ÜUè ©yÜëUcÅ ±à²„æ ãæï„è ãñ J v²æï¢çÜU ç™œæ ÜUæ
çÝÚæï{ ãæïÝï ÐÚ §ç‹Îí²æ¡ çÝLh ãæï …æ„è ãñ¢ J ©¨¨ï »ÜU-»ÜU §ç‹Îí² ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï
…æï ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Ðí²yÝ çÜU²ï …æ„ï ãñ¢, ©ÝÜUè ¥Ðïÿææ Ýãè¢ Úã„è J ÜéUÀ ²æïxææ|²æ¨è Ÿææï~æïç‹Îí² ÜUæï
±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ÐëƒÜUì ¨ï ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥æñÚ Ú¨Ýæ §ç‹Îí² ÜUæï …è„Ýï ÜïU çH²ï ÐëƒÜìU
MÐ ¨ï Ðí²yÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ç™œæ ÜUæï …è„ HïÝï ÜïU Ðpæ„ì ¨|æè §ç‹Îí²æ¡ ±àæ }æï¢ ¥æ …æ„è ãñ¢ J ©ÝÜUæï
±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ©Ðæ² ÜUÚÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ Úã„è J §¨¨ï ²ã Ýãè¢ ¨}æÛæÝæ
™æçã²ï çÜU §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Ðí²yÝ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ç™œæ ÜUæï ±àæ }æï¢
¨æ{ÝÐæÎ: 213 ¨ê~æ 2–55
ÜUÚÝï ¨ï ãè Ðí²æï…Ý ç¨h ãæï„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ç™œæ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜUæ
Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ, ©¨è ÐíÜUæÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ |æè ¥æ±à²ÜU
ãñ J
Ðíy²ïÜU ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ¨„„ ²ã Š²æÝ Ú¶Ýæ ™æçã²ï çÜU }æïÚè ÜUæñÝ ¨è §ç‹Îí² çÜU¨ ç±¯² }æï¢
¨}Ïæh ãæïÜUÚ çÜU¨ àæé|æ-¥àæé|æ ç±¯² ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚ Úãè ãñ J ¥ƒ±æ çÜU¨ §ç‹Îí² ÜïU mæÚæ }æñ¢ çÜU¨
àæé|ææàæé|æ ç±¯² ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ Úãæ ãê¡ J ²çÎ }æñ¢ çÜU¨è §ç‹Îí² ÜïU mæÚæ ¥àæé|æ ç±¯² ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚ
Úãæ ãê¡ „æï }æéÛæï àæèÍæí ãè ¥àæé|æ ç±¯² ¨ï ¥ÐÝè §ç‹Îí² ÜUæï ãÅæ ÎïÝæ ™æçã²ï J |ææï…Ý ÜUÚ„ï ¨}æ²
²ã Š²æÝ Ú¶Ýæ ™æçã²ï çÜU }æñ ¢ àæÚèÚ ÜUè Úÿææ Üï U çH²ï |ææï … Ý ÜUÚ Úãæ ãê ¡
±æ Ú¨Ýæ §ç‹Îí² ÜUè „ëçŒ„ ÜïU çH²ï J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ýï~æïç‹Îí² ¨ï Îï¶„ï ãé» ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï
çÜU v²æ }æñ¢ çÜU¨è ©œæ}æ ÜUæ²ü ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï MÐ Îï¶ Úãæ ãê¡ ±æ Ýï~æïç‹Îí² ÜUè „ëc‡ææ àææ‹„
ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Îï¶ Úãæ ãê¡ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨æ{ÜU ÜUæï §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ¨Îæ çÝ²‹~æ‡æ Ú¶Ýæ ™æçã²ï J
}æÝé }æãæÚæ… Ýï {}æü ÜïU Îàæ Hÿæ‡ææï¢ }æï¢ »ÜU §ç‹Îí² çÝxæíã ÜUæï }ææÝæ ãñ ¥æñÚ ç…„ïç‹Îí² Ã²çv„
ÜUæ S±MÐ |æè Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU …æï ¶æÜUÚ, SÐàæü ÜUÚÜïU, Îï¶ÜUÚ, ¨ê¡ÍæÜUÚ, ¨éÝÜUÚ Ý ã¯ü ¥Ýé|æ±
ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ Ý àææïÜU ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ, ±ã Ã²çv„ ç…„ïç‹Îí² ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ç™œæ ÜUæï ¥æñÚ
§ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜUæ ¨Îæ Ðí²yÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §¨¨ï §ç‹Îí²æï¢ ÜUè ©yÜëUcÅ ±à²„æ ÐíæŒ„
ãæï„è ãñ JJ 55 JJ
§ç„ çm„è²: ¨æ{ÝÐæÎ: JJ 2 JJ
q q q
ç±|æêç„ÐæÎ : 214 ¨ê~æ 3–1
¥ƒ „ë„è²æï ç±|æêç„ÐæÎ:
¥±0 - ©v„æçÝ Ð@ ÏæçãÚXæç‡æ ¨æ{ÝæçÝ J {æÚ‡ææ ±v„Ã²æ J
¥ƒü - Ðæ¡™ ÏæçãÚ¢xæ ¨æ{Ý Ïæ„æ çÎ²ï xæ²ï J ¥Ïæ {æÚ‡ææ ÜUãè …æÝè ™æçã» -
ÎïàæÏæ‹{çpœæS² {æÚ‡ææ JJ 1 JJ
àæÏÎæƒü - (Îïàæ-Ïæ‹{:) Îïàæ ç±àæï¯ }æï¢ Ïææ¡{Ýæ (ç™œæS²) ç™œæ ÜUæï ({æÚ‡ææ) {æÚ‡ææ ãñ J
¨ê~ææƒü - ç™œæ ÜUæï Îïàæç±àæï¯ ¥ƒæü„ì Ýæç|æ, NÎ², }æS„ÜU, ¥æçÎ }æï¢ çSƒÚ ÜUÚÝæ
‘{æÚ‡ææ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ýæç|æ™ÜíïU, NÎ²Ðé‡ÇÚèÜïU, }æê<ŠÝ Á²æïç„ç¯, Ýæç¨ÜUæxæíï, ç…uæxæí §y²ï±}ææçÎ¯é Îïàæï¯é
Ïææsï ±æ ç±¯²ï ç™œæS² ±ëçœæ}ææ~æï‡æ Ïæ‹{ §ç„ {æÚ‡ææ JJ 1 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ýæç|æ ™ÜíU }æï¢, NÎ² ÜU}æH }æï¢, }æS„ÜUxæ„ ÐíÜUæàæ }æï¢, Ýæç¨ÜUæ ÜïU ¥xæí
|ææxæ }æï¢, ç…uæ ÜïU ¥xæí|ææxæ ¥æçÎ ÐíÎïàææï¢ }æï¢ ¥ƒ±æ Ïææs ç±¯² }æï¢ ç™œæ ÜUæ ÜïU±H ±ëçœæ ¨ï Ïææ¡{Ýæ
‘{æÚ‡ææ’ ÜUãè …æ„è ãñ JJ 1 JJ
ç±àæï¯ - ²æïxæÎàæüÝ ÜïU §¨ ç±|æêç„ÐæÎ }æï¢ ²æïxæ ÜïU ¥‹„Ú¢xæ ¨æ{Ýæï¢ = {æÚ‡ææ, Š²æÝ - „ƒæ
¨}ææç{ ¥æñÚ ²æïxææ|²æ¨ ÜïU mæÚæ ²æïxæè ÜUæï …æï ç±|æêç„²æ¡ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ¢ ©ÝÜUæ ±‡æüÝ ãñ J ²æïxææ|²æ¨
ÜïU ÜUÚÝï ¨ï …æï ¿ææÝ, ÏæH, S±æS‰² ¥æçÎ ÜUè ÐíæçŒ„, }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ç±…² ÐíæçŒ„MÐ »ïE²ü
ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢, ©ÝÜUæï ‘ç±|æêç„’ ÜUã„ï ãñ¢ J
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘{æÚ‡ææ’ ÜUæ Hÿæ‡æ çÜU²æ ãñ J
çÜU¨è Îïàæ ç±àæï¯ }æï¢ ±ëçœæ}ææ~æ = ¿ææÝ}ææ~æ ¨ï ç™œæ ÜUæï Ïææ¡{Ýæ = ÚæïÜUÝæ = çSƒÚ ÜUÚÝæ ‘{æÚ‡ææ’
ãñ J {æÚ‡ææ ÜïU Îæï SƒæÝ ãñ¢ J »ÜU ¥æ‹„çÚÜU ¥æñÚ Îê¨Úæ Ïææs J Ýæç|æ, NÎ², Ýæç¨ÜUæ ÜUæ ¥xæí|ææxæ,
}æS„ÜU ¥æçÎ ¥æ‹„çÚÜU SƒæÝ ãñ¢ J ±ëÿæ, Ð±ü„æçÎ Ïææs SƒæÝ ãñ¢ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è ²}æ, çÝ²}æ
¥æçÎ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï Ðíy²æãæÚ „ÜU Ðãé¡™ …æ„æ ãñ „æï }æÝ ©¨ÜïU ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ ãæï …æ„æ
ãñ J }æÝ ÜïU ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ ãæï …æÝï ¨ï ¨æ{ÜU ¥ÐÝè §ÓÀæÝé¨æÚ …ãæ¡ ÐÚ }æÝ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÝæ ™æã„æ
ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ çSƒÚ ÜUÚ Hï„æ ãñ J
‘{æÚ‡ææ’ ÜUæ Ðí²æïxæ Îæï ÐíÜUæÚ ¨ï ãæï„æ ãñ J »ÜU §üEÚ ÜUè S„éç„, ÐíæƒüÝæ ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï
ÜïU çH» ¥æñÚ Îê¨Úæ çÜU¨è ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH» J …Ïæ Ðíæ„:ÜUæH ¥æñÚ ¨æ²¢ÜUæH
§üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUè …æ„è ãñ „Ïæ NÎ² ¥æçÎ ÐíÎïàæ }æï¢ ç™œæ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÜïU ÜUè …æ„è ãñ J
§¨ çSƒç„ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUæ SƒæÝ àæÚèÚ ÜUæ »ÜU ¥X ãñ J ©¨}æï¢ ç™œæ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÜïU §üEÚ ÜUæ
Š²æÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ J §¨ çSƒç„ }æï¢ §üEÚ ©ÐæS² ãñ ¥æñÚ …è±æy}ææ ©¨ÜUæ ©Ðæ¨ÜU ãñ J …Ïæ ¨æ{ÜU
¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH²ï àæÚèÚ ÜïU NÎ² ¥æçÎ ¥X }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUÚ„æ ¥æñÚ Š²æÝ ÜUÚ„æ
ãñ „æï §¨ çSƒç„ }æï¢ ©ÐæS²-©Ðæ¨ÜU |ææ± Ýãè¢ ãñ J …Ïæ ¨æ{ÜU ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜïU ç±¯² }æï¢ ç±àæï¯
ç±|æêç„ÐæÎ : 215 ¨ê~æ 3–2
MÐ ¨ï …æÝÝæ ™æã„æ ãñ „Ïæ àæÚèÚ ÜïU ãè NÎ² ¥æçÎ ¥X }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUÚ„æ ¥æñÚ Š²æÝ ÜïU }ææŠ²}æ
¨ï ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ J §üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜïU çH» ¥æñÚ çÜU¨è ¥‹² ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ
ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH» {æÚ‡ææ ÜUæ Ðí²æïxæ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ²æïxæ ÜUè ª¡™è ¥±Sƒæ }æï¢ ¨è{ï ãè §üEÚ,
…è± ¥æçÎ }æï¢ „èÝæï¢ ÜUæ²ü ¥ƒæü„ì {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ çÜU²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
ÏææãÚ ÜïU Îïàæ }æï¢ ‘{æÚ‡ææ’ ÜUæ Ðí²æïxæ - ÜUæï§ü Ã²çv„ çÜU¨è ±ëÿæ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ÜïU
çH» ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï ±ëÿæ ÜïU çÜU¨è |ææxæ }æï¢ çSƒÚ ÜUÚÜïU ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ™æã„æ ãñ J ²ã
Ïææs Îïàæ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUæ Ðí²æïxæ ãñ J …æï ÏææãÚ ÜïU Îïàæ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUè …æ„è ãñ ±ã §üEÚæïÐæ¨Ýæ ÜïU
çH» Ýãè¢ ãñ J ²lçÐ §üEÚ ¨±üÃ²æÐÜU ãñ çÈUÚ |æè …è±æy}ææ àæÚèÚ ¨ï ÏææãÚ §üEÚ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{
Ýãè¢ …æïÇG ¨ÜU„æ J §¨çH» §üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ¥ÐÝï àæÚèÚ »±¢ ¥æy}ææ }æï¢ ãæï„è ãñ ÏææãÚ Ýãè¢ JJ 1 JJ
„~æ Ðíy²²ñÜU„æÝ„æ Š²æÝ}æì JJ 2 JJ
àæÏÎæƒü - („~æ) ç…¨ SƒæÝ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUè ãé§ü ãñ ©¨ SƒæÝ }æï¢ (Ðíy²²-»ÜU„æÝ„æ)
¿æï² ç±¯²ÜU ¿ææÝ ÜUæ »ÜU ¨}ææÝ ÏæÝæ ÚãÝæ (Š²æÝ}æì) Š²æÝ ãñ J
¨ê~ææƒü - ç…¨ SƒæÝ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUè ãé§ü ãñ ©¨è SƒæÝ }æï¢ ¿æï²-ç±¯²ÜU ¿ææÝ ÜUæ »ÜU
¨}ææÝ ÏæÝæ ÚãÝæ ¥ƒæü„ì ¿æï² ç±¯²ÜU ¿ææÝ ¨ï ç|æ‹Ý ¿ææÝ ÜUæï ©ÐçSƒ„ Ý ÜUÚÝæ ‘Š²æÝ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „çS}æ‹Îïàæï Š²ï²æH}ÏæÝS² Ðíy²²S²ñÜU„æÝ„æ ¨öàæ: Ðí±æã: Ðíy²²æ‹„Úï‡ææÐÚæ}æëcÅæï
Š²æÝ}æì JJ 2 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ ({æÚ‡ææ ç±¯²ÜU) ÐíÎïàæ }æï¢ Š²ï² MÐè ¥æH}ÏæÝ ±æHï ¿ææÝ ÜUè »ÜUMÐ„æ
(¿ææÝ ÜUæ) »ÜU ¨}ææÝ Ðí±æã ¥ƒæü„ì Îê¨Úï ¿ææÝ ¨ï ¥ç}æçŸæ„ ¿ææÝ Ðí±æã ‘Š²æÝ’
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Š²æÝ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J
²æïxæ ç…¿ææ¨é¥æï¢ ÜUæï Š²æÝ ÜïU ç±¯² }æï¢ ç±àæï¯ MÐ ¨ï …æÝÝæ ™æçã²ï J §üEÚ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚÝï
±æHï ¨æ{ÜUæï¢ ÜUæï Ðíƒ}æ àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ¥ƒ±æ ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ ¨ï §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ
¨ï …æÝ HïÝæ ™æçã²ï J ²çÎ ¨æ{ÜU §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ„ï ¥ƒ±æ ç±ÐÚè„
…æÝ„ï ãñ¢ „æï Š²æÝ }æï¢ ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è J …ñ¨ï àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ¨ï ²ã …æÝ çH²æ çÜU §üEÚ
¨±ü-Ã²æÐÜU, ¨±ü¿æ, ¨±üàæçv„}ææÝì, ¥æÝ‹ÎS±MÐ ãñ J Š²æÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² |æè §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï
§üEÚ ÜUæï ±ñ¨æ ãè …æÝÜUÚ ©¨ÜUæ Š²æÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J …æï ±S„é …ñ¨è ãñ ©¨ÜUæï ±ñ¨è ãè …æÝÜUÚ
Š²æÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J Š²æÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ç…¨ ÐÎæƒü ÜUæ Š²æÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ ©¨ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ
¥‹² ÐÎæƒü ÜUæ S}æÚ‡æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ¥æñÚ Ý §ç‹Îí²æï¢ ¨ï çÜU¨è ÐÎæƒü ÜUæï Îï¶Ýï ÜUæ Ðí²yÝ
ãè ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ²çÎ Š²æÝ ÜïU }æŠ² }æï¢ }æÝ ¨ï Š²ï² ¨ï ç|æ‹Ý ç±¯² ÜUæï ©Ææ çH²æ …æ„æ
ãñ „æï ©¨ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ ™æçã²ï J }æã<¯ ÜUçÐH …è Ýï Š²æÝ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU -
ç±|æêç„ÐæÎ : 216 ¨ê~æ 3–3
``ÚæxææïÐãç„Š²æüÝ}æì'' JJ ¨æ¢w²0 3/30 JJ
Úæxæ ÜUæ LÜU …æÝæ ‘Š²æÝ’ ãñ J ¥ƒæü„ì §üEÚ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ¥‹² çÜU¨è |æè ç±¯² }æï¢
Úæxæ ÜUæ Ý ãæïÝæ ‘Š²æÝ’ ãñ J
``Š²æÝ¢ çÝ<±¯²¢ }æÝ:'' ¨æ¢w²0 6/25 JJ
²æïxæ ÜïU ç±¯² ¨ï ç|æ‹Ý ç±¯² }æï¢ }æÝ ÜUæ Ý …æÝæ ‘Š²æÝ’ ãñ J
²æïxææ|²æ¨è MÐ±æÝì ÐÎæƒü ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ÜïU çH» MÐ±æÝì ÐÎæƒü ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ ¨}æ²
±ã MÐ ÜïU |ææïxæ ÜïU çH» MÐ±æÝì ÜUæ Š²æÝ Ý ÜUÚï J ²çÎ ÜUÚ„æ ãñ „æï ±ã çÝ<±¯² Ýãè¢, ¨ç±¯²
ãñ J ‘çÝ<±¯²’ ÜUæ ¥ƒü ²ã |æè ãñ çÜU ±ã MÐ±æÝì ÐÎæƒü ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ÜïU ¨}æ² }æÝ ¨ï Ú¨±æÝì
ÐÎæƒü ÜUæ ç±™æÚ Ý ÜUÚï¢ J MÐ±æÝì ÐÎæƒü ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ÜïU çH» MÐ±æÝì ç±¯² ÜUæ Š²æÝ ÜUÚÝæ
çÝ<±¯² ãè ãñ J ²æïxæ ÜïU ¥ÝéÜêUH ãè ãñ J §¨ çH» Ðíƒ}æ-ÐÎæƒü ÜUæ S±MÐ àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ±æ ¥Ýé}ææÝ
Ðí}ææ‡æ ¨ï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÜUÚ çÈUÚ …ãæ¡ ÐÚ {æÚ‡ææ ÜUè xæ§ü ãñ, ±ãè¢ ÐÚ Š²æÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU ÜéUÀ |æè Ý ç±™æÚÝï ÜUæ Ýæ}æ Š²æÝ Ýãè¢ ãñ J Š²æÝÜUæH }æï¢
ç…¨ ÐÎæƒü ÜUæ Š²æÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ ±ã ÐÎæƒü ¥æñÚ ©¨ÜUæ Ýæ}æ ÎæïÝæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ¨æ{ÜU ÜUæï ãæïÝæ
™æçã²ï J …ñ¨ï §üEÚ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ©¨ÜUæ Ýæ}æ ¥æï}æì ãñ ¥æñÚ ±ã Ýæ}æè ãñ ¥ƒæü„ì §üEÚ ±æÓ²
ãñ ¥æñÚ ¥æï}æì ©¨ÜUæ ±æ™ÜU (àæÏÎ) ãñ J ¥æï}æì ÜUæ ¥ƒü ¨çã„ ÏææÚ-ÏææÚ …Ð ÜUÚÝæ ¥æñÚ ¥‹² ç±¯²
}æï¢ }æÝ ÜUæï Ý HxææÝæ Š²æÝ ãñ J §¨çH²ï çÜU¨è |æè ç±¯² }æï¢ ÜéUÀ |æè Ý ç±™æÚÝæ Š²æÝ Ýãè¢
ãñ JJ 2 JJ
„Îï±æƒü}ææ~æçÝ|ææü¨¢ S±M Ðàæê‹²ç}æ± ¨}ææç{: JJ 3 JJ
àæÏÎæƒü - („Îì-»±) ±ã Š²æÝ = Š²ï² ç±¯²ÜU ¿ææÝ ãè (¥ƒü}ææ~æ-çÝ|ææü¨¢) ÜïU±H
±S„é ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝï ±æHæ (S±MÐ-àæê‹²}æì-§±) ¥ÐÝï S±MÐ ¨ï àæê‹² ãé¥æ
…ñ¨æ (¨}ææç{:) ¨}ææç{ ãñ J
¨ê~ææƒü - ±ã Š²æÝ ãè ÜïU±H Š²ï² ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝï ±æHæ, ¥ÐÝï Š²æÝæy}æÜU
S±MÐ ¨ï àæê‹² ÏæÝæ …ñ¨æ ¥ƒæü„ì ¿ææÝS±MÐ ¨ï xææñ‡æ ãé¥æ ‘¨}ææç{’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Š²æÝ}æï± Š²ï²æÜUæÚçÝ|ææü¨¢ Ðíy²²æy}æÜïUÝ S±M Ðï‡æ àæê‹²ç}æ± ²Îæ |æ±ç„
Š²ï²S±|ææ±æ±ïàææœæÎæ ¨}ææç{çÚy²éÓ²„ï JJ 3 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Š²ï²æÜUæÚ }æï¢ |ææç¨„ ãæïÝï ±æHæ Š²æÝ ãè …Ïæ ¥ÐÝï ¿ææÝæy}æÜU S±MÐ ¨ï
Úçã„ …ñ¨æ ãæï …æ„æ ãñ Š²ï² ÜïU S±|ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ, „Ïæ ‘¨}ææç{’ ÜUãæ …æ„æ ãñ JJ 3 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨}ææç{ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ J
Š²æÝÜUæH }æï¢ Š²æ„æ = Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHæ, Š²æÝ = ç…¨ ¿ææÝ ÜïU mæÚæ Š²ï² ÜUè xæ±ï¯‡ææ ÜUè
…æ„è ãñ ±ã ¿ææÝ ¥æñÚ Š²ï² = ç…¨ ÜUè xæ±ï¯‡ææ ÜUè …æ„è ãñ ±ã ÐÎæƒü, „èÝæï¢ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý MÐ
¨ï |ææç¨„ ãæï„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ Š²ï² ÜUæ S±MÐ }æéw² MÐ ¨ï ÐíÜUæçàæ„ ãæï„æ ãñ
ç±|æêç„ÐæÎ : 217 ¨ê~æ 3–3
¥ƒæü„ì ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ Š²æÝ xææñ‡æ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ÐÎæƒü ÜUæ S±MÐ Ðí{æÝ Úã„æ ãñ J S±MÐàæê‹²
ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã Ýãè¢ çÜU ²æïxææ|²æ¨è ¿ææÝ ¨ï àæê‹² ãæï …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã ãñ çÜU ÐÎæƒü
ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ }æéw² Úã„æ ãñ J
¨}ææç{ ÜïU ç±¯² }æï¢ ¥ÝïÜU Hæïxææï¢ Ýï ÜéUÀ »ï¨è }ææ‹²„æ²ï¢ ÏæÝæ Ú¶è ãñ¢, ç…ÝÜïU ÜUæÚ‡æ ¨ï ²æïxæ
ç…¿ææ¨é |æí}æ }æï¢ ÐÇG …æ„ï ãñ¢ J …ñ¨ï ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU |æêç}æ }æï¢ »ÜU H}Ïææ ¥æñÚ xæãÚæ xæbæ ¶æïÎÜUÚ
©¨}æï¢ »ÜU ¨Œ„æã, Îæï ¨Œ„æã ¥ƒ±æ §¨¨ï |æè ¥ç{ÜU çÎÝ Ð²ü‹„ ©¨ }æï¢ ÚãÝæ ¥æñÚ ÜéUÀ |æè Ý
¶æÝæ-ÐèÝæ §¨è ÜUæ Ýæ}æ ¨}ææç{ ãñ J ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ç±™æÚæï¢ ÜUè àæê‹²„æ ÜUæ Ýæ}æ ¨}ææç{
ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¥ÝïÜU ¥Ýéç™„ }ææ‹²„æ²ï¢ ¨}ææç{ ÜïU Ýæ}æ ¨ï Ðí™çH„ ãñ¢ J …Ïæ „ÜU ²æïxæ ç…¿ææ¨é
Ðí™çH„ ¥Ýéç™„ }ææ‹²„æ¥æï¢ ¥æñÚ ç±àæéh }ææ‹²„æ¥æï¢ ÜUæï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï Ýãè¢ …æÝ„ï „Ïæ „ÜU ²æïxæ
}ææxæü ÐÚ ™H ÜUÚ ¨ÈUH Ýãè¢ ãæï„ï J
¨}ææç{ ÜïU ç±¯² }æï¢ ç±àæéh MÐ ¨ï «ç¯²æï¢ Ýï Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ
²æïxæ ãñ J §¨è ‘±ëçœæçÝÚæï{’ ÜUæ Ýæ}æ ¨}ææç{ ãñ J ±ëçœæçÝÚæï{ ¥ƒ±æ ¨}ææç{ ÜïU Ðí}æé¶ Îæï |æïÎ
ãñ¢ J »ÜU ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¥æñÚ Îê¨Úè ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ J ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ ÜïU ÜéUÀ ¥æ±à²ÜU ¨æ{Ý
ãñ¢, …ñ¨ï §üEÚ, …è±æy}ææ ¥æñÚ ÐíÜëUç„ J §Ý „èÝæï¢ ÜUæ àæéh ¿ææÝ ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ }æï¢ »ÜU ¥æ±à²ÜU ¨æ{Ý
ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ±ñÚæx², ¥|²æ¨ ¥æñÚ ²}æ çÝ²}ææçÎ ÜUæ ÐæHÝ J ²ï |æè ¨}ææç{ ÜïU Ðí}æé¶ ¨æ{Ý
ãñ¢ J §‹ãè¢ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU mæÚæ ²æïxææ|²æ¨è ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÜïU {æÚ‡ææ ÜUè ç¨çh ÜUÚ„ï ãñ¢ J {æÚ‡ææ
¨ï Š²æÝ ¥æñÚ Š²æÝ ¨ï ¨}ææç{ ÜUæï ç¨h ÜUÚ„ï ãñ¢ J {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¥|²æ¨
ÜUÚ„ï ÜUÚ„ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐçÚÐv±æ±Sƒæ ¥æ …æ„è ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ
¨ï |æè ÐÚ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J ÐÚ±ñÚæx² ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ç¨h ãæï„è ãñ J ©¨¨ï §üEÚ
¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï ¨}æS„ vHïàææï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è
ãñ J §¨çH²ï ¨|æè ²æïxæ ç…¿ææ¨é¥æï¢ ÜUæï ¨}ææç{ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æíæ‹„ }ææ‹²„æ¥æï¢ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ «ç¯²æï¢
ÜUè ç±àæéh }ææ‹²„æ¥æï¢ ÜUæï S±èÜUæÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
²æïxæ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜéUÀ ¥Ýé|æ±æy}æÜU Ðí²æïxæ
}æÝ ÜUæï {æÚ‡ææ ÜUè çSƒç„ }æï¢ Hï …æÝï ÜïU çH» ¥ÝïÜU ©Ðæ²æï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ ãæï„æ ãñ J ç…Ý}æï¢ ¨ï
ÜéUÀ Ðí²æïxææï¢ ÜUæï ²ãæ¡ ÐÚ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ ãñ -
{æÚ‡ææ ç±¯²ÜU ÐãHæ Ðí²æïxæ - }æÝ ÜUæï …ÇGG ÐÎæƒü ¨}æÛæ ÜUÚÜïU çÝ²¢~æ‡æ }æï¢ HæÝæ ²ã
»ÜU ©Ðæ² ãñ J …Ïæ ¨æ{ÜU }æÝ ÜUæï »ÜU …ÇG (¿ææÝÚçã„) ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒü ± ¥ÐÝæ ©ÐÜUÚ‡æ
¨}æÛæ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæï {æÚ‡ææ ÜïU ÿæï~æ }æï¢ çSƒÚ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ „Ïæ }æÝ {æÚ‡ææÿæï~æ }æï¢ çSƒÚ ãæïÝï
Hxæ„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï »ÜU ÜUæÚ ÜUæ ™æHÜU, ÜUæÚ ÜUæï …ÇG ÐÎæƒü ¨}æÛæÜUÚ ¥ÐÝï Hÿ² ÐÚ
Ðãé¡™Ýï ÜïU çH» ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU ™Hæ„æ ãñ, „æï ±ã ¨ÚH„æ ¨ï ¥ÐÝï Hÿ² ÐÚ Ðãé¡™ …æ„æ ãñ J §¨è
ÐíÜUæÚ ¨æ{ÜU }æÝ ÜUæï ÜUæÚ ÜUè |ææ¢ç„ …ÇG ÐÎæƒü ¨}æÛæÜUÚ ¥ÐÝï Hÿ² {æÚ‡ææ ÐÚ çSƒÚ ÜUÚÝæ
™æã„æ ãñ, „æï ©¨ÜUæï ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ J ÐÚ‹„é …ÇGG ¨}æÛæÝï ÐÚ |æè Ðê±ü ¨¢SÜUæÚæï¢, ¥¨æ±{æÝè
ç±|æêç„ÐæÎ : 218 ¨ê~æ 3–3
¥æçÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ ±ã ¨æ{ÜU çÏæÝæ ç±™æÚ çÜU²ï ãè ¥ÐÝï Hÿ² ¨ï ç±Lh ç±¯² }æï¢ }æÝ ÜUæï Hxææ
Îï„æ ãñ J ¥æñÚ ©¨ÜïU Ðpæ„ì ¨æ{ÜU ÜUæï Ð„æ ™H„æ ãñ çÜU }æñ¢Ýï ¥¨æ±{æÝè ¨ï ²æïxæ ¨ï ç±Lh ç±¯²
}æï¢ }æÝ ÜUæï Hxææ çÎ²æ ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ¨æ{ÜU ÐéÝ: ¨æ±{æÝ ãæïÜUÚ çÈUÚ ©¨ÜUæï …ÇG ¨}æÛæÜUÚ
Ðí²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ, „Ïæ ©¨ÜUæï ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ J
{æÚ‡ææ ç±¯²ÜU Îê¨Úæ Ðí²æïxæ - …Ïæ ¨æ{ÜU ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ
ãñ, „æï HæñçÜUÜU ¨é¶ ± ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ }æï¢ Lç™ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ±ã ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ Ýãè¢
ÜUÚ Ðæ„æ J ÐÚ‹„é …Ïæ ¨æ{ÜU ²ã Îï¶„æ ãñ çÜU ²ã ¨é¶ ± ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ý ¥çÝy² ãñ¢ ¥æñÚ ¨}æS„
¨æ¢¨æçÚÜU ¨é¶, Îé:¶ ¨ï ç}æçŸæ„ ãñ¢ J ²çÎ }æñ¢ çÜU¨è |æè ¨é¶ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUM¡xææ,
„æï ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU ¨æƒ ¨æƒ }æãæÝì Îé:¶ ÜUè ÐíæçŒ„ |æè ¥±à² ãè ãæïxæè J §¨ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï
Îï¶ÜUÚ ±ã ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï çÝ²¢~æ‡æ }æï¢ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ „æï {æÚ‡ææ ÜïU ÜïU‹Îí }æï¢ }æÝ ÜUæï çSƒÚ
ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J
{æÚ‡ææ ç±¯²ÜU „ë„è² Ðí²æïxæ - }æÝ ÜUæï {æÚ‡ææ }æï¢ ÜïUç‹Îí„ ÜUÚÝï ÜïU çH» ¨}æ²-2 ÐÚ ²ã
Îï¶Ýæ ™æçã» çÜU }æÝ ÜUæï ¥çSƒÚ ÜUÚÝï ±æHï ç±™æÚ ÜñU¨ï ¥æñÚ ÜUãæ¡ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J »ï¨æ ÜUÚÝï
¨ï ÐçÚ¿ææ„ ãæï …æ„æ ãñ çÜU ç±™æÚæï¢ ÜUæï ©ÆæÝï ±æHæ }æñ¢ ¥æy}ææ ãè ãê¡ ¥æñÚ }æéÛæ¨ï ¥ç„çÚv„ ¥‹² ÜUæï§ü
Ýãè¢ ãñ J §¨ Ðí²æïxæ ¨ï }æÝ ÜUæï {æÚ‡ææ ÜïU‹Îí }æï¢ çSƒÚ ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ J
{æÚ‡ææ ÜïU‹Îí }æï¢ }æÝ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÝï ÜïU çH» ¨æ{ÜU ÜUæï ²ã ç±™æÚ ÜUÚÝæ ™æçã» çÜU ²çÎ }æñ¢
{æÚ‡ææ ÜïU‹Îí }æï¢ }æÝ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãê¡, „æï §¨¨ï Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh
ãæïxæè ¥æñÚ ©¨¨ï }æñ¢ §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ „ÜU Ðãé¡™ …æª¡xææ J ¥‹²ƒæ }æñ¢ §üEÚ-ÐíæçŒ„, …æï }æïÚæ }æéw² Hÿ²
ãñ, ©¨ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¨æ¢¨æçÚÜU ç±¯²æï¢ }æï¢ ãè ¥æ¨v„ ãæïÜUÚ ç±ç±{ Îé:¶æï¢ ÜUæï |ææïxæê¡xææ J
…Ïæ {æÚ‡ææ ÜUè çSƒç„ ¥ÓÀè ÏæÝ …æ„è ãñ „æï Š²æÝ ÜUÚÝï }æï¢ ¨éç±{æ ãæï …æ„è ãñ J Š²æÝÜUæH
}æï¢ ¨æ{ÜU ÜUæï çÝ}Ý ¨æ±{æçÝ²æ¡ Ú¶Ýè ™æçã»¡ J
(1) ÐãHï ¨æ{ÜU ÜUæï §üEÚ ÜïU, xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ± ÜUæï Ïæ„æÝï ±æHï }æ¢~æ ± ±æv²æï¢ ÜUæ ¥ƒü
¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ HïÝæ ™æçã» J Š²æÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ¥ƒü¨çã„ …Ð±æv² ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚ„ï ÚãÝæ
™æçã» J çÜU‹„é ÜU|æè-ÜU|æè ¨æ{ÜU }ææÝç¨ÜU …Ð ÜUÚ„æ ãé¥æ …Ð ±æv² ÜUæï Ïæ‹Î ÜUÚ Îï„æ ãñ,
²çÎ …Ð ±æv² ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ Ïæ‹Î ãæï …æ²ï „æï „yÜUæH ©¨ÜUæï ÐéÝ: ÐíæÚ}|æ ÜUÚ Îï„æ ™æçã» J
(2) Š²æÝ ÜUÚ„ï ¨}æ², …Ð ±æv² ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚ„ï ãé», ©¨ÜUæ ¥ƒü ç™‹„Ý ÜUÚ„ï ãé»,
§Ý ¨}æS„ çÜíU²æ¥æï¢ „ƒæ ¥ÐÝè ¥æy}ææ ÜUæï §üEÚ ¨}æ<Ð„ Ú¶Ýæ ™æçã» J …ñ¨ï çÜU HæïÜU }æï¢ »ÜU
çàæc² ¥ÐÝï xæéL…è ÜïU ¨}æÿæ ÏæñÆÜUÚ xææ²~æè }æ¢~æ ÜUæï ¥ƒü ¨çã„ ¨éÝæ„æ ãñ, »ï¨ï ãè ¨æ{ÜU ÜUæï
Š²æÝ-ÜUæH }æï¢ ²ã ¥Ýé|æêç„ ÏæÝæ²è Ú¶Ýè ãñ çÜU }æïÚï ÐÚ}æ xæéL ÐÚ}æïEÚ }æïÚï ¥ƒü ¨çã„ }æ¢~ææïÓ™æÚ‡æ
ÜUæï, }æïÚï ÐéL¯æƒü ÜUæï „ƒæ }æïÚï S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ¨ï Îï¶ Úãï ãñ¢ J
(3) Š²æÝÜUæH }æï¢ …æï Š²ï² §üEÚ ãñ, ©¨ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¥‹² çÜU¨è |æè ç±¯² ÐÚ ç±™æÚ Ýãè¢
©ÆæÝæ ™æçã²ï J ¥‹² ¨}æS„ ç±™æÚæï¢ ÐÚ Ðíç„Ïæ‹{ Hxææ ÎïÝæ ™æçã²ï J
ç±|æêç„ÐæÎ : 219 ¨ê~æ 3–3
¥Ïæ ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ ãï„é ÜéUÀ }æéw² ©Ðæ²æï¢ ÜUæ ±‡æüÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ -
ç±±ïÜU, ±ñÚæx², ¥|²æ¨ - ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ ÜUæ »ÜU Ðí}æé¶ ©Ðæ² ²ã ãñ çÜU ¨æ{ÜU ÜUæï
§üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ç±¯²ÜU ²ƒæƒü¿ææÝ ÜUÚ HïÝæ ™æçã²ï J v²æï¢çÜU §Ý „èÝæï¢ ÐÎæƒæïZ ÜïU ²ƒæƒü
¿ææÝ ÜïU çÏæÝæ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J §Ý „èÝæï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ ²ƒæƒü ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚ
HïÝæ ‘ç±±ïÜU’ ãñ J
…æï Îé:¶ ¥æñÚ Îé:¶ ÜïU ÜUæÚ‡æ - ¥ç±læ, ¥{}æü, }æ}æy±, ÜéU¨¢SÜUæÚ ¥æçÎ ãñ¢, ©ÝÜUæ ÐçÚy²æxæ
ÜUÚÜïU ç±læ, {}æü, §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ, ¨é¨¢SÜUæÚ ¥æçÎ, …æï ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢, ©ÝÜUæ xæíã‡æ
ÜUÚÝæ ‘±ñÚæx²’ ãñ J
±ñÚæx² ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï „ƒæ ©¨ï çSƒÚ Ú¶Ýï ÜïU çH²ï ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨„„ Ðí²yÝ ÜUÚÝæ
‘¥|²æ¨’ ãñ J
ÐíH²æ±Sƒæ ¨}ÐæÎÝ - ¨æ{ÜU ÜUæï ¨¢¨æÚ ÜUè ©yÐçœæ, çSƒç„, ÐíH² ÜUæ ¿ææÝ ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ
¨ï ÜUÚ HïÝæ ™æçã²ï J ¨æ{ÜU ÜUæï §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï Ðí²æïxæ „ƒæ ç™‹„Ý ÜUÚÝæ ™æçã²ï çÜU §¨ ¨ëçcÅ
¨ï Ðê±ü …æï ÐíH² ÜUè ¥±Sƒæ ƒè, ¥ƒæü„ì ÍææïÚ ¥‹{ÜUæÚ ÜUè ¥±Sƒæ ƒè J ÜUæï§ü çÝ<}æ„ ÐÎæƒü
¨ê²ü, ™‹Îí, „æÚï ¥æçÎ ÜéUÀ |æè Ýãè¢ ƒï J ©¨ ¨}æ² ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì ²ï xæé‡æ ¥ÐÝè ¨æ}²æ±Sƒæ
}æï¢ ƒï J ¨æ{ÜU ÏææñçhÜU S„Ú ÐÚ §¨ ¥‹{ÜUæÚ ÜUè çSƒç„ ÜUæï Îï¶ï J ÐíH² ÜïU Ðpæ„ì ¨œ±, Ú…,
„}æ ¨ï §üEÚ Ýï ÜíU}æàæ: }æãœæy±, ¥ã¢ÜUæÚ, }æÝ, §ç‹Îí²æ¡, „‹}ææ~ææ²ï¢, Ðæ¡™ SƒêH|æê„ „ƒæ SƒêH|æê„æï¢
¨ï çÝ<}æ„ §¨ öçcÅxææï™Ú …xæ„ „ƒæ àæÚèÚ ÜUè ©yÐçœæ ÜUè, ¨æ{ÜU »ï¨æ ç™‹„Ý ÜUÚï J §¨ÜïU Ðpæ„ì
¥ÐÝï àæÚèÚ ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ç™‹„Ý ÜUÚï, çÜU ²ã Ýæàæ±æÝ ãñ; v²æï¢çÜU ²ã ©yÐ‹Ý ãé¥æ ãñ J §¨è
ÐíÜUæÚ ¥‹²æï¢ ÜïU àæÚèÚ |æè Ýæàæ±æÝ ãñ¢, »ï¨æ ç±™æÚï J Ðíæ‡æè}ææ~æ ÜïU ²ï ¨}æS„ àæÚèÚ »ÜU çÎÝ ÝcÅ
ãæï …æ²ï¢xæï ¥æñÚ ÝcÅ ãæïÜUÚ Ð†™ SƒêH|æê„æï¢ }æï¢ HèÝ ãæï …æ²ï¢xæï J „yÐpæ„ì ²ï SƒêH |æê„ „‹}ææ~ææ¥æï¢
}æï¢ HèÝ ãæï …æ²ï¢xæï J çÈUÚ „‹}ææ~ææ²ï¢, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ }æÝ, ¥ã¢ÜUæÚ }æï¢ HèÝ ãæï …æ²ï¢xæï J çÈUÚ ¥ã¢ÜUæÚ,
}æãœæy± }æï¢ ¥æñÚ }æãœæy±, }æêH ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ²ï¢xæï J »ï¨æ ç±™æÚÐê±üÜU ç™‹„Ý ÜUÚÝï ¨ï |ææ±è
ÐíH² ÏææñçhÜU S„Ú ÐÚ ¨}æÛæ }æï¢ ¥æ …æ²ïxæè J ¨æ{ÜU Ýï §¨ ¨ëçcÅ ¨ï Ðê±ü ÐíH²æ±Sƒæ ÜUæï ÍææïÚ
¥‹{ÜUæÚ ÜïU MÐ }æï¢ ÏææñçhÜU S„Ú ÐÚ ¨}ÐæçÎ„ çÜU²æ ƒæ, ©¨ï ¥æñÚ ©Ð²éüv„ ç™‹„ÝæÝé¨æÚ |ææ±è
ÐíH² ÜïU ÏææñçhÜU S„Úæï¢ ÜUæï ÐÚSÐÚ ç}æHæ ÎïÝï ÐÚ, ¨æ{ÜU ±œæü}ææÝ ¨¢¨æÚ ÜUæï |æè ÏææñçhÜU S„Ú
ÐÚ ÐíH² MÐ }æï¢ Îï¶Ýï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J »ï¨è ÏææñçhÜU çSƒç„ }æï¢ ±S„é}ææ~æ ÜUæ ¥æÜUæÚ
ÐíÜUæÚ ¨}ææŒ„ ãé¥æ çÎ¶„æ ãñ, §¨¨ï ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ çÝÚæï{ ãæï …æ„æ ãñ J
²ã ÐíH²±„ì ¥±Sƒæ ÐíæÚ¢|æ }æï¢ ¥æ¡¶ Ïæ‹Î ÜUÚÜïU ÏæÝæ§ü …æ„è ãñ J çÈUÚ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-2
¥æ¡¶ ¶æïHÜUÚ |æè ÏæÝæ§ü …æ ¨ÜU„è ãñ J ±ëçœæ²æï¢ ÜïU çÝÚæï{ ãï„é ²ã ç±àæï¯ ©Ðæ² ãñ J ²æïxæ ç…¿ææ¨é
ÜUæï §¨ÜUæ Ðí²æïxæ ²æïxæ }æï¢ ©‹Ýç„ ãï„é ¥±à² ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §¨ ÐíH²±„ì ÏææñçhÜU ¥±Sƒæ ÜUè
ç±|æêç„ÐæÎ : 220 ¨ê~æ 3–3
ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ ¨æ{ÜU ÍææïÚ ¥‹{ÜUæÚ ÜUè çSƒç„ }æï¢ §üEÚ ÜUæï ¨±üÃ²æÐÜU ¥æñÚ S±²¢ (¥æy}ææ) ÜUæï
¨±üÃ²æÐÜU §üEÚ }æï¢ ÇêÏææ ãé¥æ Îï¶„æ ãñ J ©¨è çSƒç„ }æï¢ §üEÚ ÜïU ¨æƒ }ææ„æ, çÐ„æ, ¥æ™æ²ü ¥æçÎ
ÜïU ¨}Ïæ‹{ ÏæÝæÜUÚ ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ¢ J
Ã²æŒ²-Ã²æÐÜU ¨}Ïæ‹{ - …æï ¨æ{ÜU ¥ÐÝï ¨}æS„ ÎñçÝÜU çÜíU²æ Ã²±ãæÚæï¢ }æï¢ „ƒæ ©Ðæ¨ÝæÜUæH
}æï¢ §üEÚ ÜUæï ¨±ü~æ ‘Ã²æÐÜU’ „ƒæ …è±æy}ææ¥æï¢, ¨}æS„ HæïÜU HæïÜUæ‹„Úæï¢ »±¢ ÜUæÚ‡æMÐ }æêH ÐíÜëUç„
ÜUæï ‘Ã²æŒ²’ ¨}æÛæ„æ ãñ, ±ã ¨æ{ÜU ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J Ã²æŒ²-Ã²æÐÜU ¨}Ïæ‹{
ÏæÝæÝï }æï¢ ÜU|æè-ÜU|æè ¨æ{ÜU ÜéUÀ |æêHï¢ ÜUÚ Îï„æ ãñ J …ñ¨ï Š²æÝ ÜUæH }æï¢ §üEÚ ÜUæï ÜUãè¢ ÎêÚ Îïàæ
}æï¢ }ææÝÜUÚ, ©¨ÜUè S„éç„, ÐíæƒüÝæ, ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„æ ãñ, ¨±ü~æ Ã²æÐÜU }ææÝÜUÚ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J ¥æñÚ »ï¨ï
ãè ÜU|æè-ÜU|æè §üEÚ ÜUæï àæÚèÚ ÜïU Îæ¡²ï¢, Ïææ¡²ï¢, ªÐÚ, Ýè™ï }ææÝÜUÚ „æï §üEÚ ÜUè S„éç„, ÐíæƒüÝæ,
©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„æ ãñ ÐÚ‹„é àæÚèÚ }æï¢ §üEÚ ÜUæï Ã²æÐÜU }ææÝÝæ |æêH …æ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ÜU|æè-
2 ¨æ{ÜU àæÚèÚ ÜïU ÏææãÚ ¥æñÚ ¥‹ÎÚ |æè §üEÚ ÜUæï Ã²æÐÜU }ææÝÜUÚ ©¨ÜUè S„éç„, ÐíæƒüÝæ, ©Ðæ¨Ýæ
ÜUÚ„æ ãñ ÐÚ‹„é S±²¢ (¥æy}ææ) }æï¢ §üEÚ ÜUæï Ã²æÐÜU S±èÜUæÚ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ J »ï¨è |æêHæï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ
¨}ææç{-ÐíæçŒ„ }æï¢ ÜUçÆÝæ§ü²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï …æ„è ãñ¢ J §¨çH²ï ¨æ{ÜU ÜUæï ¥ÐÝè ¥æy}ææ, ¥‹„:ÜUÚ‡æ
¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢, àæÚèÚ, HæïÜU-HæïÜUæ‹„Ú, ÜUæ²ü …xæ„ ¥æñÚ ¨œ±, Ú…, „}æ, (ÐíÜëUç„) }æï¢ §üEÚ ÜUæï ‘Ã²æÐÜU’
¥æñÚ §‹ãï¢ ‘Ã²æŒ²’ }ææÝÜUÚ §üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝè ™æçã²ï J »ï¨æ ÜUÚÝï ÐÚ ¨}ææç{-ÐíæçŒ„ }æï¢ ¨ÚH„æ
§üEÚÐíç‡æ{æÝ ¥ƒæü„ì §üEÚ¨}æÐü‡æ - ²ã ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ ãï„é ç±àæï¯ ©Ðæ² ãñ J §¨ÜïU ç±¯²
}æï¢ Ðíƒ}æ ÐæÎ ÜïU ¨ê~æ 23 ‘§üEÚÐíç‡æ{æÝæmæ’ }æï¢ Îï¶ï¢ J
¨}ææç{ ÜUè çSƒç„ }æï¢ ÜéUÀ ¥Ýé|æêç„²æ¡
(1) …Ïæ ¨}ææç{ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ „Ïæ ã}ææÚï àæÚèÚ ÐÚ ÜéUÀ Ðí|ææ± ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý Ðí|ææ±æï¢ }æï¢
¨ï »ÜU Ðí|ææ± ²ã ãñ çÜU ¨æ{ÜU ÜïU }æS„ÜU ÜïU }æŠ² |ææxæ }æï¢ »ÜU ç±àæï¯ ÎÏææ± ¥Ýé|æ± }æï¢ ¥æ„æ
ãñ, }ææÝæï çÜU ÜUæï§ü ±S„é }æS„ÜU }æï¢ ç™ÐÜUæ Îè xæ§ü ãæï J
(2) Îê¨Úæ Ðí|ææ± ²ã ¥Ýé|æ± }æï¢ ¥æ„æ ãñ çÜU ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ¨æ{ÜU }æï¢ àæè„ ± ©c‡æ„æ
ÜUæï ¨ãÝï ÜUæ ç±àæï¯ ¨æ}æ‰²ü ©yÐ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH²ï ¨æ{ÜU ÜUæï ¨}ææç{ ÜUè çSƒç„
¨ï Ðê±ü ²çÎ àæè„ ¨ï àæÚèÚ ÜUè Úÿææ ÜïU çH²ï »ÜU ÜéU„æü ± ÜU}ÏæH {æÚ‡æ ÜUÚÝï ÐÇï ƒï J ©¨è
¨æ{ÜU ÜUæï ¨}ææç{ ÜUè çSƒç„ }æï¢ ¥Ïæ §Ý àæÚèÚ ÚÿæÜU ±›æï¢ ÜïU Ý {æÚ‡æ ÜUÚÝï ÐÚ |æè àæè„ Ïææç{„
Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J ÐÚ‹„é §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã Ýãè¢ ãñ çÜU ¨æ{ÜU ÜUæï ÏæÈüU ¨ï ÉÜUÝï ÐÚ |æè ©¨ï
àæè„ Ïææç{„ Ýãè¢ ÜUÚïxææ J »ÜU ¨è}ææ „ÜU ãè ¨ãÝàæçv„ }æï¢ ±ëçh }ææÝÝè ™æçã²ï J
(3) §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Lx‡æ ¥±Sƒæ }æï¢ |æè »ÜU ¨è}ææ „ÜU ¨æ{ÜU ÜUæï Úæïxæ Ïææç{„ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 221 ¨ê~æ 3–3
(4) ¨}ææç{ ÜïU ÐíæŒ„ ãæïÝï ÐÚ ¨æ{ÜU ÜUæï ²ã }ææÝç¨ÜU ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ çÜU }æñ¢ ¨}æS„
Îé:¶æï¢, vHïàææï¢ ± Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï ÀêÅ xæ²æ ãê¡ ¥æñÚ ¨¢¨æÚ ÜïU ¥‹² ¨}æS„ Ðíæ‡æè Ïæ‹{Ýæï¢, vHïàææï¢ ¨ï
xæíS„ ãñ¢ J
(5) ÏææñçhÜU S„Ú ÐÚ ±ã ¥æÜUæàæ±„ì ¥±Sƒæ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ©¨ï ¨¢¨æÚ ÜUè
ÐíH²±„ì ¥±Sƒæ çÎ¶æ§ü Îï„è ãñ J ©¨ çSƒç„ }æï¢ ±ã }æëy²é ¥æçÎ ¨}æS„ |æ²æï¢ ¨ï }æév„ ãæï …æ„æ ãñ J
(6) §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¨¢¨æÚ ÜïU ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ S±æ}æè §üEÚ ÜUæï ãè }ææÝ„æ ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝï
„ƒæ ¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ÏæÝï ãé±ï S±S±æ}æè ¨}Ïæ‹{ ÜUæï ¨}ææŒ„ ÜUÚ Îï„æ ãñ J ²ã ¥±Sƒæ ©¨ï
§„Ýè çÐí² ¥æñÚ ¨é¶ÐíÎ Hxæ„è ãñ çÜU ¨¢¨æÚ ÜïU ¨}æS„ ¨é¶æï¢ ÜUæï ±ã Îé:¶MÐ Îï¶„æ ãñ J §¨
çSƒç„ ± ¨é¶ ÜUæï ±ã ÀæïÇGÝæ Ýãè¢ ™æã„æ J §¨ çSƒç„ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ÜïU ±ã Úæç~æ }æï¢ ¨æïÝæ Ýãè¢
™æã„æ ÐÚ‹„é S±æS‰² Úÿææ ãï„é ©¨ï Úæç~æ }æï¢ ¨æïÝæ ÐÇG„æ ãñ J
(7) §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ²év„ §¨ ÏææñçhÜU S„Ú ÐÚ ¨}ÐæçÎ„ ÜUè xæ§ü ÐíH²æ±Sƒæ }æï¢ ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUæ ÐíæÚ}|æ ãæï …æ„æ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¨æ{ÜU ÜUæï ÎïãæçÎ ¨ï ÐëƒÜUì ¥ÐÝï S±MÐ ÜUè
¥Ýé|æêç„ ãæïÝè ÐíæÚ}|æ ãæï …æ„è ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ …ñ¨ï-…ñ¨ï ©yÜU¯ü ãæï„æ ™Hæ …æ„æ ãñ
±ñ¨ï-±ñ¨ï àæÚèÚ, §ç‹Îí²æï¢, }æÝæçÎ ©ÐÜUÚ‡ææï¢ ¨ï ÐëƒÜUì, ¥ÐÝï S±MÐ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæïÝè ÐíæÚ}|æ ãæï
…æ„è ãñ J {èÚï {èÚï ¥ÐÝï ¥æy}æS±MÐ ÜUè ¥Ýé|æêç„ }æï¢ |æè SÐcÅ„æ ÏæÉG„è ™Hè …æ„è ãñ ¥ƒæü„ì
¨æ{ÜU ÜUæ ¥ÐÝï S±MÐ ç±¯²ÜU ¿ææÝ Ðí±ëçh ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ™Hæ …æ„æ ãñ J ¨æ{ÜU ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUè ¥ç‹„}æ ©yÜU¯ü„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU |æè Ðê‡æüMÐï‡æ ¨‹„écÅ Ýãè¢ ãæï Ðæ„æ ãñ J v²æï¢çÜU
¥|æè ©¨ÜUè §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè ¥ç|æHæ¯æ Ðê‡æü Ýãè¢ ãæï Ðæ§ü ãñ J
(8) §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ÜïU çH²ï ±ã ÐÚ}ææy}ææ, ¥æï}æì ¥æçÎ àæÏÎæï¢ ÜUæï HïÜUÚ ÏææÚ ÏææÚ §üEÚ ÜïU
Ýæ}æ ÜUæï …Ð„æ ãé¥æ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUè ª¡™è çSƒç„ ÜUæï ÏæÝæ Hï„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï »ÜU ÀæïÅæ
ÏææHÜU ¥ÐÝè }ææ„æ ÜïU |æèÇG }æï¢ ¶æï …æÝï ÐÚ ©¨ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ¥y²‹„ HæHæç²„ ãæï„æ
ãñ, ©¨ ¨}æ² ©¨ ÏææHÜU ÜUæï ¥ÐÝè }ææ„æ ÜïU ¥ç„çÚv„ ÜéUÀ |æè ¥ÓÀæ Ýãè¢ Hxæ„æ J ±ã
ÏææÚ-ÏææÚ }ææ„æ…è, }ææ„æ…è.......»ï¨æ ÏææïH„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¨æ{ÜU §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ÜïU çH²ï
ÏææÚ-ÏææÚ ãï ÐÚ}ææy}ææ ãï ÐÚ}ææy}ææ.......»ï¨æ ÏææïH„æ ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ §üEÚ ©¨ÜUæï ¨éÐæ~æ }ææÝÜUÚ
¥ÐÝè àæÚ‡æ }æï¢ Hï Hï„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæï ¥ÐÝæ ç±çàæcÅ ¿ææÝ ÎïÜUÚ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ
ÜUÚ±æ Îï„æ ãñ J §¨ §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ ¨æ{ÜU ÜUæï §üEÚ ÜïU ç±çàæcÅ çÝy² ¥æÝ‹Î
„ƒæ ç±çàæcÅ ¿ææÝ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¨±üÃ²æÐÜU §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ »ï¨ï
ãè ãæï„æ ãñ …ñ¨ï çÜU Hæïãï ÜïU xææïHï }æï¢ ¥çxÝ ¨±üÃ²æÐÜU çÎ¶æ§ü Îï„è ãñ J
(9) ¨æ{ÜU ¨Ïæ …è±æï¢ „ƒæ HæïÜU HæïÜUæ‹„Úæï¢ ÜUæï §üEÚ }æï¢ Ã²æŒ² „ƒæ §üEÚ ÜUæï §Ý}æï¢ Ã²æÐÜU
Ðíy²ÿæMÐ }æï¢ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J ¥æñÚ ¨æ{ÜU ²ã ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ çÜU }æñ¢Ýï …æï ÐæÝæ ƒæ ¨æï Ðæ
ç±|æêç„ÐæÎ : 222 ¨ê~æ 3–5
çH²æ ¥æñÚ …æï …æÝÝæ ƒæ ±ã …æÝ çH²æ J ¥Ïæ §¨ ¨ï ¥ç„çÚv„ ÜéUÀ ¥æñÚ ÐæÝï ²æïx² ¥æñÚ …æÝÝï
²æïx² àæï¯ Ýãè¢ Úãæ JJ 3 JJ
~æ²}æïÜU~æ ¨¢²}æ: JJ 4 JJ
àæÏÎæƒü - (~æ²}æì) {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ §Ý „èÝæï¢ ÜUæ (»ÜU~æ) »ÜU ç±¯²ÜU ãæïÝæ
(¨¢²}æ:) ¨¢²}æ ãñ J
¨ê~ææƒü - {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ §Ý „èÝæï¢ ÜUæ »ÜU ç±¯² ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ÜïU çH²ï Ðí²æïxæ
ÜUÚÝæ ‘¨¢²}æ’ ãñ J {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ §Ý „èÝæï¢ ÜUæ §¨ àææ› }æï¢ ²ã ÐæçÚ|ææç¯ÜU Ýæ}æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „Îï„hæÚ‡ææŠ²æÝ¨}ææç{~æ²}æïÜU~æ ¨¢²}æ: J »ÜUç±¯²æç‡æ ~æèç‡æ ¨æ{ÝæçÝ ¨¢²}æ
§y²éÓ²„ï J „ÎS² ~æ²S² „æç‹~æÜUè ÐçÚ|ææ¯æ ¨¢²}æ §ç„ JJ 4 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - »ÜU ç±¯²ÜU ({æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ Ýæ}æÜU) „èÝæï¢ ¨æ{Ý ¨¢²}æ ÜUãï
…æ„ï ãñ¢ J (¥ƒæü„ì §Ý „èÝæï¢ ÜUæ ¨}æéçÎ„ Ýæ}æ ¨¢²}æ ãñ) §¨ ÜUæÚ‡æ §Ý „èÝæï¢ ÜUè àææ›è² ÐçÚ|ææ¯æ
‘¨¢²}æ’ ãñ JJ 4 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUæ Hÿæ‡æ çÜU²æ xæ²æ ãñ J
…Ïæ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ »ÜU ãè ç±¯² }æï¢ çÜU²ï …æ„ï ãñ¢ „Ïæ §Ý „èÝæï¢ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï
¨¢²}æ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ²ã ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ Ýï ÐçÚ|ææ¯æ ÏæÝæ§ü ãñ çÜU §¨ àææ› }æï¢ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ
¨}ææç{ ÜUæï ¨¢²}æ ÜUãæ …æ²ïxææ J …ãæ¡-…ãæ¡ ÐÚ ¨¢²}æ àæÏÎ ÜUæ Ðí²æïxæ ãæïxææ ±ãæ¡-±ãæ¡ ÐÚ §Ý
„èÝæï¢ ÜUæ xæíã‡æ ãæïxææ J §¨¨ï ²ã ¨éç±{æ ãæïxæè çÜU „èÝæï¢ ÜUæ Ýæ}æ ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ÜUãÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ
Ýãè¢ ãæïxæè J §¨ àææ› }æï¢ Ïæ„Hæ§ü ç±ç±{ ç±|æêç„²æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH» §Ý {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ
¨}ææç{ ÜUæ »ÜU ÜUæH }æï¢ Ðí²æïxæ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ÜU|æè-ÜU|æè {æÚ‡ææ çÜU¨è ¥‹² ç±¯² ÐÚ ÜUè
…æ„è ãñ ¥æñÚ Š²æÝ çÜU¨è ¥‹² ç±¯² ÜUæ çÜU²æ …æ„æ ãñ J …ñ¨ï àæÚèÚ ÜïU NÎ² ¥æçÎ ¥Xæï }æï¢
{æÚ‡ææ ÜUè …æ„è ãñ ¥æñÚ Š²æÝ §üEÚ ÜUæ çÜU²æ …æ„æ ãñ J …Ïæ àæÚèÚ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ÜïU
çH» §Ý „èÝæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ ãæï„æ ãñ „æï àæÚèÚ }æï¢ ãè {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ „èÝæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ ãæï„æ
ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ „èÝæï¢ ÜUæ »ÜU ç±¯² àæÚèÚ ãè ãñ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è àæÚèÚ ¨ï ÏææãÚ çÜU¨è ±ëÿæ ÜïU
S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ™æã„æ ãñ „æï {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ©¨è »ÜU ±ëÿæ ÜïU ç±¯² }æï¢ ãè ãæï„ï
ãñ ¥ƒæü„ì „èÝæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ »ÜU ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH» ãè çÜU²æ …æ„æ ãñ J Îê¨Úè Ïææ„ ²ã |æè ãñ
çÜU ÐíæÚ¢|æ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUæ ¥|²æ¨ çÜU²æ …æ„æ ãñ ©¨ ¨}æ² Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUæ Ðí²æïxæ Ýãè¢
ãæï„æ ãñ J §¨çH» »ÜU ÜUæH }æï¢ »ÜU ç±¯² }æï¢ …Ïæ §Ý „èÝæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ ãæï„æ ãñ „Ïæ §ÝÜUæï ‘¨¢²}æ’
àæÏÎ ¨ï ÜUãæ …æ„æ ãñ JJ 4 JJ
„Á…²æ„ì Ðí¿ææHæïÜU: JJ 5 JJ
àæÏÎæƒü - („„ì-…²æ„ì) ©¨ ¨¢²}æ ÜïU ç¨h ãæïÝï ¨ï (Ðí¿ææ-¥æHæïÜU:) ¨}ææç{ Ðí¿ææ ÜUæ
©yÜU¯ü ãæï„æ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 223 ¨ê~æ 3–5
¨ê~ææƒü - ©¨ ¨¢²}æ ÜïU …² ¥ƒæü„ì ÐçÚÐv±„æ (±à²„æ) ÜïU ãæïÝï ¨ï ¨}ææç{ Ðí¿ææ ÜUæ
ç±ÜUæ¨ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „S² ¨¢²}æS² …²æy¨}ææç{Ðí¿ææ²æ |æ±y²æHæïÜUæï, ²ƒæ ²ƒæ ¨¢²}æ: çSƒÚÐÎæï |æ±ç„
„ƒæ „ƒæ1 ¨}ææç{Ðí¿ææ ç±àææÚÎè|æ±ç„ JJ 5 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ ¨¢²}æ ÜïU …è„ HïÝï ÐÚ ¨}ææç{ Ðí¿ææ ÜUæ ¥æHæïÜU (©yÜU¯ü)
ãæï„æ ãñ J …ñ¨ï …ñ¨ï ¨¢²}æ öÉG (ÐçÚÐv±) ãæï„æ …æ„æ ãñ ±ñ¨ï ±ñ¨ï ¨}ææç{ Ðí¿ææ çÝ}æüH ãæï„è
…æ„è ãñ JJ 5 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUè ç¨çh ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
{æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ §Ý „èÝæï¢ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï …Ïæ ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ ¥æ …æ„è
ãñ „Ïæ Ïæéçh ÜUæ ç±àæï¯ ç±ÜUæ¨ ãæï„æ ãñ J
(1) …Ïæ ²}æ, çÝ²}æ ¥æçÎ ¥Xæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãé» {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ ÜUæ ¥|²æ¨
çÜU²æ …æ„æ ãñ „Ïæ Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ çÝÏæüH ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¨œ±xæé‡æ ÐíÏæH ãæï …æ„æ ãñ J ¨œ±
xæé‡æ ÜïU ÐíÏæH ãæïÝï ¨ï Ïæéçh ÜUæ ç±ÜUæ¨ ãæï„æ ãñ¢, ÜéU¨¢SÜUæÚ çÝÏæüH ãæï …æ„ï ãñ ¥æñÚ ¨é¨¢SÜUæÚ
ÐíÏæH ãæï …æ„ï ãñ¢ J
(2) ±ñàæïç¯ÜUÜUæÚ }æã<¯ ÜU‡ææÎ …è Ýï ¨¢SÜUæÚ Îæï¯ ¨ï ¥ç±læ ÜUè ©yÐçœæ Ïæ„Hæ§ü ãñ J
§ç‹Îí²Îæï¯æ„ì ¨¢SÜUæÚÎæï¯æÓ™æç±læ JJ ±ñàæïç¯ÜU 9/2/10 JJ §¨¨ï ¥ƒæüÐçœæ ¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ
ãñ çÜU ¨é¨¢SÜUæÚ ¨ï ç±læ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J
(3) ²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ |æè Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU §üEÚ |æè ©Ðæ¨ÜUæï¢ ÜUæï ç±læ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ
ãñ J ©¨¨ï ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J …æï Hæïxæ ²ã }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ¿ææÝ ÜUæ ç±ÜUæ¨ S±²¢ ãæï …æ„æ
ãñ ¿ææÝÎæ„æ §üEÚ ÜUè ÜUæï§ü ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ ©ÝÜUè ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ¿ææÝ
çÏæÝæ ¿ææ„æ ÜïU Ýãè¢ Úã ¨ÜU„æ J §¨çH» ¿ææÝ ÜUæ ¥æ{æÚ §üEÚ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU mæÚæ ÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï
ãè …è±æy}ææ ¨ÈUH ãæï„æ ãñ J ±ïÎ }æï¢ §üEÚ Ýï ÜUãæ ãñ çÜU -
²¢ ÜUæ}æ²ï „¢„}æéxæí¢ ÜëU‡ææïç}æ „¢ Ïæírææ‡æ¢ „}æëô¯ „¢ ¨é}æï{æ}æì JJ «0 10J125J5 JJ
|ææ±æƒü - }æñ¢ ç…¨-ç…¨ ÜUæï ™æã„æ ãê¡ ©¨-©¨ ÜUæï ÏæH±æÝì ÜUÚ„æ ãê¡ ¥æñÚ ç…¨ÜUæï ™æã„æ
ãê¡, ©¨ÜUæï Ïæírææ (™„é±ïüÎç±„ì) ÏæÝæ„æ ãê¡ ¥æñÚ ç…¨ÜUæï ™æã„æ ãê¡ ©¨ÜUæï «ç¯ ¥æñÚ ç…¨ÜUæï ™æã„æ
ãê¡, ©¨ÜUæï ©œæ}æÏæéçh ¨ï ²év„ ÜUÚ„æ ãê¡ J §¨çH²ï Ðí¿ææ HæïÜU ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J
„¢ ¨é}æï{æ}æì.....²ãæ¡ ÐÚ §¨ Ïææ„ ÜUæ Š²æÝ Ú¶Ýæ ™æçã²ï çÜU …æï Ã²çv„ §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ
ÐæHÝ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„æ ãñ ©¨ÜUæï §üEÚ }æï{æ±è ÏæÝæ Îï„æ ãñ J ¨Ïæ ÜUæï Ýãè¢
ÏæÝæ„æ „ƒæ S±ïÓÀæ ¨ï ±æ çÏæÝæ ÐéL¯æƒü çÜU²ï |æè çÜU¨è ÜUæï Ýãè ÏæÝæ„æ JJ 5 JJ
1. ¥~æ v±ç™Îì ‘§üEÚÐí¨æÎæÎì’ §y²æçÐ çHç¶„}æì J
ç±|æêç„ÐæÎ : 224 ¨ê~æ 3–6
„S² |æêç}æ¯é ç±çÝ²æïxæ: JJ 6 JJ
àæÏÎæƒü - („S²) ©¨ ¨¢²}æ ÜUæ (|æêç}æ¯é) ²æïxæ|æêç}æ²æï¢ = ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ (ç±çÝ²æïxæ:)
Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¨ê~ææƒü - ²æïxæ ÜUè SƒêH |æêç}æ²æï¢ }æï¢ ±à²„æ ÐíæŒ„ ãæïÝï ÐÚ ©¨ÜïU ¥Ý‹„Ú ¨êÿ}æ, ¨êÿ}æ„Ú,
¨êÿ}æ„}æ |æêç}æ²æï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
Ã²æ0 |ææ0 - „S² ¨¢²}æS² ç…„|æê}æï²æüÝ‹„Úæ |æêç}æS„~æ ç±çÝ²æïxæ: J Ý sç…„æ{Ú|æêç}æÚÝ‹„Ú|æêô}æ
ç±HÑì Í² Ðíæ‹„|æêç}æ¯é ¨¢²}æ¢ H|æ„ï J „Î|ææ±æÓ™ ÜéU„S„S² Ðí¿ææHæïÜU: ! §üEÚÐí¨æÎæçÁ…„æïœæÚ|æêç}æÜUS²
™ Ýæ{Ú|æêç}æ¯é ÐÚç™œæ¿ææÝæçÎ¯é ¨¢²}ææï ²év„: J ÜUS}ææ„ì ? „ÎƒüS²æ‹²„ »±æ±xæ„y±æ„ì J |æê}æïÚS²æ
§²}æÝ‹„Úæ |æêç}æçÚy²~æ ²æïxæ »±æïÐæŠ²æ²: J ÜUƒ}æì ? »±¢ sév„}æì -
²æïxæïÝ ²æïxææï ¿ææ„Ã²æï ²æïxææï ²æïxææyÐí±„ü„ï J
²æïùÐí}æœæS„é ²æïxæïÝ ¨ ²æïxæï Ú}æ„ï ç™Ú}æì JJ §ç„ JJ 6 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ ¨¢²}æ ÜUè ç…„|æêç}æ ÜUè …æï ¥xæHè |æêç}æ ãñ ©¨}æï¢ ç±çÝ²æïxæ = Ðí²æïxæ
ÜUÚÝæ ™æçã²ï J çÝ}Ý |æêç}æ ÜUæï Ý …è„Ýï±æHæ ²æïxæè „ÎÝ¢„Ú |æêç}æ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¥xæHè ª¡™è |æêç}æ²æï¢
}æï¢ ¨¢²}æ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ©¨ ¨¢²}æ ÜïU Ý ãæïÝï ¨ï Ðí¿ææ HæïÜU = (©¨ ²æïxæè ÜUè Ðí¿ææ ÜUæ ©yÜU¯ü)
ÜñU¨ï ãæï ¨ÜU„æ ãñ ? §üEÚ ÜUè ÜëUÐæ ¨ï ¥xæHè |æêç}æ²æï¢ ÜUæï …è„ï ãé» ²æïxæè ÜUæ ÐÚç™œæ ¿ææÝ ¥æçÎ
çÐÀHè |æêç}æ²æï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ¥Ðïçÿæ„ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢ ? ±ã ¥ƒü (©œæÚ|æêç}æ…²) ¥‹² ÜUæÚ‡æ (§üEÚÐí¨æÎ)
¨ï ¿ææ„ ãæïÝï ¨ï J §¨ |æêç}æ ÜïU ¥Ý‹„Ú ²ã ²ã |æêç}æ ãñ §¨ ç±¯² }æï¢ ²æïxæ ãè xæéL = }ææxæüÎàæüÜU
ãñ J ÜñU¨ï ? »ï¨æ ãè ÜUãæ ãñ -
²æïxæ, ²æïxæ ÜïU mæÚæ …æÝÝï ²æïx² ãñ J ²æïxæ, ²æïxæ ¨ï ¥æxæï ÏæÉG„æ ãñ J ²æïxæ }æï¢ …æï ¥Ðí}æœæ =
(¥¨æ±{æÝ Ýãè¢ ãæï„æ) ãñ, ±ã ÎèÍæüÜUæH „ÜU ²æïxæ }æï¢ Ú}æ‡æ ÜUÚ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ²æïxæ…‹² ¥æÝ‹Î
ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ JJ 6 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ©¨ ç±ÜUç¨„ Ïæéçh ÜUæ Ðí²æïxæ ²æïxæ ÜUè
|æêç}æ²æï¢ }æï¢ (²æïxæ ÜïU ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý S„Úæï¢ }æï¢) ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
…Ïæ ²æïxæè ÜUæï ²æïxæ ÜUè »ÜU çSƒç„ ÐíæŒ„ ãæï …æ²ï „Ïæ ¥æxæï ÜUè çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU
çH» ©¨ï Ðí¿ææHæïÜU ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ÜUæï§ü Ã²çv„ Ð±ü„ ÐÚ ™ÉGÝæ ™æã„æ ãñ „æï ¥¢{ïÚæ
ãæïÝï ÐÚ ©¨ÜUæï ªÐÚ ™ÉGÝï ÜïU çH» ÎèÐÜUæçÎ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãæï„è ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ª¡™ï
²æïxæ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ²æïxæè ÜUæï ª¡™è Ïæéçh ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï ÜUãæ ãñ çÜU -
©¨ Ðí¿ææHæïÜU ÜUæ ²æïxæ ÜUè ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ Ðí²æïxæ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ²æïxæ ÜUè »ÜU ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„
ÜUÚÜïU ©¨ÜïU Ðpæ„ì ©¨¨ï ¥æxæï ÜUè ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ²çÎ
çÝÜUÅ ±æHè ¥±Sƒæ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ª¡™è (ÎêÚ ±æHè) ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ çÜU²æ
…æ„æ ãñ „æï ²æïxæè ÜUæï ©¨}æï¢ ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è J §¨çH²ï ÜíU}æàæ: ²æïxæ ÜUè »ÜU »ÜU ¥±Sƒæ
ç±|æêç„ÐæÎ : 225 ¨ê~æ 3–7
ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„ï ãé» ãè ²æïxæè ÜUæï ¥æxæï ÜUè ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
§üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï ²æïxæè ÜUæï §üEÚ ¿ææÝ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ÜïU mæÚæ ¥æxæï ÜUè |æêç}æ²æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï
…æ„è ãñ „æï ¥‹² |æêç}æ²æï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ¢ J §¨ ²æïxæ|æêç}æ ÜïU çÝÜUÅ ²ã
¥æxæï ÜUè |æêç}æ ãñ, §¨ ç±¯² }æï¢ ²æïxæ ÜUæï ãè ‘©ÐæŠ²æ²’ }ææÝæ …æ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ²æïxæ ÜUè »ÜU
¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÐÚ ©¨ÜïU ¥æxæï ÜUè ¥±Sƒæ ¿ææ„ ãæï„è ãñ J …ñ¨ï ¨ç±„ÜUæü ¨}ææç{ ÜUè
ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ çÝ<±„ÜUæü ¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J §¨çH²ï ²ã
ÜUãæ …æ„æ ãñ çÜU ²æïxæ ãè ²æïxæ ÜUæ çàæÿæÜU ãñ J §¨ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ ãñ çÜU ²æïxæç±læ ÜUæ
Ðíçàæÿæ‡æ ÎïÝï ±æHï xæéL ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãè Ýãè¢ ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã ãñ çÜU ²æïxæ ÜUè Ðíƒ}æ
¥±Sƒæ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæïÝï ÐÚ ¥æxæï ÜUè ¥±Sƒæ ÜUæ ¥Ýé|æ± S±²¢ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J ÜïU±H xæéL
ÜïU ©ÐÎïàæ}ææ~æ ¨ï ±ã ¥Ýé|æ± Ýãè¢ ãæï„æ J ²æïxæç±læ ÜUæ Ðíçàæÿæ‡æ ÎïÝï ±æHæ ¥æ™æ²ü çàæc² ÜUæï
©ÐÎïàæ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ²æïxæ ÜïU S±MÐ ÜUæï Ïæ„Hæ Îï„æ ãñ J ©¨ ©ÐÎïàæ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï
¨ï ²æïxæ ÜUè ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± ¨æ{ÜU ÜUæï S±²¢ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ, …æï Ã²çv„ ç±ç{Ðê±üÜU
²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ, ©¨ÜUæï ¥±à² ãè ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ J ÜéUÀ Hæïxæ ²ã ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ã}æÝï
²æïxææ|²æ¨ çÜU²æ ¥æñÚ ©¨}æï¢ ÜUæï§ü ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æHè J ¨ÈUH„æ Ý ç}æHÝï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ²æïxæ ÛæêÆæ
ãñ ? »ï¨æ Ýãè¢ ãñ; çÜU‹„é ²æïxææ|²æ¨ ç±ç{Ðê±üÜU Ý ÜUÚÝæ, ²ãæ¡ ÜUæÚ‡æ ãñ JJ 6 JJ
~æ²}æ‹„ÚX¢ Ðê±ïü|²: JJ 7 JJ
àæÏÎæƒü - (~æ²}æì) ²ï „èÝ (¥‹„ÚX}æì) çÝÜUÅ„}æ ¨æ{Ý ãñ (Ðê±ïü|²:) ²}æ-çÝ²}æ ¥æçÎ
ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï J
¨ê~ææƒü - Ðê±üÐæÎ }æï¢ Ïæ„Hæ²ï ãé» ²}æ-çÝ²}æ-¥æ¨Ý-Ðíæ‡ææ²æ}æ ¥æñÚ Ðíy²æãæÚ ÜUè
¥Ðïÿææ ¨ï ²ï „èÝ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{, ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¥‹„ÚX ¥ƒæü„ì ¨}æèÐ„}æ
¨æ{Ý ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „Îï„hæÚ‡ææŠ²æÝ¨}ææç{~æ²}æ‹„ÚX¢ ¨¢Ðí¿ææ„S² ¨}ææ{ï: Ðê±ïü|²æï ²}ææçÎ|²: Ð†™|²:
¨æ{Ýï|² §ç„ JJ 7 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ±ã ²ã ({æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{) „èÝæï¢ ²}ææçÎ ÜUè ¥Ðïÿææ ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’
ÜïU ‘¥‹„ÚX ¨æ{Ý’ ãñ¢ JJ 7 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ }æï¢ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUæï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý
²}æ, çÝ²}æ, ¥æ¨Ý, ¥æçÎ Ðæ¡™ ¥Xæï¢ ÜUæï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ‘ÏæçãÚX ¨æ{Ý’ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
§¨ „è¨Úï ÐæÎ }æï¢ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUæï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý Ïæ„Hæ²æ
ãñ J …æï ÜUæ²ü ÜUè ç¨çh }æï¢ ÎêÚ ¨ï ¨ãæ²„æ ÜUÚï ±ã ÏæçãÚX ãñ, ¥æñÚ …æï çÝÜUÅ„æ ¨ï ÜUÚï ±ã ¥‹„ÚX
ãñ J ²}æ, çÝ²}æ, ¥æ¨Ý ¥æçÎ Ðæ¡™ ¥X ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh }æï¢ ÎêÚ ¨ï ¨ãæ²„æ ÜUÚ„ï ãñ¢
ç±|æêç„ÐæÎ : 226 ¨ê~æ 3–8
§¨çH²ï ²ï ÏæçãÚX ãñ¢ J {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ ²ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh }æï¢ çÝÜUÅ„æ ¨ï ¨ãæ²„æ
ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨çH²ï ²ï ¥‹„ÚX ¨æ{Ý ãñ¢ J §¨ „è¨Úï ÐæÎ }æï¢ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
ÜUæ ÏæçãÚX ¨æ{Ý ÜUãæ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ ç±™æÚ‡æè² ãñ çÜU §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨}ææç{ ÜUæ ÏæçãÚX ãè ãæï„æ ãñ ¥ƒ±æ ¥‹„ÚX
|æè ãæï„æ ãñ ? ¨æ{ÜUæï¢ ÜïU S„Ú ¥æñÚ Ðí²æïxæ ÜUè ‹²êÝ„æ, ¥ç{ÜU„æ, SƒêH„æ, ¨êÿ}æ„æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ
§üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ÏæçãÚX ±æ ¥‹„ÚX ãæï„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ „è¨Úï ÐæÎ }æï¢ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæï ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUæ ÏæçãÚX ÜUãæ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ¨æ{ÜU ¥ËÐ S„Ú ÜUæ ãñ ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæ Ðí²æïxæ ¥ËÐ
ÜUæH „ÜU, ¥ËÐ}ææ~ææ ¥æñÚ SƒêH MÐ }æï¢ ÜUÚ„æ ãñ J …ñ¨ï §üEÚÐíç‡æ{æÝ }æï¢ ¥ËÐ ¨}æ² HxææÝæ, }æÝ,
±æ‡æè, àæÚèÚ ¨ï ãæïÝï ±æHè çÜíU²æ¥æï¢ ÜUæï ¥ËÐ}ææ~ææ }æï¢ §üEÚæÐü‡æ ÜUÚÝæ ±æ ÜéUÀ ÜUæï ¥<Ð„
ÜUÚÝæ ¥æñÚ ÜéUÀ ÜUæï Ý ÜUÚÝæ, ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ HæñçÜUÜU ÈUH ™æãÝæ ¥æñÚ ÜéUÀ ÜUæ Ý ™æãÝæ J §üEÚ
ÜïU Ðíç„ ‹²êÝ Ðíï}æ Ú¶Ýæ, S±²¢ ÜUæï ÜU|æè §üEÚæÐü‡æ ÜUÚÝæ ¥æñÚ ÜU|æè Ý ÜUÚÝæ, §üEÚæ¿ææ ÜUæ ÜU|æè
ÐæHÝ ÜUÚÝæ ¥æñÚ ÜU|æè Ý ÜUÚÝæ, §¨ çSƒç„ }æï¢ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÏæçãÚX ¨æ{Ý }ææÝæ …æ²ïxææ J
…ãæ¡ ÐÚ §¨ÜïU ç±ÐÚè„ §üEÚ-Ðíç‡æ{æÝ ÜUæ Ðí²æïxæ ãæïxææ ±ãæ¡ ÐÚ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý }ææÝæ …æ²ïxææ J …ñ¨ï
``§üEÚ-Ðíç‡æ{æÝæmæ'' JJ ²æïxæ0 1/23 JJ ²ãæ¡ ÐÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ, ¥¨¢Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý
ãñ J ²ãæ¡ ²æïxææ|²æ¨è ©Ó™ÜUæïçÅ ÜUæ ãñ, §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUæï ¨êÿ}æ„æ ¨ï ÜUÚ„æ ãñ, ©¨}æï¢ ¥ç{ÜU ¨}æ²
Hxææ„æ ãñ, §üEÚæ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ¥ç{ÜU }ææ~ææ }æï¢ ÜUÚ„æ ãñ, ©¨¨ï ¥ç{ÜU Ðíï}æ ÜUÚ„æ ãñ, ¨}æS„ çÜíU²æ¥æï¢
ÜUæï ©¨ÜUæï ¥<Ð„ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨Ýï ÐÚ±ñÚæx² ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUè ãñ §y²æçÎ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï §üEÚ-Ðíç‡æ{æÝ
¥‹„ÚX ¨æ{Ý ãñ J ``²}æñ±ñ¯ ±ë‡æé„ï'' JJ ÜUÆæïÐçÝ¯Îì 2/23 JJ ¥ƒæü„ì “ç…¨ ²æïxæè ÜUæï §üEÚ ™éÝ
Hï„æ ãñ” §¨ ÐíÜUÚ‡æ }æï¢ |æè §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï §¨ÜUè ÏæçãÚX„æ ¥æñÚ
¥‹„ÚX„æ …æÝÝè ™æçã²ï JJ 7 JJ
„ÎçÐ ÏæçãÚX¢ çÝÏæèü…S² JJ 8 JJ
àæÏÎæƒü - („Îì-¥çÐ) ±ã ¥‹„ÚX ¨æ{Ý |æè (ÏæçãÚX}æì) ÏæçãÚX ¨æ{Ý ãñ (çÝÏæèü…S²)
¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ J
¨ê~ææƒü - ±ã ¥‹„ÚX ¨æ{Ý {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ |æè ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ÏæçãÚX
= ÏææãÚ ÜUæ ¥X ãñ J
Ã²æ0 |ææ - „ÎŒ²‹„ÚX¢ ¨æ{Ý~æ²¢ çÝÏæèü…S² ²æïxæS² ÏæçãÚX¢ |æ±ç„ J ÜUS}ææ„ì ? „Îì|ææ±ï |ææ±æ-
çÎç„ JJ 8 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ±ï ¥‹„ÚX ({æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ Ýæ}æÜU) „èÝ ¨æ{Ý çÝÏæèü… ²æïxæ ÜïU ÏæçãÚX
(¨æ{Ý) ãñ¢ J çÜU¨ ÜUæÚ‡æ ? ©ÝÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæïÝï ¨ï JJ 8 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUæï çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUæ ÏæçãÚX ¨æ{Ý
ç±|æêç„ÐæÎ : 227 ¨ê~æ 3–9
²}æ-çÝ²}æ ¥æçÎ Ðæ¡™ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ÏæçãÚX ¥æñÚ {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ ¥‹„ÚX ãñ¢ J
{æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ |æè çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜïU ÏæçãÚX ¨æ{Ý ãñ¢ J ²ï {æÚ‡ææ ¥æçÎ „èÝ ¨æ{Ý, ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUè ç¨çh }æï¢ çÝÜUÅ„æ ¨ï ¨ãæ²ÜU ãñ¢ ¥æñÚ çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh }æï¢ ÐÚ}ÐÚæ ¨ï ¨ãæ²ÜU
ãæï„ï ãñ¢ J §Ý {æÚ‡ææ, Š²æÝ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜïU ÏæçãÚX ãæïÝï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU §Ý „èÝæï¢ ÜïU ãÅ …æÝï
ÐÚ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý ÐÚ±ñÚæx² ãñ J
¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ª¡™è çSƒç„ ç¨h ãæïÝï ÐÚ ç±±ïÜUw²æç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ç±±ïÜU-w²æç„ }æï¢
|æè ²æïxæè Îæï¯ Îï¶„æ ãñ J ©¨¨ï ÐÚ±ñÚæx² ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J ÐÚ±ñÚæx² ¨ï çÝÏæèü…¨}ææç{ ÜUè ç¨çh
ãæï„è ãñ J §¨çH» ÐÚ±ñÚæx² çÝÏæèü…¨}ææç{ ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý ãñ ¥æñÚ {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ ÐÚ}ÐÚæ
¨ï ¨ãæ²ÜU ãæïÝï ¨ï ÏæçãÚX ¨æ{Ý ãñ¢ J ÏæçãÚX„æ ¥æñÚ ¥‹„ÚX„æ ÜUæ ²ã |æè ÜUæÚ‡æ ãñ çÜU ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ¨æH}ÏæÝ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¨æ{Ý {æÚ‡ææ, Š²æÝ, ¨}ææç{ |æè ¨æH}ÏæÝ ãñ¢ J §¨çH» ±ï ©¨ÜïU
¥‹„ÚX ¨æ{Ý ãñ¢ J çÝÏæèü… ¨}ææç{ çÝÚæH}ÏæÝ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæ ¨æ{Ý ÐÚ±ñÚæx² |æè çÝÚæH}ÏæÝ ãñ J
§¨çH» ±ã ©¨ÜUæ ¥‹„ÚX ¨æ{Ý ãñ JJ 8 JJ
¥±0- ¥ƒ çÝÚæï{ç™œæÿæ‡æï¯é ™H¢ xæé‡æ±ëœæç}æç„ ÜUèöàæS„Îæ ç™œæÐçÚ‡ææ}æ: -
¥ƒü0 - xæé‡ææï¢ ÜUæ S±|ææ± ™¢™H ãñ J §¨çH» ç™œæ ÜïU çÝÚæï{ÜUæH }æï¢ ç™œæ ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ çÜU¨
ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ ¥Ïæ (§¨ÜUæï ¨ê~æ ÜïU mæÚæ ÜUãæ …æ„æ ãñ) -
Ã²éyƒæÝçÝÚæï{¨¢SÜUæÚ²æïÚç|æ|æ±ÐíæÎé|ææü±æñ çÝÚæï{ÿæ‡æç™œææ‹±²æï
çÝÚæï{ÐçÚ‡ææ}æ: JJ 9 JJ
àæÏÎæƒü - (Ã²éyƒæÝ-çÝÚæï{-¨¢SÜUæÚ²æï:) Ã²éyƒæÝ ¥æñÚ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ (¥ç|æ|æ±-
ÐíæÎé|ææü±æñ) çÀÐÝæ-ÐíÜUÅ ãæïÝæ ãæï„æ ãñ (çÝÚæï{-ÿæ‡æ-ç™œæ-¥‹±²:) çÝÚæï{ÜUæçHÜU ç™œæ §Ý
ÎæïÝæï¢ Ã²éyƒæÝ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ²év„ ãæï„æ ãñ (çÝÚæï{-ÐçÚ‡ææ}æ:) ²ã ‘çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
¨ê~ææƒü - Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ÎÏæÝæ ¥ƒæü„ì ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ÎÏæ
…æÝæ ¥æñÚ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ÐíÜUÅ ãæïÝæ ¥ƒæü„ì ¥¨¢Ðí¿ææ„-¨}ææç{ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ÐíÜUÅ
ãæïÝæ, çÝÚæï{ ÜUæçHÜU ç™œæ ÜUæ Ã²éyƒæÝ ¥æñÚ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ²év„ ãæïÝæ, ²ã ç™œæ ÜUæ
‘çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚæçpœæ{}ææü Ý „ï Ðíy²²æy}æÜUæ §ç„ Ðíy²²çÝÚæï{ï Ý çÝL hæ: J
çÝÚæï{¨¢SÜUæÚæ ¥çÐ ç™œæ{}ææü: J „²æïÚç|æ|æ±ÐíæÎé|ææü±æñ J Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚæ ãè²‹„ï, çÝÚæï{¨¢SÜUæÚæ
¥æ{è²‹„ï J çÝÚæï{ÿæ‡æ¢ ç™œæ}æ‹±ïç„ J „ÎïÜUS² ç™œæS² Ðíç„ÿæ‡æç}æÎ¢ ¨¢SÜUæÚæ‹²ƒæy±¢ çÝÚæï{ÐçÚ‡ææ}æ: J
„Îæ ¨¢SÜUæÚàæï¯¢ ç™œæç}æç„ çÝÚæï{¨}ææ{æñ (1J18) Ã²æw²æ„}æì JJ 9 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ ç™œæ ÜïU {}æü ãñ¢ J ±ï ¿ææÝæy}æÜU Ýãè¢ ãæï„ï §¨çH» ¿ææÝ
ÜïU çÝÚæï{ ãæïÝï ÐÚ çÝLh Ýãè¢ ãæï„ï J çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ |æè ç™œæ ÜïU {}æü ãñ¢ J ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ ¥ç|æ|æ±
ç±|æêç„ÐæÎ : 228 ¨ê~æ 3–9
ÐíæÎé|ææü± (ç„Úæï|ææ±-ÐíæÎé|ææü±) ãæï„æ Úã„æ ãñ J Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ ÎÏæ„ï …æ„ï ãñ¢ J çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ÐíæÎé|æêü„
(ÐíÜUÅ) ãæï„ï …æ„ï ãñ¢ J çÝÚæï{ÜUæçHÜU ç™œæ }æï¢ ²ã ÐçÚ‡ææ}æ ¥ç‹±„ Úã„æ ãñ (çÝÚæï{ ÜUæçHÜU ç™œæ
©Ý ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨æƒ ¥ç‹±„ Úã„æ ãñ) J §¨çH» »ÜU ç™œæ ÜUæ ÿæ‡æ-ÿæ‡æ }æï¢
ãæïÝï ±æHæ ²ã ¥‹²ƒæ|ææ± ‘çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUãHæ„æ ãñ J ©¨ ¨}æ² (çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ¨}æ²)
ç™œæ çÝÚæï{ÜUæHèÝ ¨¢SÜUæÚ}ææ~æ àæï¯ ±æHæ ãæï„æ ãñ, ²ã çÝÚæï{ ¨}ææç{ (²æïxæÎàæüÝ ¨ê~æ 1/18) }æï¢
Ïæ„æ²æ …æ ™éÜUæ ãñ JJ 9 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
çÿæŒ„, }æêÉ, ç±çÿæŒ„ ç™œæ ÜUè §Ý „èÝ ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ …æï ç™œæ ÐÚ ¨¢SÜUæÚ ÐÇG„ï ãñ¢, ±ï ¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ ãñ¢ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ …æï ç™œæ ÐÚ ¨¢SÜUæÚ
ÐÇG„ï ãñ¢, ±ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ ÜUãï …æ„ï ãñ¢ J Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ
ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ ¥æñÚ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ |æè ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ç™œæ
¨}Ïæh Úã„æ ãñ J …Ïæ ²æïxæè ¿ææÝ, ±ñÚæx², ¥|²æ¨ ¨ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ
ãñ „æï çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU „è±í ãæïÝï ¨ï Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ ¥ç|æ|æê„
ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¥ÐÝæ ÜUæ²ü ÜUÚÝæ ÀæïÇG Îï„ï ãñ¢ J §¨ çSƒç„ }æï¢ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ¥ÐÝæ ÜUæ²ü
ÜUÚÝæ ÐíæÚ¢|æ ÜUÚ Îï„ï ãñ J ²ã ãñ Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¥ç|æ|æ± ¥æñÚ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ÜUæ ÐíæÎé|ææü± J
çÝÚæï{ÜUæH }æï¢ ç™œæ §Ý ÎæïÝæï ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ²év„ Úã„æ ãñ J ²ã ç™œæ ÜUæ ‘çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
ç™œæ }æï¢ Ðíç„ÿæ‡æ ¨œ±æçÎxæé‡ææï¢ }æï¢ ÐçÚ±„üÝ ãæï„æ Úã„æ ãñ, xæé‡ææï¢ ÜïU §¨ ÐçÚ±„üÝ ÜUæï |æè §¨
¨ê~æ|ææc² }æï¢ ‘Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ’ ÜïU Ýæ}æ ¨ï ÜUãæ xæ²æ ãñ J ²ï ¨¢SÜUæÚ ¿ææÝæy}æÜU Ýãè¢ ãñ¢ J §¨çH»
±ëçœæ²æï¢ ÜïU LÜU …æÝï ÐÚ |æè ²ï Ýãè¢ LÜU„ï J v²æï¢çÜU ±ëçœæ²æ¡ §ÝÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ¢ J çÜU‹„é ¨œ±,
Ú…¨ì, „}æ¨ì ÜUæ S±|ææ± ãè §ÝÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J ²ã Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¥ç|æ|æ± ãæï …æÝæ ¥æñÚ
çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ÐíæÎé|ææü± ãæïÝæ ²æïxæè ÜïU Ðí²yÝ ¨ï ãæï„æ ãñ, S±²¢ Ýãè¢ J …Ïæ ¨é¯éçŒ„ ¥±Sƒæ
ãæï„è ãñ …Ïæ ²æïxæè Ðí²yÝ Ýãè¢ ÜUÚ„æ „æï çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ¥ç|æ|æê„ ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ÎÏæ …æ„ï ãñ¢
¥æñÚ Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ÐíæÎé|ææü± ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ ¨}æ² }æï¢ çÝÏæèü… ¨}ææç{ Ýãè¢ Úã„è J …Ïæ
²æïxæè çÝÎíæ ¨ï ©Æ„æ ãñ „æï ¥ÐÝï Ðí²yÝ ¨ï Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ ¥æñÚ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæï ©ÎìÏæéh ÜUÚ Hï„æ ãñ J „Ïæ çÝÏæèü… ¨}ææç{ ÐíæÚ}|æ ãæï …æ„è ãñ J §¨¨ï ²ã Ïææ„ |æè ¿ææ„ ãæï„è
ãñ çÜU ¥ÝïÜU ÏææÚ çÝÏæèü… ¨}ææç{ |æX ãæï„è ãñ ¥æñÚ ¥ÝïÜU ÏææÚ Ðí²yÝ ¨ï ©¨ÜUæï ç¨h çÜU²æ
…æ„æ ãñ J »ï¨æ Ýãè¢ …æÝÝæ ™æçã» çÜU »ÜU ÏææÚ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ç¨h ãæï„ï ãè …è±æy}ææ ÜUæ
}ææïÿæ ãæï …æ„æ ãñ J ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¨}æ² §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï vHïàææï¢ ÜUè
çÝ±ëçœæ, ¥æÝ‹Î, ¿ææÝ, çÝ|æü²„æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J …Ïæ çÝÎíæÜUæH ¨ï ²æïxæè ©Æ„æ ãñ „æï
¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ ¥æÝ‹Î, ¿ææÝ ÜïU ¥Ýé|æ± ¨ï ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚ ÜïU ÜUæÚ‡æ àæèÍæí ãè ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨è Ðíƒ}æ çÿæŒ„, }æêÉG, ç±çÿæŒ„ ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæï ÚæïÜU„æ ãñ, ©¨ÜïU Ðpæ„ì ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜU„æ ãñ J ©ÝÜïU LÜU …æÝï ¨ï ¥æñÚ
ç±|æêç„ÐæÎ : 229 ¨ê~æ 3–10
çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU …æxæë„ ãæïÝï ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J §¨ çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ
ÜUæ ±ïÎ }æï¢ ±‡æüÝ ãñ -
„~æ ÜUæï }ææïã: ÜU: àææïÜUù»ÜUy±}æÝéÐà²„: JJ ²…é±ïüÎ 40/7 JJ
|ææ±æƒü - („~æ) ©¨ ÐÚ}ææy}ææ ¥æçÎ }æï¢ (»ÜUy±}æì) ¥çm„è² |ææ± ÜUè (¥ÝéÐà²„:) ¥ÝéÜêUH
²æïxææ|²æ¨ ¨ï ¨æÿææ„ì Îï¶„ï ãé» ²æïçxæ…Ý ÜUæï (ÜU:) ÜUæñÝ (}ææïã:) }æêÉGæ±Sƒæ ¥æñÚ (ÜU:) ÜUæñÝ (àææïÜU:)
àææïÜU ±æ vHïàæ ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì ÜéUÀ |æè Ýãè¢ J
- }æã<¯ Î²æÝ‹Î ±ïÎ|ææc²
§üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï …æÝï ÐÚ ¥ç±læ ¥æñÚ vHïàæ Ýãè¢ Úã„ï JJ 9 JJ
„S² Ðíàææ‹„±æçã„æ ¨¢SÜUæÚæ„ì JJ 10 JJ
àæÏÎæƒü - („S²) ©¨ ç™œæ ÜUæ (Ðí-àææ‹„-±æçã„æ) Ðíàææ‹„MÐ ¨ï ÚãÝæ (¨¢SÜUæÚæ„ì)
çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU Hxææ„æÚ ¥|²æ¨ ¨ï çÝÚæï{ ¥±Sƒæ ±æHï ç™œæ ÜUè, Ã²éyƒæÝ
¨¢SÜUæÚ MÐ }æH ¨ï Úçã„, çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ÐÚ}ÐÚæ}ææ~æ-±ãÝàæèH çSƒç„ ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì ©¨
ÜUæH }æï¢ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ç±}æH{æÚæÐí±æã ¨ï ç™œæ ²év„ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - çÝÚæï{¨¢SÜUæÚæ|²æ¨ÐæÅ±æÐïÿææ Ðíàææ‹„±æçã„æ ç™œæS² |æ±ç„ J „y¨¢SÜUæÚ}ææ‹lï
Ã²éyƒæÝ{<}æ‡ææ ¨¢SÜUæÚï‡æ çÝÚæï{{}æü: ¨¢SÜUæÚæïùç|æ|æê²„ §ç„ JJ 10 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¥|²æ¨ ÜUè ÐÅé„æ ÜUè ¥Ðïÿææ Ú¶Ýï ±æHè ç™œæ ÜUè
Ðíàææ‹„±æçã„æ çSƒç„ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ¨ï ãæï„è ãñ J çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ÜïU }æ‹Î ãæïÝï ÐÚ Ã²éyƒæÝ{}æü ²év„
¨¢SÜUæÚ ÜïU mæÚæ çÝÚæï{{}æü ²év„ ¨¢SÜUæÚ ÎÏææ²æ …æ„æ ãñ JJ 10 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ ±æHï ç™œæ ÜUè çSƒç„ ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¥ç{ÜU ¥|²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï ç™œæ ÜUè ‘Ðíàææ‹„±æçã„æ çSƒç„’ ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì
ç™œæ Ðíàææ‹„ MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ J Ã²æ¨|ææc² 1/5 }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU - ¥æy}æÜUËÐïÝ Ã²±ç„cÆ„ï ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ }æï¢ ç™œæ ¥æy}ææ ÜïU „éË² Ðç±~æ ãæïÜUÚ Úã„æ ãñ J §¨ Ðíàææ‹„±æçã„æ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚÝï ÜïU
çH» ²æïxæè ÜUæï ÎèÍæüÜUæH Ð²ü‹„ ¨„„ çÝÚæï{æ±Sƒæ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J ÐÚ±ñÚæx² ¥æçÎ
¨æ{Ýæï¢ ÜUæ xæíã‡æ »±¢ Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ ¥æçÎ Ïææ{ÜUæï¢ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚÝï ¨ï ¨}ææç{ |æ¢xæ Ýãè¢ ãæï„è J
²çÎ ²æïxæè ¥æHS² ¥æçÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÐéL¯æƒü ÜUÚÝæ ÀæïÇG Îï„æ ãñ ¥ƒ±æ ¥¨æ±{æÝ ãæï …æ„æ ãñ
„æï ÐéÝ: Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÎÏææ Hï„ï ãñ¢ J ©¨¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ |æ¢xæ ãæï …æ„è
ãñ J §¨çH²ï §¨ çÝÚæï{æ±Sƒæ ÜUæï çSƒÚ Ú¶Ýï ÜïU çH²ï Ðê‡æü Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ¨¢¨æÚ }æï¢ ÜUãè¢
|æè »ï¨è ¥‹² ¥±Sƒæ Ýãè¢ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ²æïxæè ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU ``ÐíæŒ„¢
ÐíæÐ‡æè²¢ ÿæè‡ææ:ÿæï„Ã²æ: vHïàææ:” JJ ²æïxæ0 1-16 Ã²æ0 |ææ0 JJ ¥ƒæü„ì …æï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ƒæ
±ã ÐíæŒ„ ÜUÚ çH²æ ãñ, ÝcÅ ÜUÚÝï ²æïx² vHïàæ ÝcÅ ãæï xæ²ï ãñ JJ 10 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 230 ¨ê~æ 3–11
¨±æüƒü„ñÜUæxæí„²æï: ÿæ²æïÎ²æñ ç™œæS² ¨}ææç{ÐçÚ‡ææ}æ: JJ 11 JJ
àæÏÎæƒü - (¨±æüƒü„æ-»ÜUæxæí„²æï:) ¨±æüƒü„æ ¥æñÚ »ÜUæxæí„æ ÜUæ (ÿæ²-©Î²æñ) ÿæ² ¥æñÚ
©Î² ãæïÝæ (ç™œæS²) ç™œæ ÜUæ (¨}ææç{-ÐçÚ‡ææ}æ:) ¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¨±æüƒü„æ = ç™œæ ÜUæ ¥ÝïÜU ç±¯²æï¢ }æï¢ Ðí±ëœæ ãæïÝæ, »ÜUæxæí„æ = ç™œæ ÜUæ »ÜU
ãè ç±¯² }æï¢ Ðí±ëœæ ãæïÝæ, §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ ¥ƒæü„ì ¨±æüƒü„æ ÜUæ ÿæ² (= ç„Úæï|ææ±) ¥æñÚ »ÜUæxæí„æ
ÜUæ ©Î² (= ÐíÜUÅ ãæïÝæ), ²ã ç™œæ ÜUæ ‘¨}ææç{ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±æüƒü„æ ç™œæ{}æü: J »ÜUæxæí„æçÐ ç™œæ{}æü: J ¨±æüƒü„æ²æ: ÿæ²çS„Úæï|ææ± §y²ƒü: J
»ÜUæxæí„æ²æ ©Î² ¥æç±|ææü± §y²ƒü: J „²æï{ü<}æy±ïÝæÝéxæ„¢ ç™œæ}æì J „çÎÎ¢ ç™œæ}æÐæ²æïÐ…Ý²æï:
S±æy}æ|æê„²æï{ü}æü²æïÚÝéxæ„¢ ¨}ææ{è²„ï ¨ ç™œæS² ¨}ææç{ÐçÚ‡ææ}æ: JJ 11 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨Ïæ ç±¯²æï¢ ÜUè ¥æïÚ ©‹}æé¶ ãæïÝæ (¥ÝïÜUæxæí„æ) ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ J »ÜUæxæí„æ
|æè ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ J ¨±æüƒü„æ ÜUæ ÿæ² ¥ƒæü„ì = ç„Úæï|ææ±, ²ã ¥ƒü ãñ J »ÜUæxæí„æ ÜUæ ©Î²,
©Î² ÜUæ ¥ƒü ¥æç±|ææü± = ÐíÜUÅ ãæïÝæ ãñ J ©Ý ÎæïÝæï¢ (¨±æüƒü„æ ± »ÜUæxæí„æ) {}ææïZ ÜïU ¨æƒ ç™œæ
{}æèü ÜïU MÐ }æï¢ ¥Ýéxæ„ Úã„æ ãñ J ç„Úæïçã„ ãæïÝï ¥æñÚ ÐíÜUÅ ãæïÝï MÐ ¥ÐÝï }æï¢ ãæïÝï ±æHï (¨±æüƒü„æ
± »ÜUæxæí„æ) {}ææïZ ÜïU ¨æƒ ¥Ýéxæ„ ÚãÝï±æHæ ±ã ²ã ç™œæ ¨}ææçã„ ãæï„æ ãñ, ±ã ç™œæ ÜUæ
‘¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ JJ 11 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç™œæ ÜïU ¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
ç™œæ ÜUæ ç±ç±{ ç±¯²æï¢ }æï¢ Ðí±ëœæ ãæïÝæ ¥ƒæü„ì Ã²çv„ ÜïU mæÚæ ç™œæ ÜUæï ¥ÝïÜU ç±¯²æï¢ }æï¢
Hxææ ÎïÝæ, ²ã ¨±æüƒü„æ ãñ J ¥|²æ¨ ±ñÚæx² ÜïU mæÚæ ©¨ÜUæï ²æïxæ ¨ï ¨}Ïæh çÜU¨è »ÜU ç±¯²
}æï¢ çSƒÚ ÜUÚ ÎïÝæ ²ã »ÜUæxæí„æ ãñ J ¨±æüƒü„æ ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ J »ÜUæxæí„æ |æè ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ J
²æïxæè mæÚæ Ðí²yÝ ¨ï ç™œæ ÜUè ¨±æüƒü„æ ÎêÚ ÜUÚ Îè …æ„è ãñ J ¥ƒæü„ì ©¨ÜUæ ÿæ² = (ç„Úæï|ææ±)
ÜUÚ çÎ²æ …æ„æ ãñ J ç™œæ }æï¢ »ÜUæxæí„æ ÜUæï ±ã ©yÐ‹Ý ÜUÚ Îï„æ ãñ J ¨±æüƒü„æ ¥æñÚ »ÜUæxæí„æ §Ý
ÎæïÝæï¢ {}ææïZ }æï¢ {}æèüMÐ ¨ï ç™œæ ¨}Ïæh Úã„æ ãñ J ²ã ç™œæ ÜUè ¨±æüƒü„æ ÜUæ ãÅ …æÝæ ¥æñÚ çÜU¨è
»ÜU ÐÎæƒü }æï¢ »ÜUæxæí ãæï …æÝæ ç™œæ ÜUæ ‘¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
ç™œæ ÜUæï çÿæŒ„, }æêÉG, ç±çÿæŒ„ ¥±Sƒæ¥æï¢ ¨ï ÚæïÜUÜUÚ, ²æïxæ ¨ï ¨}Ïæh çÜU¨è »ÜU ç±¯² }æï¢
¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU çSƒÚ ÜUÚÝæ ¨æ{ÜU ÜUæ ÜU„üÃ² ãñ J ¥ÐÝï ¥æÐ ç™œæ »ÜUæxæí„æ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ J
²lçÐ »ÜUæxæí„æ ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ J ÐÚ‹„é ²ã S±²¢ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ J ¨±æüƒü„æ |æè ç™œæ ÜUæ
ãè {}æü ãñ¢ J ²ã |æè S±²¢ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ J §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHæ …è±æy}ææ ãñ J
²çÎ Ã²çv„ ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU ç™œæ »ÜU ™ï„Ý ±S„é ãñ, ±ã S±²¢ ™¢™H ãæï„æ ãñ ¥æñÚ S±²¢ »ÜUæxæí
ãæï„æ ãñ „æï ©¨ÜUæ ç™œæ ÜUæï ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU ÎèÍæüÜUæH „ÜU »ÜUæxæí ÜUÚÝæ ¥¨}|æ± ãñ J ²æïxææ|²æ¨è
¥æñÚ |ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜU …æï ç™œæ ÜUæï …ÇG Ý |æè …æÝ Ðæ²ï ãæï¢, ±ï ²æïxæ ÜïU Ðíç„ Ÿæhæ ãæïÝï ¥æñÚ
¥y²‹„ ÐçÚŸæ}æ ÜUÚÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ }æÝ ÜUæï çÜU¨è ¨è}ææ „ÜU »ÜUæxæí ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©¨ çSƒç„ }æï¢ ¥æy}ææ,
ç±|æêç„ÐæÎ : 231 ¨ê~æ 3–13
ÐÚ}ææy}ææ, }æÝ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J ±ï ÎèÍæüÜUæH Ð²ü‹„ ¨æç{ÜUæÚ çÜU¨è
ç±¯² }æï¢ }æÝ ÜUæï »ÜUæxæí Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J §¨çH» }æÝ ÜUæï …ÇG ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ¨ï ©yÐ‹Ý …æÝÜUÚ
»ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã²ï JJ 11 JJ
„„: ÐéÝ: àææ‹„æïçÎ„æñ „éË²Ðíy²²æñ ç™œæS²ñÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ: JJ 12 JJ
àæÏÎæƒü - („„: ÐéÝ:) ©¨ çSƒç„ ÜïU Ðpæ„ì (àææ‹„-©çÎ„æñ) àææ‹„ ¥æñÚ ©çÎ„ ãé²ï („éË²-
Ðíy²²æñ) ¨}ææÝ ¿ææÝ (ç™œæS²-»ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ:) ç™œæ ÜUæ ‘»ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
¨ê~ææƒü - ç™œæ ÜïU ¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU Ðpæ„ì »ÜU ãè ±S„é ç±¯²ÜU ¨}ææÝ ¿ææÝæï¢ ÜUæ
àææ‹„ ãæïÝæ ¥æñÚ ©|æÚÝæ MÐè ÜíU}æ ™H„æ Úã„æ ãñ, ²ã ç™œæ ÜUæ ‘»ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨}ææçã„ç™œæS² Ðê±üÐíy²²: àææ‹„ ©œæÚS„y¨öàæ ©çÎ„: J ¨}ææç{ç™œæ}æé|æ²æïÚÝéxæ„¢
ÐéÝS„ƒñ±æ ¨}ææç{|æíï¯æçÎç„ J ¨ ¶Ë±²¢ {<}æ‡æçpœæS²ñÜUæxæí„æÐçÚ‡ææ}æ: JJ 12 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨}ææçã„ ç™œæ ÜUæ Ðê±ü ¿ææÝ àææ‹„ ãæï …æ„æ ãñ J Ðpæ„ì ©¨è ÐíÜUæÚ ÜUæ
¿ææÝ ©çÎ„ ãæï„æ ãñ J ÎæïÝæï¢ {}ææïZ ÜïU ¨æƒ ¥Ýéxæ„ ±ã ¨}ææçã„ ç™œæ ¨}ææç{ |æ¢xæ ãæïÝï „ÜU ©¨è
ÐíÜUæÚ (»ÜUæxæí ãè) Úã„æ ãñ J ±ã {}æèü ç™œæ ÜUæ ‘»ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ JJ 12 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç™œæ ÜUæ »ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
»ÜUæxæí ç™œæ ÜUæ Ðê±ü¿ææÝ ¥ƒæü„ì »ÜUæxæí„æ ÜUè çSƒç„ }æï¢ …æï ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ, ±ã àææ‹„
ãæï„æ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨è ÜïU ¨öàæ ¥‹²-¥‹² ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ …æ„æ ãñ J …Ïæ „ÜU ¨}ææç{ |æ¢xæ
Ýãè¢ ãæï„è, „Ïæ „ÜU ²ã çSƒç„ ÏæÝè Úã„è ãñ J ²ã {}æèü ç™œæ ÜUæ »ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ J §Ý
ÎæïÝæï¢ {}ææïZ }æï¢ ç™œæ ¥Ýéxæ„ Úã„æ ãñ J ©çÎ„ ¿ææÝ ¥æñÚ àææ‹„ ¿ææÝ ç™œæ ÜïU {}æü ãñ¢ „ƒæ ç™œæ §ÝÜUæ
{}æèü ãñ J …Ïæ …è±æy}ææ ç™œæ ÜUæï ¥ÝïÜU ç±¯²æï¢ }æï¢ ™Hæ„æ ãñ, „Ïæ ±ã ¥ÝïÜU ç±¯²æï¢ ÜïU ç™~æ
©„æÚ Hï„æ ãñ ¥æñÚ …Ïæ ¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU »ÜU ç±¯² }æï¢ ç™œæ ÜUæï çSƒÚ ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ »ÜU ÐÎæƒü
ÜUæ ç™~æ ©„æÚ Hï„æ ãñ J »ÜUæxæí„æ ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ …æï ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ, ±ã
ÎèÍæüÜUæH Ð²ü‹„ ¨öàæ MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ J ç™œæ ÜïU mæÚæ ¥æy}ææ, ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ
ãñ, ç™œæ Ýãè¢ J …ñ¨ï Ýï~æ ÜïU mæÚæ Ðíy²ÿæ çÜU²ï ÐÎæƒü ÜïU S±MÐ ÜUæ ¥Ýé|æ± ¥æy}ææ ÜUÚ„æ ãñ,
Ýï~æ Ýãè¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí„æ±Sƒæ }æï¢ |æè …æÝÝæ ™æçã²ï J ç™œæ }æï¢ …æï ç±ç±{
ÐíÜUæÚ ÜïU ÐçÚ±„üÝ ãæï„ï ãñ¢, ©ÝÜUæï ‘ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ, ¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ
»ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ ²ï ç™œæ ÜïU „èÝ ÐçÚ‡ææ}æ Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J ²çÎ çÿæŒ„, }æêÉ, ç±çÿæŒ„ §Ý „èÝ ¥±Sƒæ¥æï¢
ÜUæ Ã²éyƒæÝ ÐçÚ‡ææ}æ }ææÝ çH²æ …æ²ï „æï ç™œæ ÜïU ™æÚ ÐçÚ‡ææ}æ ãæï …æ²ï¢xæï JJ 12 JJ
»„ïÝ |æê„ïç‹Îí²ï¯é {}æüHÿæ‡ææ±SƒæÐçÚ‡ææ}ææ Ã²æw²æ„æ: JJ 13 JJ
àæÏÎæƒü - (»„ïÝ) §¨ [ç™œæ ÜïU ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜUè Ã²æw²æ] ¨ï (|æê„-§ç‹Îí²ï¯é) |æê„æï¢ ¥æñÚ
§ç‹Îí²æï¢ }æï¢ ({}æü-Hÿæ‡æ-¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}ææ:) {}æüÐçÚ‡ææ}æ, Hÿæ‡æÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ
(Ã²æw²æ„æ:) Ã²æw²æ„ …æÝÝï ™æçã²ï J
ç±|æêç„ÐæÎ : 232 ¨ê~æ 3–13
¨ê~ææƒü - ç™œæ ÜïU §Ý çÝÚæï{ÐçÚ‡ææ}æ, ¨}ææç{ÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ »ÜUæxæí„æÐçÚ‡ææ}ææï¢ ¨ï |æê„æï¢ ¥æñÚ
§ç‹Îí²æï¢ }æï¢ {}æüÐçÚ‡ææ}æ, Hÿæ‡æÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ ¥±SƒæÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ Ã²æw²æÝ ¨}æÛæ HïÝæ ™æçã²ï J
Ã²æ0 |ææ0 - »„ïÝ Ðê±æïüv„ïÝ ç™œæÐçÚ‡ææ}æïÝ {}æüHÿæ‡ææ±SƒæM Ðï‡æ |æê„ïç‹Îí²ï¯é {}æüÐçÚ‡ææ}ææï
Hÿæ‡æÐçÚ‡ææ}ææïù±SƒæÐçÚ‡ææ}æpæïv„æï ±ïçÎ„Ã²: J „~æ Ã²éyƒæÝçÝÚæï{²æï{ü}æü²æïÚç|æ|æ±ÐíæÎé|ææü±æñ {<}æç‡æ
{}æüÐçÚ‡ææ}æ: J Hÿæ‡æÐçÚ‡ææ}æp çÝÚæï{ç›Hÿæ‡æç›ç|æÚŠ±ç|æ²éüv„: J ¨ ¶Ë±Ýæxæ„Hÿæ‡æ}æŠ±æÝ¢ Ðíƒ}æ¢
çãy±æ {}æüy±}æÝç„ÜíUæ‹„æï ±„ü}ææÝHÿæ‡æ¢ Ðíç„Ð‹Ýæï ²~ææS² S±M Ðï‡ææç|æÃ²çv„: J »¯æïùS² çm„è²æïùŠ±æ J
Ý ™æ„è„æÝæxæ„æ|²æ¢ Hÿæ‡ææ|²æ¢ ç±²év„: J
„ƒæ Ã²éyƒæÝ¢ ç~æHÿæ‡æ¢ ç~æç|æÚŠ±ç|æ²éüv„¢ ±„ü}ææÝ¢ Hÿæ‡æ¢ çãy±æ {}æüy±}æÝç„ÜíUæ‹„}æ„è„Hÿæ‡æ¢
Ðíç„Ð‹Ý}æì J »¯æïùS² „ë„è²æïùŠ±æ J Ý ™æÝæxæ„±„ü}ææÝæ|²æ¢ Hÿæ‡ææ|²æ¢ ç±²év„}æì J »±¢ ÐéÝÃ²éüyƒæÝ-
}æéÐ¨¢Ðl}ææÝ}æÝæxæ„¢ Hÿæ‡æ¢ çãy±æ {}æüy±}æÝç„ÜíUæ‹„¢ ±„ü}ææÝ¢ Hÿæ‡æ¢ Ðíç„Ð‹Ý}æì J ²~ææS² S±M Ðæç|æ-
Ã²v„æñ ÿ²æ¢ Ã²æÐæÚ: J »¯æïùS² çm„è²æïùŠ±æ J Ý ™æ„è„æÝæxæ„æ|²æ¢ Hÿæ‡ææ|²æ¢ ç±²év„ç}æç„ J »±¢
ÐéÝ<ÝÚæï{ »±¢ ÐéÝÃ²éüyƒæÝç}æç„ J
„ƒæ±SƒæÐçÚ‡ææ}æ: J „~æ çÝÚæï{ÿæ‡æï¯é çÝÚæï{¨¢SÜUæÚæ ÏæH±‹„æï |æ±ç‹„ ÎéÏæüHæ Ã²éyƒæÝ¨¢SÜUæÚæ
§ç„ J »¯ {}ææü‡ææ}æ±SƒæÐçÚ‡ææ}æ: J „~æ {<}æ‡ææï {}æñü: ÐçÚ‡ææ}ææï {}ææü‡ææ¢ Hÿæ‡æñ: ÐçÚ‡ææ}ææï Hÿæ‡ææ-
Ýæ}æŒ²±Sƒæç|æ: ÐçÚ‡ææ}æ §ç„ J »±¢ {}æüHÿæ‡ææ±SƒæÐçÚ‡ææ}æñ: àæê‹²¢ Ý ÿæ‡æ}æçÐ xæé‡æ±ëœæ}æ±ç„cÆ„ï J
™H¢ ™ xæé‡æ±ëœæ}æì J xæé‡æS±æ|ææÃ²¢ „é Ðí±ëçœæÜUæÚ‡æ}æév„¢ xæé‡ææÝæç}æç„ J (|ææc²¢ ÎícÅÃ²}æì 2/15, 18)
»„ïÝ |æê„ïç‹Îí²ï¯é {}æü{<}æ|æïÎæçy~æç±{: ÐçÚ‡ææ}ææï ±ïçÎ„Ã²: J
ÐÚ}ææƒü„Sy±ïÜU »± ÐçÚ‡ææ}æ: J {<}æS±M Ð}ææ~ææï çã {}ææïü {<}æç±çÜíU²ñ±ñ¯æ {}æümæÚæ ÐíÐ†Ó²„ §ç„ J
„~æ {}æüS² {<}æç‡æ ±„ü}ææÝS²ñ±æŠ±S²„è„æÝæxæ„±„ü}ææÝï¯é |ææ±æ‹²ƒæy±¢ |æ±ç„, Ý „é ÎíÃ²æ‹²ƒæy±}æì J
²ƒæ ¨é±‡æü|ææ…ÝS² ç|æœ±æù‹²ƒæ çÜíU²}ææ‡æS² |ææ±æ‹²ƒæy±¢ |æ±ç„ Ý ¨é±‡ææü‹²ƒæy±ç}æç„ J
¥ÐÚ ¥æã-{}ææüÝ|²ç{ÜUæï {}æèü Ðê±ü„œ±æÝç„ÜíU}ææ„ì J Ðê±æüÐÚæ±Sƒæ|æïÎ}æÝéÐç„„: ÜUæñÅSy²ñÝñ±
ÐçÚ±„ïü„ ²l‹±²è S²æçÎç„ J ¥²}æÎæï¯: J ÜUS}ææ„ì ? »ÜUæ‹„æÝ|²éÐxæ}ææ„ì J „Îï„y~æñHæïv²¢ Ã²v„ïÚÐñç„ J
ÜUS}ææ„ì ? çÝy²y±Ðíç„¯ï{æ„ì ¥Ðï„}æŒ²çS„ J ç±ÝæàæÐíç„¯ï{æ„ì J ¨¢¨xææüÓ™æS² ¨æñÿ}²¢ ¨æñÿ}²æ-
Ó™æÝéÐHçÏ{çÚç„ J
Hÿæ‡æÐçÚ‡ææ}ææï {}ææïüùŠ±¨é ±„ü}ææÝæïù„è„æïù„è„Hÿæ‡æ²év„æïùÝæxæ„±„ü}ææÝæ|²æ¢ Hÿæ‡ææ|²æ}æ-
ç±²év„: J „ƒæÝæxæ„æïùÝæxæ„Hÿæ‡æ²év„æï ±„ü}ææÝæ„è„æ|²æ¢ Hÿæ‡ææ|²æ}æç±²év„: J „ƒæ ±„ü}ææÝæï
±„ü}ææÝHÿæ‡æ²év„æïù„è„æÝæxæ„æ|²æ¢ Hÿæ‡ææ|²æ}æç±²év„ §ç„ J ²ƒæ ÐéL ¯ »ÜUS²æ¢ ç›²æ¢ Úv„æï Ý
àæï¯æ¨é ç±Úv„æï |æ±„èç„ J
¥~æ Hÿæ‡æÐçÚ‡ææ}æï ¨±üS² ¨±üHÿæ‡æ²æïxææÎŠ±¨¢ÜUÚ: ÐíæŒÝæï„èç„ ÐÚñÎæïü¯pæïl„ §ç„ J „S²
ÐçÚãæÚ:-{}ææü‡ææ¢ {}æüy±}æÐí¨æŠ²}æì J ¨ç„ ™ {}æüy±ï Hÿæ‡æ|æïÎæïùçÐ ±æÓ²æï, Ý ±„ü}ææÝ¨}æ² »±æS²
{}æüy±}æì J »±¢ çã Ý ç™œæ¢ Úæxæ{}æüÜ¢U S²æyÜíUæï{ÜUæHï ÚæxæS²æ¨}æéÎæ™æÚæçÎç„ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 233 ¨ê~æ 3–13
çÜU@, ~æ²æ‡ææ¢ Hÿæ‡ææÝæ¢ ²éxæÐÎïÜUS²æ¢ Ã²v„æñ ÝæçS„ ¨¢|æ±: J ÜíU}æï‡æ „é S±Ã²TÜUæTÝS² |ææ±æï
|æ±ïçÎç„ J ©v„¢ ™-M Ðæç„àæ²æ ±ëœ²ç„àæ²æp ÐÚSÐÚï‡æ ç±L Š²‹„ï, ¨æ}ææ‹²æçÝ y±ç„àæ²ñ: ¨ã Ðí±„ü‹„ï J
„S}ææÎ¨¢ÜUÚ: J ²ƒæ ÚæxæS²ñ± v±ç™y¨}æéÎæ™æÚ §ç„ Ý „ÎæÝè}æ‹²~ææ|ææ±:, ôÜU „é ÜïU±H¢ ¨æ}ææ‹²ïÝ
¨}æ‹±æxæ„ §y²çS„ „Îæ „~æ „S² |ææ±:, „ƒæ Hÿæ‡æS²ïç„ J
Ý {}æèü ~²Š±æ J {}ææüS„é ~²Š±æÝ: J „ï Hçÿæ„æ ¥Hçÿæ„æp „æ¢ „æ}æ±Sƒæ¢ ÐíæŒÝé±‹„æïù‹²y±ïÝ
Ðíç„çÝ<Îà²‹„ïù±Sƒæ‹„Ú„æï Ý ÎíÃ²æ‹„Ú„: J ²ƒñÜUæ Úï¶æ àæ„SƒæÝï àæ„¢ ÎàæSƒæÝï ÎàæñÜUæ ™ñÜUSƒæÝï,
²ƒæ ™ñÜUy±ïùçÐ ›è }ææ„æ ™æïÓ²„ï Îéçã„æ ™ S±¨æ ™ïç„ J
¥±SƒæÐçÚ‡ææ}æï ÜUæñÅS‰²Ðí¨XÎæï¯: ÜñUçpÎév„: J ÜUƒ}æì ? ¥Š±Ýæï Ã²æÐæÚï‡æ Ã²±çã„y±æ„ì J ²Îæ
{}æü: S±Ã²æÐæÚ¢ Ý ÜUÚæïç„ „ÎæÝæxæ„æï, ²Îæ ÜUÚæïç„ „Îæ ±„ü}ææÝæï, ²Îæ ÜëUy±æ çÝ±ëœæS„Îæ„è„ §y²ï±¢
{}æü{<}æ‡ææïHüÿæ‡ææÝæ}æ±SƒæÝæ¢ ™ ÜUæñÅS‰²¢ ÐíæŒÝæï„èç„ ÐÚñÎæïü¯ ©Ó²„ï J
Ýæ¨æñ Îæï¯: J ÜUS}ææ„ì ? xæéç‡æçÝy²y±ïùçÐ xæé‡ææÝæ¢ ç±}æÎü±ñç™~²æ„ì J ²ƒæ ¨¢SƒæÝ}ææçÎ}æh}æü}ææ~æ¢
àæÏÎæÎèÝæ¢ ç±Ýæà²ç±ÝæçàæÝæ}æï±¢ çHX}ææçÎ}æÎì {}æü}ææ~æ¢ ¨œ±æÎèÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢ ç±Ýæà²ç±ÝæçàæÝæ}æì,
„çS}æç‹±ÜUæÚ¨¢¿æïç„ J
„~æïÎ}æéÎæãÚ‡æ¢ }æëh}æèü çÐ‡ÇæÜUæÚæh}ææüh}ææü‹„Ú}æéÐ¨¢Ðl}ææÝæï {}æü„: ÐçÚ‡æ}æ„ï ÍæÅæÜUæÚ §ç„ J
ÍæÅæÜUæÚæïùÝæxæ„¢ Hÿæ‡æ¢ çãy±æ ±„ü}ææÝHÿæ‡æ¢ Ðíç„Ðl„ §ç„ Hÿæ‡æ„: ÐçÚ‡æ}æ„ï J ÍæÅæï Ý±ÐéÚæ‡æ„æ¢
Ðíç„ÿæ‡æ}æÝé|æ±‹Ý±SƒæÐçÚ‡ææ}æ¢ Ðíç„Ðl„ §ç„ J {<}æ‡ææïùçÐ {}ææü‹„Ú}æ±Sƒæ, {}æüS²æçÐ Hÿæ‡ææ‹„Ú-
}æ±Sƒïy²ïÜU »± ÎíÃ²ÐçÚ‡ææ}ææï |æïÎïÝæïÐÎ<àæ„ §ç„ J »±¢ ÐÎæƒæü‹„Úïc±çÐ ²æïÁ²ç}æç„ J „ »„ï {}æü-
Hÿæ‡ææ±SƒæÐçÚ‡ææ}ææ {<}æS±M Ð}æÝç„ÜíUæ‹„æ §y²ïÜU »± ÐçÚ‡ææ}æ: ¨±æüÝ}æêç‹±àæï¯æÝç|æŒH±„ï J ¥ƒ
ÜUæïù²¢ ÐçÚ‡ææ}æ: ? ¥±çSƒ„S² ÎíÃ²S² Ðê±ü{}æüçÝ±ëœææñ {}ææü‹„ÚæïyÐçœæ: ÐçÚ‡ææ}æ: JJ 13 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç™œæ ÜïU §¨ (çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ, ¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ, »ÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ) ÜïU
mæÚæ |æê„æï¢ »±¢ §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ {}æü ÐçÚ‡ææ}æ, Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUãæ xæ²æ ãñ »ï¨æ
…æÝ HïÝæ ™æçã²ï J ©Ý}æï¢ ¨ï Ã²éyƒæÝ »±¢ çÝÚæï{ {}ææïZ ÜUæ ¥ç|æ|æ± ÐíæÎé|ææü± {}æèü (ç™œæ) }æï¢ {}æü
ÐçÚ‡ææ}æ ãñ ¥æñÚG Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUãæ …æÝï ±æHæ çÝÚæï{ „èÝ Hÿæ‡ææï¢ ±æHæ „èÝ ¥Š±æ¥æï¢-çSƒç„²æï¢
¨ï ²év„ ãñ J ²ã ¥Ýæxæ„ (|æç±c²„ì) ÜUæçHÜU ¥ÐÝè ÐãHè çSƒç„ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ (¥ÐÝï) {}æüy±
ÜUæï ¨éÚçÿæ„ Ú¶„æ ãé¥æ ±„ü}ææÝ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ …ãæ¡ §¨ÜUè S±MÐ ÜïU mæÚæ ¥ç|æÃ²çv„
ãñ J ²ã §¨ (çÝÚæï{) ÜUè Îê¨Úè çSƒç„ ãñ J ²ã (±„ü}ææÝ çSƒç„ ±æHæ çÝÚæï{) ¥„è„ ¥Ýæxæ„
Hÿæ‡ææï¢ ¨ï ç±²év„ Ýãè¢ ãñ¢ J
©¨è ÐíÜUæÚ Ã²éyƒæÝ „èÝ Hÿæ‡ææï¢ ±æHæ, „èÝæï¢ çSƒç„²æï¢ ¨ï ²év„ ±„ü}ææÝ Hÿæ‡æ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ
¥ÐÝï {}æüy± ÜUæï ¨éÚçÿæ„ Ú¶„æ ãé¥æ ¥„è„ Hÿæ‡æ (çSƒç„) ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J ²ã §¨ÜUè „è¨Úè
çSƒç„ ãñ J ¥æñÚ (²ã çSƒç„) ¥Ýæxæ„ (|æç±c²„ì) ¥æñÚ ±„ü}ææÝ (ÜUæçHÜU) Hÿæ‡ææï¢ ¨ï (çSƒç„²æï¢
¨ï) ç±²év„ Ýãè¢ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ÐíæÎé|æêü„ ãæïÝï ±æHæ Ã²éyƒæÝ ¥Ýæxæ„ çSƒç„ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ (¥ÐÝï)
{}æüy± ÜUæï Ý ÀæïÇG„æ ãé¥æ ±„ü}ææÝ çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ ãñ J ç…¨ çSƒç„ }æï¢ §¨ÜïU S±MÐ ÜUè
ç±|æêç„ÐæÎ : 234 ¨ê~æ 3–13
¥ç|æÃ²çv„ (ÐíÜUÅ„æ) ãæïÝï ÐÚ (±„ü}ææÝ ÜUæçHÜU) ÜUæ²ü ãæï„ï ãñ¢ J ²ã §¨ Ã²éyƒæÝ ÜUè Îê¨Úè çSƒç„
ãñ J ²ã çSƒç„ ¥„è„, ¥Ýæxæ„ (|æê„, |æç±c²„ì) ÜUæçHÜU Hÿæ‡ææï¢ ¨ï ç±²év„ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J §¨è
ÐíÜUæÚ ÐéÝ: çÝÚæï{, §¨è ÐíÜUæÚ ÐéÝ: Ã²éyƒæÝ ãæï„æ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ J ©¨}æï¢ çÝÚæï{ (ÜUæH)ÜïU ÿæ‡ææï¢ }æï¢ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚ ÏæH±æÝì ãæï„ï
ãñ¢ ¥æñÚ Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚ çÝÏæüH ãæï„ï ãñ¢ J ²ã {}ææïZ ÜUæ ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ ©Ý „èÝæï¢ (ÐíÜUæÚ ÜïU)
ÐçÚ‡ææ}ææï¢ }æï¢ {}æèü ÜUæ {}ææïZ ÜïU mæÚæ ÐçÚ‡ææ}æ, „èÝ çSƒç„²æï¢ ±æHï {}ææïZ ÜUæ Hÿæ‡ææï¢ ÜïU mæÚæ ÐçÚ‡ææ}æ
¥æñÚ Hÿæ‡ææï¢ ÜUæ |æè ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜïU mæÚæ ÐçÚ‡ææ}æ ãæï„æ ãñ J
§¨ ÐíÜUæÚ {}æü, Hÿæ‡æ ¥±Sƒæ ¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ (xæé‡ææï¢ ÜUæ Ã²±ãæÚ) »ÜU ÿæ‡æ |æè çSƒ„ Ýãè¢
ãæï„æ J xæé‡ææï¢ ÜUæ Ã²±ãæÚ ™@H ãæï„æ ãñ J xæé‡ææï¢ ÜUæ S±|ææ± ãè xæé‡ææï¢ ÜïU ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÜUãæ
xæ²æ ãñ J (§¨ ¨¢Ïæ¢{ }æï¢ ²æïxæ¨ê~æ 2/15 ± 18 ÜUæ |ææc² ÎícÅÃ² ãñ) J §¨ (ç™œæÐçÚ‡ææ}æ) ÜïU mæÚæ
|æê„æï¢ »±¢ §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ {}æü{}æèü |æïÎ ¨ï „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ …æÝÝæ ™æçã²ï J
±æS„± }æï¢ »ÜU ãè ÐçÚ‡ææ}æ ãñ J (v²æï¢çÜU) {}æü „æï {}æèü ÜUæ S±MÐ }ææ~æ ãñ J {}æü ÜïU mæÚæ
{}æèü ÜUæ ²ã ç±ÜUæÚ (ÐçÚ‡ææ}æ) ãè ÐíÐç@„ ãæï„æ ãñ J ©¨ ({}æèü) }æï¢ ÚãÝï±æHï {}æü ÜUæ ãè ¥„è„,
¥Ýæxæ„, ±„ü}ææÝ çSƒç„²æï¢ }æï¢ |ææ± (ç±ÜUæÚ) ÜUè ãè ¥‹²„æ ãæï„è ãñ ÎíÃ² ({}æèü) ÜUæ ¥‹²ƒæy±
Ýãè¢ ãæï„æ J …ñ¨ï çÜU „æïÇGÜUÚ ¥‹² ÐíÜUæÚ ¨ï ÏæÝæ²ï …æÝï ±æHï ¨é±‡æüÐæ~æ ÜUæ ¥‹² ÐíÜUæÚy± ãæï„æ
ãñ, ¨é±‡æü ÜUæ ¥‹² ÐíÜUæÚy± Ýãè¢ J
Îê¨Úæ ÜUã„æ ãñ - {}ææïZ ¨ï ¥ç„çÚv„ {}æèü Ýãè¢ ãñ J Ðê±ü„œ± ({}æèü) ÜUæ ¥ç„ÜíU}æ‡æ Ý ãæïÝï
¨ï J ²çÎ Ðê±ü »±¢ ÐÚ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥Ýéxæ„ ÚãÝï ±æHæ ÜUæï§ü {}æèü ãæï±ï („æï ±ã) ÜêUÅSƒ„æ ¨ï ãè
ÐçÚ±<„„ ãæï±ï ? (§¨ Ðÿæ }æï¢) ²ã Îæï¯ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢ ? çÝy²y± ÜïU Ðíç„¯ï{ ¨ï (»ïÜUæç‹„ÜU
çÝy²„æ ÜUæï S±èÜUæÚ Ý ÜUÚÝï ¨ï) J ²ã ¨æÚæ …xæ„ì Ã²v„„æ ¨ï Ó²é„ ãæï„æ ãñ J v²æï¢ ? çÝy²y±
ÜïU Ðíç„¯ï{ ¨ï J Ã²v„„æ ¨ï Ó²é„ ãæïÝï ÐÚ |æè ç±l}ææÝ Úã„æ ãñ, ç±Ýæàæ ÜUæ Ðíç„¯ï{ ãæïÝï ¨ï J
¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ }æï¢ HèÝ ãæïÝï ¨ï (…xæ„ì ÜUè) ¨êÿ}æ„æ ãæï„è ãñ J ¥æñÚ ¨êÿ}æ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãè §¨ÜUè
(¥ç|æÃ²çv„ ÜUè) ©ÐHçÏ{ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ {}æü („èÝæï¢) ÜUæHæï¢ }æï¢ ç±l}ææÝ ãæï„æ ãé¥æ ¥„è„ ãæï„æ ãñ, ¥„è„ Hÿæ‡æ²év„
({}æü) ¥Ýæxæ„ »±¢ ±„ü}ææÝ Hÿæ‡ææï¢ ¨ï ¥ç±²év„ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¥Ýæxæ„ ({}æü) ¥Ýæxæ„
Hÿæ‡æ ²év„ ãæï„æ ãé¥æ ±„ü}ææÝ »±¢ ¥„è„ Hÿæ‡ææï¢ ¨ï ¥ç±²év„ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ±„ü}ææÝ
({}æü) ±„ü}ææÝ Hÿæ‡æ ¨ï ²év„ ãæï„æ ãé¥æ ¥„è„ »±¢ ¥Ýæxæ„ Hÿæ‡ææï¢ ¨ï ¥ç±²év„ ãæï„æ ãñ J …ñ¨ï
ÜUæï§ü ÐéL¯ »ÜU ›è }æï¢ Úv„ (Úæxæ²év„) àæï¯ (ç›²æï¢) }æï¢ ç±Úv„ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
§¨ Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ }æï¢ Ðíy²ïÜU Hÿæ‡æ ÜUæ ¨Ïæ Hÿæ‡ææï¢ ÜïU ¨æƒ ÜUæH¨æV²ü Îæï¯ ãæï„æ ãñ »ï¨æ
§¨ Ðÿæ }æï¢ Îæï¯ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ ãñ J ©¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ :- {}ææïZ ÜUæ {}æüy± (ç¨h ÜUÚÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ
Ýãè¢) ç¨h ãè ãñ J {}æüy± ãñ „æï Hÿæ‡æ |æïÎ |æè ÜUãÝæ ãæïxææ J §¨ ({}æü ÜUæ) {}æüy± ÜïU±H
ç±|æêç„ÐæÎ : 235 ¨ê~æ 3–13
±„ü}ææÝ ¨}æ² }æï¢ ãè Ýãè¢ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ç™œæ ÜíUæï{ ÜUæH }æï¢ Úæxæ ÜïU ¥ç|æÃ²v„ Ý ãæïÝï ¨ï Úæxæ
{}æüÜU ç¨h Ýãè¢ ãæï±ï J
¥æñÚ v²æ ? »ÜU ãè ¨}æ² »ÜU (ÐÎæƒü }æï¢) ¥ç|æÃ²çv„ }æï¢ „èÝ Hÿæ‡ææï¢ ÜUæ ãæïÝæ ¨}|æ±
Ýãè¢ ãñ J ÜíU}æàæ: „æï ¥ÐÝï Ã²TÜU ¨ï ¥ç|æÃ²v„ ãæïÝï ±æHï ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ãæï„è ãñ J ¥æñÚ ÜUãæ
ãñ çÜU - ¥ç|æÃ²v„MÐ ¥æñÚ ¥ç|æÃ²v„ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæ ÐÚSÐÚ ç±Úæï{ ãæï„æ ãñ J ¥Ýç|æÃ²v„MÐ ±ëçœæ
„æï ¥ç|æÃ²v„ MÐ ±ëçœæ²æï¢ ÜïU ¨æƒ ±„ü}ææÝ Úã„ï ãñ¢ J §¨çH²ï ²ã ÜUæH ÜUæ ¨æV²ü Îæï¯ Ýãè¢
Úã„æ ãñ J …ñ¨ï çÜU Úæxæ ÜUè çÜU¨è ç±¯² }æï¢ ¥ç|æÃ²çv„ ãñ „æï „Ïæ ¥‹²~æ Úæxæ ÜUæ ¥|ææ± Ýãè¢
ãæï„æ J çÜU‹„é ÜïU±H ¥ÐÝï ¥Ã²v„MÐ ¨ï ¨}æÝéxæ„ Úã„æ ãñ §¨çH²ï „Ïæ ±ãæ¡ ©¨ (Úæxæ) ÜUæ
|ææ± ãñ, ©¨è ÐíÜUæÚ Hÿæ‡æ ÜUè (ç±l}ææÝ„æ ãæï„è ãñ) J
{}æèü „èÝ ¥±Sƒæ ±æHæ Ýãè¢ ãñ J {}æü (±„ü}ææÝ, ¥„è„, ¥Ýæxæ„) „èÝ Hÿæ‡ææï¢ ±æHï ãñ¢ J
±ï …æÝï …æ„ï ãé±ï ¥æñÚ Ý …æÝï …æ„ï ãé±ï {}æü ©¨ ©¨ ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„ï ãé» ¥±Sƒæ ÜïU
|æïÎ ¨ï ç|æ‹Ý MÐ ¨ï Ã²±N„ ãæï„ï ãñ¢ ÎíÃ² |æïÎ ¨ï Ýãè¢ J …ñ¨ï çÜU »ÜU Úï¶æ ¨æñ ÜïU SƒæÝ }æï¢
¨æñ, Îàæ ÜïU SƒæÝ }æï¢ Îàæ, »ÜU ÜïU SƒæÝ }æï¢ »ÜU ÜUãè …æ„è ãñ J ¥æñÚ ç…¨ ÐíÜUæÚ ›è ÜïU »ÜU
ãæïÝï ÐÚ |æè, }ææ„æ ÜUãè …æ„è ãñ, ¥æñÚ Ðé~æè ÜUãè …æ„è ãñ ¥æñÚ ÏæçãÝ |æè J
¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ }æï¢ ÜéUÀ Hæïxææï¢ Ýï ÜêUÅSƒ„æ ÜUè Ðí¨çv„ ÜUæ Îæï¯ çÎ²æ J çÜU¨ ÐíÜUæÚ ? ¥Ýæxæ„æçÎ
ÜUæH ÜUæ (ÜïU±H) Ã²æÐæÚ ¨ï Ã²±{æÝ ãæïÝï ¨ï J …Ïæ (ÍæÅæçÎ) {}æü (…HæãÚ‡ææçÎ) S±ÜUæ²ü ÜUæï
Ýãè¢ ÜUÚ„æ „Ïæ ¥Ýæxæ„, …Ïæ ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ ±„ü}ææÝ, …Ïæ ÜUÚÜïU ©ÐÚ„ ãæï„æ ãñ „Ïæ ¥„è„ ãæï„æ
ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ {}æü{}æèü ÜïU, Hÿæ‡ææï¢ ÜUæ ¥æñÚ ¥±Sƒæ¥æï¢ ÜUæ ÜêUÅSƒ (çÝy²„æ) Îæï¯ ¥æ„æ ãñ,
»ï¨æ ¥‹²æï¢ ÜïU mæÚæ Îæï¯ çÎ²æ …æ„æ ãñ J
(±æS„± }æï¢) ±ã Îæï¯ Ýãè¢ ãñ J çÜU¨ ÜUæÚ‡æ ? xæé‡æè ÜïU çÝy² ãæïÝï ÐÚ |æè xæé‡ææï¢ ÜïU ‹²êÝæç{ÜU„æMÐ
ç±}æÎü ÜUè ç±ç™~æ„æ ¨ï J …ñ¨æ çÜU ¥ç±Ýæàæè àæÏÎæçÎ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜïU ç±ÝæàæàæèH ÜUæ²üMÐè Ðëçƒ±è
(¥æçÎ Ð@|æê„) {}æü}ææ~æ ãñ §¨è ÐíÜUæÚ ¥ç±Ýæàæè ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæ, ÜUæÚ‡æ±æHæ, ç±Ýæàæè }æãœæy±
{}æü}ææ~æ ãñ J ©¨ (Ð@|æê„ }æãœæy±) }æï¢ ç±ÜUæÚ ¨¢¿ææ ãñ J
©¨}æï¢ ²ã ©ÎæãÚ‡æ ãñ - }æë„ì {}æèü çÐ‡ÇæÜUæÚ {}æü ¨ï {}ææü‹„Ú ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãé¥æ {}æü ÜïU
MÐ ¨ï ÍæÅMÐ }æï¢ ÐçÚ‡æ„ ãæï„æ ãñ J ÍæÅæÜUæÚ ¥Ýæxæ„ Hÿæ‡æ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ±„ü}ææÝ Hÿæ‡æ ÜUæï ÐíæŒ„
ãæï„æ ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ Hÿæ‡æ ÜïU mæÚæ ÐçÚ‡æ„ ãæï„æ ãñ J ÍæÅ ÿæ‡æ ÿæ‡æ Ý²ï ¨ï ÐéÚæÝæ ãæï„æ ãé¥æ ¥±Sƒæ
ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J {}æèü (}æë„ì) ÜUæ |æè {}ææü‹„Ú (ÍæÅ) ¥±Sƒæ, {}æü (ÍæÅ) ÜUæ |æè
Hÿæ‡ææ‹„Ú (¥Ýæxæ„„æ ¨ï ±„ü}ææÝ„æ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÝæ) ¥±Sƒæ ãñ »ÜU ãè ÎíÃ²ÐçÚ‡ææ}æ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý
ÐíÜUæÚ ¨ï çÎ¶æ²æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ²æï…Ýæ ¥‹² (|æê„, §ç‹Îí², ÐíÜëUç„) }æï¢ |æè ÜUÚ HïÝè ™æçã» J
±ï ²ï {}æüHÿæ‡ææ±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ {}æèü ÜïU (¥ÐÝï) S±MÐ) ÜUæ ¥ç„ÜíU}æ‡æ Ý ÜUÚ„ï ãé» ({}æèü }æï¢
Úã„ï) ãñ¢ §¨çH» »ÜU ãè {}æèü ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ §Ý ¨}æS„ ç±àæï¯‡ææï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J §¨ÜïU Ðpæ„ì,
ç±|æêç„ÐæÎ : 236 ¨ê~æ 3–13
²ã ÐçÚ‡ææ}æ v²æ ãñ ? ç±l}ææÝ ÎíÃ² ÜïU Ðê±ü{}æü çÝ±ëœæ ãæïÝï ÐÚ ¥‹²{}æü ÜUè ©yÐçœæ ÐçÚ‡ææ}æ
ãñ JJ 13 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU 9, 11, 12 ¨ê~ææï¢ }æï¢ ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ç™œæ ÜïU
çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ, ¨}ææç{ÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ »ÜUæxæí„æÐçÚ‡ææ}æ Ïæ„Hæ²ï ãñ¢, ©¨è ÐíÜUæÚ ¨ï |æê„æï¢ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢
}æï¢ {}æü, Hÿæ‡æ ¥æñÚ ¥±SƒæÐçÚ‡ææ}æ …æÝÝï ™æçã²ï¢ J ²lçÐ ç™œæ ÜïU ÐçÚ‡ææ}ææï¢ }æï¢ {}æü ÐçÚ‡ææ}æ,
Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ, ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ÐÉGï Ýãè¢ xæ²ï ãñ¢ J ÐéÝÚçÐ ±ãæ¡ ÐÚ §Ý „èÝæï¢ ÜUæ xæíã‡æ ãæï„æ ãñ J
Ðíy²ïÜU ±S„é }æï¢ ¥ÝïÜU {}æü (xæé‡æ) Úã„ï ãñ¢, ôÜU„é ²ã ¥æ±à²ÜU Ýãè¢ çÜU ±ï ¨Îæ ÐíÜUÅ ãè
ãæï¢ J ÜéUÀ {}æü ÐíÜUÅ Úã„ï ãñ¢ ÜéUÀ ¥ÐíÜUÅ, ÜéUÀ {}æü ÐíÜUÅ ÚãÜUÚ ¥ÐíÜUÅ ãæï …æ„ï ãñ¢, ÜéUÀ {}æü
¥ÐíÜUÅ ¨ï ÐíÜUÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ÿÜUæ²ü±æÎ ÜUè öçcÅ ¨ï ÜUæï§ü |æè {}æü ¥|ææ± ¨ï |ææ±MÐ }æï¢ ¥æñÚ
|ææ± ¨ï ¥|ææ±MÐ }æï¢ Ýãè¢ ¥æ„æ J ±ï }ææ~æ ÐíÜUÅ-¥ÐíÜUÅ MÐ }æï¢ ¥æ„ï …æ„ï Úã„ï ãñ¢ J
çÜU¨è ±S„é ÜïU ÐíÜUÅ-{}æü ÜUæ ¥ÐíÜUÅ ãæï …æÝæ ¥æñÚ ¥ÐíÜUÅ-{}æü ÜUæ ÐíÜUÅ ãæï …æÝæ `{}æü-
ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ ãñ J …ñ¨ï ç}æ^è ÜïU Hæñ¢Îï }æï¢ çÐ‡Ç-{}æü ÐíÜUÅ ãñ çÜU‹„é ÍæÅ-{}æü ¥ÐíÜUÅ ãñ,
…Ïæ ç}æ^è ÜïU Hæñ¢Îï ¨ï ÍæÅ ÏæÝ …æ²ïxææ „Ïæ `çÐ‡Ç-{}æü' ÐíÜUÅ ¨ï ¥ÐíÜUÅ ãæï …æ„æ ãñ ± `ÍæÅ-
{}æü' ¥ÐíÜUÅ ¨ï ÐíÜUÅ ãæï …æ„æ ãñ J »ÜU (çÐ‡Ç) {}æü ÜUæ ãÅ …æÝæ ¥æñÚ Îê¨Úï (ÍæÅ) {}æü ÜUæ
¥æ …æÝæ, ‘{}æü-ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J
çÜU¨è ±S„é ÜïU »ÜU {}æü ÜUæï Îï¶ï¢ „æï ©¨ï |æç±c²„ì, ±„ü}ææÝ ¥æñÚ |æê„ §Ý „èÝ ÜUæHæï¢ }æï¢
Ú¶ ¨ÜU„ï ãñ¢ J ±S„é }æï¢ ÐíÜUÅ ãæïÝï ¨ï Ðê±ü ±ã {}æü, |æç±c²ÜUæH }æï¢ ãñ, …Ïæ ÐíÜUÅ ãæï xæ²æ „Ïæ
±ã ±„ü}ææÝÜUæH }æï¢ ãñ ¥æñÚ ÐíÜUÅ ãæïÝï ÜïU Ðpæ„ì …Ïæ ¥ÐíÜUÅ ãæï xæ²æ „Ïæ |æê„ÜUæH }æï¢ ãñ J çÜU¨è
{}æü ÜUæ §Ý ÜUæHæï¢ }æï¢ ãæïÝæ `Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ ãñ J ²çÎ ±ã {}æü |æç±c²ÜUæH }æï¢ ãñ
„æï ²ã ©¨ÜUæ `¥Ýæxæ„-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ ãñ J ²çÎ ±ã {}æü ±„ü}ææÝÜUæH }æï¢ ãñ „æï ²ã
©¨ÜUæ `±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ ãñ J ²çÎ ±ã {}æü |æê„ÜUæH }æï¢ ãñ „æï ²ã ©¨ÜUæ `¥„è„-
Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ ãñ J …ñ¨ï - ÍæÅ ÏæÝÝï ¨ï Ðê±ü ç}æ^è }æï¢ ÍæÅ-{}æü ÐíÜUÅ Ýãè¢ ãñ, ±ã
|æç±c² }æï¢ ÐíÜUÅ ãæïxææ ¥ƒæü„ì ÍæÅ-{}æü |æç±c²ÜUæH }æï¢ ãñ, §¨ï ÍæÅ-{}æü ÜUæ ‘¥Ýæxæ„-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’
ÜUã„ï ãñ¢ J ÍæÇGæ ÏæÝÝï ÐÚ ç}æ^è }æï¢ ÍæÅ-{}æü ÐíÜUÅ ãñ ¥ƒæü„ì ÍæÅ-{}æü ±„ü}ææÝÜUæH }æï¢ ãñ, ©¨ï ÍæÅ-
{}æü ÜUæ ‘±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ÍæÇGæ ÅêÅ …æÝï ÐÚ ç}æ^è }æï¢ ÍæÅ-{}æü Ýãè¢ Úãæ ¥ƒæü„ì
±ã |æê„-ÜUæH }æï¢ ™Hæ xæ²æ, ©¨ï ÍæÅ-{}æü ÜUæ ‘¥„è„-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J
çÜU¨è ±S„é ÜïU »ÜU {}æü ÜUè |æç±c²ÜUæH ¨ï ±„ü}ææÝÜUæH }æï¢ ¥ƒ±æ ±„ü}ææÝÜUæH ¨ï
|æê„ÜUæH }æï¢ …æÝï ÜUè ÐíçÜíU²æ ÜUæï Îï¶ï¢ „æï ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU ²ï ÐçÚ±„üÝ »ÜUÎ}æ »ÜU ¨æƒ Ýãè¢
ãæï„ï, ÜíU}æàæ: ãæï„ï ãñ¢ J ±S„é ÜïU {}æü ÜUæ |æç±c²ÜUæH (= ¥Ýæxæ„-Hÿæ‡æ) ¨ï ±„ü}ææÝÜUæH
(= ±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ) }æï¢ ÜíU}æàæ: ¥æÝæ ¥æñÚ ±„ü}ææÝÜUæH (= ±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ) ¨ï |æê„ÜUæH
ç±|æêç„ÐæÎ : 237 ¨ê~æ 3–13
(= ¥„è„-Hÿæ‡æ) }æï¢ ÜíU}æàæ: …æÝæ `¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ ãñ J …ñ¨ï-}æë„çÐ‡Ç }æï¢ ÍæÅ-
{}æü ¥Ýæxæ„-Hÿæ‡æ ÜïU MÐ }æï¢ ãñ, ¥Ïæ §¨ }æëçyÐ‡Ç }æï¢ ÜíU}æàæ: ÐçÚ±„üÝ HæÜUÚ ÍæÇGæ ÏæÝæ çÎ²æ
xæ²æ „æï ÍæÅ-{}æü ±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ ÜïU MÐ }æï¢ ãñ J }æëçyÐ‡Ç ¨ï ÍæÇGæ ÏæÝÝï ÜïU Ïæè™ ç}æ^è }æï¢ ÜíU}æàæ:
…æï ÐçÚ±„üÝ ãé», ©‹ãï¢ ‘¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ ¥çxæí}æ ©ÎæãÚ‡æ-ÍæÇGæ
ÏæÝÝï ÜïU ÜéUÀ }ææ¨ ²æ ±¯ü Ðpæ„ì ±ã ÐéÚæÝæ, …è‡æü-àæè‡æü ¥æñÚ ÝcÅ Îï¶æ …æ„æ ãñ, ¥ƒæü„ì
ÍæÅ-{}æü ±„ü}ææÝÜUæH ¨ï |æê„ÜUæH }æï¢ ™Hæ xæ²æ J Ý±èÝ ÍæÇï ¨ï ÐéÚæ„Ý ÍæÇGæ ÏæÝÝæ ± …è‡æü-
àæè‡æü ãæïÜUÚ ÝcÅ ãæï …æÝæ §ÝÜïU Ïæè™ }æï¢ „æï {èÚï-{èÚï ÜíU}æàæ: ÐçÚ±„üÝ ãé» ²ï ‘¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}æ’
ÜUãHæ„ï ãñ¢ J
ç™œæ ÜïU {}æü, Hÿæ‡æ, ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ: - ç™œæ ÜïU ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜUæï §¨ ÐíÜUæÚ …æÝÝæ ™æçã²ï-
…Ïæ ²æïxæè Ðí²yÝ ÜïU mæÚæ Ã²éyƒæÝ-¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ ¥æñÚ çÝÚæï{-¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ
Îï„æ ãñ, „Ïæ ç™œæ-{}æèü ÜUæ ‘çÝÚæï{-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUãHæ„æ ãñ, ²ã `{}æü-ÐçÚ‡ææ}æ' ãñ, v²æï¢çÜU ²ãæ¡
Ã²éyƒæÝ-{}æü ãÅÜUÚ çÝÚæï{-{}æü ¥æ xæ²æ ãñ J ç™œæ ÜUè çÝLh-çSƒç„ }æï¢ ç™œæ ÜUæ çÝÚæï{-{}æü
ÐíÜUÅ ¥ƒæü„ì ±„ü}ææÝ Úã„æ ãñ, ²ã çÝÚæï{-{}æü ÜUæ ‘±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUãHæ„æ ãñ J §¨è
çSƒç„ }æï¢ ç™œæ ÜUæ Ã²éyƒæÝ-{}æü ãÅ (¥ƒæü„ì |æê„ÜUæH }æï¢ ™Hæ) …æ„æ ãñ, ²ã Ã²éyƒæÝ-{}æü ÜUæ
‘¥„è„-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUãHæ„æ ãñ J …Ïæ ¥¨¢Ðí¿ææ„-¨}ææç{ }æï¢ çÝÚæï{-¨¢SÜUæÚ }æ¢Î ãæï Úãï ãæï„ï
ãñ¢ ¥æñÚ Ã²éyƒæÝ-¨¢SÜUæÚ ÐíÏæH ãæï Úãï ãæï„ï ãñ¢ „Ïæ çÝÚæï{-{}æü ÜïU ±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ ÜUæï Ðíç„ÿæ‡æ ÏæÎHÝæ
¥ƒæü„ì ¥„è„ }æï¢ …æ„ï …æÝæ ¥æñÚ Ã²éyƒæÝ-{}æü ÜïU ¥Ýæxæ„-Hÿæ‡æ ÜUæï Ðíç„ÿæ‡æ ÏæÎHÝæ ¥ƒæü„ì
±„ü}ææÝ }æï¢ ¥æ„ï …æÝæ ²ã `¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ ãñ J
…Ïæ ¨±æüƒü„æ (ç±ç±{ ç±¯²æï¢ ÜUè ±ëçœæ²æ¡) ÎÏæ …æ„è ãñ ¥æñÚ »ÜUæxæí„æ (»ÜU ç±¯² ÜUè ±ëçœæ)
©|æÚ …æ„è ãñ „Ïæ ç™œæ ÜUæ `¨}ææç{-ÐçÚ‡ææ}æ' ãæï„æ ãñ, ²ã ç™œæ ÜUæ `{}æü-ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ
ãñ, v²æï¢çÜU ²ãæ¡ ¨±æüƒü„æ-{}æü ãÅÜUÚ »ÜUæxæí„æ-{}æü ¥æ xæ²æ ãñ J ç™œæ ÜUè »ÜUæxæí-çSƒç„ }æï¢ ©¨ÜUæ
»ÜUæxæí„æ-{}æü ÐíÜUÅ (¥ƒæü„ì ±„ü}ææÝÜUæH }æï¢) Úã„æ ãñ, ²ã »ÜUæxæí„æ-{}æü ÜUæ ‘±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ-
ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUãHæ„æ ãñ J §¨è çSƒç„ }æï¢ ¨±æüƒü„æ-{}æü ãÅ xæ²æ (¥ƒæü„ì |æê„ÜUæH }æï¢) ãæï„æ ãñ, ²ã
¨±æüƒü„æ-{}æü ÜUæ ‘¥„è„-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUãHæ„æ ãñ J …Ïæ ¨¢Ðí¿ææ„-¨}ææç{ }æï¢ »ÜUæxæí„æ-{}æü
}æ¢Î ÐÇG Úãæ ãæï ± ¨±æüƒü„æ-{}æü ©|æÚ Úãæ ãæï, „Ïæ »ÜUæxæí„æ-{}æü ÜïU ±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ ÜUæ Ðíç„ÿæ‡æ
ÏæÎHÝæ ¥ƒæü„ì ±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ ¨ï ¥„è„-Hÿæ‡æ }æï¢ ™Hï …æÝæ ¥æñÚ ¨±æüƒü„æ-{}æü ÜïU ¥Ýæxæ„-
Hÿæ‡æ ÜUæ Ðíç„ÿæ‡æ ÏæÎHÝæ ¥ƒæü„ì ¥Ýæxæ„-Hÿæ‡æ ¨ï ±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ }æï¢ ¥æ„ï …æÝæ, ²ã `¥±Sƒæ-
ÐçÚ‡ææ}æ' ÜUãHæ„æ ãñ J
ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ²ï {}æü, Hÿæ‡æ, ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ç™œæ ÜïU ãñ¢, ©¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ðëçƒ±è ¥æçÎ
|æê„æï¢ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUï |æè ãæï„ï ãñ¢ J
|æê„æï¢ }æï¢ „èÝ ÐçÚ‡ææ}æ - …Ïæ ç}æ^è ™ê‡æü ÜïU MÐ }æï¢ ãæï„è ãñ, „Ïæ ©¨}æï¢ ÐæÝè ÇæHÜUÚ çÐ‡Ç
ÏæÝæ„ï ãñ¢ J ©¨ÜïU Ðpæ„ì çÐ‡Ç ÜUæ ÍæÅ ÏæÝæ Hï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©¨ÜUæï ¨é¶æÜUÚ ÐÜUæ Hï„ï ãñ¢ J ²ã ç}æ^è
ç±|æêç„ÐæÎ : 238 ¨ê~æ 3–13
ÜUæ ™ê‡æü-{}æü ¨ï çÐ‡Ç-{}æü }æï¢ ¥æÝæ, çÐ‡Ç-{}æü ¨ï ÍæÅ-{}æü }æï¢ ¥æÝæ `{}æü-ÐçÚ‡ææ}æ' ãñ J …Ïæ
ç}æ^è ÜUæ ÍæÅ-{}æü ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ ÐíÜUÅ ãñ, ²ã ÍæÅ-{}æü ÜUæ `±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ' ãñ J ÍæÇï
ÜUæ {èÚï-{èÚï çÝÏæüH ãæï„ï …æÝæ ÍæÅ-{}æü ÜïU ±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ ÜUæ `¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}æ' ãñ J
ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ç}æ^è }æï¢ {}æü, Hÿæ‡æ ± ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ãæï„ï ãñ¢, ±ñ¨ï }æÝéc² àæÚèÚ }æï¢ ÏææË²æ±Sƒæ,
²é±æ±Sƒæ, ±ëhæ±Sƒæ ÜïU MÐ }æï¢ {}æü, Hÿæ‡æ, ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ãæï„ï ãñ¢ J
§ç‹Îí²æï¢ }æï¢ {}æü-Hÿæ‡æ-¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}æ - ©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH²ï »ÜU Ýï~æïç‹Îí² ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚ
Úãï ãñ¢ J …Ïæ Ýï~æïç‹Îí² Ïæ¢Î ãñ „Ïæ ©¨}æï¢ `ÎàæüÝ-{}æü' ¥ÐíÜUÅ ãñ J Ýï~æïç‹Îí² ÜïU ¶éHÝï ÐÚ …Ïæ ±ã
çÜU¨è ±S„é ÜUæ Ðíy²ÿæ ÜUÚæ Úãè ãæï„è ãñ, „Ïæ `ÎàæüÝ-{}æü' ÐíÜUÅ ãñ J Ýï~æïç‹Îí² }æï¢ ÎàæüÝ-{}æü ÜUæ
¥ÐíÜUÅ ¨ï ÐíÜUÅ ãæïÝæ Ýï~æïç‹Îí² ÜUæ ‘{}æü-ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J Ýï~æïç‹Îí² ÜUè Ïæ¢Î çSƒç„ }æï¢ ÎàæüÝ-{}æü ÐíÜUÅ
Ýãè¢ ãñ, ±ã |æç±c² }æï¢ ÐíÜUÅ ãæïxææ ¥ƒæü„ì ÎàæüÝ-{}æü |æç±c²ÜUæH }æï¢ ãñ, §¨ï ÎàæüÝ-{}æü ÜUæ ‘¥Ýæxæ„-
Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J Ýï~æïç‹Îí² ÜïU ¶éHÝï ÐÚ …Ïæ ±ã çÜU¨è ±S„é ÜUæ Ðíy²ÿæ ÜUÚ Úãè ãæï„è
ãñ „Ïæ ÎàæüÝ-{}æü ÐíÜUÅ ãñ ¥ƒæü„ì ±œæü}ææÝÜUæH }æï¢ ãñ, §¨ï ÎàæüÝ-{}æü ÜUæ ‘±œæü}ææÝ-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’
ÜUã„ï ãñ¢ J ±S„é ÜUæ Ðíy²ÿæ ÜUÚ HïÝï ÜïU ÏææÎ …Ïæ Ýï~æïç‹Îí² Ïæ¢Î ãæï xæ§ü, „Ïæ ©¨ÜUæ ÎàæüÝ-{}æü ¥ÐíÜUÅ
ãñ ¥ƒæü„ì |æê„ÜUæH }æï¢ ãñ, §¨ï ÎàæüÝ-{}æü ÜUæ ‘¥„è„-Hÿæ‡æ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUãï¢xæï J
Ýï~æïç‹Îí² ÜUè Ïæ¢Î çSƒç„ }æï¢ ÎàæüÝ-{}æü ¥ÐíÜUÅ (¥Ýæxæ„-Hÿæ‡æ }æï¢) Úã„æ ãñ, Ýï~æïç‹Îí² ÜïU
¶éHÝï ÐÚ ÎàæüÝ-{}æü ÐíÜUÅ (±„ü}ææÝ-Hÿæ‡æ }æï¢) Úã„æ ãñ J ÎàæüÝ-{}æü ÜïU ¥Ýæxæ„ Hÿæ‡æ ¨ï ±„ü}ææÝ
Hÿæ‡æ }æï¢ ¥æ„ï ¨}æ² …æï ¥ÝïÜU ÐçÚ±„üÝ ãé», ©‹ãï¢ ‘¥±Sƒæ-ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J
²ï {}æü, Hÿæ‡æ, ¥±Sƒæ, {}æèü ÜïU ÐçÚ‡ææ}æ Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ±æS„± }æï¢ „æï »ÜU {}æü ÐçÚ‡ææ}æ
ãè ãñ J ²ãæ¡ ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ç±l}ææÝ ÐÎæƒü ÜïU Ðê±ü {}æü ÜUæ çÝ±ëœæ
ãæïÝæ ¥æñÚ {}ææü‹„Ú ÜUè ©yÐçœæ ãæïÝæ ÐçÚ‡ææ}æ ãæï„æ ãñ …ñ¨ï ™ê‡æü ç}æ^è ¨ï çÐ‡Ç, çÐ‡Ç ¨ï ÍæÅ ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ç}æ^è {}æèü ÜUæ çÐ‡Ç {}æü çÝ±ëœæ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ÍæÅ {}æü ©yÐ‹Ý ãæï …æ„æ
ãñ J ²ã ÐçÚ‡ææ}æ ãñ J ç™œæ ÜïU Ã²éyƒæÝ ÐçÚ‡ææ}æ, çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ, ¨}ææç{ ÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ »ÜUæxæí„æ
ÐçÚ‡ææ}æ, §ÝÜïU …æÝÝï ¨ï ²æïxæè ¨ÚH„æ ¨ï Ã²éyƒæÝ ¥±Sƒæ ÜUæï ¥ç|æ|æê„ ÜUÚÝï }æï¢ ¥æñÚ ¨}ææç{,
»ÜUæxæí„æ ÜUæï ©ÎìÏæéh ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J |æê„ïç‹Îí²æï¢ ÜïU {}æü, Hÿæ‡æ, ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}ææï¢
ÜUæï …æÝÝï ¨ï |ææñç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ J ¨}æS„ ©yÐ‹Ý ÐÎæƒæïZ
ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì }æêH {}æèü ãñ J ÐÚ‹„é }æãœæy±, ¥ã¢ÜUæÚ, „‹}ææ~ææ, ²ï ÐíÜëUç„
{}æèü ÜïU {}æü ãñ¢ J ¥æñÚ ²ï ç…¨ ÐÎæƒü ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ¢, ©¨ÜïU {}æèü ãñ¢ J ²ï {}æü ¥æñÚ {}æèü
ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ J …æï çÜU¨è ÐÎæƒü ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ; ±ã {}æèü ¥æñÚ …æï ©¨¨ï ©yÐ‹Ý ÜUæ²ü
ãñ; ±ã {}æü ãñ, »ï¨æ …æÝÝæ ™æçã²ï JJ 13 JJ
¥±0 - „~æ
¥ƒü - ©¨ - ¨‹Î|æü }æï¢ (‘{}æèü ÜUæ S±MÐ’ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ ãñ) J
ç±|æêç„ÐæÎ : 239 ¨ê~æ 3–14
àææ‹„æïçÎ„æÃ²ÐÎïà²{}ææüÝéÐæ„è {}æèü JJ 14 JJ
àæÏÎæƒü - (àææ‹„-©çÎ„-¥Ã²ÐÎïà²-{}æü-¥ÝéÐæ„è) àææ‹„ = ¥„è„, ©çÎ„ = ±„ü}ææÝ,
¥Ã²-ÐÎïà² = ¥Ýæxæ„, {}ææüÝéÐæ„è = {}ææïZ }æï¢ ±„ü}ææÝ ÚãÝï ±æHæ ÐÎæƒü ({}æèü) {}æèü ãñ J
¨ê~ææƒü - |æê„, ±„ü}ææÝ, |æç±c²„ì {}ææïZ }æï¢ …æï »ÜU ±S„é„œ± çÝÚ‹„Ú ç±l}ææÝ Úã„æ ãñ,
±ã ‘{}æèü’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²æïx²„æ±çÓÀ‹Ýæ {<}æ‡æ: àæçv„Úï± {}æü: J ¨ ™ ÈUHÐí¨±|æïÎæÝéç}æ„¨Îì|ææ±
»ÜUS²æ‹²æïù‹²p ÐçÚöcÅ: J „~æ ±„ü}ææÝ: S±Ã²æÐæÚ}æÝé|æ±‹{}ææïü {}ææü‹„Úï|²: àææ‹„ï|²pæÃ²ÐÎïà²ï|²p
ç|æl„ï J ²Îæ „é ¨æ}ææ‹²ïÝ ¨}æ‹±æxæ„æï |æ±ç„ „Îæ {<}æS±M Ð}ææ~æy±æyÜUæïù¨æñ ÜïUÝ ç|æl„ï J
„~æ ²ï ¶Hé {<}æ‡ææï {}ææü: àææ‹„æ ©çÎ„æ ¥Ã²ÐÎïà²æpïç„, „~æ àææ‹„æ ²ï ÜëUy±æ Ã²æÐæÚæÝéÐÚ„æ: J
¨Ã²æÐæÚæ ©çÎ„æ:, „ï ™æÝæxæ„S² Hÿæ‡æS² ¨}æÝ‹„Úæ: J ±„ü}ææÝS²æÝ‹„Úæ ¥„è„æ: J çÜU}æƒü}æ„è„S²æÝ‹„Úæ
Ý |æ±ç‹„ ±„ü}ææÝæ: ? Ðê±üÐçp}æ„æ²æ ¥|ææ±æ„ì J ²ƒæÝæxæ„±„ü}ææÝ²æï: Ðê±üÐçp}æ„æ, Ýñ±}æ„è„S² J
„S}ææ‹Ýæ„è„S²æçS„ ¨}æÝ‹„Ú: J „ÎÝæxæ„ »± ¨}æÝ‹„Úæï |æ±ç„ ±„ü}ææÝS²ïç„ J
¥ƒæÃ²ÐÎïà²æ: ÜïU ? ¨±Z ¨±æüy}æÜUç}æç„ J ²~ææïv„}æì-…H|æê}²æï: ÐæçÚ‡ææç}æÜ¢U Ú¨æçÎ±ñEMŒ²¢
Sƒæ±Úï¯é öcÅ}æì, „ƒæ Sƒæ±Úæ‡ææ¢ …X}æï¯é …X}ææÝæ¢ Sƒæ±Úïçc±y²ï±¢ …æy²ÝéÓÀïÎïÝ ¨±Z ¨±æüy}æÜUç}æç„ J
ÎïàæÜUæHæÜUæÚçÝç}æœææÐÏæ‹{æ‹Ý ¶Hé ¨}ææÝÜUæH}ææy}æÝæ}æç|æÃ²çv„çÚç„ J ² »„ïc±ç|æÃ²v„æÝ-
ç|æÃ²v„ï¯é {}æïüc±ÝéÐæ„è ¨æ}ææ‹²ç±àæï¯æy}ææ ¨æïù‹±²è {}æèü J ²S² „é {}æü}ææ~æ}æï±ïÎ¢ çÝÚ‹±²¢ „S²
|ææïxææ|ææ±: J ÜUS}ææ„ì ? ¥‹²ïÝ ç±¿ææÝïÝ ÜëU„S² ÜU}æü‡ææïù‹²yÜUƒ¢ |ææïQëUy±ïÝæç{çÜíU²ï„ J „yS}æëy²|ææ±p,
Ýæ‹²öcÅS² S}æÚ‡æ}æ‹²S²æS„èç„ J ±S„éÐíy²ç|æ¿ææÝæÓ™ çSƒ„æïù‹±²è {}æèü ²æï {}ææü‹²ƒæy±}æ|²éÐxæ„:
Ðíy²ç|æ¿ææ²„ï J „S}ææ‹ÝïÎ¢ {}æü}ææ~æ¢ çÝÚ‹±²ç}æç„ JJ 14 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²æïx²„æ ¨ï ç±çàæcÅ {}æèü ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ãè ‘{}æü’ ãñ J ¥æñÚ ±ã ({}æü)
ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ÐíÜUæÚ ÜïU ÜUæ²æïZ ÜUè ©yÐçœæ ÜïU |æïÎ ¨ï ¥Ýéç}æ„ ¨œææ ±æHæ »ÜU ({}æèü) ÜUæ ¥‹²-
¥‹² Îï¶æ xæ²æ ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï ±„ü}ææÝ {}æü ¥ÐÝï Ã²æÐæÚ ÜUæï ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãé¥æ àææ‹„ (|æê„)
¥æñÚ ¥Ã²ÐÎïà² (¥Ýæxæ„) {}ææïZ ¨ï ç|æ‹Ý ãæï„æ ãñ J …Ïæ ¨æ}ææ‹² (¥Ýç|æÃ²v„„æ) ¨ï ({}æèü }æï¢)
Úã„æ ãñ „Ïæ ÜïU±H {}æèü S±MÐ ãæïÝï ¨ï ÜUæñÝ çÜU¨¨ï ç|æ‹Ý ãæïxææ ?
©Ý}æï¢ ¨ï {}æèü ÜïU {}æü „èÝ ãñ¢ àææ‹„, ©çÎ„ ¥æñÚ ¥Ã²ÐÎïà² J ©Ý}æï¢ ¨ï …æï (S±) Ã²æÐæÚ
ÜUæï (¨}ÐæçÎ„) ÜUÚÜïU ©ÐÚ„ ãñ¢, ±ï ‘àææ‹„’ ãñ¢ J …æï Ã²æÐæÚ²év„ ãñ¢, ±ï ‘©çÎ„’ ãñ¢ J ¥æñÚ ±ï ¥Ýæxæ„
Hÿæ‡æ ÜïU ¥Ã²±çã„ ãñ¢ J ±„ü}ææÝ ÜïU ¥Ã²±çã„ ¥„è„ ãæï„ï ãñ¢ J ±„ü}ææÝ, ¥„è„ ÜïU ¥Ã²±çã„
v²æï¢ Ýãè¢ ãæï„ï ? Ðê±ü-Ðçp}æ„æ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ¨ï J ç…¨ ÐíÜUæÚ ¥Ýæxæ„ ±„ü}ææÝæï¢ ÜUè Ðê±ü Ðçp}æ„æ
ãæï„è ãñ §¨ ÐíÜUæÚ ¥„è„ ÜUè (¥Ý‹„Ú„æ) Ýãè¢ ãñ J §¨çH» ¥„è„ ÜUæ ¨}ææÝ‹„Ú Ýãè¢ ãñ J §¨çH»
¥Ýæxæ„ ãè ±„ü}ææÝ ÜUæ ¥Ã²±çã„ Ðê±ü±„èü ãæï„æ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 240 ¨ê~æ 3–14
¥æxæï ‘¥Ã²ÐÎïà²’ ÜUæñÝ ãñ¢ ? ¨|æè ÐÎæƒü ¨±ü ÜUæ²æïüyÐæÎÝ àæçQU ¨ï ¨}Ð‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨æ
çÜU ÜUãæ ãñ - …H|æêç}æ ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ Ú¨æçÎ ¨±æüy}æÜU (S±MÐ) Sƒæ±Úæï¢ }æï¢ Îï¶æ xæ²æ ãñ J ©¨è
ÐíÜUæÚ Sƒæ±Úæï¢ ÜUæ …X}ææï¢ }æï¢, …X}ææï¢ ÜUæ Sƒæ±Úæï¢ }æï¢, §¨ ÐíÜUæÚ (…Hy±Ðëçƒ±èy±æçÎ) …æç„ ÜUæ
©ÓÀïÎ Ý ãæïÝï ¨ï ¨|æè ÐÎæƒü ¨Ïæ MÐæï¢ ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J
Îïàæ, ÜUæH, ¥æÜUæÚ, çÝç}æœæ (¥æy}æÜU ¨ãÜUæÚè) ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU ¨}Ïæ‹{ ÜïU ¥|ææ± ¨ï »ÜU ÜUæH
}æï¢ ¨Ïæ ÐÎæƒæïZ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J …æï §Ý ¥ç|æÃ²v„ ¥Ýç|æÃ²v„ ‘{}ææïZ’ }æï¢ ¥Ýéxæ„
¨æ}ææ‹² ({}æèü) ç±àæï¯ ({}æü) (²ã ©|æ²MÐ) ¥‹±²è (}æëçœæÜUæ ¥æçÎ) ãñ, ±ã {}æèü ãæï„æ ãñ J
ç…¨ÜïU }æ„ }æï¢ ²ã ç™œæ ÜïU±H {}æü}ææ~æ ãñ J ¥ÝïÜUæï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ}æÝ ÜUÚÝï ±æHï ¥‹±²è Ýãè¢ ãñ¢ ©¨ÜïU
(}æ„ }æï¢) |ææïxæ ÜUæ ¥|ææ± ãæï„æ ãñ J v²æï¢ ? ¥‹² ç±¿ææÝ ÜïU mæÚæ çÜU²ï ÜU}æü ÜUæ ¥‹² (ç±¿ææÝ)
|ææïv„æ ÜïU MÐ }æï¢ ÜñU¨ï ¥ç{ÜëU„ ãæïxææ ? ¥‹² ÜïU Îï¶ï ÜUæ ¥‹² ÜUæï S}æÚ‡æ Ýãè¢ ãæï„æ, §¨ ¥æ{æÚ
ÐÚ Ðê±æüÝé|æê„æï¢ ÜUæ S}æëy²|ææ± ãæïxææ J ±S„é ÜïU Ðíy²ç|æ¿ææÝ ãæïÝï „ƒæ (¨Ïæ }æï¢) ¥Ýéxæ}æÝ ÜUÚÝï ±æHæ
{}æèü ãñ, …æï {}æü MÐ ¨ï ¥‹²ƒæ|ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãé¥æ Ðíy²ÿæ ÜUæ ç±¯² ÏæÝ„æ ãñ J §¨çH»
²ã ¥Ýéxæ}æÝ ({}æèü Úçã„) {}æü}ææ~æ Ýãè¢ ãñ JJ 14 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ {}æèü ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…æï àææ‹„,©çÎ„, ¥Ã²ÐÎïà² §Ý „èÝæï¢ {}ææïZ }æï¢ ¥Ýéxæ„ = (±„ü}ææÝ) Úã„æ ãñ, ±ã ‘{}æèü’ ãñ J
…æï {}æü ¥ÐÝæ ÜUæ²ü Ðê‡æü ÜUÚÜïU ç„Úæïçã„ ãæï xæ²ï ãñ¢, ±ï ‘àææ‹„’ ãñ¢ J …æï ±„ü}ææÝÜUæH }æï¢ ¥ç|æÃ²v„
ãæïÜUÚ ¥ÐÝæ ÜUæ²ü ÜUÚ Úãï ãñ¢ ±ï ‘©çÎ„’ {}æü ãñ¢ J …æï ¥|æè ¥ÐÝï {}æèü }æï¢ ç±l}ææÝ ãñ¢; çÜU‹„é
¥|æè ©ÎìÏæéh Ýãè¢ ãé²ï ãñ¢ ±ï ‘¥Ã²ÐÎïà²’ ãñ¢ J ç}æ^è {}æèü ãñ J çÐ‡Ç ¥æçÎ ©¨ÜïU {}æü ãñ¢ J
…Ïæ ç}æ^è ¨ï ÏæÝæ ÍæÇGæ ÅêÅ xæ²æ, ©¨ ÍæÇGï ÜïU ÆèÜUÚï ãæï xæ²ï J ©Ý ÆèÜUÚæï¢ ÜUæ ™ê‡æü ãæï xæ²æ ¥æñÚ
±ã ™ê‡æü ç}æ^è ãñ J çÐ‡Ç, ÍæÇGæ, ÆèÜUÚæ {}æü ¥ÐÝæ ÜUæ²ü ÜUÚÜïU ¨}ææŒ„ ãæï xæ²ï J ²ï ç}æ^è {}æèü
ÜïU ‘àææ‹„ {}æü’ ãñ¢ J …Ïæ ÍæÇGæ ÆèÜUÚæ ¥æçÎ ±„ü}ææÝ ƒï „Ïæ ±ï {}æèü ç}æ^è ÜïU ‘©çÎ„ {}æü’ ƒï J
‘¥Ã²ÐÎïà² {}æü’ ±ï ãñ¢ …æï |æç±c² }æï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæï¢xæï J ¥Ã²ÐÎïà² {}ææïZ ÜïU ¥Ý‹„Ú ‘©çÎ„ {}æü’
ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©çÎ„ {}ææïZ ÜïU ¥Ý‹„Ú ‘¥„è„ {}æü’ ãæï„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ¥„è„ {}ææïZ ÜïU ¥Ý‹„Ú ¥æñÚ
ÜUæï§ü {}æü Ýãè¢ ãæï„æ J v²æï¢çÜU …æï ç}æ^è ÜUæ {}æü ÍæÇGæ ƒæ, ±ã ¨}ææŒ„ ãæï xæ²æ J ¥Ïæ ©¨ÜïU ¥Ý‹„Ú
ÜUæï§ü {}æü ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J §¨è ÐíÜUæÚ {}æü-{}æèü |ææ± …HæçÎ |æê„æï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ (±„ü}ææÝ)
Úã„æ ãñ J …æï §Ý àææ‹„, ©çÎ„, ¥Ã²ÐÎïà² {}ææïZ }æï¢ ¥Ýéxæ„ (±„ü}ææÝ) Úã„æ ãñ, ±ã ‘{}æèü’ ÜUãæ„æ ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU ¨Ïæ {}æü}ææ~æ ãñ¢ ¥æñÚ ±ï ÿæç‡æÜU ãñ¢ J {}ææïZ }æï¢ ÚãÝï ±æHæ ÜUæï§ü
çÝy² ÐÎæƒü {}æèü Ýãè¢ ãñ J ²ã ©ÝÜUè }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J ç…ÝÜïU }æ„ }æï¢ |æê„, §ç‹Îí², ç™œæ,
¿ææÝ ²ï ¨Ïæ {}æü}ææ~æ ãñ¢ ¥æñÚ ÿæç‡æÜU ãñ §ÝÜUæ ¥‹±²è {}æèü ÜUæï§ü Ýãè¢ ãñ J Ðê±ü {}æü Ýï ÐæÐ-
Ðé‡² çÜU²æ ©¨ ÐæÐ-Ðé‡² ÜïU ÈUH ÜUæ ¥xæHï ÿæ‡æ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ {}æü ÜñU¨ï |ææxæè ÏæÝ
¨ÜU„æ ãñ J §¨ }æ„ }æï¢ ²ã |æè Îæï¯ ãñ çÜU …æï Ðíy²ç|æ¿ææ ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì Îï¶ï ãé²ï {}æü ÜUè ÐéÝ:
S}æëç„ ãæï„è ãñ, ±ã Ýãè¢ ãæïÝè ™æçã²ï J ²çÎ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝï ±æHæ ÜUæï§ü |æè çÝy²ÜU„æü Ý ãæï „æï
}æÝéc², Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ çÜU¨ ¥æ{æÚ ÐÚ ãæï ¨ÜU„è ãñ ? JJ 14 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 241 ¨ê~æ 3–15
ÜíU}ææ‹²y±¢ ÐçÚ‡ææ}ææ‹²y±ï ãï„é: JJ 15 JJ
àæÏÎæƒü - (ÜíU}æ-¥‹²y±}æì) ÜíU}æ ÜUæ |æïÎ (ÐçÚ‡ææ}æ-¥‹²y±ï) ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU |æïÎ }æï¢ (ãï„é:)
ÜUæÚ‡æ ãñ J
¨ê~ææƒü - »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ çÜU¨è ¥‹² ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU Ðpæ„ì ãæïÝæ ‘ÜíU}æ’ ãñ, ©¨ÜUæ ç|æ‹Ý
ç|æ‹Ý ãæïÝæ ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãæïÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - »ÜUS² {<}æ‡æ »ÜU »± ÐçÚ‡ææ}æ §ç„ Ðí¨v„ï ÜíU}ææ‹²y±¢ ÐçÚ‡ææ}ææ‹²y±ï ãï„é|æü±„èç„ J
„lƒæ-™ê‡æü}æëçyÐ‡Ç}æëÎìÍæÅ}æëyÜUÐæH}æëyÜU‡æ}æëçÎç„ ™ ÜíU}æ: J ²æï ²S² {}æüS² ¨}æÝÝ‹„Úæï {}æü: ¨ „S²
ÜíU}æ: J çÐ‡Ç: ÐíÓ²±„ï ÍæÅ ©Ð…æ²„ §ç„ {}æüÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ: J Hÿæ‡æÐçÚ‡ææ}æÜíU}ææï ÍæÅS²æÝæxæ„|ææ±æ-
m„ü}ææÝ|ææ±ÜíU}æ: J „ƒæ çÐ‡ÇS² ±„ü}ææÝ|ææ±æÎ„è„|ææ±ÜíU}æ: J Ýæ„è„S²æçS„ ÜíU}æ: J ÜUS}ææ„ì ?
Ðê±üÐÚ„æ²æ¢ ÿ²æ¢ ¨}æÝ‹„Úy±}æì, ¨æ „é ÝæSy²„è„S² J „S}ææÎì m²æïÚï± Hÿæ‡æ²æï: ÜíU}æ: J
„ƒæ±SƒæÐçÚ‡ææ}æÜíU}ææïùçÐ ÍæÅS²æç|æÝ±S² Ðíæ‹„ï ÐéÚæ‡æ„æ öà²„ï J ¨æ ™ ÿæ‡æÐÚ}ÐÚæÝéÐæç„Ýæ
ÜíU}æï‡ææç|æÃ²Á²}ææÝæ ÐÚæ¢ Ã²çv„}ææÐl„ §ç„ J {}æüHÿæ‡ææ|²æ¢ ™ ç±çàæcÅæïù²¢ „ë„è²: ÐçÚ‡ææ}æ §ç„ J
„ »„ï ÜíU}ææ {}æü{<}æ|æïÎï ¨ç„ Ðíç„HÏ{S±M Ðæ: J {}ææïüùçÐ {}æèü |æ±y²‹²{}æüS±M ÐæÐïÿæ²ïç„ J
²Îæ „é ÐÚ}ææƒü„æï {<}æ‡²|æïÎæïÐ™æÚS„ÎìmæÚï‡æ ¨ »±æç|æ{è²„ï {}æüS„Îæ²}æïÜUy±ïÝñ± ÜíU}æ: Ðíy²±|ææ¨„ï J
ç™œæS² m²ï {}ææü: ÐçÚöcÅæpæÐçÚöcÅæp J „~æ Ðíy²²æy}æÜUæ: ÐçÚöcÅæ: J ±S„é}ææ~ææy}æÜUæ ¥ÐçÚ-
öcÅæ: J „ï ™ ¨Œ„ñ± |æ±‹y²Ýé}ææÝïÝ ÐíæçÐ„±S„é}ææ~æ¨Îì|ææ±æ:-
çÝÚæï{{}æü¨¢SÜUæÚæ: ÐçÚ‡ææ}ææïùƒ …è±Ý}æì J
™ïcÅæ àæçv„p ç™œæS² {}ææü ÎàæüÝ±<…„æ: JJ §ç„ JJ 15 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - »ÜU {}æèü ÜUæ »ÜU ãè ÐçÚ‡ææ}æ (ãæï„æ ãñ) »ï¨è ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ (ÜUãæ
xæ²æ ãñ çÜU) ÜíU}æ ÜUæ ¥‹²y± ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ¥‹²y± ÜUæ ãï„é ãñ J …ñ¨ï çÜU ±ã ™ê‡æü}æë„ì, çÐ‡Ç}æë„ì,
ÍæÅ}æë„ì, ÜUÐæH}æë„ì ¥æñÚ ÜU‡æ}æë„ì »ï¨æ ÜíU}æ ãñ J …æï ç…¨ÜUæ ¥Ã²±çã„ {}æü ãñ ±ã ©¨ÜUæ ÜíU}æ
ãñ J çÐ‡Ç Ó²é„ ãæï„æ ãñ; ÍæÅ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ {}æü ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ ÜíU}æ ãñ J Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ
ÜíU}æ ãñ - ÍæÅ ÜUæ ¥Ýæxæ„ |ææ± ¨ï ±„ü}ææÝ |ææ± }æï¢ ¥æÝæ J ©¨è ÐíÜUæÚ çÐ‡Ç ÜUæ ±„ü}ææÝ |ææ±
¨ï ¥„è„ |ææ± ÜíU}æ ãñ J ¥„è„ ÜUæ ÜíU}æ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢ ? Ðê±ü|ææ± ÐÚ|ææ± ãæïÝï ÐÚ ¥Ã²±çã„y±
ãæï„æ ãñ J ±ã ¥„è„ ÜUæ Ýãè¢ ãñ J §¨çH» Îæï Hÿæ‡ææï¢ ÜUæ ãè ÜíU}æ ãñ J
©¨è ÐíÜUæÚ ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ÜíU}æ ²ã ãñ çÜU Ý²ï ÍæÇGï ÜïU ¥‹„ (H}Ïæï ÜUæH) }æï¢ ÐéÚæ‡æ„æ
çÎ¶„è ãñ J ¥æñÚ ±ã ÿæ‡ææï¢ ÜUè ÐÚ}ÐÚæ ¨ï ¥Ýéxæ„ ÜíU}æ ÜïU mæÚæ ¥ç|æÃ²v„ ãæï„è ãé§ü ¥ç‹„}æ ¥±Sƒæ ÜUæï
ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J ²ã „ë„è² (¥±Sƒæ) ÐçÚ‡ææ}æ, {}æü (ÐçÚ‡ææ}æ), Hÿæ‡æ (ÐçÚ‡ææ}æ) ¨ï ç|æ‹Ý ãñ J
±ï ²ï ÜíU}æ {}æü {}æèü ÜïU |æïÎ ÚãÝï ÐÚ ÐíÜUÅ ãæïÝï ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J {}æü |æè {}æèü ÏæÝ„æ ãñ (¥ÐÝï
¨ï) ¥‹² {}ææïZ ÜïU S±MÐ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï J …Ïæ ±æS„ç±ÜU MÐ }æï¢ {}æèü }æï¢ ¥|æïÎ ÜUè öçcÅ ¨ï
ÜUƒÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ ©¨ (¥|æïÎæïÐ™æÚ) ÜïU mæÚæ ±ã ({}æèü ãè) {}æü ÜUãæ …æ„æ ãñ J „Ïæ ²ã
ÜíU}æ (ÜíUç}æÜU ç±ÜUæ¨) »ÜU ãè MÐ ({<}æÐçÚ‡ææ}æ ÜíU}æ ÜïU MÐ) }æï¢ Ðíç„|ææç¨„ ãæï„æ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 242 ¨ê~æ 3–15
ç™œæ ÜïU Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU {}æü ãñ¢ - Ðíy²ÿæ ¥æñÚ ÐÚæïÿæ J ©Ý}æï¢ ¨ï ¿ææÝæy}æÜU Ðíy²ÿæ ãñ J ±S„é}ææ~ææy}æÜU
(ç™œæS±MÐ }æï¢ ãè çSƒ„) ÐÚæïÿæ ãñ¢ J ¥æñÚ ±ï ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ mæÚæ ¨æç{„ ±S„é }ææ~æ ¨Îì|ææ± ±æHï
¨æ„ ãè ãæï„ï ãñ¢ J çÝÚæï{, {}æü, ¨¢SÜUæÚ, ÐçÚ‡ææ}æ, …è±Ý, ™ïcÅæ ¥æñÚ àæçv„-²ï ç™œæ ÜïU Ý çÎ¶Ýï
±æHï ¨æ„ {}æü ãñ¢ JJ 15 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜíU}ææ‹²y± ÜUæï ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ¥‹²y± }æï¢ ãï„é Ïæ„Hæ²æ ãñ J
»ÜU {}æèü ÜUæ »ÜU ãè ÐçÚ‡ææ}æ ãæïÝæ ™æçã²ï J v²æï¢çÜU »ÜU ÜUæ »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ ãæïÝæ ãè ©ç™„
Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ÜíU}æ ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ãæïÝï ¨ï ÐçÚ‡ææ}æ ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨ï ™ê‡æü ç}æ^è,
çÐ‡Ç ç}æ^è, ÍæÅ ç}æ^è, ÜUÐæH (= ÆèÜUÚæ) ç}æ^è, ÜU‡æ ç}æ^è ²ã ÜíU}æ ãñ J …æï »ÜU {}æü ÜïU ¥Ý‹„Ú
{}æü ãñ, ±ã ©¨ÜUæ ‘ÜíU}æ’ ãñ J ™ê‡æü ç}æ^è }æï¢ ÐæÝè ÇæHÝï ¨ï çÐ‡Ç ÏæÝ …æ„æ ãñ J ©¨ çÐ‡Ç
ÜUæ ÍæÇGæ ÏæÝæ çÎ²æ …æ„æ ãñ „æï çÐ‡Ç ÜUæ ¥æÜUæÚ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ÍæÅæÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï
…æ„æ ãñ J ²ã ç}æ^è {}æèü ÜUæ ‘{}æü ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J ÍæÅ ÜUæ ¥Ýæxæ„ çSƒç„ ¨ï ±„ü}ææÝ çSƒç„ ÜUæï
ÐíæŒ„ ãæïÝæ ÍæÅ ÜUæ ‘Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J …Ïæ ÍæÇGæ ™ê‡æü ãæïÜUÚ ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ „Ïæ ÜUæï§ü ÜíU}æ
Ýãè¢ Úã„æ J v²æï¢çÜU Ðê±üÐÚ„æ }æï¢ ¨}æÝ‹„Ú„æ ãæï„è ãñ J ç…¨ ÍæÅ }æï¢ ÐçÚ‡ææ}ææçÎ ÜíU}æ ãæï„ï ãñ¢ ±ã
ãè Ýãè¢ Úãæ „æï ÜíU}æ |æè Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ¥„è„ ÜUæ ÜíU}æ Ýãè¢ ãñ J Îæï ãè Hÿæ‡ææï¢ ÜUæ ÜíU}æ ãæï„æ
ãñ J Ý±èÝ ÍæÇGï ÜUæ çÝ}ææü‡æ ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì ©¨}æï¢ {èÚï {èÚï ÐéÚæÝæÐÝ ¥æ„æ ãñ J ÍæÇGæ …è‡æü-àæè‡æü
ãæï …æ„æ ãñ ²ã ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ J ²lçÐ ²ã Ý²ï ¨ï ÐéÚæÝæ ÜñU¨ï ãæï xæ²æ Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ ¨ï
Ýãè¢ …æÝæ …æ„æ J çÜU‹„é ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ ¨ï …æÝæ …æ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¥‹² ÐÎæƒæïZ }æï¢ |æè
¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}æ …æÝ HïÝæ ™æçã²ï J
Ðíæ²: Ã²çv„ ²ã Ýãè¢ …æÝ„æ ãñ çÜU }æïÚæ àæÚèÚ ÿæ‡æ ÿæ‡æ }æï¢ ÐéÚæÝæ ãæï Úãæ ãñ ¥æñÚ {èÚï {èÚï
§¨ÜUæ ç±Ýæàæ ãæï …æ²ïxææ J ²çÎ Ã²çv„ §¨ Ïææ„ ÜUæï …æÝ Hï±ï „æï ç±±ïÜU ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï ¨ÜU„æ
ãñ ¥æñÚ ©¨¨ï ¨}ææç{ |æè ÐíæŒ„ ãæï ¨ÜU„è ãñ J ²ï ÜíU}æ {}æü, {}æèü ÜïU ¥‹ÎÚ |æïÎ }ææÝÝï ¨ï ãæï„ï
ãñ¢ J {}æü |æè {}æèü ãæï„æ ãñ, ¥‹² {}æü ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï J …ñ¨ï }æãœæœ± ÐíÜëUç„ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï {}æü
ãñ J ÐÚ‹„é ¥ã¢ÜUæÚ ©¨ÜUæ ÜUæ²ü ãæïÝï ¨ï }æãœæœ± {}æèü |æè ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¥ã¢ÜUæÚ }æãœæœ±
ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï {}æü ãñ ¥æñÚ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãæïÝï ¨ï {}æèü ãñ J »ï¨ï ãè „‹}ææ~ææ²ï¢ Ðë‰±è ¥æçÎ
ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ ¥æñÚ Ðë‰±è ¥æçÎ ÜUæ²ü ãñ J Ðë‰±è „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ ÜUæ²ü ãñ ¥æñÚ ÍæÇGï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J
§¨çH²ï ¥Ðïÿææ ¨ï ²çÎ {}æü {}æèü }æï¢ |æïÎ Ý }ææÝæ …æ² „æï ÜíU}æ |æè Ýãè¢ ÏæÝïxææ J {}æü {}æèü }æï¢
|æïÎ }ææÝÜUÚ ÜíU}æ }ææÝæ …æ„æ ãñ J
ç™œæ ÜïU Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU {}æü ãñ¢ J »ÜU öcÅ - …æï Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ ¨ï …æÝï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ Îê¨Úï
¥öcÅ - …æï ¥Ýé}ææÝ ¥ƒ±æ àæÏÎ Ðí}ææ‡æ ¨ï …æÝï …æ„ï ãñ¢ J …ñ¨ï Úæxæ-mï¯æçÎ ç™œæ ÜïU ‘öcÅ {}æü’
ãñ¢ ±ñ¨ï ãè çÝÚæï{, {}æü, ¨¢SÜUæÚ, ÐçÚ‡ææ}æ, …è±Ý, ™ïcÅæ, àæçv„ ²ï ç™œæ ÜïU ‘¥öcÅ (¥ÐçÚÎëcÅ)
{}æü’ ãñ¢ J §‹ãï¢ §¨ ÐíÜUæÚ ¨}æÛæ ¨ÜU„ï ãñ¢ -
ç±|æêç„ÐæÎ : 243 ¨ê~æ 3–16
(1) ¥¨¢Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ ç™œæ }æï¢ Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ÎÏæ …æÝæ ¥æñÚ çÝÚæï{ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ
ÐíÜUÅ ãæïÝæ, ²ã ç™œæ ÜUæ çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ J
(2) }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ÜïU mæÚæ …æï ÜU}æü çÜU²ï …æ„ï ãñ¢, ±ï {}ææü{}æü ÜïU MÐ }æï¢ ç™œæ
}æï¢ ¨¢ç™„ ãæï„ï ãñ¢ J
(3) ¨¢SÜUæÚ, S}æëç„²æï¢ ¥æñÚ ÚæxææçÎ vHïàææï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHè, ç™œæ }æï¢ ç±l}ææÝ ±æ¨Ýæ²ï¢
`¨¢SÜUæÚ' ÜUãHæ„è ãñ J
(4) ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ }æï¢ çÝÚ‹„Ú çÜíU²æ ãæïÝï ¨ï ç™œæ }æï¢ ¨„„ ÐçÚ±„üÝ ãæï„æ Úã„æ ãñ, §¨ï ÐçÚ‡ææ}æ
ÜUã„ï ãñ¢ J
(5) àæÚèÚ ÜUæï …èç±„ Ú¶Ýï ÜïU çH» ç™œæ ÜïU mæÚæ ãæïÝï ±æHæ Ðí²yÝ …è±Ý ãñ J
(6) §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ¥ÐÝï ¥ÐÝï ÜUæ²æïZ }æï¢ Ðí±ëœæ ÜUÚÝï ÜïU çH» ç™œæ …æï çÜíU²æ ÜUÚ„æ ãñ, ©¨ï
™ïcÅæ ÜUã„ï ãñ¢ J
(7) ç™œæ }æï¢ ¥ÐÝï ÜUæ²æïZ ÜUæï ¨}ÐæçÎ„ ÜUÚÝï ÜUæ …æï ¨æ}æ‰²ü ãñ, ©¨ï àæçv„ ÜUã„ï ãñ¢ J
©Ð²éüv„ ¨æ„æï¢ {}æü ç™œæ ÜïU ‘¥ÐçÚöcÅ {}æü’ }ææÝï …æ„ï ãñ¢ JJ 15 JJ
¥±0 - ¥„æï ²æïçxæÝ ©Ðæœæ¨±ü¨æ{ÝS² Ïæé|æéçy¨„æƒüÐíç„Ðœæ²ï ¨¢²}æS² ç±¯² ©ÐçÿæŒ²„ï-
¥ƒü0 - §¨ÜïU ¥æxæï ²æïxæ ÜïU ¨Ïæ ¥Xæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚ ™éÜïU ²æïxæè ÜïU ç…¿ææç¨„ ÐÎæƒæïZ
ÜïU ÐçÚ¿ææÝ ÜïU çH» ¨¢²}æ ÜUæ ç±¯² ©ÐçSƒ„ çÜU²æ …æ„æ ãñ J
ÐçÚ‡ææ}æ~æ²¨¢²}ææÎ„è„æÝæxæ„¿ææÝ}æì JJ 16 JJ
àæÏÎæƒü - (ÐçÚ‡ææ}æ-~æ²-¨¢²}ææ„ì) ÐÎæƒü ÜïU „èÝæï¢ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï
(¥„è„-¥Ýæxæ„-¿ææÝ}æì) ©¨ ÐÎæƒü ÜïU |æê„ÜUæçHÜU ¥æñÚ |æç±c²ÜUæçHÜU S±MÐæï¢ ÜUæ ¿ææÝ
ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ÐçÚ‡ææ}æ ±æHï ÐÎæƒæïZ ÜïU „èÝæï¢ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ©Ý ÐÎæƒæïZ ÜïU
|æê„ÜUæçHÜU ¥æñÚ |æç±c²yÜUæçHÜU S±MÐæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - {}æüHÿæ‡ææ±SƒæÐçÚ‡ææ}æï¯é ¨¢²}æælæïçxæÝæ¢ |æ±y²„è„æÝæxæ„¿ææÝ}æì J {æÚ‡ææŠ²æÝ-
¨}ææç{~æ²}æïÜU~æ ¨¢²}æ ©v„: (3J4) J „ïÝ ÐçÚ‡ææ}æ~æ²¢ ¨æÿææçyÜíU²}ææ‡æ}æ„è„æÝæxæ„¿ææÝ¢ „ï¯é ¨¢ÐæÎ-
²ç„ JJ 16 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - {}æü Hÿæ‡æ ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï ¥„è„, ¥Ýæxæ„
¿ææÝ ãæï„æ ãñ J »ÜU ç±¯²ÜU {æÚ‡ææŠ²æÝ¨}ææç{~æ² ÜUæï ‘¨¢²}æ’ ÜUãæ ãñ J ¨¢²}æ ÜïU mæÚæ ¨æÿææyÜëU„
ÐçÚ‡ææ}æ~æ² ©Ý}æï¢ ¥Ýéxæ„ (Š²ï²) ÐÎæƒæïZ ÜïU ¥„è„, ¥Ýæxæ„ ¿ææÝ ÜUæï ¨}ÐæçÎ„ ÜUÚ„æ ãñ JJ 16 JJ
ç±àæï¯ - ²æïxæÎàæüÝ ÜïU „è¨Úï ÐæÎ ÜïU 16±ï¢ ¨ê~æ ¨ï ç±|æêç„²æï¢ ÜUæ ç±¯² ÐíæÚ}|æ ãæï„æ ãñ J
ç±|æêç„²æï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ ¥ÝïÜU }æ„|æïÎ ãñ¢ J çÜU¨è |æè ç±¯² }æï¢ Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ÐÚèÿææ ÜUÚÜïU
ç±|æêç„ÐæÎ : 244 ¨ê~æ 3–16
ÿ² ¥æñÚ ¥ÿ² ÜUæ çÝ‡æü² ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J }æã<¯ S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï
ÿ² ¥æñÚ ¥ÿ² ÜUè ÐÚèÿææ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Ðæ¡™ ¥æ{æÚ }ææÝï ãñ¢ J
(1) …æï …æï §üEÚ ÜïU xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ± ¥æñÚ ±ïÎæï¢ ¨ï ¥ÝéÜêUH ãæï, ±ã ±ã `ÿ²' ©¨¨ï
ç±Lh ¥ÿ² ãñ J
(2) …æï …æï ¨ëçcÅÜíU}æ ¨ï ¥ÝéÜêUH ±ã ±ã ÿ² ¥æñÚ …æï …æï ¨ëçcÅÜíU}æ ¨ï ç±Lh ãñ ±ã
±ã ¥ÿ² ãñ J
(3) `¥æŒ„' ¥ƒæü„ì …æï {æ<}æÜU, ç±mæÝì ÿ²±æÎè çÝcÜUÐçÅ²æï¢ ÜUæ ¨¢xæ ©ÐÎïàæ ÜïU ¥ÝéÜêUH
ãæï ±ã ±ã xæíæs ¥æñÚ …æï …æï ç±Lh ±ã ±ã ¥xæíæs ãñ J
(4) ¥ÐÝï ¥æy}ææ ÜUè Ðç±~æ„æ ç±læ ÜïU ¥ÝéÜêUH ¥ƒæü„ì …ñ¨æ ¥ÐÝï ÜUæï ¨é¶ çÐí² ¥æñÚ
Îé:¶ ¥çÐí² ãñ, ±ñ¨ï ãè ¨±ü~æ ¨}æÛæ HïÝæ çÜU }æñ¢ |æè çÜU¨è ÜUæï Îé:¶, ¨é¶ Îê¡xææ „æï ±ã |æè
¥Ðí¨‹Ý ¥æñÚ Ðí¨‹Ý ãæïxææ J
(5) ¥æÆæï¢ Ðí}ææ‡æ ¥ƒæü„ì Ðíy²ÿæ, ¥Ýé}ææÝ, ©Ð}ææÝ, àæÏÎ, »ïç„s, ¥ƒæüÐçœæ, ¨}|æ± ¥æñÚ ¥|ææ± J
- ÿ²æƒüÐíÜUæàæ „ë„è² ¨}æéËHæ¨
§‹ãè¢ Ðæ¡™ ÜU¨æñçÅ²æï¢ ÜïU mæÚæ ²æïxæ ÜïU Ýæ}æ ¨ï Ðí™çH„ ç±|æêç„²æï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÿ² ¥æñÚ
¥ÿ² ÜUæï …æÝÝï ¥æñÚ …ÝæÝï ÜUæ Ðí²æ¨ çÜU²æ …æ²ïxææ J ²çÎ ÿ² ¥æñÚ ¥ÿ² ÜïU çÝ‡æü² }æï¢
~æéçÅ ãæï xæ§ü ãæï „æï Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ç¨h ãæïÝï ÐÚ ©¨ÜUæï S±èÜUæÚ çÜU²æ …æ²ïxææ J
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ „èÝ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
{}æü, Hÿæ‡æ, ¥±Sƒæ §Ý „èÝ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ¥„è„ (|æê„) ¥æñÚ ¥Ýæxæ„ (|æç±c²„ì)
ÜUæH ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ²æïxæè ç…¨ ç±¯² }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚ„æ ãñ ©¨ ç±¯² }æï¢ ¨èç}æ„ ¿ææÝ ãæï …æ„æ
ãñ J …ñ¨ï ¥æ…ÜUH ÜïU |ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜU ±S„é¥æï¢ ÜUæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ çÜU ²ã |æ±Ý, ÐyƒÚ
ÐéH ¥æçÎ ÐÎæƒü çÜU„Ýæ ÐéÚæÝæ ãñ ¥æñÚ ¥æxæï çÜU„Ýï ¨}æ² „ÜU ™H ¨ÜïUxææ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ²æïxæè
|æè |æê„, |æç±c²„ì ÜïU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨èç}æ„ ¿ææÝ ÜUÚ Hï„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ²ã |æ±Ý, ¥ƒ±æ ÐéH ÜUæñÝ
¨ï ÿæ‡æ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãé¥æ ƒæ ¥æñÚ ÜUæñÝ ¨ï ÿæ‡æ }æï¢ ÝcÅ ãæï …æ²ïxææ, ÿæ‡æ ¨çã„ ÜUæH ÜUæ ¿ææÝ Ýãè¢
ÜUÚ ¨ÜU„ï J ™æHè¨ ±¯ü ÜïU Ðpæ„ì §„Ýï Ïæ…ÜUÚ §„Ýï ç}æÝÅ }æï¢ ¥}æéÜU Ýæ}æÜU Ã²çv„ §¨ |æ±Ý
ÜUæï çxæÚæ Îï±ïxææ J ²ã |æè Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„ï J
Îê¨Úè Ïææ„ ™ï„Ý ÐÎæƒæïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ …æÝÝè ™æçã²ï J ²æïxæè ±æ |ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜU ²ã Ýãè¢
…æÝ ¨ÜU„æ çÜU ²ã Îï±Îœæ Ýæ}æ ÜUæ Ã²çv„ ™æHè¨ ±¯ü ÜïU Ðpæ„ì §„Ýï Ïæ…ï, §„Ýï ç}æÝÅ ÐÚ
ç±¯ ¶æÜUÚ }æÚ …æ²ïxææ J v²æï¢çÜU ç±¯ ¶æÜUÚ }æÚÝï ±æHï Ã²çv„ ÜïU }æÝ }æï¢ |æè ²ã Ïææ„ Ýãè¢
ãñ, çÜU }æñ¢ ç±¯ ¶æÜUÚ §¨ ¨}æ² }æM¡xææ J …Ïæ ²ã Ïææ„ ©¨ÜïU }æÝ }æï¢ ãè Ýãè¢ ãñ „æï ²æïxæè ©¨ÜUæï
ÜñU¨ï …æÝïxææ ? ™æHè¨ ±¯ü ¨ï HïÜUÚ ¥æ… „ÜU çÜU¨è Ã²çv„ Ýï }æÝ, ±™Ý ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï çÜU„Ýï
¥ÓÀï ¥æñÚ çÜU„Ýï ÏæéÚï ÜU}æü ÜUÏæ, ÜUãæ¡ ÐÚ çÜU²ï ãñ¢, ²ã ²æïxæè Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J §¨è ÐíÜUæÚ
ç±|æêç„ÐæÎ : 245 ¨ê~æ 3–17
¨ï çÜU¨è Ã²çv„ ÜïU |æç±c² }æï¢ ãæïÝï ±æHï ÜU}ææïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æè Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J ÜU|æè ÜU|æè
çÜU¨è Ã²çv„ ÜïU ÜU}ææïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ çÜU¨è ÜU}æü ÜUæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU Ã²çv„
ÜUè ¥Ðïÿææ ²æïxæè ÜUæï ÜéUÀ ¥ç{ÜU ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ²ã ¥‹„Ú ãñ JJ 16 JJ
àæÏÎæƒüÐíy²²æÝæç}æ„Úï„ÚæŠ²æ¨æy¨VÚS„yÐíç±|ææxæ-
¨¢²}ææy¨±ü|æê„L „¿ææÝ}æì JJ 17 JJ
àæÏÎæƒü - (àæÏÎ-¥ƒü-Ðíy²²æÝæ}æì) àæÏÎ, ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝ ÜïU (§„Úï„Ú-¥Š²æ¨æ„ì) ÐÚSÐÚ
ÜïU ¥Š²æ¨ ¨ï (¨VÚ:) ©ÝÜUæ ¨¢ç}æŸæ‡æ ãæï„æ ãñ („„ì-Ðíç±|ææxæ-¨¢²}ææ„ì) àæÏÎ ¥ƒü ¥æñÚ
¿ææÝ ÜïU Ðíç±|ææxæ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (¨±ü-|æê„-L„-¿ææÝ}æì) ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ
ãæï„æ ãñ J
¨êì~ææƒü - àæÏÎ, ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝæï¢ ÜïU ÐÚSÐÚ ¥Š²æ¨ ¨ï ¥ƒæü„ì »ÜU ÜïU {}ææïZ ÜUæï Îê¨Úï
}æï¢ Îï¶Ýï ¨ï ©Ý àæÏÎ ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝæï¢ ÜUæ ÐÚSÐÚ ¨¢ç}æŸæ‡æ ãæï …æ„æ ãñ, ©Ý àæÏÎ ¥ƒü ¥æñÚ
¿ææÝæï¢ ÜïU ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý S±MÐæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „~æ ±æx±‡æïüc±ï±æƒü±„è J Ÿææï~æ¢ ™ Š±çÝÐçÚ‡ææ}æ}ææ~æç±¯²}æì J ÐÎ¢ ÐéÝÝæüÎæÝé¨¢ãæÚ-
ÏæéçhçÝxæíæüsç}æç„ J ±‡ææü »ÜU¨}æ²æ¨¢|æç±y±æyÐÚSÐÚçÝÚÝéxæíãæy}ææÝ:, „ï ÐÎ}æ¨¢SÐëà²æÝéÐSƒæŒ²æ-
ç±|æêü„æçS„Úæï|æê„æpïç„ Ðíy²ïÜU}æÐÎS±M Ðæ ©Ó²‹„ï J
±‡æü: ÐéÝÚïÜñUÜU: ÐÎæy}ææ ¨±æüç|æ{æÝàæçv„Ðíç™„: ¨ãÜUæçÚ±‡ææü‹„ÚÐíç„²æïçxæy±æmñEM Œ²ç}æ±æ-
ùùÐ‹Ý: Ðê±üpæïœæÚï‡ææïœæÚp Ðê±ïü‡æ ç±àæï¯ïù±SƒæçÐ„ §y²ï±¢ Ïæã±æï ±‡ææü: ÜíU}ææÝéÚæïç{Ýæïùƒü¨¢ÜïU„ïÝæ±çÓÀ‹Ýæ
§²‹„ »„ï ¨±æüç|æ{æÝàæçv„ÐçÚ±ë„æ xæÜUæÚæñÜUæÚç±¨…üÝè²æ: ¨æSÝæçÎ}æ‹„}æƒZ læï„²‹„èç„ J
„Îï„ï¯æ}æƒü¨¢ÜïU„ïÝæ±çÓÀ‹ÝæÝæ}æéÐ¨¢N„Š±çÝÜíU}ææ‡ææ¢ ² »ÜUæï ÏæéçhçÝ|ææü¨S„yÐÎ¢ ±æ™Ü¢U ±æÓ²S²
¨¢ÜUï y²„ï J „ÎïÜU¢ ÐÎ}æïÜUÏæéçhç±¯²}æïÜUÐí²yÝæçÿæŒ„}æ|ææxæ}æÜíU}æ}æ±‡æZ Ïææñh}æ‹y²±‡æüÐyí ²²Ã²æÐæÚæïÐSƒæçÐ„¢
ÐÚ~æ Ðíç„çÐÐæÎç²¯²æ ±‡æñÚü ±ï æç|æ{è²}ææÝñ: Ÿæê²}ææ‡æñp Ÿææï„çë |æÚÝæçÎ±æxÃ²±ãæÚ±æ¨ÝæÝéç±h²æ HæïÜUÏæéh²æ
ç¨h±y¨¢Ðíç„Ðœ²æ Ðí„è²„ï J „S² ¨¢ÜïU„Ïæéçh„: Ðíç±|ææxæ: J »„æ±„æ}æï±¢…æ„è²ÜUæïùÝé¨¢ãæÚ »ÜUS²æƒüS²
±æ™ÜU §ç„ J
¨¢ÜïU„S„é ÐÎÐÎæƒü²æïçÚ„Úï„ÚæŠ²æ¨M Ð: S}æëy²æy}æÜUæï, ²æïù²¢ àæÏÎ: ¨æïù²}æƒæïü ²æïù²}æƒü: ¨æïù²¢
àæÏÎ §ç„ »±ç}æ„Úï„ÚæŠ²æ¨M Ð: ¨¢ÜïU„æï |æ±„èç„ J »±}æï„ï àæÏÎæƒüÐíy²²æ §„Úï„ÚæŠ²æ¨æy¨¢ÜUè‡ææü
xææñçÚç„ àæÏÎæï xææñçÚy²ƒæïü xææñçÚç„ ¿ææÝ}æì J ² »¯æ¢ Ðíç±|ææxæ¿æ: ¨ ¨±üç±„ì J ¨±üÐÎï¯é ™æçS„ ±æv²àæçv„:,
±ëÿæ §y²év„ïùS„èç„ xæ}²„ï J Ý ¨œææ¢ ÐÎæƒæïü Ã²ç|æ™Ú„èç„ J „ƒæ Ý s¨æ{Ýæ çÜíU²æùS„èç„ J
„ƒæ ™ Ð™„èy²év„ï ¨±üÜUæÚÜUæ‡ææ}ææÿæïÐ: J çÝ²}ææƒæïüùÝé±æÎ: ÜU„ëüÜUÚ‡æÜU}æü‡ææ¢ ™ñ~ææçxÝ„‡ÇéHæ-
Ýæç}æç„ J öcÅ¢ ™ ±æv²æƒïü ÐÎÚ™Ý¢ Ÿææïç~æ²àÀ‹Îæïù{è„ï1 …è±ç„ Ðíæ‡ææ‹{æÚ²ç„2 J „~æ ±æv²ï
1. ¥cÅæŠ²æ²è 5/2/84 J
2. {æ„éÐæÆ - |±æçÎxæ‡æ - 375 J
ç±|æêç„ÐæÎ : 246 ¨ê~æ 3–17
ÐÎÐÎæƒæüç|æÃ²çv„S„„: ÐÎ¢ Ðíç±|æÁ² Ã²æÜUÚ‡æè²¢ çÜíU²æ±æ™Ü¢U ±æ ÜUæÚÜU±æ™Ü¢U ±æ J ¥‹²ƒæ
|æ±y²Eæïù…æÐ² §y²ï±}ææçÎ¯é Ýæ}ææw²æ„¨æM Œ²æÎçÝ¿ææü„¢ ÜUƒ¢ çÜíU²æ²æ¢ ÜUæÚÜïU ±æ Ã²æçÜíU²ï„ïç„ J
„ï¯æ¢ àæÏÎæƒüÐíy²²æÝæ¢ Ðíç±|ææxæ: J „lƒæ Eï„„ï Ðíæ¨æÎ §ç„ çÜíU²æƒü:, Eï„: Ðíæ¨æÎ §ç„
ÜUæÚÜUæƒü: àæÏÎ: J çÜíU²æÜUæÚÜUæy}ææ „Îƒü: Ðíy²²p J ÜUS}ææ„ì ? ¨æïù²ç}æy²ç|æ¨¢Ïæ‹{æÎïÜUæÜUæÚ »±
Ðíy²²: ¨¢ÜïU„ §ç„ J
²S„é Eï„æïùƒü: ¨ àæÏÎÐíy²²²æïÚæH}ÏæÝè|æê„: J ¨ çã S±æç|æÚ±Sƒæç|æ<±çÜíU²}ææ‡ææï Ý àæÏÎ¨ãxæ„æï
Ý Ïæéçh¨ãxæ„: J »±¢ àæÏÎ »±¢ Ðíy²²æï Ýï„Úï„Ú¨ãxæ„ §y²‹²ƒæ àæÏÎæïù‹²ƒæƒæïüù‹²ƒæ Ðíy²² §ç„
ç±|ææxæ: J »±¢ „yÐíç±|ææxæ¨¢²}æælæïçxæÝ: ¨±ü|æê„L „¿ææÝ¢ ¨¢Ðl„ §ç„ JJ 17 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý (àæÏÎæƒü Ðíy²²æï¢) }æï¢ ¨ï ±æ‡æè, ±‡ææïZ ¨ï ©Ó™æÚ‡æ }æï¢ ™çÚ„æƒü ãæï„è
ãñ J Ÿææï~æïç‹Îí² ÜïU±H Š±çÝ ÜïU ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ç±¯² ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J ¥æñÚ ÐÎ ÝæÎæÝé¨¢ãæÚ Ïæéçh
ÜïU mæÚæ xæíã‡æ ÜUÚÝï ²æïx² ãæï„æ ãñ J ±‡æü »ÜU ¨}æ² }æï¢ (©Ó™çÚ„) ãæïÝï ±æHï Ý ãæïÝï ¨ï ÐÚSÐÚ
¥¨}Ïæh (S±MÐ ±æHï) ãæï„ï ãñ¢ J ±ï (±‡æü) ÐÎ ÜUæï SÐàæü Ý ÜUÚÜïU (¥ƒæü„ì ÐÎy± ÜUæï ÐíæŒ„
Ý ÜUÚÜïU) ©ÐSƒæçÐ„ Ý ÜUÚÜïU ¥æç±|æêü„ ¥æñÚ ç„Úæïçã„ ãæï„ï ãñ¢ J ¥„: Ðíy²ïÜU (±‡æü) ÐÎS±MÐ
Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J (²ã „æï ±‡ææïZ »±¢ ÐÎæï¢ ÜUæ |æïÎ ÜUãæ xæ²æ) J
(Îê¨Úè öçcÅ ¨ï) Ðíy²ïÜU ±‡æü ÐÎS±MÐ, ¨Ïæ ¥ƒæïZ ÜUæï Ïæ„HæÝï ÜUè àæçv„ ¨ï ²év„, ¨ãÜUæÚè
¥‹² ±‡ææïZ ¨ï ¨}Ïæh ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÝæÝæ-¥¨Ñì w² ÐÎMÐ ÜUæï ÐíæŒ„ …ñ¨æ, Ðê±ü (±‡æü) ©œæÚ
(±‡æü) ¨ï ¥æñÚ ©œæÚ (±‡æü) Ðê±ü (±‡æü) ¨ï ç±àæï¯MÐ ¨ï ¥±SƒæçÐ„ ãæï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ Ïæãé„
±‡æü, ÜíU}æ ÜUè ¥Ðïÿææ Ú¶Ýï ±æHï ¥ƒü, ¨Vï„ ¨ï ²év„ §„Ýï (²ï »ÜU, Îæï, „èÝ, ™æÚ ¥æçÎ) ±‡æü
¨}æS„ ¥ƒæïZ ÜUæï Ïæ„HæÝï ÜUè àæçv„ ¨ï ²év„, xæÜUæÚ-¥æñÜUæÚ-ç±¨…üÝè² ¨æSÝæçÎ²év„ (xææñ:) ÐÎæƒü
ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
¥ƒü ¨Vï„ ¨ï ²év„ Š±çÝxæ„ ÜíU}æ ¨ï Úçã„, ©Ý §Ý (±‡ææïZ) ÜUè …æï »ÜU ¥ç|æÃ²çv„ Ïæéçh
}æï¢ ãæï„è ãñ; ±ã ±æÓ² (¥ƒü) ÜUæ ±æ™ÜU ¨¢ÜïUç„„ ãæï„æ ãñ, ±ã ÐÎ ÜUãæ„æ ãñ J ±ã ÐÎ »ÜU
ãæï„æ ãñ (v²æï¢çÜU) »ÜU Ïæéçh ÜUæ ç±¯² ãñ, »ÜU (Š±çÝMÐ) Ðí²yÝ ¨ï ¨}ÐæçÎ„ ãæï„æ ãñ, ¥¶‡Ç
»±¢ ÜíU}æÚçã„ ãæï„æ ãñ ±‡ææïZ ¨ï ç|æ‹Ý (= Úçã„) ãæï„æ ãñ J (±ã) ÏæéçhçÝcÆ ãæï„æ ãñ, ¥ç‹„}æ ±‡æü
ÜïU ¿ææÝ ÜïU Ã²æÐæÚ ¨ï ¥ç|æÃ²v„ ãæï„æ ãñ J (±ã ÐÎ) Îê¨Úæï¢ ÜUæï Ïæ„æÝï ÜUè §ÓÀæ ¨ï, (±v„æ
ÜïU mæÚæ) ÜUãï …æÝï ±æHï Ÿææï„æ¥æï¢ ÜïU mæÚæ ¨éÝï …æÝï ±æHï ±‡ææïZ ÜïU mæÚæ (ÐÚ}ÐÚæ ¨ï), ¥ÝæçÎ
ÜUæH ¨ï ±æxÃ²±ãæÚ ÜUè ±æ¨Ýæ ¨ï ±æç¨„, HæïÜUÏæéçh ÜïU mæÚæ çÝy² ÜïU ¨}ææÝ ¨}²ÜUì ¿ææÝ mæÚæ
Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜUæ ¨Vï„Ïæéçh ÜïU mæÚæ ç±|ææxæ ãæï„æ ãñ çÜU §„Ýï ±‡ææïZ ÜUæ §¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ ç}æHÝ
»ÜU ¥ƒü ÜUæ ±æ™ÜU ãñ J
¨¢ÜïU„ „æï ÐÎ »±¢ ÐÎæï¢ ÜïU ¥ƒæïZ ÜUæ §„Úï„ÚæŠ²æ¨MÐ S}æëç„MÐ ãæï„æ ãñ, …ñ¨ï çÜU …æï ²ã
àæÏÎ ãñ ±ã ¥ƒü ãñ, …æï ²ã ¥ƒü ãñ ±ã àæÏÎ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨¢ÜïU„ ÐÚSÐÚ ¥Š²æ¨MÐ ãæï„æ
ç±|æêç„ÐæÎ : 247 ¨ê~æ 3–17
ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ²ï àæÏÎæƒüÐíy²² ÐÚSÐÚ ¥Š²æ¨ ÜïU mæÚæ ç}æçŸæ„ ãñ¢ J ©ÎæãÚ‡æ:- xææñ àæÏÎ ãñ, xææñ
(ãè) ¥ƒü ãñ, xææñ (ãè) ¿ææÝ ãñ J …æï §ÝÜïU ç±|ææxææï¢ ÜUæï …æÝÝï ±æHæ ãñ, ±ã ¨±üç±„ì ãñ J ¨Ïæ
ÐÎæï¢ }æï¢ (¥‹² ÐÎæï¢ ÜïU ¨æƒ ç}æHÜUÚ) ±æv²àæçv„ (¥ƒüÏææï{ÜUàæçv„) ãñ (v²æï¢çÜU »ÜU ±‡æü
¨±æüç|æ{æÝàæçv„²év„ ãæï„æ ãñ) J ‘±ëÿæ’ »ï¨æ ÜUãÝï ÐÚ `ãñ' »ï¨æ ¿ææ„ ãæï„æ ãñ J (v²æï¢çÜU) ÐÎæƒü
¨œææ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ Ýãè¢ Úã„æ ¥æñÚ §¨è ÐíÜUæÚ ÜUæÚÜUÚçã„ çÜíU²æ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
¥æñÚ §¨è ÐíÜUæÚ ‘Ð™ç„’ »ï¨æ ÜUãÝï ÐÚ ¨Ïæ ÜUæÚÜU ©ÐçSƒ„ ãæï„ï ãñ¢ J ÜUœææü, ÜUÚ‡æ, ÜU}ææüy}æÜU J
™ñ~æ, ¥çxÝ, „‡ÇéH, ÜUæ ¥Ýé±æÎ çÝ²}æ ÜïU çH²ï (çÜU ¥‹² ÜUæÚÜU Ý çH» …æ²ï¢) ãñ J ±æv²
ÜïU ¥ƒü }æï¢ ÐÎ ÜUè Ú™Ýæ Îï¶è xæ§ü ãñ J ‘À‹Î ÜUæ ¥Š²²Ý ÜUÚ„æ ãñ’ §¨ (±æv²) ÜïU çH» ‘Ÿææïç~æ²’
ÐÎ ÜUè, ‘Ðíæ‡ææï¢ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ’ §¨ (±æv²) ÜïU çH» …è±ç„ ÐÎ ÜUè Ú™Ýæ Îï¶è xæ§ü ãñ J
(ÐÎ »±¢ ±æv² ÜïU ç±¯² }æï¢) ÐÎæï¢ ÜïU ¥ƒæïZ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ±æv² }æï¢ ãæï„è ãñ J ©¨ ¨ï ÐÎ
ÜUæ ç±|ææxæ ÜUÚÜïU Ã²æw²æÝ ÜUÚÝæ ™æçã» çÜU (±ã ÐÎ) çÜíU²æ ÜUæï ÜUã„æ ãñ ±æ ÜUæÚÜU ÜUæï J
Ýãè¢ „æï |æ±ç„, ¥E, ¥…æÐ² §y²æçÎ²æï¢ }æï¢ Ýæ}æ ¥æñÚ ¥æw²æ„æï¢ ÜïU MÐ ¨}ææÝ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ
¿ææ„ Ýãè¢ ãæï„æ çÜU (§ÝÜUæ) çÜíU²æ }æï¢ Ã²æw²æÝ ÜUÚÝæ ™æçã» ±æ ÜUæÚÜU }æï¢ J
©Ý àæÏÎæƒü Ðíy²²æï¢ ÜUæ Ðíç±|ææxæ ãæï„æ ãñ J ©ÎæãÚ‡æ:- Eï„„ï Ðíæ¨æÎ: (Ðíæ¨æÎ Eï„ ãæï„æ ãñ)
§¨ ±æv² }æï¢ çSƒ„ (Eï„„ï) çÜíU²æƒü ãñ J Eï„: Ðíæ¨æÎ: (Ðíæ¨æÎ Eï„ ãñ) ²ãæ¡ Eï„ àæÏÎ ÜUæÚÜUæƒüÜU
ãñ J §Ý (Eï„„ï, Eï„) ÐÎæï¢ }æï¢ ÜíU}æàæ: çÜíU²æƒü ¥æñÚ ÜUæÚÜUæƒü ¥æñÚ ¿ææÝ |æè çÜíU²æ »±¢ ÜUæÚÜU MÐ
}æï¢ ãæï„æ ãñ J v²æï¢ ? (àæÏÎæƒü ¿ææÝæï¢ }æï¢ |æïÎ ÜUÚÝæ ™æçã» ?) ±ã ²ã ãñ §¨ ÐíÜUæÚ (§„Úï„Ú ¥Š²æ¨
ÜïU ÜUæÚ‡æ) »ÜUæÜUæÚ ãè ¿ææÝæy}æÜU ¨¢ÜïU„ ãæï„æ ãñ J
…æï Eï„ ¥ƒü (ÐÎæƒü) ãñ ±ã àæÏÎ ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ ÏæÝæ ãñ J ±ã (¥ƒü) ãè ¥ÐÝè
¥±Sƒæ¥æï¢ ÜïU mæÚæ ç±ÜUæÚæï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé¥æ Ý àæÏÎ ÜïU ¨æƒ (¨Vè‡æü) ãñ Ý Ïæéçh ÜïU ¨æƒ (¨Vè‡æü)
ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ àæÏÎ ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ ¿ææÝ ãñ, ÐÚSÐÚ ¨Vè‡æü ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ àæÏÎ ¥‹² ÐíÜUæÚ ÜUæ
ãñ, ¥ƒü ¥‹² ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ, ¿ææÝ ¥‹² ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ §¨ ÐíÜUæÚ ç±|ææxæ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ©ÝÜïU ç±|ææxææï¢
}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ JJ 17 JJ
ç±àæï¯ - àæÏÎxæ„ ±‡æü »ÜU ¨æƒ ©Ó™çÚ„ Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ J ÜíU}æàæ: ©Ó™çÚ„ ãæï„ï ãñ¢ J ¥ƒü
„æï àæÏÎxæ„ »ÜU-»ÜU ¥ÿæÚ ÜUæ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J ¥ÿæÚæï¢ ¨ï ¥ç„çÚv„ ¥æñÚ ÜUæï§ü ¨}æéÎæ² Ýãè¢ ç…¨¨ï
¥ƒü ÜUè Ðíç„Ðçœæ ãæï J »ÜU ÜUæH }æï¢ »ÜU ¥ÿæÚ ãè Úã„æ ãñ J ‘xææñ:’ àæÏÎ }æï¢ …Ïæ xæÜUæÚ ©Ó™çÚ„
ãæï„æ ãñ; „Ïæ ¥æñÜUæÚ ç±¨…üÝè² Ýãè¢, …Ïæ ¥æñÜUæÚ ©Ó™çÚ„ ãæï„æ ãñ; „Ïæ xæÜUæÚ ç±¨…üÝè² Ýãè¢,
…Ïæ ç±¨…üÝè² ãæï„æ ãñ; „Ïæ xæÜUæÚ ¥æñÜUæÚ Ýãè¢ J §¨çH²ï xæÜUæÚæçÎ ¨ï ¥ç„çÚv„ ÜUæï§ü ¥‹² xææñ
àæÏÎ ãñ ç…¨¨ï ¥ƒü ÜUè Ðíç„Ðçœæ ãæï„è ãñ, §¨ ¥æ{æÚ ÐÚ ÜU§ü ¥æ™æ²æïZ Ýï SÈUæïÅ ÜUè ÜUËÐÝæ
ÜUè ãñ, àæÏÎ ÜUæï çÝy² }ææÝÝï ±æHï ±ñ²æÜUÚ‡ææï¢ Ýï |æè §¨ÜUæï S±èÜUæÚ çÜU²æ ãñ J ÐÚ‹„é }æè}ææ¢¨æ
|ææc²ÜUæÚ àæÏÎ ÜUæï çÝy² }ææÝÝï ±æHï àæÏæÚ S±æ}æè Ýï SÈUæïÅ ÜUæï S±èÜUæÚ Ýãè¢ çÜU²æ J §¨ÜUè ç±±ï™Ýæ
ç±|æêç„ÐæÎ : 248 ¨ê~æ 3–17
ÜUÚ„ï ãé» Ÿæè Ðç‡Ç„ ²éç{çcÆÚ …è }æè}ææ¢¨ÜU Ýï çH¶æ ãñ çÜU ‘±S„é„: SÈUæïÅÐÎæƒü: ÜUæËÐçÝÜU
»± „S²æxæës}ææ‡æy±æ„ì J’ ±æS„± }æï¢ SÈUæïÅ ÐÎæƒü ÜUæËÐçÝÜU ãè ãñ v²æï¢çÜU ±ã xæëãè„ Ýãè¢ ãæï„æ
ãñ J àæÏÎæƒü ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ¨æ}æç²ÜU ãñ çÝy² Ýãè¢ ãñ J ¥„: „æçœ±ÜU öçcÅ ¨ï SÈUæïÅ ÜUè ç¨çh
Ýãè¢ ãæï„è J
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU àæÏÎ, ¥ƒü ¥æñÚ ¿ææÝ §ÝÜïU ç±|ææxææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ
ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÏÎ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
‘xææñ’ ²ã àæÏÎ ãñ, ‘xææñ’ ²ã ¥ƒü ãñ, ‘xææñ’ ²ã ¿ææÝ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï §ÝÜUæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì
…æÝÜUÚ, §Ý}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ¥ÝïÜU Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J àæÏÎ ÜïU ¨æƒ ¥ƒü
ÜUæ ¨}æ±æ²¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ ãñ J ¥ƒæü„ì …ãæ¡ àæÏÎ ãæï ±ãæ¡ ÐÚ ¥ƒü |æè ¨Îæ Úãï »ï¨æ ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢
ãñ J …ñ¨ï }æé¶ ¨ï xææñ àæÏÎ ÏææïHÝï ÐÚ xææñ (¥ƒü) |æè àæÏÎ ÜïU ¨æƒ }æé¶ }æï¢ Úãï »ï¨æ çÝ²}æ Ýãè¢
J …ñ¨ï ¥çxÝ ¥æñÚ ©c‡æ„æ ÜUæ çÝy² ¨}Ïæ‹{ ãñ ±ñ¨æ ¨}Ïæ‹{ àæÏÎ ¥æñÚ ¥ƒü ÜUæ Ýãè¢ ãñ J ¨¢²æïxæ
¨}Ïæ‹{ |æè àæÏÎ ¥æñÚ ¥ƒü ÜUæ Ýãè¢ ãñ J …ñ¨ï xææñ àæÏÎ }æé¶ ¨ï ÏææïHæ xæ²æ ¥æñÚ xææñ (¥ƒü) xææïàææHæ
}æï¢ ãñ J ±ï ÎæïÝæï¢ ±æ ÜUæï§ü »ÜU ¥ÐÝï SƒæÝ ¨ï ™HÜUÚ Îê¨Úï ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãæï, »ï¨æ ¨}Ïæ‹{
|æè àæÏÎ ¥æñÚ ¥ƒü ÜUæ Ýãè¢ ãñ J
àæÏÎæƒæü±¨}Ïæ‹{æñ JJ ±ñàæïç¯ÜU ÎàæüÝ 7/2/18 JJ
àæÏÎ ¥æñÚ ¥ƒü ¨}Ïæh Ýãè¢ ãñ¢ J àæÏÎ ± ¥ƒü ÜUæ ¨æ¢ÜïUç„ÜU ¨}Ïæ‹{ ãñ J …ñ¨ï »ÜU çÝ²}æ
ÏæÝæ²æ çÜU ¥}æéÜU àæÏÎ ¨ï ¥}æéÜU ÐÎæƒü ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚÝæ ãñ J
¨æ}æç²ÜU: àæÏÎæÎƒüÐíy²²: JJ ±ñàæïç¯ÜU ÎàæüÝ 7/2/20 JJ
àæÏÎ ¨ï ¥ƒü ÜUè Ðí„èç„ ¨}æ² (çÝ²}æ) ÜëU„ ãñ J àæÏÎæƒü ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ¨æ¢ÜïUç„ÜU ãñ J
ç…Ý }æÝéc²æï¢ ÜUè |ææ¯æ ÜUæï ²æïxæè Ýãè¢ …æÝ„æ ãñ ©ÝÜUè |ææ¯æ ÜUæï ÏææÚ ÏææÚ ¨éÝÜUÚ ¥æñÚ ©ÝÜïU
¨Vï„æï¢ »±¢ Ã²±ãæÚæï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ÐéÝ: ©ÝÜïU àæÏÎæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚ„æ ãñ „æï »ÜU ¨è}ææ „ÜU ©ÝÜïU
|ææ±æï¢ ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ xææñ ¥æçÎ Ðàæé ¥æñÚ Ðçÿæ²æï¢ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæï ÏææÚ-ÏææÚ ¨éÝ„æ
ãñ ¥æñÚ ©ÝÜïU ¨¢ÜïU„æï¢ »±¢ Ã²±ãæÚæï¢ ÜUæï Îï¶„æ ãñ „æï ©ÝÜïU |ææ±æï¢ ÜUæï ÜéUÀ ¨è}ææ „ÜU …æÝ Hï„æ
ãñ J ²ã Ýãè¢ …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU …Ïæ xææñ ÏææïH Úãè ãæï „Ïæ ²æïxæè ²ã …æÝ Hï±ï çÜU ²ã xææñ ²ã
ÜUã Úãè ãñ çÜU - ``}æïÚæ Îê{ çÝÜUæH Hæï'' J v²æï¢çÜU ±ã xææñ S±²¢ |æè ²ã Ýãè¢ …æÝ„è çÜU Îê{
çÝÜUæHÝï ÜUæ ¨¢ÜïU„ §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢ÜïU„ ÜïU mæÚæ çÜU²æ …æ„æ ãñ J …Ïæ ÏææïHÝï ±æHæ ¥ÐÝï àæÏÎæï¢
ÜïU ¥ƒæïZ ÜUæï Ýãè¢ ¨}æÛæ„æ „æï ¨éÝÝï ±æHæ ÜñU¨ï ¨}æÛæ ¨ÜU„æ ãñ ? ¨¢¨æÚ }æï¢ ²ã Îï¶æ …æ„æ ãñ
çÜU …Ïæ ç™çÇG²æ¡ §ÜU_è ãæïÜUÚ ª¡™ï S±Ú ¨ï ÏææïH„è ãñ¢ „Ïæ ±ãæ¡ ÐÚ ©ÝÜïU ÏæÓ™æï¢ ÐÚ ¥æÜíU}æ‡æ
ÜUÚÝï ±æHæ ÜUæï§ü ¨ÐæüçÎ ç}æH„æ ãñ J ©ÝÜUæ ÏææÚ ÏææÚ ²ã Ã²±ãæÚ Îï¶ÜUÚ Ã²çv„ ©ÝÜïU àæÏÎ ÜUæ
|ææ± …æÝ …æ„æ ãñ çÜU ©ÝÜïU ªÐÚ ÜUæï§ü ¥æÜíU}æ‡æ ãæï xæ²æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ²æïxæè ©ÝÜïU àæÏÎæï¢
ÜïU |ææ± ÜUæï ÜéUÀ ¨è}ææ „ÜU ¨}æÛæ Hï„æ ãñ J ²æïxæè ÜUæ ²ã ¿ææÝ ¨æ}ææ‹² Ã²çv„ ÜïU ¿ææÝ ÜUè
ç±|æêç„ÐæÎ : 249 ¨ê~æ 3–18
¥Ðïÿææ ¥ç{ÜU Ã²æÐÜU ¥æñÚ ¨êÿ}æ ãæï„æ ãñ J ²ãè ‘¨±ü|æê„L „ ¿ææÝ’ ãñ J ¨ê~æ }æï¢ ‘¨±ü|æê„L„
¿ææÝ’ ÜUãæ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ `¨±ü' àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ãñ ç…Ý ç…Ý Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÏÎæï¢ }æï¢ ²æïxæè ¨¢²}æ
ÜUÚ„æ ãñ ©Ý ©Ý Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæ |ææ± ¨}æÛæ„æ ãñ, ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæ Ýãè¢ JJ 17 JJ
¨¢SÜUæÚ¨æÿææyÜUÚ‡ææyÐê±ü…æç„¿ææÝ}æì JJ 18 JJ
àæÏÎæƒü - (¨¢SÜUæÚ-¨æÿææ„ì-ÜUÚ‡ææ„ì) ¨¢²}æ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï
¨ï (Ðê±ü-…æç„-¿ææÝ}æì) Ðê±ü…‹}æ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ²æïxæè ¨¢²}æ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÜïU ‘Ðê±ü…‹}æ ÜUæ ¿ææÝ’
ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - m²ï ¶Ë±}æè ¨¢SÜUæÚæ: S}æëç„vHïàæãï„±æï ±æ¨ÝæM Ðæ, ç±ÐæÜUãï„±æï {}ææü{}æüM Ðæ: J
„ï Ðê±ü|æ±æç|æ¨¢SÜëU„æ: ÐçÚ‡ææ}æ™ïcÅæçÝÚæï{àæçv„…è±Ý{}æü±ÎÐçÚöcÅæçpœæ{}ææü: J „ï¯é ¨¢²}æ: ¨¢SÜUæÚ-
¨æÿææ„ì çÜíU²æ²ñ ¨}æƒü: J Ý ™ ÎïàæÜUæHçÝç}æœææÝé|æ±ñ<±Ýæ „ï¯æ}æçS„ ¨æÿææyÜUÚ‡æ¢, „çÎyƒ¢ ¨¢SÜUæÚ-
¨æÿææyÜUÚ‡ææyÐê±ü…æç„¿ææÝ}æéyÐl„ï ²æïçxæÝ: J ÐÚ~ææŒ²ï±}æï± ¨¢SÜUæÚ¨æÿææyÜUÚ‡ææyÐÚ…æç„¨¢±ïÎÝ}æì J
¥~æïÎ}ææw²æÝ¢ Ÿæê²„ï-|æxæ±„æï …ñxæè¯Ã²S² ¨¢SÜUæÚ¨æÿææyÜUÚ‡ææÎì Îàæ¨é }æãæ¨xæïü¯é …‹}æ-
ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ}æÝéÐà²„æï ç±±ïÜU…¢ ¿ææÝ¢ ÐíæÎéÚ|æ±„ì J ¥ƒ |æxæ±æÝæ±ÅKS„Ýé{ÚS„}æé±æ™-Îàæ¨é }æãæ¨xæïü¯é
|æÃ²y±æÎÝç|æ|æê„Ïæéçh¨œ±ïÝ y±²æ ÝÚÜUç„²üxxæ|æü¨¢|æ±¢ Îé:¶¢ ¨¢Ðà²„æ Îï±}æÝéc²ï¯é ÐéÝ:ÐéÝL yÐl}ææÝïÝ
¨é¶Îé:¶²æï: çÜU}æç{ÜU}æéÐHÏ{ç}æç„ ? |æxæ±‹„}ææ±ÅK¢ …ñxæè¯Ã² ©±æ™-Îàæ¨é }æãæ¨xæïü¯é |æÃ²y±æ-
ÎÝç|æ|æê„Ïæéçh¨œ±ïÝ }æ²æ ÝÚÜUç„²üx|æ±¢ Îé:¶¢ ¨¢Ðà²„æ Îï±}æÝéc²ï¯é ÐéÝ:ÐéÝL yÐl}ææÝïÝ ²çyÜUç@-
ÎÝé|æê„¢ „y¨±Z Îé:¶}æï± Ðíy²±ñç}æ J |æxæ±æÝæ±ÅK ©±æ™-²çÎÎ}ææ²éc}æ„: Ðí{æÝ±çàæy±}æÝéœæ}æ¢ ™
¨‹„æï¯¨é¶¢ çÜUç}æÎ}æçÐ Îé:¶Ðÿæï çÝçÿæŒ„ç}æç„ ? |æxæ±æTñxæè¯Ã² ©±æ™-ç±¯²¨é¶æÐïÿæ²ñ±ïÎ}æÝéœæ}æ¢
¨‹„æï¯¨é¶}æév„}æì, ÜñU±Ë²¨é¶æÐïÿæ²æ Îé:¶}æï± J Ïæéçh¨œ±S²æ²¢ {}æüç›xæé‡æ:, ç~æxæé‡æà™ Ðíy²²æï
ãï²Ðÿæï ‹²S„ §ç„ J Îé:¶S±M ÐS„ëc‡ææ„‹„é:, „ëc‡ææÎé:¶¨¢„æÐæÐxæ}ææœæé Ðí¨‹Ý}æÏææ{¢ ¨±æüÝéÜêUH¢
¨é¶ç}æÎ}æév„ç}æç„ JJ 18 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨¢SÜUæÚ Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ J (ÐãHæ) S}æëçœæ »±¢ vHïàæ ÜïU çÝç}æœæ = ±æ¨ÝæMÐ,
(Îê¨Úæ) ç±ÐæÜU (ÜU}æüÈUH |ææïxæ) ÜïU ÜUæÚ‡æ = {}ææü{}æüMÐ ãñ¢ J ±ï (ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚ) Ðê±ü…‹}ææï¢
}æï¢ çÝcÐæçÎ„, ÐçÚ‡ææ}æ, ™ïcÅæ, çÝÚæï{, àæçv„, …è±Ý „ƒæ {}æü ÜïU ¨}ææÝ ç™œæ ÜïU ‘¥ÐçÚöcÅ {}æü’
ãñ¢ J ©Ý (¨¢SÜUæÚæï¢) }æï¢ (çÜU²æ xæ²æ) ¨¢²}æ ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚæÝï }æï¢ ¨}æƒü (ãæï„æ) ãñ J
©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ¨}Ïæh ÎïàæÜUæH çÝç}æœææï¢ ÜïU ¥Ýé|æ±æï¢ ÜïU çÏæÝæ ©Ý (¨¢SÜUæÚæï¢) ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ Ýãè¢
ãæï„æ J ±ã §¨ ÐíÜUæÚ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï ²æïxæè ÜUæï Ðê±ü…‹}æ ÜUæ ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J §¨è
ÐíÜUæÚ Îê¨Úï (¥æy}ææ ÜïU ç™œæSƒ) ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï ¨ï Îê¨Úï ÜïU …‹}æ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
§¨ ç±¯² }æï¢ ²ã ¥æw²æÝ ¨éÝÝï }æï¢ ¥æ„æ ãñ - ¨¢SÜUæÚ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï ¨ï Îàæ }æãæ¨xææïZ
}æï¢ (Ã²„è„) …‹}æÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ÜíU}æ ÜUæï …æÝÝï ±æHï |æxæ±æÝì …ñxæè¯Ã² ÜUæï ç±±ïÜU… ¿ææÝ ©yÐ‹Ý
ç±|æêç„ÐæÎ : 250 ¨ê~æ 3–18
ãé¥æ J çÜU¨è ¨}æ² àæÚèÚ{æÚè |æxæ±æÝì ¥æ±ÅK ©Ý¨ï ÏææïHï çÜU Îàæ }æãæ¨xææïZ }æï¢ …‹}æ Hï„ï ÚãÝï ÜïU
ÜUæÚ‡æ ¥Ýç|æ|æê„ Ïæéçh¨œ± ±æHï, Îé:¶}æ² »±¢ ÐEæçÎ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHï Îé:¶ ÜUæï ¥Ýé|æ±
ÜUÚ„ï ãé» Îï±æï¢ ¥æñÚ }æÝéc²æï¢ ÜïU MÐ }æï¢ ÏææÚ ÏææÚ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï ¥æÐÝï ¨é¶-Îé:¶ }æï¢ ¨ï ¥ç{ÜU
v²æ ÐíæŒ„ çÜU²æ ? |æxæ±æÝì ¥æ±ÅK ¨ï …ñxæè¯Ã² ÏææïHï çÜU Îàæ }æãæ¨xææïZ }æï¢ |æÃ²y± ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥Ýç|æ|æê„
Ïæéçh¨œ± ±æHï, ÝæÚÜUè², Ðàæé-Ðÿæè ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHï Îé:¶ ÜUæï ¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï ãé» Îï±-
}æÝéc²æï¢ ÜïU MÐ }æï¢ ÏææÚ ÏææÚ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï }æñ¢Ýï …æï ÜéUÀ ¥Ýé|æ± çÜU²æ ©¨ ¨æÚï ÜUæï Îé:¶ ãè
}ææÝ„æ ãê¡ J |æxæ±æÝì ¥æ±ÅK ÏææïHï çÜU …æï ²ã ¥æÐ ç™ÚTè± ÜUæ Ðí{æÝ ±çàæy± ¥æñÚ ¥y²éœæ}æ ¨‹„æï¯
¨é¶ ãñ, v²æ ²ã |æè Îé:¶ ÜUè ÜUæïçÅ }æï¢ ÇæH çÎ²æ ãñ ? |æxæ±æÝì …ñxæè¯Ã² ÏææïHï çÜU ç±¯² ¨é¶
ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï ãè ²ã ¥y²éœæ}æ ¨‹„æï¯ ¨é¶ ÜUãæ xæ²æ ãñ (ÐÚ‹„é) ÜñU±Ë² ¨é¶ ÜUè ¥Ðïÿææ ²ã Îé:¶
ãè ãñ J ²ã (¨‹„æï¯ ¨é¶) Ïæéçh ¨œ± ÜUæ {}æü ãñ (¥æñÚ) ç~æxæé‡ææy}æÜU ãñ J ¥æñÚ ç~æxæé‡ææy}æÜU ¿ææÝ
ãï² ÜUè ÜUæïçÅ }æï¢ ÇæHæ xæ²æ ãñ J „ëc‡ææ„‹„é Îé:¶MÐ ãñ J „ëc‡ææ (MÐè) Îé:¶ ¨‹„æÐ ÜUè çÝ±ëçœæ
ãæïÝï ¨ï ²ã çÝ}æüH, çÝÏææü{, ¨ÏæÜïU ¥ÝéÜêUH ¨é¶ ÜUãæ xæ²æ ãñ JJ 18 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï ¨ï Ðê±ü…‹}æ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ, ²ã
¨¢SÜUæÚ Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ J »ÜU …æï çÜU S}æëç„ ¥æñÚ vHïàææï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ ±æ¨ÝæMÐ ãñ¢, Îê¨Úï (¨¢SÜUæÚ)
ÜU}æü ÈUH ÜïU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ …æï {}ææü{}æüMÐ ãñ¢ J ²ï ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚ Ðê±ü…‹}æ ÜïU ¨ç@„ ãñ¢ J
²ï ÐçÚ‡ææ}æ, ™ïcÅæ, çÝÚæï{ ¥æçÎ {}ææïZ ÜïU ¨}ææÝ ç™œæ ÜïU ‘¥ÐçÚöcÅ {}æü’ ãñ¢ J §Ý}æï¢ çÜU²æ xæ²æ
¨¢²}æ, ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãñ J §Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÎïàæÜUæH ¥æñÚ çÝç}æœææï¢
ÜïU ¥Ýé|æ± ÜïU çÏæÝæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ÜUæï Ðê±ü…‹}æ ÜUæ
¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J §¨ Ðí¨¢xæ }æï¢ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU v²æ Ðê±ü…‹}æ ÜUæ ¿ææÝ Ðíy²ÿæS}æëç„
ÜïU MÐ }æï¢ ãæï„æ ãñ ¥ƒ±æ ÐÚæïÿæS}æëç„ ÜïU MÐ }æï¢ ãæï„æ ãñ J
Ðíy²ÿæS}æëç„-…ñ¨ï §¨è …‹}æ }æï¢ çÜU¨è Ã²çv„ Ýï Ïæè¨ ±¯ü ÜUæ ¥ÐÝæ ±ë„æ‹„ Á²æï¢ ÜUæ y²æï¢
Ïæ„Hæ çÎ²æ çÜU }æïÚæ …‹}æ §„Ýï ±¯ü Ðê±ü, §¨ xæíæ}æ ±æ ÝxæÚ }æï¢ §¨ ÍæÚ }æï¢ ãé¥æ ƒæ J ²ï }æïÚï }ææ„æ-
çÐ„æ, |ææ§ü-ÏæçãÝ ãñ¢ ¥æçÎ J ©¨ Ã²çv„ ÜUæï ¥ÐÝï …‹}æSƒæÝ, }ææ„æ-çÐ„æ ¥æçÎ ÜïU ç±¯² }æï¢ ÆèÜU
ÐíÜUæÚ ¨ï S}æÚ‡æ ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝï …‹}æ SƒæÝ ÐÚ …æÜUÚ, ©¨ÜUæï çÎ¶æ ¨ÜU„æ ãñ J ²ã ãñ Ðíy²ÿæMÐ
¨ï S}æëç„ J
ÐÚæïÿæ M Ð ¨ï S}æëç„ - ç…¨}æï¢ ¨¢SÜUæÚ ÜïU ÜUæÚ‡æ S}æëç„ „æï ãæï„è ãñ, ÐÚ‹„é ©¨}æï¢ ²ã ¿ææ„
Ýãè¢ ãæï„æ çÜU ²ï ¨¢SÜUæÚ çÜU¨ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ çÜUÝ ÐÎæƒæïZ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ©yÐ‹Ý ãé» ãñ¢ J
ç…¨ S}æëç„ }æï¢ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ }æÝéc² ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ Á²æï¢ ÜUæ y²æï¢ S}æÚ‡æ ãæï„æ ãñ, ±ã
Ðíy²ÿæ MÐ ¨ï S}æëç„ ãñ J ¥æñÚ ç…¨ S}æëç„ }æï¢ Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ }æÝéc² ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ÜéUÀ |æè
ÐçÚ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ, ±ã ÐÚæïÿæMÐ ¨ï S}æëç„ ãñ J xææñ ÜUæ ÏæÀÇGæ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãè }ææ¢ ÜïU S„Ýæï¢ ÜUæ
ç±|æêç„ÐæÎ : 251 ¨ê~æ 3–19
Îê{ ÐèÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ, ²ã ÐÚæïÿæ S}æëç„ ãñ J ©¨ ÏæÀÇGï ÜUæï ²ã ¿ææ„ ãñ çÜU §Ý S„Ýæï¢ }æï¢ Îê{
ãñ J ²ã Ðê±ü…‹}æ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãé§ü ãñ J ÐÚ‹„é ÏæÀÇï ÜUæï ²ã ¿ææ„ Ýãè¢ ãñ çÜU ©¨Ýï
çÜU¨ Îïàæ }æï¢, çÜU¨ ÜUæH }æï¢, çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜUè xææñ ÜïU S„Ýæï¢ ÜUæ Îê{ çÐ²æ ƒæ J §¨ S}æëç„ ÜïU ç±¯²
}æï¢ ÐéÝ…ü‹}æ }ææÝÝï ±æHæï¢ }æï¢ Ðíæ²: }æ„|æïÎ Ýãè¢ ãñ J ÐÚ‹„é Îïàæ, ÜUæH ¥æñÚ ¥‹² ÐÎæƒæïZ ¨çã„ S}æëç„
ÜïU ç±¯² }æï¢ }æ„|æïÎ ãñ J §¨ ¨ê~æ }æï¢ `Ðê±ü …‹}æ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ' »ï¨æ }ææÝæ ãñ, ÐÚ‹„é }æã<¯ Î²æÝ‹Î
¨ÚS±„è …è Ýï §¨ Ïææ„ ÜUæï S±èÜUæÚ Ýãè¢ çÜU²æ, §¨çH» ²ã ç±¯² ¥æñÚ ç±™æÚ‡æè² ãñ J }æã<¯
Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜïU ±™Ý §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ãñ¢ -
“ÐíàÝ - …æï ¥ÝïÜU (…‹}æ) ãæï¢ „æï Ðê±ü…‹}æ ¥æñÚ }æëy²é ÜUè Ïææ„æï¢ ÜUæ S}æÚ‡æ v²æï¢ Ýãè¢ ?
©œæÚ - …è± ¥ËÐ¿æ ãñ ç~æÜUæHÎàæèü Ýãè¢, §¨çH» S}æÚ‡æ Ýãè¢ Úã„æ J ¥æñÚ ç…¨ }æÝ ¨ï S}æÚ‡æ
ÜUÚ„æ ãñ, ±ã |æè »ÜU ¨}æ² }æï¢ Îæï ¿ææÝ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J |æHæ Ðê±ü…‹}æ ÜUè Ïææ„ ÎêÚ ÚãÝï Îèç…²ï,
§¨è Îïã }æï¢ …Ïæ xæ|æü }æï¢ …è± ƒæ, àæÚèÚ ÏæÝæ, Ðpæ„ì …‹}ææ, Ðæ¡™±ï¢ ±¯ü ¨ï Ðê±ü „ÜU …æï …æï Ïææ„ï¢ ãé§ü
ãñ¢ ©ÝÜUæ S}æÚ‡æ v²æï¢ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ ? ¥æñÚ …æxæë„ ±æ S±ŒÝ }æï¢ Ïæãé„ ¨æ Ã²±ãæÚ Ðíy²ÿæ }æï¢ ÜUÚÜïU
…Ïæ ¨é¯éçŒ„ ¥ƒæü„ì xææÉ çÝÎíæ ãæï„è ãñ „Ïæ …æxæë„ ¥æçÎ Ã²±ãæÚ ÜUæ S}æÚ‡æ v²æï¢ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ ?
¥æñÚ „é}æ ¨ï ÜUæï§ü ÐêÀï çÜU ÏææÚã ±¯ü ÜïU Ðê±ü „ïÚã±ï¢ ±¯ü ÜïU Ðæ¡™±ï¢ }æãèÝï ÜïU Ý±}æï¢ çÎÝ Îàæ Ïæ…ï ÐÚ
ÐãHè ç}æÝÅ }æï¢ „é}æ Ýï v²æ çÜU²æ ƒæ ? „é}ãæÚæ }æé¶, ãæƒ, ÜUæÝ, Ýï~æ, àæÚèÚ çÜU¨ ¥æïÚ çÜU¨ ÐíÜUæÚ
ÜUæ ƒæ ? ¥æñÚ }æÝ }æï¢ v²æ ç±™æÚ ƒæ ? („æï ÜéUÀ |æè Ý Ïæ„æ ¨ÜUæïxæï) …Ïæ §¨è àæÚèÚ }æï¢ »ï¨æ ãñ,
„æï Ðê±ü…‹}æ ÜUè Ïææ„æï¢ ÜïU S}æÚ‡æ }æï¢ àæVæ ÜUÚÝè ÜïU±H HÇGÜUÐÝï ÜUè Ïææ„ ãñ J ¥æñÚ …æï S}æÚ‡æ Ýãè¢
ãæï„æ ãñ §¨è ¨ï …è± ¨é¶è ãñ, Ýãè¢ „æï ¨Ïæ …‹}ææï¢ ÜïU Îé:¶æï¢ ÜUæï Îï¶ Îé:ç¶„ ãæïÜUÚ }æÚ …æ„æ J …æï
ÜUæï§ü Ðê±ü ¥æñÚ ÐèÀï …‹}æ ÜïU ±„ü}ææÝ ÜUæï …æÝÝæ ™æãï „æï |æè Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J v²æï¢çÜU …è± ÜUæ
¿ææÝ ¥æñÚ S±MÐ ¥ËÐ ãñ J ²ã Ïææ„ §üEÚ ÜïU …æÝÝï ²æïx² ãñ, …è± ÜïU Ýãè¢ J''
- ÿ²æƒüÐíÜUæàæ Ý±}æ ¨}æéËHæ¨
§¨è ÐíÜUæÚ «ç¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï ÐéÝ…ü‹}æ ÜïU ç±¯² }æï¢ ‘«x±ïÎæçÎ|ææc²|æêç}æÜUæ’ }æï¢
çH¶æ ãñ çÜU - ``…Ïæ §¨è …‹}æ ÜïU Ã²±ãæÚæï¢ ÜUæï §¨è àæÚèÚ }æï¢ |æêH …æ„ï ãñ¢, „æï Ðê±ü àæÚèÚ ÜïU
Ã²±ãæÚæï¢ ÜUæ ÜUÏæ ¿ææÝ Úã ¨ÜU„æ ãñ ?'' JJ 18 JJ
Ðíy²²S² ÐÚç™œæ¿ææÝ}æì JJ 19 JJ
àæÏÎæƒü - (Ðíy²²S²) ¿ææÝ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (ÐÚ-ç™œæ-¿ææÝ}æì) Îê¨Úï ÜïU ç™œæ ÜUæ
¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - …Ïæ ²æïxæè Îê¨Úï ÜïU ¿ææÝ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ ©¨ÜUæï ‘¥‹² ÜïU ç™œæ ÜUæ
¿ææÝ’ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðíy²²ï ¨¢²}ææyÐíy²²S² ¨æÿææyÜUÚ‡ææœæ„: ÐÚç™œæ¿ææÝ}æì JJ 19 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 252 ¨ê~æ 3–20
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (Îê¨Úï ÜïU) ¿ææÝ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (Îê¨Úï ÜïU) ¿ææÝ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï
¨ï, ©¨ ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï, Îê¨Úï ÜïU ç™œæ ÜUæ (ç±àæï¯) ¿ææÝ ãæï„æ ãñ JJ 19 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ¥‹² Ã²çv„ ÜïU ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ çÜU¨ ÐíÜUæÚ
¨ï ãæï„æ ãñ J
…Ïæ ²æïxæè ¥‹² Ã²çv„ ÜUè ¥æÜëUç„, ç±ç±{ ™ïcÅæ¥æï¢ ¥æñÚ ±æ‡æè ÜïU mæÚæ ©¨ÜïU |ææ±æï¢ ÜUæï
…æÝÜUÚ ©¨ÜïU ¿ææÝ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚ„æ ãñ, „Ïæ ²æïxæè ÜUæï ©¨ÜïU ç™œæ ÜUè çSƒç„ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ
çÜU §¨ Ã²çv„ ÜUæ ç™œæ Úæxæ, mï¯, }ææïã, ¥ã¢ÜUæÚ ²év„ ãñ ¥ƒ±æ Ðíï}æ, çÝÚç|æ}ææÝ„æ, ç…¿ææ¨æ ¥æçÎ
¨ï ²év„ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ýãè¢ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï çÜU ²æïxæè ÜUæï ¥‹² Ã²çv„ ÜïU ¨}æS„ ç±™æÚæï¢
ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ, ¥çÐ„é ÜéUÀ ç±™æÚæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãè ²æïxæè ÜUæï ãæï Ðæ„æ ãñ J
²çÎ ²æïxæè ¥‹² Ã²çv„ ÜïU ç±™æÚæï¢ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ ç±àæï¯ Ðí²æ¨ Ý ÜUÚï „æï ©¨ÜUæï ¥‹² ÜïU
ç™œæ ÜUæ ç±àæï¯ ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ J …ñ¨ï S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜïU ¨}æèÐ ÚãÝï ±æHï Ðæ™ÜU
ÜUæ ç™œæ Hæï|æ²év„ ƒæ J S±æ}æè …è Ýï ©¨ÜïU ç™œæ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ ç±àæï¯ Ðí²yÝ Ýãè¢ çÜU²æ J
§¨è ÜUæÚ‡æ ¨ï Hæï|æ²év„ ç™œæ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ Ýãè¢ ãé¥æ J ÜU|æè-ÜU|æè Ã²çv„ ¥æÜëUç„, ±æ‡æè, Ã²±ãæÚ
¨ï „æï Ðíï}æ, ©ÐÜUæÚ, Ÿæhæ ÜUæï çÎ¶æ„æ ãñ ¥æñÚ ¥‹ÎÚ mï¯, S±æƒü, ôã¨æ ¥æçÎ Îæï¯ ãæï„ï ãñ¢ J »ï¨è
çSƒç„ }æï¢ ÐÚç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ÜUçÆÝ ãæï„æ ãñ JJ 19 JJ
Ý ™ „y¨æH}ÏæÝ¢ „S²æç±¯²è|æê„y±æ„ì JJ 20 JJ
àæÏÎæƒü - (Ý ™) ¥æñÚ Ýãè¢ („„ì) ©¨ ÐÚç™œæ ÜUæ ¿ææÝ (¨æH}ÏæÝ}æì) ¥æH}ÏæÝ ¨çã„
ãæï„æ ãñ („S²) ÐÚç™œæ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ÜUæ (¥-ç±¯²è|æê„y±æ„ì) ²æïxæè ÜïU ¨¢²}æ ÜUæ ç±¯²
Ý ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - Îê¨Úï ÜïU ç™œæ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ÐÚç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ¥æH}ÏæÝ¨çã„ Ýãè¢ ãæï„æ
ãñ, v²æï¢çÜU ÐÚç™œæ ÜUæ …æï ¥æH}ÏæÝ ãñ, ±ã ²æïxæè ÜïU ¨¢²}æ ÜUæ ç±¯² Ýãè¢ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Úv„¢ Ðíy²²¢ …æÝæy²}æéçc}æ‹ÝæH}ÏæÝï Úv„ç}æç„ Ý …æÝæç„ J ÐÚÐíy²²S² ²ÎæH}ÏæÝ¢
„læïçxæç™œæïÝ ÝæH}ÏæÝèÜëU„}æì J ÐÚÐíy²²}ææ~æ¢ „é ²æïçxæç™œæS²æH}ÏæÝè|æê„ç}æç„ JJ 20 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Úæxæ²év„ ç™œæ ÜUæï …æÝ„æ ãñ, ¥}æéÜU ¥æH}ÏæÝ }æï¢ ¥ÝéÚv„ ãñ, »ï¨æ Ýãè¢
…æÝ„æ J ¥‹² ÐéL¯ ÜïU ç™œæ ÜUæ …æï ¥æH}ÏæÝ ãñ, ©¨ÜUæï ²æïxæè ÜïU ç™œæ ÜïU mæÚæ ¥æH}ÏæÝ Ýãè¢
ÏæÝæ²æ xæ²æ J v²æï¢çÜU ÜïU±H Îê¨Úï ÜUæ Ðíy²² (ç™œæ) ²æïxæè ÜïU ç™œæ ÜïU mæÚæ ¥æH}ÏæÝ ÏæÝæ²æ
xæ²æ ãñ JJ 20 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÐÚ Ã²çv„ ÜïU ç™œæ ÜïU ¥æH}ÏæÝ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝï ÜUæ çÝ¯ï{ çÜU²æ ãñ J
¥‹² Ã²çv„ ÜïU ¿ææÝ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ©¨ÜïU ç™œæ }æï¢ ç±l}ææÝ Úæxæ, mï¯, Ðíï}æ, ÐÚæïÐÜUæÚ
¥æçÎ |ææ±æï¢ ÜUæï „æï …æÝ Hï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ©¨ Ã²çv„ ÜUæ çÜU¨ ÐÎæƒü, }æÝéc², Ðàæé, Ðÿæè }æï¢ Úæxæ,
mï¯, Ðíï}æ ãñ ©ÝÜUæï ²æïxæè Ýãè¢ …æÝ„æ J v²æï¢çÜU ¥‹² Ã²çv„ ÜUæ ç™œæ ç…Ý ÐÎæƒæïZ ÜïU ç±¯² }æï¢
ç±|æêç„ÐæÎ : 253 ¨ê~æ 3–21
Úæxæ, mï¯, Ðíï}æ, ç…¿ææ¨æ ¥æçÎ Ú¶„æ ãñ, ±ï ÐÎæƒü ²æïxæè ÜïU ¨¢²}æ ÜUæ ç±¯² Ýãè¢ ãæï„ï J §¨çH²ï ²æïxæè
ç…Ý ±S„é¥æï¢ ÜUæï ¨¢²}æ ÜUæ ç±¯² ÏæÝæ„æ ãñ; ©¨ÜUæï ©‹ãè¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ, ¥‹²æï¢ ÜïU ç±¯²
}æï¢ Ýãè¢ JJ 20 JJ
ÜUæ²M Ð¨¢²}ææ„ì „Îìxæíæsàæçv„S„}|æï ™ÿæécÐíÜUæàææù-
¨}Ðí²æïxæïù‹„{æüÝ}æì JJ 21 JJ
àæÏÎæƒü - (ÜUæ²-MÐ-¨¢²}ææ„ì) ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜïU MÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï („Îì-xæíæs-àæçv„-
S„}|æï) ©¨ÜUè MÐ ÜUè xæíæsàæçv„ LÜU …æÝï ÐÚ (™ÿæé:-ÐíÜUæàæ-¥¨}Ðí²æïxæï) Îê¨Úï ÜUè ¥æ¡¶æï¢ ÜïU
ÐíÜUæàæ ÜUæ ¨¢²æïxæ Ý ãæïÝï ÐÚ (¥‹„{æüÝ}æì) ²æïxæè ÜUæï ¥‹„{æüÝ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ (çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îï„æ) J
¨ê~ææƒü - ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜïU MÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï MÐ ÜUè xæíæsàæçv„ LÜU …æ„è ãñ J
§¨¨ï Îê¨Úï ÜUè ¥æ¡¶æï¢ ÜïU ÐíÜUæàæ ÜUæ ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ ÜïU MÐ ¨ï ¨ç‹ÝÜU¯ü Ý ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ
²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ çÀÐ …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÜUæ²S² M Ðï ¨¢²}ææÎì M ÐS² ²æ xæíæsæ àæçv„S„æ¢ Ðíç„cÅ|Ýæç„ J xæíæsàæçv„S„}|æï
¨ç„ ™ÿæé:ÐíÜUæàææ¨¢Ðí²æïxæïù‹„{æüÝ}æéyÐl„ï ²æïçxæÝ: J »„ïÝ àæÏÎæl‹„{æüÝ}æév„¢ ±ïçÎ„Ã²}æì JJ 21 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - àæÚèÚ ÜïU MÐ }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï MÐ ÜUè …æï xæíæsàæçv„ ãñ, (²æïxæè) ©¨ÜUæï
ÚæïÜU Îï„æ ãñ J (MÐ ÜUè) xæíæsàæçv„ ÜïU S„ç}|æ„ ãæïÝï ÐÚ, ™ÿæé ÜïU ÐíÜUæàæ ÜïU (àæÚèÚ ÜïU MÐ
ÜïU ¨æƒ) ¨¢²æïxæ Ý ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ, ²æïxæè ÜUè ¥‹„{æüÝ ÜUè ²æïx²„æ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J §¨¨ï (MÐ
ÜïU ¥‹„{æüÝ ¨ï) àæÏÎ ¥æçÎ ÜUæ ¥‹„{æüÝ ÜUãæ xæ²æ …æÝ HïÝæ ™æçã» JJ 21 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥‹„{æüÝ ç¨çh ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
…Ïæ ²æïxæè ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜïU MÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚ„æ ãñ, „æï MÐ ÜUè xæíæsàæçv„ LÜU …æ„è ãñ ¥ƒæü„ì
MÐ }æï¢ …æï çÎ¶Ýï ÜUè àæçv„ ãñ, ±ã LÜU …æ„è ãñ J Ýï~æ §ç‹Îí² ÜïU ÐíÜUæàæ ÜUæ MÐ ÜïU ¨æƒ
¨}Ïæ‹{ Ý ãæïÝï ¨ï ¥‹„{æüÝ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ, ¥ƒæü„ì ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ ÜUæ MÐ çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îï„æ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ã²æ¨|ææc² }æï¢ àæÏÎ, SÐàæü, Ú¨, xæ‹{ §Ý ™æÚ ç±¯²æï¢ ÜUè |æè àæçv„ ÚæïÜUÝï ÜUæ
ÜUƒÝ çÜU²æ xæ²æ ãñ J MÐ, SÐàæü ¥æçÎ àæÚèÚ ÜïU S±æ|ææç±ÜU xæé‡æ ãñ¢ J §¨ ¥‹„{æüÝ ç¨çh ÜïU
¥Ýé¨æÚ ²æïxæè àæÚèÚ ÜïU MÐ, SÐàæü ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæï ¨¢²}æ ¨ï ÚæïÜU Îï±ïxææ, „æï ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ ÐyƒÚ,
Hæïãæ ¥æçÎ ¨ï ÅÜUÚæÝæ Ýãè¢ ™æçã²ï ¥æñÚ Ý ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ ¨ï ÐyƒÚ ¥æçÎ ÜïU ÅÜUÚæÝï ÐÚ ©¨ÜUè
}æëy²é ãæïÝè ™æçã²ï J
àæÚèÚ ÜïU MÐ, SÐàæü ¥æçÎ S±æ|ææç±ÜU xæé‡ææï¢ ÜUæï S„¢ç|æ„ ÜUÚ ÎïÝæ ¨ëçcÅ çÝ²}æ ç±Lh ãæïÝï
ÜïU ÜUæÚ‡æ, ²ã ç¨çh ÆèÜU Ðí„è„ Ýãè¢ ãæï„è JJ 21 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 254 ¨ê~æ 3–22
¨æïÐÜíU}æ¢ çÝL ÐÜíU}æ¢ ™ ÜU}æü „y¨¢²}ææÎÐÚæ‹„¿ææÝ}æçÚcÅï|²æï ±æ JJ 22 JJ
àæÏÎæƒü - (¨æïÐÜíU}æ}æì) àæèÍæí ÈUH ÎïÝï ±æHï (çÝLÐÜíU}æ}æì) ç±H}Ïæ ¨ï ÈUH ÎïÝï ±æHï
(™) ¥æñÚ (ÜU}æü) ÜU}æü ãæï„ï ãñ¢ („„ì-¨¢²}ææ„ì) ©Ý ÜU}ææïZ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (¥ÐÚæ‹„-¿ææÝ}æì)
}æëy²é ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ (¥çÚcÅï|²:) }æëy²é ÜïU ¿ææÐÜU ç™qæï¢ ¨ï (±æ) ¥æñÚ (¿ææÝ ãæï„æ ãñ) J
¨ê~ææƒü - ÜU}æü Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ àæèÍæí ÈUH ÎïÝï ±æHï ¥æñÚ ç±H}Ïæ ¨ï ÈUH ÎïÝï
±æHï J ©Ý ÜU}ææïZ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ¥æñÚ }æëy²é ÜïU ¿ææÐÜU ç™qæï¢ ¨ï ²æïxæè ÜUæï ‘}æëy²é ÜUæ ¿ææÝ’
ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥æ²é<±ÐæÜ¢U ÜU}æü çmç±{}æì-¨æïÐÜíU}æ¢ çÝL ÐÜíU}æ¢ ™ J „~æ ²ƒæÎíZ ±›¢ ç±„æçÝ„¢
HÍæè²¨æ ÜUæHïÝ àæéc²ïœæƒæ ¨æïÐÜíU}æ}æì J ²ƒæ ™ „Îï± ¨¢çÐç‡Ç„¢ ç™Úï‡æ ¨¢àæéc²ïÎï±¢ çÝL ÐÜíU}æ}æì J
²ƒæ ±æùçxÝ: àæécÜïU ÜUÿæï }æév„æï ±æ„ïÝ ¨}æ‹„„æï ²év„: ÿæïÐè²¨æ ÜUæHïÝ Îãïœæƒæ ¨æïÐÜíU}æ}æì J ²ƒæ
±æ ¨ »±æçxÝS„ë‡æÚæàææñ ÜíU}æàææïù±²±ï¯é ‹²S„çpÚï‡æ Îãïœæƒæ çÝL ÐÜíU}æ}æì J „ÎñÜU|æç±ÜU}ææ²écÜUÚ¢ ÜU}æü
çmç±{}æì-¨æïÐÜíU}æ¢ çÝL ÐÜíU}æ¢ ™ J „y¨¢²}ææÎÐÚæ‹„S² Ðíæ²‡æS² ¿ææÝ}æì J ¥çÚcÅï|²æï ±ïç„ J
ç~æç±{}æçÚcÅ}ææŠ²æçy}æÜU}ææç{|ææñç„ÜU}ææç{Îñç±Ü¢U ™ J „~ææŠ²æçy}æÜ¢U Íææï¯¢ S±Îïãï çÐçã„ÜU‡ææïü Ý
àæë‡ææïç„, Á²æïç„±æü Ýï~æïù±cÅÏ{ï Ý Ðà²ç„ J „ƒæç{|ææñç„Ü¢U ²}æÐéL ¯æ‹Ðà²ç„ çÐ„÷Ý„è„æÝÜUS}ææ-
yÐà²ç„ J „ƒæç{Îñç±Ü¢U S±xæü}æÜUS}ææçy¨hæ‹±æ Ðà²ç„, ç±ÐÚè„¢ ±æ ¨±üç}æç„ J ¥ÝïÝ ±æ …æÝæy²-
ÐÚæ‹„}æéÐçSƒ„ç}æç„ JJ 22 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥æ²é MÐè ÈUH ÜUæï ÎïÝï ±æHæ ÜU}æü ¨æïÐÜíU}æ ¥æñÚ çÝLÐÜíU}æ (Ýæ}æ ¨ï)
Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï ¨æïÐÜíU}æ (ÜU}æü) »ï¨æ ãæï„æ ãñ …ñ¨æ çÜU xæèHæ ±› ÈñUHæ²æ ãé¥æ ¥ËÐÜUæH
¨ï ¨ê¶ …æ² J ¥æñÚ ç…¨ ÐíÜUæÚ ±ãè »ÜUç~æ„ çÐ‡Ç ÏæÝæ²æ ãé¥æ ÎïÚ }æï¢ ¨ê¶ï, §¨ ÐíÜUæÚ (ÜUæ)
çÝLÐÜíU}æ (ÜU}æü) ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ ç…¨ ÐíÜUæÚ ¥çxÝ ¨ê¶ï ç„ÝÜUæï¢ ÜïU ¨}æêã ÐÚ ÇæHè ãé§ü ™æÚæï¢
¥æïÚ ¨ï ±æ²é ¨ï ²év„ S±ËÐÜUæH }æï¢ …Hæ±ï ©¨è ÐíÜUæÚ ¨æïÐÜíU}æ (ÜU}æü) ¥æñÚ ç…¨ ÐíÜUæÚ ±ãè
¥çxÝ Íææ¨ ÜïU ÉïÚ }æï¢ ÜíU}æÐê±üÜU »ÜU »ÜU ¥±²± }æï¢ ÇæHè ãé§ü ÎïÚ }æï¢ …Hæ±ï, §¨ ÐíÜUæÚ çÝLÐÜíU}æ
(ÜU}æü) ãæï„æ ãñ J ±ã »ÜU …‹}æ }æï¢ ãæïÝï ±æHæ ÜU}æü, ¥æ²éMÐè ÈUH ÎïÝï ±æHæ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ-
¨æïÐÜíU}æ ¥æñÚ çÝLÐÜíU}æ J ©¨}æï¢ (çÜU²ï xæ²ï) ¨¢²}æ ¨ï ¥ÐÚæ‹„ (= }æÚ‡æ ÜUæ ¿ææÝ) ãæï„æ ãñ ¥ƒ±æ
¥çÚcÅæï¢ ¨ï (ãæï„æ ãñ) J
¥æŠ²æçy}æÜU, ¥æç{|ææñç„ÜU ¥æñÚ ¥æç{Îñç±ÜU (Ýæ}æ ¨ï) „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ¥çÚcÅ ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï
¥æŠ²æçy}æÜU - ÜU‡ææïZ ÜUæï Ïæ‹Î çÜU²ï ãé» (Ã²çv„) S±àæÚèÚ }æï¢ çSƒ„ Š±çÝ ÜUæï Ýãè¢ ¨éÝ„æ ¥ƒ±æ
Ýï~ææï¢ ÜUæï Ïæ‹Î ÜUÚ HïÝï ÐÚ ÐíÜUæàæ ÜUæï Ýãè¢ Îï¶„æ J ©¨è ÐíÜUæÚ ¥æç{|ææñç„ÜU - (}æÚ‡ææ¨‹Ý }ææÝ±
ÜUè }ææÝç¨ÜU çSƒç„ |æ²|æè„ ¥¨‹„éçH„ ãæï„è ãñ J ¥„: ±ã }ææÚÝï ÜïU çH» ¥æÝï ±æHæï¢ ÜUè ÜUËÐÝæ
ÜUÚ„æ ãñ ¥„: ÜUËÐÝæ ¨ï) }ææÚÝï ±æHæï¢ ÜUæï Îï¶„æ ãñ, }æë„ (ÐçÚç™„ ±æ) ÐæçÚ±æçÚÜU …Ýæï¢ ÜUæï
ç±|æêç„ÐæÎ : 255 ¨ê~æ 3–22
¥ÜUS}ææ„ì Îï¶„æ ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ ¥æç{Îñç±ÜU - (S±²¢ çÝ{üÝ, Îé:¶æï¢ ¨ï çÍæÚæ ãé¥æ ãæïÝï ÐÚ |æè
¥ÐÝè ÜUËÐÝæ }æï¢ }æxÝ ãæïÝï ¨ï) ¥ÜUS}ææ„ì ({Ý{æ‹², |ææïxæ|ææx² ¨ï ÐçÚÐê‡æü ¨}æS„ ¨é¶æï¢ ¨ï ²év„)
S±xæü ÜUæï Îï¶„æ ãñ, ¥ƒ±æ ç¨h ÐéL¯æï¢ ÜUæï Îï¶„æ ãñ ¥ƒ±æ (S±²¢ {Ýè, ¨æ{Ý ¨}Ð‹Ý ãæïÝï
ÐÚ |æè) ¨±üƒæ ©¨ÜïU ç±Lh (¥ÐÝï ÜUæï ÎèÝ-ãèÝ, ¥¨ãæ²) Îï¶„æ ãñ - §¨ ÐíÜUæÚ ¥çÚcÅæï¢ ÜUæï
Îï¶Ýï ¨ï |æè …æÝ„æ ãñ çÜU }æÚ‡ææ¨‹Ý ãñ JJ 22 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïææ„ Ïæ„Hæ²è ãñ çÜU ¨æïÐÜíU}æ-çÝLÐÜíU}æ ÜU}ææïZ }æï¢ ¨¢²}æ ÜïU
ÜUÚÝï ¨ï ¥æñÚ ¥çÚcÅæï¢ ¨ï |æè }æëy²é ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
ÜU}æü Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J àæèÍæí ÈUH ÎïÝï ±æHï ¥æñÚ ç±H}Ïæ ¨ï ÈUH ÎïÝï ±æHï J ²ãæ¡ ÐÚ
¥æ²éÈUH ÎïÝï ±æHï ÜU}ææïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ ç±àæï¯ ç±™æÚ ÜUÚÝæ ãñ J ¥æ²éÈUH ÎïÝï }æï¢ Ðê±ü…‹}æ ÜïU
ÜU}æü ¥æñÚ §¨ …‹}æ ÜïU ÜU}æü ÎæïÝæï¢ ãè ¥æ²é ÜUæï ÏæÉGæÝï ¥æñÚ ÍæÅæÝï }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J Ðê±ü…‹}æ }æï¢ çÜU²ï
ÜU}ææïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ ²æïxæè ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ¨æ}ææ‹² MÐ ¨ï ¿ææÝ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é Ðê±ü…‹}æ
ÜïU ÜU}ææïZ ÜUæï ¨}Ðê‡æü MÐ ¨ï Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J Ðê±ü…‹}æ ÜïU ¨}Ðê‡æü ÜU}ææïZ ÜUæï „æï §üEÚ ãè …æÝ
¨ÜU„æ ãñ J §¨ …‹}æ ÜïU ¥æ²éÈUH ÜUæï ÎïÝï ±æHï ÜU}ææïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ ²æïxæè ¥ç{ÜU }ææ~ææ }æï¢ …æÝ
¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é §¨ …‹}æ ÜïU ÜU}ææïZ ÜUæï |æè, …æï …‹}æ ¨ï HïÜUÚ ¥Ïæ „ÜU çÜU²ï ãñ¢ ©ÝÜUæï ±ã
|æè Ðê‡æüMÐï‡æ Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J
Ðê±ü…‹}æÜëU„ ÜU}ææïZ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ¥æñÚ §¨ …‹}æ }æï¢ çÜU²ï ÜU}ææïZ
ÜïU ç±àæï¯ ¿ææÝ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ²æïxæè ¥ÐÝè ¥æ²é ÜïU ç±¯² }æï¢ ²ã …æÝ ¨ÜU„æ ãñ çÜU }æïÚè ¥æ²é
Hxæ|æxæ §„Ýï ±¯ü ÜUè ãæï ¨ÜU„è ãñ J ÐÚ‹„é §„Ýï ÿæ‡ææï¢ „ÜU }æïÚè ¥æ²é ãæïxæè, ²ã Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J
…æï |æêÜU}Ð ¥ƒ±æ çÜU¨è Ã²çv„ ÜïU mæÚæ ¥ÜUS}ææ„ì }æëy²é ãæï„è ãñ, ©¨ÜïU ç±¯² }æï¢ ²æïxæè Ýãè¢
…æÝ ¨ÜU„æ çÜU }æïÚè }æëy²é §„Ýï çÎÝæï¢ }æï¢ ¥}æéÜU Ã²çv„ ÜïU mæÚæ ãæïxæè ¥ƒ±æ ¥}æéÜU ¨}æ² }æï¢
|æêÜU}Ð ¥æ²ïxææ ¥æñÚ }æïÚè }æëy²é §„Ýï Ïæ…ÜUÚ §„Ýï ÿæ‡ææï¢ }æï¢ ãæïxæè J ç…¨ ²æïxæè Ýï ÏææË² ¥±Sƒæ
¨ï Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ çÜU²æ ãñ, ©ç™„ Ã²æ²æ}æ çÜU²æ ãñ, ©œæ}æ |ææï…Ý ¶æ²æ ãñ, àæÚèÚ ÜUæï S±Sƒ
Ú¶æ ãñ §y²æçÎ ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜUæï …æÝÜUÚ ²ã Ïæ„Hæ ¨ÜU„æ ãñ çÜU ²çÎ ÜUæï§ü ¥ÜUS}ææ„ì ÎéÍæüÅÝæ
Ý ãé§ü „æï }æïÚè ¥æ²é Hxæ|æxæ §„Ýè ãæï ¨ÜU„è ãñ J ç…¨ ²æïxææ|²æ¨è ÜïU …è±Ý }æï¢ ªÐÚ Ïæ„Hæ²ï
¨æ{Ýæï¢ ÜUè ¥ÐïÿææÜëU„ ‹²êÝæç{ÜU„æ Úãè ãæïxæè „æï ±ã ¥ÐÝè ¥æ²é ÜUæï ‹²êÝæç{ÜU Ïæ„Hæ²ïxææ ¨æ¢¨æçÚÜU
Hæïxæ ¥ÐÝè ¥æ²é ÜïU ç±¯² }æï¢ ‹²êÝ …æÝ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ²æïxæè ©Ý¨ï ¥ç{ÜU …æÝ„æ ãñ J ²ã ÎæïÝæï¢ }æï¢
¥‹„Ú ãñ J
¥çÚcÅæï¢ ¨ï |æè }æëy²é ÜïU ç±¯² }æï¢ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ¥æ²é±ïüÎ }æï¢ }æëy²é ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚ±æÝï ±æHï
¥çÚcÅæï¢ ÜUæï Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¥æŠ²æçy}æÜU ¥çÚcÅ - …ñ¨ï çÜU ÜUæÝæï¢ }æï¢ ¥¡xæéHè ÇæHÜUÚ Ïæ‹Î ÜUÚÝï ¨ï ¥Ã²v„ Š±çÝ ¨éÝæ§ü
Ýãè¢ Îï„è, §¨è ÐíÜUæÚ ¥æ¡¶æï¢ ÜUæï ãæƒ ¨ï ÎÏææÝï ÐÚ ÐíÜUæàæ Ýãè¢ çÎ¶„æ §y²æçÎ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 256 ¨ê~æ 3–23
¥æç{|ææñç„ÜU ¥çÚcÅ - ¥æŠ²æçy}æÜU ¥çÚcÅæï¢ ÜïU ¨Îëàæ ²ï |æè ãæï„ï ãñ, §ÝÜïU ¥‹„xæü„ Ã²çv„
ÜUè …è±Ý àæçv„ ÜïU ÿæè‡æ ãæïÝï ¨ï ç±™æÚæï¢ }æï¢ ¨‹„éHÝ Ýãè¢ Úã„æ J }æëy²é ÜUæ |æè |æ² ÏæÝæ Úã„æ
ãñ J §¨ çSƒç„ }æï¢ ±ã Ã²çv„ ¥ÐÝï Ðê±ü ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ÜU|æè-ÜU|æè »ï¨æ ¨æï™„æ ãñ çÜU
}æéÛæï }ææÚÝï ÜïU çH²ï Hæïxæ ¥æ Úãï ãñ¢ J ±æS„± }æï¢ ²ï ©¨ÜïU ¥¨‹„éçH„ ç±™æÚ ãñ¢ J ±ãæ¡ ÜUæï§ü Ã²çv„
Ýãè¢ ãæï„æ J ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ÜUËÐÝæ¥æï¢ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ÜUæËÐçÝÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï Îï¶„æ Úã„æ
ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¥ÐÝï }æë„ Ðê±ü…æï¢ ÜUæï Îï¶„æ ãñ J ²ã ¨±üç±çÎ„ ãñ çÜU }æë„ Ã²çv„ „æï Úã„ï ãè
Ýãè¢ ãñ¢ J
¥æç{Îñç±ÜU ¥çÚcÅ - §‹ãï¢ §¨è ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ¥Ýé±æÎ }æï¢ Îï¶ Hï±ï¢ JJ 22 JJ
}æñ~²æçÎ¯é ÏæHæçÝ JJ 23 JJ
àæÏÎæƒü - (}æñ~æè-¥æçÎ¯é) }æñ~æè ¥æçÎ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (ÏæHæçÝ) }æñ~æè ¥æçÎ ÏæH ÐíæŒ„
¨ê~ææƒü - }æñ~æè, ÜUL‡ææ ¥æñÚ }æéçÎ„æ §Ý „èÝ |ææ±Ýæ¥æï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï }æñ~æè, ÜUL‡ææ
¥æñÚ }æéçÎ„æ ÏæHæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - }æñ~æè ÜUL ‡ææ }æéçÎ„ïç„ ç„dæï |ææ±Ýæ: J „~æ |æê„ï¯é ¨éç¶„ï¯é }æñ~æè¢ |ææ±ç²y±æ }æñ~æèÏæH¢
H|æ„ï J Îé:ç¶„ï¯é ÜUL ‡ææ¢ |ææ±ç²y±æ ÜUL ‡ææÏæH¢ H|æ„ï J Ðé‡²àæèHï¯é }æéçÎ„æ¢ |ææ±ç²y±æ }æéçÎ„æÏæH¢
H|æ„ï J |ææ±Ýæ„: ¨}ææç{²ü: ¨ ¨¢²}æ:, „„æï ÏæHæ‹²Ïæ‹Š²±è²æüç‡æ …æ²‹„ï J ÐæÐàæèHï¯êÐïÿææ Ý „é
|ææ±Ýæ J „„p „S²æ¢ ÝæçS„ ¨}ææç{çÚy²„æï Ý ÏæH}æéÐïÿææ„:, „~æ ¨¢²}ææ|ææ±æçÎç„ JJ 23 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - }æñ~æè ÜUL‡ææ }æéçÎ„æ ²ï „èÝ |ææ±Ýæ»¡ ãñ¢ J §Ý „èÝæï¢ }æï¢ ¨ï (²æïxæè) ¨é¶è
(Ðíæç‡æ²æï¢) }æï¢ }æñ~æè ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÜïU, }æñ~æèÏæH ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J Îé:¶è (Ðíæç‡æ²æï¢) }æï¢ ÜUL‡ææ
ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÜïU, ÜUL‡ææÏæH ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J Ðé‡²æy}ææ¥æï¢ }æï¢ }æéçÎ„æ ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚÜïU, }æéçÎ„æ
ÏæH ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J |ææ±Ýæ ¨ï …æï ¨}ææç{ (©yÐ‹Ý) ãæï„è ãñ, ±ã ‘¨¢²}æ’ ÜUãHæ„æ ãñ J
©¨ (¨}ææç{…‹² ¨¢²}æ) ¨ï ¥Ðíç„ã„ ¨æ}æ‰²ü ±æHï ÏæH ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ÐæçÐ²æï¢ }æï¢ ©Ðïÿææ ÜUè
…æ„è ãñ, |ææ±Ýæ Ýãè¢ J §¨çH²ï ©¨}æï¢ ({æÚ‡ææ, Š²æÝ) ¨}ææç{ Ýãè¢ ãæï„è ãñ §¨çH» ©Ðïÿææ ¨ï
ÏæH ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ, v²æï¢çÜU ©¨}æï¢ ¨¢²}æ Ýãè¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ JJ 23 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ }æñ~²æçÎ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ÏæHæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUãè ãñ J Ðíƒ}æ ÐæÎ
ÜïU „ï„è¨±ï¢ ¨ê~æ }æï¢ }æñ~æè, ÜUL‡ææ, }æéçÎ„æ §Ý „èÝ |ææ±Ýæ¥æï¢ ÜUæ ÜUƒÝ çÜU²æ ãñ J §Ý „èÝæï¢ |ææ±Ýæ¥æï¢
ÜUæï ¥|²æ¨ ¨ï öÉG ÏæÝæÝï ¨ï ¥æñÚ §Ý}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ÏæHæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
}æñ~æè }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï }æñ~æèÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J ÜUL‡ææ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ÜUL‡ææÏæH
ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ ¥æñÚ }æéçÎ„æ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï }æéçÎ„æÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J }æñ~æèÏæH ÜUè ÐíæçŒ„
¨ï ¨æ{ÜU ¥‹²æï¢ ÜUæï ç}æ~æ ÏæÝæÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J ÜUL‡ææÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ¨ï Îê¨Úæï¢ ÜUæï Î²æHé
ç±|æêç„ÐæÎ : 257 ¨ê~æ 3–24
ÏæÝæÝï }æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ J }æéçÎ„æÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ¨ï ¥‹²æï¢ ÜUæï ã¯ü²év„ ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æH„è
ãñ J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨è §Ý „èÝæï¢ |ææ±Ýæ¥æï¢ ÜUæï öÉG ÏæÝæ Hï„æ ãñ „æï ¥ÐÝï ¥‹ÎÚ …æï §Ý „èÝæï¢ ÜïU
ç±Lh ¨êÿ}æ ç±™æÚ ãñ¢, ©ÝÜUè ÐçÚ¨}ææçŒ„ ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ ©¨}æï¢ ¥‹²æï¢ ÜUæï |æè §Ý |ææ±Ýæ¥æï¢ ¨ï
²év„ ÜUÚÝï ÜUè àæçv„ ¥æ …æ„è ãñ J }æñ~æè ¥æçÎ |ææ±Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚÝï ±æHï ¨æ{ÜU ÜUæï ²ã
Ýãè¢ ¨æï™Ýæ ™æçã» çÜU ¥‹² Hæïxæ }æïÚï ¨æƒ }æñ~æè ¥æçÎ ÜUÚï¢xæï „æï }æñ¢ ©ÝÜïU ¨æƒ }æñ~æè ¥æçÎ ÜUL¡xææ J
v²æï¢çÜU »ï¨æ ¨æï™Ýï ¨ï §ÝÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï }æï¢ ÜU|æè |æè ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è J §¨çH²ï Îê¨Úï Hæïxæ
}æïÚï ¨æƒ §ÝÜUæ Ã²±ãæÚ ÜUÚï¢ ±æ Ý ÜUÚï¢, S±²¢ §ÝÜUæ ¥ÝécÆæÝ ¥±à² ÜUL¡xææ J
²lçÐ ¥Ðé‡² ¥æy}ææ¥æï¢ }æï¢ ©Ðïÿææ ÜUæ ÜUƒÝ ãñ, |ææ±Ýæ ÜUæ Ýãè¢ J ÐÚ‹„é ¥Ðé‡²æy}ææ¥æï¢ ÜïU
S„Ú ÜïU ¥Ýé¨æÚ ©ÝÜUæ ÜUË²æ‡æ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã²ï, ©ÝÜïU Ðíç„ ¨±üƒæ ãè ©Ðïÿææ
ÜUÚÝæ ÆèÜU Ýãè¢ J v²æï¢çÜU ©Ý}æï¢ |æè, ¨é{æÚÝï ÜïU çH²ï Ðí²yÝ ÜUÚÝï ÐÚ, ¨é{ÚÝï ÜUè ²æïx²„æ ±æHï
ãæï„ï ãñ¢ J ÜéUÀ „æï »ï¨ï ãæï„ï ãè ãñ¢ çÜU ¨é{ÚÝï ÜUè ²æïx²„æ ¨ï ÎêÚ ãæï xæ» ãñ¢ ÐÚ‹„é ©ÝÜUæ |æè
ÜUË²æ‡æ ÜUÚÝï ÜUè |ææ±Ýæ Ú¶Ýè ™æçã» J ±ïÎ}æ‹~ææï¢ }æï¢ ¨ÏæÜïU ÜUË²æ‡æ ÜïU çH²ï ÐíæƒüÝæ ÜUÚÝï ÜUæ
ç±{æÝ ãñ JJ 23 JJ
ÏæHï¯é ãçS„ÏæHæÎèçÝ JJ 24 JJ
àæÏÎæƒü - (ÏæHï¯é) ãçS„ ¥æçÎ ÏæHæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï, (ãçS„-ÏæHæÎèçÝ) ãçS„ ÏæHæçÎ
ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ãæƒè ¥æçÎ ÜïU ÏæHæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ãæƒè ¥æçÎ ÜïU ÏæH ÜUè |ææ¡ç„ ¥ç{ÜU
ÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ãçS„ÏæHï ¨¢²}ææÎì ãçS„ÏæHæï |æ±ç„ J ±ñÝ„ï²ÏæHï ¨¢²}ææmñÝ„ï²ÏæHæï |æ±ç„ J ±æ²éÏæHï
¨¢²}ææmæ²éÏæHæï |æ±„èy²ï±}ææçÎ JJ 24 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ãæƒè ÜïU ÏæH }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (²æïxæè) ãæƒè ÜïU (¨öàæ) ÏæH ¨ï ¨}Ð‹Ý
ãæï …æ„æ ãñ J xæLÇG ÜïU ÏæH }æï¢ ¨¢²}æ (ÜUÚÝï) ¨ï xæLÇG ÜïU (¨öàæ) ÏæH ±æHæ ãæï …æ„æ ãñ J ±æ²é
ÜïU ÏæH }æï¢ ¨¢²}æ (ÜUÚÝï) ¨ï ±æ²é ÜïU (¨öàæ) ÏæH ±æHæ ãæï …æ„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¥‹² |æè (…æÝ
HïÝï ™æçã») JJ 24 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ãæƒè ¥æçÎ ÏæH²év„ ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï
¨ï ÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
ÏæH ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæ ÐíÜUæÚ - …Ïæ Ã²çv„ çÜU¨è }æãæÝì ÏæH±æÝì ÐéL¯ ÜUæï Îï¶„æ ãñ ¥æñÚ S±²¢
©¨ …ñ¨æ ÏæH±æÝì ÏæÝÝæ ™æã„æ ãñ J „Ïæ ©¨ÜïU ¶æÝ-ÐæÝ, Ã²æ²æ}æ ¥æçÎ ¨|æè Ã²±ãæÚæï¢ ÜUæï Îï¶„æ
ãñ ¥æñÚ ©¨è ÜUè |ææ¢ç„ S±²¢ |æè Ã²±ãæÚ ÜUÚ„æ ãñ „ƒæ }æÝ }æï¢ ©¨è …ñ¨æ ÏæÝÝï ÜUè „è±í §ÓÀæ ÜUÚ„æ
ãñ, „æï ©¨è ÜïU ¨}ææÝ ÏæH±æÝì ãæï …æ„æ ãñ J ÜïU±H }æãæÐéL¯ ÜïU ÏæH }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï }ææ~æ ¨ï ©¨
…ñ¨æ ÏæH±æÝì Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¨±ü~æ …æÝÝæ ™æçã²ï J
ç±|æêç„ÐæÎ : 258 ¨ê~æ 3–25
²çÎ ÜUæï§ü Ã²çv„ ²ã }ææÝ„æ ãæï çÜU ç…¨}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚ„ï ãñ¢ ©¨ÜUæ ÏæH ¨¢²}æ ÜUÚÝï ±æHï
ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ „æï ©¨ÜïU ¥Ýé¨æÚ ç…¨}æï¢ ¨¢²}æ çÜU²æ xæ²æ ãñ ©¨ÜUæ ÏæH ‹²êÝ ãæïÝæ ™æçã» J
çÜU‹„é »ï¨æ Ýãè¢ ãæï„æ J §¨¨ï ²ã …æÝÝæ ™æçã» çÜU ¨¢²}æ }ææ~æ ¨ï ÏæH Ýãè¢ ÐíæŒ„ ãæï„æ J Îê¨Úè
Ïææ„ ²ã |æè …æÝÝè ™æçã» çÜU v²æ ²æïxæè ±æ²é ÜïU ÏæH }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ±æ²é ç…„Ýæ ÏæH ÐíæŒ„
ÜUÚ Hï„æ ãñ ¥ƒ±æ Ýãè¢ J ²çÎ ±æ²é ç…„Ýæ ÏæH ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ „æï v²æ ¨}æéÎí }æï¢ ±æ²é ÜïU
ÏæH ¨ï …æï „êÈUæÝ ¥æ„æ ãñ „æï ©„Ýæ „êÈUæÝ ¨}æéÎí }æï¢ ²æïxæè ÜïU ÏæH ¨ï ¥æ ¨ÜU„æ ãñ ? |æêç}æ
ÜïU ÏæH }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï |æêç}æ ç…„Ýæ ÏæH ²æïxæè }æï¢ ¥æ ¨ÜU„æ ãñ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ
çÜU ±æ²é ¥æñÚ |æêç}æ ç…„Ýæ ÏæH ²æïxæè }æï¢ Ýãè¢ ¥æ„æ J çÜU‹„é }æÝéc² ÜUè çSƒç„ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ²æïxæè
ÜïU ÏæH ÜUè }ææ~ææ ÏæÉG …æ„è ãñ J §¨çH²ï ÏæHàææHè ÐÎæƒæïZ ÜïU ÏæH ÜUæï Îï¶ÜUÚ ÏæH ÜïU ¨æ{Ýæï¢
ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæ ÏæH ÏæÉG …æ„æ ãñ JJ 24 JJ
Ðí±ëœ²æHæïÜU‹²æ¨æ„ì ¨êÿ}æÃ²±çã„ç±ÐíÜëUcÅ¿ææÝ}æì JJ 25 JJ
àæÏÎæƒü - (Ðí±ëçœæ-¥æHæïÜU-‹²æ¨æ„ì) Ðí±ëçœæ ÜïU ÐíÜUæàæ ÜUæï ¨êÿ}æ, Ã²±çã„ ¥æñÚ ÎêÚSƒ
±S„é¥æï¢ }æï¢ HxææÝï ¨ï (¨êÿ}æ-Ã²±çã„-ç±ÐíÜëUcÅ-¿ææÝ}æì) ¨êÿ}æ, Ã²±{æÝ²év„ „ƒæ ¨éÎêÚSƒ
±S„é¥æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - }æÝ ÜUè Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ ÜïU ¥æHæïÜU }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÜïU ©¨ ¥æHæïÜU ÜUæï ¨êÿ}æ,
¥æ±Ú‡æ²év„ „ƒæ ÎêÚ ±æHè ±S„é¥æï¢ }æï¢ HxææÝï ¨ï ©Ý ¨êÿ}æ ¥æçÎ ±S„é¥æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæL v„æ }æÝ¨: (1/36) J „S²æ¢ ² ¥æHæïÜUS„¢ ²æïxæè ¨êÿ}æï ±æ
Ã²±çã„ï ±æ ç±ÐíÜëUcÅï ±æƒïü ç±‹²S² „}æƒü}æ{xæÓÀç„ JJ 25 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - }æÝ ÜUè Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ ÜUãè xæ§ü ãñ (²æïxæÎàæüÝ 1/36) J ©¨}æï¢ …æï
ÐíÜUæàæ ãñ ©¨ÜUæï (²æïxæè) ¨êÿ}æ ±æ Ã²±çã„ ¥ƒ±æ ÎêÚ ÜïU ÐÎæƒü }æï¢ ÇæHÜUÚ ©¨ ÐÎæƒü ÜUæï …æÝ
Hï„æ ãñ JJ 25 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðí±ëçœæ ÜïU ¥æHæïÜU ÜïU Ðí²æïxæ ¨ï „èÝ ç¨çh²æ¡ }ææÝè ãñ¢ J
²æïxæÎàæüÝ ÜïU Ðíƒ}æ ÐæÎ ÜïU 36 ±ï¢ ¨ê~æ }æï¢ ‘}æÝ ÜUè Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ’ ÜUãè ãñ J ©¨ÜUæ
…æï ÐíÜUæàæ ãñ ²æïxæè ©¨ ÐíÜUæàæ ÜUæï ¨êÿ}æ, Ã²±çã„ ¥æñÚ ÎêÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ ÇæH ÜUÚÜïU ©Ý ÜïU
S±MÐ ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ J ¨œ±xæé‡æ ÐíÜUæàæàæèH ãñ ¥æñÚ Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ |æè ¨æçœ±ÜU ãñ J ©¨ÜïU
}ææŠ²}æ ¨ï …è±æy}ææ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ¥æñÚ ¥‹² ¥ÝïÜU ¨êÿ}æ ç±¯²æï¢ ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï
…æ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ÐÚæïÿæ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥æñÚ ¥ç„ ÎêÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ ÜUæï ÜñU¨ï …æÝ„æ ãñ ²ã Ðí²æïxæÐê±üÜU
Ýãè¢ Îï¶æ xæ²æ J
¨æçœ±ÜU Ðí±ëçœæ ¨ï ²æïxææ|²æ¨è ¥ÐÝè ç™œæ ÜUè ¨êÿ}æ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„æ
ãñ J ²ã Ðíy²ÿæ MÐ ¨ï Îï¶æ …æ„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨ ÜïU ¨}æ² ²æïxæ ÜïU ç±Lh ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï …æÝÜUÚ
©ÝÜUæï ÚæïÜU ÎïÝæ ¥æñÚ ¨æçœ±ÜU ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï §üEÚ ÐíæçŒ„ ÜUè ¥æïÚ Hxææ ÎïÝæ, …æï Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ
ç±|æêç„ÐæÎ : 259 ¨ê~æ 3–26
¨ï ç¨h ãæï ¨ÜU„æ ãñ J Á²æïç„c}æ„è Ðí±ëçœæ ÜïU ÐíÜUæàæ ÜUæï ÇæHÜUÚ ²æïxæè |æêxæ|æü }æï¢ ç±l}ææÝ Ã²±çã„
ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥æñÚ ã…æÚæï¢ }æèH ÎêÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ ÜUæï ÜñU¨ï …æÝ„æ ãñ, ²ã ç±™æÚ‡æè² ãñ JJ 25 JJ
|æé±Ý¿ææÝ¢ ¨ê²ïü ¨¢²}ææ„ì JJ 26 JJ
àæÏÎæƒü - (|æé±Ý-¿ææÝ}æì) HæïÜU-HæïÜUæ‹„Úæï¢ ÜUæ ¿ææÝ (¨ê²ïü) ¨ê²ü }æï¢ (¨¢²}ææ„ì) ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - §¨ |ææñç„ÜU ¨ê²ü }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ©¨¨ï ¨}Ïæh ‘HæïÜU-HæïÜUæ‹„Úæï¢ ÜUæ ¿ææÝ’
Ã²æ0 |ææ0 - „yÐíS„æÚ: ¨Œ„HæïÜUæ: J „~ææ±è™ï: Ðí|æëç„ }æïL ÐëcÆ¢ ²æ±çÎy²ï±¢ |æêHæïüÜU: J }æïL ÐëcÆæ-
ÎæÚ|²æùù{íé±æÎì xæíãÝÿæ~æ„æÚæç±ç™~ææïù‹„çÚÿæHæïÜU: J „„: ÐÚ: S±HæïüÜU: Ð@ç±{æï, }ææãï‹ÎíS„ë„è²æï
HæïÜU: J ™„éƒü: Ðíæ…æÐy²æï }æãHæïüÜU: J ç~æç±{æï Ïæíæræ: J „lƒæ - …ÝHæïÜUS„ÐæïHæïÜU: ÿ²HæïÜU §ç„ J
Ïæíæræç›|æêç}æÜUæï HæïÜU: Ðíæ…æÐy²S„„æï }æãæÝì J
}ææãï‹Îíp S±çÚy²év„æï çÎç± „æÚæ |æéç± Ðí…æ: JJ §ç„ ¨¢xæíãàHæïÜU: J
„~ææ±è™ï L Ð²é ü Ð çÚ çÝç±cÅæ: ¯‡}æãæÝÚÜU|æê } æ²æï ÍæÝ¨çHHæÝHæçÝHæÜUæàæ„}æ:Ðí ç „cÆæ
}æãæÜUæHæ}ÏæÚè¯ÚæñÚ±}æãæÚæñÚ±ÜUæH¨ê~ææ‹{„æç}ædæ: J ²~æ S±ÜU}ææïüÐæ<…„Îé:¶±ïÎÝæ: Ðíæç‡æÝ: ÜUcÅ-
}ææ²éÎèüÍæüÜUæH}ææçÿæŒ² …æ²‹„ï J „„æï }æãæ„HÚ¨æ„Hæ„H¨é„Hç±„H„Hæ„HÐæ„æHæw²æçÝ ¨Œ„
Ðæ„æHæçÝ J |æêç}æçÚ²}æcÅ}æè ¨Œ„mèÐæ ±¨é}æ„è, ²S²æ: ¨é}æïL }æüŠ²ï Ð±ü„Úæ…: ÜUæ@Ý: J „S²
Úæ…„±ñÎê²üSÈUçÅÜUãï}æ}æç‡æ}æ²æçÝ àæëXæç‡æ J „~æ ±ñÎê²üÐí|ææÝéÚæxææ‹ÝèHæïyÐHÐ~æà²æ}ææï Ý|æ¨æï Îçÿæ‡ææï
|ææxæ: J Eï„: Ðê±ü: J S±ÓÀ: Ðçp}æ: J ÜéUL ‡ÇÜUæ|æ ©œæÚ: J Îçÿæ‡æÐæà±ïü ™æS² …}Ïæê: J ²„æïù²¢
…}ÏæêmèÐ: J „S² ¨ê²üÐí™æÚæÎíæç~æç‹Î±¢ HxÝç}æ± ç±±„ü„ï J „S² ÝèHEï„àæëX±‹„ ©Îè™èÝæ›²: Ð±ü„æ
çm¨æãdæ²æ}ææ: J „Î‹„Úï¯é ~æèç‡æ ±¯æüç‡æ Ý±Ý±²æï…Ý¨ãdæç‡æ Ú}æ‡æÜ¢U çãÚ‡}æ²}æéœæÚæ: ÜéUÚ± §ç„ J
çÝ¯{ãï}æÜêUÅçã}æàæñHæ Îçÿæ‡æ„æï çm¨ãdæ²æ}ææ: J „Î‹„Úï¯é ~æèç‡æ ±¯æüç‡æ Ý±Ý±²æï…Ý¨ãdæç‡æ ãçÚ±¯Z
ôÜUÐéL ¯¢ |ææÚ„ç}æç„ J ¨é}æïÚæï: Ðíæ™èÝæ |æÎíæEæ: }ææË²±y¨è}ææÝ: J Ðí„è™èÝæ: ÜïU„é}ææHæ: xæ‹{}ææÎÝ¨è}ææÝ: J
}æŠ²ï ±¯üç}æHæ±ë„}æì J „Îï„læï…Ýàæ„¨ãd¢ ¨é}æïÚæï<Îçàæ çÎçàæ „Î{ïüÝ Ã²êÉ}æì J
¨ ¶Ë±²¢ àæ„¨ãdæ²æ}ææï …}ÏæêmèÐS„„æï çmxæé‡æïÝ H±‡ææïÎç{Ýæ ±H²æÜëUç„Ýæ ±ïçcÅ„: J „„p
çmxæé‡ææ çmxæé‡ææ: àææÜUÜéUàæÜíUæñ@àææË}æHxææï}æï{ÐécÜUÚmèÐæ: ¨}æéÎíæp ¨¯üÐÚæçàæÜUËÐæ: ¨ç±ç™~æàæñHæ±„¢¨æ
§ÿæéÚ¨¨éÚæ¨<ÐÎüç{}æ‡ÇÿæèÚS±æÎêÎÜUæ: J ¨Œ„¨}æéÎíÐçÚ±ïçcÅ„æ ±H²æÜëU„²æï HæïÜUæHæïÜUÐ±ü„ÐçÚ±æÚæ:
Ð@æàælæï…ÝÜUæïçÅÐçÚ¨¢w²æ„æ: J „Îï„y¨±Z ¨éÐíç„çcÆ„¨¢SƒæÝ}æ‡Ç}æŠ²ï Ã²êÉ}æì J ¥‡Ç¢ ™
Ðí{æÝS²æ‡æéÚ±²±æï ²ƒæÜUæàæï ¶læï„ §ç„ J
„~æ Ðæ„æHï …H{æñ Ð±ü„ïc±ï„ï¯é Îï±çÝÜUæ²æ ¥¨éÚxæ‹{±üüçÜU‹ÝÚôÜUÐéL ¯²ÿæÚæÿæ¨|æê„Ðíï„çÐàææ™æ-
ÐS}ææÚÜUæŒ¨ÚæïÏæíræÚæÿæ¨ÜêUc}ææ‡Çç±Ýæ²ÜUæ: Ðíç„±¨ç‹„ J ¨±ïü¯é mèÐï¯é Ðé‡²æy}ææÝæï Îï±}æÝéc²æ: J ¨é}æïL -
ç›ÎàææÝæ}æélæÝ|æêç}æ: J „~æ ç}æŸæ±Ý¢ Ý‹ÎÝ¢ ™ñ~æÚƒ¢ ¨é}ææÝ¨ç}æy²élæÝæçÝ, ¨é{}ææü Îï±¨|ææ, ¨éÎàæüÝ¢
ç±|æêç„ÐæÎ : 260 ¨ê~æ 3–26
ÐéÚ}æì, ±ñ…²‹„: Ðíæ¨æÎ: J xæíãÝÿæ~æ„æÚÜUæS„é {íé±ï çÝÏæhæ ±æ²éç±ÿæïÐçÝ²}æïÝæïÐHçÿæ„Ðí™æÚæ: ¨é}æïÚæïL -
Ð²éüÐçÚ ¨¢çÝç±cÅæ çÎç± ç±ÐçÚ±„ü‹„ï J
}ææãï‹ÎíçÝ±æç¨Ý: ¯Çì Îï±çÝÜUæ²æ:-ç~æÎàææ ¥çxÝc±æœææ ²æ}²æS„éç¯„æ ¥ÐçÚçÝ<}æ„±àæ±<„Ý:
ÐçÚçÝ<}æ„±àæ±<„Ýpïç„ J „ï ¨±ïü ¨¢ÜUËÐç¨hæ ¥ç‡æ}æælñE²æïüÐÐ‹Ýæ: ÜUËÐæ²é¯æï ±ë‹ÎæÚÜUæ: ÜUæ}æ|ææïçxæÝ
¥æñÐÐæçÎÜUÎïãæ ©œæ}ææÝéÜêUHæç|æÚŒ¨Úæïç|æ: ÜëU„ÐçÚ±æÚæ: J }æãç„ HæïÜïU Ðíæ…æÐy²ï Ð@ç±{æï Îï±çÝÜUæ²:-
ÜéU}æéÎæ « |æ±: Ðí„ÎüÝæ ¥TÝæ|ææ: Ðíç™„æ|ææ §ç„ J »„ï }æãæ|æê„±çàæÝæï Š²æÝæãæÚæ: ÜUËÐ¨ãdæ²é¯: J
Ðíƒ}æï Ïæíræ‡ææï …ÝHæïÜïU ™„é<±{æï Îï±çÝÜUæ²æï ÏæíræÐéÚæïçã„æ ÏæíræÜUæç²ÜUæ Ïæíræ}æãæÜUæç²ÜUæ
¥…Úæ}æÚæ §ç„ J »„ï |æê„ïç‹Îí²±çàæÝæï çmxæé‡æçmxæé‡ææïœæÚæ²é¯: J
çm„è²ï „Ðç¨ HæïÜïU ç~æç±{æï Îï±çÝÜUæ²:-¥æ|ææS±Úæ }æãæ|ææS±Úæ: ÿ²}æãæ|ææS±Úæ §ç„ J „ï
|æê„ïç‹Îí²ÐíÜëUç„±çàæÝæï çmxæé‡æçmxæé‡ææïœæÚæ²é¯: ¨±ïü Š²æÝæãæÚæ: ªŠ±üÚï„¨ ªŠ±ü}æÐíç„ã„¿ææÝæ ¥{Ú-
|æêç}æc±Ýæ±ë„¿ææÝç±¯²æ: J
„ë„è²ï Ïæíræ‡æ: ÿ²HæïÜïU ™y±æÚæï Îï±çÝÜUæ²æ:-¥Ó²é„æ: àæéhçÝ±æ¨æ: ÿ²æ|ææ: ¨¢¿ææ¨¢ç¿æÝpïç„ J
„ï ™æÜëU„|æ±Ý‹²æ¨æ: S±Ðíç„cÆæ ©Ð²éüÐçÚ çSƒ„æ: Ðí{æÝ±çàæÝæï ²æ±y¨xææü²é¯: J
„~ææÓ²é„æ: ¨ç±„ÜüUŠ²æÝ¨é¶æ:, àæéhçÝ±æ¨æ: ¨ç±™æÚŠ²æÝ¨é¶æ:, ÿ²æ|ææ ¥æÝ‹Î}ææ~æŠ²æÝ¨é¶æ:,
¨¢¿ææ¨ç¿æÝpæçS}æ„æ}ææ~æŠ²æÝ¨é¶æ: J „ïùçÐ ~æñHæïv²}æŠ²ï Ðíç„ç„cÆç‹„ J „ »„ï ¨Œ„ HæïÜUæ: ¨±ü »±
ÏæíræHæïÜUæ: J ç±ÎïãÐíÜëUç„H²æS„é }ææïÿæÐÎï ±„ü‹„ §ç„ Ý HæïÜU}æŠ²ï ‹²S„æ §ç„ J
»„læïçxæÝæ ¨æÿææyÜUÚ‡æè²¢ ¨ê²ümæÚï ¨¢²}æ¢ ÜëUy±æ „„æïù‹²~ææçÐ J »±¢ „æ±Î|²¨ïlæ±çÎÎ¢ ¨±Z
öcÅç}æç„ JJ 26 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ ¨¢¨æÚ ÜïU ç±S„æÚ ¨æ„ HæïÜU ãñ¢ J ©Ý}æï¢ Ýè™ï ÝÚÜU ¨ï HïÜUÚ }æïLÐëcÆ
Ð²ü‹„ ²ã ‘|æê:’ HæïÜU ãñ J }æïLÐëcÆ ¨ï HïÜUÚ {íé± Ð²ü‹„ xæíã, Ýÿæ~æ, „æÚæ²év„ ç±ç™~æ ‘¥‹„çÚÿæ’
HæïÜU ãñ J ©¨ÜïU Ðpæ„ì ‘S±:’ HæïÜU, ÐéÝ: Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUæ ‘}ææãï‹Îí’ Ýæ}æÜU „ë„è² HæïÜU ãñ J ™æñƒæ
‘Ðíæ…æÐy²’ Ýæ}æ ÜUæ ‘}æã:’ HæïÜU ãñ J (¥æxæï) „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ÏæíræHæïÜU ãñ …æï çÜU ‘…ÝHæïÜU’,
‘„ÐæïHæïÜU’ ¥æñÚ ‘ÿ²HæïÜU’ Ýæ}æ ÜUæ ãñ J
„èÝ |æêç}æ²æï¢ ±æHæ ÏæíræHæïÜU, ©¨ÜïU Ðpæ„ì }æãæÝì Ðíæ…æÐy²HæïÜU ãñ J ©¨ÜïU Ðpæ„ì }ææãï‹ÎíHæïÜU
…æï çÜU S±: Ýæ}æÜU HæïÜU ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU ç…¨ÜïU ¥‹„çÚÿæ }æï¢ „æÚï ¥æñÚ |æêç}æ ÐÚ Ðí…æ ãñ¢ J »ï¨æ
¨¢xæíãàHæïÜU }æï¢ ÜUãæ ãñ J
±ãæ¡ Ýè™ï ¨ï ªÐÚ ªÐÚ çSƒ„ ÍæÝ, ¨çHH, ¥ÝH, ¥çÝH, ¥æÜUæàæ, ¥‹{ÜUæÚ }æï¢ çSƒ„
ÜíU}æàæ: }æãæÜUæH, ¥}ÏæÚè¯ ÚæñÚ±, }æãæÚæñÚ±, ÜUæH¨ê~æ, ¥‹{„æç}æd À: }æãæÝÚÜU |æêç}æ²æ¡ ãñ¢ J …ãæ¡
¥ÐÝï ÜU}ææïZ ¨ï ©Ðæ<…„ Îé:¶æÝé|æêç„ ÜUÚÝï ±æHï Ðíæ‡æè ÜUcÅÐê±üÜU H}Ïæè ¥æ²é ÜUæï |ææïxæ ÜUÚÜïU …‹}æ
Hï„ï ãñ¢ J ©¨ÜïU Ðpæ„ì }æãæ„H, Ú¨æ„H, ¥„H, ¨é„H, ç±„H, „Hæ„H, Ðæ„æH Ýæ}æÜU ¨æ„ Ðæ„æH
ãñ¢ J ¥æÆ±è¢ ²ã ¨æ„ mèÐæï¢ ±æHè ±¨é}æ„è |æêç}æ ãñ J ç…¨ÜïU }æŠ² }æï¢ S±<‡æ}æ Ð±ü„Úæ… ¨é}æïL
ç±|æêç„ÐæÎ : 261 ¨ê~æ 3–26
ãñ J ©¨ÜïU Úæ…„, ±ñÎê²ü, SÈUçÅÜU, ãï}æ}æç‡æ}æ² ™æïçÅ²æ¡ ãñ¢ J ±ãæ¡ ±ñÎê²üÚçà}æ ¨ï Ú¢xææ ãé¥æ ÝèHÜU}æH
ÜïU Ð~æ ÜUè à²æ}æ„æ ÜïU ¨}ææÝ ¥æÜUæàæ ÜUæ Îçÿæ‡æ |ææxæ ãñ J Ðê±ü |ææxæ Eï„ ãñ J Ðçp}æ |ææxæ S±ÓÀ
ãñ J ©œæÚ |ææxæ ÜéUL‡Ç (Úv„) ÜUè ¥æ|ææ ±æHæ ãñ J §¨ÜïU Îçÿæ‡æ ÐæEü }æï¢ …}Ïæê ±ëÿæ ãñ, ç…¨ÜïU
ÜUæÚ‡æ ²ã …}ÏæêmèÐ ÜUãHæ„æ ãñ J ©¨ …}ÏæêmèÐ ¨ï Hxæï ãé²ï ¨ê²ü ÜïU ¨¢™æÚ ¨ï Úæ„ ¥æñÚ çÎÝ
Ðí±ë„ ãæï Úãï ãñ¢ J ©¨ÜïU ©œæÚ }æï¢ ÝèHï ¥æñÚ Eï„ ™æïçÅ²æï¢ ±æHï „èÝ Ð±ü„ Îæï-Îæï ¨ãd ²æï…Ý ç±S„æÚ
±æHï ãñ¢ J
©¨ÜïU Ïæè™ }æï¢ Ú}æ‡æÜU, çãÚ‡²}æ² ¥æñÚ ©œæÚÜéUL Ýæ}æÜU Ýæñ-Ýæñ ¨ãd ²æï…Ý ç±S„æÚ ±æHï
„èÝ ±¯ü (Îïàæ) ãñ J Îçÿæ‡æ }æï¢ Îæï-Îæï ¨ãd ²æï…Ý ç±S„æÚ ±æHï çÝ¯{, ãï}æÜêUÅ ¥æñÚ çã}ææH²
ãñ¢ J ©¨ÜïU Ïæè™ }æï¢ Ýæñ-Ýæñ ¨ãd ²æï…Ý±æHï „èÝ ±¯ü ãçÚ±¯ü, çÜU}ÐéL¯ ¥æñÚ |ææÚ„ ãñ¢ J ¨é}æïL
¨ï Ðê±ü }æï¢ }ææË²±æÝì ¨è}ææ ±æHæ |æÎíæE ãñ J Ðçp}æ }æï¢ xæ‹{}ææÎÝ ¨è}ææ ±æHæ ÜïU„é}ææH ãñ J Ïæè™
}æï¢ §Hæ±ë„ ±¯ü (Îïàæ) ãñ J ±ï ²ï ¨æñ ã…æÚ (Hæ¶) ²æï…Ý ç±S„æÚ ±æHï ¨é}æïL ÜïU ™æÚæï¢ çÎàææ¥æï¢
}æï¢ ©¨ÜïU ¥æ{ï 50 ¨ãd ²æï…Ý ±æHï ÐçÚ}ææ‡æ ±æHï Úç™„ ãñ¢ J
±ã ²ã »ÜU Hæ¶ ²æï…Ý ç±S„æÚ ±æHæ …}ÏæêmèÐ ãñ ¥ÐÝï ¨ï ÎéxæéÝï ç±S„æÚ ±æHï ±H²æÜUæÚ
H±‡ææïÎç{ (ÿææÚ ¨}æéÎí) ¨ï çÍæÚæ ãñ J ©¨¨ï ÜíU}æàæ: ÎéxæéÝï ÎéxæéÝï ç±S„æÚ ±æHï àææÜU, ÜéUàæ, ÜíUæñ†™,
àææË}æH, }æxæ{, ÐécÜUÚ Ýæ}æÜU mèÐ ±æHï, ¨Ú¨æï¢ ÜïU ÉGïÚ ÜïU ¨}ææÝ, ç™~æ-ç±ç™~æ „Åè² Ð±ü„æï¢ ±æHï,
§ÿæéÚ¨, ¨éÚæ, Íæè, Îãè, }ææ‡Ç, Îéx{ ÜïU S±æÎ²éQU …H ±æHï ¨æ„ ¨}æéÎí ãñ¢ J ¨æ„æï¢ ¨}æéÎíæï¢ ¨ï çÍæÚæ
ãé¥æ ±H²æÜUæÚ HæïÜU, ¥æHæïÜUæçÎ Ð±ü„ ¨}æêã 50 ÜUÚæïÇG ²æï…Ý ç±S„æÚ ±æHï ÜUãï xæ²ï ãñ¢ J ±ï
²ï ¨æÚï Ïæírææ‡Ç ÜïU Ïæè™ }æï¢ ÐëƒÜUì ÐëƒÜUì çÝÏæh ãñ¢ J ¥æñÚ ²ï ¥‡Ç ÐíÜëUç„ ÜUæ ÀæïÅæ ¨æ |ææxæ
ãñ …ñ¨ï çÜU ¥æÜUæàæ }æï¢ …éxæÝê J
©¨ Ðæ„æH ¨}æéÎí ¥æñÚ Ð±ü„æï¢ }æï¢ Îï±…æç„, ¥¨éÚ, xæ‹{±ü, çÜU‹ÝÚ, çÜU}ÐéL¯, ²ÿæ, Úæÿæ¨, |æê„,
Ðíï„, çÐàææ™, ¥ÐS}ææÚÜU, ¥Œ¨Úæ, ÏæíræÚæÿæ¨, ÜêUc‡ææ‡Ç ¥æñÚ ç±Ýæ²ÜU Úã„ï ãñ¢ J ¨|æè mèÐæï¢ ÐÚ
Ðé‡²æy}ææ Îï± ¥æñÚ }æÝéc² Úã„ï ãñ¢ J ¨é}æïL (Ð±ü„) ç~æÎàææï¢ ÜUè ©læÝ|æêç}æ ãñ J ©¨}æï¢ ç}æŸæ±Ý, Ý‹ÎÝ±Ý
¥æñÚ ™ñ~æÚƒ Ýæ}æÜU „èÝ ©læÝ ¨é‹ÎÚ ¨é‹ÎÚ ÈêUHæï¢ ¨ï ¨éàææïç|æ„ ãñ¢ J ±ãæ¡ ¨é{}ææü Ýæ}æ Îï±¨|ææxææÚ
ãñ, ¨éÎàæüÝ Ýæ}æÜU ÝxæÚ ãñ „ƒæ ±ñ…²‹„ (Ð„æÜUæ¥æï¢ ±æHï) }æãH ãñ¢ J xæíã Ýÿæ~æ ¥æñÚ „æÚï {íé±
¨ï Ïæ¡{ï ãé²ï ±æ²é ¨ï ÐíïçÚ„ çÝ²ç}æ„ xæç„ ±æHï ¨é}æïL ÜïU ªÐÚ çSƒ„ {ê}æ Úãï¢ ãñ¢ J
}ææãï‹ÎíHæïÜU çÝ±æ¨è À: Îï±çÝÜUæ² ãñ - ç~æÎàæ, ¥çxÝc±æœæ, ²æ}², „éç¯„, ¥ÐçÚçÝ<}æ„ ±àæ±„èü
¥æñÚ ÐçÚçÝ<}æ„-±àæ±„èü J ±ï ¨|æè ç~æÎàææçÎ Ðê‡æü}æÝæïÚƒ ±æHï, ¥ç‡æ}ææçÎ [¥æÆ] ç±|æêç„ ¨}Ð‹Ý,
ÜUËÐ ÜïU ÏæÚæÏæÚ ¥æ²é±æHï, ÐêÁ², ÜUæ}²ç±¯²|ææïxæè, ¨¢ÜUËÐ}ææ~æ çÝ<}æ„ çÎÃ²àæÚèÚ{æÚè, ©œæ}æ ¥ÝéÜêUH
¥Œ¨Úæ¥æï¢ ÜïU ¨æƒ ÐçÚ±æÚ ÏæÝæÜUÚ ÚãÝï±æHï ãæï„ï ãñ¢ J }æã: Ýæ}æÜU Ðíæ…æÐy²HæïÜU }æï¢ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ
ÜïU Îï±-çÝÜUæ² (¨}æêã) ãñ¢ - ÜéU}æéÎ, «|æ±, Ðí„ÎüÝ, ¥†…Ýæ|æ ¥æñÚ Ðíæç™„æ|æ J ²ï }æãæ|æê„æï¢ ÐÚ
±àæèy± Ú¶Ýï±æHï, Š²æÝ¨é¶æçŸæ„ ¨ãd ÜUËÐ ¥æ²é ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 262 ¨ê~æ 3–26
ÏæíræHæïÜU ÜïU Ðíƒ}æ |ææxæ …ÝHæïÜU }æï¢ ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU Îï±xæ‡æ ãñ¢ - ÏæíræÐéÚæïçã„, ÏæíræÜUæç²ÜU,
Ïæíræ}æãæÜUæç²ÜU ¥æñÚ ¥…Úæ}æÚ J ²ï |æê„ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ¥ç{ÜUæÚ Ú¶Ýï ±æHï ÜíU}æàæ: ÎéxæéÝï ÎéxæéÝï
¥æ²é ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J
ÏæíræHæïÜU ÜïU çm„è² „ÐæïHæïÜU }æï¢ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU Îï±xæ‡æ ãñ¢ - ¥æ|ææS±Ú }æãæ|ææS±Ú ¥æñÚ ÿ²
}æãæ|ææS±Ú J ²ï |æê„æï¢ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ÐÚ ¥ç{ÜUæÚ Ú¶Ýï ±æHï ÜíU}æàæ: ÎéxæéÝï ÎéxæéÝï ¥æ²é±æHï,
¨ÏæÜïU ¨Ïæ Š²æÝ¨é¶æ…è±è, ªŠ±üÚï„æ, ÿ² HæïÜU Ýæ}æÜU ªŠ±üHæïÜU ÜïU ç±¯² }æï¢ ¥Ã²æã„ ¿ææÝ±æHï,
…ÝHæïÜUÐí|æëç„ ¥{Ú |æêç}æ²æï¢ ÜïU ç±¯² ¨éSÐcÅ ¿ææÝ ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J
ÏæíræHæïÜU ÜïU „ë„è²HæïÜU ÿ²HæïÜU }æï¢ ™æÚ Îï±¨}æêã ãñ¢ - ¥Ó²é„, àæéhçÝ±æ¨, ÿ²æ|æ ¥æñÚ
¨¢¿ææ¨¿æè J ²ï ¨Ïæ ¥ÜëU„-|æ±Ý‹²æ¨ (|æ±ÝSƒæÐÝÚçã„), ¥ÐÝï ¥æÐ }æï¢ ¥æçŸæ„, (çÝÚæ{æÚ) ªÐÚ-
ªÐÚ çSƒ„, ÐíÜëUç„ ÐÚ ¥ç{ÜUæÚ Ú¶Ýï±æHï ¥æñÚ ¨ëçC ÜïU ÏæÚæÏæÚ ¥æ²é ±æHï ãæï„ï ãñ¢ J
©Ý}æï¢ ¨ï ¥Ó²é„Îï±xæ‡æ ¨ç±„ÜüU¨}ææç{¨é¶ ¨}Ð‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J àæéhçÝ±æ¨ ¨ç±™æÚ ¨}ææç{ ¨é¶
¨}Ð‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ÿ²æ|æ ¥æÝ‹Î ¨}ææç{¨é¶¨}Ð‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ¨¡¿ææ¨¿æè ¥çS}æ„æ ¨}ææç{¨é¶ ¨}Ð‹Ý
ãæï„ï ãñ J ±ï |æè ç~æHæïÜU ÜïU }æŠ² }æï¢ Úã„ï ãñ¢ J ±ï ²ï ¨æ„ HæïÜU ¨æÚï ÏæíræHæïÜU ãè ãñ¢ J ç±ÎïãÐíÜëUç„H²
„æï }ææïÿæ }æï Úã„ï ãñ¢, ±ï HæïÜUæï¢ }æï¢ Ýãè¢ Úã„ï ãñ¢ J
¨ê²ümæÚ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÜïU ²æïçxæ²æï ÜïU mæÚæ ²ï ç±¯² ¨æÿææ„ì ÜUÚÝï ²æïx² ãñ¢ J §Ý¨ï ¥‹²~æ ç±¯²æï¢
}æï¢ |æè ¥|²æ¨ ÜUÚÝæ ™æçã²ï …Ïæ „ÜU çÜU ²ï ¨æÚï ç±¯² Ðíy²ÿæ Ý ãæï …æ²ï¢ JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨ê²ü }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï |æé±Ý ÜïU S±M Ð ÜUæï …æÝÝï ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
§¨ ¨ê~æ ÜïU |ææc² }æï¢ ¥ÝïÜU ¥¨¢|æ± Ïææ„ï¢ ãñ¢ J ©Ý}æï¢ ¨ï ÜéUÀ ¥¨¢|æ± Ïææ„æï¢ ÜUè ¥æïÚ ¨¢ÜïU„ ÜUÚ„ï
ãñ¢ J Îï± çÝÜUæ²æï¢ ¥ƒæü„ì àæÚèÚ{æÚè }æÝéc²æï¢ ÜUè ¥æ²é Îæï ¨ãd, ™æÚ ¨ãd, ¥æÆ ¨ãd, ¨æïHã ¨ãd,
Ïæœæè¨ ¨ãd, ™æñ¨Æ ¨ãd, »ÜU Hæ¶ ¥_æ§ü¨ ¨ãd ÜUËÐ ±¯æïZ ¥æñÚ ¨xæü ÜUè ¥æ²é }ææÝè ãñ J …æï
çÜU ¨±üƒæ ¥¨¢|æ± ãñ J §¨ ç±¯² }æï¢ }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è }æãæÚæ… ÜUæ Hï¶ çÎ²æ …æ„æ
ãñ J ``…æï.....»ÜU Hæ¶, Îàæ ¨ãd, »ÜU ¨ãd ±¯ü ÜUæ ¥æ²é çH¶æ ¨æï |æè ¨¢|æ± Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ
J''
- ÿ²æƒüÐíÜUæàæ mæÎàæ ¨}æéËHæ¨
§¨ |ææc² ÜïU ¥‹„ }æï¢ çH¶æ ãñ çÜU ²æïxæè ÜUæï |ææc² }æï¢ çHç¶„ ¨}æS„ ç±¯²æï¢ ÜUæ Ðê‡æüMÐ
¨ï ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §¨ ¨æÚï ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝæ ¥¨¢|æ± ãñ J §¨ öçcÅ ¨ï §¨ |ææc²
ÜUæï }æñ¢ ÐíçÿæŒ„ }ææÝ„æ ãê¡ J ÜUæï§ü ÜUã ¨ÜU„æ ãñ çÜU §¨}æï¢ ÜéUÀ Ïææ„ï¢ ÿ² ãñ¢ J çÜU‹„é §„Ýï }ææ~æ
¨ï §¨ÜUæï Ðí}ææ‡æ ÜUæïçÅ }æï¢ Ú¶Ýæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ J
¥ÝïÜU Ã²æw²æÜUæÚæï¢ Ýï §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÐçÆ„ ¨ê²ü àæÏÎ ¨ï ‘¨é¯é}‡ææ ÝæÇGè’ ÜUæ xæíã‡æ çÜU²æ ãñ J
ÐÚ‹„é ÐíÜUÚ‡æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ²ãæ¡ ÐÚ ¨ê²ü àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü |ææñç„ÜU ¨ê²ü ãè xæíã‡æ ÜUÚÝæ ¨¢xæ„ Ðí„è„
ãæï„æ ãñ v²æï¢çÜU ²ï ¨ê²ü ™‹ÎíæçÎ ¨¢²}æ ÜïU Ïææs ç±¯² ãñ¢ ¥æñÚ ``Ýæç|æ ™ÜíïU......... JJ 3/29 JJ''
ç±|æêç„ÐæÎ : 263 ¨ê~æ 3–28
¥æçÎ ¨ê~ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜïU ¥æ‹„çÚÜU ç±¯²æï¢ ÜUæ xæíã‡æ ãñ J ¨ê²ü }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ¨ê²ü ÜUæ ¥æñÚ
©¨¨ï ¨}Ïæh ¥‹² HæïÜUæï¢ ÜUæ ¨æ}ææ‹²¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J …ñ¨ï - ¨ê²ü ¨ï ¨}Ïæh SƒêH ¿ææÝ J
…ñ¨ï çÜU ¨ê²ü ¥ÝïÜU xæíãæï¢ ©Ðxæíãæï¢ ÜUæ ¥æ{æÚ ãñ J ©¨¨ï ¨}Ïæh xæíãæïÐxæíãæï¢ ÜUæï ©¨è ¨ï ÐíÜUæàæ
»±¢ àæçv„ ç}æH„è ãñ J ¨}æS„ xæíãæïÐxæíã çÝ²}æÐê±üÜU ™H„ï ãñ¢ §¨è ¨ï çÎÝ Úæ„ ãæï„ï ãñ¢ J §¨è
ÜïU ¥Ýé¨æÚ Ðê<‡æ}ææ-¥}ææ±S²æ, ©œæÚæ²‡æ-Îçÿæ‡ææ²Ý, ¨ê²üxæíã‡æ, ™‹Îíxæíã‡æ, çÎÝ, }ææ¨æçÎ ÜUæH ãæï„ï
ãñ¢ §y²æçÎ Ïææ„æï¢ ÜUæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¨ê²ü »±¢ ¨ê²ü ¨ï ¨}Ïæh ¨}æS„ HæïÜU HæïÜUæ‹„Úæï¢
ÜUæ ¿ææÝ Ðê‡æüMÐ ¨ï Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ JJ 26 JJ
™‹Îíï „æÚæÃ²êã¿ææÝ}æì JJ 27 JJ
àæÏÎæƒü - (™‹Îíï) ™‹Îí}ææ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï („æÚæ-Ã²êã-¿ææÝ}æì) „æÚæï¢ ÜïU ¨¢çÝ±ïàæ ÜUæ
¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ™‹Îí}ææ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ÜUæñÝ ¨æ „æÚæ çÜU¨ SƒæÝ }æï¢ ¥±çSƒ„ ãñ, ²ã
¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
™‹Îíï ¨¢²}æ¢ ÜëUy±æ „æÚæ‡ææ¢ Ã²êã¢ ç±…æÝè²æ„ì JJ 27 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ™‹Îí }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÜïU „æÚæï¢ ÜïU ¨¢çÝ±ïàæ ç±àæï¯ ÜUæï …æÝï JJ 27 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ™‹Îí}ææ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï „æÚæï¢
ÜUè çSƒç„ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
¥ÝïÜU ÅèÜUæÜUæÚæï¢ Ýï ¨ê~æ }æï¢ ÐçÆ„ ™‹Îí àæÏÎ ¨ï §ÇGæ (§fæ) ÝæÇGè ÜUæ xæíã‡æ çÜU²æ ãñ J ÐÚ‹„é
Ðê±ü ¨ê~æ ÜïU Ã²æw²æÝ }æï¢ ã}ææÚï Ïæ„Hæ²ï ãï„é ÜïU ¥Ýé¨æÚ §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÐçÆ„ ™‹Îí àæÏÎ ¨ï |ææñç„ÜU
™‹Îí}ææ ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚÝæ ¨¢xæ„ ãñ J
™‹Îí}ææ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ™‹Îí}ææ ÜUæ ¥æñÚ ©¨¨ï ¨}Ïæh ¥‹² HæïÜUæï¢ ÜUæ ¨æ}ææ‹²¿ææÝ ãæï
…æ„æ ãñ J …ñ¨ï - ™‹Îí }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï „æÚæï¢ ÜïU Ã²êãæï¢ ÜUæ ÜéUÀ SƒêH ¿ææÝ ãæï„æ
ãñ J ™‹Îí Ðíç„çÎÝ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý „æÚæï¢ ÜïU ÿæï~æ }æï¢ çÎ¶„æ ãñ ÜU|æè çÜU¨è „æÚï ÜïU ¥ç{ÜU çÝÜUÅ
çÎ¶„æ ãñ „æï ÜU|æè ÎêÚ J ÜU|æè çÜU¨è „æÚï ÜïU ©œæÚ }æï¢ ãæï„æ ãñ „æï ÜU|æè ©¨ÜïU Îçÿæ‡æ }æï¢ ¥æñÚ
ÜU|æè çÜU¨è „æÚï ÜUæï ÉÜU„æ ãé¥æ çÎ¶„æ ãñ J ÜéUÀ „æÚæï¢ ¨ï ¨Îæ ©œæÚ }æï¢ ãæï„æ ãñ, „æï ÜU|æè ÜéUÀ
ÜïU Îçÿæ‡æ }æï¢ ãæï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ™‹Îí}ææ ¥æñÚ ™‹Îí}ææ ¨ï ¨}Ïæh „æÚæï¢ ÜUæ Ðê‡æüMÐï‡æ ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï
¨ÜU„æ ãñ JJ 27 JJ
{íé±ï „Îìxæç„¿ææÝ}æì JJ 28 JJ
àæÏÎæƒü - ({íé±ï) {íé± „æÚï }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï („Îì-xæç„-¿ææÝ}æì) ¥‹² „æÚæï¢ ÜUè xæç„
ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - {íé± „æÚï }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ¥‹² „æÚæï¢ ÜUè xæç„ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 264 ¨ê~æ 3–29
Ã²æ0 |ææ0 - „„æï {íé±ï ¨¢²}æ¢ ÜëUy±æ „æÚæ‡ææ¢ xæô„ ç±…æÝè²æ„ì J ªŠ±üç±}ææÝï¯é ÜëU„¨¢²}æS„æçÝ
ç±…æÝè²æ„ì JJ 28 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ÜïU Ðpæ„ì {íé± }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÜïU „æÚæï¢ ÜUè xæç„ ÜUæï …æÝï J ¥æxæï ¥æxæï
ÜïU }ææÝ²év„ HæïÜUæï¢ }æï¢ ÜëU„¨¢²}æ ²æïxæè ©Ý ªŠ±ü ç±}ææÝæï¢ »±¢ ©Ý HæïÜUæï¢ ÜUè xæç„ ÜUæï …æÝï JJ 28 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ {íé± „æÚï }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
‘{íé±’ ÜUæ ¥ƒü çSƒÚ ãñ J çÝçp„ SƒæÝ ÐÚ ÚãÝï ±æHï HæïÜU ÜUæï {íé±HæïÜU ±æ {íé±„æÚæ ÜUã„ï
ãñ¢ J ™ÜíU ÜUæ ¥ÿæ çSƒÚ Úã„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ §¨ Ðëçƒ±è ÜUæ ÜUçËÐ„ ¥ÿæ |æè çSƒÚ ãñ ©¨
SƒæÝ ÜUæï {íé±SƒæÝ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ©¨ SƒæÝ ÐÚ ¥æñÚ ©¨ SƒæÝ ÐÚ ÚãÝï ±æHï „æÚï ÐÚ ¨¢²}æ
ÜUÚÝï ¨ï (xæç„àæèH) „æÚæï¢ ÜUè xæç„ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J v²æï¢çÜU çSƒÚ SƒæÝ ÐÚ Úã ÜUÚ ãè ™Hæ²}ææÝæï¢
ÜUæï ™H„ï ãé» …æÝæ …æ ¨ÜU„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ {íé± }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÜïU „æÚæï¢ ÜUè xæç„ ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚï J
§¨¨ï ²ã ¿ææ„ ÜUÚï çÜU ÜUæñÝ ¨æ „æÚæ çÜU¨ ¨}æ² çÜU¨ SƒæÝ ÐÚ ãæï„æ ãñ JJ 28 JJ
Ýæç|æ™ÜíïU ÜUæ²Ã²êã¿ææÝ}æì JJ 29 JJ
àæÏÎæƒü - (Ýæç|æ-™ÜíïU) Ýæç|æ ™ÜíU }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (ÜUæ²-Ã²êã-¿ææÝ}æì) àæÚèÚ ÜUè
Ú™Ýæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - àæÚèÚ ÜïU Ýæç|æ ™ÜíU }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ‘àæÚèÚ ÜUè Ú™Ýæ ÜUæ ¿ææÝ’ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ýæç|æ™ÜíïU ¨¢²}æ¢ ÜëUy±æ ÜUæ²Ã²êã¢ ç±…æÝè²æ„ì J ±æ„çÐœæ&Hïc}ææ‡æ›²æï Îæï¯æ: J
{æ„±: ¨Œ„ y±xHæïçã„}ææ¢¨SÝæÄ±çSƒ}æÁ…æàæéÜíUæç‡æ J Ðê±Z Ðê±ü}æï¯æ¢ Ïææsç}æy²ï±¯ ç±‹²æ¨: JJ 29 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ýæç|æ ™ÜíU }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÜïU ÜUæ²æ ÜïU ¥Xæï¢ ÜïU ¨ç‹Ý±ïàæ ÜUæï …æÝï J
±æ„, çÐœæ ¥æñÚ ÜUÈU „èÝ Îæï¯ ãñ¢ J y±™æ, Úv„, }ææ¢¨, SÝæ²é, ¥çSƒ, }æÁ…æ, àæéÜíU ²ï ¨æ„
{æ„é ãñ¢ J §Ý}æï¢ ¨ï y±™æ ¥æçÎ Ðê±ü Ðê±ü Ïææs ãñ¢ J (y±™æ ¨Ïæ¨ï ÏææãÚ, ©¨ÜïU |æè„Ú Úv„,
©¨ÜïU |æè„Ú }ææ¢¨, ©¨ÜïU |æè„Ú SÝæ²é, ©¨ÜïU |æè„Ú ¥çSƒ, ©¨ÜïU |æè„Ú }æÁ…æ, ©¨ÜïU |æè„Ú
àæéÜíU ãñ) JJ 29 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ýæç|æ ™ÜíU }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
Ýæç|æ™ÜíU }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ‘ÜUæ²Ã²êã’ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì àæÚèÚ }æï¢ çSƒ„ ±æ„, çÐœæ,
ÜUÈU ²ï „èÝ Îæï¯ ãñ¢ ¥æñÚ y±™æ, Úv„, }ææ¢¨, SÝæ²é, ¥çSƒ, }æÁ…æ, ±è²ü ²ï ¨æ„ {æ„é ãñ¢ J §Ý}æï¢
Ðê±ü Ðê±ü {æ„é Ïææs ãñ J ±è²ü ¨ï ÏææãÚ }æÁ…æ ãñ J }æÁ…æ ¨ï ÏææãÚ ¥çSƒ-ãaè ãñ J ¥çSƒ ¨ï
ÏææãÚ SÝæ²é ãñ J SÝæ²é ¨ï ÏææãÚ }ææ¢¨ ãñ J }ææ¢¨ ¨ï ÏææãÚ Úv„ ãñ J Úv„ ¨ï ÏææãÚ y±™æ ãñ J §¨
ÐíÜUæÚ ¨ï àæÚèÚ }æï¢ çSƒ„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ç±‹²æ¨ ç±àæï¯ ãñ = çSƒç„ ç±àæï¯ ãñ J §Ý „èÝæï¢ Îæï¯æï¢ »±¢
¨æ„ {æ„é¥æï¢ ÜUæ ¥çS„y± àæÚèÚ }æï¢ ãñ J ÐÚ‹„é àæÚèÚxæ„ ¨}æS„ ¥X, {æ„é, ©ÝÜUæ SƒæÝ »±¢ ©ÝÜUè
Ú™Ýæ ÜUæ Ðê‡æü¿ææÝ Ýæç|æ™ÜíU }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ÜñU¨ï ãæï„æ ãñ, ²ã ÐÚèÿæ‡æè² ãñ JJ 29 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 265 ¨ê~æ 3–30
ÜU‡ÆÜêUÐï ÿæéçyÐÐæ¨æçÝ±ëçœæ: JJ 30 JJ
àæÏÎæƒü - (ÜU‡Æ-ÜêUÐï) ÜU‡Æ ÜêUÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (ÿæé„ì-çÐÐæ¨æ-çÝ±ëçœæ:) |æê¶-
Œ²æ¨ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ÜU‡Æ ÜêUÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ÜéUÀ ÜUæH „ÜU |æê¶-Œ²æ¨ Ïææç{„ Ýãè¢ ÜUÚ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ç…uæ²æ ¥{S„æœæ‹„é:J „„æïù{S„æyÜU‡Æ: „„æïù{S„æyÜêUÐ: J „~æ ¨¢²}ææyÿæéçyÐÐæ¨ï
Ý Ïææ{ï„ï JJ 30 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…uæ ÜïU Ýè™ï „‹„é ãñ J ©¨ÜïU Ýè™ï ÜU‡Æ ãñ J ©¨¨ï Ýè™ï ÜêUÐ ãñ J
±ãæ¡ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï |æê¶-Œ²æ¨ (ÜéUÀ ¨}æ² ÜïU çH») Ïææç{„ Ýãè¢ ÜUÚ„è JJ 30 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜU‡ÆÜêUÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
ÜU‡ÆÜêUÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUè |æê¶-Œ²æ¨ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï„è ãñ J ç…uæ ÜïU ¥{æï|ææxæ
}æï¢ »ÜU „‹„é ãñ J „‹„é ÜïU ¥{æï|ææxæ }æï¢ ÜU‡Æ ÐíÎïàæ ãñ J ©¨ ÜU‡Æ ÐíÎïàæ ÜïU Ýè™ï ÜêUÐ ãñ J ©¨}æï¢
¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUè |æê¶ ¥æñÚ Œ²æ¨ ÜUè çÝ±ëçœæ (= ¥Ýé|æêç„ Ýãè¢) ãæï„è ãñ J
§¨ ç±¯² }æï¢ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU ÜU‡ÆÜêUÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï çÜU„Ýï ¨}æ² „ÜU
²æïxæè ÜUè |æê¶-Œ²æ¨ çÝ±ëœæ ãæï„è ãñ J |æê¶ ¥æñÚ Œ²æ¨ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝï ÜUè àæçv„ Ðíy²ïÜU Ã²çv„
ÜUè ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãæï„è ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝï ÜUæ ¥|²æ¨ |æè ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãæï„æ ãñ J Š²æÝæ|²æ¨
ÜUÚÝï ±æHæ ²æïxæè çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ |ææï…Ý ¶æ ÜUÚ ÏæñÆæ ãñ, ²ã |æè |æê¶-Œ²æ¨ ÜïU ¨ãÝ ÜUÚÝï
}æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ J Š²æÝÜUæH }æï¢ |æê¶ ¥æñÚ Œ²æ¨ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚÝæ ¥ƒ±æ Ý ÜUÚÝæ |æè §ÝÜïU ‹²êÝ-
¥ç{ÜU ãæïÝï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï …æï çÝy²æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è
ãñ ©¨¨ï |æè |æê¶-Œ²æ¨ ¨ãÝ ÜUÚÝï ÜUè àæçv„ ç}æH„è ãñ J §¨çH» §Ý Ïææ„æï¢ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ |æê¶
¥æñÚ Œ²æ¨ ÜUæï ¨ãÝï ÜUæ ÜUæH Ðíy²ïÜU Ã²çv„ ÜUæ ‹²êÝ ¥ç{ÜU ãæï„æ ãñ J
|æê¶ ¥æñÚ Œ²æ¨ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæïÝï ÜUæ ²ã ¥ƒü Ýãè¢ ãñ çÜU ¥æ…è±Ý |æê¶-Œ²æ¨ Ýãè¢ Hxæ„è J
¥ƒ±æ ÜU§ü ±¯æïZ „ÜU |æê¶ Œ²æ¨ Ýãè¢ Hxæ„è J ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ¥}æéÜU Ã²çv„ 15 ±¯æïZ
¨ï ÜïU±H ±æ²é ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚÜïU …èç±„ ãñ J ±æS„ç±ÜU„æ „æï ²ã ãñ çÜU §¨ |æêç}æ ÐÚ …‹}æï ãé»
àæÚèÚ ÜUæ ¥‹ÝæçÎ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ÜïU±H ±æ²é ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ …èç±„ ÚãÝæ ¨¢|æ± Ýãè¢ ãñ J
}ææÝ±…è±Ý ÜUæ Hÿ² ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï }æév„ ãæïÜUÚ Ðê‡æü ¥æÝ‹Î ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ãñ J §¨ÜïU
çH» §¨ àææ› }æï¢ Ðíç„ÐæçÎ„ ²æïxæ ãè »ÜU}ææ~æ ©Ðæ² ãñ J ²æïxæ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ÜïU çH» àæÚèÚ ÜUæï
çÝÚæïxæ, S±Sƒ, ÏæH±æÝì Ú¶Ýæ ¥æñÚ ÎèÍæü …è±Ý ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH» Ðí²yÝ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU
ãñ, ²ã ²æïxæ ÜïU ¥‹„xæü„ ¥æ„æ ãñ J ²ã çÝçp„ ãñ çÜU |æê¶-Œ²æ¨ ÜUæï ÚæïÜUÝï ¨ï ±æ ©ÝÜUæï ÚæïÜUÝï
ÜïU çH» ¥æñ¯ç{ ¥æçÎ ÜUæï HïÝï ¨ï àæÚèÚ ÿæè‡æ ãæï„æ ãñ J àæÚèÚ ÜUæ ÿæè‡æ ãæïÝæ ²æïxæ ÜïU çH» ¥Ðïçÿæ„
Ýãè¢ ãñ J §¨ ¨‹Î|æü }æï¢ §„Ýæ ãè ç±™æÚ‡æè² ãñ çÜU |æê¶-Œ²æ¨ ÜUè çÝ±ëçœæ ÜUæ ¥ƒü ²ãè ãñ çÜU
ç±|æêç„ÐæÎ : 266 ¨ê~æ 3–32
Š²æÝÜUæH }æï¢ |æê¶-Œ²æ¨ ¨ï Ïææ{æ Ý ãæï J ÜU‡ÆÜêUÐ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²ã ç¨çh ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
§¨ ÐíÜUæÚ ²æïxææ|²æ¨è ÜéUÀ ÜUæH „ÜU |æê¶-Œ²æ¨ ¨ï }æév„ ãæï„æ ãñ JJ 30 JJ
ÜêU}æüÝæÇKæ¢ Sƒñ²ü}æì JJ 31 JJ
àæÏÎæƒü - (ÜêU}æü-ÝæÇKæ}æì) ÜêU}æü Ýæ}æÜU ÝæÇè }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (Sƒñ²ü}æì) çSƒÚ„æ ¥æ„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ÜêU}æü ÝæÇè }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï àææÚèçÚÜU ¥æñÚ }ææÝç¨ÜU çSƒÚ„æ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÜêUÐæÎ{ ©Úç¨ ÜêU}ææüÜUæÚæ ÝæÇè J „S²æ¢ ÜëU„¨¢²}æ: çSƒÚÐÎ¢ H|æ„ï J ²ƒæ ¨Ðæïü
xææï{æ ™ïç„ JJ 31 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (ÜU‡Æ) ÜêUÐ ¨ï Ýè™ï ©Ú:SƒH }æï¢ ÜêU}ææüÜUæÚ ÜUè ÝæÇè ãñ J ©¨}æï¢ ¨¢²}æ
ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ‘çSƒÚÐÎ’ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨Ðü ±æ xææï{æ JJ 31 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜêU}æü ÝæÇGè }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
ÜU‡Æ ÜêUÐ ÜïU Ýè™ï ©Ú:SƒH }æï¢ ÜUÀé» ÜïU ¥æÜUæÚ ÜUè ÝæÇGè ãæï„è ãñ J ©¨}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï
¨ï ²æïxæè çSƒÚy± ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J çSƒÚy± ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ãñ çÜU ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ ¥æñÚ }æÝ ÎæïÝæï¢
¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ÎèÍæü ÜUæH Ð²ü‹„ çSƒÚ Úã„ï ãñ¢ J §¨ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH» »ÜU Ðíç¨h öcÅæ‹„ çÎ²æ
xæ²æ ãñ J …ñ¨ï-xææïã ¥æñÚ ¨Ðü ¥ÐÝï çÏæH }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì §„Ýï öÉG ãæï …æ„ï ãñ¢ çÜU ©ÝÜUè
Ðê¡À ÐÜUÇGÜUÚ ÜUæï§ü ÏææãÚ çÝÜUæHÝæ ™æãï „æï Ïæãé„ ÜUçÆÝæ§ü ãæï„è ãñ JJ 31 JJ
}æê{üÁ²æïç„ç¯ ç¨hÎàæüÝ}æì JJ 32 JJ
àæÏÎæƒü - (}æê{ü-Á²æïç„ç¯) }æê{æü ÜUè Á²æïç„ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (ç¨h-ÎàæüÝ}æì) ç¨h
}æãæ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï Ðã™æÝÝï ÜUè ²æïx²„æ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - }æê{æü ÜïU ¨æçœ±ÜU ÐíÜUæàæ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ç¨h }æãæÝì ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï Ðã™æÝÝï
ÜUè ²æïx²„æ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - çàæÚ:ÜUÐæHïù‹„çàÀÎí¢ Ðí|ææS±Ú¢ Á²æïç„:, „~æ ¨¢²}æ¢ ÜëUy±æ ç¨hæÝæ¢ læ±æÐëçƒÃ²æï-
Ú‹„ÚæH™æçÚ‡ææ¢ ÎàæüÝ}æì JJ 32 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - çàæÚ ÜïU ÜUÐæH ÜïU ¥‹ÎÚ çÀÎí ãñ ©¨}æï¢ Ðí|ææS±Ú-Á²æïç„ ãñ J ©¨}æï¢ ¨¢²}æ
ÜUÚÝï ¨ï Ðë‰±è ÐÚ ÚãÝï ±æHï ç¨h ²æïçxæ²æï¢ ÜUæ, léHæïÜU »±¢ Ðë‰±è HæïÜU ÜïU }æŠ² }æï¢ ç±™Ú‡æ
ÜUÚÝï ±æHï (xæíãæïÐxæíã ¥æçÎ) ÜUæ ÎàæüÝ ãæï„æ ãñ JJ 32 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ }æê{æü ÜïU ¨æçœ±ÜU ÐíÜUæàæ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
}æê{æü ÜïU ¨æçœ±ÜU ÐíÜUæàæ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ç¨hæï¢ ÜUæ ÎàæüÝ ãæï„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï
¨æ{ÜU ÜUè Ïæéçh ¨æçœ±ÜU ãæï …æ„è ãñ J ÿ¨¢xæ, S±æŠ²æ², §üEÚæïÐæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè }æï¢ ¨œ±xæé‡æ
Ðí{æÝ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ xææñ‡æ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©¨¨ï Ã²çv„ ç±±ïÜU-±ñÚæx² ÜUæ ç±ÜUæ¨
ç±|æêç„ÐæÎ : 267 ¨ê~æ 3–33
ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ §üEÚæïÐæ¨Ýæ ŸæhæÐê±üÜU ÜUÚ„æ ãñ J Ã²±ãæÚ }æï¢ }æÝ, ±æ‡æè, àæÚèÚ ¨ï ²}æ-çÝ²}ææï¢ ÜUæ
ÐæHÝ ÜUÚ„æ ãñ „ƒæ ¨æçœ±ÜU |ææï…Ý ÜUÚ„æ ãñ J »ï¨ï ¥ÝécÆæÝæï¢ ÜïU ÜUÚÝï ¨ï …æï ¨æçœ±ÜU Ïæéçh
©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ ¥æñÚ §üEÚ ÜUè ¥æïÚ ¨ï …æï ¿ææÝ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ, }æïÚè öçcÅ }æï¢ ±ã }æê{ü-Á²æïç„ ãñ J
§¨ }æê{üÁ²æïç„ ÜUæï ÐçÚÐv± ÏæÝæ HïÝï ÐÚ ç¨h ÐéL¯ = ©Ó™ ÜUæïçÅ ÜïU ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ
¨æ}æ‰²ü ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ¨æ{æÚ‡æ Ã²çv„ ç…Ý ²æïçxæ²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ, ©ÝÜUæï ²æïxææ|²æ¨è
…æÝ Hï„æ ãñ J
²ãæ¡ »ÜU Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² Ïææ„ ãñ J |æêç}æSƒ ç¨h ÐéL¯æï¢ ÜUæ ÎàæüÝ ãæï„æ ãñ J |æêç}æ ¥æñÚ léHæïÜU
ÜïU }æŠ² }æï¢ ™HÝï ±æHï xæíãæïÐxæíãæçÎ ÜUæ ÎàæüÝ ãæï„æ ãñ J léHæïÜU »±¢ Ðëçƒ±èHæïÜU ÜïU }æŠ² }æï¢
ç¨h ÐéL¯ Íæê}æ„ï ãñ¢, »ï¨æ }æ‹„Ã² ÐÚèÿæ‡æè² ãñ JJ 32 JJ
Ðíæç„|ææÎì ±æ ¨±ü}æì JJ 33 JJ
àæÏÎæƒü - (Ðíæç„|ææÎì) Ðíæç„|æ Ýæ}æÜU ¿ææÝ ¨ï (±æ) ¥ƒ±æ (¨±ü}æì) ¨Ïæ ÜéUÀ …æÝ
Hï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥ƒ±æ ‘Ðíæç„|æ ¿ææÝ’ ¨ï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðíæç„|æ¢ Ýæ}æ „æÚÜU}æì, „çm±ïÜU…S² ¿ææÝS² Ðê±üM Ð}æì, ²ƒæïÎ²ï Ðí|ææ |ææSÜUÚS² J
„ïÝ ±æ ¨±ü}æï± …æÝæç„ ²æïxæè Ðíæç„|æS² ¿ææÝS²æïyÐœææç±ç„ JJ 33 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðíæç„|æ „æÚÜU Ýæ}æÜU ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ±ã ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUæ Ðê±üMÐ ãñ J
±ã (Ðíæç„|æ ¿ææÝ) »ï¨æ ãè ãæï„æ ãñ …ñ¨æ ¨ê²æïüÎ² ÜïU Ðê±ü Ðí|ææ ãæï„è ãñ J ©¨ Ðíæç„|æ ¿ææÝ ÜUè
©yÐçœæ ÜïU ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ©¨ÜïU mæÚæ ¨ÏæÜUæï (¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï) …æÝ„æ ãñ JJ 33 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ‘Ðíæç„|æ ¿ææÝ’ ¨ï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
‘Ðíæç„|æ’ ©¨ ¿ææÝ ÜUæ Ýæ}æ ãñ …æï çÜU¨è ÏææãÚ ÜïU çÝç}æœæ ¨ï ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ J çÜU‹„é ¥ÐÝï
¥‹ÎÚ ¨ï ãè ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J §¨ ¿ææÝ ÜUæï ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUæ Ðíƒ}æ MÐ }ææÝæ …æ„æ ãñ J …ñ¨ï
¨ê²ü ©Î² ãæïÝï ¨ï Ðê±ü ¨ê²ü ÜUè HæHè ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ±ñ¨ï ãè ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜïU ©yÐ‹Ý ãæïÝï
¨ï Ðê±ü ©¨ÜïU ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ¨ê²æïüÎ² ¨ï Ðê±ü »ÜU ¨êÿ}æ ÐíÜUæàæ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ J
±ã ¨ê²æïüÎ² ãæïÝï ÜUæ ¿ææÐÜU ãñ J ±ñ¨ï ãè ç±±ïÜU… ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ¨ï Ðê±ü Ðíæç„|æ ¿ææÝ ÜUæ ©yÐ‹Ý
ãæïÝæ ç±±ïÜU… ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÜUæ ¿ææÐÜU ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU ²ã ‘Ðíæç„|æ¿ææÝ’ ÜUãæ¡ ¨ï ¥æ„æ ãñ J §¨ …‹}æ ¥ƒ±æ
Ðê±ü…‹}æ }æï¢ …æï {}ææü™Ú‡æ ±ïÎæçÎàææ›æï¢ ÜUæ ¥Š²²Ý-¥Š²æÐÝ, ÿ¨¢xæ, ²æïxææ|²æ¨ ¥ƒæü„ì ¥cÅæX
²æïxæ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ©¨¨ï ¨é¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý ¨é¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï …æï ¿ææÝ
©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ©¨ÜUæ Ýæ}æ Ðíæç„|æ¿ææÝ ãñ J §¨ Ðíæç„|æ¿ææÝ ¨ï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ
ãñ J ²ã Îï¶æ …æ„æ ãñ çÜU §¨ …‹}æ }æï¢ ç±àæï¯ MÐ ¨ï Ý ÐÉï ãé» Ã²çv„²æï ÜUæï |æè ÜéUÀ ÐÎæƒæïZ
ç±|æêç„ÐæÎ : 268 ¨ê~æ 3–34
ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÐçÆ„ `¨±ü' àæÏÎ ÜUæ ²ã ¥ƒü Ýãè¢ ãñ çÜU ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ
ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã ãñ çÜU ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J …ñ¨ï ±ñàæïç¯ÜUÎàæüÝ
}æï¢ ÜéU¨¢SÜUæÚ ¨ï ¥ç±læ ÜUè ©yÐçœæ }ææÝè ãñ 1 J ±ñ¨ï ãè ¨é¨¢SÜUæÚ ¨ï ç±læ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J
§¨çH²ï ²ã Ðíæç„|æ¿ææÝ ¨é¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ JJ 33 JJ
NÎ²ï ç™œæ¨¢ç±„ì JJ 34 JJ
àæÏÎæƒü - (NÎ²ï) NÎ² }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (ç™œæ-¨¢ç±„ì) ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - NÎ² }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï NÎ²Sƒ ±ëçœæç±çàæcÅ ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²çÎÎ}æçS}æ‹ÏæíræÐéÚï ÎãÚ¢ Ðé‡ÇÚèÜ¢U ±ïà}æ „~æ ç±¿ææÝ¢ „çS}æ‹¨¢²}ææçÓ™œæ¨¢ç±„ì JJ 34 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²ã …æï §¨ ÏæíræÐéÚ (NÎ²) }æï¢ xæ„üMÐè ÜU}æHMÐè ÍæÚ ãñ J ©¨}æï¢ ç±¿ææÝ
ãñ J ©¨}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ç™œæ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ JJ 34 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ NÎ² }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
àæÚèÚ ÜïU NÎ² Îïàæ }æï¢ ç™œæ Úã„æ ãñ J ©¨}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J
©¨¨ï ²æïxæè ÜUæï ç™œæ …ÇG ãñ, ²ã ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J ¥æñÚ ¥ÐÝï ç™œæ }æï¢ ÜñU¨è ÜñU¨è ±ëçœæ²æ¡
ãñ¢ ? ÜñU¨ï ¨¢SÜUæÚ ãñ¢ ? Ðí¨éŒ„, „Ýé, ç±çÓÀ‹Ý, ©ÎæÚ vHïàæ ÜUÏæ çÜU¨ ÐíÜUæÚ ¨ï Úã„ï ãñ¢ ? çÿæŒ„,
}æêÉ, ç±çÿæŒ„, »ÜUæxæí, çÝLh ²ï Ðæ¡™ ¥±Sƒæ»¡ ÜñU¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ ? ç™œæ ÜUæï ç±çÿæŒ„ ¥æçÎ
¥±Sƒæ¥æï¢ ¨ï ãÅæÜUÚ »ÜUæxæí ¥±Sƒæ }æï¢ Hï …æ„ï ¨}æ² v²æ v²æ ÜUçÆÝæ§ü ãæï„è ãñ¢ ? ¥æçÎ ç±¯²æï¢
ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
§¨ ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ NÎ² ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ Àæ‹Îæïx²æïÐçÝ¯Îì 8/1/1 ÜïU ±æv² ¨ï ÜéUÀ
ç}æH„æ …éH„æ ç±±Ú‡æ ãñ J }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è }æãæÚæ… Ýï ©ÐçÝ¯Îì ÜïU §¨ ±æv² ÜUè
¥æ²ü|ææ¯æ }æï¢ Ã²æw²æ ÜUè ãñ J ©¨}æï¢ NÎ² ÜïU S±MÐ »±¢ SƒæÝ ÜUæ |æè SÐcÅèÜUÚ‡æ ãæï xæ²æ ãñ J
©¨ÜUæï ²ãæ¡ ¥ç±ÜUHMÐ ¨ï çÎ²æ …æ„æ ãñ J
¥ƒ ²çÎÎ}æçS}æÝì ÏæíræÐéÚï ÎãÚ¢ Ðé‡ÇÚèÜ¢U ±ïà}æ ÎãÚæïùçS}æ‹Ý‹„ÚæÜUæàæS„çS}æÝì
²Î‹„S„Î‹±ïcÅÃ²¢ „mæ± ç±ç…¿ææç¨„Ã²ç}æç„ J.....ÜU‡Æ ÜïU Ýè™ï, ÎæïÝæï¢ S„Ýæï¢ ÜïU Ïæè™ }æï¢, ¥æñÚ
©ÎÚ ÜïU ªÐÚ …æï NÎ² Îïàæ ãñ, ç…¨ÜUæï ÏæíræÐéÚ ¥ƒæü„ì ÐÚ}æïEÚ ÜUæ ÝxæÚ ÜUã„ï ãñ¢, ©¨ÜïU Ïæè™
}æï¢ …æï xæ„ü ãñ, ©¨}æï¢ ÜU}æH ÜïU ¥æÜUæÚ ±ïà}æ ¥ƒæü„ì ¥±ÜUæàæ MÐ »ÜU SƒæÝ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU Ïæè™
}æï¢ …æï ¨±üàæçv„}ææÝì ÐÚ}ææy}ææ ÏææãÚ |æè„Ú »ÜUÚ¨ ãæïÜUÚ |æÚ Úãæ ãñ, ±ã ¥æÝ‹ÎS±MÐ ÐÚ}æïEÚ
©¨è ÐíÜUæçàæ„ SƒæÝ ÜïU Ïæè™ }æï¢ ¶æï… ÜUÚÝï ¨ï ç}æH„æ ãñ J Îê¨Úæ ©¨ÜïU ç}æHÝï ÜUæ ÜUæï§ü ©œæ}æ
SƒæÝ ±æ }ææxæü Ýãè¢ ãñ JJ 3 JJ
- « x±ïÎæçÎ|ææc²|æêç}æÜUæ, ©Ðæ¨Ýæ ç±¯² JJ 34 JJ
1. §ç‹Îí²Îæï¯æ„ì ¨¢SÜUæÚÎæï¯æÓ™æç±læ JJ ±ñàæï0 9/2/10 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 269 ¨ê~æ 3–35
¨œ±ÐéL ¯²æïÚy²‹„æ¨Vè‡æü²æï: Ðíy²²æç±àæï¯æï |ææïxæ: ÐÚæƒüy±æ„ì
S±æƒü¨¢²}ææyÐéL ¯¿ææÝ}æì JJ 35 JJ
àæÏÎæƒü - (¨œ±-ÐéL¯²æï:) Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ ÜïU (¥y²‹„-¥¨Vè‡æü²æï:) ÐÚSÐÚ ¥y²‹„
ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý S±MÐ ±æHæï¢ ÜUæ (Ðíy²²-¥ç±àæï¯:) ÎæïÝæï¢ ÜUæ ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ¿ææÝ Ý ãæïÝæ (|ææïxæ:)
|ææïxæ ãñ (ÐÚæƒüy±æ„ì) Ïæéçh ÜïU ÐÚæƒü ãæïÝï ¨ï (S±æƒü-¨¢²}ææ„ì) ©¨ |ææïxæ Ïæéçh ¨ï ç|æ‹Ý [S±æƒü]
ÐéL¯ç±¯²ÜU ¿ææÝ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (ÐéL¯-¿ææÝ}æì) ¥æy}ææ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥y²‹„ ç|æ‹Ý Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ ÜUæ ¥ç|æ‹Ý MÐ }æï¢ ¿ææ„ ãæïÝæ ‘|ææïxæ’ ãñ J
…æï çÜU Ïæéçh ÜUè ÐÚæƒü„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ J §¨ |ææïxæMÐ ¿ææÝ ¨ï ç|æ‹Ý S±æƒü = ÜïU±H
ÐéL¯ ¨}Ïæ‹{è ¿ææÝ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ‘ÐéL¯ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ’ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ïæéçh¨œ±¢ Ðíw²æàæèH¢ ¨}ææÝ¨œ±æïÐçÝÏæ‹{Ýï Ú…S„}æ¨è ±àæèÜëUy² ¨œ±ÐéL ¯æ-
‹²„æÐíy²²ïÝ ÐçÚ‡æ„}æì J „S}ææÓ™ ¨œ±æyÐçÚ‡ææç}æÝæïùy²‹„ç±{}ææü ç±àæéhæïù‹²çpç„}ææ~æM Ð: ÐéL ¯: J
„²æïÚy²‹„æ¨¢ÜUè‡æü²æï: Ðíy²²æç±àæï¯æï |ææïxæ: ÐéL ¯S², Î<àæ„ç±¯²y±æ„ì J ¨ |ææïxæÐíy²²: ¨œ±S²
ÐÚæƒüy±æÎì öà²: J
²S„é „S}ææçmçàæcÅçpç„}ææ~æM Ðæïù‹²: ÐæñL ¯ï²: Ðíy²²S„~æ ¨¢²}ææyÐéL ¯ç±¯²æ Ðí¿ææ …æ²„ï J Ý ™
ÐéL ¯Ðíy²²ïÝ Ïæéçh¨œ±æy}æÝæ ÐéL ¯æï öà²„ï, ÐéL ¯ »± „¢ Ðíy²²¢ S±æy}ææ±H}ÏæÝ¢ Ðà²ç„ J „ƒæ sév„}æì-
ç±¿ææ„æÚ}æÚï ÜïUÝ ç±…æÝè²æ„ì (ÏæëãÎæÚ‡² ©ÐçÝ¯Îì 2/4/14) §ç„ JJ 35 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÐíÜUæàæ-S±|ææ± Ïæéçh ¥ç±Ýæ|ææ± ¨}Ïæ‹{ ¨ï ¨œ± ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ÚãÝï ±æHï
Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ ÜUæï ¥ç|æ|æê„ ÜUÚÜïU ¨œ±ÐéL¯ ¥‹²„æw²æç„ (Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ãñ¢ §¨ ¿ææÝ)
ÜïU MÐ }æï¢ (¥ƒæü„ì ç±±ïÜUw²æç„ ÜUè Îàææ }æï¢) ÐçÚ‡æ„ ãæï„è ãñ J ©¨ ÐçÚ‡ææ}æè ¨œ± ¨ï ¥y²‹„ ç±Lh
{}æü±æHæ ç±àæéh (ç~æxæé‡ææœæè„) ÜïU±H ™ï„ÝS±MÐ ÐéL¯ ç|æ‹Ý ãñ J ¥y²‹„ ç|æ‹Ý ©Ý (Ïæéçh, ÐéL¯æï¢)
ÜUæ ¥ç|æ‹Ý (»ÜUæÜUæÚ) MÐ ¨ï |ææç¨„ ãæïÝæ ÐéL¯ ÜUæ |ææïxæ ãñ J §¨çH» çÜU ÐéL¯ Î<àæ„ ç±¯²
(Ïæéçh ÜïU mæÚæ çÎ¶æ» xæ» ç±¯²æï¢ ÜUæ Ðíç„¨¢±ïÎè) ãæï„æ ãñ J ±ã |ææïxæ (Ýæ}æÜU) ¿ææÝ Ïæéçh ÜïU ÐÚæƒü
ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ (ÐéL¯ ÜUæ) öà² ãñ J
©¨ |ææïxæ ¿ææÝ ¨ï ç±çàæcÅ ÜïU±H ™ï„ÝS±MÐ ÐéL¯ ç±¯²ÜU …æï ¥‹² ¿ææÝ ãñ, ©¨}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï
¨ï ÐéL¯ ç±¯²ÜU ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J Ïæéçh ÜïU {}æüMÐ ÐéL¯ ç±¯²ÜU ¿ææÝ ÜïU mæÚæ ÐéL¯ Ýãè¢ Îï¶æ …æ„æ
ãñ J ÐéL¯ ãè ©¨ ¿ææÝ ÜUæï ¥ÐÝï }æï¢ ¥æçŸæ„ Îï¶„æ ãñ J »ï¨æ ãè (ÏæëãÎæÚ‡²ÜU ©ÐçÝ¯Îì 2/4/14 }æï¢)
ÜUãæ ãñ ¥Úï ! ç±¿ææ„æ ÜUæï çÜU¨ÜïU mæÚæ …æÝæ …æ²ï JJ 35 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ |ææïxæ ÜUæ S±M Ð ¥æñÚ S±æƒü }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
Ïæéçh¨œ± ¥æñÚ ÐéL¯ ²ï ÎæïÝæï¢ ¥y²‹„ ¥¨Xè‡æü ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¥ç}æçŸæ„ ãñ¢ J Ïæéçh …ÇG ÐÎæƒü
ãñ ¥æñÚ …è±æy}ææ ™ï„Ý J Ïæéçh ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡æ ãñ¢ J …ÏæçÜU ¥æy}ææ ÜUæ ÜUæï§ü
ç±|æêç„ÐæÎ : 270 ¨ê~æ 3–36
©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ J …Ïæ ¨æ¢¨æçÚÜU S„Ú ÐÚ §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ãæï„æ ãñ „Ïæ ¥æy}ææ Ïæéçh ÜïU
mæÚæ ç±ç±{ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥æy}ææ, Ïæéçh }æï¢ ¥æñÚ S±²¢ }æï¢ |æïÎ
Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ ¥ƒæü„ì ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ¥æñÚ Ïæéçh ÜUæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì Ýãè¢ …æÝ„æ J ¥æy}ææ »ï¨è çSƒç„
}æï¢ ¨é¶-Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J §¨è ÜUæ Ýæ}æ |ææïxæ ãñ J ÐéL¯ ÜUæ Ðí²æï…Ý ç¨h ÜUÚÝï ±æHè
ãæïÝï ¨ï Ïæéçh ÐÚæƒü ãñ J §¨ |ææïxæ ¨ï ç|æ‹Ý ¥ÐÝï ¥æy}æç±¯²ÜU ¿ææÝ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ¥æy}ææ ÜUæ
¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ¨æçœ±ÜU Ïæéçh …è±æy}ææ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚ±æ„è ãñ
J ÐÚ‹„é ±ã ¥æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¨æ}ææ‹²¿ææÝ ÜUÚ±æ ¨ÜU„è ãñ J …è±æy}ææ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ç±çàæcÅ
¿ææÝ „æï, §üEÚÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï S±²¢ ãè ÜUÚ„æ ãñ J
ç±¿ææ„æÚ}æÚï ÜïUÝ ç±…æÝè²æ„ì JJ ÏæëãÎæÚ‡²ÜU ©ÐçÝ¯Îì 2/4/14 JJ
§¨ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² ãñ çÜU Ïæéçh ÜïU mæÚæ …è±æy}ææ ÜUæï ¥ÐÝæ ¨æ}ææ‹² ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ §üEÚÐíÎœæ
¿ææÝ ¨ï …è±æy}ææ ¥ÐÝæ ç±çàæcÅ ¿ææÝ S±²¢ ÜUÚ„æ ãñ JJ 35 JJ
„„: Ðíæç„|æŸææ±‡æ±ïÎÝæÎàææüS±æÎ±æ„æü …æ²‹„ï JJ 36 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ©¨ ¨¢²}æ ¨ï (Ðíæç„|æ-Ÿææ±‡æ-±ïÎÝæ-¥æÎàæü-¥æS±æÎ-±æ„æü) Ðíæç„|ææçÎ
ç¨çh²æ¡ (…æ²‹„ï) ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ©¨ ¨¢²}æ ¨ï Ðíæç„|æ, Ÿææ±‡æ, ±ïÎÝæ, ¥æÎàæü, ¥æS±æÎ ¥æñÚ ±æ„æü Ýæ}æÜU ç¨çh²æ¡
©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðíæç„|ææy¨êÿ}æÃ²±çã„ç±ÐíÜëUcÅæ„è„æÝæxæ„¿ææÝ}æì J Ÿææ±‡ææçgÃ²àæÏÎŸæ±‡æ}æì J
±ïÎÝæçgÃ²SÐàææüç{xæ}æ: J ¥æÎàææüçgÃ²M Ð¨¢ç±„ì J ¥æS±æÎæçgÃ²Ú¨¨¢ç±„ì J ±æ„æü„æï çÎÃ²xæ‹{ç±¿ææÝ-
ç}æy²ï„æçÝ çÝy²¢ …æ²‹„ï JJ 36 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðíæç„|æ (¿ææÝ) ¨ï ¨êÿ}æ, Ã²±çã„, ÎêÚSƒ ¥„è„, ¥Ýæxæ„ (ÐÎæƒæïZ) ÜUæ
¿ææÝ ãæï„æ ãñ J Ÿææ±‡æ ¨ï çÎÃ² àæÏÎ ÜUæ Ÿæ±‡æ ãæï„æ ãñ J ±ïÎÝæ ¨ï çÎÃ² SÐàæü ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è
ãñ J ¥æÎàæü ¨ï çÎÃ² MÐ ÜUè ©ÐHçÏ{ ãæï„è ãñ J ¥æS±æÎ ¨ï çÎÃ² Ú¨ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ±æ„æü
¨ï çÎÃ² xæ‹{ ÜUæ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J ²ï ²æïxæè ÜUæï çÝy² ÐíæŒ„ ãæï„ï ãñ¢ JJ 36 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ xæ²æ ãñ çÜU S±æƒü }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï Ðíæç„|æ, Ÿææ±‡æ,
±ïÎÝæ, ¥æÎàæü, ¥æS±æÎ, ±æ„æü À: ç¨çh²æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ¢ J
²ãæ¡ ç±™æÚ‡æè² ãñ çÜU S±æƒü }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²ï ç¨çh²æ¡ ãæï„è ãñ¢ ²æ ÐéL¯ ¿ææÝ ¨ï ãæï„è
ãñ¢ J ‘Ðíæç„|æ ç¨çh’ ¨ï ¨êÿ}æ, Ã²±çã„ ç±ÐíÜëUcÅ ¿ææÝ ÜUè ©yÐçœæ }ææÝè ãñ J §¨ ç±¯² }æï¢
``Ðí±ëœ²æHæïÜU‹²æ¨æ„ì0''.......... 3/25 JJ ¨ê~æ }æï¢ çH¶æ ãñ, ±ãæ¡ Îï¶ Hï±ï¢ J ‘Ÿææ±‡æ ç¨çh’
¨ï ¨êÿ}æ ¥æñÚ çÎÃ² (©œæ}æ) àæÏÎ ¨éÝæ§ü Îï„æ ãñ J ‘±ïÎÝæ ç¨çh’ ¨ï ¨êÿ}æ ¥æñÚ çÎÃ² SÐàæü ÜUæ
¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J ‘¥æÎàæü ç¨çh’ ¨ï ¨êÿ}æ ¥æñÚ çÎÃ² MÐ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ J ‘¥æS±æÎ ç¨çh’
ç±|æêç„ÐæÎ : 271 ¨ê~æ 3–37
¨ï ¨êÿ}æ ¥æñÚ çÎÃ² Ú¨ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J ‘±æ„æü ç¨çh’ ¨ï ¨êÿ}æ ¥æñÚ çÎÃ² xæ‹{ ÜUæ ¥Ýé|æ±
ãæï„æ ãñ J Ðíæç„|æ, Ÿææ±‡æ, ±ïÎÝæ, ¥æÎàæü, ¥æS±æÎ, ±æ„æü ²ï ç¨çh²æï¢ ÜïU Ýæ}æ ãñ¢ J Ÿææï~æïç‹Îí² }æï¢
¨êÿ}æ àæÏÎ ¨éÝÝï ÜUè ²æïx²„æ, y±çxæç‹Îí² }æï¢ ¨êÿ}æ SÐàæü ÜUÚÝï ÜUè ²æïx²„æ, Ýï~æïç‹Îí² }æï¢ ¨êÿ}æMÐ
Îï¶Ýï ÜUè ²æïx²„æ, Ú¨Ýæ §ç‹Îí² }æï¢ ¨êÿ}æ Ú¨ …æÝÝï ÜUè ²æïx²„æ ¥æñÚ Íæíæ‡æ §ç‹Îí² }æï¢ ¨êÿ}æ xæ‹{
…æÝÝï ÜUè ²æïx²„æ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J
`Ðíæç„|ææmæ ¨±ü}æì' 33±ï¢ ¨ê~æ }æï¢ ¨ê~æ ÜïU mæÚæ Ðíæç„|æ ¿ææÝ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J ±œæü}ææÝ
¨ê~æ }æï¢ Ðíæç„|æ¿ææÝ ÜUè ©yÐçœæ S±æƒü ¨¢²}æ ¨ï Ïæ„Hæ§ü ãñ J |ææc² }æï¢ ÎæïÝæï¢ SƒæÝæï¢ ÐÚ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý
ÈUH Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ J ¨ê~æ 30, 31, 32 ¥æñÚ 34 }æï¢ „æï ÜU‡ÆÜêUÐæçÎ SƒæÝæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH
Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU‹„é 33±ï¢ ¨ê~æ }æï¢ çÜU¨}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï Ðíæç„|æ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ ²ã Ýãè¢ Ïæ„æ²æ
xæ²æ ãñ J §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ÿææ±‡ææçÎ ç¨çh²æï¢ ÜïU ¨‹Î|æü }æï¢ Ðíæç„|æ ÜUæ Ýæ}æ ¥æ²æ ãñ J »ï¨æ v²æï¢ çH¶æ
xæ²æ ãñ, ²ã ¥‹±ï¯‡æè² ãñ JJ 36 JJ
„ï ¨}ææ{æ±éÐ¨xææü Ã²éyƒæÝï ç¨h²: JJ 37 JJ
àæÏÎæƒü - („ï) Ðíæç„|ææçÎ ç¨çh²æ¡ (¨}ææ{æñ) ¨}ææç{ }æï¢ (©Ð¨xææü:) ç±ÍÝMÐ ãñ¢ çÜU‹„é
(Ã²éyƒæÝï) Ã²éyƒæÝ Îàææ }æï¢ (ç¨h²:) ç¨çh²æ¡ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ±ï Ðíæç„|ææçÎ À: ç¨çh²æ¡ |ææ±è [¥Ý‹„Ú] ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ }æï¢ ç±ÍÝMÐ ¥æñÚ
Ã²éyƒæÝ ¥±Sƒæ }æï¢ ç¨çh²æ¡ ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „ï Ðíæç„|ææÎ²: ¨}ææçã„ç™œæS²æïyÐl}ææÝæ ©Ð¨xææü:, „gàæüÝÐíy²ÝèÜUy±æ„ì J Ã²éçyƒ„-
ç™œæS²æïyÐl}ææÝæ: ç¨h²: JJ 37 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ±ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï±æHè, Ðíæç„|ææçÎ (ç¨çh²æ¡) ¨}ææçã„ ç™œæ ±æHï ²æïxæè ÜïU
çH» ç±ÍÝ ãñ¢ J ©¨ ÐéL¯ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè ç±Úæï{è ãæïÝï ¨ï J ²ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï±æHè ç¨çh²æ¡ Ã²éçyƒ„
ç™œæ ±æHï Ã²çv„ ÜïU çH» ç¨çh²æ¡ ãñ¢ JJ 37 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðê±ü ¨ê~ææïv„ À: ç¨çh²æ¡ ¨}ææç{ }æï¢ Ïææ{ÜU ¥æñÚ Ã²éyƒæÝ ¥±Sƒæ
}æï¢ ç¨çh²æ¡ Ïæ„Hæ§ü ãñ¢ J
Ðíæç„|æ, Ÿææ±‡æ, ±ïÎÝæ, ¥æÎàæü, ¥æS±æÎ, ±æ„æü, Ã²éyƒæÝ ¥±Sƒæ }æï¢ „æï ç¨çh²æ¡ ãñ¢ J ÐÚ‹„é
¨}ææç{ ÐíæçŒ„ }æï¢ ¥ƒæü„ì ç…¨ ¨}ææç{ }æï¢ …è±æy}ææ ¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ©¨
¨}Ðí¿ææ„ ¥æñÚ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ }æï¢ ç±ÍÝ ãñ¢ J ²æïxææ|²æ¨è …Ïæ §Ý ç¨çh²æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ
ãñ „Ïæ ©¨ÜïU }æÝ }æï¢ HæïÜñU¯‡ææ, ç±œæñ¯‡ææ, Ðé~æñ¯‡ææ, ²ï ©|æÚ ¨ÜU„è ãñ¢ J §Ý ç¨çh²æï¢ ÜïU mæÚæ ±ã
§Ý »¯‡ææ¥æï¢ ÜUè Ðê<„ }æï¢ Ú„ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH» §ÝÜUæï ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ }æï¢ Ïææ{ÜU }ææÝæ ãñ J
§Ý »¯‡ææ¥æï¢ ÜUæï Ïæè…¨çã„ ãÅæ ÎïÝæ ¥ƒæü„ì çÝ}æêüH ÜUÚ ÎïÝæ ¥y²‹„ ÐçÚŸæ}æ ¨æŠ² ãñ J ÐÚ‹„é
¥¨¢|æ± Ýãè¢ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 272 ¨ê~æ 3–38
…Ïæ Ã²çv„ ÜUæï çÜU¨è ÜUæ²ü }æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ „Ïæ ±ã ©¨ ÜUæ²ü ÜUæ HæñçÜUÜU ÈUH
ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ J ²ã ¨ÜUæ}æ ÜU}æü ÜUè çSƒç„ ãñ J ç¨çh²æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ |æè Ã²çv„
©ÝÜUæ HæñçÜUÜU ÈUH-{Ý, ¨}Ðçœæ, §ç‹Îí²æï¢ ÜïU |ææïxæ, ¨}}ææÝ, Ðé~æ ±æ çàæc² ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUæ §ÓÀéÜU
ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ J ²lçÐ HæñçÜUÜU öçcÅ ¨ï ©¨ÜUæï ¨ÈUH„æ ç}æHè ãñ J ÐÚ‹„é ²ï ç¨çh²æ¡ ¨}ææç{
ÐíæçŒ„ }æï¢ Ïææ{ÜU ãæï …æ„è ãñ¢ J ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï »ï¨è ç¨çh²æï¢ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ ÎïÝæ ™æçã» J v²æï¢çÜU
§¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ç¨çh²æï¢ ¨ï S±-S±æ}æè ¨}Ïæ‹{ ãæï ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ ©¨¨ï ¥ç|æ}ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ
ãñ J …æï ¨æ{ÜU ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ S±æ}æè §üEÚ ÜUæï }ææÝ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ©Ý ÐÚ ¨ï ¥ÐÝæ S±æç}æy±
ÀæïÇG Îï„æ ãñ „æï §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ç¨çh²æ¡ ¨}ææç{ ÐíæçŒ„ }æï¢ Ïææ{ÜU Ýãè¢ ãæï„è JJ 37 JJ
Ïæ‹{ÜUæÚ‡æàæñçƒË²æ„ì Ðí™æÚ¨¢±ïÎÝæÓ™ ç™œæS² ÐÚàæÚèÚæ±ïàæ: JJ 38 JJ
àæÏÎæƒü - (Ïæ‹{-ÜUæÚ‡æ-àæñçƒË²æ„ì) Ïæ‹{ ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU àæñçƒË² ¨ï (Ðí™æÚ-¨¢±ïÎÝæ„ì ™)
¥æñÚ }æÝ ÜïU …æÝï-¥æÝï ÜïU }ææxæü ÜUæï …æÝ HïÝï ¨ï (ç™œæS², ÐÚ-àæÚèÚ-¥æ±ïàæ:) }æÝ ÜUæ
ÐÚàæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥àæé|æ ÜU}æü „ƒæ ¨ÜUæ}æ àæé|æ ÜU}æü »±¢ ©ÝÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï çÝÏæüH ÜUÚ ÎïÝï ¨ï
¥æñÚ }æÝ ÜïU …æÝï-¥æÝï ÜïU }ææxæü ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæïÝï ¨ï ‘ç™œæ ÜUæ ÐÚàæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ’ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - HæïHè|æê„S² }æÝ¨æïùÐíç„cÆS² àæÚèÚï ÜU}ææüàæ²±àææÎì Ïæ‹{: Ðíç„cÆïy²ƒü:: J „S²
ÜU}æü‡ææï Ïæ‹{ÜUæÚ‡æS² àæñçƒË²¢ ¨}ææç{ÏæHæÎì |æ±ç„ J Ðí™æÚ¨¢±ïÎÝ¢ ™ ç™œæS² ¨}ææç{…}æï±, ÜU}æüÏæ‹{-
ÿæ²æyS±ç™œæS² Ðí™æÚ¨¢±ïÎÝæÓ™²æïxæè ç™œæ¢ S±àæÚèÚæç‹ÝcÜëUc² àæÚèÚæ‹„Úï¯é çÝçÿæÐç„ J çÝçÿæŒ„¢
ç™œæ¢ ™ïç‹Îí²æ‡²ÝéÐ„ç‹„ J ²ƒæ }æ{éÜUÚÚæ…æÝ¢ }æçÿæÜUæ ©yÐ„‹„}æÝêyÐ„ç‹„ çÝç±àæ}ææÝ}æÝéçÝç±àæ‹„ï,
„ƒïç‹Îí²æç‡æ ÐÚàæÚèÚæ±ïàæï ç™œæ}æÝéç±{è²‹„ §ç„ JJ 38 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ™Hæ²}ææÝ, ¥çSƒÚ }æÝ ÜUæ ÜU}ææüàæ² ÜïU ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ }æï¢ Ïæ‹{ ¥æñÚ çSƒç„
ãæï„è ãñ J Ïæ‹{ ÜïU ÜUæÚ‡æMÐ ÜU}æü ÜUè çàæçƒH„æ ¨}ææç{ÏæH ¨ï ãæï„è ãñ J ¥æñÚ ç™œæ ÜUè xæç„
ÜUæ ¿ææÝ ¨}ææç{ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ÜU}æü ÜïU Ïæ‹{ ÜïU ÿæè‡æ ãæïÝï ¨ï ¥æñÚ S±ç™œæ ÜUè xæç„ ÜïU
¿ææÝ ¨ï ²æïxæè S±ç™œæ ÜUæï ¥ÐÝï àæÚèÚ ¨ï çÝÜUæH ÜUÚ ¥‹² àæÚèÚæï¢ }æï¢ ÇæH Îï„æ ãñ J ¥æñÚ ÇæHï
ãé» ç™œæ ÜUæ §ç‹Îí²æ¡ ¥Ýéxæ}æÝ ÜUÚ„è ãñ¢ J ç…¨ ÐíÜUæÚ }æ{é}æçv¶²æ¡ ©ÇG„ï ãé» }æ{é}æçv¶²æï¢ ÜïU
Úæ…æ ÜïU ÐèÀï ©ÇG„è ãñ¢, Ðí±ïàæ ÜUÚ„ï ãé» ÜïU ÐèÀï Ðí±ïàæ ÜUÚ„è ãñ¢, §¨è ÐíÜUæÚ §ç‹Îí²æ¡ Îê¨Úæï¢ ÜïU
àæÚèÚ }æï¢ ç™œæ ÜïU Ðí±ïàæ ÜUÚÝï ÐÚ ç™œæ ÜUæ ¥Ýé¨Ú‡æ ÜUÚ„è ãñ¢ JJ 38 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç™œæ ÜïU ÐÚàæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚÝï ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
¨ÜUæ}æ àæé|ææàæé|æ ÜU}æü, ÜéU¨¢SÜUæÚ ç™œæ ÜïU Ïæ‹{Ý ÜïU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ©Ý ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜïU ÐçÚy²æxæ
¨ï ¨ÜUæ}æ ÜU}ææïZ ÜUæï ãÅæ²æ …æ„æ ãñ J ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ²}æ, çÝ²}ææçÎ ¥Xæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¥æñÚ ¨}ææç{
ÜïU ¥|²æ¨ ¨ï çàæçƒH ÜUÚ çÎ²æ …æ„æ ãñ J ©¨¨ï ²æïxæè ÜïU àæé|æ ¨¢SÜUæÚ ç±ÜUç¨„ ãæï„ï ãñ¢, çÝcÜUæ}æ
ç±|æêç„ÐæÎ : 273 ¨ê~æ 3–38
ÜU}ææïZ ÜUè Ðí±ëçh ãæï„è ãñ ¥æñÚ ¨œ±xæé‡æ Ðí{æÝ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ¿ææÝ ÜUæ ç±ÜUæ¨ ãæï„æ ãñ J §„Ýè
Ïææ„ï¢ „æï ©ç™„ Hxæ„è ãñ¢ ÐÚ‹„é ç™œæ ÜUæï ¥ÐÝï àæÚèÚ ¨ï ÐêÚæ çÝÜUæHÜUÚ ¥‹²æï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢ }æï¢ ÇæH
çÎ²æ …æ„æ ãñ, ²ã Ïææ„ ç¨h Ýãè¢ ãñ J
ç™œæ, ¨¢ÜUæï™ ç±ÜUæ¨ {}æèü ãñ J }æÝ ±æ §ç‹Îí²æï¢ ¨ï ¿ææÝ ÐíæçŒ„ ÜUè çSƒç„ }æï¢, §Ý (}æÝ ±æ
§ç‹Îí²æï¢) }æï¢ …æï ÐçÚ‡ææ}æ ãæï„ï ãñ¢, ±ï ãè ¨¢ÜUæï™ ç±ÜUæ¨ ÜïU Ýæ}æ ¨ï ²ãæ¡ ÜUãï xæ²ï ãñ¢ J §¨çH²ï
ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨æƒ ©¨ÜUæ ¨}Ïæ‹{ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ²æïxæÎàæüÝ ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU
àæÚèÚ }æï¢ Úã„ï ãé²ï ç™œæ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ÏææãÚ ÜUè ±S„é¥æï¢ ÜïU ¨æƒ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU mæÚæ ¥ƒ±æ çÏæÝæ §ç‹Îí²æï¢
ÜïU |æè çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ²çÎ ²æïxæè ¥ÐÝï ç™œæ »±¢ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï àæÚèÚ ¨ï ÏææãÚ çÝÜUæHÜUÚ
Îê¨Úï ÜïU }æë„ÜU àæÚèÚ }æï¢ ±æ …èç±„ àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚæ Îï„æ ãñ ¥æñÚ S±²¢ |æè ©¨ àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ
ÜUÚ …æ„æ ãñ „æï ²æïxæè ÜUæ ¥ÐÝæ àæÚèÚ }æÚ …æ²ïxææ J …Ïæ ²æïxæè Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚ ¨ï çÝÜUHÜUÚ ¥ÐÝï
àæÚèÚ }æï¢ ¥æ²ïxææ „æï ±ã }æÚæ ãé¥æ ç}æHïxææ J ©¨}æï¢ ²æïxæè Úã Ýãè¢ ¨ÜU„æ J ²çÎ ÜUæï§ü ²ã ÜUãï
çÜU }æÚï ãé» àæÚèÚ ÜUæï …èç±„ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ „æï ²ã }ææ‹²„æ S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è
ÜUè öçcÅ ¨ï ¥¨}|æ± ÜUæïçÅ }æï¢ ãñ J S±æ}æè …è Ýï çH¶æ ãñ çÜU ``çÜU¨è Ýï }æë„ÜU ç…Hæ²ï.....
§y²æçÎ ¨Ïæ ¥¨}|æ± ãñ'' J - ÿ²æƒüÐíÜUæàæ, „ë„è² ¨}æéËHæ¨
¥|æè ²ã Ïææ„ |æè ç¨h Ýãè¢ ãñ çÜU çÏæÝæ SƒêH àæÚèÚ ÜïU ²æïxæè ÜïU±H ¨êÿ}æ àæÚèÚ ¨ï Îê¨Úæï¢
ÜïU àæÚèÚ }æï¢ …æÝï ¥æñÚ ¥æÝï ÜUæ Ã²æÐæÚ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜUè §¨
}ææ‹²„æ ÜUæï }æñ¢ |æè ÆèÜU ¨}æÛæ„æ ãê¡ J ²çÎ ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ }æë„ÜU àæÚèÚ ÜUæï ç…HæÝï ÜUè }ææ‹²„æ Ðí}ææ‡ææï¢
¨ï ç¨g ãæï …æ²ïxæè „æï }æñ¢ §¨ï S±èÜUæÚ ÜUM¡xææ J çÏæÝæ SƒêH àæÚèÚ ÜïU ²æïxæè }æÝ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ¨çã„
¥‹²æï¢ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚï, ²ã ç¨h Ýãè¢ ãæï„æ J §¨}æï¢ ¨æÑì w²-ÎàæüÝ ÜUæ Ðí}ææ‡æ ãñ -
Ý S±æ„‹~²æœæö„ï Àæ²æ±çÓ™~æ±Ó™ JJ 3/12 JJ
|ææ±æƒü - SƒêH àæÚèÚ ÜïU çÏæÝæ ¨êÿ}æ àæÚèÚ |ææïxæ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ±ñ¨ï ãè çÏæÝæ
SƒêH àæÚèÚ ÜïU, ÜïU±H ¨êÿ}æ àæÚèÚ ¨ï ¥‹²æï¢ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ …æÝæ ¥æñÚ Ðpæ„ì ¥ÐÝï àæÚèÚ }æï¢ ¥æÝæ
²ã Ã²æÐæÚ ç¨h Ýãè¢ ãæï„æ J
ÐíàÝ - }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï ²…é±ïüÎ 17/71 }æ‹~æ ÜïU |ææc² }æï¢ çH¶æ ãñ - “…æï
²æïxæè „Ð ¥æçÎ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ²æïxæÏæH ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ¥¨¢w² Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢ }æï¢ Ðíç±cÅ ãæïÜUÚ
¥ÝïÜU Ýï~æ ¥æçÎ ¥¢xææï¢ ¨ï ÎàæüÝ ¥æçÎ ÜUæ²ü ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ¥æñÚ {Ýæï¢ ÜUæ S±æ}æè
ãæï„æ ãñ, ©¨ÜUè ã}æï¢ ¥±à² ÐçÚ™²æü = ¨ï±æ ÜUÚÝè ™æçã²ï J”
©œæÚ - ²ãæ¡ ÐÚ ¥ç|æ{æ±ëçœæ ¨ï ¥ƒü Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï, çÜU‹„é Hÿæ‡ææ±ëçœæ ¨ï ¥ƒü ÜUÚÝæ
™æçã²ï J §¨ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ çÜU - ²æïxæè ¥ÐÝï ¥ÝïÜU çàæc²æï¢ ÜUæï ©ÐÎïàæ, ¥Š²æÐÝ ¥æçÎ ÜUÚÜïU
(©Ý çàæc²æï¢ ÜUæï) ±ïÎæÝéÜêUH ÜU}æü ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ Îï„æ ãñ J ±ï çàæc² ©¨ ²æïxæè ÜïU çÝÎïüàææÝé¨æÚ
Îï¶Ýæ, ¨éÝÝæ ¥æçÎ ±ïÎæÝéÜêUH ÜU}æü ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨è ÜUæï ‘Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢ }æï¢ Ðíç±cÅ ãæïÜUÚ ²æïxæè
ç±|æêç„ÐæÎ : 274 ¨ê~æ 3–39
mæÚæ Îï¶Ýæ’ ÜUãæ xæ²æ ãñ J §¨ÜUæ ¥ƒü ²ã Ýãè¢ ãñ çÜU - ²æïxæè S±²¢ ¥¨¢w² Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU àæÚèÚæï¢
}æï¢ Ðíç±cÅ ãæïÜUÚ Îï¶„æ ãñ J »ÜUÎïàæè …è±æy}ææ (²æïxæè) »ÜU ¨æƒ ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ }æï¢ Ðíç±cÅ ãæï Ýãè¢
¨ÜU„æ J ÜUæï§ü ÜUãï çÜU - »ÜU-»ÜU ÜUÚÜïU ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ }æï¢ Ðíç±cÅ ãæï„æ ãñ J „æï ÐíàÝ ãñ çÜU
- ±ï …èç±„ àæÚèÚ ãæï„ï ãñ¢ ²æ }æë„ ? …èç±„ àæÚèÚ ãæï¢, „æï »ÜU ÜUæH }æï¢ »ÜU àæÚèÚ }æï¢ Îæï …è±æy}ææ
ÜUæ²ü ÜUÚï¢, (»ÜU ©¨ Ã²çQU ÜUæ ¥æñÚ Îê¨Úæ ²æïxæè ÜUæ ¥æy}ææ), „æï ²ã Ïææ„ Ðí}ææ‡ææï¢ ¥æñÚ
‹²æ² ÜïU ç±Lh ãñ J §üEÚ Ýï Ðíy²ïÜU …è± ÜUæï ¥ÐÝï-¥ÐÝï ÜU}ææüÝé¨æÚ ÈUH |ææïxæÝï ÜïU çH²ï
¥Hxæ-¥Hxæ àæÚèÚ çÎ²æ ãñ J ©¨ »ÜU àæÚèÚ ¨ï Îê¨Úæ …è± (²æïxæè ¥æçÎ) ÜUæï§ü ÜU}æü Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„æ ¥æñÚ Ý ãè ÈUH |ææïxæ ¨ÜU„æ ãñ J ²çÎ ÜUãæï, ±ï }æë„ àæÚèÚ ãæï„ï ãñ¢, ç…Ý}æï¢ ²æïxæè Ðí±ïàæ
ÜUÚ„æ ãñ J „æï }æã<¯ ÜïU ¥ÐÝï ãè Ðê±æïüv„ (ÿ²æƒüÐíÜUæàæ, „ë„è² ¨}æéËHæ¨ ±æHï) ±™Ý ¨ï ç±Úæï{
¥æ²ïxææ J v²æï¢çÜU ±ãæ¡ }æã<¯ …è Ýï S±²¢ ãè ÜUãæ ãñ - “çÜU¨è Ýï }æë„ÜU ç…Hæ²ï.......§y²æçÎ
¨Ïæ ¥¨¢|æ± ãñ” J ¥„: ©v„ }æã<¯-|ææc² ÜUæï ¥æH¢ÜUæçÚÜU ÜUƒÝ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï J …ñ¨ï çÜU -
¥ƒ±ü±ïÎ 3/24/5 }æï¢ ÜUãæ ãñ - “àæ„ãS„ ¨}ææãÚ ¨ãdãS„ ¨¢çÜUÚ” ¥ƒæü„ì ãï }æÝéc² ! „ê ¨æñ
ãæƒæï¢ ¨ï ÜU}ææ ¥æñÚ ã…GæÚ ãæƒæï¢ „ÜU Ðãé¡™æ J »ÜU }æÝéc² ÜïU „æï Îæï ãè ãæƒ ãæï„ï ãñ¢, ±ã ¨æñ ãæƒæï¢
¨ï ÜñU¨ï ÜU}ææ»xææ ! §¨ÜUæ |æè ²ãè ¥ƒü ÜUÚÝæ ÐÇGïxææ çÜU - »ÜU Ã²çv„ (Ã²æÐæÚè) Ð™æ¨ Ÿæç}æÜU
Ú¶ÜUÚ »ÜU ÜU}æüàææHæ (ÜUæÚ¶æÝæ) ™Hæ²ï „æï ©¨ÜïU ¨æñ ãæƒ ãæï …æ²ï¢xæï J ¥æñÚ ±ã §¨ ÐíÜUæÚ
¨æñ ãæƒæï¢ ¨ï ÜU}ææ Hïxææ J ÐÚ‹„é „Ïæ |æè ©¨ÜïU ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜïU „æï Îæï ãè ãæƒ Úãï¢xæï J Ð™æ¨ Ÿæç}æÜUæï¢
ÜïU ¨æñ ãæƒ ãè ©¨ Ã²æÐæÚè ÜïU ¨æñ ãæƒ ãñ¢, »ï¨æ ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï J çÈUÚ ©¨ ÜU}ææ²ï ãé» {Ý
ÜUæï Ÿæç}æÜUæï¢ }æï¢ ±ï„Ý ÜïU MÐ }æï¢, „ƒæ ¥‹² ¨}ææ… }æï¢ ÎæÝ ÜïU MÐ }æï¢ ã…GæÚ ãæƒæï¢ „ÜU Ðãé¡™æÝæ
|æè ©¨ ±ñà² (Ã²æÐæÚè) ÜUæ ÜUœæüÃ² ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ©v„ }æã<¯-|ææc² ÜUè ¨¢xæç„ |æè HxææÝè
™æçã²ï JJ 38 JJ
©ÎæÝ…²æÁ…HÐVÜU‡ÅÜUæçÎc±¨X ©yÜíUæç‹„p JJ 39 JJ
àæÏÎæƒü - (©ÎæÝ-…²æ„ì) ©ÎæÝ ÜïU …è„Ýï ¨ï (…H-ÐV-ÜU‡ÅÜU-¥æçÎ¯é-¥¨X:-
©yÜíUæç‹„:-™) …H, ÐV, ÜU‡ÅÜUæçÎ }æï¢ ¥¨X Úã„æ ãñ ¥æñÚ ªŠ±üxæç„ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - ©ÎæÝ ÜUè …è„Ýï ¨ï …H, ÐV, ÜUæ¡Åï¢ ¥æçÎ ¨ï ¨X Ýãè¢ ãæï„æ ¥ƒæü„ì …HæçÎ
}æï¢ ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ Ýãè¢ ÇêÏæ„æ, ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ÜUæ¡Åï¢ ¥æçÎ Ýãè¢ ™é|æ„ï ¥æñÚ }æëy²é ÜïU Ðpæ„ì
±ã ²æïxæè ª¡™è xæç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨}æS„ïç‹Îí²±ëçœæ: Ðíæ‡ææçÎHÿæ‡ææ …è±Ý}æì J „S² çÜíU²æ Ð@„²è-Ðíæ‡ææï
}æé¶Ýæç¨ÜUæxæç„ÚæNÎ²±ëçœæ: J ¨}æ¢ Ý²Ýæy¨}ææÝpæÝæç|æ±ëçœæ: J ¥ÐÝ²ÝæÎÐæÝ ¥æÐæÎ„H±ëçœæ: J
©‹Ý²ÝæÎéÎæÝ ¥æçàæÚæï±ëçœæ: J Ã²æÐè Ã²æÝ §ç„ J »¯æ¢ Ðí{æÝ¢ Ðíæ‡æ: J ©ÎæÝ…²æÁ…HÐVÜU‡ÅÜUæçÎc±¨X
©yÜíUæç‹„p Ðíæ²‡æÜUæHï |æ±ç„, „æ¢ ±çàæy±ïÝ Ðíç„Ðl„ï JJ 39 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðíæ‡ææçÎ Hÿæ‡ææï¢ ±æ ¨Ïæ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ (¨æ}ææ‹²) Ã²æÐæÚ ‘…è±Ý’ ãñ J ©¨ÜUè
çÜíU²æ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ J }æé¶ „ƒæ Ýæç¨ÜUæ ÜïU mæÚæ xæ}æÝ ÜUÚÝï ±æHæ NÎ² Ð²ü‹„ ÚãÝï ±æHæ
ç±|æêç„ÐæÎ : 275 ¨ê~æ 3–40
‘Ðíæ‡æ’ ãñ J (¶æ²ï Ðè²ï ¥‹Ý Ú¨) ÜUæï ¨}ææÝ MÐ ¨ï Hï …æÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ‘¨}ææÝ’ ÜUãæ …æ„æ ãñ (²ã
NÎ² ¨ï HïÜUÚ) Ýæç|æ Ð²ü‹„ Úã„æ ãñ J (}æH, }æê~æ, xæ|æü ¥æçÎ ÜUæï) Ýè™ï Hï …æÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ‘¥ÐæÝ’
ÜUãHæ„æ ãñ (…æï Ýæç|æ ¨ï HïÜUÚ) ÐñÚæï¢ ÜïU „Hé» „ÜU Úã„æ ãñ J (Ýæç¨ÜUæ ÜïU ¥xæí |ææxæ ¨ï) ªÐÚ
Hï …æÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ‘©ÎæÝ’ ÜUãæ„æ ãñ (…æï Ýæç¨ÜUæ ÜïU ¥xæí|ææxæ ¨ï HïÜUÚ) çàæÚ „ÜU Úã„æ ãñ J (¨}æS„
àæÚèÚ }æï¢) Ã²æŒ„ ÚãÝï ¨ï ‘Ã²æÝ’ ÜUãæ …æ„æ ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï Ðíæ‡æ }æéw² ãñ J ©ÎæÝ …² ¨ï …H, ÜUè™ÇG,
ÜUæ¡Åï¢ ¥æçÎ }æï¢ ¨X Ýãè¢ ãæï„æ ¥æñÚ }æÚ‡æ ÜUæH }æï¢ (²æïxæè ÜUè) ªŠ±ü xæç„ ãæï„è ãñ J ©¨ (ªŠ±ü xæç„)
ÜUæï S±æ{èÝ ÜUÚ Hï„æ ãñ JJ 39 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ©ÎæÝ (Ðíæ‡æ) …² ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
ÏææsÜUÚ‡æ Ýï~æ ¥æçÎ §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ ¥‹„:ÜUÚ‡æ Ïæéçh, ¥ã¢ÜUæÚ, }æÝ ²ï ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ
Ðíæ‡æ …æï ç}æHÜUÚ Ã²æÐæÚ ÜUÚ„ï ãñ¢, ±ã …è±Ý ãñ J §¨ …è±Ý ÜïU Ã²æÐæÚ }æï¢ Ðíæ‡ææï¢ ÜUæ SƒæÝ ¥æñÚ
©ÝÜïU ÜUæ²æïZ ÜUæï …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J §Ý}æï¢ Ðíæ‡æ }æéw² ãñ J v²æï¢çÜU ²ï ¨Ïæ ©¨è ÜïU |æïÎ ãñ¢ J }æé¶
¥æñÚ Ýæç¨ÜUæ ÜïU mæÚæ xæç„ ÜUÚÝï ±æHæ, Ýæç¨ÜUæ ÜïU ¥xæí|ææxæ ¨ï HïÜUÚ NÎ² Ð²ü‹„ ÚãÝï ±æHæ, Eæ¨-
ÐíEæ¨ ¥æçÎ ç…¨ÜUæ ÜUæ²ü ãñ, ±ã Ðíæ‡æ ãñ J Ýè™ï ÜUæï xæç„ ÜUÚÝï ±æHæ, }æH }æê~æ ¥æçÎ ÜUæï ÏææãÚ
çÝÜUæHÝï ±æHæ, Ýæç|æ ¨ï HïÜUÚ ÐñÚæï¢ ÜïU „H|ææxæ „ÜU ÚãÝï ±æHæ ¥ÐæÝ ãñ J ¶æÝ ÐæÝ ÜïU Ú¨ ÜUæï
Ðãé¡™æÝï ±æHæ ¥æñÚ NÎ² ¨ï HïÜUÚ Ýæç|æ „ÜU ÚãÝï ±æHæ ¨}ææÝ ãñ J …æï ¨}Ðê‡æü àæÚèÚ }æï¢ Ã²æÐÜU
ãæïÜUÚ Úv„ ¨@æÚ ¥æñÚ ç±ç|æ‹Ý ™ïcÅæ¥æï¢ ÜUæï ÜUÚÝï }æï¢ ¨ãæ²„æ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ, ±ã Ã²æÝ ãñ J …æï
ªÐÚ ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï ÜïU ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ„æ ãñ, ÜU‡Æ ¨ï HïÜUÚ }æêhæü „ÜU Úã„æ ãñ, ±ã ©ÎæÝ ãñ J
©ÎæÝ Ðíæ‡æ ÜUæï …è„ HïÝï ÐÚ ²æïxæè …H }æï¢ Ýãè¢ ÇêÏæ„æ, ©¨ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ÜUæ¡Åï¢ Ýãè¢ ™é|æ„ï, ÜUè™ÇG
}æï¢ ÐñÚ Ýãè¢ {¢¨„ï ¥æñÚ }æëy²é ÜïU Ðpæ„ì ©¨ÜUè ª¡™è xæç„ ãæï„è ãñ J ²æïxæè ÐæÝè ÐÚ |æêç}æ ÜUè |ææ¡ç„
™H„æ ãñ, ÇêÏæ„æ Ýãè¢ J ²ã ¥|æè ¨æŠ² ÜUæïçÅ }æï¢ ãñ J ãHÜUæ ãæïÝï ¨ï „ƒæ ¨æ±{æÝè ¨ï ™HÝï ¨ï
²æïxæè ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ÜUæ¡Åï¢ ÜU}æ ™é|æï¢, ²ã „æï ãæï ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é çÝ„æ‹„ ÜUæ¢Åï Ý ™é|æï¢, ²ã ¨æŠ²
ãñ J ÜUÆæïÚ ÜUè™ÇG }æï¢ ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ ÜU}æ {¢¨ï, ²ã „æï ãæï ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é çÝ„æ‹„ Ý {¢¨ï, ²ã
Ïææ„ ç¨h Ýãè¢ ãñ J Ðê±æïüv„ ©ÎæÝ …² ¥æçÎ ²æïxææ|²æ¨ ¨ï ²æïxæè ÜUè ª¡™è xæç„
¨}ææÝ…²æÁÁ±HÝ}æì JJ 40 JJ
àæÏÎæƒü - (¨}ææÝ-…²æ„ì) ¨}ææÝ Ðíæ‡æ ÜïU …è„Ýï ¨ï (Á±HÝ}æì) ²æïxæè ÎèçŒ„}ææÝì ãæï
…æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¨}ææÝ Ðíæ‡æ ÜUæï …è„Ýï ¨ï ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ‘„ï…çS±„æ’ ¥æ …æ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ç…„¨}ææÝS„ï…¨ ©ÐŠ}ææÝ¢ ÜëUy±æ Á±Hç„ JJ 40 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨}ææÝ ÜUæï …è„Ýï ±æHæ (²æïxæè) „ï… ÜUæï ©gèŒ„ ÜUÚÜïU „ï…S±è ãæï„æ
ãñ JJ 40 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 276 ¨ê~æ 3–41
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¨}ææÝ (Ðíæ‡æ) …² ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¨}ææÝ Ðíæ‡æ ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÐÚ ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ ÎèçŒ„}ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ ÐÚ ç±…²
ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜUæ ÐíÜUæÚ ²ã ãñ çÜU ç±ç{Ðê±üÜU Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï Ðíæ‡æ ÐÚ ²æïxæè ÜUæ ¥ç{ÜUæÚ ãæï …æ„æ
ãñ J Ã²æ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï …ÆÚæçxÝ „è±í ãæï …æ„è ãñ J Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï ±è²ü ¥æñÚ ¥æï… ÜUè
±ëçh ãæï„è ãñ J ¨æçœ±ÜU ¥æñÚ ¨¢„éçH„ |ææï…Ý ÜUÚÝï ¨ï Ðíæ‡æ ©ç™„ }ææ~ææ }æï¢ ÜUæ²ü ÜUÚ„ï ãñ¢, §¨ ÐíÜUæÚ
²æïxæè ¨}ææÝ Ðíæ‡æ ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J §¨¨ï àæÚèÚ S±Sƒ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ÏæH, ¥æï…
ÜUè ±ëçh ãæïÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ ÎèçŒ„}ææÝ ãæï …æ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ™}æÜU„æ ãñ J §¨è ÜUæ Ýæ}æ Á±HÝ}æì
ãñ J ‘Á±HÝ}æì’ ÜUæ ¥ƒü ²ã Ýãè¢ ãñ çÜU ¥çxÝ ÜUè |ææ¡ç„ ÐíÜUæàæ Îï„æ ãñ ¥æñÚ ÐÎæƒæïZ ÜUæï …HæÝï Hxæ„æ
ãñ JJ 40 JJ
Ÿææï~ææÜUæàæ²æï: ¨}Ïæ‹{¨¢²}ææÎì çÎÃ²¢ Ÿææï~æ}æì JJ 41 JJ
àæÏÎæƒü - (Ÿææï~æ-¥æÜUæàæ²æï:) Ÿææï~æ ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU (¨}Ïæ‹{-¨¢²}ææ„ì) ¨}Ïæ‹{ }æï¢
¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (çÎÃ²¢, Ÿææï~æ}æì) çÎÃ² Ÿææï~æ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - Ÿææï~æ ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï Ÿææï~æïç‹Îí² ¨êÿ}æ àæÏÎæï¢ ÜUæï
¨éÝÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±üŸææï~ææ‡ææ}ææÜUæàæ¢ Ðíç„cÆæ ¨±üàæÏÎæÝæ¢ ™ J ²ƒæïv„}æì-„éË²ÎïàæŸæ±‡ææ-
Ýæ}æïÜUÎïàæŸæéç„y±¢ ¨±ïü¯æ¢ |æ±„èç„ J „Ó™ñ„ÎæÜUæàæS² çHX}æì ¥Ýæ±Ú‡æ¢ ™æïv„}æì J „ƒæù}æê„üS²æÝæ-
±Ú‡æÎàæüÝæçm|æéy±}æçÐ Ðíw²æ„}ææÜUæàæS² J àæÏÎxæíã‡ææÝéç}æ„¢ Ÿææï~æ}æì, Ïæç{ÚæÏæç{Ú²æïÚïÜU: àæÏÎ¢
xæëØæy²ÐÚæï Ý xæëØæ„èç„, „S}ææÓÀîæï~æ}æï± àæÏÎç±¯²}æì J Ÿææï~ææÜUæàæ²æï: ¨¢Ïæ‹{ï ÜëU„¨¢²}æS² ²æïçxæÝæï
çÎÃ²¢ Ÿææï~æ¢ Ðí±„ü„ï JJ 41 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨}æS„ Ÿææï~æïç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¥æ{æÚ ¥æÜUæàæ ãñ ¥æñÚ ¨Ïæ àæÏÎæï¢ ÜUæ |æè (¥æ{æÚ
¥æÜUæàæ ãñ) J …ñ¨æ ÜUãæ ãñ çÜU ¨|æè ¨}ææÝ SƒæÝ }æï¢ çSƒ„ Ÿææï~æïç‹Îí² ±æHæï¢ ÜUæï »ÜU Îïàæ ±æHï
»ÜU ãè ÐíÜUæÚ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæ Ÿæ±‡æ ãæï„æ ãñ J §¨çH²ï ±ã ²ã (Ÿææï~æïç‹Îí²) ¥æÜUæàæ ÜUæ ¥Ýé}ææÐÜU
ãñ = ¨æ{ÜU ãñ J ¥æñÚ (¥æÜUæàæ) ¥Ýæ±Ú‡æ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ©¨è ÐíÜUæÚ ¥}æê„ü (¥æÜUæàæ) ÜïU ¥Ýæ±Ú‡æ
çÎ¶Ýï ¨ï ¥æÜUæàæ ÜUæ ç±|æéy± |æè Ðíç¨h ãñ J àæÏÎ xæíã‡æ ¨ï Ÿææï~æïç‹Îí² ÜUè ¥Ýéç}æç„ (¥Ýé}ææÝ…çÝ„
¿ææÝ) ãæï„æ ãñ J ÏæãÚï, Ý ÏæãÚï (§Ý ÎæïÝæï¢) }æï¢ »ÜU àæÏÎ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ„æ ãñ, Îê¨Úæ xæíã‡æ Ýãè¢
ÜUÚ„æ ãñ §¨çH²ï Ÿææï~æ ãè àæÏÎ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ„æ ãñ J Ÿææï~æïç‹Îí² ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ¨¢²}æ
ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæ ‘çÎÃ² Ÿææï~æ’ ãæï„æ ãñ JJ 41 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ÿææï~æ ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
¨}æS„ Ÿææï~æïç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¥æ{æÚ ¥æÜUæàæ ãñ ¥æñÚ ¨|æè àæÏÎæï¢ ÜUæ ¥æ{æÚ |æè ¥æÜUæàæ ãñ J §¨
ç±¯² }æï¢ ²ã ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU ¨}ææÝ SƒæÝ }æï¢ çSƒ„ ¨|æè …Ýæï¢ ÜUæï »ÜUÎïàæ ±æHï àæÏÎ ¨éÝæ§ü
Îï„ï ãñ¢ J §¨çH» Ÿææï~æïç‹Îí² ¥æÜUæàæ ÜUæ ¿ææÐÜU ãñ J ¥æÜUæàæ ÜUæï ¥Ýæ±Ú‡æ |æè ÜUãæ xæ²æ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 277 ¨ê~æ 3–42
§¨çH» ¥æÜUæàæ ÜUæ ¨±üÃ²æÐÜUy± ç¨h ãæï„æ ãñ J àæÏÎ xæíã‡æ ¨ï Ÿææï~æïç‹Îí² ÜUæ ¥Ýé}ææÝ ãæï„æ ãñ
J v²æï¢çÜU Ïæç{Ú Ã²çv„ àæÏÎ ÜUæï Ýãè¢ ¨éÝ„æ ¥æñÚ ¥Ïæç{Ú ¨éÝ„æ ãñ J §¨çH» Ÿææï~æïç‹Îí² ÜUæ àæÏÎ
ç±¯² ãñ J Íæíæ‡æïç‹Îí² ÜUæ ¨}Ïæ‹{ |æêç}æ ¨ï ãñ, ±ã xæ‹{ ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚ„è ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ Ú¨Ýæ ÜUæ
…H ¨ï, Ýï~æ ÜUæ ¥çxÝ ¨ï, y±™æ ÜUæ ±æ²é ¨ï ¨}Ïæ‹{ ãñ J ²ï §ç‹Îí²æ¡ »ÜU-»ÜU ç±¯² ÜUæ xæíã‡æ
ÜUÚ„è ãñ¢ J v²æï¢çÜU ©Ý-©Ý SƒêH |æê„æï¢ ¨ï §ÝÜUæ ç±àæï¯ ¨}Ïæ‹{ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ÿææï~æïç‹Îí² ÜUæ
¨}Ïæ‹{ ¥æÜUæàæ ¨ï ãñ J ±ã àæÏÎ ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚ„è ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï Ÿææï~æïç‹Îí² ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU
¨}Ïæ‹{ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæ çÎÃ²Ÿææï~æ ÏæÝ …æ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ¨êÿ}æ ¥æñÚ ÎêÚ ÜïU àæÏÎæï¢ ÜUæï ¨éÝÝï
}æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ„æ ãñ JJ 41 JJ
ÜUæ²æÜUæàæ²æï: ¨}Ïæ‹{¨¢²}ææÌÍæé„êH¨}ææÐœæïpæÜUæàæxæ}æÝ}æì JJ 42 JJ
àæÏÎæƒü - (ÜUæ²-¥æÜUæàæ²æï:) àæÚèÚ ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU (¨}Ïæ‹{-¨¢²}ææ„ì) ¨}Ïæ‹{ }æï¢
¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (HÍæé-„êH-¨}ææÐœæï:-™) ¥æñÚ ãËÜïU „êH ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨¢²}æ ÜïU mæÚæ ¨}ææÐçœæ
ÐíæŒ„ ãæïÝï ÐÚ (¥æÜUæàæ-xæ}æÝ}æì) ¥æÜUæàæ }æï¢ xæ}æÝ ç¨h ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - àæÚèÚ ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ¥ƒ±æ ãËÜïU M§ü ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ
}æï¢ ¨¢²}æ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ç™œæ ÜïU „ÎæÜUæÚ ãæïÝï ÐÚ ‘¥æÜUæàæ xæ}æÝ ÜUè ç¨çh’ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²~æ ÜUæ²S„~ææÜUæàæ¢ „S²æ±ÜUæàæÎæÝæ„ì ÜUæ²S², „ïÝ ¨¢Ïæ‹{: ÐíæçŒ„: J „~æ ÜëU„-
¨¢²}ææï ç…y±æ „y¨¢Ïæ‹{¢ HÍæé¯é ±æ „êHæçÎc±æÐÚ}ææ‡æé|²: ¨}ææÐôœæ HÏŠ±æ ç…„¨¢Ïæ‹{æïï HÍæé|æü±ç„ J
HÍæéy±æÓ™ …Hï ÐæÎæ|²æ¢ ç±ãÚç„, „„S„ê‡æüÝæç|æ„‹„é}ææ~æï ç±Ny² Úçà}æ¯é ç±ãÚç„ J „„æï ²ƒïcÅ}ææÜUæàæ-
xæç„ÚS² |æ±„èç„ JJ 42 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - …ãæ¡ àæÚèÚ ãæï„æ ãñ ±ãæ¡ ¥æÜUæàæ ãæï„æ ãñ (àæÚèÚ ÜUè çSƒç„ ÜïU çH»)
¥æÜUæàæ ÜïU (mæÚæ) ¥±ÜUæàæ ÎïÝï ¨ï àæÚèÚ ÜUæ ©¨¨ï ¨}Ïæ‹{ ãæï„æ ãñ J ±ãæ¡ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ±æHæ
(²æïxæè) ©¨ ¨}Ïæ‹{ ÜUæï …è„ÜUÚ M§ü ¥æçÎ ÐÚ}ææ‡æé Ð²ü‹„ HÍæé ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨}ææÐçœæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU
©¨ ¨}Ïæ‹{ ÜUæï …è„ÜUÚ HÍæé (ãæï …æ„æ ãñ), HÍæé ãæïÝï ¨ï …H ÐÚ ÐñÚæï¢ ¨ï ™H„æ ãñ J Ðpæ„ì
}æÜUÇGè ÜïU …æHï ÜïU „‹„é¥æï¢ }æï¢ ç±™Ú‡æ ÜUÚ çÜUÚ‡ææï¢ }æï¢ ç±™Ú„æ ãñ J ©¨¨ï §ÓÀæÝé¨æÚ ²æïxæè ÜUæ
¥æÜUæàæ }æï¢ xæ}æÝ ãæï„æ ãñ JJ 42 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜUæ²æ „ƒæ ¥æÜUæàæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ çÜU²ï ¨¢²}æ ÜUæ ÈUH ¥æñÚ M§ü
¥æçÎ ãËÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ „ƒæ ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ „ÜU ¨}ææÐçœæ ÜUÚÜïU ©¨ÜïU ¨}Ïæ‹{ ÜUæï …è„Ýï ÜUæ ÈUH
…ãæ¡ ÐÚ ÜUæ²æ ãñ, ±ãæ¡ ÐÚ ¥æÜUæàæ ãñ J ¥æÜUæàæ ÜïU mæÚæ ¥±ÜUæàæ ÐíÎæÝ ÜUÚÝï ¨ï àæÚèÚ
ÜUæ ©¨¨ï ¨}Ïæ‹{ ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ±æHæ ²æïxæè, ©¨ ¨}Ïæ‹{ ÜUæï …è„ÜUÚ
M§ü ¥æçÎ ÐÚ}ææ‡æé Ð²ü‹„ ¨êÿ}æ ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨}ææÐçœæ ÜUÚÜïU, ©¨ ¨}Ïæ‹{ ÜUæï …è„ÜUÚ ãËÜUæ ãæï …æ„æ
ãñ J ãËÜUæ ãæïÝï ¨ï …H ÐÚ ÐñÚæï¢ ¨ï xæ}æÝ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ÜïU Ðpæ„ì }æÜUÇGè ÜïU …æHï ÐÚ ç±™Ú‡æ
ç±|æêç„ÐæÎ : 278 ¨ê~æ 3–42
ÜUÚÜïU çÜUÚ‡ææï¢ ÐÚ SƒêH àæÚèÚ ¨ï Íæê}æ„æ ãñ J ©¨¨ï ¥ÐÝè §ÓÀæÝé¨æÚ SƒêH àæÚèÚ ¨ï ¥æÜUæàæ }æï¢ Íæê}æ„æ
ãñ J ¥Ïæ ªÐÚ çH¶è ç¨çh²æï¢ ÐÚ ç±™æÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ -
àæÚèÚ ¥æñÚ ¥æÜUæàæ ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæ SƒêH àæÚèÚ ÜñU¨ï §„Ýæ ãËÜUæ ãæï„æ
ãñ çÜU ç…¨¨ï SƒêH àæÚèÚ ¨ï ²æïxæè ÐæÝè ÐÚ Íæê}æ„æ ãñ J }æÜUÇGè ÜïU …æHï ÐÚ Íæê}æ„æ ãñ J çÜUÚ‡ææï¢ ¥æñÚ
ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÐÚ Íæê}æ„æ ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝè §ÓÀæ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥æÜUæàæ }æï¢ Íæê}æ„æ ãñ J §„Ýï ¨}Ïæ‹{}ææ~æ ¨ï
àæÚèÚ Üï U §„Ýæ ãËÜUæ ãæï Ý ï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÜUæï § ü |æè çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îï „ æ ¥æñ Ú Sƒê H
àæÚèÚ }æï¢ …æï xæç„ ¥æ§ü ©¨ÜUæ |æè ÜUæï§ü ÜUæÚ‡æ ÐçÚ¿ææ„ Ýãè¢ ãñ J M§ü, }æÜUÇGè ÜUæ …æHæ, ÐÚ}ææ‡æé,
çÜUÚ‡æ ¥æçÎ }æï¢ ¨}ææÐçœæ ÜUÚÜïU M§ü ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ¥æñÚ àæÚèÚ ÜïU ¨}Ïæ‹{ ÜUæï …è„ÜUÚ, ©Ý ¨êÿ}æ
ÐÎæƒæïZ ÐÚ SƒêH àæÚèÚ ¨ï Íæê}æÝï ÜUæ ÜUæï§ü |æè ÜUæÚ‡æ çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îï„æ J Ý „æï àæÚèÚ ¥æñÚ ¥æÜUæàæ
ÜïU ¨}Ïæ‹{ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï àæÚèÚ ÜïU ãËÜUæ ãæïÝï ÜUæ ÜUæï§ü ÜUæÚ‡æ ã}æï¢ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ ¥æñÚ Ý
SƒêH àæÚèÚ ÜUè xæç„ ÜUæ ÜUæï§ü ÜUæÚ‡æ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï M§ü, }æÜUÇGè ÜUæ …æHæ,
ÐÚ}ææ‡æé, çÜUÚ‡æ §Ý}æï¢ àæÚèÚ ÜïU ãËÜUæ ãæïÝï ÜUæ ÜUæÚ‡æ ã}æï¢ çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îï„æ ãñ J ¥æñÚ Ý ÜUæï§ü àæÚèÚ
ÜïU Íæê}æÝï ÜUæ ÜUæÚ‡æ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ J
ÐíàÝ - }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï ²…é±ïüÎ 17/67 }æ‹~æ ÜïU |ææc² }æï¢ ²æïxæè ÜïU ¥æÜUæàæ
¥æñÚ ¨ê²ü }æï¢ ¥æÚæïã‡æ ÜUÚÝï ÜUæï çH¶æ ãñ, §¨ÜUæ v²æ ¥ç|æÐíæ² ãñ ?
©œæÚ - ±ãæ¡ |æè ¥ç|æ{æ ¨ï ¥ƒü Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ¥ƒæü„ì ²çÎ ²ã ¥ƒü çÜU²æ …æ²ï
çÜU - ²æïxæè àæÚèÚ ¨çã„ ¥æÜUæàæ ¥æñÚ ¨ê²ü }æï¢ ¥æÚæïã‡æ ÜUÚ„æ ãñ, „æï ¨¢|æ± Ýãè¢ J v²æï¢çÜU ¨ê²ü
}æï¢ ÜUÚæïÇGæï¢ ¥¢àæ ¨ïçË¨²¨ „æÐ}ææÝ ãñ J §„Ýï „æÐ}ææÝ }æï¢ ²æïxæè ÜUæ Ðæ<ƒ± àæÚèÚ …èç±„ ãè Ýãè¢
Úã ¨ÜU„æ J ²çÎ ²æïxæè àæÚèÚ ¨çã„ ¨ê²ü }æï¢ …æ²ïxææ, „æï ©¨ÜUè }æëy²é ãæï …æ²ïxæè J »ï¨è ç¨çh
„æï ²æïxæè ÜUè }æëy²é ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝïxæè J ¥„: ²ã Ïææ„ ç¨h ãñ çÜU ²æïxæè àæÚèÚ ¨çã„ ¥æÜUæàæ
¥æñÚ ¨ê²ü }æï¢ ¥æÚæïã‡æ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ²çÎ }æÝ ¨ï ¥æÜUæàæ xæ}æÝ ¥æñÚ ¨ê²ü }æï¢ ¥æÚæïã‡æ }ææÝæ
…æ²ï, „æï ÆèÜU ãñ J §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU ²æïxæè »ÜUæxæí ç™œæ ãæïÜUÚ ÏææñçhÜU S„Ú ÐÚ ¨ê²æüçÎ
HæïÜUæï¢ ÜUæ ç±àæï¯ }æÝÝ ç™‹„Ý ÜUÚÜïU ©ÝÜïU ç±¯² }æï¢ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J ¨ê²ü ¥æÚæïã‡æ ¨ï ²ãè
¥ç|æÐíæ² }æã<¯ Î²æÝ‹Î …è ÜUæ |æè ¨}æÛæÝæ ™æçã» …æï çÜU ©ÝÜïU çÝ}Ý ©ÐÎïàæ ¨ï SÐcÅ ãæï„æ ãñ -
“¥ç‡æ}ææ ¥æçÎ ç±|æêç„²æ¡ ãñ¢ J ²ï ²æïxæè ÜïU ç™œæ }æï¢ ÐñÎæ ãæï„è ãñ¢ J ¨æ¢¨æçÚÜU Hæïxæ …æï ²ã
}ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ²ï ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ÐñÎæ ãæï„è ãñ¢, ±ã ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J ‘¥ç‡æ}ææ’ ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ
çÜU [²æïxæè ÜUæ ç™œæ] ÀæïÅè ¨ï ÀæïÅè ±S„é ÜUæ ç±àæï¯ ¨êÿ}æ ãæïÜUÚ ÝæÐÝï±æHæ ãæï„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ
ÏæÇGï ¨ï ÏæÇGï ÐÎæƒü ÜUæï ç±àæï¯ÜUÚ ÏæÇGæ ãæïÜUÚ ²æïxæè ÜUæ }æÝ ÍæïÚ Hï„æ ãñ, ©¨ï ‘xæçÚ}ææ’ ÜUã„ï ãñ¢ J
²ï }æÝ ÜïU {}æü ãñ¢, àæÚèÚ }æï¢ §ÝÜUè àæçv„ Ýãè¢ ãñ J §¨ „Úã Ÿæ±‡æ, }æÝÝ, çÝçÎŠ²æ¨Ý, ¨æÿææyÜUæÚ
ãæï …æÝï ¨ï çÝ¨‹Îïã SÐcÅ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J”
- }æã<¯Î²æÝ‹Î ©ÐÎïàæ}æ†…Úè 11±æ¢ ©ÐÎïàæ - (§ç„ãæ¨ç±¯²)
ç±|æêç„ÐæÎ : 279 ¨ê~æ 3–43
§¨çH²ï ²ï ç¨çh²æ¡ ÐÚèÿææ ÜUæïçÅ }æï¢ ãñ¢ J ²çÎ ÜUæï§ü Ã²çv„ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ©Ð²éüv„ ç¨çh²æï¢ ÜUæï
ç¨h ÜUÚ Îï±ï „æï, ã}æï¢ S±èÜUæÚ ÜUÚÝï }æï¢ ÜUæï§ü Ïææ{æ Ýãè¢ ãñ JJ 42 JJ
ÏæçãÚÜUçËÐ„æ±ëçœæ}æüãæç±Îïãæ „„: ÐíÜUæàææ±Ú‡æÿæ²: JJ 43 JJ
àæÏÎæƒü - (Ïæçã:-¥ÜUçËÐ„æ-±ëçœæ:-}æãæç±Îïãæ) àæÚèÚ ¨ï ¨}Ïæh }æÝ ÜUæ …æï ÏææãÚ ÜïU
ÐÎæƒæïZ ¨ï ±ëçœæ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ©¨ ¥ÜUçËÐ„æ ±ëçœæ ÜUæ Ýæ}æ }æãæç±Îïãæ ãñ J („„:) ©¨¨ï
(ÐíÜUæàæ-¥æ±Ú‡æ-ÿæ²:) ÐíÜUæàæ ÜUæ ¥æ±Ú‡æ ÿæè‡æ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - àæÚèÚ ¨ï ¨}Ïæh Úã„ï ãé» }æÝ ÜUæ …æï ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ ¨ï ±ëçœæHæ|æ ãñ, ±ã
}æãæç±Îïãæ Ýæ}æÜU {æÚ‡ææ ãñ ©¨¨ï Ïæéçh ¨œ± ÜUæ …æï ¥æ±Ú‡æ = Ú…S„}ææï}æêHÜU vHïàæ-ÜU}æü-
ç±ÐæÜU-~æ² ãñ, ©¨ÜUæ ç±Ýæàæ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - àæÚèÚæiçã}æüÝ¨æï ±ëçœæHæ|ææï ç±Îïãæ Ýæ}æ {æÚ‡ææ J
¨æ ²çÎ àæÚèÚÐíç„cÆS² }æÝ¨æï Ïæçã±ëüçœæ}ææ~æï‡æ |æ±ç„ ¨æ ÜUçËÐ„ïy²éÓ²„ï J ²æ „é àæÚèÚçÝÚÐïÿææ
Ïæçã|æêü„S²ñ± }æÝ¨æï Ïæçã±ëüçœæ:, ¨æ ¶Ë±ÜUçËÐ„æ J „~æ ÜUçËÐ„²æ ¨æ{²‹y²ÜUçËÐ„æ¢ }æãæç±Îïãæç}æç„,
²²æ ÐÚàæÚèÚæ‡²æç±àæç‹„ ²æïçxæÝ: J „„p {æÚ‡ææ„: ÐíÜUæàææy}æÝæï Ïæéçh¨œ±S² ²Îæ±Ú‡æ¢ vHïàæÜU}æü-
ç±ÐæÜU~æ²¢ Ú…S„}ææï}æêH¢ „S² ™ ÿæ²æï |æ±ç„ JJ 43 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - àæÚèÚ ¨ï ÏææãÚ (ÜïU çÜU¨è ÐÎæƒü }æï¢) }æÝ ÜUè ±ëçœæ ‘ç±Îïãæ’ Ýæ}æÜU {æÚ‡ææ ãñ J
±ã ({æÚ‡ææ) ²çÎ àæÚèÚ }æï¢ çSƒ„ }æÝ ÜUè Ïææs (ÐÎæƒü }æï¢) ±ëçœæ}ææ~æ ¨ï ãæï„è ãñ („æï ±ã)
ÜUçËÐ„æ ÜUãè …æ„è ãñ J …æï „æï àæÚèÚæç|æ}ææÝÚçã„ Ïæçã|æêü„ }æÝ ÜUè Ïææs±ëçœæ ¥ÜUçËÐ„æ ÜUãHæ„è
ãñ J (²æïxæè) ©Ý ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¨ï ÜUçËÐ„æ ÜïU mæÚæ ¥ÜUçËÐ„æ Ýæ}æÜU }æãæç±Îïãæ ÜUæï ç¨h ÜUÚ„ï ãñ¢,
ç…¨¨ï (±ëçœæ}ææ~æ ¨ï) ÐÚàæÚèÚæï¢ }æï¢ ¥æç±cÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©¨ {æÚ‡ææ ¨ï Ú…¨ì-„}æ¨ì ÜïU ÜUæÚ‡æ ÐíÜUæàææy}ææ
Ïæéçh ÜUæ …æï vHïàæ ÜU}æü ¥æñÚ ç~æç±{ ç±ÐæÜUæy}æÜU ¥æ±Ú‡æ ãñ, ©¨ÜUæ ÿæ² ãæï„æ ãñ JJ 43 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ }æãæç±Îïãæ±ëçœæ ÜUæ S±M Ð ¥æñÚ ©¨ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
àæÚèÚ ÜïU ÏææãÚ }æÝ ÜUè ±ëçœæ ÜUæ ãæïÝæ ç±Îïãæ Ýæ}æ ÜUè {æÚ‡ææ ãñ J àæÚèÚ }æï¢ }æÝ ÜïU Úã„ï
ãé» ²çÎ ÜïU±H ±ëçœæ ÜïU mæÚæ ãæï„è ãñ „æï ±ã ÜUçËÐ„æ ÜUãæ„è ãñ J ²æïxæè ÜUçËÐ„æ ÜïU mæÚæ ¥ÜUçËÐ„æ
}æãæç±Îïãæ ÜUæï ç¨h ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©¨¨ï ÐÚàæÚèÚæï¢ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©¨ {æÚ‡ææ ¨ï ÐíÜUæàææy}æÜU
Ïæéçh¨œ± ÜUæ …æï Ú…æïxæé‡æ-„}ææïxæé‡æ-…‹² ¥æ±Ú‡æ = vHïàæ-ÜU}æü-ç±ÐæÜU ãñ, ±ã ÝcÅ ãæï„æ ãñ J
}æÝ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Úã„ï ãé» …æï ¨¢ÜUËÐ}ææ~æ ¨ï ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUè …æ„è ãñ, ±ã ÜUçËÐ„æ
{æÚ‡ææ ãñ J …æï àæÚèÚ }æï¢ }æÝ ÜïU Úã„ï ãé» àæÚèÚ ÜïU ¥ç|æ}ææÝ ¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢
©¨ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ÜUÚÜïU {æÚ‡ææ ÜUè …æ„è ãñ, ±ã ¥ÜUçËÐ„æ {æÚ‡ææ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU àæÚèÚ }æï¢ }æÝ ÜïU Úã„ï ãé» ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ {æÚ‡ææ
ÜUè …æ„è ãñ ¥ƒ±æ }æÝ ÜUæï àæÚèÚ ¨ï çÝ„æ‹„ ÏææãÚ çÝÜUæH ÜUÚ ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUè
…æ„è ãñ J ±æS„ç±ÜU„æ ²ã ãñ çÜU }æÝ ÜUæï àæÚèÚ ¨ï çÝ„æ‹„ ÏææãÚ çÝÜUæH ÜUÚ ²ã {æÚ‡ææ Ýãè¢
ç±|æêç„ÐæÎ : 280 ¨ê~æ 3–44
ÜUè …æ„è J çÜU‹„é àæÚèÚ }æï¢ }æÝ ÜïU Úã„ï ãé» ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ ¨ï ©¨ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ÜUÚÜïU {æÚ‡ææ
ÜUè …æ„è ãñ J ÜUãè¢ ÐÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ ÜUÚÜïU ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ {æÚ‡ææ ÜUè …æ„è ãñ
¥æñÚ ÜUãè¢ çÏæÝæ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ çÜU²ï ÜUè …æ„è ãñ J ²çÎ }æÝ ÜUæï àæÚèÚ ¨ï çÝ„æ‹„ ÏææãÚ
çÝÜUæH çÎ²æ …æ² „æï ±ã ÜUæ²ü ÜUÚÝæ ÀæïÇG Îï±ïxææ J ²çÎ ÜïU±H }æÝ ÜUæï àæÚèÚ ¨ï ÏææãÚ çÝÜUæH
ÜUÚ ©¨¨ï {æÚ‡ææ ÜUè …æ²ïxæè ¥æñÚ ²æïxæè àæÚèÚ }æï¢ Úãïxææ, „æï ÜïU±H }æÝ ¨ï ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢
{æÚ‡ææ Ýãè¢ ÜUè …æ ¨ÜïUxæè J §¨çH²ï àæÚèÚ }æï¢ }æÝ ÜïU Úã„ï ãé» ©¨ÜUæ ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ ¨ï ¨}Ïæ‹{
ÜUÚÜïU ²æïxæè §¨ {æÚ‡ææ ÜUè ç¨çh ÜUÚ„æ ãñ J ²æïxæè ÐÚàæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J §¨ ç±¯²
}æï¢ ‘²æïxæÎàæüÝ 3/38’ ÐÚ çH¶ çÎ²æ ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ Îï¶ Hï±ï¢ JJ 43 JJ
SƒêHS±M Ð¨êÿ}ææ‹±²æƒü±œ±¨¢²}ææÎì |æê„…²: JJ 44 JJ
àæÏÎæƒü - (SƒêH-S±MÐ-¨êÿ}æ-¥‹±²-¥ƒü±œ±-¨¢²}ææÎì) SƒêH, ¨êÿ}æ, S±MÐ,
¥‹±², ¥ƒü±œ±, §Ý Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜïU MÐæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (|æê„-…²:) |æê„…² Ýæ}æÜU
ç¨çh ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™ |æê„æï¢ ÜïU SƒêH ¥æçÎ §Ý Ðæ¡™ MÐæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï
|æê„æï¢ ÐÚ ¥ç{ÜUæÚ ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ²æïxæè §Ý |æê„æï¢ ¨ï ²ƒïcÅ Ðí²æï…Ý ç¨h ÜUÚ Hï„æ
ãñ „ƒæ ²ï |æê„ ²æïxæè ÜïU Ïæ‹{Ý ÜïU ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ÏæÝ„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „~æ Ðæ<ƒ±ælæ: àæÏÎæÎ²æï ç±àæï¯æ: ¨ãÜUæÚæçÎç|æ{ü}æñü: SƒêHàæÏÎïÝ ÐçÚ|ææç¯„æ: J
»„Îì|æê„æÝæ¢ Ðíƒ}æ¢ M Ð}æì J çm„è² M Ð¢ S±¨æ}ææ‹²¢ }æê<„|æêüç}æ: SÝïãæï …H¢ ±çqL c‡æ„æ ±æ²é: Ðí‡ææ}æè
¨±ü„æïxæç„ÚæÜUæàæ §y²ï„yS±M ÐàæÏÎïÝæïÓ²„ï J ¥S² ¨æ}ææ‹²S² àæÏÎæÎ²æï ç±àæï¯æ: J „ƒæ ™æïv„}æì-
»ÜU…æç„¨}æç‹±„æÝæ}æï¯æ¢ {}æü}ææ~æÃ²æ±ëçœæçÚç„ J
¨æ}ææ‹²ç±àæï¯¨}æéÎæ²æïù~æ ÎíÃ²}æì J çmcÆæï çã ¨}æêã: J Ðíy²S„ç}æ„|æïÎæ±²±æÝéxæ„:-àæÚèÚ¢ ±ëÿææï ²êƒ¢
±Ýç}æç„ J àæÏÎïÝæïÐæœæ|æïÎæ±²±æÝéxæ„: ¨}æêã:-©|æ²ï Îï±}æÝéc²æ:, ¨}æêãS² Îï±æ »ÜUæï |ææxææï }æÝéc²æ
çm„è²æï |ææxæ: J „æ|²æ}æï±æç|æ{è²„ï ¨}æêã: J ¨ ™ |æïÎæ|æïÎç±±çÿæ„: J ¥æ}æíæ‡ææ¢ ±Ý¢ Ïæíæræ‡ææÝæ¢ Ÿ:,
¥æ}æí±‡æ¢ Ïæíæræ‡æŸ §ç„ J
¨ ÐéÝ<mç±{æï ²é„ç¨hæ±²±æïù²é„ç¨hæ±²±p J ²é„ç¨hæ±²±: ¨}æêãæï±Ý¢ Ÿ §ç„ J
¥²é„ç¨hæ±²±: Ÿæ„:-àæÚèÚ¢ ±ëÿæ: ÐÚ}ææ‡æéçÚç„ J ¥²é„ç¨hæ±²±|æïÎæÝéxæ„: ¨}æêãæï ÎíÃ²ç}æç„
Ð„TçH: J »„yS±M Ðç}æy²év„}æì J
¥ƒ çÜU}æï¯æ¢ ¨êÿ}æM Ð}æì ? „‹}ææ~æ¢ |æê„ÜUæÚ‡æ}æì J „S²ñÜUæïù±²±: ÐÚ}ææ‡æé: ¨æ}ææ‹²ç±àæï¯æy}ææ-
ù²é„ç¨hæ±²±|æïÎæÝéxæ„: ¨}æéÎæ² §y²ï±¢ ¨±ü„‹}ææ~ææ‡²ï„œæë„è²}æì J ¥ƒ |æê„æÝæ¢ ™„éƒZ M Ð¢
w²æç„çÜíU²æçSƒç„àæèHæ xæé‡ææ: ÜUæ²üS±|ææ±æÝéÐæç„Ýæïù‹±²àæÏÎïÝæïv„æ: J ¥ƒñ¯æ¢ Ð@}æ¢ M Ð}æƒü±œ±}æì,
|ææïxææÐ±xææüƒü„æ xæé‡æïc±‹±ç²Ýè, xæé‡ææS„‹}ææ~æ|æê„|ææñç„ÜïUçc±ç„ ¨±ü}æƒü±„ì J
„ïçc±ÎæÝè¢ |æê„ï¯é Ð@¨é Ð@M Ðï¯é ¨¢²}ææœæS² „S² M ÐS² S±M ÐÎàæüÝ¢ …²p ÐíæÎé|æü±ç„ J „~æ
Ð@ |æê„S±M Ðæç‡æ ç…y±æ |æê„…²è |æ±ç„ J „Á…²æmy¨æÝé¨æçÚ‡² §± xææ±æïùS² ¨VËÐæÝéç±{æç²‹²æï
|æê„ÐíÜëU„²æï |æ±ç‹„ JJ 44 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 281 ¨ê~æ 3–44
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý}æï¢ Ðëçƒ±è ¥æçÎ }æï¢ ÚãÝï ±æHï ¥æÜUæÚæçÎ {}ææïZ ¨çã„ àæÏÎæçÎ ç±àæï¯
‘SƒêH’ àæÏÎ ÜïU mæÚæ ÜUãï xæ» ãñ¢ J ²ã |æê„æï¢ ÜUæ Ðíƒ}æ MÐ ãñ J çm„è² MÐ (©ÝÜUæ) ¥ÐÝæ
¨æ}ææ‹² ãñ J ÜUÆæïÚ„æ |æêç}æ (ÜUæ ¥ÐÝæ ¨æ}ææ‹² {}æü ãñ), SÝïã …H ÜUæ (¨æ}ææ‹² {}æü ãñ), ©c‡æ„æ
±çq (¥çxÝ ÜUæ) {}æü ãñ, Ðí‡ææ}æè = ±ãÝàæèH ±æ²é ãñ, ¨±ü~æ Ã²æÐÝàæèH ¥æÜUæàæ ãñ ²ã ‘S±MÐ’
àæÏÎ ¨ï ÜUãæ …æ„æ ãñ J §¨ ¨æ}ææ‹² ÜïU àæÏÎæçÎ ç±àæï¯ ãñ¢ J ¥æñÚ §¨è ÐíÜUæÚ ÜUãæ xæ²æ ãñ -
»ÜU »ÜU ¨æ}ææ‹² S±MÐ ±æHï §Ý |æê„æï¢ ÜUè {}æü}ææ~æ ¨ï Ðëƒv„æ ãñ J
¨æ}ææ‹²ç±àæï¯æï¢ ÜUæ ¨}æéÎæ² §¨ (àææ›) }æï¢ ‘ÎíÃ²’ }ææÝæ xæ²æ ãñ J ¨}æêã Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ J
(Ðíƒ}æ) ç…ÝÜUæ |æïÎ àæÏÎæï¢ ¨ï ¥ÐíÜUçÅ„ ãñ, »ï¨ï ¥±²±æï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ ¨}æêã J (…ñ¨ï çÜU) - àæÚèÚ,
±ëÿæ, ²êƒ (Ûæé‡Ç) ±Ý J (çm„è²) ç…ÝÜUæ |æïÎ àæÏÎæï¢ ¨ï ÐíÜUçÅ„ ãñ, »ï¨ï ¥±²±æï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ (¨}æêã)
…ñ¨ï Îï±æï¢ ¥æñÚ }æÝéc²æï¢ ÜUæ ¨}æêã J ¨}æêã ÜUæ »ÜU |ææxæ Îï±, Îê¨Úæ |ææxæ }æÝéc², ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU mæÚæ
ãè ¨}æêã ÜUãæ …æ„æ ãñ J ±ã (¨}æêã) ç±±çÿæ„ |æïÎ ±æHæ ¥æñÚ ¥ç±±çÿæ„ |æïÎ±æHæ (ãæï„æ ãñ)
©ÎæãÚ‡æ:- ¥æ}æíæï¢ ÜUæ ±Ý, Ïæíæræ‡ææï¢ ÜUæ Ÿ, ¥æ}æí±Ý, Ïæíæræ‡æŸ J
±ã (Ðíƒ}æ ¨}æêã) çÈUÚ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ J ÐëƒÜUì ÜUÚÝï ²æïx² ¥±²±²év„ ¥æñÚ ÐëƒÜUì Ý ÜUÚÝï
²æïx² ¥±²±æï¢ ±æHæ J ÐëƒÜUì ÜUÚÝï ²æïx² ¥±²±æï¢ ±æHæ ¨}æêã (©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH») ±Ý, Ÿ J ÐëƒÜUì
Ý ÜUÚÝï ²æïx² ¥±²±æï¢ ±æHæ ¨}æêã (©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH») àæÚèÚ, ±ëÿæ, ÐÚ}ææ‡æé J ÐëƒÜUì Ý ÜUÚÝï ²æïx²
¥±²±æï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ ¨}æêã ÎíÃ² ãñ »ï¨æ Ð„TçH (¥æ™æ²ü) }ææÝ„ï ãñ¢ J ²ã S±MÐ ÜUãæ xæ²æ ãñ J
§¨ÜïU ¥æxæï (ÐíàÝ ãñ çÜU) §ÝÜUæ ¨êÿ}æMÐ v²æ ãñ ? |æê„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ „‹}ææ~æ (§¨ÜUæ ¨êÿ}æMÐ
ãñ), ©¨ (|æê„) ÜUæ »ÜU ¥±²± ÐÚ}ææ‡æé (ãñ ²ã) ¨æ}ææ‹² ç±àæï¯æy}æÜU, ÐëƒÜUì Ý ÜUÚÝï ²æïx² ¥±²±
|æïÎæï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ (¥„:) ¨}æêã (ÎíÃ²) ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ ¨|æè „‹}ææ~ææ²ï¢, ²ã „ë„è²MÐ ãñ J §¨ÜïU
¥æxæï |æê„æï¢ ÜUæ ™„éƒüMÐ - Ðíw²æ, Ðí±ëçœæ, çSƒç„ S±|ææ± ±æHï ¥ÐÝï ÜUæ²æïZ ÜïU S±|ææ± }æï¢ ¥Ýéxæ„
ÚãÝï ±æHï xæé‡æ ‘¥‹±²’ àæÏÎ ÜïU mæÚæ ÜUãï xæ²ï ãñ¢ J §¨ÜïU ¥æxæï §Ý |æê„æï¢ ÜUæ Ð@}æMÐ ‘¥ƒü±œ±’
xæé‡ææï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ ÚãÝï ±æHè (§ÝÜUè) |ææïxææÐ±xæü„æ J xæé‡æ „‹}ææ~ææ¥æï¢, |æê„ »±¢ |æê„æï¢ ¨ï ÏæÝï |ææñç„ÜU
ÐÎæƒæïZ }æï¢ (¥Ýéxæ„ ãñ) §¨çH²ï ²ï ¨Ïæ ¥ƒü±„ì ãñ¢ J
©Ý}æï¢ ¨ï ¥Ïæ Ð@|æê„æï¢ }æï¢ ©Ý}æï¢ ç±l}ææÝ Ðæ¡™ MÐæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï ©¨ ©¨
MÐ ÜUæ S±MÐÎàæüÝ ¥æñÚ …² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨}æï¢ ¨ï |æê„æï¢ ÜïU Ðæ¡™ MÐæï¢ ÜUæï …è„ÜUÚ ²æïxæè
‘|æê„…²è’ ãæï„æ ãñ J ©¨ …² ¨ï ÏæÀÇGæï¢ ÜUæ ¥Ýéxæ}æÝ ÜUÚÝï ±æHè xææñ¥æï¢ ÜïU ¨}ææÝ |æê„ ÐíÜëUç„²æ¡
§¨ ²æïxæè ÜïU ¨VËÐ ÜUæ ¥Ýé¨Ú‡æ ÜUÚÝï ±æHè ãæï„è ãñ¢ JJ 44 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ |æê„æï¢ ÜïU Ðæ¡™ MÐæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J
|æê„æï¢ ÜïU Ðæ¡™ M Ð
|æê„æï¢ ÜUæ Ðíƒ}æ M Ð - §Ý Ðëçƒ±è ¥æçÎ }æï¢ ÚãÝï ±æHï ¥æÜUæÚæçÎ {}ææïZ ¨çã„ àæÏÎ ¥æçÎ
ç±àæï¯ ‘SƒêH’ àæÏÎ ÜïU mæÚæ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ²ã |æê„æï¢ ÜUæ Ðíƒ}æ MÐ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 282 ¨ê~æ 3–44
|æê„æï¢ ÜUæ Îê¨Úæ M Ð - |æê„æï¢ ÜUæ Îê¨Úæ MÐ ‘¨æ}ææ‹²’ ãñ J }æê<„ |æêç}æ ¥ƒæü„ì |æêç}æ ÜUæ {}æü
ÜUÆæïÚ„æ ãñ J SÝïã …H ÜUæ {}æü ãñ J ©c‡æ„æ ¥çxÝ ÜUæ {}æü ãñ J ±æ²é ÜUæ Ðí™HÝàæèH, ç„²üxæì
xæç„ {}æü ãñ J ¥æÜUæàæ ÜUæ ¨±ü~æ Ã²æçŒ„ {}æü ãñ J ²ã ‘S±MÐ’ àæÏÎ ¨ï ÜUãæ xæ²æ ãñ J §¨ ¨æ}ææ‹²
ÜïU àæÏÎæçÎ ç±àæï¯ {}æü ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ²ã ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU »ÜU ¨æ}ææ‹² }æï¢ ¨}æç‹±„ ãæïÝï
±æHï §Ý ¨æ}ææ‹² Ðëçƒ±è ¥æçÎ ÜUæ àæÏÎ ¥æçÎ {}ææïZ ¨ï S±MÐ SÐcÅ ãæï„æ ãñ J ¥ƒæü„ì ¥‹² ÐÎæƒæïZ
¨ï ÐëƒÜUì …æÝæ …æ„æ ãñ J §¨ àææ› }æï¢ ¨æ}ææ‹² ¥æñÚ ç±àæï¯ ÜïU ¨}æéÎæ² ÜUæï ÎíÃ² }ææÝæ xæ²æ ãñ
¥ƒæü„ì ç…¨}æï¢ ¨æ}ææ‹² ¥æñÚ ç±àæï¯ {}æü ãæï¢, ©¨ÜUæï ÎíÃ² }ææÝæ …æ„æ ãñ J
¨}æêã Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ J ÐãHæ ¨}æêã - ç…¨}æï ¥±²±æï ÜUæ |æïÎ àæÏÎæï¢ ¨ï ÐíÜUÅ Ýãè¢
ãæï„æ J …ñ¨ï àæÚèÚ, ±ëÿæ ²êƒ (Ûæé‡Ç), ±Ý ¥æçÎ J Îê¨Úæ ¨}æêã - ç…¨}æï¢ ¥±²±æï¢ ÜUæ |æïÎ àæÏÎæï¢
¨ï ãè ÐíÜUÅ ãæï …æ„æ ãñ J …ñ¨ï Îï± ¥æñÚ }æÝéc² ÎæïÝæï¢ ÜUæ ¨}æêã J §¨ ¨}æêã ÜUæ »ÜU |ææxæ Îï±
¥æñÚ Îê¨Úæ }æÝéc² ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢ ¨ï ²ã ‘Îï±-}æÝéc²’ ¨}æêã ÏæÝæ ãé¥æ ÜUãæ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ‘ç±±çÿæ„
|æïÎ ±æHæ’ ¥æñÚ ‘¥ç±±çÿæ„ |æïÎ ±æHæ’ ãñ J ¥æ}ææï¢ ÜUæ ±Ý, Ïæíæræ‡ææï¢ ÜUæ ¨¢Íæ „æï ç±±çÿæ„ |æïÎ
±æHæ ¨}æêã ãñ „ƒæ ¥æ}æí±Ý, Ïæíæræ‡æ¨¢Íæ ²ã ¥ç±±çÿæ„ |æïÎ ±æHæ ¨}æêã ãñ J
Ðíƒ}æ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨}æêã ÜïU |æè Îæï |æïÎ ãñ¢ - (ÜU) ²é„ ¥±²±æï¢ ±æHæ = ÐëƒÜUì ¥±²±æï¢ ±æHæ
(¶) ¥²é„ ¥±²±æï¢ ±æHæ = ¥ÐëƒÜUì ¥±²±æï¢ ±æHæ J ÐëƒÜUì ¥±²±æï¢ ±æHæ `±Ý’, ‘¨¢Íæ’ ãñ J
¥ÐëƒÜUì ¥±²±æï¢ ±æHï ¨}æêã ‘àæÚèÚ’, ‘±ëÿæ’, ‘ÐÚ}ææ‡æé’ ãñ¢ J ¥ÐëƒÜUì ¥±²±æï¢ }æï¢ ÚãÝï ±æHæ ¨}æêã
ÎíÃ² ãñ, »ï¨æ Ð„TçH }ææÝ„ï ãñ¢ J ²ã |æê„æï¢ ÜUæ S±MÐ ãñ J
|æê„æï¢ ÜUæ „è¨Úæ M Ð - „‹}ææ~ææ²ï¢ ãè |æê„æï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J |æê„æï¢ ÜUæ »ÜU ¥±²± ÐÚ}ææ‡æé
ãñ ¥ƒæü„ì Ðëçƒ±è ¥æçÎ |æê„ ç…Ý ¨êÿ}æ ¥¢àææï¢ ¨ï ÏæÝ„ï ãñ¢ ±ã ÐÚ}ææ‡æé ãñ J ²ã ÐÚ}ææ‡æé „‹}ææ~ææ¥æï¢
¨ï ÏæÝ„æ ãñ J ²ã „‹}ææ~ææ ¨æ}ææ‹² ç±àæï¯ S±MÐ ±æHæ ¥ÐëƒÜUì ¥±²± |æïÎæÝéxæ„ ¨}æéÎæ²MÐ ãñ
¥ƒæü„ì ²ã „‹}ææ~ææMÐ ãñ J ²ã |æê„æï¢ ÜUæ ¨êÿ}æMÐ ãñ J
|æê„æï¢ ÜUæ ™æñƒæ M Ð - Ðíw²æ, Ðí±ëçœæ, çSƒç„ S±|ææ± ±æHï, ¥ÐÝï ÜUæ²æïZ ÜïU S±|ææ± }æï¢ ¥Ýéxæ„
ÚãÝï ±æHï ¨œ±æçÎ „èÝæï¢ ¥‹±² Ýæ}æ ¨ï ÜUãï …æ„ï ãñ¢ J
|æê„æï¢ ÜUæ Ðæ¡™±æ¡ M Ð - ¥ƒü±œ± ãñ J xæé‡æ, „‹}ææ~ææ¥æï¢, |æê„æï¢ ¥æñÚ |ææñç„ÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ ç±l}ææÝ
ãñ¢ J §¨çH²ï ¨|æè ÐÎæƒü ¥ƒü±æÝì ãñ¢ J
§Ý Ðæ¡™æï¢ MÐæï¢ ±æHï, Ðæ¡™æï¢ |æê„æï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÜïU §ÝÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÜUÚ ²æïxæè §Ý ÐÚ
ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J |æê„æï¢ ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜUæ ¥ƒü ²ã Ýãè¢ ãñ çÜU ¨}æS„ ¨ëçcÅ
ÜïU |æê„æï¢ ÐÚ ²æïxæè ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J çÜU‹„é §Ý |æê„æï¢ ÜïU ÜéUÀ ¥¢àææï ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚ
Hï„æ ãñ J …ñ¨ï ¥æ…ÜUH ÜïU |ææñç„ÜU ±ñ¿ææçÝÜU Ðëçƒ±è, …H, ¥çxÝ, ±æ²é ¥æçÎ |æê„æï¢ ÜïU ÜéUÀ ¥¢àæ
ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÜïU ¥ÐÝï ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜïU ¥ÝïÜU Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUæï ç¨h ÜUÚ„ï ãñ¢ J ±ñ¨ï ãè ²æïxæè |æè
ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ JJ 44 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 283 ¨ê~æ 3–45
„„æïùç‡æ}ææçÎÐíæÎé|ææü±: ÜUæ²¨}Ðœæh}ææüÝç|æÍææ„p JJ 45 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ©¨ |æê„…² ¨ï (¥ç‡æ}ææçÎ-ÐíæÎé|ææü±:) ¥ç‡æ}ææ ¥æçÎ ç¨çh²æ¡ ©yÐ‹Ý
ãæï„è ãñ¢ „ƒæ (ÜUæ²-¨}Ð„ì) àæÚèÚ ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ÏæÉG„æ ãñ („Îì-{}æü-¥Ýç|æÍææ„:-™) ¥æñÚ ²æïxæè
ÜïU ÜUæ²ü }æï¢ Ðëçƒ±è ¥æçÎ |æê„æï¢ ÜïU {}æü »ÜU ¨è}ææ „ÜU Ïææ{æ Ýãè¢ ÇæH„ï J
¨ê~ææƒü - ©Ý |æê„æï¢ ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚ HïÝï ¨ï ¥ç‡æ}ææ, HçÍæ}ææ, }æçã}ææ, ÐíæçŒ„, ÐíæÜUæ}²,
±çàæy±, §üçàæ„ëy± ¥æñÚ ²~æÜUæ}ææ±¨æç²y± ²ï ¥æÆ ç¨çh²æ¡ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ¢ „ƒæ àææÚèçÚÜU
¨}ÐÎæ ÏæÉG„è ãñ ¥æñÚ Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™|æê„æï¢ ÜïU {}æü ²æïxæè ÜïU ÜUæ²æïZ }æï¢ »ÜU ¨è}ææ „ÜU
Ïææ{ÜU Ýãè¢ ÏæÝ„ï J
Ã²æ0 |ææ0 - „~ææç‡æ}ææï |æ±y²‡æé: J HçÍæ}ææ HÍæé|æü±ç„ J }æçã}ææ }æãæ‹|æ±ç„ J ÐíæçŒ„ÚXäË²xæíï‡ææçÐ
SÐëàæç„ ™‹Îí}æ¨}æì J ÐíæÜUæ}²ç}æÓÀæÝç|æÍææ„:, |æê}ææ±é‹}æÁ…ç„ çÝ}æÁ…ç„ ²ƒæïÎÜïU J ±çàæy±¢ |æê„|ææñç„ÜïU¯é
±àæè |æ±y²±à²pæ‹²ï¯æ}æì J §üçàæ„ëy±¢ „ï¯æ¢ Ðí|æ±æŒ²²Ã²êãæÝæ}æècÅï J ²~æ ÜUæ}ææ±¨æç²y±¢ ÿ²¨VËÐ„æ
²ƒæ ¨VËÐS„ƒæ |æê„ÐíÜëU„èÝæ}æ±SƒæÝ}æì J Ý ™ àæv„æïùçÐ ÐÎæƒüç±Ð²æü¨¢ ÜUÚæïç„ J ÜUS}ææ„ì ? ¥‹²S²
²~æÜUæ}ææ±¨æç²Ý: Ðê±üç¨hS² „ƒæ|æê„ï¯é ¨VËÐæçÎç„ J »„æ‹²cÅæ±ñE²æüç‡æ J
ÜUæ²¨¢Ðmÿ²}ææ‡ææ J „h}ææüÝç|æÍææ„p, Ðë‰±è }æêy²æü Ý çÝL ‡æçh ²æïçxæÝ: àæÚèÚæçÎçÜíU²æ}æì,
çàæHæ}æŒ²Ýéç±àæ„èç„, ÝæÐ: çSÝx{æ:vHïÎ²ç‹„, ÝæçxÝL c‡ææï Îãç„, Ý ±æ²é: Ðí‡ææ}æè ±ãç„ J
¥Ýæ±Ú‡ææy}æÜïUùŒ²æÜUæàæï |æ±y²æ±ë„ÜUæ²:, ç¨hæÝæ}æŒ²öà²æï |æ±ç„ JJ 45 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©Ý}æï¢ ¨ï ‘¥ç‡æ}ææ’ (±ã ãñ ç…¨}æï¢) ¥‡æé ãæï„æ ãñ, ‘HçÍæ}ææ’ = HÍæé
ãæï„æ ãñ, ‘}æçã}ææ’ = }æãæÝì ãæï„æ ãñ J ‘ÐíæçŒ„’ ±ã ãñ ç…¨}æï¢ ¥XäçH ÜïU ¥xæí|ææxæ ¨ï ™‹Îí}ææ ÜUæï
Àê„æ ãñ J ‘ÐíæÜUæ}²’ ÜUæ ¥ƒü ãñ §ÓÀæ ÜUæ çÝÏææü{ Ðê‡æü ãæïÝæ (ç…¨¨ï) |æêç}æ }æï¢ (©¨è ÐíÜUæÚ) „ñÚ„æ
¥æñÚ ÇêÏæ„æ ãñ ç…¨ ÐíÜUæÚ ÐæÝè }æï¢ („ñÚ„æ ÇêÏæ„æ ãñ) J ‘±çàæy±’ = |æê„æï¢ »±¢ |æê„æï¢ ¨ï ÏæÝï ÐÎæƒæïZ
ÐÚ (©¨ÜUæ) ±çàæy± ãæï„æ ãñ ¥æñÚ (±ã) ¥‹²æï¢ ÜïU ±àæ Ýãè¢ ãæï„æ J ‘§üçàæ„ëy±’ = ©Ý (|æê„ »±¢
|ææñç„ÜU ÐÎæƒæïZ) ÜïU ©yÐçœæ ÐíH² „ƒæ çSƒç„ ÜïU ÜíU}æ ÜUæ §üàæÝ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï„æ ãñ J
‘²~æÜUæ}ææ±¨æç²y±’ (Ýæ}æÜU ç¨çh) ÿ²¨VËÐ„æ ÜUãHæ„è ãñ J (©¨ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ) ç…¨
ÐíÜUæÚ ÜUæ ¨VËÐ ãæï„æ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ ÜUæ |æê„ »±¢ ©ÝÜUè ÐíÜëUç„²æï¢ ÜUæ („‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ) ¥±SƒæÝ
(= çSƒç„) ãæï„è ãñ J ¨}æƒü ãæïÝï ÐÚ |æè ÐÎæƒæïZ ÜUæï ç±Lh (©ËÅæ) Ýãè¢ ÜUÚ„æ J v²æï¢ ? Ðê±ü
ç¨h ÿ²¨VËÐ ±æHï §üEÚ ÜUæ |æê„æï¢ }æï¢ ©¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ ¨VËÐ ãæïÝï ¨ï J ²ï ¥æÆ »ïE²ü ãñ¢ J
‘ÜUæ²¨}Ð„ì’ ¥xæHï ¨ê~æ }æï¢ ÜUãè …æÝï ±æHè ãñ J ¥æñÚ ©Ý (|æê„æï¢) ÜïU {}ææïZ ÜïU mæÚæ Ïææ{
Ý ãæïÝæ J Ðëçƒ±è ÜUçÆÝy± {}æü ÜïU mæÚæ ²æïxæè ÜUè àæÚèÚ çÜíU²æ ÜUæï Ýãè¢ ÚæïÜU„è, ÐyƒÚ }æï¢ |æè ¥ÝéÐí±ïàæ
ÜUÚ„æ ãñ J SÝïãxæé‡æ ²év„ …H ©¨ÜUæï ¥æÎíü Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ xæHæ Ýãè¢ ¨ÜU„æ J ©c‡æ ({}æü²év„)
¥çxÝ Ýãè¢ …Hæ„æ ãñ J ±ãÝàæèH ±æ²é Ýãè¢ ÇéHæ„è ãñ J ¥Ýæ±Ú‡æMÐè ¥æÜUæàæ }æï¢ |æè xæéŒ„ àæÚèÚ
±æHæ ãæï„æ ãñ, ç¨hæï¢ ÜïU çH» |æè ¥öà² ãæï„æ ãñ JJ 45 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 284 ¨ê~æ 3–45
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ¥ç‡æ}ææçÎ ç¨çh, ÜUæ²¨}Ð„ì ¥æñÚ |æê„æï¢ ÜïU {}ææïZ ÜïU ¥æÍææ„ ÜUæ
çÝ¯ï{ çÜU²æ ãñ J §¨ ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ¥ç‡æ}ææçÎ ¥æÆ ç¨çh²æï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ çH¶æ ãñ ¥æñÚ
ÜéUÀ ¥‹² ç¨çh²æï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ |æè çH¶æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ©Ý ç¨çh²æï¢ ÐÚ ç±™æÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ J
¥ç‡æ}ææçÎ ç¨çh²æï¢ ÜïU ç±¯² }æï¢ }æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜïU ç±™æÚ -
``§¨}æï¢ ÎícÅæ ¨ï ¥ç|æÐíæ² §üEÚ ãñ J ²æïxæè ç±|æêç„ ÜUæï àæéh ÜUÚ„æ ãñ ²ã ²æïxæàææ› }æï¢ çH¶æ
ãñ J ¥ç‡æ}ææ ¥æçÎ ç±|æêç„²æ¡ ãñ¢ J ²ï ²æïxæè ÜïU ç™œæ }æï¢ ÐñÎæ ãæï„è ãñ¢ J ¨æ¢¨æçÚÜU Hæïxæ …æï ²ã
}ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ²ï ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ÐñÎæ ãæï„è ãñ¢, ±ã ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J ¥ç‡æ}ææ ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ
çÜU (²æïxæè ÜUæ ç™œæ) ÀæïÅè ¨ï ÀæïÅè ±S„é ÜUæï ç±àæï¯ ¨êÿ}æ ãæïÜUÚ ÝæÐÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ J §¨è
ÐíÜUæÚ ÏæÇGï ¨ï ÏæÇGï ÐÎæƒü ÜUæï ç±àæï¯„Ú ÏæÇGæ ãæïÜUÚ ²æïxæè ÜUæ }æÝ ÍæïÚ Hï„æ ãñ, ©¨ï xæçÚ}ææ ÜUã„ï
ãñ¢ J ²ï }æÝ ÜïU {}æü ãñ¢, àæÚèÚ }æï¢ §ÝÜUè àæçv„ Ýãè¢ ãñ J''
- ©ÐÎïàæ}æTÚè 11 ±æ¡ Ðí±™Ý, ÐëcÆ 117
¥ç‡æ}ææçÎ ¥æÆ ç¨çh²æ¡
1. ¥ç‡æ}ææ - àæÚèÚ ÜUæï ¥‡æé ÏæÝæ HïÝæ - ²çÎ Ð„Hï àæÚèÚ ÜUæï ¥‡æé }ææÝæ …æ„æ ãñ, „æï
ÆèÜU ãñ J ÐÚ‹„é àæÚèÚ ÜUæï ™è¢Åè …ñ¨æ ¥ƒ±æ ÐÚ}ææ‡æé …ñ¨æ ÏæÝæÝæ }ææÝæ …æ„æ ãñ, „æï ²ã ¨}|æ±
Ýãè¢ J
2. HçÍæ}ææ - àæÚèÚ ÜUæï ÜéUÀ ãHÜUæ ÏæÝæÝæ }ææÝæ …æ„æ ãñ, „æï ÆèÜU ãñ J ÐÚ‹„é ç±}ææÝ ÜUè
|ææ¡ç„ ¥æÜUæàæ }æï¢ ©ÇGÝæ }ææÝæ …æ„æ ãñ, „æï ²ã ÐÚèÿææ ÜUæïçÅ }æï¢ ãñ J
3. }æçã}ææ - àæÚèÚ ÏæH±æÝì Ã²çv„²æï¢ ÜUè |ææ¡ç„ H}Ïææ ™æñÇGæ ÏæÝæ çH²æ …æ„æ ãñ „æï ÆèÜU
ãñ J ÐÚ‹„é çã}ææH² Ð±ü„ …ñ¨æ }ææÝæ …æ„æ ãñ, „æï ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J
4. ÐíæçŒ„ - ™‹Îí}ææ ÜUæï }ææÝç¨ÜU ÜUËÐÝæ ¨ï ¥¢xæéçH ÜïU ¥xæí|ææxæ ¨ï ÀêÝæ }ææÝæ …æ„æ ãñ,
„æï ÆèÜU ãñ ¥æñÚ ²çÎ SƒêH àæÚèÚ ÜUè ¥¢xæéçH ¨ï ™‹Îí}ææ ÜUæï ÀêÝæ }ææÝæ …æ„æ ãñ, „æï ²ã
¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J
5. ÐíæÜUæ}² - §ÓÀæ ÜUæ ç±Íææ„ Ý ãæïÝæ J ²æïxæè ç™œæ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ÜUÚï ¥ƒ±æ
§üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè §ÓÀæ ÜUÚï „æï Ðí²yÝ ÜUÚÝï ÐÚ Ðê‡æü ãæï ¨ÜU„è ãñ J ²çÎ ²æïxæè ²ã §ÓÀæ ÜUÚï
çÜU }æñ¢ SƒêHàæÚèÚ ¨ï çàæHæ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚ …æª¡ ¥æñÚ Ðpæ„ì …ñ¨æ ÜUæ „ñ¨æ ÏææãÚ çÝÜUH ¥æª¡,
²ã ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J
6. ±çàæy± - Ðëçƒ±è ¥æçÎ ÜéUÀ |æê„æï¢ ¥æñÚ ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý ÜéUÀ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ±àæ }æï¢ ÜUÚ HïÝæ
„æï ¨}|æ± ãñ J …ñ¨ï ¥æ…ÜUH ÜïU ±ñ¿ææçÝÜU ÜéUÀ }ææ~ææ }æï¢ SƒêH |æê„æï¢ ¥æñÚ ©Ý¨ï ÏæÝï ÐÎæƒæïZ ÜUæï
±àæ }æï¢ ÜUÚ Hï„ï ãñ¢ J ±ñ¨ï ãè ²æïxæè |æè ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¨|æè |æê„æï¢ ¥æñÚ ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæï
±àæ }æï¢ ÜUÚ HïÝæ ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 285 ¨ê~æ 3–46
7. §üçàæ„ëy± - |æêç}æ ¥æçÎ ¨ï ÏæÝï ÜéUÀ ÐÎæƒæïZ ÜUæï HïÜUÚ Ý²ï ÐÎæƒü ©yÐ‹Ý ÜUÚ ÎïÝæ ¥æñÚ
©ÝÜUæ Ýæàæ ÜUÚ ÎïÝæ „ƒæ ©ÝÜUæï ç…¨ çSƒç„ }æï¢ Ú¶Ýæ ™æãï ©¨è çSƒç„ }æï¢ Ú¶Ýæ »ï¨æ ±çàæy±
²æïxæè ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é ÐíÜëUç„ ¥ƒ±æ ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUæï HïÜUÚ Ý§ü ¨ëçcÅ ÏæÝæ ÎïÝæ, ©¨ÜUæ ç±Ýæàæ
ÜUÚ ÎïÝæ, ¨}æS„ ¨ëçcÅ ÜïU ÐÎæƒæïZ ÜUæï Ã²±çSƒ„ ÜUÚ ÎïÝæ ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J
8. ²~æÜUæ}ææ±¨æç²y± - ÿ²¨VËÐ …æï ÜUæ²ü ²æïxæè ÜïU ¿ææÝ, ÏæH ¨ï çÜU²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢,
©ÝÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ÜUÚÝæ, ©ÝÜUæï ÏæÝæÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ, »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ©ÝÜUè ©yÐçœæ
ãæï ¨ÜU„è ãñ ¥æñÚ ç±Ýæàæ |æè ãæï ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é §ÓÀæ }ææ~æ ¨ï Ý²ï ÐÎæƒæïZ ÜUè ©yÐçœæ ¥æñÚ
ç±Ýæàæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J
§¨è ¨ê~æ ÜïU |ææc² }æï¢ ¥æ§ü ÜéUÀ ¥‹² ç¨çh²æï¢ ÐÚ ç±™æÚ :-
`„h}ææüÝç|æÍææ„' |æêç}æ ²æïxæè ÜïU SƒêH àæÚèÚ ÜUè xæç„ ÜUæï Ýãè¢ ÚæïÜU„è ¥ƒæü„ì |æêç}æ }æï¢ SƒêH
àæÚèÚ ¨ï ²æïxæè Ðí±ïàæ ÜUÚ …æ„æ ãñ, ²ã ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J ²çÎ Ïæéçh ¨ï ²æïxæè |æêç}æ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚ„æ
ãñ „æï ²ã ÐÚèÿææ ÜUæïçÅ }æï¢ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ²æïxæè ÜUæ SƒêH àæÚèÚ ¨ï ÐyƒÚ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚÝï ÜUè
Ïææ„ ÜUæï ¨}æÛæ Hï±ï¢ J ²çÎ ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ ÜUæï …H Ýãè¢ xæHæ„æ ãñ, ¥çxÝ Ýãè¢ …Hæ„è ãñ »ï¨æ
}ææÝæ …æ„æ ãñ „æï ²ã ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ …H ÜUè àæè„H„æ ÜUæï ¥çxÝ ÜUè ©c‡æ„æ
ÜUæï çÜU¨è ¨è}ææ „ÜU ¥²æïxæè Hæïxææï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ ¥ç{ÜU ¨ã Hï„æ ãñ, »ï¨æ }ææÝæ …æ²ï „æï ²ã ÆèÜU
ãñ JJ 45 JJ
M ÐHæ±‡²ÏæH±…í¨¢ãÝÝy±æçÝ ÜUæ²¨}Ð„ì JJ 46 JJ
àæÏÎæƒü - (MÐ-Hæ±‡²-ÏæH-±…í-¨¢ãÝÝy±æçÝ) MÐ, Hæ±‡², ÏæH, ±…í ¨¢ãÝÝy±
= àæÚèÚ ÜUè öÉG„æ (ÜUæ²-¨}Ð„ì) ²ã ‘àæÚèÚ ÜUè ¨}Ðçœæ’ ãñ J
¨ê~ææƒü - Ðæ¡™ |æê„æï¢ ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚ HïÝï ¨ï ¥æñÚ |æê„æï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ¥‹ÝæçÎ ÜïU ¨}æéç™„
Ðí²æïxæ ¨ï ²æïxæè ÜUæï ²ã ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜUè ‘àææÚèçÚÜU ¨}Ðçœæ’ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÎàæüÝè²: ÜUæç‹„}ææÝç„àæ²ÏæHæï ±…í¨¢ãÝÝpïç„ JJ 46 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÎàæüÝè², ÜUæç‹„}ææÝ, ¥ç„ÏæH±æÝì, ±…í ÜïU ¨}ææÝ ¨éöÉG ¥X ¨ç‹Ý±ïàæ²év„
(ãæï„æ ãñ) JJ 46 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜUæ²¨}Ð„ì ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
|æê„æï¢ ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ MÐ±æÝì = ¨é‹ÎÚ MÐ ±æHæ, ç±àæï¯ ÜUæç‹„
²év„, Ïæãé„ ÏæH±æÝì ¥æñÚ öÉG ¥±²±æï¢ ±æHæ ãæï …æ„æ ãñ J ‘±…í’ ÐyƒÚ ÜUæï ÜUã„ï ãñ¢ J ²ãæ¡ ÐÚ
àæÚèÚ ÜïU ¥Xæï¢ ÜïU çH²ï ±…í àæÏÎ ÜUæ Ðí²æïxæ ãé¥æ ãñ J §¨ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ ãñ çÜU ²æïxæè
ÜUæ àæÚèÚ ÐyƒÚ …ñ¨æ ãè öÉG ãæï …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã ãñ çÜU àæÚèÚ ÜïU ¥±²± Ïæãé„ öÉG
ãæï …æ„ï ãñ¢ J àæÚèÚ ÜUè …æï ç±àæï¯„æ²ï¢ ²ãæ¡ ÐÚ Ïæ„Hæ§ü ãñ¢ ©¨}æï¢ ÜïU±H ²æïxææ|²æ¨ ãè ÜUæÚ‡æ ãñ
ç±|æêç„ÐæÎ : 286 ¨ê~æ 3–47
»ï¨æ Ýãè¢ }ææÝÝæ ™æçã²ï J ©œæ}æ |ææï…Ý, ©ç™„ Ã²æ²æ}æ, Ðëçƒ±è ¥æçÎ |æê„æï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ,
©Ý¨ï ©yÐ‹Ý ãé» ¥‹Ý, ÈUH ¥æçÎ ÜUæ ¿ææÝ, ©ÝÜUæ ©ç™„ Ðí²æïxæ, S±æS‰² ¨ï ¨}Ïæh çÝ²}ææï¢ ÜUæ
ÐçÚ¿ææÝ §y²æçÎ §¨ àææÚèçÚÜU ¨}Ðçœæ ÜUè ÐíæçŒ„ }æï¢ ¨ãæ²ÜU ãæï„ï ãñ¢ J ¥æ²é±ïüÎ }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU
(¥æãæÚ, S±ŒÝ = çÝÎíæ, Ïæíræ™²ü) ²ï „èÝ S±æS‰² ÜïU ¥æ{æÚ ãñ¢ 1 JJ 46 JJ
xæíã‡æS±M ÐæçS}æ„æ‹±²æƒü±œ±¨¢²}ææÎì §ç‹Îí²…²: JJ 47 JJ
àæÏÎæƒü - (xæíã‡æ-S±MÐ-¥çS}æ„æ-¥‹±²-¥ƒü±œ±-¨¢²}ææÎì) xæíã‡æ, S±MÐ, ¥çS}æ„æ,
¥‹±², ¥ƒü±œ± }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (§ç‹Îí²-…²:) §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ¥ç{ÜUæÚ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - §ç‹Îí²æï¢ ÜïU xæíã‡æ, S±MÐ, ¥çS}æ„æ, ¥‹±², ¥æñÚ ¥ƒü±œ± ²ï Ðæ¡™ MÐ ãñ¢ J
§Ý Ðæ¡™æï¢ §ç‹Îí² MÐæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ‘§ç‹Îí²…²’ Ýæ}æ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨æ}ææ‹²ç±àæï¯æy}ææ àæÏÎæçÎxæíæüs: J „ïçc±ç‹Îí²æ‡ææ¢ ±ëçœæxæíüã‡æ}æì J Ý ™ „y¨æ}ææ‹²-
}ææ~æxæíã‡ææÜUæÚ}æì J ÜUƒ}æÝæHæïç™„: ¨ ç±¯²ç±àæï¯ §ç‹Îí²ï‡æ }æÝ¨æ ±æÝéÃ²±¨è²ï„ïç„ J S±M Ð¢ ÐéÝ:
ÐíÜUæàææy}æÝæï Ïæéçh¨œ±S² ¨æ}ææ‹²ç±àæï¯²æïÚ²é„ç¨hæ±²±|æïÎæÝéxæ„: ¨}æêãæï ÎíÃ²ç}æç‹Îí²}æì J „ï¯æ¢ „ë„è²¢
M Ð}æçS}æ„æHÿæ‡ææïùã¢ÜUæÚ: J „S² ¨æ}ææ‹²S²ïç‹Îí²æç‡æ ç±àæï¯æ: J ™„éƒZ M Ð¢ Ã²±¨æ²æy}æÜUæ:
ÐíÜUæàæçÜíU²æçSƒç„àæèHæ xæé‡ææ ²ï¯æç}æç‹Îí²æç‡æ ¨æã¢ÜUæÚæç‡æ ÐçÚ‡ææ}æ: J Ð@}æ¢ M Ð¢ xæé‡æï¯é ²ÎÝéxæ„¢
ÐéL ¯æƒüœ±ç}æç„ J Ð@S±ï„ïçc±ç‹Îí²M Ðï¯é ²ƒæÜíU}æ¢ ¨¢²}æS„~æ „~æ …²¢ ÜëUy±æ Ð@M Ð…²æÎì §ç‹Îí²…²:
ÐíæÎé|æü±ç„ ²æïçxæÝ: JJ 47 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨æ}ææ‹² »±¢ ç±àæï¯æy}æÜU àæÏÎæçÎ `xæíæs' ÜUãHæ„æ ãñ J ©Ý}æï¢ §ç‹Îí²æï¢
ÜUæ Ã²æÐæÚ `xæíã‡æ' (¥æHæï™Ý) ÜUãæ …æ„æ ãñ J ¥æñÚ ±ã (xæíã‡æ) ¨æ}ææ‹² }ææ~æ ÜUæ xæíã‡ææy}æÜU
Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU §ç‹Îí² ÜïU mæÚæ ¥xæëãè„ ±ã àæÏÎæçÎ ç±àæï¯ ç±¯², }æÝ ÜïU mæÚæ ÜñU¨ï …æÝæ …æ
¨ÜU„æ ãñ ? ‘S±MÐ’ - Ðíw²æ S±MÐ Ïæéçh (= ¥ã¢ÜUæÚ) ÜïU ¨æ}ææ‹² ç±àæï¯æï¢ ÜïU ¥Ðëƒçv¨h
¥±²±æï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ ÚãÝï ±æHæ ¨}æêã ‘§ç‹Îí²’ (Ýæ}æÜU) ÎíÃ² ãñ J ©Ý (§ç‹Îí²æï¢) ÜUæ „ë„è² MÐ
¥çS}æ„æ Hÿæ‡æ ‘¥ãVæÚ’ ãñ J ©¨ (¥çS}æ„æMÐè) ¨æ}ææ‹² ÜïU §ç‹Îí²æ¡ ç±àæï¯ ãñ¢ J (§ç‹Îí²æï¢ ÜUæ)
™„éƒü MÐ - çÝp²æy}æÜU, ÐíÜUæàæçÜíU²æ-çSƒç„àæèH xæé‡æ ç…ÝÜïU ÐçÚ‡ææ}æ ¥ãVæÚ ¨çã„ §ç‹Îí²æ¡
ãñ¢ J Ð@}æMÐ - (±ã) ãñ …æï (¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì) xæé‡ææï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ (|ææïxææÐ±xæüMÐ) ÐéL¯æƒü„æ
ãñ J §ç‹Îí²æï¢ ÜïU §Ý Ðæ¡™æï¢ S±MÐæï¢ }æï¢ ÜíU}ææÝé¨æÚ ¨¢²}æ (ÜUÚÝæ ™æçã²ï) ©Ý}æï¢ ÜíU}æàæ: …² ÐíæŒ„
ÜUÚÝï ÐÚ Ðæ¡™æï¢ MÐæï¢ }æï¢ …² ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜUæï ‘§ç‹Îí²…²’ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ JJ 47 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Ðæ¡™ M Ðæï¢ = xæíã‡æ, S±MÐ, ¥çS}æ„æ, ¥‹±², ¥ƒü±œ±
}æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J §¨è ÐæÎ ÜïU 44 ±ï ¨ê~æ }æï¢ |æê„æï¢ ÜïU Ðæ¡™ MÐæï¢ }æï¢
¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï |æê„…² ÜUè ç¨çh Ïæ„Hæ§ü ƒè J ¥Ïæ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Ðæ¡™ MÐæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï
‘§ç‹Îí² …²’ ÜUè ç¨çh Ïæ„Hæ„ï ãñ¢ J
1. ~æ² ©ÐS„}|ææ §y²æãæÚ: S±ŒÝæï Ïæíræ™²üç}æç„ JJ ™ÚÜU¨¢çã„æ, ¨ê~æSƒæÝ 11/34 JJ
ç±|æêç„ÐæÎ : 287 ¨ê~æ 3–48
(1) àæÏÎæçÎ „ƒæ ÍæÅæçÎ ç±¯², ‘xæíæs’ ÜUãæ„ï ãñ¢ ¥æñÚ àæÏÎæçÎ ÍæÅæçÎ xæíæsç±¯²æï¢ }æï¢ …æï
§ç‹Îí²æï¢ ÜUè ±ëçœæ (Ã²æÐæÚ) ãñ, ±ã ‘xæíã‡æ’ ÜUãè …æ„è ãñ ¥ƒæü„ì ç±¯² xæíæs ãñ¢ ¥æñÚ ç±¯²æÜUæÚ
±ëçœæ xæíã‡æ ÜUãæ„è ãñ J ²ã §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ Ðíƒ}æ M Ð ãñ J ±ã xæíã‡æ MÐ §ç‹Îí²æï¢ ÜUè ±ëçœæ ÜïU±H
¨æ}ææ‹² ç±¯²ÜU Ýãè¢ ãñ ¥ƒæü„ì ÜïU±H {}æü}ææ~æ ÜUæï ãè ç±¯² ÜUÚÝï ±æHè Ýãè¢ ãñ J çÜU‹„é {}æèü
ÜUæ |æè ¿ææÝ ÜUÚ±æ„è ãñ J ÜéUÀ Hæïxæ »ï¨æ }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU §ç‹Îí²æï¢ ¨ï ÍæÅæçÎ ±S„é¥æï¢ ÜUæ ç±àæï¯
¿ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ J ²çÎ §ç‹Îí²æï¢ ¨ï ÍæÅæçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ç±àæï¯ ¿ææÝ ãæïÝæ Ý }ææÝæ …æ²ïxææ „æï §ç‹Îí²æï¢
¨ï …æÝï xæ²ï ç±¯² ÜUæ §ç‹Îí²æï¢ ¨ï ¥æñÚ }æÝ ¨ï ÜñU¨ï çÝp² ãæïxææ ? §¨çH²ï §ç‹Îí²æ¡ {}æü, {}æèü
ÎæïÝæï¢ ÜUæ ãè xæíã‡æ ÜUÚ±æ„è ãñ¢ J
(2) }æãœæœ± ¨ï ¥ã¢ÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ¥ã¢ÜUæÚ ¨ï §ç‹Îí²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J ²ï Ýï~ææçÎ
§ç‹Îí²æ¡ ÜUæ²ü ÎíÃ² MÐ ãñ¢ J ²ãè §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ Îê¨Úæ M Ð ãñ¢ J
(3) ¥çS}æ„æ S±MÐ ±æHæ ¥ã¢ÜUæÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ „è¨Úæ M Ð ãñ J ©¨ ¨æ}ææ‹² ÜïU §ç‹Îí²æ¡
ç±àæï¯ ãñ¢ J Ã²±¨æ²æy}æÜU = çÝp²æy}æÜU ÐíÜUæàæçÜíU²æçSƒç„àæèH xæé‡æ ãñ J
(4) ç…Ý xæé‡ææï¢ ÜïU ¥ã¢ÜUæÚ ¨çã„ §ç‹Îí²æ¡ ÐçÚ‡ææ}æ ãñ ¥ƒæü„ì ¥ã¢ÜUæÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ©ÐæÎæÝ
¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡æ ãñ¢, ²ã §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ™æñƒæ M Ð ãñ J
(5) „èÝæï¢ xæé‡ææï¢ }æï¢ ¥Ýéxæ„ …æï |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ¨}ÐæÎÝ ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ãñ, ±ã §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ
Ðæ¡™±æ¡ M Ð ãñ J
²ãæ¡ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Ðæ¡™ MÐæï¢ ÜUæï …æÝÝï ÜUè Úèç„ Ïæ„Hæ§ü ãñ J …Ïæ Ã²çv„ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU §Ý Ðæ¡™
MÐæï¢ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ …æÝ Hï„æ ãñ „æï ¥ÝïÜU |æíæç‹„²æ¡ ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ¢ J …ñ¨ï §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ãè
¥æy}ææ …æÝÝæ, ©‹ãè¢ ÜUæï |ææïv„æ …æÝÝæ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ãè ¥ÓÀï ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜUæ ÜU„æü …æÝÝæ §y²æçÎ
|æíæç‹„²æ¡ ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ¢ ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUæ àæéh S±MÐ ÐçÚ¿ææ„ ãæï …æ„æ ãñ J §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Ðæ¡™æï¢
MÐæï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï, ²æïxæè §Ý ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÐÚ ²æïxæè
¥ç{ÜUæÚÐê±üÜU §ÝÜUæï ¥{}ææü™Ú‡æ ¨ï ÚæïÜUÜUÚ {}ææü™Ú‡æ }æï¢ ™Hæ„æ ãñ J ¥¿ææÝ xæíã‡æ ÜUÚÝï ¨ï ÚæïÜUÜUÚ
¿ææÝ xæíã‡æ ÜUÚÝï }æï¢ Hxææ„æ ãñ J ©Ðæ¨Ýæ ÜUæH }æï¢ …æï Ðæ¡™ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ç±¯²æï¢ ¨ï Ïææ{æ ©ÐçSƒ„
ãæï„è ãñ, ±ã Ïææ{æ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï …è„ HïÝï ÐÚ ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ JJ 47 JJ
„„æï }æÝæï…ç±y±¢ ç±ÜUÚ‡æ|ææ±: Ðí{æÝ…²p JJ 48 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ©¨ §ç‹Îí²…² ¨ï (}æÝæï…ç±y±}æì) }æÝæï…ç±y± (ç±ÜUÚ‡æ-|ææ±:)
ç±ÜUÚ‡æ|ææ± (Ðí{æÝ-…²:-™) ¥æñÚ Ðí{æÝ…² ç¨çh²æ¡ ãæï„è ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ‘}æÝæï…ç±y±’ ¥ƒæü„ì ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ ÜUè xæç„ ÜUæ ¥‹² Hæïxææï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ ¥ç{ÜU
ãæïÝæ, ‘ç±ÜUÚ‡æ|ææ±’ ¥ƒæü„ì §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ç±àæï¯ àæçv„ ¨ï ²év„ ãæï …æÝæ ‘Ðí{æÝ…²’ ¥ƒæü„ì
ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ©ç™„ ©Ð²æïxæ ÜUÚ ¥ÐÝï Ðí²æï…Ý ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æÝæ,
²ï ©ÐÚæïv„ ‘§ç‹Îí²…²’ ¨ï ãæï„ï ãñ¢ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 288 ¨ê~æ 3–49
Ã²æ0 |ææ0 - ÜUæ²S²æÝéœæ}ææï xæç„Hæ|ææï }æÝæï…ç±y±}æì J ç±ÎïãæÝæç}æç‹Îí²æ‡ææ}æç|æÐíï„ÎïàæÜUæH-
ç±¯²æÐïÿææï ±ëçœæHæ|ææï ç±ÜUÚ‡æ|ææ±: J ¨±üÐíÜëUç„ç±ÜUæÚ±çàæy±¢ Ðí{æÝ…² §ç„ J »„æçS„d: ç¨h²æï
}æ{éÐí„èÜUæ ©Ó²‹„ï J »„æp ÜUÚ‡æÐ@ÜUS±M Ð…²æÎç{xæ}²‹„ï JJ 48 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - àæÚèÚ ÜUè ¥y²éœæ}æ xæç„ ÜUæ Hæ|æ ‘}æÝæï…ç±y±’ ÜUãHæ„æ ãñ J àæÚèÚ ÜUè
¥Ðïÿææ Ý Ú¶Ýï ±æHè §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¥ç|æHç¯„ Îïàæ, ÜUæH, ç±¯²æï¢ }æï¢ Ã²æÐæÚ (Ã²æŒ„ ãæïÝæ)
‘ç±ÜUÚ‡æ|ææ±’ ÜUãæ„æ ãñ J ÐíÜëUç„ ÜïU ¨}æS„ ç±ÜUæÚæï¢ ÐÚ ±à²„æ (ÐíæŒ„ ÜUÚ HïÝæ) ‘Ðí{æÝ…²’
ÜUãHæ„æ ãñ J ²ï „èÝæï¢ ç¨çh ‘}æ{éÐí„èÜUæ’ ÜUãè …æ„è ãñ¢ J ¥æñÚ ²ï ç¨çh²æ¡ Ðæ¡™æï¢ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU
MÐæï¢ ÜïU …² ¨ï ÐíæŒ„ ÜUè …æ„è ãñ¢ JJ 48 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ §ç‹Îí²…² ÜUè ç¨çh²æ¡ Ïæ„Hæ§ü ãñ¢ J ²ãæ¡ ÐÚ §ç‹Îí²…² ¨ï „èÝ
ç¨çh²æ¡ Ïæ„Hæ§ü ãñ¢ J }æÝæï…ç±y±, ç±ÜUÚ‡æ|ææ± ¥æñÚ Ðí{æÝ…² J
(1) }æÝæï…ç±y± - }æÝ ¥ç„ „è±í xæç„ ±æHæ ÐÎæƒü ãñ J §¨çH²ï }æÝ ÜUæ ©ÎæãÚ‡æ çÎ²æ
xæ²æ ãñ J §¨ ç¨çh ¨ï àæÚèÚ }æï¢ „è±í„æ ¨ï ™HÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ÎæñÇGÝï ÜUæ
¨æ}æ‰²ü |æè ÏæÉG …æ„æ ãñ J ¨æ{æÚ‡æ Hæïxææï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ ²æïxæè ¥ç{ÜU „è±í xæç„ ¨ï ™H ¨ÜU„æ
ãñ ¥æñÚ ¥ç{ÜU ÎæñÇG ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é }æÝ ÜUè |ææ¡ç„ ™HÝæ ¥æñÚ ÎæñÇGÝæ àæÚèÚ ¨ï Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J
}æÝ ÜïU ¨æƒ àæÚèÚ ÜUæ ÜéUÀ ¨æöà² çÎ¶æ²æ ãñ, Ðê‡æüMÐï‡æ Ýãè¢ J àæÚèÚ ÜïU Úã„ï ãé²ï }æÝ, §ç‹Îí²æï¢
ÜïU ¨æƒ ç…„Ýè xæç„ ¨ï ¨}Ïæh ãæï„æ ãñ, ©„Ýè xæç„ ¨ï àæÚèÚ Ýãè¢ ™H ¨ÜU„æ J
(2) ç±ÜUÚ‡æ|ææ± - §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ ç±¯²æï¢ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝï ÜUæ ç±àæï¯ ¨æ}æ‰²ü ©yÐ‹Ý ãæï„æ
ãñ J ²ã ç±ÜUÚ‡æ|ææ± ãñ J §¨ÜUæï Ý }ææÝÜUÚ ²çÎ ç±ÜUÚ‡æ|ææ± ÜUæ ²ã ¥ƒü çÜU²æ …æ„æ ãñ çÜU
§ç‹Îí²æ¡ çÏæÝæ àæÚèÚ ÜïU ÜUãè¢ ÐÚ ÚãÜUÚ ¥ÐÝï ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ ¨ÜU„è ãñ¢ „æï »ï¨æ ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J
²ã ÐãHï çH¶ çÎ²æ ãñ çÜU SƒêH àæÚèÚ ÜïU çÏæÝæ ÜïU±H ¨êÿ}æ àæÚèÚ ÜUæ²ü Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
çÏæÝæ SƒêH àæÚèÚ ÜïU ÜïU±H §ç‹Îí²æï¢ ¨ï ²æïxæè |æè ÜUæ²ü Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
(3) Ðí{æÝ…² - Ðí{æÝ = ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï }æãœæœ±, ¥ã¢ÜUæÚ, „‹}ææ~ææ, ²ï ÐíÜëUç„ |æè ãñ¢ ¥æñÚ
ç±ÜëUç„ |æè J }æãœæœ± = (Ïæéçh) ÜUæï …è„ HïÝæ, ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæï …è„ HïÝæ ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï ©ÐÜUÚ‡ææï¢
ÜUæï ¥ÐÝï ±àæ }æï¢ ÜUÚ HïÝæ Ðí{æÝ…² ãñ, ¥ƒæü„ì ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝï ¥ÐÝï ¨ï ¨}Ïæh ©ÐÜUÚ‡ææï¢
ÜUæï …è„ HïÝæ Ðí{æÝ…² ãñ J Ðí{æÝ…² ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ çÜU Ðê‡æü ÐíÜëUç„ ¥æñÚ Ðê‡æü ¨ëçcÅMÐ
ç±ÜëUç„ ÜUæï …è„ HïÝæ J ¥ÐÝï ¨ï ¨}Ïæh Ïæéçh ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥æñÚ ÜéUÀ }ææ~ææ }æï¢ ÏææãÚ ÜïU
ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ ÜUÚ HïÝæ Ðí{æÝ…² ãñ JJ 48 JJ
¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æw²æç„}ææ~æS² ¨±ü|ææ±æç{cÆæ„ëy±¢ ¨±ü¿ææ„ëy±¢ ™ JJ 49 JJ
àæÏÎæƒü - (¨œ±-ÐéL¯-¥‹²„æ-w²æç„}ææ~æS²) Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ = …è± ÜUè ç|æ‹Ý„æ
…æÝÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæï (¨±ü-|ææ±-¥ç{cÆæ„ëy±}æì) ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ S±æç}æy± (¨±ü-¿ææ„ëy±}æì
™) ¥æñÚ ¥ÝïÜU ±S„é¥æï¢ ÜUæ ç±àæï¯ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 289 ¨ê~æ 3–49
¨ê~ææƒü - Ïæéçh ¥æñÚ …è± ÜUè ç|æ‹Ý„æ …æÝÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ S±æç}æy±
ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì }æÝ, Ïæéçh, àæÚèÚ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ çÝ²‹~æ‡æÐê±üÜU ¨¢™æHÜU ãæï …æ„æ
ãñ „ƒæ ¥ÝïÜU ±S„é¥æï¢ ÜUæ ¥ƒæü„ì }æÝ, §ç‹Îí², àæÚèÚ „ƒæ …è±æy}ææçÎ ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ
ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - çÝ{êü„Ú…S„}ææï}æHS² Ïæéçh¨œ±S² ÐÚï ±ñàææÚlï ÐÚS²æ¢ ±àæèÜUæÚ¨¢¿ææ²æ¢ ±„ü}ææÝS²
¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æw²æç„}ææ~æM ÐÐíç„cÆS² ¨±ü|ææ±æç{cÆæ„ëy±}æì J ¨±æüy}ææÝæï xæé‡ææ Ã²±¨æ²Ã²±¨ï²æy}æÜUæ:
S±æç}æÝ¢ ÿæï~æ¿æ¢ Ðíy²àæï¯öà²æy}æy±ïÝæïÐçSƒ„æ §y²ƒü: J ¨±ü¿ææ„ëy±¢ ¨±æüy}æÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢ àææ‹„æïçÎ„æ-
Ã²ÐÎïà²{}æüy±ïÝ Ã²±çSƒ„æÝæ}æÜíU}ææïÐæM É¢ ç±±ïÜU…¢ ¿ææÝç}æy²ƒü §ç„ J »¯æ ç±àææïÜUæ Ýæ}æ ç¨çh²æZ
ÐíæŒ² ²æïxæè ¨±ü¿æ: ÿæè‡ævHïàæÏæ‹{Ýæï ±àæè ç±ãÚç„ JJ 49 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ú…¨ì-„}æ¨ì ÜïU }æHæï¢ ¨ï Úçã„ Ïæéçh Ýæ}æÜU ÐÎæƒü ÜïU ¥y²‹„ àæéh ãæïÝï
ÐÚ, ©yÜëUcÅ ±àæèÜUæÚ ¨¢¿ææ (±ñÚæx²) }æï¢ çSƒ„, Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ ÜïU ¥‹²y± ÜUè w²æç„}ææ~æ ÜïU MÐ
}æï¢ çSƒ„ (²æïxæè) ÜUæï ¨Ïæ ÐÎæƒæïZ ÐÚ ¥æç{Ðy² (ãæï„æ ãñ) J ¿ææÝæy}æÜU »±¢ ¿æï²æy}æÜU ¨Ïæ ÐíÜUæÚ
ÜïU xæé‡æ S±æ}æè-ÿæï~æ¿æ-(²æïxæè) ÜïU Ðíç„ ¨}Ðê‡æü ²æïx² ÐÎæƒæïZ ÜïU MÐ }æï¢ ©ÐçSƒ„ ãæï„ï ãñ¢ J ¨±ü¿ææ„ëy±-
|æê„, ±„ü}ææÝ „ƒæ |æç±c²„ì {}ææïZ ÜïU MÐ }æï¢ çSƒ„ ¨|æè MÐæï¢ ±æHï xæé‡ææï¢ ÜUæ çÏæÝæ ÜíU}æ ÜïU (»ÜU
¨æƒ) ç±±ïÜU…çÝ„ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ²ã ‘ç±àææïÜUæ’ Ýæ}æÜU ç¨çh ãñ ç…¨ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ¨±ü¿æ,
ÿæè‡æ-vHïàæ-Ïæ‹{Ý ±æHæ ²æïxæè, ±àæè ãæïÜUÚ ç±™Ú‡æ ÜUÚ„æ ãñ JJ 49 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU Ïæéçh ¥æñÚ ¥æy}ææ ÜUæï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì …æÝÝï
±æHï ²æïxæè ÜUæï Îæï ç¨çh²æ¡ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ¢ J
Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ ÜïU }æHæï¢ ¨ï Ïæéçh ÜïU ¥y²‹„ àæéh ãæï …æÝï ÐÚ ©yÜëUcÅ ±ñÚæx² ÜUè ÐíæçŒ„
ãæïÝï ÐÚ, Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯æ‹²„æw²æç„ MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ²æïxæè ÜUæï ‘¨±ü|ææ±æç{cÆæ„ëy±’ ¥æñÚ
‘¨±ü¿ææ„ëy±’ ç¨çh²æ¡ ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
ÐãHè ç¨çh ‘¨±ü|ææ±æç{cÆæ„ëy±’ ãñ - §¨ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ çÜU ²æïxæè ÜïU ¥ÐÝï ¨ï ¨}Ïæh
…æï ÐÎæƒü ãñ¢, …ñ¨ï Ïæéçh ¥ã¢ÜUæÚ }æÝ, §ç‹Îí²æ¡, àæÚèÚæçÎ J §Ý ¨Ïæ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ²æïxæè ¥ç{cÆæ„æ
ÏæÝ …æ„æ ãñ ¥ƒæü„ì §Ý ¨ÏæÜUæï ¥ÐÝï ±àæ }æï¢ Ú¶ÜUÚ {}æü }ææxæü ÐÚ ™Hæ„æ ãñ J ÜéUÀ ÏææãÚ ÜïU
ÐÎæƒæïZ ÜUæï …ñ¨ï çÜU Ðëçƒ±è, …HæçÎ »±¢ ©Ý¨ï ÏæÝï ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥ÐÝï ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ Ú¶ ÜUÚ ²æïxæè
¨¢¨æÚ ÜïU ÜUË²æ‡æ ÜïU çH» ©ÝÜUæ ©ç™„ Ðí²æïxæ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J …Ý ¨}æéÎæ² ÜUæï |æè ¥ÐÝï ¥ç{ÜUæÚ
}æï¢ Ú¶ ÜUÚ ©¨ï }ææïÿæ}ææxæü ÐÚ ™Hæ ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é ±ã ÐíÜëUç„, ç±ÜëUç„, HæïÜU-HæïÜUæ‹„Ú ¥æçÎ
¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¥ç{cÆæ„æ Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ J ©ÝÜUæ ¥ç{cÆæ„æ „æï ÜïU±H §üEÚ ãè ãñ J v²æï¢çÜU
±ã ¨±üÃ²æÐÜU, ¨±ü¿æ ãñ J
Îê¨Úè ç¨çh ‘¨±ü¿ææ„ëy±’ ãñ - ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý »±¢ |æê„, |æç±c²„ì ¥æñÚ ±„ü}ææÝ
ÜUæH }æï¢ ç±l}ææÝ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ²æïxæè ¿ææ„æ ÏæÝ …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU „èÝæï¢ ÜUæHæï¢
}æï¢ …æï ÐÎæƒü ç±l}ææÝ Úã„ï ãñ¢ ©Ý}æï¢ ¨ï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ç±àæï¯ ¿ææÝ ²æïxæè ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 290 ¨ê~æ 3–50
¥‹² Hæïxææï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ ²æïxæè ÜUæï ¥ç{ÜU ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¨}Ðê‡æü ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ²æïxæè ÜUæï
Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ v²æï¢çÜU ²æïxæè »ÜUÎïàæè ãñ J ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæ Ðê‡æü¿ææÝ „æï ÜïU±H §üEÚ ÜUæï ãè
ãæï ¨ÜU„æ ãñ J v²æï¢çÜU §üEÚ ™ï„Ý ± ¨±üÃ²æÐÜU ãñ J ²æïxæè ÜUæï ¨±ü¿æ §¨çH» ÜUãæ …æ„æ ãñ çÜU
±ã }ææïÿæ ÜïU çH» ç…„Ýæ ¿ææÝ ¥Ðïçÿæ„ ãñ ©¨ ¨ÏæÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J ²æïxæè ÜïU §¨ ¿ææÝ
ÜUæï ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ²ã ‘ç±àææïÜUæ’ Ýæ}æ ÜUè ç¨çh ãñ J ç…¨ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU ²æïxæè
¨±ü¿æ, ÿæè‡ævHïàæÏæ‹{Ý ±æHæ ãæïÜUÚ S±„¢~æ ç±™Ú„æ ãñ JJ 49 JJ
„mñÚæx²æÎçÐ Îæï¯Ïæè…ÿæ²ï ÜñU±Ë²}æì JJ 50 JJ
àæÏÎæƒü - („Îì) ©¨ ç±àææïÜUæ Ýæ}æÜU ç¨çh ¨ï (±ñÚæx²æ„ì) ±ñÚæx² ãæïÝï ¨ï (¥çÐ) |æè
(Îæï¯-Ïæè…-ÿæ²ï) Îæï¯æï¢ ÜïU Ïæè… ÝcÅ ãæï …æÝï ÐÚ (ÜñU±Ë²}æì) ÜñU±Ë² ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï ©yÐ‹Ý ç±àææïÜUæ Ýæ}æ ÜUè ç¨çh ¨ï |æè ±ñÚæx² ãæïÝï ¨ï ¥ç±læçÎ
vHïàæ-Ïæè…æï¢ ÜïU ÝcÅ ãæïÝï ÐÚ ‘}ææïÿæ’ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²ÎæS²ñ±¢ |æ±ç„ vHïàæÜU}æüÿæ²ï ¨œ±S²æ²¢ ç±±ïÜUÐíy²²æï {}æü:, ¨œ±¢ ™ ãï²Ðÿæï
‹²S„¢ ÐéL ¯pæÐçÚ‡ææ}æè àæéhæïù‹²: ¨œ±æçÎç„ J »±}æS² „„æï ç±ÚÁ²}ææÝS² ²æçÝ vHïàæÏæè…æçÝ
Îx{àææçHÏæè…ÜUËÐæ‹²Ðí¨±¨}æƒæüçÝ „æçÝ ¨ã }æÝ¨æ Ðíy²S„¢ xæÓÀç‹„ J „ï¯é ÐíHèÝï¯é ÐéL ¯: ÐéÝçÚÎ¢
„æÐ~æ²¢ Ý |æéÑì v„ï J „Îï„ï¯æ¢ xæé‡ææÝæ¢ }æÝç¨ ÜU}æüvHïàæç±ÐæÜUS±M Ðï‡ææç|æÃ²v„æÝæ¢ ™çÚ„æƒæüÝæ}æÐíç„Ðí¨±ï
ÐéL ¯S²æy²ç‹„ÜUæï xæé‡æç±²æïxæ: ÜñU±Ë²}æì J „Îæ S±M ÐÐíç„cÆæ ç™ç„àæçv„Úï± ÐéL ¯ §ç„ JJ 50 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - …Ïæ vHïàææï¢ »±¢ ÜU}ææüàæ² ÜïU ÿæè‡æ ãæïÝï ÐÚ §¨ (²æïxæè) ÜUæï »ï¨æ (¿ææÝ)
ãæï„æ ãñ çÜU ²ã ç±±ïÜUw²æç„ ¨œ± ÜUæ {}æü ãñ, ¨œ± ãï² Ðÿæ }æï¢ ÇæH çÎ²æ ãñ, ÐéL¯ ¥ÐçÚ‡ææ}æè
àæéh ¥æñÚ ¨œ± ¨ï ¥‹² ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ©¨ (ç±±ïÜUw²æç„) ¨ï ç±Úv„ ãæïÝï ±æHï §¨ (²æïxæè)
ÜïU vHïàææï¢ ÜïU …æï Ïæè… …Hï ãé» {æÝ ÜïU Ïæè…æï¢ ÜïU ¨}ææÝ ©xæÝï }æï¢ ¥¨}æƒü Úã„ï ãñ¢, ±ï }æÝ ÜïU
¨æƒ ãè HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©ÝÜïU HèÝ ãæïÝï ÐÚ ÐéL¯ §¨ ç~æç±{ „æÐ ÜUæï ÐéÝ: ¥Ýé|æ± Ýãè¢
ÜUÚ„æ J }æÝ }æï¢ ÜU}æü, vHïàæ ¥æñÚ ç±ÐæÜUæï¢ ÜUæï MÐ }æï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæïÝï ±æHï »±¢ ™çÚ„æƒü ãé» xæé‡ææï¢
ÜïU (ÐíÜëUç„ }æï¢) HèÝ ãæïÝï ÐÚ ÐéL¯ ÜUæ ¥æy²ç‹„ÜU xæé‡æ ç±²æïxæ = ‘ÜñU±Ë²’ ÜUãHæ„æ ãñ J „Ïæ
ÐéL¯ S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ = ç™ç„àæçv„ }ææ~æ ãè ãñ JJ 50 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï |æè ±ñÚæx² ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ
¥æñÚ Îæï¯ Ïæè…æï¢ ÜUæ Ýæàæ ãæïÝï ÐÚ ²æïxæè ÜUæï ÜñU±Ë² (}ææïÿæ) ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
vHïàææï¢ ¥æñÚ ¥àæé|æ „ƒæ ¨ÜUæ}æ ÜU}ææïZ ÜïU ÿæè‡æ ãæï …æÝï ÐÚ ²æïxæè »ï¨æ …æÝ„æ ãñ çÜU ²ã
ç±±ïÜUw²æç„ |æè ¨œ±xæé‡æ ÜUæ ãè {}æü ãñ J ¨œ± xæé‡æ ÜUæï ãï² ÜUæïçÅ }æï¢ Ú¶æ xæ²æ ãñ J ¥ÐçÚ‡ææ}æè,
àæéh ÐéL¯ ¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ¨œ± ¨ï ¨±üƒæ ç|æ‹Ý ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ç±Úv„ ãæï„ï ãé» ²æïxæè ÜïU
¥VäçÚ„ ãæïÝï }æï¢ ¥¨}æƒü …Hï ãé» {æÝæï¢ ÜïU Ïæè…æï¢ ÜïU ¨öàæ …æï vHïàææï¢ ÜïU Ïæè… Úã„ï ãñ¢, ±ï vHïàææï¢
ÜïU ¨æƒ-¨æƒ ãè ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©ÝÜïU HèÝ ãæï …æÝï ÐÚ …è±æy}ææ §Ý „èÝ ÐíÜUæÚ
ç±|æêç„ÐæÎ : 291 ¨ê~æ 3–51
ÜïU Îé:¶æï¢ (¥æŠ²æçy}æÜU, ¥æç{|ææñç„ÜU, ¥æç{Îñç±ÜU) ÜUæï Ýãè¢ |ææïxæ„æ J „Ïæ }æÝ }æï¢ ÜU}æü, vHïàæ,
ç±ÐæÜU ÜïU MÐ ¨ï ¥ç|æÃ²v„ »±¢ ÜëU„ÜëUy² ãé» xæé‡ææï¢ ÜïU ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæïÝï ÐÚ …è±æy}ææ ÜUæ
¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ¥y²‹„ ç±²æïxæ ¥ƒæü„ì }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï …æ„è ãñ, …è±æy}ææ ¥ÐÝï ±æS„ç±ÜU
S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæï …æ„æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU …è±æy}ææ ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„ï ÜUÚ„ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè
çSƒç„ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ J §¨ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU±H …è±æy}ææ ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï Ýãè¢ ãæï„è çÜU‹„é §üEÚÐíÎœæ
¨æ{Ýæï¢ ¥æñÚ ¿ææÝ ¨ï ãæï„è ãñ J ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐçÚÐÒ ¥±Sƒæ }æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU öÉG ãæï
…æÝï ÐÚ Ïæéçh ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜïU Ðëƒvy± ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J …Ïæ …è±æy}ææ ç±±ïÜUw²æç„ }æï¢ |æè
Îæï¯ Îï¶„æ ãñ „æï ©¨¨ï |æè ±ñÚæx² ¥ƒæü„ì ÐÚ±ñÚæx² ãæï …æ„æ ãñ J ÐÚ±ñÚæx² ¥æñÚ §üEÚÐíÎœæ ¿ææÝ
¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J ©¨¨ï …è±æy}ææ ÜUæï ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ ÜUæ
ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥æy}ææ }æéçv„ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ …æ„æ ãñ ¥æñÚ §üEÚ ©¨ÜUæï
}ææïÿæ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J §¨ çSƒç„ }æï¢ …è±æy}ææ ÜïU àæÚèÚ ¥æçÎ ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï ©ÐÜUÚ‡æ ©¨è }æï¢
HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J …è±æy}ææ ÜïU ÜïU±H ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ çSƒ„ ãæïÝï ¨ï }ææïÿæ Ýãè¢ ãæï„æ J çÜU‹„é
§üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï ãè ãæï„æ ãñ J §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàææï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ ¥æÝ‹Î
ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ JJ 50 JJ
Sƒæ‹²éÐçÝ}æ‹~æ‡æï ¨XS}æ²æÜUÚ‡æ¢ ÐéÝÚçÝcÅÐí¨Xæ„ì JJ 51 JJ
àæÏÎæƒü - (SƒæçÝ-©ÐçÝ}æ‹~æ‡æï) ©Ó™ SƒæÝ ÐíæŒ„ Ã²çv„²æï¢ ÜïU mæÚæ çÝ}æç‹~æ„ çÜU²ï …æÝï
ÐÚ (¨X-S}æ²-¥ÜUÚ‡æ}æì) ¥æ¨çv„ ¥æñÚ ¥ç|æ}ææÝ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J (ÐéÝ:) »ï¨æ ÜUÚÝï
¨ï ÐéÝ: (¥çÝcÅ-Ðí¨Xæ„ì) ²æïxæ}ææxæü ¨ï ç±™çH„ ãæïÝï ÜUæ ¥±¨Ú ©ÐçSƒ„ ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - ¨}ææ… }æï¢ ©Ó™ SƒæÝ ÐíæŒ„ HæñçÜUÜU Ã²çv„²æï¢ ¥ƒæü„ì Úæ…æ-}æãæÚæ…æ, {Ý-
ÏæH, »ïE²ü ¨}Ð‹Ý Ã²çv„²æï¢ ÜïU mæÚæ çÝ}æç‹~æ„ çÜU²ï …æÝï ÐÚ ¥æ¨çv„ ¥æñÚ ¥ç|æ}ææÝ Ýãè¢
ÜUÚÝæ ™æçã²ï v²æï¢çÜU »ï¨æ ÜUÚÝï ¨ï ²æïxæè ÜïU ²æïxæ}ææxæü ¨ï ç±™çH„ ãæïÝï ÜUæ ¥±¨Ú ©ÐçSƒ„
Ã²æ0 |ææ0 - ™y±æÚ: ¶Ë±}æè ²æïçxæÝ: Ðíƒ}æÜUçËÐÜUæï }æ{é|æêç}æÜU: Ðí¿ææÁ²æïç„Úç„ÜíUæ‹„|ææ±Ýè²pïç„ J
„~ææ|²æ¨è Ðí±ëœæ}ææ~æÁ²æïç„: Ðíƒ}æ: J « „}|æÚÐí¿ææï çm„è²: J |æê„ïç‹Îí²…²è „ë„è²: ¨±ïü¯é |ææç±„ï¯é
|ææ±Ýè²ï¯é ÜëU„ÚÿææÏæ‹{: ÜëU„ÜU„üÃ²¨æ{ÝæçÎ}ææÝì J ™„éƒæïü ²Sy±ç„ÜíUæ‹„|ææ±Ýè²:, „S² ç™œæÐíç„¨xæü
»ÜUæïùƒü:, ¨Œ„ç±{æS² Ðíæ‹„|æêç}æÐí¿ææ J
„~æ }æ{é}æ„è¢ |æêô}æ ¨æÿææyÜéU±ü„æï Ïæíæræ‡æS² SƒæçÝÝæï Îï±æ: ¨œ±ç±àæéçh}æÝéÐà²‹„: SƒæÝñL Ð-
çÝ}æ‹~æ²‹„ï-|ææï §ãæS²„æç}æã Ú}²„æ¢, ÜU}æÝè²æïù²¢ |ææïxæ:, ÜU}æÝè²ï²¢ ÜU‹²æ, Ú¨æ²Ýç}æÎ¢ …Úæ}æëy²ê Ïææ{„ï
±ñãæ²¨ç}æÎ¢ ²æÝ}æ}æè ÜUËÐÎíé}ææ:, Ðé‡²æ }æ‹ÎæçÜUÝè, ç¨hæ }æã¯ü²:, ©œæ}ææ ¥ÝéÜêUHæ ¥Œ¨Ú¨æï, çÎÃ²ï
Ÿææï~æ™ÿæé¯è, ±…íæïÐ}æ: ÜUæ²: S±xæé‡æñ: ¨±üç}æÎ}æéÐæ<…„}ææ²éc}æ„æ Ðíç„Ðl„æç}æÎ}æÿæ²}æ…Ú}æ}æÚSƒæÝ¢
Îï±æÝæ¢ çÐí²ç}æç„ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 292 ¨ê~æ 3–51
»±}æç|æ{è²}ææÝ: ¨XÎæï¯æ‹|ææ±²ïÎì-ÍææïÚï¯é ¨¢¨æÚæXæÚï¯é ÐÓ²}ææÝïÝ }æ²æ …ÝÝ}æÚ‡ææ‹{ÜUæÚï
ç±ÐçÚ±„ü}ææÝïÝ ÜUƒç@Îæ¨æçÎ„: vHïàæç„ç}æÚç±Ýæàæè ²æïxæÐíÎèÐ: J „S² ™ñ„ï „ëc‡ææ²æïÝ²æï ç±¯²±æ²±:
Ðíç„Ðÿææ: J ¨ ¶Ë±ã¢ HÏ{æHæïÜU: ÜUƒ}æÝ²æ ç±¯²}æëxæ„ëc‡æ²æ ±ç@„S„S²ñ± ÐéÝ: ÐíÎèŒ„S²
¨¢¨æÚæxÝïÚæy}ææÝç}æ‹{ÝèÜéU²æüç}æç„ J S±çS„ ±: S±ŒÝæïÐ}æï|²: ÜëUÐ‡æ…ÝÐíæƒüÝè²ï|²æï ç±¯²ï|² §y²ï±¢
çÝçp„}æç„: ¨}ææô{ |ææ±²ï„ì J
¨X}æÜëUy±æ S}æ²}æçÐ Ý ÜéU²æüÎï±}æã¢ Îï±æÝæ}æçÐ ÐíæƒüÝè² §ç„ J S}æ²æÎ²¢ ¨éçSƒ„¢ }æ‹²„²æ }æëy²éÝæ
ÜïUàæï¯é xæëãè„ç}æ±æy}ææÝ¢ Ý |ææ±ç²c²ç„ J „ƒæ ™æS² çÓÀÎíæ‹„ÚæÐïÿæè çÝy²¢ ²yÝæïÐ™²ü: Ðí}ææÎæï HÏ{ç±±Ú:
vHïàææÝéœæ}|æç²c²ç„ J „„: ÐéÝÚçÝcÅÐí¨X: J »±}æS² ¨XS}æ²æ±ÜéU±ü„æï |ææç±„æïùƒæïü öÉè |æç±c²ç„ J
|ææ±Ýè²pæƒæïüùç|æ}æé¶è|æç±c²ç„ JJ 51 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ðíæƒ}æÜUçËÐÜU, }æ{é|æêç}æÜU, Ðí¿ææÁ²æïç„ ¥æñÚ ¥ç„ÜíUæ‹„|ææ±Ýè² Ýæ}æ ¨ï
±ï ²æïxæè ™æÚ (ÐíÜUæÚ ÜïU) ãñ¢ J ©Ý}æï¢ ¨ï Ðíƒ}æ (ÐíÜUæÚ ÜUæ ²æïxæè) ¥|²æ¨ ÜUÚÝï ±æHæ, Á²æïç„ ç…¨ÜUæï
Ðí±ëœæ}ææ~æ ãé§ü ãæï J çm„è² «„}|æÚæ Ðí¿ææ ±æHæ, „ë„è² (±ã …æï çÜU) |æê„æï¢ »±¢ §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ …²
ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ±æHæ, ¨}ÐæçÎ„, ¥¨}ÐæçÎ„ ¨Ïæ ç±¯²æï¢ }æï¢ ¥æy}æÚÿææƒü ÜëU„-Úÿææ-Ïæ‹{ ç±çã„
¨æ{ÝæÝécÆæÝæçÎ ¨ï ²év„ ãñ J ™„éƒü ¥ç„ÜíUæ‹„|ææ±Ýè² ãñ, ©¨ÜUæ ç™œæ ÜUæ ÐíH² »ÜU ãè Ðí²æï…Ý
àæï¯ Úã„æ ãñ J §¨ ²æïxæè ÜUè ¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè Ðíæ‹„ |æêç}æ Ðí¿ææ ãæï„è ãñ J
©Ý}æï¢ ¨ï }æ{é}æ„è |æêç}æ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝï ±æHï Ïæíæræ‡æ ÜUè ¨œ±àæéçh ÜUæï Îï¶„ï ãé±ï SƒæÝ
¨ï ¨}Ïæh Îï±, SƒæÝæï¢ ÜïU mæÚæ çÝ}æ‹~æ‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢ - Ÿæè}ææÝì …è ! ²ãæ¡ ÏæñçÆ», ²ãæ¡ Ú}æ‡æ ÜUçÚ»,
²ã |ææïxæ ÜUæ}æÝæ ÜUÚÝï ²æïx² ãñ, ²ã ÜU‹²æ ¨é‹ÎÚè ãñ, ²ã Ú¨æ²Ý ãñ …Úæ-}æëy²é ÜUæï ÎêÚ ÜUÚ„æ
ãñ, ²ã ¥æÜUæàæè² ç±}ææÝ ãñ, ²ï ÜUËÐ±ëÿæ ãñ¢, ²ã Ðæ±Ý ÝÎè ãñ, ç¨h }æã<¯ ãñ¢, ŸæïcÆ ¥ÝéÜêUH ¥Œ¨Úæ»¡
ãñ¢, çÎÃ² Ÿææï~æ »±¢ ™ÿæé ãñ¢, ±…í ÜïU ¨}ææÝ (öÉG) ÜUæ²æ ãñ J ¥æÐÜïU mæÚæ ²ã ¨æÚæ ©Ðæ<…„ ãñ, ²ã
Îï±„æ¥æï¢ ÜïU çH» çÐí² ¥ç±Ýà±Ú, ¥…Ú, ¥}æÚ SƒæÝ ãñ J
§¨ ÐíÜUæÚ ÜUãæ …æ„æ ãé¥æ (²æïxæè) ¨XÎæï¯æï¢ ÜUè |ææ±Ýæ ÜUÚï çÜU “|æè¯‡æ ¨¢¨æÚ MÐè ¥XæÚæï¢
}æï¢ …H„ï ãé±ï …‹}æ}æÚ‡æ ÜïU ¥‹{ÜUæÚ }æï¢ ÐÇGÝï ±æHï }æñ¢Ýï vHïàææ‹{ÜUæÚ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæÐíÎèÐ
ÜUæï çÜU¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ÐíæŒ„ çÜU²æ ãñ J „ëc‡ææ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHï ²ï ç±¯²±æ²é ©¨ÜïU ç±Úæï{è
ãñ¢ J ±ã }æñ¢ Ðíæ#ÐíÜUæàæ §¨ ç±¯² }æëxæ„ëc‡ææ ¨ï ±ç@„ ãæïÜUÚ ÐéÝ: çÜU¨ ÐíÜUæÚ ¥ÐÝï ÜUæï ÐíÁ±çH„
¨¢¨æÚæçxÝ ÜUæ §‹{Ý ÏæÝæª¡ J” ãï çÝ}Ý…Ýæï¢ ÜïU mæÚæ ÐíæƒüÝè² S±ŒÝ ¨öàæ ç±¯²æï¢ ! (‘¥æÐ }æéÛæ¨ï
ÎêÚ ãè Úãï¢, }æñ¢ ¥æÐ ÜUæ ¨¢xæ Ýãè¢ ÜUM¡xææ) ¥æÐ ÜUæ ÜUË²æ‡æ ãæï’, §¨ ÐíÜUæÚ çSƒÚ Ïæéçh ãæïÜUÚ (²æïxæè)
¨}ææç{ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚï¢ J
(ç±¯²æï¢ ÜUæ) ¨X Ý ÜUÚÜïU »ï¨æ xæ±ü |æè Ý ÜUÚï çÜU }æñ¢ Îï±æï¢ ÜUæ |æè ÐíæƒüÝè² ãæï xæ²æ ãê¡ J
xæ±ü ¨ï ¥ÐÝï ÜUæï }æãæÝì }ææÝÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ (²æïxæè) }æëy²é ÜïU mæÚæ ÐÜUÇGï xæ» ÏææH ±æHï ÜïU ¨}ææÝ
¨}ææç{ ÜUæï ¨}ÐæçÎ„ Ýãè¢ ÜUÚïxææ J §¨ ÐíÜUæÚ Îê¨Úï çÀÎíæï¢ ÜUè Ðí„èÿææ ÜUÚÝï ±æHæ Ðí}ææÎ, …æï çÜU
Ðíç„çÎÝ Ðí²yÝ ¨ï ÎêÚ çÜU²ï …æÝï ²æïx² (ãæï„æ ãñ ±ã) ¥±ÜUæàæ ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU vHïàææï¢ ÜUæï ©|ææÚïxææ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 293 ¨ê~æ 3–51
©¨¨ï çÈUÚ ¥çÝcÅ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïxæè J §¨ ÐíÜUæÚ (ç±¯²æï¢ ÜUæ) ¨X ¥æñÚ xæ±ü Ý ÜUÚÝï ±æHï (²æïxæè)
ÜUè ¨}ÐæçÎ„ ¨}ææç{ öÉG ãæïxæè J ¨}ÐæÎÝè² ¨}ææç{ ¨}}æé¶ ãæïxæè JJ 51 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ²æïxæè ÜUæ ¨}}ææÝ ãæïÝï ÐÚ ¥æñÚ ç±¯² |ææïxæ ÜïU
¨æ{Ýæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ, ²çÎ ±ã |ææïxææï¢ }æï¢ ¥æ¨v„ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ¥ç|æ}ææÝ ÜUÚ„æ ãñ „æï ¥çÝcÅ
ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J
²æïxæè ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J Ðíæƒ}æÜUçËÐÜU J }æ{é|æêç}æÜU J Ðí¿ææÁ²æïç„ J ¥ç„ÜíUæ‹„|ææ±Ýè² J
(1) …æï ²}æçÝ²}ææçÎ ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚ„ï ãé» ç±„ÜüU ¨}ææç{ „ÜU Ðãé¡™æ ãñ J ÐÚ‹„é
²ã ©¨ÜUè ÐíæÚç}|æÜU ¥±Sƒæ ãñ J ¥|æè ÜUæï§ü ç±àæï¯ ç¨çh ©ÐHÏ{ Ýãè¢ ãé§ü ãñ J ²ã Ðíæƒ}æÜUçËÐÜU
ãñ J
(2) ç…¨Ýï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ª¡™è ¥±Sƒæ ÐíæŒ„ ÜUÚ Hè ãñ, ±ã «„}|æÚÐí¿æ ãñ, §¨ÜUæ
Ýæ}æ }æ{é|æêç}æÜU ãñ J
(3) …æï ²æïxæ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï |æê„ïç‹Îí²æï¢ ÐÚ ç±…² ÐíæŒ„ ÜUÚ ™éÜUæ ãñ ¥æñÚ
²æïxææ|²æ¨è ÜïU ¨}æÿæ ¥æÝï ±æHè Ïææ{æ¥æï¢ ¨ï ÐæÚ ãæï xæ²æ ãñ J ±ã Ðí¿ææÁ²æïç„ ÜUãHæ„æ ãñ J
(4) …æï ²æïxææ|²æ¨ ÜïU ª¡™ï S„Ú ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï xæ²æ ãñ ¥ƒæü„ì ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ª¡™è
¥±Sƒæ }æï¢ Ðãé¡™ xæ²æ ãñ, ç™œæ ÜUæï ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ÜUÚÝæ ãè ç…¨ÜUæ »ÜU Ðí²æï…Ý àæï¯ ãñ J ç…¨ÜUè
¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè ©yÜëUcÅ Ðí¿ææ ãæï„è ãñ, ±ã ¥ç„ÜíUæ‹„|ææ±Ýè² ãñ J ¨æ„ ÐíÜUæÚ ÜUè Ðíæ‹„|æêç}æ Ðí¿ææ
ÜUæ S±MÐ 2J27 ±ï ¨ê~æ }æï¢ çH¶ çÎ²æ ãñ, ±ãæ¡ ÐÚ Îï¶ Hï±ï¢ J
§Ý ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU ²æïçxæ²æï¢ }æï¢ ¨ï ‘}æ{é|æêç}æÜU ²æïxæè’ ÜUæï ©¨ÜïU ÜUË²æ‡æ ÜUè |ææ±Ýæ ¨ï ¨ê~æÜUæÚ
»±¢ |ææc²ÜUæÚ Ýï ¨æ±{æÝ çÜU²æ ãñ çÜU ²æïxæè ÜUè ç±àæï¯„æ¥æï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ HæñçÜUÜU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ¨}Ð‹Ý
Ã²çv„ ©¨ÜUæï ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ¥æÐ }æãæÝì ãñ¢ J ¥æÐÝï àææÚèçÚÜU ÏæH, ç±læ, {}æü ¨ï S±²¢ ÜUæï ª¡™æ
©Ææ²æ ãñ J §¨çH²ï ²ï ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ J §ÝÜUæ ¥æÐ ¥ÐÝè §ÓÀæÝé¨æÚ |ææïxæ
ÜUèç…²ï J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ²æïxæè ©Ý HæñçÜUÜU ¨é¶ ¥æñÚ ¨é¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ }æï¢ ¥æ¨v„ Ý ãæï±ï J
¥æñÚ Ý ²ã }ææÝï çÜU `}æñ¢ }æãæÝì Hæïxææï¢ ÜUæ |æè ÐêÁ² ãæï ¨ÜU„æ ã¡ê’ ¥ƒæü„ì ²æïxæè ¥ÐÝè ²æïxæ ÜUè çSƒç„
ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ |ææïxæ ÜUè çSƒç„ }æï¢ ¥æ ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH²ï §¨ ¥çÝcÅ ¨ï ¥ÐÝè Úÿææ ÜïU çH²ï ²æïxæè
§¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ç±™æÚ ÜUÚï çÜU }æñ¢ ¨¢¨æÚ ÜïU vHïàææï¢ ¨ï ¨‹„Œ„ ƒæ J ©Ý¨ï Ïæ™Ýï ÜïU çH²ï }æñ¢Ýï ²æïxæ
ÜUè àæÚ‡æ ÐíæŒ„ ÜUè ãñ J ²çÎ }æñ¢ ÐéÝ: |ææïxææï¢ }æï¢ ÐÇê¡xææ „æï }æéÛæï }æãæÝì Îé:¶ |ææïxæÝï ÐÇGï¢xæï J »ï¨æ ç±™æÚ
ÜUÚÝï ¨ï ±ã ¨Ïæ vHïàææï¢ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ±æÝï ±æHï ²æïxæ}ææxæü ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚÜïU
|ææïxææï¢ }æï¢ ¥æ¨v„ Ýãè¢ ãæï„æ ¥æñÚ Ý ãè ¥ç|æ}ææÝ ÜUÚ„æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ‘«„}|æÚÐí¿æ ²æïxæè’ ÜUæï ¥çÝcÅ ¨ï Ïæ™æÝï ÜïU çH²ï |ææïxææï¢ }æï¢ ¥æ¨v„ Ý ãæïÝæ ¥æñÚ ¥ç|æ}ææÝ
Ý ÜUÚÝæ Ïæ„Hæ²æ ãñ J ©¨ÜUæï |ææïxææï¢ ¨ï ¥æ¨çv„ ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜïU çH²ï ¨Îæ ©¨ï |ææïxææï¢ }æï¢ ™æÚ ÐíÜUæÚ
Üï U Îé : ¶ ÜUæï Îï ¶ „ï ÚãÝæ ™æçã²ï J Îàæü Ý ÜUæÚ Ýï çÐÀHï ÐæÎ Üï U 15±ï ¢ ¨ê ~ æ }æï ¢ ÜUãæ ãñ
ç±|æêç„ÐæÎ : 294 ¨ê~æ 3–52
çÜU ÐçÚ‡ææ}æ Îé:¶, „æÐ Îé:¶, ¨¢SÜUæÚ Îé:¶ ¥æñÚ xæé‡æ±ëçœæç±Úæï{ Îé:¶, ²ï ¨¢¨æÚ ÜïU Ðíy²ïÜU ¨é¶ }æï¢
ç}æçŸæ„ Úã„ï ãñ¢ J »ï¨æ …æÝÝï ¨ï |ææïxææï¢ }æï¢ ¥æ¨çv„ Ýãè¢ ãæï„è J …Ïæ ²æïxæè §¨ Ïææ„ ÜUæï |æêH …æ„æ
ãñ „æï |ææïxææï¢ }æï¢ ¥æ¨çv„ ãæï„è ãñ J ¥ç|æ}ææÝ ¨ï ¥ÐÝè Úÿææ ÜUÚÝï ÜUæ ©Ðæ² ²ã ãñ çÜU ç…„Ýï |æè
¨ëçcÅ ÜïU ÐÎæƒü ãñ¢ ©ÝÜUæ ÏæÝæÝï ±æHæ, ©ÝÜUè Úÿææ ÜUÚÝï ±æHæ ¥æñÚ ¨}æS„ ç±læ¥æï¢ ÜUæï „ƒæ ¥æÝ‹Î
ÜUæï ÎïÝï ±æHæ §üEÚ ãñ J §Ý ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæ „ƒæ ç±læ ÜUæ S±æ}æè |æè §üEÚ ãè ãñ, »ï¨æ …æÝÝï ¨ï
ç}æ‰²æç|æ}ææÝ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J …æï ²æïxæè ¨Îæ §üEÚ ¨}æ<Ð„ Úã„æ ãñ ¥æñÚ ©¨è ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„æ
ãñ J ©¨ÜïU }æÝ }æï¢ Ý ç±¯²æ¨çv„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ ¥æñÚ Ý ¥ç|æ}ææÝ ãè ãæï„æ ãñ JJ 51 JJ
ÿæ‡æ„yÜíU}æ²æï: ¨¢²}ææçm±ïÜU…¢ ¿ææÝ}æì JJ 52 JJ
àæÏÎæƒü - (ÿæ‡æ-„yÜíU}æ²æï:) ÿæ‡æ ¥æñÚ ©¨ÜïU ÜíU}æ }æï¢ (¨¢²}ææ„ì) ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï (ç±±ïÜU…¢,
¿ææÝ}æì) ç±±ïÜU… ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥y²‹„ HÍæé ÜUæH ÜUæ Ýæ}æ `ÿæ‡æ' ãñ ¥æñÚ ÿæ‡ææï¢ ÜïU Ðí±æã ÜUæ Ý ÅêÅÝæ ‘ÜíU}æ’
ãñ J §Ý ÿæ‡ææï¢ ¥æñÚ ÜíU}ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²ƒæÐÜU¯üÐ²ü‹„¢ ÎíÃ²¢ ÐÚ}ææ‡æéÚï±¢ ÐÚ}ææÐÜU¯üÐ²ü‹„: ÜUæH: ÿæ‡æ: J ²æ±„æ ±æ ¨}æ²ïÝ
™çH„: ÐÚ}ææ‡æé: Ðê±üÎïàæ¢ …sæÎéœæÚÎïàæ}æéÐ¨¢Ðlï„ ¨ ÜUæH: ÿæ‡æ:, „yÐí±æãç±ÓÀïÎS„é ÜíU}æ: J
ÿæ‡æ„yÜíU}æ²æïÝæüçS„ ±S„é¨}ææãæÚ §ç„ Ïæéçh¨}ææãæÚæï }æéãê„æüãæïÚæ~ææÎ²: J ¨ ¶±Ë²¢ ÜUæHæï ±S„éàæê‹²æï
ÏæéçhçÝ}ææü‡æ: àæÏÎ¿ææÝæÝéÐæ„æï HæñçÜUÜUæÝæ¢ Ã²éçyƒ„ÎàæüÝæÝæ¢ ±S„éS±M Ð §±æ±|ææ¨„ï J
ÿæ‡æS„é ±S„éÐç„„: ÜíU}ææ±H}Ïæè J ÜíU}æp ÿæ‡ææÝ‹„²æüy}ææ J „¢ ÜUæHç±Î: ÜUæH §y²æ™ÿæ„ï
²æïçxæÝ: J Ý ™ mæñ ÿæ‡ææñ ¨ã |æ±„: J ÜíU}æp Ý m²æï: ¨ã|æé±æïÚ¨¢|æ±æ„ì, Ðê±üS}ææÎéœæÚS² |ææç±Ýæï
²ÎæÝ‹„²Z ÿæ‡æS² ¨ ÜíU}æ: J „S}ææm„ü}ææÝ »±ñÜU: ÿæ‡ææï Ý Ðê±æïüœæÚÿæ‡ææ: ¨‹„èç„ J „S}ææ‹ÝæçS„
„y¨}ææãæÚ: J ²ï „é |æê„|ææç±Ý ÿæ‡ææS„ï ÐçÚ‡ææ}ææç‹±„æ Ã²æw²ï²æ: J „ïÝñÜïUÝ ÿæ‡æïÝ ÜëUySÝæï HæïÜU:
ÐçÚ‡ææ}æ}æÝé|æ±ç„ J „yÿæ‡ææïÐæM Éæ: ¶Ë±}æè ¨±ïü {}ææü: J „²æï: ÿæ‡æ„yÜíU}æ²æï: ¨¢²}ææœæ²æï: ¨æÿææ-
yÜUÚ‡æ}æì J „„p ç±±ïÜU…¢ ¿ææÝ¢ ÐíæÎé|æü±ç„ JJ 52 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…¨ ÐíÜUæÚ ÀæïÅï ¨ï ÀæïÅæ ÎíÃ² ÐÚ}ææ‡æé (ÜUãæ …æ„æ) ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ÀæïÅï
¨ï ÀæïÅæ ÜUæH, ÿæ‡æ (ÜUãHæ„æ) ãñ ¥ƒ±æ ç…„Ýï ¨}æ² }æï¢ ™Hæ ãé¥æ ÐÚ}ææ‡æé Ðê±ü Îïàæ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ
©œæÚ Îïàæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚï ±ã ÜUæH ‘ÿæ‡æ’ (ÜUãHæ„æ) ãñ J ©Ý (ÿæ‡ææï¢ ÜUæ) ¥ç±çÓÀ‹Ý Ðí±æã ‘ÜíU}æ’
ÜUãæ …æ„æ ãñ J ÿæ‡æ ¥æñÚ ©ÝÜïU ÜíU}æ ÜUæ ±S„éMÐ }æï¢ ¨¢xæíã Ýãè¢ (ãæï„æ) ãñ §¨çH» }æéãê„ü ¥ãæïÚæ~ææçÎ
Ïæéçhxæëãè„ ãñ¢ J ±ã ²ã (Ïæéçh ÜïU mæÚæ xæëãè„) ¥±æS„ç±ÜU ÜUæH Ïæéçh mæÚæ çÝ<}æ„, àæÏÎ¿ææÝ ÜïU
ÐèÀï ™HÝï±æHæ, HæñçÜUÜU ¥¨}ææçã„ …Ýæï¢ ÜUæï ±S„é S±MÐ ÜïU ¨}ææÝ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J
‘ÿæ‡æ’ „æï ±æS„ç±ÜU »±¢ ÜíU}æ ÜUæ ¥æŸæ² (ãæï„æ ãñ), ¥æñÚ ‘ÜíU}æ’ ÿæ‡ææï¢ ÜUæ ¥Ã²±çã„ S±MÐ
ãñ J ÜUæH±ïœææ ²æïxæè…Ý ©¨ÜUæï `ÜUæH' »ï¨æ ÜUã„ï ãñ¢ J Îæï ÿæ‡æ »ÜU ¨æƒ ©ÐçSƒ„ Ýãè¢ ãæï„ï J
¥æñÚ Îæï ÿæ‡ææï¢ ÜUæ ÜíU}æ |æè »ÜU ¨æƒ Ýãè¢ ãæï„æ, Îæï ÿæ‡ææï¢ ÜUæ »ÜU ¨æƒ ©ÐçSƒ„ ãæïÝæ, ¥¨¢|æ±
ç±|æêç„ÐæÎ : 295 ¨ê~æ 3–52
ãæïÝï ¨ï J Ðê±ü ÿæ‡æ ¨ï ©œæÚ ÿæ‡æ ÜUæ …æï Ã²±{æÝÚçã„ ¨}Ïæ‹{ ãñ, ±ã ‘ÜíU}æ’ ãñ J §¨çH» ±„ü}ææÝ
ãè »ÜU ÿæ‡æ (ãæï„æ) ãñ Ðê±ü »±¢ ©œæÚ ÿæ‡æ Ýãè¢ ãæï„ï J §¨çH» ©¨ÜUæ ¨¢xæíã Ýãè¢ (ãæï„æ) ãñ J …æï
„æï |æê„ ¥æñÚ |ææ±è ÿæ‡æ ãñ¢ ±ï ÐçÚ‡ææ}æ }æï¢ ¥ç‹±„ ÜUãï …æÝï ™æçã» J ©¨ »ÜU (±„ü}ææÝ) ÿæ‡æ ÜïU
mæÚæ ¨}æS„ HæïÜU ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J ±ï {}æü ©¨ ÿæ‡æ ÐÚ ¥æMÉG ãñ¢ J ©Ý ÿæ‡æ »±¢
©ÝÜïU ÜíU}ææï¢ }æï¢ ¨¢²}æ ¨ï ©Ý (ÿæ‡æ »±¢ ÜíU}ææï¢) ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ç±±ïÜU…‹² ¿ææÝ ÐíæÎé|æêü„
ãæï„æ ãñ JJ 52 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ÿæ‡æ ¥æñÚ ©¨ÜïU ÜíU}æ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï
ç±±ïÜU… ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J
…ñ¨ï ç}æ^è ÜïU ÉïHï ÜUæ ç±|ææxæ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ¥‹„ }æï¢ ±ã §„Ýæ ¨êÿ}æ ãæï …æ² çÜU ÐéÝ: ©¨ÜUæ
ç±|ææxæ Ý ãæï ¨ÜïU ±ã ÎíÃ² ‘ÐÚ}ææ‡æé’ ÜUãæ„æ ãñ J ±ñ¨ï ãè ¨}æ² ÜUæ ç±|ææxæ ÜUÚ„ï …æÝï ÐÚ ©¨ÜUæ
…æï ¨Ïæ¨ï ÀæïÅæ |ææxæ ãæï, ±ã ÿæ‡æ (ÜUæH) ãñ J ¥ƒ±æ ç…„Ýï ¨}æ² }æï¢ ™Hæ ãé¥æ ÐÚ}ææ‡æé Ðê±ü
Îïàæ ÜUæï y²æxæ ÜUÚ ©œæÚ Îïàæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ, ±ã ÿæ‡æ ãñ J ©Ý ÿæ‡ææï¢ ÜUæ …æï Ðí±æã (ÝñÚ‹„²ü)
ãñ „æÚ„}² ãñ, ©¨ÜUæ ç±ÓÀïÎ Ý ãæïÝæ ‘ÜíU}æ’ ãñ J ÿæ‡æ ¥æñÚ ÿæ‡ææï¢ ÜïU ¥Ã²±çã„ ¥æÝ‹„²ü (ÜíU}æ)
}æï¢ ±S„é ¨}ææãæÚ-±S„é MÐ }æï¢ ¨}æéÎæ² Ýãè¢ ãñ J }æéãê„ü, çÎÝ, Úæç~æ ¥æçÎ …æï SƒêH ÜUæH ãñ, ±ã ÏææñçhÜU
öçcÅ ¨ï ÜUæH ÜUæ ¨}æéÎæ² }ææÝæ …æ„æ ãñ J ±æS„± }æï¢ ±ã ÜUæH ¥æñÚ ÜíU}æ ÜUæ ¨}æéÎæ² Ýãè¢ ãñ J
v²æï¢çÜU ¨|æè ÿæ‡æ ¥æñÚ ÜíU}æ »ÜU ¨}æ² }æï¢ »ÜUç~æ„ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J ©¨ ÿæ‡æ ÜUæH ÜUæ ±S„é ¨}æéÎæ²
Ý ãæïÝï ÐÚ |æè ¥ƒæü„ì ¥ÝïÜU ÿæ‡ææï¢ ÜUæ ±S„é MÐ }æï¢ »ÜU ÜUæH Ýãè¢ ãæï„æ, çÈUÚ |æè ¨æ{æÚ‡æ Hæïxææï¢
ÜUæï ±ã ±S„é MÐ }æï¢ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ J
ÿæ‡æ „æï ±S„é ÜUæïçÅ }æï¢ ¥æ„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ÜíU}æ ÜUæ ¥æŸæ² ãñ J ¥ƒæü„ì ÿæ‡æ ±æS„ç±ÜU ÜUæH
ãñ J ²çÎ ÿæ‡æ ÜUæï |æè }æéãê„ü ¥æçÎ ÜUè |ææ¡ç„ ÜUæËÐçÝÜU }ææÝæ …æ² „æï ÜíU}æ ÜUæ ¥æŸæ² ÜUæï§ü |æè
Ýãè¢ ãæïxææ J ÜíU}æ ÜUæ ²ã ¥ƒü ãñ çÜU ±ã ÿæ‡ææï¢ ÜïU ¥æÝ‹„²ü MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ ¥ƒæü„ì ÿæ‡ææï¢ ÜïU
¨æƒ ¥æÏæh Úã„æ ãñ, ÿæ‡ææï¢ ÜïU ¥æ{èÝ Úã„æ ãñ J …æï |æê„ »±¢ |ææ±è ÿæ‡æ ãñ¢ ±ï ¥„è„ Hÿæ‡æ
ÐçÚ‡ææ}æ „ƒæ ¥Ýæxæ„ Hÿæ‡æ ÐçÚ‡ææ}æ }æï¢ ¨æ}ææ‹² MÐ ¨ï ¥Ýéxæ„ …æÝÝï ™æçã» J »ÜU ãè ÿæ‡æ
¨ï ¨}Ðê‡æü HæïÜU ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„æ ãñ J ¥ƒæü„ì ÿæ‡æ ÿæ‡æ }æï¢ ÐçÚ±„üÝ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
¨|æè ÐÎæƒü ±„ü}ææÝ ÿæ‡æ ÐÚ ãè ¥æMÉG Úã„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ÿæ‡æ ÜUæH ¨ï ÏææãÚ Ýãè¢ …æ ¨ÜU„ï J ©Ý
ÿæ‡ææï¢ „ƒæ ©ÝÜïU ÜíU}æ }æï¢ ¨¢²}æ ÜUÚÝï ¨ï ©ÝÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUè
©yÐçœæ ãæï„è ãñ J
…Ïæ ÜUæï§ü |æè ±S„é ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ, „Ïæ ±ã Ý±èÝ çÎ¶æ§ü Îï„è ãñ J ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ±ã ÐéÚæÝè
çÎ¶æ§ü Îï„è ãñ J ÐíæÚ}|æ }æï¢ öÉG ãæï„è ãñ, H}Ïæï ÜUæH ÜïU Ðpæ„ì ±ã çÝÏæüH ãæï …æ„è ãñ J ²çÎ
Ïæãé„ ¥ç{ÜU ÜUæH „ÜU ©¨ÜUæï Ú¶æ …æ² „æï …è‡æü-àæè‡æü ãæï …æ„è ãñ J ©¨ÜUæï ãæƒ ¨ï ÐÜUÇG
ÜUÚ ©Ææ²æ …æ» „æï ©¨ÜUæ ™ê‡æü ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï ²ã ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU ©yÐ‹Ý ãé» ÍæÅ, ÐÅ,
ÐyƒÚæçÎ ÐÎæƒü ÿæ‡æ-ÿæ‡æ }æï¢ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„ï Úã„ï ãñ¢ J ©Ý}æï¢ ÐçÚ±„üÝ ãæï„æ Úã„æ ãñ J ²ã
ç±|æêç„ÐæÎ : 296 ¨ê~æ 3–53
ÐçÚ±„üÝ „yÜUæH Ýãè¢ ãæï„æ, {èÚï {èÚï ãæï„æ ãñ J §¨¨ï ²ã ÐçÚ‡ææ}æ çÝÜUH„æ ãñ çÜU }æãœæy± ¨ï
HïÜUÚ }ææÝ± àæÚèÚ Ð²ü‹„ ¨|æè ÐÎæƒü ÿæ‡æ-ÿæ‡æ }æï¢ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï Úãï ãñ¢ J ÜUæHæ‹„Ú }æï¢
©Ý ¨ÏæÜUæ ç±Ýæàæ ãæï …æ²ïxææ ¥æñÚ …è±æy}ææ ¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ, ÿæ‡æ-ÿæ‡æ }æï¢ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢
ãæï„ï, §¨çH» ±ï ç±ÝæàæÚçã„ ãñ¢ J §¨¨ï ²ã |æè Hæ|æ ãæï„æ ãñ çÜU ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ Ã²çv„
ÜUè ¥æ¨çv„ Ýãè¢ ãæï„è ¥æñÚ ©Ý ÐÎæƒæïZ }æï¢ S±-S±æ}æè ¨}Ïæ‹{ |æè Ýãè¢ Úã„æ J S± S±æ}æè ¨}Ïæ‹{
ÜïU Ý ÚãÝï ¨ï Ã²çv„ ÜUæ ¥ç|æ}ææÝ ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ JJ 52 JJ
¥±0 - „S² ç±¯²ç±àæï¯ ©ÐçÿæŒ²„ï -
¥ƒü0 - ©¨ (ç±±ïÜU… ¿ææÝ) ÜUæ ç±¯² ç±àæï¯ ©ÎæN„ çÜU²æ …æ„æ ãñ J
…æç„Hÿæ‡æÎïàæñÚ‹²„æÝ±ÓÀïÎæœæéË²²æïS„„: Ðíç„Ðçœæ: JJ 53 JJ
àæÏÎæƒü - (…æç„-Hÿæ‡æ-Îïàæñ:) …æç„, Hÿæ‡æ ¥æñÚ Îïàæ ¨ï (¥‹²„æ-¥Ý±ÓÀïÎæ„ì) |æïÎ
ÜUæ çÝp² Ý ãæïÝï ¨ï („éË²²æï:) Îæï ¨}ææÝ Ðí„è„ ãæïÝï ±æHè ±S„é¥æï¢ ÜUæ („„:) ©¨ ç±±ïÜU…
¿ææÝ ¨ï (Ðíç„Ðçœæ:) ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì çÝp² ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - …æç„, Hÿæ‡æ, Îïàæ ¨ï ¨}ææÝ Ðí„è„ ãæïÝï ±æHè Îæï ±S„é¥æï¢ ÜïU |æïÎ ÜUæ ¿ææÝ
Ý ãæïÝï ¨ï ©¨ ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜïU mæÚæ ©Ý ÎæïÝæï¢ ±S„é¥æï¢ }æï¢ v²æ ç±àæï¯ ¥‹„Ú ãñ, ²ã ¿ææÝ
Ã²æ0 |ææ0 - „éË²²æïÎïüàæHÿæ‡æ¨æM Œ²ï …æç„|æïÎæïù‹²„æ²æ ãï„éxææñüçÚ²¢ ±Ç±ï²ç}æç„ J „éË²Îïàæ…æ„è²y±ï
Hÿæ‡æ}æ‹²y±ÜUÚ¢ ÜUæHæÿæè xææñ: S±çS„}æ„è xææñçÚç„ J m²æïÚæ}æHÜU²æï…æüç„Hÿæ‡æ¨æM Œ²ægïàæ|æïÎæïù‹²y±ÜUÚ
§Î¢ Ðê±üç}æÎ}æéœæÚç}æç„ J ²Îæ „é Ðê±ü}ææ}æHÜU}æ‹²Ã²xæíS² ¿ææ„éL œæÚÎïàæ ©Ðæ±y²ü„ï „Îæ „éË²Îïàæy±ï
Ðê±ü}æï„ÎéœæÚ}æï„çÎç„ Ðíç±|ææxææÝéÐÐçœæ: J ¥¨¢çÎx{ïÝ ™ „œ±¿ææÝïÝ |æç±„Ã²ç}æy²„ §Î}æév„¢ „„:
Ðíç„Ðçœæ<±±ïÜU…¿ææÝæçÎç„ J
ÜUƒ}æì ? Ðê±æü}æHÜU¨ãÿæ‡ææï Îïàæ ©œæÚæ}æHÜU¨ãÿæ‡æægïàææÎì ç|æ‹Ý: J „ï ™æ}æHÜïU S±Îïàæÿæ‡ææÝé-
|æ±ç|æ‹Ýï J ¥‹²Îïàæÿæ‡ææÝé|æ±S„é „²æïÚ‹²y±ï ãï„éçÚç„ J »„ïÝ öcÅæ‹„ïÝ ÐÚ}ææ‡ææïS„éË²…æç„Hÿæ‡æÎïàæS²
Ðê±üÐÚ}ææ‡æéÎïàæ¨ãÿæ‡æ¨æÿææyÜUÚ‡ææÎéœæS² ÐÚ}ææ‡ææïS„gïàææÝéÐÐœææ±éœæÚS² „gïàææÝé|æ±æï ç|æ‹Ý:
¨ãÿæ‡æ|æïÎæœæ²æïÚèEÚS² ²æïçxæÝæïù‹²y±Ðíy²²æï |æ±„èç„ J
¥ÐÚï „é ±‡æü²ç‹„-²ïù‹y²æ ç±àæï¯æS„ïù‹²„æÐíy²²¢ ÜéU±ü‹„èç„ J „~ææçÐ ÎïàæHÿæ‡æ|æïÎæï }æê<„Ã²-
±ç{…æç„|æïÎpæ‹²y±ï ãï„é: J ÿæ‡æ|æïÎS„é ²æïçxæÏæéçhxæ}² »±ïç„ J ¥„ ©v„¢-}æê<„Ã²±ç{…æç„|æïÎæ-
|ææ±æ‹ÝæçS„}æêHÐëƒvy±ç}æç„ ±æ¯üxæ‡²: JJ 53 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Îæï ¨}ææÝ ÐÎæƒæïZ ÜïU Îïàæ ¥æñÚ Hÿæ‡æ (¥æÜUæÚ-ÚX-MÐæçÎ ÜïU) ¨}ææÝ
ãæïÝï ÐÚ ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜUè ç|æ‹Ý„æ ÜUæ ãï„é …æç„ (ãæï„è ãñ), …ñ¨ï çÜU ²ã xææñ ¥æñÚ ²ã ÍææïÇGè ãñ J
¨}ææÝSƒæÝ, ¨}ææÝ…æç„ ãæïÝï ÐÚ (ÎæïÝæï¢ ÜUè) ç|æ‹Ý„æ ÜUæ ãï„é Hÿæ‡æ (ãæï„æ ãñ), …ñ¨ï çÜU ÜUæHè
¥æ¡¶ ±æHè xææñ, S±çS„ÜU ç™q ±æHè xææñ J …æç„ ¥æñÚ Hÿæ‡æ ÜïU ¨}ææÝ ãæïÝï ÐÚ Îæï ¥æ¡±Hæï¢ ÜUè
ç±|æêç„ÐæÎ : 297 ¨ê~æ 3–53
ç|æ‹Ý„æ ÜUæ ãï„é Îïàæ ÜUè ç|æ‹Ý„æ ãæïxæè, …ñ¨ï çÜU ²ã Ðê±ü±„èü ãñ, ²ã ©œæÚ±„èü ãñ J …Ïæ „æï Ðê±ü±„èü
¥æ¡±Hæ ¿ææ„æ ÜïU ¥‹² ç±¯² }æï¢ ¥æ¨v„ ãæïÝï ÐÚ ©œæÚ Îïàæ }æï¢ Ú¶æ …æ„æ ãñ „Ïæ ÎæïÝæï¢ ¥æ¡±Hæï¢
ÜïU ¨}ææÝ ÎïàæSƒ ãæïÝï ÐÚ ²ã Ðê±ü±„èü ãñ »ï¨æ ç±|ææxæ ¿ææ„ Ýãè¢ ãæï„æ J „œ±¿ææÝ ¨‹ÎïãÚçã„ ãæï„æ
ãñ §¨çH» ²ã ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ¨ï ¿ææ„ ãæï„æ ãñ J
ÜñU¨ï ? Ðê±ü±„èü ¥æ¡±Hï ÜïU ¨æƒ ÜïU ÿæ‡ææï¢ ±æHæ Îïàæ ©œæÚ±„èü ¥æ¡±Hï ÜïU ¨æƒ ÜïU ÿæ‡ææï¢ ±æHï
Îïàæ ¨ï ç|æ‹Ý ãñ J ¥æñÚ ±ï ¥æ¡±Hï ¥ÐÝï ¥ÐÝï Îïàææï¢ ÜïU ¥Ýé|æ±æï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ ç|æ‹Ý ãñ¢ J ¥‹² Îïàææï¢
ÜïU ÿæ‡ææï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãè ©Ý ÎæïÝæï¢ (¥æ¡±Hæï¢) ÜïU ¥‹²y± }æï¢ ãï„é ãñ J §¨ öcÅæ‹„ ¨ï ÐÚ}ææ‡æé ÜïU
¨}ææÝ …æç„, ¨}ææÝ Hÿæ‡æ, ¨}ææÝ Îïàæ ±æHï ÐÚ}ææ‡æé ÜUæ Ðê±ü±„èü ÐÚ}ææ‡æé ÜïU Îïàæ ÜïU ¨æƒ ±æHï
ÿæ‡ææï¢ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæïÝï ¨ï ©œæÚ±„èü ÐÚ}ææ‡æé ÜUæ ±ã (Ðê±ü) Îïàæ Ý ãæïÝï ÐÚ (©œæÚ) Îïàæ ÜUæ (ÿæ‡ææï¢
ÜïU ¨æƒ ±æHæ) ¥Ýé|æ± ç|æ‹Ý ãæï„æ ãñ, ¨æƒ ±æHï ÿæ‡ææï¢ ÜUæ |æïÎ ãæïÝï ¨ï ©Ý ÎæïÝæï¢ ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUè
ç|æ‹Ý„æ ÜUæ ¿ææÝ »ïE²ü±æÝì ²æïxæè ÜUæï ãæï„æ ãñ J
¥‹² Hæïxæ „æï ±‡æüÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ - …æï ¥ç‹„}æ ç±àæï¯ ãæï„ï ãñ¢ ±ï ç|æ‹Ýy± ©yÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ J ±ãæ¡ |æè
Îïàæ|æïÎ, Hÿæ‡æ|æïÎ, }æê<„ (¥±²± ¨ç‹Ý±ïàæ) |æïÎ, Ã²±{æÝ (…çÝ„) |æïÎ ¥æñÚ …æç„ |æïÎ ¥‹²„æ }æï¢
ãï„é ãñ J ÿæ‡æ (xæ„) |æïÎ „æï ²æïçxæ-Ïæéçh mæÚæ ãè ¿æï² ãæï„æ ãñ J §¨çH» ¥æ™æ²ü ±æ¯üxæ‡² Ýï ÜUãæ ãñ
çÜU }æê<„, Ã²±{æÝ, …æç„ (…çÝ„) |æïÎ ÜïU Ý ãæïÝï ¨ï }æêH (ÐíÜëUç„) }æï¢ Ðëƒv„æ Ýãè¢ ãñ JJ 53 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUæ ÈUH Ïæ„Hæ²æ ãñ J ÐÎæƒæïZ ÜïU S±MÐ ÜUæ |æïÎ
…ÝæÝï ±æHï „èÝ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J …æç„, Hÿæ‡æ ¥æñÚ Îïàæ J
(1) …æç„ - »ÜU ãè SƒæÝ }æï¢ xææñ ¥æñÚ |æñ¢¨ ¶ÇGè ãæï¢ „æï ©ÝÜUæ |æïÎ¿ææÝ ‘…æç„’ ¨ï ãæï„æ
ãñ çÜU ²ã xææñ ãñ ¥æñÚ ²ã |æñ¢¨ ãñ J …æï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ »ÜU Ïæéçh (¿ææÝ) ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„è
ãñ, ±ã …æç„ ÜUãæ„è ãñ J
(2) Hÿæ‡æ - »ÜU ãè …æç„ ÜUè ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Ú¢xæ ±æHè xææñ»¢ ãæï¢ „æï ©ÝÜïU ç|æ‹Ýy± ÜUæ
¿ææÝ Hÿæ‡æ ¨ï ãæï„æ ãñ J …ñ¨ï - ²ã ÜUæHï Ú¢xæ ÜUè xææñ ãñ ¥æñÚ ²ã Eï„ Ú¢xæ ÜUè xææñ ãñ J ²ãæ¡
ÐÚ Ðëƒvy± ¿ææÝ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Hÿæ‡æ ãñ J
(3) Îïàæ - …æç„ »ÜU ãæïÝï ÐÚ |æè »ÜU xææñ Ðê±ü Îïàæ }æï¢ ãæï ¥æñÚ Îê¨Úè Ðçp}æ Îïàæ }æï¢ ãæï
„æï ©ÝÜïU Ðëƒvy± ÜUæ ¿ææÝ Îïàæ (SƒæÝ) ¨ï ãæï„æ ãñ J …æç„ ± Hÿæ‡æ »ÜU ãæïÝï ÐÚ |æè Îæï ¥æ¡±Hæï¢
ÜUæï Îïàæ|æïÎ ¨ï ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì …æÝæ …æ„æ ãñ J ²çÎ ©Ý ÎæïÝæï¢ ¥æ¡±Hæï¢ ÜUæï ©¨ Îïàæ ¨ï ãÅæÜUÚ çÜU¨è
¥‹² Îïàæ }æï¢ Ú¶ çÎ²æ …æ», …ãæ¡ Ú¶Ýï ÐÚ ©ÝÜUæï ÐãHï ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Îïàææï¢ }æï¢ Îï¶Ýï ±æHæ Ý
Îï¶ ¨ÜïU J ¥ƒ±æ ©ÝÜUæï ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý Îïàææï¢ }æï¢ Îï¶Ýï ±æHï ÜUè öçcÅ ¨ï Ïæ™æÜUÚ ©Ý ¥æ¡±Hæï¢ ÜUæ
Îïàæ ÐÚSÐÚ ÐçÚ±<„„ ÜUÚ çÎ²æ …æ» J ¥ƒæü„ì …æï ¥æ¡±Hæ ÐãHï Ðê±ü çÎàææ }æï¢ Ú¶æ ƒæ ©¨ÜUæï
Ðçp}æ }æï¢ Ú¶ çÎ²æ …æ² ¥æñÚ …æï Ðçp}æ }æï¢ Ú¶æ ƒæ, ©¨ÜUæï Ðê±ü }æï¢ Ú¶ çÎ²æ …æ², „æï ©ÝÜUæï
ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Îïàææï¢ }æï¢ Îï¶Ýï ±æHï ÜUæï ²ã ¿ææÝ ãæïÝæ ÜUçÆÝ ãñ çÜU ÐãHï ÜUæñÝ ¨æ ¥æ¡±Hæ çÜU¨
ç±|æêç„ÐæÎ : 298 ¨ê~æ 3–54
Îïàæ }æï¢ Ú¶æ ƒæ J ÐÚ‹„é §Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU Ðëƒvy± ÜUæ ¿ææÝ ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ¨ï ãæï …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ
ÜUæÚ‡æ |ææc²ÜUæÚ Ýï ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ©œæÚ ¥æ¡±Hï ÜïU ÿæ‡æ ¨çã„ Îïàæ ¨ï Ðê±ü ¥æ¡±Hï ÜUæ ÿæ‡æ
¨çã„ Îïàæ ç|æ‹Ý ãñ J …Ïæ ±ï ¥æ¡±Hï ¥ÐÝï ¥ÐÝï Îïàæ-ÿæ‡æ ¥Ýé|æ± }æï¢ ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ãñ¢, „Ïæ ©Ý
ÎæïÝæï¢ ÜïU Îïàæ, ÿæ‡æ ÜUæ ¥Ýé|æ± ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU |æïÎ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ J §¨è öcÅæ‹„ ÜïU ¨}ææÝ „éË²
…æç„, Hÿæ‡æ, Îïàæ ±æHï ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ }æï¢, Ðê±ü Îïàæ ±æHï ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜïU Îïàæ, ÿæ‡ææï¢ ¨çã„ ¨æÿææyÜUæÚ
ÜUÚÝï ¨ï, ©¨ ©œæÚ Îïàæ ±æHï ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUæ ±ã Îïàæ çÝp² Ý ãæïÝï ÐÚ ©œæÚ ±æHï Îïàæ ÜUæ ç|æ‹Ý
¥Ýé|æ± ÿæ‡ææï¢ ¨çã„ |æïÎ ¨ï ãæï„æ ãñ J ©Ý ÎæïÝæï¢ Îïàæ ÿæ‡ææï¢ ¨çã„ ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜïU ¿ææÝ }æï¢ ¨}æƒü
²æïxæè ÜUæï ãè ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU |æïÎ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ »ÜU Ïææ„ ç±™æÚ‡æè² ãñ J ²æïxæè ÜïU ¨}æÿæ Îæï ¥æ¡±Hï Ú¶ çÎ²ï …æ²ï¢ J »ÜU Ðê±ü
çÎàææ }æï¢ ¥æñÚ »ÜU Ðçp}æ çÎàææ }æï¢ J ©Ý ÎæïÝæï¢ ¥æ¡±Hæï¢ ÜUæï ±ãæ¡ ¨ï ©ÆæÜUÚ ÐÚæïÿæ }æï¢ Ú¶ çÎ²æ
…æ²ï, …ãæ¡ ÐÚ ±ã ²æïxæè ©ÝÜUæï Ýãè¢ Îï¶ ¨ÜïU J ©¨ÜïU Ðpæ„ì …æï ¥æ¡±Hæ Ðê±ü çÎàææ }æï¢ Ú¶æ
ƒæ, ©¨ÜUæï Ðçp}æ çÎàææ }æï¢ Ú¶ çÎ²æ …æ² ¥æñÚ …æï Ðçp}æ çÎàææ }æï¢ Ú¶æ ƒæ, ©¨ÜUæï Ðê±ü çÎàææ
}æï¢ Ú¶ çÎ²æ …æ² J ²æïxæè Ýï ©Ý ÎæïÝæï¢ ¥æ¡±Hæï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý Îïàæ ÿæ‡æ ¨çã„ çÜU²æ
ƒæ J §¨è ¥æ{æÚ ÐÚ ²æïxæè ÜUè öçcÅ ¨ï ÐÚæïÿæ }æï¢ Ú¶Ýï ¨ï Ðê±ü …æï ¥æ¡±Hæ ç…¨ çÎàææ }æï¢ Ú¶æ
ƒæ ©¨ÜUæï ²æïxæè ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ¨ï …æÝ …æ„æ ãñ J ©Ý ÎæïÝæï¢ ¥æ¡±Hæï¢ ÜUè çÎàææ ÜUæï ÐçÚ±<„„
ÜUÚÝï ÐÚ ²æïxæè ©ÝÜUæï {}æü, Hÿæ‡æ, ¥±Sƒæ ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ …æÝ„æ ãñ ¥ƒ±æ ¥‹² çÜU¨è
ÜUæÚ‡æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ²ã SÐcÅ Ýãè¢ ãñ J
çÐÀHï ¨ê~æ ÜïU |ææc² }æï¢ |ææc²ÜUæÚ Ýï ÐÚ}ææ‡æé ÜïU »ÜU Îïàæ ¨ï ¥‹² Îïàæ }æï¢ xæç„ ÜUÚÝï
}æï¢ HxæÝï ±æHï ÜUæH ÜUæï ‘ÿæ‡æ’ ÜUãæ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ‘ÐÚ}ææ‡æé’ ÜUæ ¥ƒü ãñ Ðæ¡™ |æê„æï¢ ÜïU
¨êÿ}æ ¥¢àæ, ç…Ý ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ „‹}ææ~ææ²ï¢ ãñ¢ ¥æñÚ ç…Ý ¨ï Ðëçƒ±è ¥æçÎ |æê„æï¢ ÜUè ©yÐçœæ
„æÚÜ¢U ¨±üç±¯²¢ ¨±üƒæ ç±¯²}æÜíU}æ¢ ™ïç„ ç±±ïÜU…¢ ¿ææÝ}æì JJ 54 JJ
àæÏÎæƒü - („æÚÜU}æì) ¥ÐÝè Ðíç„|ææ ¨ï ©yÐ‹Ý ¿ææÝ (¨±ü-ç±¯²}æì) ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï
ç±¯² ÏæÝæÝï ±æHæ (¨±üƒæ ç±¯²}æì) |æê„-|æç±c²„ì-±„ü}ææÝ ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ ÜUæï ç±¯²
ÏæÝæÝï ±æHæ (¥ÜíU}æ}æì) ¥ÜíU}æ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ (™) ¥æñÚ (§ç„) »ï¨æ (ç±±ïÜU…¢ ¿ææÝ}æì)
‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ÜUãHæ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ¥ÐÝè Ïæéçh ¨ï ©yÐ‹Ý, ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï ç±¯² ÏæÝæÝï ±æHæ, ÐÎæƒæïZ ÜïU |æê„,
|æç±c²„ì, ±„ü}ææÝ ¨ï ¨}Ïæh ¨æ}ææ‹² ç±àæï¯ {}ææïZ ÜUæï …ÝæÝï ±æHæ ¥æñÚ ¥ÜíU}æ ¨ï ©yÐ‹Ý
ãæïÝï ±æHæ, ²ã ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „æÚÜUç}æç„ S±Ðíç„|ææïyƒ}æÝæñÐÎïçàæÜUç}æy²ƒü: J ¨±üç±¯²y±æ‹ÝæS² çÜUç@Îç±¯²è-
|æê„ç}æy²ƒü: J ¨±üƒæç±¯²}æ„è„æÝæxæ„Ðíy²éyÐ‹Ý¢ ¨±Z Ð²æü²:ñ ¨±üƒæ …æÝæ„èy²ƒü: J ¥ÜíU}æç}æy²ïÜUÿæ‡ææïÐæM É¢
ç±|æêç„ÐæÎ : 299 ¨ê~æ 3–54
¨±Z ¨±üƒæ xæëØæ„èy²ƒü: J »„çm±ïÜU…¢ ¿ææÝ¢ ÐçÚÐê‡æü}æì J ¥S²ñ±æ¢àææï ²æïxæÐíÎèÐæï, }æ{é}æ„è¢ |æêç}æ}æéÐæÎæ²
²æ±ÎS² ÐçÚ¨}ææçŒ„çÚç„ JJ 54 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘„æÚÜU’ ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ çÜU ¥ÐÝè Ðíç„|ææ ¨ï ©yÐ‹Ý, ©ÐÎïàæ …çÝ„ Ýãè¢
ãñ J ‘¨±üç±¯²’ ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ çÜU §¨ÜUæ ÜUæï§ü ¥ç±¯² Ýãè¢ ãñ J ‘¨±üƒæç±¯²’ ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ
çÜU ¥„è„, ¥Ýæxæ„, ±„ü}ææÝ ¨ÏæÜUæï ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ„æ (…Ýæ„æ) ãñ J ‘¥ÜíU}æ’ ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ
çÜU »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ ©ÐçSƒ„ ¨Ïæ ÜUæï ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï xæíã‡æ ÜUÚ„æ (ÜUÚæ„æ) ãñ J ²ã ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÐçÚÐê‡æü
ãæï„æ ãñ J }æ{é}æ„è |æêç}æ ¨ï HïÜUÚ …ãæ¡ „ÜU (²æïxæ ÐíÎèÐ) ÐçÚ¨}ææŒ„ ãæï„æ ãñ ±ãæ¡ „ÜU ÚãÝï ±æHæ
±ã ²æïxæÐíÎèÐ §¨è ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUæ ¥¢àæ ãñ JJ 54 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUæ Hÿæ‡æ çÜU²æ ãñ J
©ÐÎïàææçÎ ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU çÏæÝæ ¥ÐÝè ãè Ðíç„|ææ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ, ¨Ïæ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ç±¯² ÏæÝæÝï
±æHæ ¥ƒæü„ì ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæï …ÝæÝï ±æHæ, |æê„, |æç±c²„ì, ±„ü}ææÝ ¨|æè ÐíÜUæÚ ¨ï ÐÎæƒæïZ ÜUæï …ÝæÝï
±æHæ ¥æñÚ çÏæÝæ ÜíU}æ ÜïU »ÜU ¨æƒ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ ¿ææÝ, ‘ç±±ïÜU… ¿ææÝ’ ÜUãæ„æ ãñ J …æï ¨}æS„
Îé:¶æï¢ »±¢ Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï „ñÚæ Îï±ï, ±ã ‘„æÚÜU’ ÜUãæ …æ„æ ãñ J §¨ ¿ææÝ ÜUè ç¨çh ÜïU Ðpæ„ì ¨æ{ÜU
¨}æS„ Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï ÀêÅ …æ„æ ãñ J
¨±üç±¯² ÜUæ ¥ƒü ãñ “¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ç±¯² ÜUÚÝï ±æHæ” J ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæï …ÝæÝï ÜUæ „æyÐ²ü
²ã ãñ çÜU ç…Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ …æÝÝæ }æéçv„ ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ¥æ±à²ÜU ãñ ©Ý ¨ÏæÜUæï …ÝæÝï ±æHæ J §¨ÜUæ
¥ç|æÐíæ² ²ã Ýãè¢ ãñ çÜU §üEÚ ÜUè |ææ¡ç„ ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï …ÝæÝï ±æHæ J v²æï¢çÜU »ÜUÎïàæè ãæïÝï ¨ï
§üEÚ ÜUè |ææ¡ç„ …è±æy}ææ ¨±ü¿æ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ, §üEÚ ™ï„Ý ± ¨±üÎïàæè ãæïÝï ¨ï ¨±ü¿æ ãñ J
¨±üƒæç±¯² ÜUæ ¥ƒü |æê„ |æç±c²„ì ¥æñÚ ±„ü}ææÝSƒ ¨êÿ}æ, SƒêH ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUæ ç±àæï¯ ¿ææÝ
ÜUÚ±æÝï ±æHæ ãñ J …ñ¨ï ¥æ… »ÜU Ã²çv„ 25 ±¯ü ÜUæ ²é±æ ãñ, ¥æ… ¨ï 20 ±¯ü ÐãHï ±ã 5
±¯ü ÜUæ ÏææHÜU ƒæ, ¶ïH„æ ÜêUÎ„æ ƒæ J ¥æ… ¨ï 50 ±¯ü Ðpæ„ì ±ã ±ëh ãæï …æ²ïxææ „Ïæ ©¨ï ©ÆÝï
ÏæñÆÝï, ™HÝï-çÈUÚÝï, Îï¶Ýï-¨éÝÝï ¥æçÎ ÜUæ²æïZ }æï¢ ÜUçÆÝæ§ü ãæïxæè J ¥ƒæü„ì „èÝ ÜUæHæï¢ }æï¢ çÜU¨ çÜU¨
ÐÎæƒü ÜUè v²æ v²æ çSƒç„ ãæï„è ãñ, §¨ÜUæ ç±àæï¯ ¿ææÝ ç±±ïÜU… ¿ææÝ ÜUÚ±æ Îï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¨}æS„
ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨|æè ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÝæ, §üEÚ ÜïU çH²ï ãè ¨}|æ± ãñ, …è± ÜïU çH²ï Ýãè¢ J v²æï¢çÜU …è±
¥ËÐ¿æ ¥æñÚ »ÜUÎïàæè ãñ J ¥„: ±ã ¨±ü¿æ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ²æïxæè ÜUæï …ãæ¡ ÐÚ |æè ¨±ü¿æ ÜUãæ …æ„æ
ãñ ±ãæ¡ ÐÚ ¿æï² ÐÎæƒü ÜéUÀ ¨èç}æ„ ãæï„ï ãñ¢ ç…ÝÜïU ç±¯² }æï¢ ²æïxæè ç±àæï¯MÐ ¨ï …æÝ„æ ãñ J }æéçv„
ÜïU çH» ¥æ±à²ÜU ¿ææÝ ÜUè öçcÅ ¨ï |æè ²æïxæè ÜUæï ¨±ü¿æ ÜUã çÎ²æ …æ„æ ãñ ©¨ÜUæ ¥ƒü ãñ - `ç…„Ýæ
¿ææÝ }ææïÿæ ÐíæçŒ„ }æï¢ ¥æ±à²ÜU ãñ, ©„Ýæ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚ HïÝæ' J
¥ÜíU}æ - çÏæÝæ ÜíU}æ ÜïU »ÜU ¨æƒ ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï …ÝæÝï ±æHæ J ¥ÜíU}æ àæÏÎ ÜïU Îæï ¥ƒü
ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ J Ðíƒ}æ ²ã çÜU Ïæãé„ àæèÍæí„æ ¨ï …ÝæÝï ±æHæ J ç…¨ÜUæ ÐÎæƒæïZ ÜUæï …ÝæÝï ÜUæ ÜíU}æ
„æï ãñ ÐÚ‹„é ±ã ¿ææ„ Ýãè¢ ãæï„æ J ©ÎæãÚ‡æ:- ¥}æïçÚÜUæ Îïàæ ¨ï ¥æÜUæàæ±æ‡æè (ÚïçÇ²æï) ÜïU }ææŠ²}æ
ç±|æêç„ÐæÎ : 300 ¨ê~æ 3–54
¨ï ¥æï}æì àæÏÎ ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ çÜU²æ J ©¨ÜUæï |ææÚ„ Îïàæ ¥æÝï }æï¢ Ïæãé„ ‹²êÝ ¨}æ² Hxææ J ©¨ Îïàæ
¨ï ™HÜUÚ |ææÚ„ „ÜU ç…„Ýæ SƒæÝ ãñ ©¨ SƒæÝ ÜUæï ÐæÚ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï »ÜU ¥¡xæéH SƒæÝ ÜUæï ÐæÚ
ÜUÚÝï }æï¢ çÜU„Ýæ ¨}æ² Hxææ, ²ã …æÝÝæ ¥y²‹„ ÜUçÆÝ ãñ J §¨çH²ï ²ã }ææÝ çH²æ …æ„æ ãñ
çÜU »ÜU ¥¡xæéH SƒæÝ ÜUæï ÐæÚ ÜUÚÝï }æï¢ ÜéUÀ |æè ¨}æ² Ýãè¢ Hxææ J
²lçÐ ç…„Ýï ¨}æ² }æï¢ ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝæ }ææÝæ …æ„æ ãñ ©¨ ÜUæH ÜïU |æè ¨êÿ}æ
öçcÅ ¨ï ç±|ææxæ ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é »ÜU ÐçÚ|ææ¯æ ÏæÝæ§ü xæ§ü çÜU §„Ýï ¨}æ² ÜUæï »ÜU ÜUãæ …æ²xææ
¥ƒæü„ì ‘»ÜU ÿæ‡æ’ ÜUãæ …æ²ïxææ J §¨çH²ï ‘¥ÜíU}æ’ ÜUæ »ÜU ¥ƒü ²ã ãñ, çÜU ç…¨}æï¢ ¿ææÝæï¢ ÜUæ
ÜíU}æ „æï ãæï„æ ãñ ÐÚ‹„é ±ã ÜíU}æ …æÝæ Ýãè¢ …æ„æ J ‘¥ÜíU}æ’ ÜUæ Îê¨Úæ ¥ƒü ²ã ãñ çÜU ç…¨}æï¢
ÜíU}æ ãñ ãè Ýãè¢ ¥ƒæü„ì »ÜU ãè ÿæ‡æ }æï¢ ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ »ÜU ¨æƒ ãæï„æ ãñ J Ã²æ¨|ææc²
}æï¢ ÿæ‡æ ÜUæï ¨}æÛææÝï ÜïU çH²ï »ÜU öcÅæ‹„ çÎ²æ ãñ J …ñ¨ï çÜU¨è ÎíÃ² ÜïU ç±|ææxæ ÜUÚ„ï ÜUÚ„ï
…æï ©¨ÜUæ ¥ç‹„}æ |ææxæ Ïæ™ …æ²ï ¥ƒæü„ì ç…¨ÜïU ¥æxæï ç±|ææxæ Ý ãæï ¨Üï¢U ±ã ‘ÐÚ}ææ‡æé’ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¨}æ² ÜïU ç±|ææxæ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï ç…¨ÜUæ ÐéÝ: ç±|ææxæ Ý ãæï ¨ÜïU ±ã ÜUæH ‘ÿæ‡æ’ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ÎíÃ² ÜUæï ‘ÐÚ}ææ‡æé’ ÜUãæ ãñ ¥æñÚ ç±|ææxæ Úçã„ Ïæ„Hæ²æ ãñ J ±ñ¨ï ãè ç…¨ ÜUæH ÜUæ ç±|ææxæ
Ý ãæï ¨ÜïU ©¨ï ‘ÿæ‡æ’ ÜUãæ ãñ J §¨ »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ ²æïxæè ÜUæï ¥ÝïÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ »ÜU ¨æƒ
ãæï„æ ãñ J ‘¥ÜíU}æ’ àæÏÎ ÜUæ ²ã Îê¨Úæ ¥ƒü ÜéUÀ ¥‹² ç±mæÝì ÜUÚ„ï ãñ¢ J
¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï }æãœæœ± ÜUè ©yÐçœæ }ææÝè ãñ J ©¨¨ï ¥ã¢ÜUæÚ ÜUè ©yÐçœæ }ææÝè ãñ J
¥ã¢ÜUæÚ ¨ï Ðæ¡™ ¿ææÝïç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ Ðæ¡™ ÜU}æïüç‹Îí²æï¢, Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¥æñÚ »ÜU }æÝ ÜUè ©yÐçœæ }ææÝè
ãñ J Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™ |æê„æï¢ ÜUè ©yÐçœæ }ææÝè ãñ J
„‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï ÏæÝï Ðëçƒ±è ¥æçÎ ÐÚ}ææ‡æé, ç…Ý¨ï SƒêH |æê„ Ðë‰±è …H ¥æçÎ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è
ãñ J ©Ý ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUæï ²ãæ¡ ÐÚ ç±|ææç…„ Ý ãæïÝï ±æHæ ÎíÃ² ÜUãæ ãñ J ç…¨ ÎíÃ² ÜUæï ²ãæ¡ ÐÚ
Ý ç±|ææç…„ ãæïÝï ±æHæ ÐÚ}ææ‡æé ÜUãæ ãñ, ©¨ÜïU |æè ç±|ææxæ ãæï …æ„ï ãñ¢ J …Ïæ SƒêH|æê„æï¢ ÜUæ ç±Ýæàæ
ãæï„æ ãñ „Ïæ ©ÝÜïU ¨êÿ}æ |æê„ ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ J ç…ÝÜUæï ²ãæ¡ ÐÚ ÐÚ}ææ‡æé ÜUãæ ãñ J ©ÝÜUæ ç±Ýæàæ ãæï„æ
ãñ „æï ±ï „‹}ææ~ææ¥æï¢ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J „‹}ææ~ææ²ï¢ ¥ã¢ÜUæÚ }æï¢, ¥ã¢ÜUæÚ }æãœæœ± }æï¢ ¥æñÚ }æãœæœ±
ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãé¥æ çÜU ç…¨ ÎíÃ² ÜUæ ÐÚ}ææ‡æé ç±|ææxæ Úçã„ }ææÝæ
ãñ, ©¨ÜïU „æï ç±|ææxæ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ÐÚ}ææ‡æé ÜUæ öcÅæ‹„ ÎïÜUÚ ÿæ‡æ ÜUæï ç±|ææxæ Úçã„ Ïæ„Hæ²æ
ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ |ææc²ÜUæÚ Ýï ‘ÿæ‡æ ÜUæ Hÿæ‡æ’ çÜU²æ ãñ J çH¶æ ãñ çÜU ç…„Ýï ÜUæH }æï¢ ÐÚ}ææ‡æé S±SƒæÝ
ÜUæï ÀæïÇG„æ ãñ ©„Ýï ÜUæH ÜUæï ‘ÿæ‡æ’ ÜUãæ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ²ã |æè çH¶æ ãñ çÜU …ñ¨æ ÐÚ}ææÐÜU¯ü
Ð²ü‹„ ÎíÃ² ‘ÐÚ}ææ‡æé’ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ ÐÚ}ææÐÜU¯ü Ð²ü‹„ ÜUæH ‘ÿæ‡æ’ ãñ J
¨ê~æÜUæÚ »±¢ |ææc²ÜUæÚ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ÐÚ}ææ‡æé ÜïU ÜUæÚ‡æ …æï „‹}ææ~ææ»¡ ãñ¢ ±ï S±²¢ ÜUæ²üÎíÃ² ãñ¢ ¥„:
¨æ±²± ãñ¢ J §ÝÜUæ ÜUæÚ‡æ ¥ã¢ÜUæÚ, ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæ ÜUæÚ‡æ }æãœæy± ¥æñÚ }æãœæy± ÜïU ÜUæÚ‡æ ¨œ±Ú…S„}æ¨ì
ÎíÃ² ãñ¢ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ÐÚ}ææ‡æé ¨æ±²± ãñ¢ ¥æñÚ ©¨ÜïU ¥±²± ãæï„ï ãñ¢ ©¨è ÐíÜUæÚ ÿæ‡æ (ÜUæH) ¨æ±²±
ãñ ±æ Ýãè¢, ²ã ¿ææ„Ã² ãñ J »ÜU ÐÚ}ææ‡æé ÜïU S±SƒæÝ ÜUæï ÀæïÇGÝï }æï¢ ç…„Ýæ ÜUæH Hxæ„æ ãñ ©„Ýæ
ç±|æêç„ÐæÎ : 301 ¨ê~æ 3–55
ÜUæH „‹}ææ~ææ, ¥ãVæÚ »±¢ }æãœæy± ÎíÃ²æï¢ ÜïU S±SƒæÝ ÜUæï ÀæïÇGÝï }æï¢ Ýãè¢ HxæÝæ ™æçã²ï J v²æï¢çÜU
±ï ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ¨ï ¨êÿ}æ ãñ¢ J §¨¨ï »ï¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ çÜU ‘ÿæ‡æ’ ÜïU |æè ¥±²± ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ J
²ã ãæï ¨ÜU„æ ãñ çÜU ÿæ‡æ ÜïU ¥±²±æï¢ ÜUæï ÐÜUÇGÝï }æï¢ ÜUçÆÝæ§ü ãæï„è ãæïxæè J
²ã ç±mæÝæï¢ ÜïU çH» ç±™æÚ‡æè² ãñ çÜU ÿæ‡æ (ÜUæH) ÜïU ¥±²± ãæï„ï ãñ¢ ±æ Ýãè¢ JJ 54 JJ
¨œ±ÐéL ¯²æï: àæéçh¨æ}²ï ÜñU±Ë²ç}æç„ JJ 55 JJ
àæÏÎæƒü - (¨œ±-ÐéL¯²æï:) Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ (…è±) ÜUæï (àæéçh-¨æ}²ï) àæéçh ¨}ææÝ
ãæïÝï ÐÚ (ÜñU±Ë²}æì) }ææïÿæ ãæï„æ ãñ (§ç„) ²ã ÐÎ „ë„è² ÐæÎ ÜUè ¨}ææçŒ„ ÜUæ ¨ê™ÜU ãñ J
¨ê~ææƒü - Ú… ± „}æ ÜïU }æH ¨ï Úçã„ ãæïÝæ „ƒæ Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ ÜUè ¥‹²„æw²æç„
}æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæïÝæ ¥æñÚ vHïàææï¢ ÜUæ Îx{Ïæè… ãæïÝæ, Ïæéçh ÜUè àæéçh ãñ J …è±æy}ææ }æï¢ |ææïxæ ÜUæ
¥|ææ± ãæï …æÝæ ÐéL¯ ÜUè àæéçh ãñ J Ïæéçh ¥æñÚ ÐéL¯ §Ý ÎæïÝæï¢ ÜUè ¨}ææÝMÐ ¨ï àæéçh ãæï
…æÝï ÐÚ ‘}ææïÿæ’ ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²Îæ çÝ{êü„Ú…S„}ææï}æH¢ Ïæéçh¨œ±¢ ÐéL ¯S²æ‹²„æÐí„èç„}ææ~ææç{ÜUæÚ¢ Îx{vHïàæÏæè…¢
|æ±ç„ „Îæ ÐéL ¯S² àæéçh¨æM Œ²ç}æ±æÐ‹Ý¢ |æ±ç„, „Îæ ÐéL ¯S²æïÐ™çÚ„|ææïxææ|ææ±: àæéçh: J »„S²æ}æ-
±Sƒæ²æ¢ ÜñU±Ë²¢ |æ±„èEÚS²æÝèEÚS² ±æ ç±±ïÜU…¿ææÝ|ææçxæÝ §„ÚS² ±æ J Ý çã Îx{vHïàæÏæè…S²
¿ææÝï ÐéÝÚÐïÿææ ÜUæç™ÎçS„ J ¨œ±àæéçhmæÚï‡æñ„y¨}ææç{…}æñE²Z ¿ææÝ¢ ™æïÐÜíUæ‹„}æì J ÐÚ}ææƒü„S„é
¿ææÝæÎÎàæüÝ¢ çÝ±„ü„ï J „çS}æç‹Ý±ëœæï Ý ¨‹y²éœæÚï vHïàææ: J vHïàææ|ææ±æyÜU}æüç±ÐæÜUæ|ææ±: J ™çÚ„æ-
ç{ÜUæÚæpñ„S²æ}æ±Sƒæ²æ¢ xæé‡ææ Ý ÐéL ¯S² öà²y±ïÝ ÐéÝL Ðç„cÆ‹„ï J „yÐéL ¯S² ÜñU±Ë²}æì, „Îæ ÐéL ¯:
S±M Ð}ææ~æÁ²æïç„Ú}æH: ÜïU±Hè |æ±ç„ JJ 55 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…¨ ¨}æ² Ú…¨ì „}æ¨ì ÜïU }æH ¨ï Úçã„ (¨œ±xæé‡æÐí{æÝ) Ïæéçh, ÐéL¯
ÜïU ¥‹²„æÐíy²² }ææ~æ }æï¢ Ðíç„çcÆ„, vHïàææï¢ ÜUè Îx{Ïæè…æ±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ „Ïæ ÐéL¯ ÜUè
àæéçh ÜïU ¨öàæ S±MÐ ±æHè ãæï …æ„è ãñ J „Ïæ ©ÐçSƒ„ |ææïxææï¢ ÜUæ ¥|ææ± ÐéL¯ ÜUè àæéçh ÜUãè
…æ„è ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ‘ÜñU±Ë²’ ãæï„æ ãñ, §üEÚ (ç±|æêç„ ¨}Ð‹Ý) ãæï ™æãï ¥ÝèEÚ (ç±|æêç„Úçã„)
ãæï, ç±±ïÜU… ¿ææÝ ²év„ ãæï ¥ƒ±æ ¥‹² ãæï J ç…¨ (²æïxæè ÜïU) vHïàææï¢ ÜïU Ïæè… Îx{ ãæï xæ» ãæï¢
©¨ÜUæï ¥‹² ¿ææÝ ÜUè ÜUæï§ü ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J Ïæéçh ÜUè àæéçh ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ¨}ææç{…çÝ„
»ïE²ü ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ±S„é„: ¿ææÝ ¨ï ¥¿ææÝ çÝ±ëœæ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜïU çÝ±ëœæ ãæïÝï ÐÚ
(¥çS}æ„æçÎ) ¥xæHï vHïàæ Ýãè¢ (ãæï„ï) ãñ¢ J vHïàææï¢ ÜïU ¥|ææ± }æï¢ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ýãè¢ ãæï„æ J §¨
¥±Sƒæ }æï¢ xæé‡æ ™çÚ„æç{ÜUæÚ ¥ƒæü„ì |ææïxææÐ±xæü ÜUæï ¨}ÐæçÎ„ ÜUÚ ™éÜïU ãæïÝï ¨ï ÐéL¯ ÜïU öà² ÜïU
MÐ }æï¢ ÐéÝ: ©ÐçSƒ„ Ýãè¢ ãæï„ï J ±ã ÐéL¯ ÜUæ ‘ÜñU±Ë²’ ãñ J „Ïæ ÐéL¯ ÜïU±HS±MÐ Á²æïç„
±æHæ, çÝ}æüH, ÜïU±Hè ãæï„æ ãñ JJ 55 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ¨œ± (Ïæéçh) ÜUè ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜUè àæéçh
ãæïÝï ÐÚ }ææïÿæ ãæï …æ„æ ãñ J
ç±|æêç„ÐæÎ : 302 ¨ê~æ 3–55
…Ïæ Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ÜïU }æH ¨ï Úçã„ ¨œ±æy}æÜU Ïæéçh, ÐéL¯ ÜUè ¥‹²„æw²æç„ ¥ƒæü„ì
Ïæéçh ¥æñÚ ¥æy}ææ ÜïU S±MÐ ¿ææÝ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæï …æ„è ãñ = ÎæïÝæï¢ ÜUæ ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ¿ææÝ ÜUÚ±æ
Îï„è ãñ ¥æñÚ Îx{vHïàæ Ïæè… ±æHè ãæï„è ãñ „Ïæ ±ã ÐéL¯ ÜUè àæéçh ÜïU ¨öàæ àæéh ãæï …æ„è ãñ J
¥ƒæü„ì …è±æy}ææ „æï S±|ææ± ¨ï àæéh ãñ J ©¨ÜUè àæéçh ¥ç±læ ¥æçÎ }æHæï¢ ÜïU ÎêÚ ãæïÝï ÐÚ Ðê‡æü
MÐï‡æ ãæï …æ„è ãñ J ÐÚ‹„é Ïæéçh „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝè ãñ ¥„: ©¨ÜUè àæéçh ÐéL¯ ¨ï ‹²êÝ ãè ãæï„è
ãñ ÐÚ ÐéL¯ …ñ¨è ÜUãè …æ„è ãñ J »ï¨è ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢ ¨ï Úçã„ ãæï …æ„æ
ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæï }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐçÚÐv± ¥±Sƒæ }æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨¨ï |æè ÐÚ ±ñÚæx²
©yÐ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J ÐÚ ±ñÚæx² ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J ©¨¨ï ¥æy}ææ ÜUæï ¥ÐÝæ ¥æñÚ
§üEÚ ÜUæ S±MÐ ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ÐçÚ¿ææ„ ãæï …æ„æ ãñ J »ï¨è ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ HïÝï ÐÚ }ææïÿæ
ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï …æ„è ãñ J ™æãï §¨ ÐæÎ }æï¢ ÜUãè xæ§ü ç¨çh²æ¡ ÐíæŒ„ ãæï¢ ±æ Ý ãæï¢ J ±æS„ç±ÜU„æ
„æï ²ã ãñ çÜU àæéh ¿ææÝ, àæéh ÜU}æü ¥æñÚ àæéhæïÐæ¨Ýæ ¨ï §üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ÜïU S±MÐ ÜUæ
±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ãæï„æ ãñ, ©¨¨ï ¥¿ææÝ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æ„è ãñ J ÜU}æü ç±ÐæÜU (ÈUH) |ææïxæ ÜUæ
¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J ¨œ± ¥æçÎ „èÝ xæé‡æ, |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜïU Ðí²æï…Ý ÜUæï Ðê‡æü ÜUÚÜïU ¥ÐÝæ
¥ç{ÜUæÚ ¨}ææŒ„ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¥Ïæ ±ï xæé‡æ ²æïxæè ÜUæ ¥xæHæ …‹}æ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ÜUÚ ¨Üï¢Uxæï J
²ã …è±æy}ææ ÜUæ ‘ÜñU±Ë²’ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ
ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ …æ„æ ãñ J ²ã §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUè çSƒç„ ãñ J §¨¨ï ²ã ¨}æÛæÝæ ™æçã²ï
çÜU ÜïU±H …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ ¿ææÝ ¨ï ÜñU±Ë² Ýãè¢ ãæï„æ çÜU‹„é ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï …æÝÜUÚ §üEÚ
ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ¨ï ÜñU±Ë² ãæï„æ ãñ J …è±æy}ææ ¥æÝ‹ÎS±MÐ Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ Ý ¨±ü¿æ ãñ J …è±æy}ææ
ÜïU S±æ|ææç±ÜU ¿ææÝ ¨ï Ý HæñçÜUÜU Ã²±ãæÚ ç¨h ãæï„æ ãñ ¥æñÚ Ý }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï
²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU §üEÚÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï ãè Ã²±ãæÚ ÜUè ç¨çh ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ç…„Ýè ç¨çh²æ¡ Ïæ„Hæ§ü ãñ¢ }ææïÿæ ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï
©Ý ¨Ïæ ç¨çh²æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J §¨ ç±¯² }æï¢ |ææc²ÜUæÚ Ýï SÐcÅ ÜUÚ çÎ²æ ãñ çÜU
``§üEÚS² ¥ÝèEÚS² ±æ J'' §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU §¨ ÐæÎ }æï¢ çHç¶„ ç¨çh²æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„
ÜUÚÝï ±æHæ ²æïxæè, ‘§üEÚ’ ¥æñÚ (ç¨çh²æï¢ ÜUæï) ÐíæŒ„ Ý ÜUÚÝï ±æHæ ‘¥ÝèEÚ’ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ç…¨Ýï
²}æ çÝ²}æ ¥æçÎ ¥cÅæX ²æïxæ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ çÜU²æ ãñ, ¥ÐÚ ±ñÚæx² ¨ï ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæï ÐíæŒ„
çÜU²æ ãñ, ÐÚ ±ñÚæx² ¥æñÚ §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUè ãñ, çÝcÜUæ}æ ÜU}ææïZ
ÜUæ ¥ÝécÆæÝ çÜU²æ ãñ ¥æñÚ „èÝ »¯‡ææ¥æï¢ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ çÎ²æ ãñ, »ï¨æ ²æïxæè „è¨Úï ÐæÎ }æï¢
ÜUãè xæ§ü ç¨çh²æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚï ±æ Ý ÜUÚï, ÐéÝÚçÐ }ææïÿæ ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J §¨çH²ï }ææïÿæ ÐíæŒ„
ÜUÚÝæ }æéw² Ðí²æï…Ý ãñ „è¨Úï ÐæÎ ÜUè ç¨çh²æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ Ýãè¢ JJ 55 JJ
§ç„ „ë„è²æï: ç±|æêç„-ÐæÎ: JJ 3 JJ
q q q
¥ƒ ™„éƒü: ÜñU±Ë²ÐæÎ:
…‹}ææñ¯ç{}æ‹~æ„Ð:¨}ææç{…æ: ç¨h²: JJ 1 JJ
àæÏÎæƒü - (…‹}æ-¥æñ¯ç{-}æ‹~æ-„Ð:-¨}ææç{…æ:) …‹}æ, ¥æñ¯ç{, }æ‹~æ, „Ð ¥æñÚ ¨}ææç{
¨ï (ç¨h²:) ç¨çh²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - Ðê±ü …‹}æ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï, ¥æñ¯ç{²æï¢ ÜïU ¨ï±Ý ¨ï, xææ²~æè ¥æçÎ }æ‹~ææï¢ ÜïU …Ð
¨ï, „Ð ¨ï ¥æñÚ ¨}ææç{²æï¢ ¨ï ‘ç¨çh²æ¡’ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 – Îïãæ‹„çÚ„æ …‹}æÝæ ç¨çh: J ¥æï¯ç{ç|æÚ¨éÚ|æ±Ýï¯é Ú¨æ²ÝïÝïy²ï±}ææçÎ J }æ‹~æñÚæÜUæàæ-
xæ}æÝæç‡æ}ææçÎHæ|æ: J „Ð¨æ ¨¢ÜUËÐç¨çh: ÜUæ}æM Ðè ²~æ „~æ ÜUæ}æxæ §y²ï±}ææçÎ J ¨}ææç{…æ: ç¨h²æï
Ã²æw²æ„æ: JJ 1 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Îïãæ‹„Ú }æï¢ (ãæïÝï ±æHè) …‹}æ ÜïU mæÚæ (ãæïÝï ±æHè) …‹}æ…æ ç¨çh ÜUãè
…æ„è ãñ J ç™çÜUy¨æH²æï¢ }æï¢ ¥æñ¯ç{²æï¢ ÜïU mæÚæ, Ú¨æ²Ý ÜïU mæÚæ, …æï ç¨çh ãæï„è ãñ §y²æçÎ J }æ‹~ææï¢
ÜïU mæÚæ ¥æÜUæàæxæ}æÝ, ¥ç‡æ}ææ ¥æçÎ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J „Ð ¨ï ¨¢ÜUËÐ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ, ¥ç|æHç¯„
MÐ±æHæ ãæïÜUÚ …ãæ¡ „ãæ¡ ÜUæ}æÝæ ÜïU ¥Ýé¨æÚ xæ}æÝ ÜUÚ„æ ãñ §y²æçÎ J ¨}ææç{… ç¨çh²æ¡ Ðê±üÐæÎ
}æï¢ Ã²æw²æ„ ãæï ™éÜUè ãñ¢ JJ 1 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè ç¨çh²æï¢ ÜUæ ÜUƒÝ ãñ J
…‹}æ…æ ç¨çh - …æï …‹}æ ¨ï ÐíæŒ„ ãæï, ±ã ‘…‹}æ…æ-ç¨çh’ ÜUãæ„è ãñ J ç…¨ ç¨çh ÜUè
ÐíæçŒ„ }æï¢ §¨ ±„ü}ææÝ …‹}æ }æï¢ ç±àæï¯ Ðí²æ¨ Ý çÜU²æ …æ², ±ã …‹}æ ¨ï ÐíæŒ„ ç¨çh ãñ J Ðê±ü…‹}ææï¢
}æï¢ çÜU²ï xæ²ï àæé|æÜU}æü, ²æïxæ ÜïU S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ ÜUÚÝï ±æHï ±ïÎ ± ±ïÎæÝéÜêUH àææ›æï¢ ÜUæ ¥Š²²Ý-
¥Š²æÐÝ, ²}æ-çÝ²}æ ¥æçÎ ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ, ç±±ïÜU, ±ñÚæx², ÿÐéL¯æï¢ ÜUæ ¨X J §¨
ÐíÜUæÚ ÜïU ¥æ™Ú‡æ ¨ï ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ±ï ¨¢SÜUæÚ ¥ËÐ ÐçÚŸæ}æ ¨ï ãè ç¨çh ÜUè ÐíæçŒ„
}æï¢ ÜUæÚ‡æ ãæï„ï ãñ¢ J ¨¢¨æÚ }æï¢ Îï¶æ …æ„æ ãñ çÜU ÜU§ü ÏææÚ ÜéUÀ ¥ÓÀï ÐÉGï Hæïxææï¢ ÜUæï »ï¨è ¨ÈUH„æ
Ýãè¢ ç}æH„è, …ñ¨è ¥ËÐ ÐÉGï ãé» ÜUæï ç}æH„è ãñ J §¨}æï¢ Ðê±ü…‹}æ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ÐÚ‹„é
§¨ …‹}æ }æï¢ |æè ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©ÎìÏæéh ÜUÚÝï }æï¢ ÜéUÀ Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J ²çÎ Ã²çv„ ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæï ©ÎìÏæéh ÜUÚÝï }æï¢ ÐçÚŸæ}æ Ý ÜUÚï ¥æñÚ ²æïxæ ÜïU ç±ÐÚè„ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝæ ÐíæÚ}|æ ÜUÚ Îï±ï „æï Ðê±ü…‹}æ
ÜïU ¨¢SÜUæÚ ¥ç|æ|æê„ ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ J §¨çH²ï ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©|ææÚÝï ÜïU çH²ï ÐçÚŸæ}æ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU
ãñ J §¨ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢ ãñ çÜU …‹}æ ãæï„ï ãè ç¨çh ãæï …æ„è ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã ãñ
çÜU Ã²çv„ ÜUæ …‹}æ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜïU Ðpæ„ì }ææ„æ-çÐ„æ ¥æçÎ ©¨ÜUæï çàæÿææ Îï„ï ãñ¢ ¥æñÚ …Ïæ ±ã
ÜéUÀ ÏæÇGæ ãæï …æ„æ ãñ, ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï ¨éÝÝï, ÐÉGÝï, ç±™æÚÝï ¥æçÎ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝï Hxæ …æ„æ
ãñ; „Ïæ ç±±ïÜUÐê±üÜU àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ„æ ãñ, ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï Ýãè¢ ÜUÚ„æ J »ï¨ï ¨¢SÜUæÚ±æÝ, ç±±ïÜU-
¨}Ð‹Ý Ã²çv„ ÜUæï ±ñÚæx² ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜïU ¥|²æ¨ ¨ï ¥ËÐ-ÜUæH }æï¢, ¥ËÐ-ÐçÚŸæ}æ ¨ï ¨}ææç{
ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J ²ã ‘…‹}æ…æ ç¨çh’ ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 304 ¨ê~æ 4–2
¥æñ¯ç{…æ ç¨çh - ç±àæï¯ ¥æñ¯ç{²æï¢ ÜïU ¨ï±Ý ¨ï, Ú¨æ²Ý ¥æçÎ ÜïU Ðí²æïxæ ¨ï „ƒæ àæéh
¨æçœ±ÜU |ææï…Ý ¨ï àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡ S±Sƒ ÏæH±æÝì ãæï …æ„ï ãñ¢ J §¨è ÜUæï ¥æ²é±ïüÎ }æï¢ ÜUæ²æÜUËÐ
ÜUã„ï ãñ¢ J ¥æñ¯ç{ ¨ï ²ã ç¨çh ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J §¨èçH²ï ‘¥æñ¯ç{…æ ç¨çh’ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã
Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU ¥æñ¯ç{ ÜïU ¨æƒ ¨æƒ |ææï…Ý, Ã²æ²æ}æ, Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ, çÎÝ™²æü
|æè ¥æ±à²ÜU ãñ J
}æ‹~æ…æ ç¨çh - ±ïÎæï¢ }æï¢ …æï àæÏÎ ¨}æéÎæ² ãñ¢, ©ÝÜUæï }æ‹~æ ÜUã„ï ãñ¢ ¥æñÚ ç…Ý ç±™æÚæï¢ ÜïU
}ææŠ²}æ ¨ï ¨êÿ}æ-ç±læ ÜUè xæ±ï¯‡ææ ÜUè …æ„è ãñ, ©ÝÜUæï |æè }æ‹~æ ÜUã„ï ãñ¢ J ¥ƒü¨çã„ xææ²~æè
¥æçÎ }æ‹~ææï¢ ÜUæ …Ð ÜUÚÝï ¨ï ¥æñÚ ©ÝÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ¨ï Ã²çv„ ÜUæ }æÝ »ÜUæxæí ãæï„æ
ãñ, }æÝ; §ç‹Îí²æ¡ ±àæ }æï¢ ¥æ„ï ãñ¢ J }æ‹~ææï¢ }æï¢ §üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ÜïU S±MÐ ÜUæ ±‡æüÝ ãñ J
©Ý }æ‹~ææï¢ ÜUæ xæ}|æèÚ„æ ¨ï ¥Š²²Ý ÜUÚÝï ¨ï §Ý „èÝæï¢ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J |ææñç„ÜU ÐÎæƒæïZ
ÜUæ |æè ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ç…¨¨ï ç±ç±{ Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J }æ‹~æ ÜUæ »ÜU ¥ƒü }æÝÝ,
ç™‹„Ý, ç±™æÚ |æè ãñ J …Ïæ Ã²çv„ ç…¿ææ¨é ãæïÜUÚ ¨êÿ}æ„æ ¨ï }æÝÝ-ç™‹„Ý, ªã-¥Ðæïã ÜUÚ„æ
ãñ „æï ç±àæï¯ ¿ææÝ ¥æñÚ ¿ææÝ ¨ï ç±àæï¯ ÐÎæƒæïZ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J §¨çH²ï ²ã ‘}æ‹~æ…æ ç¨çh’
ãñ J ÐÚ‹„é çÏæÝæ ¥ƒü ç™‹„Ý ÜïU ÜïU±H }æ‹~æÐæÆ ¨ï ÜUæï§ü ç¨çh Ýãè¢ ãæï„è J
„Ðæï…æ ç¨çh - ç±læ ÐÉGÝï ÐÉGæÝï, ²}æçÝ²}æ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¥æçÎ }æï¢ ¨é¶-Îé:¶, }ææÝ-
¥Ð}ææÝ, àæè„„æ-©c‡æ„æ, ãæçÝ-Hæ|æ ÜUæï Ðí¨‹Ý„æÐê±üÜU ¨ãÝ ÜUÚÝæ „Ð ãñ J §ÝÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï
Ã²çv„ ÜUæ àæÚèÚ S±Sƒ, ÏæH±æÝ, ÎèÍææü²é ãæï„æ ãñ J Ïæéçh Ðç±~æ ãæï„è ãñ J ¥‹² Hæïxææï¢ ÐÚ ±æ‡æè
ÜUæ ç±àæï¯ Ðí|ææ± ÐÇG„æ ãñ J }æÝ }æï¢ ç±l}ææÝ …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú ÜïU ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ¨é¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J ¥{}ææü™Ú‡æ ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚÜïU {}ææü™Ú‡æ ÜUÚÝï }æï¢ Ã²çv„ ¥y²‹„ öÉG ãæï
…æ„æ ãñ J ²ã ‘„Ðæï…æ ç¨çh’ ãñ J
¨}ææç{…æ ç¨çh - ¨}ææç{…æ ç¨çh²æï¢ ÜUæ ±‡æüÝ ²æïx²ÎàæüÝ ÜïU „è¨Úï ÐæÎ }æï¢ ÜUÚ çÎ²æ
ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ Îï¶ Hï±ï¢ JJ 1 JJ
¥±0 - „~æ ÜUæ²ïç‹Îí²æ‡ææ}æ‹²…æç„ÐçÚ‡æ„æÝæ}æì-
¥ƒü - ©¨}æï¢ ç|æ‹Ý …æç„ ÜïU MÐ }æï¢ ÐçÚ‡æ„ àæÚèÚ »±¢ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ.....
…æy²‹„ÚÐçÚ‡ææ}æ: ÐíÜëUy²æÐêÚæ„ì JJ 2 JJ
àæÏÎæƒü - (…æç„-¥‹„Ú-ÐçÚ‡ææ}æ:) àæÚèÚ ÜUæ ¥±Sƒæ‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ (ÐíÜëUç„-¥æÐêÚæ„ì)
©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ðíç±cÅ ãæïÝï ¨ï ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ©œæ}æ |ææï…Ý, ¥æñ¯ç{²æï¢ ÜïU ¨ï±Ý ¥æñÚ ²æïxææ|²æ¨ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï àæÚèÚ Ðê±ü
ÜUè ¥Ðïÿææ ¥ç{ÜU S±Sƒ, ÏæH±æÝì ãæï„æ ãñ „ƒæ Ú¢xæ-MÐ ± ¥æÜëUç„ }æï¢ |æè ç±àæï¯ ÐçÚ±„üÝ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 305 ¨ê~æ 4–2
Ã²æ0 |ææ0 – Ðê±üÐçÚ‡ææ}ææÐæ² ©œæÚÐçÚ‡ææ}ææïÐ…ÝS„ï¯æ}æÐê±æü±²æÝéÐí±ïàææÎì |æ±ç„ J ÜUæ²ïç‹Îí²-
ÐíÜëU„²p S±¢ S±¢ ç±ÜUæÚ}æÝéxæëØ‹y²æÐêÚï‡æ {}ææüçÎçÝç}æœæ}æÐïÿæ}ææ‡ææ §ç„ JJ 2 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (àæÚèÚ „ƒæ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU) Ðê±ü ÐçÚ‡ææ}æ ÝcÅ ãæïÝï ÐÚ ©œæÚÜUæH ÜïU ÐçÚ‡ææ}æ
ÜUè ©yÐçœæ, ©Ý (àæÚèÚïç‹Îí²æï¢) ÜïU Ý²ï ¥±²±æï¢ ÜïU ¥ÝéÐí±ïàæ ¨ï ãæï„è ãñ J ÜUæ²æ ÜUè »±¢ §ç‹Îí²æï¢
ÜUè ÐíÜëUç„²æ¡ = (|æê„ ¥æñÚ ¥ãVæÚ) ¥ÐÝï-¥ÐÝï ç±ÜUæÚæï¢ ÜUæï = (àæÚèÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï) ¥±²±æï¢
ÜïU ¥ÝéÐí±ïàæ mæÚæ {}ææüçÎ çÝç}æœæ ÜUè ¥Ðïÿææ ÜUÚ„è ãé§ü ¥Ýéxæëãè„ ÜUÚ„è ãñ¢ JJ 2 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU {}ææü™ÚG‡æ ¨ï àæÚèÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU Îæï¯æï¢ ÜUæï
ÎêÚ ÜUÚÜïU ©Ý}æï¢ ç±àæï¯ ÐçÚ±„üÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ©¨ÜUæï ‘…æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J
àæÚèÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU xææïHÜUæï¢ ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™ |æê„ ãñ¢ J àæÚèÚ ÜïU „èÝ
Îæï¯ ãñ¢ - ±æ„, çÐœæ ¥æñÚ ÜUÈU J ¨æ„ {æ„é ãñ¢ - Ú¨, Úv„, }ææ¢¨, }æïÎ¨ì, ¥çSƒ, }æÁ…æ ¥æñÚ
±è²ü J ¥æÆ±æ¡ {æ„é ¥æï… |æè }ææÝæ …æ„æ ãñ J §Ý ¨Ïæ}æï¢ …æï Îæï¯ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ ©ÝÜUæï àææÚèçÚÜU
ç™çÜUy¨æ ç±¿ææÝ ¨ï …æÝÜUÚ, ¥æ²é±ïüÎ ÜUè ¥æñ¯ç{²æï¢ „ƒæ Ïæíræ™²ü ÜïU ÐæHÝ ¨ï ÎêÚ ÜUÚ çÎ²æ
…æ„æ ãñ „æï àæÚèÚ }æï¢ ©œæ}æ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨}ææ±ïàæ ãæï …æ„æ ãñ J ©¨¨ï àæÚèÚ }æï¢ Ïæãé„ ¥ç{ÜU ÐçÚ±„üÝ
¥æ …æ„æ ãñ J §ç‹Îí²æï¢ ÜïU xææïHÜUæï¢ }æï¢ |æè ¥‹„Ú ¥æ …æ„æ ãñ ©Ý}æï¢ Îï¶Ýï, ¨éÝÝï ¥æçÎ ÜUæ ¨æ}æ‰²ü
ÏæÉG …æ„æ ãñ J §¨è ÜUæ Ýæ}æ ‘…æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ’ ãñ J …ñ¨ï çÜU¨è ÀæïÅï ÏææHÜU ÜUæï çÜU¨è Ýï
Î¨ ±¯ü ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ Îï¶æ ãæï „æï ©¨è ÜUæï Ïæè¨ ±¯ü ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ Îï¶Ýï ÐÚ Ðçã™æÝÝæ
ÜUçÆÝ ãæï …æ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ã²çv„ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ §„Ýæ ¥ç{ÜU ÐçÚ±„üÝ ¥æ …æ„æ ãñ çÜU
Ðê±ü àæÚèÚ ÜUæï Ðçã™æÝÝæ ÜUçÆÝ ãæï …æ„æ ãñ J ²ã ãñ …æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ ¥ƒ±æ ¥±Sƒæ‹„Ú ãæï …æÝæ J
…æï ‘…æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ’ ÜUæ ²ã ¥ƒü çÜU²æ …æ„æ ãñ çÜU ²æïxæè ¥ÐÝï }æÝéc² àæÚèÚ ÜUæï ÐçÚ±<„„
ÜUÚÜïU ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ |æè ÐçÚ±„üÝ ÜUÚÜïU Ðàæé ¥æçÎ ¥‹² …æç„²æï¢ ÜïU àæÚèÚ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ÜUÚ Hï„æ
ãñ J ²ã ¥¨¢xæ„ ãñ J }æÝéc² àæÚèÚ ¨ï Ðàæé ¥æçÎ ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ¥æÝï ÜUæ ²æïxæè ÜUæ v²æ Ðí²æï…Ý
ãñ ? ÜUæï§ü |æè Ïæéçh}ææÝì Ã²çv„ ª¡™è ¨é¶ÐíÎ ¥±Sƒæ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¥y²‹„ çÝ}ÝÜUæïçÅ ÜUè ¥±Sƒæ
ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æã„æ J ÜUËÐÝæ ÜUèç…²ï çÜU ²æïxæè Ýï ¥ÐÝï }æÝéc² àæÚèÚ ÜUæï çÜU¨è Ðàæé
àæÚèÚ }æï¢ ÐçÚ±<„„ ÜUÚ çH²æ „æï ²æïxæè ©¨ Ðàæé àæÚèÚ }æï¢ Ýãè¢ Úã ¨ÜU„æ Jv²æï¢çÜU Ðàæé ÜïU S±|ææ±
}æï¢ ¥æñÚ ²æïxæè ÜïU S±|ææ± }æï¢ ¥y²‹„ ç±Úæï{ ãæï„æ ãñ J ²æïxæè ¥ÐÝï xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ± Ðàæé …ñ¨ï
v²æï¢ ÏæÝæÝæ ™æãïxææ ? v²æï¢çÜU …è±æy}ææ ç…¨ àæÚèÚ }æï¢ …‹}æ Hï„æ ãñ, ©¨ àæÚèÚ }æï¢ …æÝï ÐÚ ©¨ÜUæ
S±|ææ± |æè ©¨ àæÚèÚ ÜïU ¥ÝéMÐ ÏæÝ …æ„æ ãñ J ²çÎ Ðàæé àæÚèÚ }æï¢ …æ²ïxææ „æï Ðàæé àæÚèÚ ÜïU ¥ÝéMÐ
S±|ææ± ÏæÝïxææ J Ðàæé }æê¶ü ãñ „æï ²æïxæè |æè }æê¶ü ãæï …æ²ïxææ J ¥„: §¨ ¥ÐÝï }æÝéc² àæÚèÚ ÜUæï
²æïxæè ¥‹² Ðàæé ¥æçÎ …æç„²æï¢ }æï¢ ÏæÎH Îï„æ ãñ ¥ƒæü„ì ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜUæï ÏæÎH ÜUÚ Ðàæé ¥æçÎ àæÚèÚ
ÏæÝæ Îï„æ ãñ, ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 306 ¨ê~æ 4–3
}æã<¯ Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÜUè …æç„ ÜïU ç±¯² }æï¢ ²ã }ææ‹²„æ ãñ çÜU “…æç„ …æï …‹}æ ¨ï
HïÜUÚ }æÚ‡æÐ²ü‹„ ÏæÝè Úãï, …æï ¥ÝïÜU Ã²çv„²æï¢ }æï¢ »ÜUMÐ ¨ï ÐíæŒ„ ãæï, §üEÚÜëU„ ¥ƒæü„ì }æÝéc²,
xææ², ¥E ¥æñÚ ±ëÿææçÎ ¨}æêã ãñ¢ ±ï …æç„ àæÏÎæƒü ¨ï çH²ï …æ„ï ãñ¢ J''
- ¥æ²æïügïà²ÚyÝ}ææHæ 38
§¨¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ÜUæï§ü |æè }æÝéc², ¥ÐÝï }æÝéc² àæÚèÚ ÜUæï Ðàæé ¥æçÎ …æç„²æï¢ }æï¢
ÐçÚ±<„„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J }æÝéc²æçÎ ÜïU àæÚèÚæï¢,§ç‹Îí²æï¢ »±¢ }æÝ ÜUè Ú™Ýæ ÜUæï Ðê‡æüMÐ ¨ï ÜUæï§ü
²æïxæè Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ Ý ãè ÜUæï§ü ©ÝÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ JJ 2 JJ
çÝç}æœæ}æÐí²æï…Ü¢U ÐíÜëU„èÝæ¢ ±Ú‡æ|æïÎS„é „„: ÿæïç~æÜU±„ì JJ 3 JJ
àæÏÎæƒü - (çÝç}æœæ}æì) [{}ææüçÎ] ¨æ{Ý (¥-Ðí²æï…ÜU}æì) ÐíïÚÜU Ýãè¢ ãñ (ÐíÜëU„èÝæ}æì) àæÚèÚ
ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU (±Ú‡æ-|æïÎ:) Ðíç„Ïæ‹{ÜU ÜUæ çÝ±æÚ‡æ ãæï„æ ãñ („„:) ©¨ {}ææüçÎ çÝç}æœæ
¨ï (ÿæïç~æÜU±„ì) çÜU¨æÝ ÜïU ÜUæ²ü ÜïU ¨}ææÝ J
¨ê~ææƒü - {}ææüçÎ çÝç}æœæ ¥ƒæü„ì ¥æñ¯ç{ ¨ï±Ý ¥æñÚ ²æïxææ|²æ¨æçÎ àæÚèÚ ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡ææï¢
ÜïU ÐíïÚÜU Ýãè¢ ãæï„ï çÜU‹„é àæÚèÚ ÜïU ç±ÜUæ¨ }æï¢ Ïææ{ÜU ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU ÝæàæÜU „æï ãæï„ï ãñ¢, ÜëU¯ÜU
ÜïU ¨}ææÝ J (¥ƒæü„ì …ñ¨ï çÜU¨æÝ ÜïU mæÚæ …H ÜUæï ¥‹² SƒæÝ ÐÚ Hï …æÝï ÜïU çH», ÏæÝï
ãé²ï }æï¢ÇG ¥æçÎ Ïææ{ÜUæï¢ ÜUæï „æïÇGÝï ÐÚ, …H S±„: ãè Îê¨Úè v²æçÚ²æï¢ }æï¢ Ðíç±cÅ ãæï …æ„æ
ãñ, çÜU¨æÝ ©¨ï S±²¢ ãæƒ ¨ï Ýãè¢ ¨è¢™„æ J)
Ã²æ0 |ææ0 – Ý çã {}ææüçÎçÝç}æœæ¢ „yÐí²æï…Ü¢U ÐíÜëU„èÝæ¢ |æ±ç„ J Ý ÜUæ²ïü‡æ ÜUæÚ‡æ¢ Ðí±„ü„ §ç„ J
ÜUƒ¢ „<ã ? ±Ú‡æ|æïÎS„é „„: ÿæïç~æÜU±„ì J ²ƒæ ÿæïç~æÜU: ÜïUÎæÚæÎÐæ¢ Ðê‡ææüyÜïUÎæÚæ‹„Ú¢ çÐŒHæ±ç²¯é: ¨}æ¢
çÝ}Ý¢ çÝ}Ý„Ú¢ ±æ ÝæÐ: Ðæç‡æÝæÐÜU¯üy²æ±Ú‡æ¢ y±æ¨æ¢ ç|æÝçœæ, „çS}æç‹|æ‹Ýï S±²}æï±æÐ:
ÜïUÎæÚæ‹„Ú}ææŒHæ±²ç‹„, „ƒæ {}æü: ÐíÜëU„èÝæ}ææ±Ú‡æ}æ{}æZ ç|æÝçœæ, „çS}æç‹|æ‹Ýï S±²}æï± ÐíÜëU„²: S±¢
S±¢ ç±ÜUæÚ}ææŒHæ±²ç‹„ J ²ƒæ ±æ ¨ »± ÿæïç~æÜUS„çS}æ‹Ýï± ÜïUÎæÚï Ý Ðí|æ±y²æñÎÜUæ‹|ææñ}ææ‹±æ
Ú¨æ‹{æ‹²}æêHæ‹²ÝéÐí±ïàæç²„é}æì J ôÜU „<ã ? }æéÎìxæxæ±ï{éÜUà²æ}ææÜUæÎè¢S„„æïùÐÜU¯üç„ J ¥ÐÜëUcÅï¯é „ï¯é
S±²}æï± Ú¨æ {æ‹²}æêHæ‹²ÝéÐíç±àæç‹„, „ƒæ {}ææïü çÝ±ëçœæ}ææ~æï ÜUæÚ‡æ}æ{}æüS² àæéh Kàæéh KæïÚy²‹„-
ç±Úæï{æ„ì J Ý „é ÐíÜëUç„Ðí±ëœææñ {}ææïü ãï„é|æü±„èç„ J ¥~æ Ý‹ÎèEÚæÎ² ©Îæãæ²æü: J ç±Ð²ü²ï‡ææŒ²{}ææïü {}æZ
Ïææ{„ï J „„pæàæéçhÐçÚ‡ææ}æ §ç„ J „~ææçÐ Ýãé¯æ…xæÚæÎ² ©Îæãæ²æü: JJ 3 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - {}æü ¥æçÎ çÝç}æœæ ÐíÜëUç„²æï¢ ÜUæ Ðí²æï…ÜU Ýãè¢ ãæï„æ J ÜUæ²ü ÜïU mæÚæ ÜUæÚ‡æ
Ðí±<„„ Ýãè¢ çÜU²æ …æ„æ J „æï ÜñU¨ï ? (Ðí±<„„ ãæï„æ ãñ) J ¥æ±Ú‡æ |æïÎ „æï ©¨¨ï ãÅ …æ„æ ãñ J
ÿæïç~æÜU (çÜU¨æÝ) ÜïU ¨}ææÝ (©¨ (ÐíÜëUy²æÐêÚ) ÜïU mæÚæ ‘…æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ’ ãæï„æ ãñ) J ç…¨ ÐíÜUæÚ
ÿæïç~æÜU …H ÜïU |æÚ …æÝï ÐÚ (»ÜU) v²æÚè ¨ï ¨}ææÝ ±æ çÝ}Ý ¥ƒ±æ çÝ}Ý„Ú v²æÚè }æï¢ …H Ðãé¡™æÝï
ÜUè §ÓÀæ ±æHæ ãæƒ ¨ï Ýãè¢ ¨è¢™„æ çÜU‹„é …H ÜïU ¥æ±Ú‡æ (}æïÇG) ÜUæï „æïÇG Îï„æ ãñ J ©¨ÜïU
„æïÇGÝï ÐÚ …H S±²¢ ãè Îê¨Úè v²æÚè }æï¢ ™Hæ …æ„æ ãñ (ÈñUH …æ„æ ãñ) J ©¨è ÐíÜUæÚ {}æü ÐíÜëUç„²æï¢
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 307 ¨ê~æ 4–3
ÜïU ¥æ±Ú‡æ ¥{}æü ÜUæï „æïÇG Îï„æ ãñ J ©¨ÜïU ÅêÅÝï ÐÚ ÐíÜëUç„²æ¡ ¥ÐÝï-¥ÐÝï ç±ÜUæÚ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï
…æ„è ãñ¢ J ¥ƒ±æ ç…¨ ÐíÜUæÚ ±ãè ÜëU¯ÜU ©¨è v²æÚè }æï¢ …Hè² ±æ Ðæ<ƒ± Ú¨æï¢ ÜUæï {æÝ ÜïU
Ðæñ{æï¢ ÜUè …ÇGæï¢ }æï¢ Ðãé¡™æ Ýãè¢ ¨ÜU„æ J „Ïæ v²æ (ãæï„æ ãñ) ? }æéÎìxæ, xæ±ï{éÜU, à²æ}ææÜUæçÎ (Íææ¨)
ÜUæï ©¨ Ðæñ{ï ÜïU Ðæ¨ ¨ï ãÅæ„æ ãñ J ©ÝÜïU ãÅæÝï ¨ï (Ðæ<ƒ± „ƒæ …Hè²) Ú¨ {æÝ ÜUè …ÇGæï¢
}æï¢ S±²¢ ãè Ðíç±cÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©¨è ÐíÜUæÚ {}æü, ¥{}æü ÜUè ÜïU±H çÝ±ëçœæ }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ J àæéçh
¥æñÚ ¥àæéçh ÜUæ (ÐÚSÐÚ) ¥y²‹„ ç±Úæï{ ãæïÝï ¨ï J {}æü ÐíÜëUç„ ÜUè Ðí±ëçœæ }æï¢ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ÏæÝ„æ
ãñ J §¨ (ç±¯²) }æï¢ Ý‹ÎèEÚ ¥æçÎ ©ÎæãÚ‡æ ÜïU ²æïx² ãñ¢ J §¨ÜïU ç±Lh ¥{}æü |æè {}æü ÜUæï ¥ç|æ|æê„
ÜUÚ„æ ãñ J ¥æñÚ ©¨¨ï ¥àæéçh ÐçÚ‡ææ}æ (ãæï„æ ãñ) J §¨ (ç±¯²) }æï¢ |æè ©ÎæãÚ‡æ ÜïU ²æïx² Ýãé¯
± ¥…xæÚ ¥æçÎ (ãñ¢) JJ 3 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU …æy²‹„Ú ÐçÚ‡ææ}æ = ¥±Sƒæ‹„Ú ãæï …æÝï }æï¢
{}ææü™Ú‡æ àæÚèÚ ÜUè ÐíÜëUç„ (©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ) ÜUæï ÐíïçÚ„ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J çÜU‹„é ¥{}æü (Ïææ{ÜU) ÜUæï
ÎêÚ ÜUÚ„æ ãñ J
àæÚèÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ }æï¢ …æï Îæï¯ ©yÐ‹Ý ãæï …æ„ï ãñ¢ ©Ý Îæï¯æï¢ ÜUæï {}ææü™Ú‡æ ¨ï ÎêÚ ÜUÚ çÎ²æ
…æ„æ ãñ J ©ÝÜïU ÎêÚ ãæï …æÝï ÐÚ àæÚèÚ ÜUæ …æï ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™ |æê„ ãñ¢ ¥æñÚ
|ææï…Ý ¥æçÎ ç…Ý¨ï àæÚèÚ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãæï„æ ãñ ±ï S±²¢ àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚ …æ„ï ãñ¢ J ¶ï„è ÜUÚÝï
±æHæ Ã²çv„ …Ïæ ¥ÐÝï ¶ï„ }æï¢ ÐæÝè Îï„æ ãñ „æï »ÜU v²æÚè ÜïU |æÚÝï ÜïU Ðpæ„ì Îê¨Úè v²æÚè }æï¢
¥ÐÝï ãæƒ ¨ï ÐæÝè Ýãè¢ ¨è¢™„æ J çÜU‹„é Îæï v²æçÚ²æï¢ ÜïU }æŠ² }æï¢ …æï Ïææ¡{ = }æïÇG ãñ ©¨ÜUæï ÎêÚ
ÜUÚ Îï„æ ãñ J ©¨ Ïææ{ÜU ÜïU ÎêÚ ãæïÝï ÐÚ ÐæÝè S±²¢ Îê¨Úè v²æÚè }æï¢ ™Hæ …æ„æ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Îê¨Úæ ©ÎæãÚ‡æ - ¶ï„è ÜUÚÝï ±æHæ Ã²çv„ ¥ÐÝï ¶ï„ }æï¢ ¨ï ç±ç±{ ÐíÜUæÚ
ÜïU Íææ¨, ÛææÇG ¥æçÎ …æï ¥‹Ý ÜUæï ÏæÉGÝï, ÈêUHÝï-ÈUHÝï Ýãè¢ Îï„ï ©ÝÜUæï çÝÜUæH Îï„æ ãñ J §¨
çSƒç„ }æï¢ …H »±¢ |æêç}æ ÜïU Ú¨ {æÝ ÜïU Ðæñ{æï¢ }æï¢ S±²¢ Ðí±ïàæ ÜUÚ …æ„ï ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ²æïxæè
{}ææü™Ú‡æ ¨ï ¥{}æü ÜUæï ÎêÚ ÜUÚ Îï„æ ãñ „æï ©¨ÜïU àæÚèÚ ÜïU ¥‹ÎÚ ©œæ}æ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨}ææ±ïàæ ãæï
…æ„æ ãñ J ²çÎ ²æïxæè àæÚèÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ Ðæ¡™ SƒêH |æê„ ¥æñÚ ¥çS}æ„æ ÜUæï HïÜUÚ
Ý²ï àæÚèÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï S±²¢ ÏæÝæ Hï„æ „æï ²ã ¶ï„ ÜUæ ©ÎæãÚ‡æ ÎïÝæ Ã²ƒü ãæï …æ„æ J v²æï¢çÜU
…ñ¨ï ¶ï„è ÜUÚÝï ±æHæ ¥ÐÝï ¶ï„ }æï¢ ¨ï Íææ¨ ¥æçÎ ÜUæï çÝÜUæH Îï„æ ãñ, ÐÚ‹„é ¶ï„ }æï¢ {æÝ ÜïU
}æêH }æï¢ …H ÜUæï ± |æêç}æ ÜïU Ú¨ ÜUæï ±ã ÐÜUÇGÜUÚ Ðí±ïàæ Ýãè¢ ÜUÚæ ¨ÜU„æ J §¨è ÐíÜUæÚ ²æïxæè
àæÚèÚ ÜïU Îæï¯æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ àæÚèÚ ÜUæï ©œæ}æ ÏæÝæ ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é }æÝéc² ÜïU àæÚèÚ
§ç‹Îí² »±¢ }æÝ ¨ï Ðàæé ¥æçÎ ÜïU àæÚèÚ, §ç‹Îí² »±¢ }æÝ ÜUæï Ýãè¢ ÏæÝæ ¨ÜU„æ J §¨çH²ï ²ãè
Ïææ„ ¨¢xæ„ Ðí„è„ ãæï„è ãñ çÜU ²æïxæè ©œæ}æ-¨æ{Ýæï¢ ¨ï ¥æñÚ ¥ÐÝï ©œæ}æ-¿ææÝ ¨ï àæÚèÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢
}æï¢ ç±àæï¯„æ ©yÐ‹Ý ÜUÚ Îï„æ ãñ J Ý²ï àæÚèÚ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ ÏæÝæ ¨ÜU„æ JJ 3 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 308 ¨ê~æ 4–4
¥±0 - ²Îæ „é ²æïxæè Ïæãê‹ÜUæ²æç‹Ý<}æ}æè„ï „Îæ çÜU}æïÜU}æÝSÜUæS„ï |æ±‹y²ƒæÝïÜU}æÝSÜUæ §ç„-
¥ƒü - …Ïæ ²æïxæè Ïæãé„ àæÚèÚæï¢ ÜUæï ÏæÝæ„æ ãñ, „Ïæ v²æ ±ï (àæÚèÚ) »ÜU }æÝ ±æHï ãæï„ï ãñ¢
¥ƒ±æ ¥ÝïÜU }æÝ ±æHï (§¨ ç±¯² ÜUæï ¨ê~æ ÜïU mæÚæ Ïæ„Hæ²æ …æ„æ ãñ) -
çÝ}ææü‡æç™œææ‹²çS}æ„æ}ææ~ææ„ì JJ 4 JJ
àæÏÎæƒü - (çÝ}ææü‡æ-ç™œææçÝ) ç±àæï¯ ©Ðæ²æï¢ ¨ï ©yÜëUcÅ„æ ©yÐ‹Ý ÜUè xæ²è ãñ ç…Ý}æï¢,
±ï ç™œæ (¥çS}æ„æ}ææ~ææ„ì) ¥ã¢ÜUæÚ ¨ï ©yÐ‹Ý ãé²ï ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ç…Ý ¨}æS„ ç™œææï¢ ÜUæï ¥æñ¯ç{, }æ‹~æ, „Ð ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ©yÜëUcÅ
ÏæÝæ²æ …æ„æ ãñ ±ï ¨|æè ç™œæ, ‘¥ã¢ÜUæÚ’ Ýæ}æÜU „œ± ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥çS}æ„æ}ææ~æ¢ ç™œæÜUæÚ‡æ}æéÐæÎæ² çÝ}ææü‡æç™œææçÝ ÜUÚæïç„ J „„: ¨ç™œææçÝ |æ±‹„èç„
JJ 4 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç™œæ ÜïU (©ÐæÎæÝ) ÜUæÚ‡æ-|æê„ ÜïU±H ¥çS}æ„æ ÜUæï HïÜUÚ (±ã ²æïxæè)
çÝ}ææü‡æ ç™œææï¢ ÜUæï ÜUÚ„æ ãñ J ©¨¨ï (±ï çÝ}ææü‡æÜUæ²) ç™œæ ²év„ ãæï„ï ãñ¢ JJ 4 JJ
ç±àæï¯ - ™æñƒï ¨ê~æ ÜUè |æêç}æÜUæ »±¢ Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ÐíÿæïÐ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ¥çS}æ„æ = ¥ã¢ÜUæÚ ¨ï ÏæÝï ç™œæ ÜUæï ²æïxæè
ç±ç±{ S„Ú ÜUæ ÏæÝæ Hï„æ ãñ J
¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï }æãœæy± ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãé¥æ ãñ J ©¨¨ï ¥çS}æ„æ = ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæ J ¥ã¢ÜUæÚ
¨ï ç™œæ ±æ }æÝ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãé¥æ ãñ ¥ƒæü„ì §üEÚ Ýï çÜU²æ ãñ J çÝ}ææü‡æ ç™œææçÝ ÜUæ ¥ƒü `Ïæãé„
¨ï ç™œæ ÏæÝæ HïÝæ', Ýãè¢ ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã ãñ çÜU ç™œæ ¥çS}æ„æ }ææ~æ ¨ï ÏæÝæ ãñ ¥ƒæü„ì
©¨ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ ‘¥çS}æ„æ’ ãñ J ©¨ ç™œæ ÜUæï ²æïxææ|²æ¨ ¨ï ²æïxæè ç±ç±{ S„Ú ÜUæ ÏæÝæ Hï„æ
ãñ J §¨è ÐæÎ }æï¢ „~æ Š²æÝ…}æÝæàæ²}æì JJ 4/6 JJ ÜUãæ ãñ J §¨ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ çÜU Š²æÝ ¨ï
(¨}ææç{) ¨ï ©yÐ‹Ý ç™œæ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï Úçã„ ãæï„æ ãñ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãñ çÜU ©ÐæÎæÝ-ÜUæÚ‡æ
¨ï ç™œæ ÜUè ©yÐçœæ ÜUæ Ðí¨X Ýãè¢ ãñ J çÜU‹„é ¿ææÝ ¨ï, Š²æÝ ¨ï ç±ç±{ ÐíÜUæÚ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï
ç™œæ ÜUæï ¨¢SÜëU„ ÏæÝæ²æ …æ„æ ãñ J
§¨ ÐæÎ ÜïU ™æñƒï ¨ê~æ ÜUè ¥±„Úç‡æÜUæ }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU …Ïæ ²æïxæè ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ ÜUè Ú™Ýæ
ÜUÚ„æ ãñ „æï ±ï àæÚèÚ }æÝ¨çã„ ãæï„ï ãñ¢ ±æ }æÝÚçã„ J §¨ ¥±„Úç‡æÜUæ ÜUè Ïææ„ ÜUæï ™æñƒï ¨ê~æ
‘çÝ}ææü‡æç™œææ‹²çS}æ„æ}ææ~ææ„ì’ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh çÜU²æ xæ²æ ãñ J §¨ÜUæ ¥ƒü ²ã ãñ çÜU ²æïxæè ¥çS}æ„æ}ææ~æ
¨ï ¥ÝïÜU ç™œææï¢ ÜUæï ÏæÝæ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ±ï ¨Ïæ àæÚèÚ ç™œæ¨çã„ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ²çÎ ²ã }ææÝ çH²æ
…æ„æ ãñ çÜU ²æïxæè ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ ÜUæï ÏæÝæÜUÚ ©ÝÜUæï ¥ÐÝï ÏæÝæ²ï ãé²ï ¥ÝïÜU }æÝæï¢ ¨ï ²év„ ÜUÚ
Îï„æ ãñ „æï ²ãæ¡ ÐÚ Ðí&Ý ©Æ„æ ãñ çÜU …Ïæ ²æïxæè ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ ÜUæï ÏæÝæÜUÚ, ©ÝÜUæï }æÝæï¢ ¨ï ¨¢²év„
ÜUÚ„æ ãñ, „æï ±ï àæÚèÚ …è±æy}ææ ÜïU çÏæÝæ …èç±„ ÜñU¨ï Úã„ï ãñ¢ ? ²çÎ ÜUæï§ü ÜUãï çÜU ²æïxæè ©ÝÜUæï
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 309 ¨ê~æ 4–5
…èç±„ Ú¶Ýï ÜïU çH²ï S±²¢ ©Ý àæÚèÚæï¢ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚ …æ„æ ãñ „æï ²ã ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J ¨}æS„
àæÚèÚæï¢ }æï¢ »ÜU ²æïxæè »ÜU ¨æƒ Ðí±ïàæ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J v²æï¢çÜU ¥æy}ææ ¥‡æé ãñ J §¨çH» »ÜU
àæÚèÚ }æï¢ Úã ¨ÜU„æ ãñ ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ }æï¢ Ýãè¢ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ±ï ¨|æè àæÚèÚ …èç±„ Ýãè¢ Úã ¨ÜU„ï J
…Ïæ ²æïxæè ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ©Ý ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚÝï …æ»xææ „æï ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ
}æÚ …æ²ïxææ J ÜUæï§ü ÜUã ¨ÜU„æ ãñ çÜU ²æïxæè ©Ý àæÚèÚæï¢ }æï¢ ¨ï ¥æÜUÚ ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜUæï …èç±„ ÜUÚ
Hï„æ ãñ J §¨ ç±¯² }æï¢ S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è ÿ²æƒüÐíÜUæàæ ÜïU ™æñÎã±ï¢ ¨}æéÌæ¨ }æï¢ çH¶„ï
ãñ¢ çÜU - ``|æHæ …èç±„ ¨ï }æë„ÜU ¥æñÚ }æë„ÜU ¨ï …èç±„ ãæï ¨ÜU„æ ãñ ? §üEÚ ÜUè Ã²±Sƒæ ¥Àïl
- ¥|æïl ãñ ÜU|æè ¥ÎH-ÏæÎH Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J'' àæÚèÚ ÜUè Ú™Ýæ ÜïU ç±¯² }æï¢ S±æ}æè Î²æÝ‹Î
¨ÚS±„è …è çH¶„ï ãñ¢ çÜU - ``Îï¶æï ! ™æãï çÜU„Ýæ ãè ÜUæï§ü ç¨h ãæï „æï |æè àæÚèÚ ¥æçÎ ÜUè
Ú™Ýæ ÜUæï Ðê‡æü„æ ¨ï Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ J
- ÿ²æƒüÐíÜUæàæ mæÎàæ ¨}æéËHæ¨
…Ïæ àæÚèÚ ÜUè, }æÝ ÜUè, §ç‹Îí²æï¢ ÜUè Ú™Ýæ ÜUæï ÜUæï§ü |æè çÜU„Ýæ |æè ç¨h ãæï, Ðê‡æüMÐï‡æ …æÝ
ãè Ýãè¢ ¨ÜU„æ, „æï ÏæÝæ |æè Ýãè¢ ¨ÜU„æ J §¨çH²ï Ý „æï ²æïxæè àæÚèÚ, }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÜUè Ú™Ýæ
ÜUæï Ðê‡æüMÐ ¨ï …æÝ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ Ý ãè ÏæÝæ ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH²ï ²ã ¥ÝïÜU àæÚèÚæï¢ ÜUæï, }æÝ,
§ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ÏæÝæÝï ÜUè }ææ‹²„æ Ã²æ¨ «ç¯ ÜUè Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è J §¨ï ÐíçÿæŒ„ }ææÝÝæ ãè ÆèÜU ãñ J
²ã „æï ¨}|æ± ãñ çÜU ²æïxæè ²æïxææ|²æ¨ ¥æçÎ ¥ÝïÜU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ¥ÐÝï àæÚèÚ ÜUæï ¨}æ²-¨}æ² ÐÚ
ç±ç±{ S„Ú ÜUæ ÏæÝæ Hï„æ ãñ J §¨è ÜUæ Ýæ}æ àæÚèÚ çÝ}ææü‡æ ¥æñÚ }æÝ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãñ ¥ƒæü„ì §ÝÜUæï
©œæ}æ ÏæÝæ HïÝæ J ²ã Ïææ„ Ðê±ü çH¶è xæ§ü ãñ çÜU Š²æÝ (= ¨}ææç{) ¨ï ç™œæ ÜUæï ±æ¨Ýæ Úçã„
ÏæÝæÝæ ¨ê~æÜUæÚ Ýï }ææÝæ ãñ, çÜU¨è ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ ¨ï Ýãè¢ J àæÚèÚ, }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ¨é¨¢SÜëU„ ÜUÚÝæ
ãè çÝ}ææü‡æ ãñ J ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ¨ï çÝ}ææü‡æ ÜUÚÝæ Ýãè¢ ãñ JJ 4 JJ
Ðí±ëçœæ|æïÎï Ðí²æï…Ü¢U ç™œæ}æïÜU}æÝïÜïU¯æ}æì JJ 5 JJ
àæÏÎæƒü - (Ðí±ëçœæ-|æïÎï) ç™œæ ÜïU ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Ã²æÐæÚæï¢ }æï¢ (Ðí²æï…ÜU}æì) ¨¢™æHÜU (ç™œæ}æì-
»ÜU}æì) ±ãè »ÜU ç™œæ ãæï„æ ãñ (¥ÝïÜïU¯æ}æì) ç±ç|æ‹Ý ç™œæ Ã²æÐæÚæï¢ ÜUæ J
¨ê~ææƒü - ç™œæ ÜïU ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ÜUæ²æïZ }æï¢, ç™œæ ÜïU ç±ç|æ‹Ý ÜUæ²æïZ ¥ƒæü„ì çÜíU²æ¥æï¢,
ç±™æÚæï¢ ¥æñÚ „ÚXæï¢ ÜUæ ¨@æHÜU çÝ²¢~æÜU ¥ã¢ÜUæÚ„œ± ¨ï §üEÚ mæÚæ çÝ<}æ„ ±ãè »ÜU ç™œæ
ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 – ÏæãêÝæ¢ ç™œææÝæ¢ ÜUƒ}æïÜUç™œææç|æÐíæ²ÐéÚ:¨Úæ Ðí±ëçœæçÚç„ ¨±üç™œææÝæ¢ Ðí²æï…Ü¢U
ç™œæ}æïÜ¢U çÝ<}æ}æè„ï, „„: Ðí±ëçœæ|æïÎ: JJ 5 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (©Ý) Ïæãé„ ¨æÚï çÝ}ææü‡æ ç™œææï¢ ÜUè Ðí±ëçœæ (Ã²æÐæÚ) (²æïxæè ÜïU Ðê±ü±„èü)
»ÜU ç™œæ ÜïU ¥ç|æÐíæ²Ðê±üÜU çÜU¨ ÐíÜUæÚ ãæï„è ãñ ? »ÜU (Ðê±ü±„èü) ç™œæ ÜUæï ²æïxæè ¨|æè ç™œææï¢
ÜUæ Ðí±„üÜU ÏæÝæ„æ ãñ, ©¨¨ï ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Ðí±ëçœæ²æ¡ ¥ƒæü„ì Ã²æÐæÚ ãæï„ï ãñ¢ JJ 5 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 310 ¨ê~æ 4–6
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý S„Ú ÜïU ç™œæ …æï ²æïxæè mæÚæ ¨é¨¢SÜëU„
çÜU²ï …æ„ï ãñ¢ ©Ý ¨ÏæÜUæ ¨@æHÜU »ÜU ç™œæ ãñ J
…Ïæ ²æïxæè ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï ²æïxææ|²æ¨ ¨ï ç±ç±{ S„Úæï¢ ÜUæ ÏæÝæ„æ ãñ, „Ïæ ©¨ ç±ç±{ ÐíÜUæÚ
ÜïU S„Ú ±æHï ç™œæ ÜUæ ¨@æHÝ »ÜU ãè ç™œæ ÜUÚ„æ ãñ J }æéw² ç™œæ »ÜU ãè ãñ J ©¨ »ÜU ç™œæ
ÜUæï ²æïxæè ²æïxææ|²æ¨ ¨ï ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý S„Ú ÜUæ ÏæÝæ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ±ãè ç™œæ ÜU|æè ª¡™ï S„Ú ÐÚ Úã„æ
ãñ ¥æñÚ ÜU|æè Ýè™ï S„Ú ÐÚ J ÜU|æè Ã²éyƒæÝ, ÜU|æè »ÜUæxæí, ÜU|æè çÝÚæï{ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUè çSƒç„ ±æHæ
ãæï„æ ãñ J §Ý ç±ç±{ ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ »ÜU ãè ç™œæ ¨|æè Ðí±ëçœæ²æï¢ ±æHæ ãæï„æ ãñ J ©¨ »ÜU ç™œæ
ÜUæï ãè ¥ÝïÜU ç™œæ Ýæ}æ ¨ï ÜUãæ xæ²æ ãñ J …Ïæ ç™œæ Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ²év„ ãæï„æ ãñ „æï ©¨ÜUè
¨æ¢¨æçÚÜU ç±¯²æï¢ ÜUè ¥æïÚ Ðí±ëçœæ ãæï„è ãñ J …Ïæ »ÜUæxæí„æ ÜUè çSƒç„ ãæï„è ãñ „æï §üEÚæïÐæ¨Ýæ ÜUè
¥æïÚ Ðí±ëçœæ ãæï„è ãñ J …Ïæ ²æïxæè ç™œæ ÜUæï ¨æ¢¨æçÚÜU ç±¯²æï¢ ÜUè ¥æïÚ Ðí±ëœæ ÜUÚ Îï„æ ãñ „æï ©¨ÜUæï
ÆèÜU Ý }ææÝ ÜUÚ ©¨ ¥æïÚ ¨ï ãÅæ ÜUÚ ©¨ÜUæï »ÜUæxæí ÜUè çSƒç„ }æï¢ Hï ¥æ„æ ãñ J …Ïæ ²æïxæè
ç™œæ ÜUæï »ÜUæxæí çSƒç„ }æï¢ Îï¶„æ ãñ „æï ©¨ÜUæï ±æS„ç±ÜU çSƒç„ Ý ¨}æÛæÜUÚ ©¨ ¥±Sƒæ ¨ï
ãÅæÜUÚ çÝLh ¥±Sƒæ }æï¢ Hï ¥æ„æ ãñ J §Ý ç±ç±{ S„Úæï¢ ±æHï »ÜU ç™œæ ÜUæï ¥ÝïÜU ç™œæ ÜUãæ
xæ²æ ãñ J §Ý ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý Ðí±ëçœæ²æï¢ ÜUæ ¨@æHÜU §üEÚÜëU„ »ÜU ãè ç™œæ ãñ J
Ã²æ¨|ææc² }æï¢ çH¶æ ãñ çÜU ``ç™œæ}æïÜ¢U çÝ<}æ}æè„ï'' §¨ÜUæ ¥ƒü ¥ÝïÜU Ã²æw²æÜUæÚæï¢ Ýï çÝ²æ}æÜU,
Ýæ²ÜU, Ðí²æï…ÜU çÜU²æ ãñ J §¨ ±æv² ÜUæ ¥ƒü ²ã Ýãè¢ çÜU²æ çÜU ²æïxæè ¥çS}æ„æ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ
¨ï »ÜU ç™œæ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ``çÝ}ææü‡æç™œææçÝ'' ¨ï |æè ²ãè ¥ç|æÐíæ² HïÝæ
™æçã²ï çÜU »ÜU ãè ç™œæ ÜïU ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý S„Ú ÏæÝæ²ï …æ„ï ãñ¢ J ©ÐæÎæÝ ¨ï Ý²ï ç™œææï¢ ÜUè ©yÐçœæ
Ýãè¢ ÜUè …æ„è J ç™œæ ÜUæï ¨é¨çÁ…„ ÜUÚÝæ, ¨é¨¢SÜëU„ ÜUÚÝæ ãè çÝ}ææü‡æ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ãñ J ¥çS}æ„æ
©ÐæÎæÝ ÜUæï HïÜUÚ Ý²ï ç™œææï¢ ÜUè ©yÐçœæ ÜUÚÝæ Ýãè¢ ãñ JJ 5 JJ
„~æ Š²æÝ…}æÝæàæ²}æì JJ 6 JJ
àæÏÎæƒü - („~æ) Ðíƒ}æ ¨ê~ææïv„ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜïU ç™œææï¢ }æï¢ ¨ï (Š²æÝ…}æì) ¨}ææç{ mæÚæ
©yÜëUcÅ ÏæÝæ²æ xæ²æ ç™œæ (¥Ýæàæ²}æì) ±æ¨ÝæÚçã„ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - …‹}æ, ¥æñ¯ç{, }æ‹~æ, „Ð ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜïU mæÚæ ©yÜëUcÅ ÏæÝæ²ï xæ²ï ç™œææï¢ }æï¢
¨ï …æï ç™œæ Š²æÝ… ¥ƒæü„ì ¨}ææç{ mæÚæ ©yÜëUcÅ çÜU²æ xæ²æ ãñ, ±ã ‘±æ¨ÝæÚçã„’ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ð@ç±{¢ çÝ}ææü‡æç™œæ¢ …‹}ææñ¯ç{}æ‹~æ„Ð:¨}ææç{…æ: ç¨h² §ç„ J „~æ ²Îï± Š²æÝ…¢
ç™œæ¢ „Îï±æÝæàæ²}æì J „S²ñ± ÝæSy²æàæ²æï ÚæxææçÎÐí±ëçœæ: J Ýæ„: Ðé‡²ÐæÐæç|æ¨¢Ïæ‹{: ÿæè‡ævHïàæy±ælæïçxæÝ
§ç„ J §„Úï¯æ¢ „é ç±l„ï ÜU}ææüàæ²: JJ 6 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - çÝ}ææü‡æ ç™œæ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ J v²æï¢çÜU …‹}æ, ¥æñ¯ç{, }æ‹~æ, „Ð,
¨}ææç{ ¨ï (Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUè) ç¨çh²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J ©Ý}æï¢ ¨ï Š²æÝ ¨ï ©yÐ‹Ý ç™œæ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 311 ¨ê~æ 4–7
ãè (Úæxæ mï¯ }æêHÜU) ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï Úçã„ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜUæ ¥æàæ² (±æ¨Ýæ»¡) ÚæxææçÎ Ðí±ëçœæ
(Ã²æÐæÚ) Ýãè¢ ãæï„æ J §¨ ÜUæÚ‡æ ¨ï ÐæÐ-Ðé‡² ÜUæ ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J v²æï¢çÜU ²æïxæè ÿæè‡ævHïàæ
ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì ²æïxæè ÜïU vHïàæ ÿæè‡æ ãæï ™éÜïU ãæï„ï ãñ¢ J ¥‹²æï¢ (¥²æïçxæ²æï¢) ÜUæ „æï ÜU}ææüàæ²
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ Š²æÝ ¨ï ¨é¨¢SÜëU„ ç™œæ ÜUæï ±æ¨ÝæÚçã„ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
§¨è ÐæÎ ÜïU Ðíƒ}æ ¨ê~æ - …‹}ææñ¯ç{}æ‹~æ„Ð:¨}ææç{…æ: ç¨h²: ÜïU mæÚæ Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜUæ çÝ}ææü‡æ
ç™œæ Ïæ„Hæ²æ ãñ J …æï Š²æÝ (¨}ææç{) ¨ï ÏæÝæ²æ xæ²æ (¨é¨¢SÜëU„ çÜU²æ) ãñ ±ã ç™œæ ±æ¨Ýæ¥æï¢
¨ï Úçã„ ãæï„æ ãñ J ©¨ ç™œæ }æï¢ Úæxæ, mï¯ ¥æçÎ Ðí±ëçœæ²æ¡ Ýãè¢ ãæï„è ãñ¢ J v²æï¢çÜU ÿæè‡æ vHïàæ ±æHæ
ç™œæ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ¨ï Úçã„ ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ …æï ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU ç™œææï¢ ÜUæ çÝ}ææü‡æ çÜU²æ …æ„æ ãñ J
©Ý ç™œææï¢ }æï¢ Úæxæ, mï¯ ¥æçÎ Ðí±ëçœæ²æ¡ Úã„è ãñ¢ J ²ãæ¡ Š²æÝ ¨ï ¥ƒ±æ ¨}ææç{ ¨ï ÐçÚcÜë „ ç™œæ ÜUæï
±æ¨Ýæ Úçã„ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
‘Š²æÝ…’ ÜUæ ²ã ¥ƒü Ýãè¢ ãñ çÜU Š²æÝ ç™œæ ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ ¥æñÚ ç™œæ ©¨ÜUæ ÜUæ²ü
ãñ J Š²æÝ mæÚæ …æï ¨é¨¢SÜëU„ çÜU²æ xæ²æ ãñ, ±ã Š²æÝ… ç™œæ ãñ J ²çÎ ¥çS}æ„æ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ
¨ï ç™œæ ÜUè ©yÐçœæ }ææÝè …æ„è „æï Š²æÝ… ç™œæ ÜUæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ Š²æÝ ÜUæï ¥ƒ±æ ¨}ææç{
ÜUæï }ææÝÝæ ÐÇGïxææ, …æï çÜU ¥¨¢xæ„ ãñ J §¨çH²ï Ðæ¡™ ÐíÜUæÚ ÜïU …æï ç™œæ ÜUãï xæ²ï ãñ¢ ±ï »ÜU
ãè ç™œæ ÜïU ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý S„Ú ãñ¢ J …‹}æ, ¥æñ¯ç{, }æ‹~æ, „Ð ¥æñÚ ¨}ææç{ ¥æçÎ ÜïU mæÚæ »ÜU ãè
ç™œæ ÜUæ S„Ú ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J §¨çH²ï ²æïxæè ÜïU mæÚæ ¥çS}æ„æ ¨ï ÏæÝæ²ï xæ²ï ç™œææï¢ ÜUæ
¨@æHÝ »ÜU ç™œæ ÜUÚ„æ ãñ J ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ JJ 6 JJ
¥±0 - ²„:-
¥ƒü - v²æï¢çÜU -
ÜU}ææüàæévHæÜëUc‡æ¢ ²æïçxæÝç›ç±{ç}æ„Úï¯æ}æì JJ 7 JJ
àæÏÎæƒü - (ÜU}æü-¥àæévH-¥ÜëUc‡æ}æì) ÜU}æü Ý àæévH ãæï„ï ãñ¢ Ý ÜëUc‡æ ¥ƒæü„ì çÝcÜUæ}æ
ãæï„ï ãñ¢ (²æïçxæÝ:) ²æïxæè ÜïU (ç~æç±{}æì) „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æü ãæï„ï ãñ¢ (§„Úï¯æ}æì) ²æïxæè ¨ï ç|æ‹Ý
Ã²çv„²æï¢ ÜïU J
¨ê~ææƒü - ²æïxæè ÜïU ÜU}æü ¥àæévH = HæñçÜUÜU Ðé‡² ÈUH ÜUè ÜUæ}æÝæ ¨ï Úçã„ ¥æñÚ ¥ÜëUc‡æ
= ÐæÐ Úçã„ ãæï„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì §üEÚÐíæçŒ„}ææ~æ ÜïU çH²ï çÜU²ï xæ²ï ‘çÝcÜUæ}æ ÜU}æü’ ãæï„ï ãñ¢ J ²æïxæè
¨ï ç|æ‹Ý ¨æ¢¨æçÚÜU Ã²çv„²æï¢ ÜïU àæé|æ, ¥àæé|æ ¥æñÚ ÐæÐÐé‡² (= ç}æçŸæ„) „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æü
Ã²æ0 |ææ0 - ™„écÐÎæ ¶çË±²¢ ÜU}æü…æç„: J ÜëUc‡ææ, àæévHÜëUc‡ææ, àæévHæùàæévHæÜëUc‡ææ ™ïç„ J
„~æ ÜëUc‡ææ ÎéÚæy}æÝæ}æì J àæévHÜëUc‡ææ Ïæçã:¨æ{Ý¨æŠ²æ „~æ ÐÚÐèÇæÝéxæíãmæÚï‡æñ± ÜU}ææüàæ²Ðí™²: J àæévHæ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 312 ¨ê~æ 4–7
„Ð:S±æŠ²æ²Š²æÝ±„æ}æì J ¨æ çã ÜïU±Hï }æÝS²æ²„y±æiçã: ¨æ{ÝæÝ{èÝæ Ý ÐÚæ‹ÐèÇç²y±æ |æ±ç„ J
¥àæévHæÜëUc‡ææ ¨¢‹²æç¨Ýæ¢ ÿæè‡ævHïàææÝæ¢ ™Ú}æÎïãæÝæç}æç„ J „~ææàæévH¢ ²æïçxæÝ »± ÈUH¨¢‹²æ¨æ„ì,
¥ÜëUc‡æ¢ ™æÝéÐæÎæÝæ„ì J §„Úï¯æ¢ „é |æê„æÝæ¢ Ðê±ü}æï± ç~æç±{ç}æç„ JJ 7 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ‘ÜU}æü…æç„’ (ÜU}æü ¨}æêã) ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ J ¥æñÚ ±ï …ñ¨ï ÜëUc‡ææ
(ÐæÐ), àæévHÜëUc‡ææ (ÐæÐÐé‡²), àæévHæ (Ðé‡²) ¥àæévHæÜëUc‡ææ (Ý Ðé‡² Ý ÐæÐ) J ©Ý}æï¢ ¨ï ÐæÐæy}æÜU
(ÜU}æü…æç„) ÎéÚæy}ææ¥æï¢ ÜUè ãæï„è ãñ J ÐæÐ-Ðé‡² (ÜU}æü…æç„) Ïææs ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ¨}ÐæçÎ„ ãæï„è ãñ J
©¨}æï¢ Îê¨Úæï¢ ÜUæï Îé:¶ ÎïÜUÚ, Îê¨Úæï¢ ÐÚ Î²æ ÜUÚÝï ÜïU mæÚæ ãè ÜU}ææüàæ²æï¢ ÜUæ ¨Ñì xæíã çÜU²æ …æ„æ
ãñ J Ðé‡² (ÜU}æü…æç„) „Ð, S±æŠ²æ² ¥æñÚ Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUè ãæï„è ãñ J ±ã (ÜU}æü…æç„) ÜïU±H
}æÝ ÜïU ¥æçŸæ„ ãæïÝï ¨ï, Ïææs ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥æ{èÝ Ý ãæïÝï ¨ï, Îê¨Úæï¢ ÜUæï Îé:¶ ÎïÝï ¨ï Ýãè¢ ãæï„è
ãñ J ÐæÐÐé‡² Úçã„ (ÜU}æü…æç„) ¨¢‹²æç¨²æï¢, ÿæè‡ævHïàæ ±æHæï¢ »±¢ ™Ú}æ (¥ç‹„}æ) Îïã ±æHæï¢ ÜUè
ãæï„è ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï ÈUH¨¢‹²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï Ðé‡²Úçã„ „ƒæ ÐæÐ ÜU}ææïZ ÜUæï Ý ¥ÐÝæÝï ¨ï ÐæÐÚçã„
(ÜU}æü…æç„) ²æïçxæ²æï¢ ÜUè ãè ãæï„è ãñ J ¥‹² ¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUè Ðê±æïüv„ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUè (ÜU}æü…æç„)
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²æïxæè ÜïU ÜU}æü ¥àæévH-¥ÜëUc‡æ Ïæ„Hæ²ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥‹² Hæïxææï¢ ÜïU
„èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU J
«ç¯²æï¢ Ýï ÜU}æü ÜïU „èÝ ¨æ{Ý }ææÝï ãñ¢ J }æÝ, §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ àæÚèÚ J ²ãæ¡ ÐÚ ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ
Ýï ÜU}ææïZ ÜïU ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU ç±|ææxæ çÜU» ãñ¢ J àæévH, ÜëUc‡æ, àæévH-ÜëUc‡æ (ç}æçŸæ„) ¥æñÚ ¥àæévH
¥ÜëUc‡æ J Ðé‡² ÜU}æü ÜUæï ‘àæévH’ ÜUã„ï ãñ¢ J ¥Ðé‡² ÜU}æü ÜUæï ‘ÜëUc‡æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ÐæÐ-Ðé‡² ç}æçŸæ„
ÜU}æü ÜUæï ‘àæévHÜëUc‡æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ²ï „èÝæï¢ ãè ¨ÜUæ}æ ÜU}æü ãñ¢ J çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUæï ‘¥àæévH-¥ÜëUc‡æ’
ÜUã„ï ãñ¢ J …æï ÜU}æü ¥ÐÝï ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜïU çH²ï HæñçÜUÜU ¨é¶ ÜUæï Îï„ï ãñ¢, ±ï ‘àæévH ÜU}æü’ ãñ¢ J
…ñ¨ï ©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜïU çH²ï ÎæÝ ÎïÝæ, çÝÏæüHæï¢ ÜUè Úÿææ ÜUÚÝæ ¥æçÎ J …æï Îé:¶ÐíÎ ÜU}æü ãæï„ï ãñ¢ J
±ï ‘ÜëUc‡æ ÜU}æü’ ãñ¢ J …ñ¨ï ™æïÚè ÜUÚÝæ, ¥‹²æ² ÜUÚÝæ ¥æçÎ J …æï ÜU}æü ¨é¶ÐíÎ ¥æñÚ Îé:¶ÐíÎ ãæï„ï
ãñ¢ ±ï ‘àæévHÜëUc‡æ ÜU}æü’ ÜUãæ„ï ãñ¢ J …ñ¨ï ¶ï„è ÜUÚÝæ, ç±ç±{ Ïææ¢{æï ÜUæ çÝ}ææü‡æ ÜUÚÝæ ¥æçÎ J
v²æï¢çÜU §Ý ÜUæ²æïZ }æï¢ ¥ÝïÜU Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæï ¨é¶Îé:¶ ÎæïÝæï¢ ÜUè ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ J
§¨ ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ àæévHÜU}ææïZ ÜUæï ÜïU±H }ææÝç¨ÜU ãè S±èÜUæÚ çÜU²æ ãñ, ±æ™çÝÜU
¥æñÚ àææÚèçÚÜU Ýãè¢ J ²ã Ïææ„ ±ïÎ ¥æñÚ }æÝé ¥æçÎ «ç¯²æï¢ ÜïU ç±Lh ãæïÝï ¨ï ÐíçÿæŒ„ Ðí„è„ ãæï„è
ãñ, …ñ¨ï çÜU ±ïÎ }æï¢ çH¶æ ãñ ``ÿ²¢ ±ÿ²æç}æ ÝæÝë„}æì'' JJ ¥ƒ±ü0 4/9/7 JJ }æñ¢ ÿ² ÏææïHê¡xææ,
¥ÿ² Ýãè¢ J ²ã ±æ™çÝÜU ÜU}æü ãñ ¥æñÚ ¨Ïæ ÜUæ ÜUË²æ‡æÜUæÚè ãæïÝï ¨ï ²ã ‘àæévH ÜU}æü’ ãñ J …æï
àæé|æ ÜU}æü §üEÚ ÐíæçŒ„ ÜUÚÝï ÜUÚ±æÝï ÜïU çH²ï çÜU²ï …æ„ï ãñ¢ ±ï ¥àæévH-¥ÜëUc‡æ ¥ƒæü„ì ‘çÝcÜUæ}æ
ÜU}æü’ ÜUãæ„ï ãñ¢ J ²æïçxæ²æï¢ ÜïU ÜU}æü ‘¥àæévHæÜëUc‡æ’ ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥‹² Hæïxææï¢ ÜïU „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU J
…æï ²æïxæè ‘çÝcÜUæ}æ ÜU}æü’ ÜUÚ„ï ãñ¢, ç…ÝÜïU ¿ææÝ ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ç±àæéh ãæï xæ²ï ãñ¢, ±ï ‘™Ú}æÎïã’ ÜUãæ„ï
ãñ¢ ¥ƒæü„ì ±ï }ææïÿæ ÜïU ¥ç{ÜUæÚè ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©ÝÜUæ ²ã Îïã ¥ç‹„}æ }ææÝæ …æ„æ ãñ JJ 7 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 313 ¨ê~æ 4–8
„„S„çmÐæÜUæÝéxæé‡ææÝæ}æï±æç|æÃ²çv„±æü¨ÝæÝæ}æì JJ 8 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ©Ý „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}ææïZ ¨ï („Îì-ç±ÐæÜU-¥Ýéxæé‡ææÝæ}æì) ©Ý ÜU}ææïZ
ÜïU ÈUH ÜïU ¥ÝéMÐ (»±) ãè (¥ç|æÃ²çv„:) ÐíÜUÅ„æ ãæï„è ãñ (±æ¨ÝæÝæ}æì) ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè J
¨ê~ææƒü - àæé|ææàæé|æ ¥æñÚ ç}æçŸæ„ §Ý „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}ææïZ ¨ï ç}æHÝï ±æHï ÈUHæï¢ ¥ƒæü„ì
}æÝéc², Ðàæé, Ðÿæè ¥æçÎ àæÚèÚ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ãè ±æ¨Ýæ²ï¢ = ¨¢SÜUæÚ ÐíÜUÅ ãæï„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „„ §ç„ ç~æç±{æyÜU}æü‡æ: J „çmÐæÜUæÝéxæé‡ææÝæ}æï±ïç„ J ²Á…æ„è²S² ÜU}æü‡ææï ²æï
ç±ÐæÜUS„S²æÝéxæé‡ææ ²æ ±æ¨Ýæ: ÜU}æüç±ÐæÜU}æÝéàæïÚ„ï „æ¨æ}æï±æç|æÃ²çv„: J Ý çã Îñ±¢ ÜU}æü ç±ÐÓ²}ææÝ¢
ÝæÚÜUç„²üÑì }æÝéc²±æ¨Ýæç|æÃ²çv„çÝç}æœæ¢ ¨¢|æ±ç„ J ôÜU „é Îñ±æÝéxæé‡ææ »±æS² ±æ¨Ýæ Ã²Á²‹„ï J
ÝæÚÜUç„²üÑì }æÝéc²ï¯é ™ñ±¢ ¨}ææÝp™ü: JJ 8 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - „„: ¥ƒæü„ì „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æü ¨ï, ©ÝÜïU ÈUHæï¢ ÜïU ¥ÝéMÐ (±æ¨Ýæ¥æï¢
ÜUè) ãè (¥ç|æÃ²çv„ ãæï„è ãñ) J ç…¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æü ÜUæ …æï ç±ÐæÜU, ©¨ÜïU ¥ÝéMÐ …æï ±æ¨Ýæ
ÜU}æüÈUH ÜUæ ¥Ýé¨Ú‡æ ÜUÚ„è ãñ, ©Ý ãè ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ãæï„è ãñ J ÈUHæï‹}æé¶ Îñ±èÜU}æü ÝÚÜU, ç„²üÜUì,,
}æÝéc²æçÎ |ææïxæ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ÜUæ ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ J çÜU‹„é Îñ±è |ææïxæ ÜïU ¥ÝéMÐ ãè §¨ÜUè
±æ¨Ýæ»¡ ¥ç|æÃ²v„ ãæï„è ãñ¢ J ÝæÚÜUè², ç„²üÜUì »±¢ }æÝéc²æï¢ ÜUè ±æ¨Ýæ¥æï¢ }æï¢ |æè ²ãè ç¨hæ‹„
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜU}æüÈUHæÝéM Ð ãè ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ Ïæ„Hæ§ü ãñ J
§¨¨ï Ðê±ü ¨ê~æ }æï¢ ²æïçxæ²æï¢ ¨ï ç|æ‹Ý Hæïxææï¢ ÜïU „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æü ÜUãï ãñ¢ J àæé|æ, ¥àæé|æ ¥æñÚ
àæé|ææàæé|æ (ç}æçŸæ„) J ÐæÐ ¥æñÚ Ðé‡² „éË² ãæïÝï ÐÚ ¥ƒæü„ì Ð™æ¨-Ð™æ¨ Ðíç„àæ„ ãæïÝï ÐÚ ¨æ{æÚ‡æ
}æÝéc² …‹}æ ç}æH„æ ãñ J Ð™æ¨ Ðíç„àæ„ ¨ï ¥ç{ÜU Ðé‡² ¥æñÚ Ð™æ¨ Ðíç„àæ„ ¨ï ÜU}æ ÐæÐ ãæïÝï
ÐÚ ©Ó™ ÜUæïçÅ ÜïU }ææ„æ çÐ„æ ÜïU ¨æç‹ÝŠ² }æï¢ }æÝéc² ÜUæ …‹}æ ç}æH„æ ãñ J Ð™æ¨ Ðíç„àæ„ ¨ï
¥ç{ÜU ÐæÐ ¥æñÚ Ð™æ¨ Ðíç„àæ„ ¨ï ÜU}æ Ðé‡² ãæïÝï ÐÚ Ðàæé, Ðÿæè, ÜUèÅ ¥æçÎ ÜUæ …‹}æ ç}æH„æ
ãñ J …Ïæ }æÝéc² ÜUæ …‹}æ ç}æH„æ ãñ „Ïæ }æÝéc² ²æïçÝ }æï¢ ç}æHÝï ±æHï ÈUHæÝé¨æÚ ãè ±æ¨Ýæ»¡ ¥ç|æÃ²v„
ãæï„è ãñ¢ J Ðàæé, Ðÿæè ¥æçÎ ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ |ææïxæï …æÝï ±æHï ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHæÝé¨æÚ Ýãè¢ J …Ïæ Ðàæé …‹}æ
ç}æH„æ ãñ „Ïæ Ðàæé ²æïçÝ }æï¢ |ææïxæï …æÝï ±æHï ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHæÝé¨æÚ ãè ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„
ãæï„è ãñ J }æÝéc² ²æïçÝ }æï¢ |ææïxæï …æÝï ±æHï ÜU}ææüÝé¨æÚ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ Ýãè¢ ãæï„è J
ç…¨ …è±æy}ææ Ýï Ðê±ü…‹}æ }æï¢ }æÝéc² àæÚèÚ }æï¢ ÚãÜUÚ …ñ¨ï |ææïxæ |ææïxæï ƒï ±ñ¨è ãè ±æ¨Ýæ²ï¢
ÏæÝè ƒè¢ J ²çÎ ©¨è …è±æy}ææ ÜUæï ¥xæHæ …‹}æ }æÝéc² ÜUæ ç}æH …æ„æ ãñ „æï Ðê±ü…‹}æ }æï¢ |ææïxæï
|ææïxææÝé¨æÚ ¥xæHï …‹}æ }æï¢ |æè ±ñ¨è ãè ±æ¨Ýæ²ï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæï¢xæè J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ðê±ü…‹}æ }æï¢
ç…¨ …è±æy}ææ Ýï Ðàæé ¥æçÎ ²æïçÝ }æï¢ ÚãÜUÚ …ñ¨æ ÈUH |ææïxææ ãñ, ²çÎ ÜU}ææïZ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ©¨ï
Ðàæé ²æïçÝ ç}æH„è ãñ „æï Ðê±ü…‹}æ }æï Ðàæé ²æïçÝ }æï¢ ÚãÜUÚ …ñ¨ï |ææïxæ |ææïxæï ãñ¢, ±ñ¨è ãè ±æ¨Ýæ²ï¢
¥xæHï …‹}æ }æï¢ |æè ¥ç|æÃ²v„ ãæï„è ãñ¢ J ç…¨-ç…¨ ²æïçÝ }æï¢ …è±æy}ææ …‹}æ Hï„æ ãñ ©¨-©¨
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 314 ¨ê~æ 4–9
²æïçÝ }æï¢ |ææïxæï ÜU}æüÈUHæï¢ ÜUè ±æ¨Ýæ²ï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæï„è ãñ¢ ¥æñÚ ©¨ ²æïçÝ ¨ï ç|æ‹Ý ²æïçÝ ÜUè ±æ¨Ýæ²ï¢
ÎÏæ …æ„è ãñ¢ J }æÝéc² …‹}æ ãæïÝï ÐÚ }æÝéc² …‹}æ }æï¢ |ææïxæï ÈUHæÝé¨æÚ ±æ¨Ýæ²ï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæï¢xæè,
Ðàæé ²æïçÝ, Ðÿæè ²æïçÝ }æï¢ |ææïxæï ÜU}æü ÈUHæÝé¨æÚ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ Ýãè¢ ãæïxæè J §¨çH²ï „èÝ
ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æüÈUHæÝé¨æÚ ãè ©¨ ©¨ ²æïçÝ }æï¢ ©¨ ©¨ ²æïçÝ ÜïU ÜU}æüÈUHæÝé¨æÚ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè
¥ç|æÃ²çv„ ãæï„è ãñ ¥æñÚ ©¨¨ï ç|æ‹Ý ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ |ææïxæï ÜU}æüÈUHæï¢ ÜUè ±æ¨Ýæ²ï¢ ÎÏæ …æ„è ãñ¢ JJ 8 JJ
…æç„ÎïàæÜUæHÃ²±çã„æÝæ}æŒ²æÝ‹„²Z S}æëç„¨¢SÜUæÚ²æïÚïÜUM Ðy±æ„ì JJ 9 JJ
àæÏÎæƒü - (…æç„-Îïàæ-ÜUæH-Ã²±çã„æÝæ}æì) …æç„, Îïàæ „ƒæ ÜUæH ÜïU Ã²±{æÝ ¨ï ²év„
ãé§ü ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè (¥çÐ) |æè (¥æÝ‹„²ü}æì) ¨}æèÐ„æ ãñ (S}æëç„-¨¢SÜUæÚ²æï:) S}æëç„ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUè (»ÜUMÐy±æ„ì) »ÜUMÐ„æ ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - }æÝéc²æçÎ …æç„, SƒæÝ „ƒæ ÜUæH ÜïU Ã²±{æÝ ¨ï ²év„ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè |æè
¨}æèÐ„æ ãæï„è ãñ, S}æëç„ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¨Îæ ¨}ææÝ ç±¯²ÜU ãæïÝï ¨ï ¥ƒæü„ì Ðê±ü …‹}æ ÜïU
¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ¥ÝéMÐ ãè §¨ …‹}æ }æï¢ S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ±ë¯Î¢àæç±ÐæÜUæïÎ²: S±Ã²TÜUæTÝæç|æÃ²v„:, ¨ ²çÎ …æç„àæ„ïÝ ±æ ÎêÚÎïàæ„²æ
±æ ÜUËÐàæ„ïÝ ±æ Ã²±çã„: ÐéÝp S±Ã²TÜUæTÝ »±æïçÎ²æÎì Îíæçxæy²ï±¢ Ðê±æüÝé|æê„±ë¯Î¢àæç±ÐæÜUæç|æ-
¨¢SÜëU„æ ±æ¨Ýæ ©ÐæÎæ² Ã²Á²ï„ J ÜUS}ææ„ì ? ²„æï Ã²çã„æÝæ}æŒ²æ¨æ¢ ¨öàæ¢ ÜU}ææüç|æÃ²TÜ¢U çÝç}æœæè|æê„-
ç}æy²æÝ‹„²ü}æï± J ÜéU„p ? S}æëç„¨¢SÜUæÚ²æïÚïÜUM Ðy±æ„ì J ²ƒæÝé|æ±æS„ƒæ ¨¢SÜUæÚæ: J „ï ™
ÜU}æü±æ¨ÝæÝéMUÐæ: J ²ƒæ ™ ±æ¨ÝæS„ƒæ S}æëç„çÚç„ …æç„ÎïàæÜUæHÃ²±çã„ï|²: ¨¢SÜUæÚï|²: S}æëç„: J
S}æë„ïp ÐéÝ: ¨¢SÜUæÚæ §y²ï±}æï„ï S}æëç„¨¢SÜUæÚæ: ÜU}ææüàæ²±ëçœæHæ|æ±àææÎì Ã²Á²‹„ï J ¥„p Ã²±çã„æÝæ}æçÐ
çÝç}æœæÝñç}æçœæÜU|ææ±æÝéÓÀïÎæÎæÝ‹„²ü}æï± ç¨hç}æç„ JJ 9 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥ÓÀï ÏæéÚï ÜU}ææïü ÜïU ÈUH ÜUæ ©Î² (ÜU}ææüàæ²) ¥ÐÝï Ã²TÜU (ÜU}ææüàæ²) ¨ï
©ÎìÏæéh ãæïÜUÚ ¥ç|æÃ²v„ ãæï„æ ãñ J ±ã (ÜU}ææüàæ²) ²çÎ ¨æñ …‹}ææï¢ ¨ï ±æ ÎêÚ Îïàæ ¨ï ôÜU ±æ ¨æñ ÜUËÐæï¢
¨ï Ã²±çã„ ãæï „æï |æè ¥ÐÝï Ã²TÜU ¨ï ¥ç|æÃ²v„ ãæïÜUÚ ãè ©çÎ„ ãæï„æ ãñ J àæèÍæí ãè Ðê±ü ÜUæH }æï¢
¥Ýé|æê„ ÐæÐÐé‡²MÐè ÜU}æüÈUH |ææïxæ ¨ï çÝcÐ‹Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæï HïÜUÚ ãè ©çÎ„ ãæïxææ J v²æï¢ ? v²æï¢çÜU
Ã²±çã„ ãæïÝï ÐÚ |æè §Ý (±æ¨Ýæ¥æï¢) ÜïU ¨öàæ ÜU}æü ¥ç|æÃ²TÜU çÝç}æœæ ÏæÝ„æ ãñ J §¨çH²ï (±æ¨Ýæ¥æï¢
ÜUæ) ¥Ã²±{æÝ ãè ãñ J ¥æñÚ v²æï¢ ? S}æëç„ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUè »ÜUMÐ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ
¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ ©¨è ÐíÜUæÚ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„ï ãñ¢ J ¥æñÚ ±ï (¨¢SÜUæÚ) ÜU}æü »±¢ ±æ¨Ýæ ÜïU ¥ÝéMÐ ãæï„ï
ãñ¢ J ¥æñÚ ç…¨ ÐíÜUæÚ ±æ¨Ýæ»¡ ãæï„è ãñ¢ ±ñ¨è ãè S}æëç„ãæï„è ãñ J §¨çH» …æç„, Îïàæ ÜUæH ¨ï Ã²±çã„
¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ãæï„è ãñ J S}æëç„ ¨ï ÐéÝ: ¨¢SÜUæÚ ãæï„ï ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ²ï S}æëç„ ¨¢SÜUæÚ ÜU}ææüàæ² ÜïU
ÈUHæï‹}æé¶ ãæïÝï ¨ï ¥ç|æÃ²v„ ãæï„ï ãñ¢ J ¥æñÚ §¨çH» Ã²±çã„ ãæïÝï ÐÚ |æè ÜUæÚ‡æÜUæ²ü|ææ± ÜUæ ©ÓÀïÎ
Ý ãæïÝï ¨ï ¥Ã²±{æÝ ãè ç¨h ãé¥æ ãñ JJ 9 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 315 ¨ê~æ 4–9
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU S}æëç„ ± ¨¢SÜUæÚ ÜUè »ÜUM Ð„æ ãæïÝï ¨ï …æç„,
Îïàæ, ÜUæH ÜUæ Ã²±{æÝ ãæïÝï ÐÚ |æè ±æ¨Ýæ¥æï¢ }æï¢ Ã²±{æÝ Ýãè¢ ãæï„æ J
ÜU}ææüÝé¨æÚ ¥æy}ææ }æÝéc², Ðàæé ¥æçÎ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý …æç„²æï¢ }æï¢ …‹}æ Hï„æ ãñ J ÜU|æè çÜU¨è Îïàæ
}æï¢ ¥æñÚ ÜU|æè çÜU¨è Îïàæ }æï¢ …‹}æ Hï„æ ãñ J çÜU¨è ÜUæH }æï¢ çÜU¨è ²æïçÝ }æï¢ ¥æñÚ çÜU¨è Îïàæ }æï¢
…‹}æ Hï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï …æç„, Îïàæ ¥æñÚ ÜUæH ÐçÚ±<„„ ãæï„ï Úã„ï ãñ¢ J ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý …æç„²æï¢
}æï¢, ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Îïàææï¢ }æï¢ ¥æñÚ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ÜUæHæï¢ }æï¢ …è±æy}ææ ÜU}æüÈUHæï¢ ÜUæï |ææïxæ„æ ãñ J ©Ý |ææïxææï¢
¨ï ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ ±ï ¨¢SÜUæÚ S}æëç„ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU¨è …è±æy}ææ
Ýï »ï¨ï ÜU}æü çÜU²ï çÜU ©¨ÜUæï }æÝéc² …‹}æ ç}æH xæ²æ J }æÝéc² …‹}æ HïÜUÚ ©¨Ýï »ï¨ï ÜU}æü çÜU²ï ç…¨¨ï
©¨ÜUæï Ðàæé …‹}æ ç}æH xæ²æ J §¨ÜïU Ðpæ„ì ÐæÐ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH |ææïxæ HïÝï ÐÚ ÐæÐ-Ðé‡² ¨}ææÝ ãæï
…æÝï ÐÚ ÐéÝ: }æÝéc² …‹}æ ç}æH xæ²æ J }æŠ² }æï¢ Ðàæé ²æïçÝ ¥æ …æÝï ÐÚ |æè Ðê±ü }æÝéc² ²æïçÝ }æï¢ |ææïxæï
ãé» |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J }æŠ² }æï¢ …æç„ ÜUæ Ã²±{æÝ ãæïÝï ÐÚ |æè ±æ¨Ýæ²ï¢
Ïææç{„ Ýãè¢ ãæï„è J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ …‹}æ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Îïàææï¢ }æï¢ ãæï„æ Úã„æ ãñ J ç|æ‹Ý-
ç|æ‹Ý Îïàææï¢ }æï¢ …‹}æ ãæïÝï ÐÚ |æè ±æ¨Ýæ²ï¢ Ïææç{„ Ýãè¢ ãæï„è J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï H}Ïæï ÜUæH „ÜU …è±æy}ææ
¥ÝïÜU ²æïçÝ²æï¢ }æï¢ …‹}æ Hï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ÎèÍæüÜUæH ÜïU Ðpæ„ì |æè ©¨ ©¨ ²æïçÝ }æï¢ |ææïxæï ãé»
|ææïxææï¢ ÜUè ±æ¨Ýæ²ï¢ S}æëç„ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„è ãñ¢ J §¨çH²ï ÜUæH ¨ï |æè ±æ¨Ýæ²ï¢ Ïææç{„ Ýãè¢
ãæï„è J §¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ, S}æëç„ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚ ÜUè »ÜUMÐ„æ ãñ J ¨¢SÜUæÚ ¨ï S}æëç„ ¥æñÚ S}æëç„ ¨ï
¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨ï »ÜU xææñ ÜUæ ÏæÀÇGæ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÜïU Ðpæ„ì ÜéUÀ ãè ÜUæH }æï¢ xææñ
ÜïU S„Ýæï¢ ÜUæ Îê{ ÐèÝï ÜïU çH²ï Ðí²yÝ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ²ã …æÝ„æ ãñ çÜU S„Ýæï¢ }æï¢ Îê{ ç}æHïxææ J
²ã ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ÜUè ©yÐçœæ ãñ J ²çÎ ²ã ¥æy}ææ Ðê±ü…‹}æ }æï¢ }æÝéc²-²æïçÝ }æï¢ Úãæ ãæï
¥æñÚ ©¨¨ï Ðê±ü…‹}æ }æï¢ xææñ-²æïçÝ }æï¢ Úãæ ãæï „æï |æè }æÝéc² ¨ï Ðê±ü ÜUè xææñ ²æïçÝ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢
¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨¨ï ÏæÀÇGæ xææñ ÜïU S„Ýæï¢ ¨ï Îê{ ÐèÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J §¨¨ï
²ã |æè ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU …è±æy}ææ ¥ÝæçÎ ãñ J
ÜéUÀ ¨¢SÜUæÚ çÝÏæüH ãæï„ï ãñ¢ J ±ï ÜéUÀ ÜUæH ÜïU Ðpæ„ì ÝcÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU¨è Ã²çv„
Ýï »ÜU ¨æ{æÚ‡æ ÈUH Ïæè¨ ±¯ü Ðê±ü ¶æ²æ ãæï „æï Ðíæ²: ©¨ ¨æ{æÚ‡æ ÈUH ÜïU ¶æÝï ¨ï …æï ¨¢SÜUæÚ
ÏæÝæ, ±ã ƒæïÇGï ãè ÜUæH }æï¢ ÝcÅ ãæï xæ²æ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ÜUæï§ü Ã²çv„ çÜU¨è ¨æ{æÚ‡æ MÐ ÜUæï
Îï¶„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ¨æ{æÚ‡æ MÐ ÜUæ ¨¢SÜUæÚ ¥ËÐÜUæH }æï¢ ãè ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J §¨¨ï ²ã
ç¨h ãé¥æ çÜU …æï ÐíÏæH ¨¢SÜUæÚ ãñ¢, ±ï ÎèÍæüÜUæH „ÜU Úã„ï ãñ¢ ¥æñÚ …æï çÝÏæüH ¨¢SÜUæÚ ãñ¢, ±ï ¥ËÐ
ÜUæH „ÜU Úã„ï ãñ¢ J Îê¨Úï ç±Úæï{è ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ¨¢SÜUæÚ ¥ç|æ|æê„ ãæï …æ„ï ãñ¢, ¥æñÚ ¨}ææŒ„ |æè ãæï
…æ„ï ãñ¢ J Ã²çv„ ÜïU Ðí²æ¨ ¨ï |æè ¨¢SÜUæÚ ÎÏæ …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ÝcÅ |æè ãæï …æ„ï ãñ¢ J §¨çH²ï ¥àæé|æ
¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï Ðí²yÝ ¨ï ÎÏææ ÎïÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ÎèÍæüÜUæH „ÜU ¥|²æ¨ ÜUÚÜïU ©ÝÜUæï ÝcÅ ÜUÚ ÎïÝæ
™æçã²ï J ©œæ}æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ©ÝÜUæï ÎèÍæüÜUæH ÜïU ¥|²æ¨ ¨ï öÉG ÏæÝæÝæ
™æçã²ï J Ã²çv„ ¥ÐÝï ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÎÏææ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ ©ÝÜUæï ÝcÅ |æè ÜUÚ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 316 ¨ê~æ 4–10
¨ÜU„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý |æè ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ ©ÝÜUæï öÉG |æè ÏæÝæ ¨ÜU„æ
ãñ J §¨çH²ï ²ã Ýãè¢ }ææÝÝæ ™æçã²ï çÜU ã}æ ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÚæïÜU Ýãè¢ ¨ÜU„ï ¥ƒ±æ ÝcÅ
Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï JJ 9 JJ
„æ¨æ}æÝæçÎy±¢ ™æçàæ¯æï çÝy²y±æ„ì JJ 10 JJ
àæÏÎæƒü - („æ¨æ}æì) ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ (¥ÝæçÎy±¢ ™) Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎy± |æè ãñ (¥æçàæ¯:)
…èÝï ÜUè §ÓÀæ ÜïU (çÝy²y±æ„ì) ¨Îæ ÏæÝï ÚãÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - ¨é¶ ± ¨é¶ ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUè, Îé:¶ ± Îé:¶ ¨æ{Ýæï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ÜUè,
„ƒæ ¨Îæ …èç±„ ÏæÝï ÚãÝï ÜUè §ÓÀæ ¨ï, ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ‘Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎy±’ |æè ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „æ¨æ¢ ±æ¨ÝæÝæ}æçàæ¯æïçÝy²y±æÎÝæçÎy±}æì J ²ï²}ææy}ææàæè}ææü Ý |æê±¢ |æê²æ¨ç}æç„ ¨±üS²
öà²„ï ¨æ Ý S±æ|ææç±ÜUè J ÜUS}ææ„ì ? …æ„}ææ~æS² …‹„æïÚÝÝé|æê„}æÚ‡æ{}æüÜUS² mï¯Îé:¶æÝéS}æëç„çÝç}æœææï
}æÚ‡æ~ææ¨: ÜUƒ¢ |æ±ï„ì ? Ý ™ S±æ|ææç±Ü¢U ±S„é çÝç}æœæ}æéÐæÎœæï J „S}ææÎÝæçÎ±æ¨ÝæÝéç±hç}æÎ¢ ç™œæ¢
çÝç}æœæ±àææyÜUæçpÎï± ±æ¨Ýæ: Ðíç„H|² ÐéL ¯S² |ææïxææ²æïÐæ±„ü„ §ç„ J
ÍæÅÐíæ¨æÎÐíÎèÐÜUËÐ¢ ¨¢ÜUæï™ç±ÜUæç¨ ç™œæ¢ àæÚèÚÐçÚ}ææ‡ææÜUæÚ}ææ~æç}æy²ÐÚï Ðíç„Ð‹Ýæ: J „ƒæ
™æ‹„Úæ|ææ±: ¨¢¨æÚp ²év„ §ç„ J ±ëçœæÚï±æS² ç±|æéÝçpœæS² ¨¢ÜUæï™ç±ÜUæç¨Ýèy²æ™æ²ü: J
„Ó™ {}ææüçÎçÝç}æœææÐïÿæ}æì J çÝç}æœæ¢ ™ çmç±{}æì-Ïææs}ææŠ²}ææçy}æÜ¢U ™ J àæÚèÚæçÎ¨æ{ÝæÐïÿæ¢ Ïææs¢
S„éç„ÎæÝæç|æ±æÎÝæçÎ J ç™œæ}ææ~ææ{èÝ¢ ŸæhælæŠ²æçy}æÜU}æì J „ƒæ ™æïv„}æì-²ï ™ñ„ï }æñ~²æÎ²æï Š²æç²Ýæ¢
ç±ãæÚæS„ï Ïææs¨æ{ÝçÝÚÝéxæíãæy}ææÝ: ÐíÜëUcÅ¢ {}æü}æç|æçÝ±ü„ü²ç‹„ J „²æï}ææüÝ¨¢ ÏæHè²: J ÜUƒ}æì ?
¿ææÝ±ñÚæx²ï ÜïUÝæç„àæÄ²ï„ï ? Î‡ÇÜUæÚ‡²¢ ™ ç™œæÏæHÃ²ç„ÚïÜïU‡æ ÜU: àææÚèÚï‡æ ÜU}æü‡ææ àæê‹²¢ ÜéU„éü}æéy¨ãï„ ?
¨}æéÎí}æxæSy²±mæ çÐÏæï„ì ? JJ 10 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÜUæ}æÝæ ÜïU çÝy² ãæïÝï ¨ï ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎ„æ ç¨h
ãæï„è ãñ J …æï ²ã ¥æy}ææ ÜUè ÜUæ}æÝæ ãñ çÜU }æñ¢ Ý Úãê¡ »ï¨æ Ý ãæï (¥ƒæü„ì ¨Îæ Úãê¡), »ï¨è Ðíy²ïÜU
ÜUè ÜUæ}æÝæ çÎ¶„è ãñ, ±ã S±æ|ææç±ÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢ ? ©¨è ¨}æ² ©yÐ‹Ý Ðíæ‡æè (ÏææHÜU) ÜUæ
ç…¨Ýï (§¨ …‹}æ }æï¢) }æÚ‡æ{}æü ÜUæ ¥Ýé|æ± Ýãè¢ çÜU²æ (©¨ÜUæï) mï¯æy}æÜU, Ðê±æüÝé|æ±…‹² Îé:¶
ÜUè S}æëç„ ¨ï ©yÐ‹Ý }æÚ‡æ|æ² ãæï„æ ãñ, ±ã ÜñU¨ï ãæï±ï ? ¥æñÚ S±æ|ææç±ÜU ÐÎæƒü ÜUæÚ‡æ ÜUæ ¥æŸæ²
Ýãè¢ Hï„æ J §¨çH²ï (Ðí±æã ¨ï) ¥ÝæçÎ ÜUæH ÜUè ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï ¨}Ïæh ²ã ç™œæ (ÜU}ææüàæ²MÐ)
çÝç}æœæ ÜïU ÜUæÚ‡æ (©Ý}æï¢ ¨ï) ÜéUÀ ãè ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæï HïÜUÚ ÐéL¯ ÜïU |ææïxæ ÜïU çH» Ðí±ëœæ ãæï„æ ãñ J
ÍæÅ (»±¢) |æ±Ý }æï¢ Ú¶ï ÎèÐÜU ÜïU ¨öàæ ¨Væï™-ç±ÜUæ¨ (S±|ææ± ±æHæ) ç™œæ ÜïU±H àæÚèÚ
ÜïU ÐçÚ}ææ‡æ ÜïU ¥æÜUæÚ ±æHæ ãñ, »ï¨æ ÜéUÀ ¥æ™æ²ü }ææÝ„ï ãñ¢ J »ï¨æ }ææÝÝï ¨ï Ïææ{æ ÜUæ ¥|ææ±
ãæï„æ ãñ „ƒæ ÐéÝ…ü‹}æ |æè ç¨h ãæï„æ ãñ J §¨ ç±|æé ç™œæ ÜUè ±ëçœæ ¨Væï™-ç±ÜUæ¨ ±æHè ãñ, »ï¨æ
(²æïxæ ÜïU) ¥æ™æ²ü }ææÝ„ï ãñ¢ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 317 ¨ê~æ 4–10
¥æñÚ ±ã (¨Væï™-ç±ÜUæ¨-àæèH-±ëçœæ) {}ææü{}æüMÐè çÝç}æœæ ÜïU ÜUæÚ‡æ ãæï„è ãñ J ¥æñÚ ({}ææü{}æü)
çÝç}æœæ Ïææs »±¢ ¥æŠ²æçy}æÜU Ýæ}æ ¨ï Îæï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ J àæÚèÚ ¥æçÎ ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ Ú¶Ýï
±æHæ S„éç„ÎæÝ ¥ç|æ±æÎÝ ¥æçÎ (çÝç}æœæ) Ïææs ãñ, Ÿæhæ ¥æçÎ ¥æŠ²æçy}æÜU (çÝç}æœæ) ãñ J ¥æñÚ
±ñ¨æ ãè ÜUãæ ãñ - ¥æñÚ ²ï …æï ²æïçxæ²æï¢ ÜïU }æñ~æè ¥æçÎ Ã²æÐæÚ ãñ¢ ±ï Ïææs ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ Ý Ú¶Ýï
±æHï (ãæïÝï ¨ï) ©yÜëUcÅ {}æü ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©Ý (Ïææs ¥æŠ²æçy}æÜU çÝç}æœææï¢) }æï¢ ¨ï }ææÝ¨
(¥æŠ²æçy}æÜU çÝç}æœæ) ÏæH±æÝì ãñ J çÜU¨ ÐíÜUæÚ ? ¿ææÝ ¥æñÚ ±ñÚæx² ¨ï ÏæÉGÜUÚ ÜUæñÝ (ãæï ¨ÜU„æ)
ãñ ? ç™œæÏæH ÜïU çÏæÝæ (ÜïU±H) àææÚèçÚÜU ÜU}æü ¨ï ÜUæñÝ Î‡ÇÜUæÚ‡² ÜUæï çÝ…üÝ ÜUÚÝï ÜUæ ¨æã¨ ÜUÚï
? ¥ƒ±æ ¥xæSy² ÜïU ¨öàæ ÜUæñÝ ¨}æéÎí ÜUæï Ðè±ï ? JJ 10 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ¥æy}ææ ÜUè ¥ÐÝï ÜUË²æ‡æ ÜUè §ÓÀæ çÝy²
ãæïÝï ¨ï ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥ÝæçÎy± ãñ J
Ðíy²ïÜU Ðíæ‡æè ²ã §ÓÀæ Ú¶„æ ãñ çÜU }æñ¢ ¨Îæ …èç±„ Úãê¡, }æM¡ ÜU|æè Ýãè¢ J §¨¨ï ²ã ç¨h
ãæï„æ ãñ çÜU }æëy²é ¨ï |æ²|æè„ ãæïÝï ±æHï Ðíæç‡æ²æï¢ Ýï Ðê±ü…‹}æ }æï¢ }æëy²é ¨ï ãæïÝï ±æHï Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ±
çÜU²æ ãñ J ²çÎ }æëy²é ¨ï ÇÚÝï ±æHï Ðíæç‡æ²æï¢ Ýï Ðê±ü …‹}æ }æï¢ }æëy²é ¨ï ãæïÝï ±æHï Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ±
Ý çÜU²æ ãæï„æ „æï ±ï }æëy²é ¨ï |æ² Ý ÜUÚ„ï J v²æï¢çÜU ÇÚÝï ±æHï Ðíæç‡æ²æï¢ Ýï §¨ …‹}æ }æï¢ }æÚÜUÚ
Ýãè¢ Îï¶æ ãñ J }æëy²é ¨ï ¥æy}ææ ÜUæï |æ² §¨çH²ï ãæï„æ ãñ çÜU ÜU|æè }æëy²é ¨ï ãæïÝï ±æHæ Îé:¶ }æéÛæï
ÐéÝ: ÐíæŒ„ Ý ãæï …æ² J }æëy²é ¨ï ¥æy}ææ ÜUæï Îé:¶ ãæï„æ ãñ J ©¨ Îé:¶ ÜïU ¥Ýé|æ± ¨ï ¨¢SÜUæÚ =
±æ¨Ýæ²ï¢ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ J ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ ¥æñÚ S}æëç„ ¨ï Îé:¶ ©yÐ‹Ý
ãæï„æ ãñ J §¨¨ï …è±æy}ææ ÜUæ ¥ÝæçÎy± ç¨h ãæï„æ ãñ J v²æï¢çÜU ç…¨ ¥æy}ææ Ýï Ðê±ü…‹}æ }æï¢ }æëy²é
ÜïU Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± çÜU²æ ãñ ±ãè }æëy²é ¨ï ÇÚ„æ ãñ J
§¨ ¨ê~æ }æï¢ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæï ¥ÝæçÎ ÜUãæ ãñ J §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU ±æ¨Ýæ²ï¢ S±MÐ
¨ï ¥ÝæçÎ Ýãè¢ ãñ¢ J ÐÚ‹„é Ðí±æã ¨ï ¥ÝæçÎ ãñ¢ J ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ ¥æñÚ ç±Ýæàæ |æè J
ÏææÚ-ÏææÚ »ÜU ÐíÜUæÚ ÜUè ±æ¨Ýæ²ï¢ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ¢ ¥æñÚ ÝcÅ |æè ãæï„è ãñ¢ J ©yÐ‹Ý ãæïÝæ ¥æñÚ ÝcÅ
ãæïÝæ ²ã Ðí±æã ™H„æ Úã„æ ãñ J §¨çH²ï ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæï ¥ÝæçÎ ÜUãæ ãñ J §¨ ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc²
}æï¢ ç™œæ ÜUæï ç±|æé ¥æñÚ ç™œæ ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ¨¢ÜUæï™ ç±ÜUæ¨ {}æü ±æHè ÜUãæ ãñ J §¨ }ææ‹²„æ ÜUæï
‘¥æ™æ²ü’ Ýæ}æ ¨ï Ïæ„Hæ²æ ãñ J ²ãæ¡ ‘¥æ™æ²ü’ àæÏÎ ¨ï ²æïxæÎàæüÝÜUæÚ }æã<¯ Ð„TçH …è ÜUæ xæíã‡æ
çÜU²æ …æ„æ ãñ J
ÜéUÀ Hæïxæ ‘ç±|æé’ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü `¨±üÃ²æÐÜU' ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J ÐÚ‹„é ¥æ™æ²ü Ð„†…çH ÜïU
}æ„ }æï¢ ‘ç±|æé’ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ¨±üÃ²æÐÜU ÜUÚÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU Ïæ‹{ÜUæÚ‡æàæñçƒË²æ„ì.......... JJ
²æï0 Î0 3/48 JJ §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²æïxæè ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï àæÚèÚ ¨ï ÏææãÚ çÝÜUæHÜUÚ ¥‹² Ðíæ‡æè ÜïU àæÚèÚ
}æï¢ Ðíç±cÅ ÜUÚ„æ ãñ, »ï¨æ çH¶æ ãñ J ²çÎ ç™œæ ç±|æé }ææÝæ …æ„æ ãñ „æï ²æïxæè ©¨ÜUæï ¥ÐÝï àæÚèÚ ¨ï
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 318 ¨ê~æ 4–11
çÝÜUæHÜUÚ Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ÜñU¨ï Ðíç±cÅ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J v²æï¢çÜU ç±|æé ÜUæ »ÜU àæÚèÚ ¨ï çÝÜUHÝæ
¥æñÚ Îê¨Úï àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚÝæ ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J
Ã²æ¨|ææc² }æï¢ Ðíy²ÿæ Ðí}ææ‡æ±ëçœæ ÜïU ÐíÜUÚ‡æ }æï¢ ²ã çH¶æ ãñ çÜU §ç‹Îí²æï¢ ÜUè Ðí‡ææHè ÜïU mæÚæ
ç™œæ ÜUæ ÏææãÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ ¨ï ¨}Ïæ‹{ ãæï„æ ãñ J „Ïæ ÏææãÚ ÜïU ç±¯² ÜUæ Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ J ²çÎ
ç™œæ ç±|æé ãñ „æï §ç‹Îí²æï¢ ÜïU mæÚæ ÏææãÚ ÜïU ç±¯²æï¢ }æï¢ ¨}Ïæ‹{ ÜUÚÝï ÜUè v²æ ¥æ±à²ÜU„æ ãñ J
v²æï¢çÜU ç™œæ ç±|æé ãñ ¥æñÚ ç±|æé = Ã²æÐÜU ãæïÝï ¨ï ©¨ÜUæ ¨|æè ÐÎæƒæïZ ¨ï ¨}Ïæ‹{ ¨Îæ Úã„æ
ãñ J §ç‹Îí²æï¢ ÜïU }ææŠ²}æ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ J
Š²æ„Ã² ãñ çÜU ±ëçœæ²æ¡ ç™œæ ÜUæ {}æü ãñ¢ ¥æñÚ ç™œæ {}æèü ãñ J {}æü {}æèü ÜUæï Ã²æ¨|ææc² }æï¢
»ÜU ãè }ææÝæ ãñ, ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý Ýãè¢ J ²çÎ {}æü {}æèü »ÜU ãñ¢ ¥æñÚ ±ëçœæ²æï¢ }æï¢ ¨¢ÜUæï™-ç±ÜUæ¨ {}æü
}ææÝæ …æ„æ ãñ „æï ²ã Ïææ„ ç¨h ãæï …æ„è ãñ çÜU {}æèü ç™œæ |æè ¨¢ÜUæï™-ç±ÜUæ¨ {}æü ±æHæ ãñ J
v²æï¢çÜU ç™œæ ±ëçœæ²æ¡ ç™œæ ¨ï ÐëƒÜUì ÐÎæƒü Ýãè¢ ãñ¢ J ²çÎ ‘ç±|æé’ ÜUæ ¥ƒü ²ã çÜU²æ …æ„æ ãñ
çÜU ç±ç±{ §ç‹Îí²æï¢ ¨ï ç™œæ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ãæïÝï ¨ï ç™œæ ç±|æé ãñ „Ïæ „æï ¨¢xæ„ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J
§¨ ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc² }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU - ç™œæÏæH ÜïU çÏæÝæ àææÚèçÚÜU ÜU}æü ¨ï Î‡ÇÜUæÚ‡²
ÜUæï ÜUæñÝ àæê‹² ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ? ¥æñÚ ¥xæSy² ÜïU çÏæÝæ ¨}æéÎí ÜUæï ÜUæñÝ Ðè ¨ÜU„æ ãñ ? §¨ÜUæ
¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU }ææÝç¨ÜU ÜU}æü, àææÚèçÚÜU ÜU}æü ¨ï ÏæH±æÝì ãæï„æ ãñ J }ææÝç¨ÜU ÜU}æü ¨ï Î‡ÇÜUæÚ‡²
ÜUæï àæê‹² ÜUÚ çÎ²æ, ¥æñÚ ¥xæSy² Ýï }ææÝç¨ÜU ÜU}æü ¨ï ¨}æéÎí ÜUæï Ðè çH²æ J ²ã ¨}æÛææÝï ÜïU
çH²ï ÜUæËÐçÝÜU ÜUƒæ „æï ãæï ¨ÜU„è ãñ J ÐÚ‹„é ÜïU±H }ææÝç¨ÜU ÜU}ææïZ ¨ï Ý Î‡ÇÜUæÚ‡² ÜUæï àæê‹²
çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ Ý ¥xæSy² ¨}æéÎí ÜUæï Ðè ¨ÜU„æ ãñ JJ 10 JJ
ãï„éÈUHæŸæ²æH}ÏæÝñ: ¨¢xæëãè„y±æÎï¯æ}æ|ææ±ï „Î|ææ±: JJ 11 JJ
àæÏÎæƒü - (ãï„é-ÈUH-¥æŸæ²-¥æH}ÏæÝñ:) ãï„é, ÈUH, ¥æŸæ² „ƒæ ¥æH}ÏæÝ §Ý ™æÚ
ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï (¨¢xæëãè„y±æ„ì) ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜïU ©yÐ‹Ý ãæïÝï ¨ï (»¯æ}æì) §Ý ™æÚ ÜUæÚ‡ææï¢ ÜïU (¥|ææ±ï)
Ý ÚãÝï ÜUè çSƒç„ }æï¢ („Îì-¥|ææ±:) ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ãï„é = {}ææü{}æü, ¨é¶-Îé:¶, Úæxæ-mï¯ „ƒæ ©ÝÜUæ }æêH ¥ç±læ; ÈUH = …æç„,
¥æ²é, |ææïxæ; ¥æŸæ² = ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥æŸæ² |ææïxææï‹}æé¶ ç™œæ; ¥æH}ÏæÝ = §ç‹Îí²æï¢ ÜïU MÐ
Ú¨æçÎ ç±¯², ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUè ç±l}ææÝ„æ }æï¢ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J „ƒæ §ÝÜïU Ý ÚãÝï ÐÚ ‘±æ¨Ýæ¥æï¢
ÜUæ ¥|ææ±’ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ãï„é: - {}ææüy¨é¶}æ{}ææügé:¶¢, ¨é¶æÎíæxææï Îé:¶æÎìmï¯S„„p Ðí²yÝS„ïÝ }æÝ¨æ ±æ™æ
ÜUæ²ïÝ ±æ ÐçÚSÐ‹Î}ææÝ: ÐÚ}æÝéxæëØæy²éÐãç‹„ ±æ J „„: ÐéÝ{ü}ææü{}ææñü ¨é¶Îé:¶ï Úæxæmï¯æç±ç„ Ðí±ëœæç}æÎ¢
¯ÇÚ¢ ¨¢¨æÚ™ÜíU}æì J
¥S² ™ Ðíç„ÿæ‡æ}ææ±„ü}ææÝS²æç±læ Ýï~æè }æêH¢ ¨±üvHïàææÝæç}æy²ï¯ ãï„é: J ÈUH¢ „é ²}ææçŸæy² ²S²
Ðíy²éyÐ‹Ý„æ {}ææüÎï:, ÝsÐê±æïüÐ…Ý: J }æÝS„é ¨æç{ÜUæÚ}ææŸæ²æï ±æ¨ÝæÝæ}æì J Ý s±ç¨„æç{ÜUæÚï }æÝç¨
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 319 ¨ê~æ 4–11
çÝÚæŸæ²æ ±æ¨Ýæ: Sƒæ„é}æéy¨ã‹„ï J ²Îç|æ}æé¶è|æê„¢ ±S„é ²æ¢ ±æ¨Ýæ¢ Ã²Ýçv„ „S²æS„ÎæH}ÏæÝ}æì J »±¢
ãï„éÈUHæŸæ²æH}ÏæÝñÚï„ñ: ¨¢xæëãè„æ: ¨±æü ±æ¨Ýæ: J »¯æ}æ|ææ±ï „y¨¢Ÿæ²æ‡ææ}æçÐ ±æ¨ÝæÝæ}æ|ææ±: JJ 11 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ãï„é - {}æü ¨ï ¨é¶ ¥æñÚ ¥{}æü ¨ï Îé:¶ (ãæï„æ ãñ) J ¨é¶ ¨ï Úæxæ ¥æñÚ
Îé:¶ ¨ï mï¯ ãæï„æ ãñ J ©¨ (Úæxæ-mï¯) ¨ï Ðí²yÝ ãæï„æ ãñ J ©¨ (Ðí²yÝ) ¨ï }æÝ ¨ï, ±æ‡æè ¨ï
¥ƒ±æ àæÚèÚ ¨ï ™ïcÅæ ÜUÚ„æ ãé¥æ Îê¨Úæï¢ ÐÚ Î²æ ÜUÚ„æ ãñ ±æ ©ÝÜUæï ÜUcÅ Îï„æ ãñ J ©¨¨ï ÐéÝ:
{}ææü{}æü (©¨¨ï) ¨é¶-Îé:¶, (©¨¨ï) Úæxæ-mï¯ ãæï„ï ãñ¢, §¨ ÐíÜUæÚ À: ¥æÚæï¢ ±æHæ ¨¢¨æÚ™ÜíU Ðí±ëœæ
ãæï„æ ãñ J
Ðíç„ÿæ‡æ Íæê}æÝï ±æHï §¨ ¨¢¨æÚ ™ÜíU ÜUæï ¥æxæï Hï …æÝï ±æHè ‘¥ç±læ’ ãñ …æï ¨Ïæ vHïàææï¢
ÜUæ }æêH ãñ J §¨çH²ï ²ã (±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ) ‘ãï„é’ ãñ J ‘ÈUH’ „æï ±ã ãñ ç…¨ ÜUæï Hÿ²
ÏæÝæÜUÚ ç…¨ {}ææüçÎ (¥öcÅ) ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J v²æï¢çÜU çÜU¨è ¥¨mS„é ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ãæï„è J
¨æç{ÜUæÚ }æÝ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ‘¥æŸæ²’ ãñ J }æÝ ÜïU ¨}ææŒ„æç{ÜUæÚ (ÜëU„ÜëUy²) ãæïÝï ÐÚ ¥æŸæ²ãèÝ
±æ¨Ýæ»¡ çÅÜU Ýãè¢ ¨ÜU„è¢ J ¨}}æé¶ ¥æ²æ ãé¥æ …æï ÐÎæƒü ç…¨ ±æ¨Ýæ ÜUæï Ã²v„ ÜUÚ„æ ãñ ©¨
(±æ¨Ýæ) ÜUæ ±ã (ÐÎæƒü) ‘¥æH}ÏæÝ’ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ²ï ¨æÚè ±æ¨Ýæ»¡ §Ý ãï„é, ÈUH, ¥æŸæ²,
¥æH}ÏæÝ ¨ï ¨Xëãè„ ãæï„è ãñ¢ J §Ý ™æÚæï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ §Ý¨ï ¨}ÐæçÎ„ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ |æè
¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ JJ 11 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ãï„é, ÈUH, ¥æŸæ², ¥æH}ÏæÝæï¢ ÜïU mæÚæ ±æ¨Ýæ¥æï¢
ÜïU ¨¢xæëãè„ ãæïÝï ¨ï §ÝÜïU ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J
ãï„é - {}ææü™Ú‡æ ¨ï ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ, ¥{}ææü™Ú‡æ ¨ï Îé:¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J {}ææü™Ú‡æ
ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ãñ ¨ÜUæ}æ àæé|æ ÜU}æü ¥æñÚ ¥{}ææü™Ú‡æ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ¥àæé|æ ÜU}æü ãñ¢ J ¨é¶ |ææïxæ ¨ï
¨é¶ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„ï ãñ¢ ¥æñÚ Îé:¶ |ææïxæÝï ¨ï Îé:¶ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„ï ãñ¢ J
¨é¶ ÜïU ç…¨ ¨æ{Ý ¨ï ¨é¶ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ, ©¨ (¨æ{Ý) }æï¢ ¥æñÚ ©¨¨ï ç}æHÝï ±æHï
¨é¶ }æï¢ Úæxæ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨ Úæxæ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ã²çv„ ©¨ ÜUæ²ü ÜUæï ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ ÜUæ²ü ÜïU
¨}ÐæÎÝ }æï¢ …æï Ã²çv„ ¨ãæ²„æ Îï„æ ãñ, ©¨ÜUæï ±ã Hæ|æ Ðãé¡™æ„æ ãñ ¥æñÚ …æï ©¨ ÜUæ²ü }æï¢ Ïææ{æ
©ÐçSƒ„ ÜUÚ„æ ãñ ©¨ÜUè ãæçÝ ÜUÚ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¥{}ææü™Ú‡æ ¨ï Îé:¶ ç}æH„æ ãñ, Îé:¶
ÜïU ¥Ýé|æ± ¨ï Îé:¶ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J Îé:¶ ¥æñÚ Îé:¶ ÜïU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï Ã²çv„ mï¯ ÜUÚ„æ
ãñ J mï¯ ÜïU ÜUæÚ‡æ }æÝ, ±æ‡æè ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï çÈUÚ ¥{}ææü™Ú‡æ ÜUÚ„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï Ã²çv„
¨ÜUæ}æ àæé|æ ÜU}æü ¥æñÚ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ J {}ææü{}æü, ¨é¶-Îé:¶, Úæxæ-mï¯, ¯ÇÚæï¢
±æHæ ²ã ¨¢¨æÚ ™ÜíU ™H„æ Úã„æ ãñ J §¨ ¨„„ ±„ü}ææÝ ™ÜíU ÜUæ }æêH ÜUæÚ‡æ ‘¥ç±læ’ ãñ J §¨è
ÜUæï ‘ãï„é’ ÜUãæ ãñ J
ÈUH - Ðíæ²: Ã²çv„ {Ý-¨}}ææÝ ¥æçÎ HæñçÜUÜU ¨é¶æï¢ ÜUæï Hÿ² ÏæÝæÜUÚ ÜU}æü ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ J
ç…Ý HæñçÜUÜU ¨é¶æï¢ ¥æçÎ ÜUæï Hÿ² ÏæÝæÜUÚ Ã²çv„ ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ, ©‹ãï¢ ‘ÈUH’ ÜUã„ï ãñ¢ J …Ïæ „ÜU
HæñçÜUÜU ¨é¶æï¢ ÜUæï Hÿ² ÏæÝæÜUÚ Ã²çv„ ÜU}æü ÜUÚ„æ Úãïxææ „Ïæ „ÜU ©¨}æï¢ ±æ¨Ýæ²ï¢ ÏæÝ„è Úãï¢xæè J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 320 ¨ê~æ 4–12
¥æŸæ² - ¨æç{ÜUæÚ }æÝ ¥ƒæü„ì ç…¨ }æÝ Ýï |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h Ýãè¢ çÜU²æ ãñ,
±ã §Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ‘¥æŸæ²’ ãñ J …Ïæ }æÝ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü §Ý Îæï Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUæï Ðê‡æü ÜUÚ
Hï„æ ãñ, „Ïæ ±æ¨Ýæ²ï¢ Ýãè¢ Úã ¨ÜU„è¢ J
¥æH}ÏæÝ - ¨}æÿæ ©ÐçSƒ„ ãé§ü ±S„é ç…¨¨ï ±æ¨Ýæ²ï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæï„è ãñ¢, ±ã ‘¥æH}ÏæÝ’
ÜUãæ„æ ãñ J …Ïæ „ÜU Úæxæ-mï¯²év„ ç™œæ ÜïU ¨}æÿæ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæï ¥ç|æÃ²v„ ÜUÚÝï ±æHï ÐÎæƒü
©ÐçSƒ„ ãæï„ï Úã„ï ãñ¢, „Ïæ „ÜU ±æ¨Ýæ»¡ ¥ç|æÃ²v„ |æè ãæï„è Úã„è ãñ¢ ¥æñÚ Ý§ü |æè ÏæÝ„è Úã„è
ãñ¢ J ÐÚ‹„é ç±±ïÜU-±ñÚæx² ãæï …æÝï ÐÚ ±æ¨Ýæ»¡ Ý „æï ¥ç|æÃ²v„ ãæï„è ãñ¢ ¥æñÚ Ý ãè Ý§ü ©yÐ‹Ý
ãæï„è ãñ¢ J ãï„é, ÈUH, ¥æŸæ² ¥æñÚ ¥æH}ÏæÝ ¨ï ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¨¢xæíã ãæï„æ ãñ J §ÝÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï
ÐÚ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ |æè ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ J ²æïxææ|²æ¨è Ã²çv„ ÜUæ ²ã }æéw² ÜU„üÃ² ãñ çÜU ãï„é
¥æçÎ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜïU ÜUæÚ‡ææï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚï J §¨ ç±¯² }æï¢ ÐãHï |æè çH¶æ xæ²æ
ãñ çÜU ±ïÎæçÎ ÿ² àææ›æï¢ ÜUæ ¥Š²²Ý-¥Š²æÐÝ, Ÿæ±‡æ-}æÝÝ, ²}æ ¥æçÎ ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ,
ÿÐéL¯æï¢ ÜUæ ¨X, çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¥æçÎ ÜïU ÜUÚÝï ¨ï ²ï ãï„é ¥æçÎ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜïU ¥æŸæ² ÎêÚ ãæï …æ„ï
ãñ¢ ¥æñÚ §ÝÜïU ÎêÚ ãæïÝï ¨ï ±æ¨Ýæ²ï¢ |æè ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ¢ JJ 11 JJ
¥±0 - ÝæSy²¨„: ¨¢|æ±:,Ý ™æçS„ ¨„æï ç±Ýæàæ §ç„ ÎíÃ²y±ïÝ ¨¢|æ±‹y²: ÜUƒ¢ çÝ±<„c²‹„ï
±æ¨Ýæ §ç„ -
¥ƒü - ¥¨„ì (ÐÎæƒü) ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ (ãæï ¨ÜU„è) ¥æñÚ Ý ¨œææy}æÜU (ÐÎæƒü) ÜUæ ç±Ýæàæ
ãæï ¨ÜU„æ ãñ, §¨çH» ÎíÃ² ÜïU MÐ }æï¢ ãæïÝï ±æHè ±æ¨Ýæ»¡ çÜU¨ ÐíÜUæÚ çÝ±ëœæ ãæï¢xæè ? (§¨ÜUæï
¨ê~æ mæÚæ ÜUãæ …æ„æ ãñ) -
¥„è„æÝæxæ„¢ S±M Ð„æïùSy²Š±|æïÎæÎì {}ææü‡ææ}æì JJ 12 JJ
àæÏÎæƒü - (¥„è„-¥Ýæxæ„}æì) ¥„è„, ¥Ýæxæ„ [±S„é] (S±MÐ„:) S±MÐ ¨ï ç±l}ææÝ
(¥çS„) Úã„è ãñ (¥Š±-|æïÎæ„ì) ÜUæH |æïÎ ¨ï ({}ææü‡ææ}æì) {}ææïZ ÜïU J
¨ê~ææƒü - …æï ±S„é ±„ü}ææÝ ÜUæH }æï¢ ¥Ýé|æ± ÜUæ ç±¯² ãñ ±ã ÝcÅ ãæïÝï ÐÚ |æè ¥|ææ±
ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï …æ„è ¥çÐ„é ¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ S±MÐ }æï¢ ç±l}ææÝ Úã„è ãñ J „ƒæ …æï ±S„é
¥|æè ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãé§ü ãñ ¥æxæï ãæïxæè, ±ã |æè ©yÐ‹Ý ãæïÝï ¨ï Ðê±ü ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ ç±l}ææÝ
ƒè, ±ã |æè ¥|ææ± ¨ï |ææ± }æï¢ Ýãè¢ ¥æ§ü v²æï¢çÜU ÜUæH |æïÎ ¨ï çÜU¨è ±S„é ÜïU {}ææïZ = ç±àæï¯„æ¥æï¢
ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ = Ðí„èç„ ¥æñÚ ¥Ýç|æÃ²çv„ = ¥Ðí„èç„ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - |æç±c²m Kçv„ÜU}æÝæxæ„}æì, ¥Ýé|æê„Ã²çv„ÜU}æ„è„}æì J S±Ã²æÐæÚæïÐæM É¢ ±„ü}ææÝ}æì J
~æ²¢ ™ñ„mS„é ¿ææÝS² ¿æï²}æì J ²çÎ ™ñ„„ì S±M Ð„æï Ýæ|æç±c²‹ÝïÎ¢ çÝ<±¯²¢ ¿ææÝ}æéÎÐyS²„, „S}ææÎ„è„æÝæxæ„¢
S±M Ð„æïùS„èç„ J çÜU@|ææïxæ|ææxæè²S² ±æÐ±xæü|ææxæè²S² ±æ ÜU}æü‡æ: ÈUH}æéçyÐy¨é ²çÎ çÝL Ðæw²ç}æç„
„ÎégïàæïÝ „ïÝ çÝç}æœæïÝ ÜéUàæHæÝécÆæÝ¢ Ý ²éÁ²ï„ J ¨„p ÈUHS² çÝç}æœæ¢ ±„ü}ææÝèÜUÚ‡æï ¨}æƒZ ÝæÐê±æïü-
Ð…Ýï J ç¨h¢ çÝç}æœæ¢ Ýñç}æçœæÜUS² ç±àæï¯æÝéxæíã¢ ÜéUL „ï, ÝæÐê±ü}æéyÐæÎ²„èç„ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 321 ¨ê~æ 4–12
{}æèü ™æÝïÜU{}æüS±|ææ±: J „S² ™æŠ±|æïÎïÝ {}ææü: Ðíy²±çSƒ„æ: J Ý ™ ²ƒæ ±„ü}ææÝ¢ Ã²çv„-
ç±àæï¯æÐ‹Ý¢ ÎíÃ²„æïùSy²ï±}æ„è„}æÝæxæ„¢ ™ J ÜUƒ¢ „<ã ? S±ïÝñ± Ã²X KïÝ S±M Ðï‡ææÝæxæ„}æçS„, S±ïÝ
™æÝé|æê„Ã²çv„ÜïUÝ S±M Ðï‡ææ„è„ç}æç„, ±„ü}ææÝS²ñ±æŠ±Ý: S±M ÐÃ²çv„çÚç„, Ý ¨æ |æ±y²„è„æ-
Ýæxæ„²æïÚŠ±Ýæï: J »ÜUS² ™æŠ±Ý: ¨}æ²ï mæ±Š±æÝæñ {<}æ¨}æ‹±æxæ„æñ |æ±„ »±ïç„, Ýæ|æêy±æ |ææ±-
›²æ‡ææ}æŠ±Ýæç}æç„ JJ 12 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - |æç±c²„ì }æï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæïÝï ±æHæ (ÐÎæƒü) ‘¥Ýæxæ„’ ÜUãHæ„æ ãñ J …æï
(ÐÎæƒü) |æê„ÜUæH }æï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæï ™éÜUæ ãñ, ±ã ‘¥„è„’ ãñ J …æï ¥ç|æÃ²çv„ MÐè Ã²æÐæÚ }æï¢
ç±l}ææÝ ãñ, ±ã ÐÎæƒü ‘±œæü}ææÝ’ ÜUãHæ„æ ãñ J ¥æñÚ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ²ã ÐÎæƒü ¿ææÝ ÜUæ ç±¯²
(¿æï²) ãñ J ¥æñÚ ²ã S±MÐ ¨ï Ýãè¢ ãæï„æ („æï) ç±¯²Úçã„ ãæïÝï ¨ï ¿ææÝ ©yÐ‹Ý Ý ãæï„æ J §¨çH»
¥„è„ ¥Ýæxæ„ (ÐÎæƒü) S±MÐ ¨ï ãñ (²ã ç¨h ãæï„æ ãñ) ¥æñÚ |æè |ææïxæ ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚÝï ±æHï
±æ ¥Ð±xæü ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚÝï ±æHï ÜU}æü ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ ÈUH ²çÎ ¥¨„ì ãæï ©¨ ©gïà² ¨ï
¥ƒæü„ì ©¨ çÝç}æœæ ¨ï ©œæ}æ ¥ÝécÆæÝ²év„ Ý ãæï±ï (¥ƒæü„ì Ã²ƒü ãæï±ï) J ¥æñÚ çÝç}æœæ (¥Ã²v„)
MÐ }æï¢ ç±l}ææÝ ÈUH ÜUæï ±„ü}ææÝæ±Sƒæ }æï¢ HæÝï }æï¢ ¨}æƒü ãñ, ¥¨„ì ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï }æï¢ Ýãè¢
J ©ÐçSƒ„ ãé¥æ ÜUæÚ‡æ ({}æü) ÜUæ²ü (ÈUH) ÜUæï (¥ç|æÃ²v„ ÜUÚÝï }æï¢) ç±àæï¯ ¨ãæ²„æ ÜUÚ„æ ãñ,
¥ç±l}ææÝ (ÈUH) ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ÜUÚ„æ J
{}æèü ¥ÝïÜU {}ææïZ ¨ï ²év„ ãæïÝï ²æïx² S±|ææ± ±æHæ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜïU {}æü ¥Š± (ÜUæH) |æïÎ
¨ï (©¨}æï¢) ç±l}ææÝ Úã„ï ãñ¢ J ¥æñÚ ç…¨ ÐíÜUæÚ ±„ü}ææÝ ({}æü) ¥ç|æÃ²çv„ ¨ï ¨}Ð‹Ý ãæïÜUÚ ÎíÃ²
MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ ¥„è„, ¥Ýæxæ„ ({}æü) Ýãè¢ Úã„ï J „æï çÈUÚ ÜñU¨ï (Úã„ï ãñ) ? ¥Ýæxæ„
({}æü) |æç±c²„ì }æï¢ Ã²v„ ãæïÝï ²æïx² ¥ÐÝï ãè S±MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ J ¥„è„ ({}æü) |æê„ÜUæH }æï¢
¥ç|æÃ²v„ ãæï ™éÜïU ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ ãè Úã„æ ãñ J ±„ü}ææÝ ÜUæH }æï¢ ({}æü) ¥ÐÝï ç±l}ææÝ (¥ç|æÃ²v„)
S±MÐ ±æHæ ãæï„æ ãñ ±ã (S±MÐæç|æÃ²çv„) ¥„è„ »±¢ ¥Ýæxæ„ (|æê„-|æç±c²„ì) ÜUæH ±æHï ({}ææïZ)
ÜUè Ýãè¢ ãæï„è J »ÜU ÜUæH ±æHï {}æü ÜïU ¨}æ² (àæï¯) Îæï ÜUæHæï¢ }æï¢ ÚãÝï ±æHï {}æü ¥Ã²v„S±MÐ
}æï¢ {}æèü }æï¢ ¨}æç‹±„ Úã„ï ãè ãñ¢ J §¨çH» „èÝæï¢ ÜUæHæï¢ }æï¢ ÚãÝï ±æHï {}æü ¥|ææ± ¨ï |ææ± ÜUè
çSƒç„ }æï¢ Ýãè¢ ¥æ„ï (²ã ç¨hæ‹„ ãñ J) JJ 12 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU {}ææïZ ÜïU ÜUæH|æïÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ |æê„ ± |æç±c²„ì
±S„é-S±M Ð ¨ï ç±l}ææÝ ãñ J
§¨ ÐæÎ ÜïU 10±ï¢ ¨ê~æ }æï¢ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæï ¥ÝæçÎ ÜUãæ ãñ J 4J11 }æï¢ ãï„é, ÈUH, ¥æŸæ² ¥æñÚ
¥æH}ÏæÝ ÜïU ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥|ææ± Ïæ„Hæ²æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ Ðí&Ý ©Æ„æ ãñ çÜU
v²æ ±æS„± }æï¢ ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ ? §¨ÜUæ ©œæÚ ¨ê~æÜUæÚ Ýï çÎ²æ ãñ çÜU ¥„è„
¥æñÚ ¥Ýæxæ„ ±S„é S±MÐ ¨ï ç±l}ææÝ Úã„è ãñ J ©¨}æï¢ {}ææïZ ÜUæ ÜUæH |æïÎ ÜUæÚ‡æ ãñ J |æç±c²ÜUæH
}æï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæïÝï ±æHæ ÐÎæƒü ¥Ýæxæ„ ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì ±„ü}ææÝ ÜUæH }æï¢ ±ã ¥ÐÝï {}æèü }æï¢ çÀÐæ
Úã„æ ãñ J …æï ÐÎæƒü ¥ç|æÃ²v„ ãæïÜUÚ ¥ÐÝï {}æèü }æï¢ çÀÐ …æ„æ ãñ, ±ã ¥„è„ ãæï„æ ãñ J …æï ±œæü}ææÝÜUæH
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 322 ¨ê~æ 4–13
}æï¢ ¥ç|æÃ²v„ ãæï Úãæ ãñ, ±ã ±œæü}ææÝ ãæï„æ ãñ J ç}æ^è }æï¢ ÍæÅ ç±l}ææÝ ãñ J …Ïæ „ÜU ©¨ÜUè ¥ç|æÃ²çv„
Ýãè¢ ãæï„è „Ïæ „ÜU ±ã ¥Ýæxæ„ ãñ J ¥ç|æÃ²çv„ ãæïÝï ÐÚ ±œæü}ææÝ ãñ ¥æñÚ ÅêÅ ÈêUÅ …æÝï ÐÚ ¥„è„
ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï Ðíy²ïÜU ÐÎæƒü ¥„è„, ¥Ýæxæ„ MÐ ¨ï ±œæü}ææÝ Úã„æ ãñ J ©¨ÜUæ ¥|ææ± Ýãè¢
ãæï„æ J ²ã ÿÜUæ²ü±æÎ ÜUæ ç¨hæ‹„ ãñ çÜU ¥|ææ± ¨ï |ææ± ¥æñÚ |ææ± ¨ï ¥|ææ± ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢
ãæï„è J ¨æ¢w²ÜUæÚ }æã<¯ ÜUçÐH …è Ýï ÜUãæ ãñ çÜU -
``©ÐæÎæÝçÝ²}ææ„ì'' JJ ¨æ¢w²ÎàæüÝ 1/115 JJ
¥ƒæü„ì ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ }æï¢ …æï xæé‡æ »±¢ S±|ææ± ãæï„ï ãñ¢ ±ï ãè ©¨ÜïU ÜUæ²ü }æï¢ ¥æ„ï ãñ¢ J
xæè„æ }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU -
Ýæ¨„æï ç±l„ï |ææ±æï Ýæ|ææ±æï ç±l„ï ¨„: JJ xæè„æ 2/16 JJ
¥ƒæü„ì ¥|ææ± ¨ï |ææ± ¥æñÚ |ææ± ¨ï ¥|ææ± ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ J
²çÎ ¥„è„, ¥Ýæxæ„ S±MÐ ¨ï ±„ü}ææÝ Ý ãæï„ï „æï |æê„-|æç±c²„ì ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ çÜU¨è ÜUæï
|æè Ýãè¢ ãæï„æ J ÐÚ‹„é |æê„-|æç±c²„ì ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ¨æ}ææ‹² …Ýæï¢ ÜUæï ¥ËÐ}ææ~ææ }æï¢ ¥æñÚ ²æïçxæ²æï¢
ÜUæï ¥ç{ÜU }ææ~æ }æï¢ ãæï„æ ãñ J …æï ÜU}æü HæñçÜUÜU ÈUH ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ¥ƒ±æ }ææïÿæ ÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï
çÜU²ï …æ„ï ãñ¢ ©ÝÜUæ ÈUH |æç±c²„ì ÜUæH }æï¢ ç}æHïxææ J ²çÎ ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH ÜUæï ¥Ýæxæ„ MÐ }æï¢
Ý }ææÝæ …æ² „æï Ã²çv„ àæé|æ ÜU}æü ÜUÚÝæ ÀæïÇG Îï±ï¢ J {}ææü™Ú‡æ (ÜU}æü) ÈUHÐíÎæ„æ ÜïU Ðæ¨ ÐãHï
¨ï ç±l}ææÝ ÈUH ÜUæï ãè çÎH±æ„æ ãñ J ¥|ææ± ¨ï |ææ± ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J {}æèü
¥ÝïÜU S±|ææ±æï¢ ±æHæ ãñ J …Ïæ ©¨ÜïU {}ææïZ ÜUæï ¥ç|æÃ²v„ ÜUÚÝï ±æHæ ÜUæÚ‡æ ©ÐçSƒ„ ãæï„æ ãñ
„Ïæ ©¨ÜïU {}ææïZ ÜUè ¥ç|æÃ²çv„ ãæï„è ãñ ¥æñÚ …Ïæ ¥ç|æÃ²çv„ ÜUÚÝï ±æHæ ÜUæÚ‡æ ©ÐçSƒ„ Ýãè¢
ãæï„æ, „Ïæ ¥Ýç|æÃ²çv„ Úã„è ãñ J §¨çH²ï ÜUæH|æïÎ ¨ï ¨|æè ÐÎæƒü S±MÐ ¨ï ±„ü}ææÝ Úã„ï ãñ¢,
©ÝÜUæ ¥|ææ± ÜU|æè |æè Ýãè¢ ãæï„æ J ãï„é, ÈUH ¥æçÎ …æï ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥æŸæ² ãñ ©ÝÜUæï ²æïxæè
ÎêÚ ÜUÚ Îï„æ ãñ „æï ±ï ¥ÐÝï ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„è ãñ¢ J ©Ý ±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæ ¥|ææ±
Ýãè¢ ãæï„æ JJ 12 JJ
„ï Ã²v„¨êÿ}ææ xæé‡ææy}ææÝ: JJ 13 JJ
àæÏÎæƒü - („ï) „èÝæï¢ ÜUæHæï¢ }æï¢ ÚãÝï ±æHï {}æü ¥ƒæü„ì ÐÎæƒü (Ã²v„-¨êÿ}ææ:) ÐíÜUÅ
¥æñÚ ¥ÐíÜUÅ (xæé‡æ-¥æy}ææÝ:) ÿ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì §Ý „èÝæï¢ xæé‡ææï¢ ÜïU ãè S±MÐ ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ±œæü}ææÝ ÜUæH }æï¢ ÚãÝï ±æHï ÐíÜUÅ ÐÎæƒü `Ã²v„' ÜUãHæ„ï ãñ¢ ¥æñÚ |æê„ ±
|æç±c²„ì ÜUæH }æï¢ ÚãÝï ±æHï ¥Ã²v„ = ¥ÐíÜUÅ ÐÎæƒü `¨êÿ}æ' ÜUãHæ„ï ãñ¢ J „èÝæï¢ ÜUæHæï¢
}æï¢ ÚãÝï ±æHï ²ï ÐíÜUÅ ¥æñÚ ¥ÐíÜUÅ ÐÎæƒü, ¨œ±-Ú…¨ì-„}æ¨ì §Ý „èÝæï¢ ¨êÿ}æ ÎíÃ²æï¢ ÜïU ãè
S±MÐ ãñ¢ ¥ƒæü„ì §‹ãè¢ ¨ï çÝ<}æ„ ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „ï ¶Ë±}æè ~²Š±æÝæï {}ææü ±„ü}ææÝæ Ã²v„æy}ææÝæïù„è„æÝæxæ„æ: ¨êÿ}ææy}ææÝ:
¯Çç±àæï¯M Ðæ: J ¨±üç}æÎ¢ xæé‡ææÝæ¢ ¨ç‹Ý±ïàæç±àæï¯}ææ~æç}æç„ ÐÚ}ææƒü„æï xæé‡ææy}ææÝ: J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 323 ¨ê~æ 4–13
„ƒæ ™ àææ›æÝé-àææ¨Ý}æì-
xæé‡ææÝæ¢ ÐÚ}æ¢ M Ð¢ Ý öçcÅÐƒ}æëÓÀç„ J
²œæé öçcÅÐƒ¢ ÐíæŒ„¢ „‹}ææ²ï± ¨é„éÓÀÜU}æì JJ §ç„ JJ 13 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - „èÝæï¢ ÜUæHæï¢ }æï¢ ÚãÝï ±æHï ±ï {}æü ±œæü}ææÝ (ãæïÝï ÐÚ) ÐíÜUÅ S±MÐ ±æHï
¥æñÚ ¥„è„ ¥Ýæxæ„ (ãæïÝï ÐÚ) ¨êÿ}æ ¥ƒæü„ì ¥ÐíÜUÅ S±MÐ ±æHï, À: ¥ç±àæï¯ ãæïÜUÚ Úã„ï ãñ¢ J
²ã (¨æÚæ …xæ„ì) xæé‡ææï¢ (¨œ± Ú…¨ì „}æ¨ì) ÜUæ ÜïU±H ¨¢SƒæÝ (Ú™Ýæ) ç±àæï¯ ãñ J §¨çH» ±æS„±
}æï¢ xæé‡æ ãè ãñ J ¥æñÚ ©¨è ÐíÜUæÚ àææ› ÜUæ ©ÐÎïàæ ãñ -
xæé‡ææï¢ ÜUæ ±æS„ç±ÜU MÐ öçcÅ }æï¢ Ýãè¢ ¥æ„æ J …æï „æï öçcÅ }æï¢ ¥æ„æ ãñ ±ã }ææ²æ ÜïU ¨}ææÝ
Ýæàæ±æÝì ãñ JJ 13 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ±ï {}æü ÐíÜUÅ ¥æñÚ ¨êÿ}æ ¨œ± ¥æçÎ xæé‡æ-
S±M Ð ãñ¢ J
¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï, Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï ÀêÅÜUÚ çÝy²æÝ‹Î }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï „èÝ ¨œææy}æÜU
ÐÎæƒæïZ ÜUæï …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ, ¥çÝ±æ²ü ãñ J ©Ý}æï¢ ¨ï »ÜU …ÇG ÐíÜëUç„ ãñ J ±ã Ã²v„ ¥æñÚ
¥Ã²v„ MÐ }æï¢ Úã„è ãñ J ÜéUÀ Hæïxæ §¨ÜUè ¥Ã²v„æ±Sƒæ ÜUæï Ý …æÝ ¨ÜUÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ §¨ÜUæï
Ýãè¢ S±èÜUæÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨ ç±¯² }æï¢ ²ã ÜUãæ …æ Úãæ ãñ çÜU ÐíÜëUç„ Ýæ}æÜU …ÇG ÐÎæƒü ¨œææy}æÜU
ãñ J ²ã Ã²v„æÃ²v„ MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ J ²ï ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì Ýæ}æÜU ÐÎæƒü …Ïæ ÜUæ²üMÐ ÜUæï
{æÚ‡æ ÜUÚ Hï„ï ãñ¢, „Ïæ öçcÅxææï™Ú ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ …Ïæ ÐíH² ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ ÜUæÚ‡æ MÐ ÜUæï {æÚ‡æ
ÜUÚ„ï ãñ¢, „Ïæ ÎëçcÅxææï™Ú Ýãè¢ ãæï„ï J çÜU‹„é ¥Ã²v„ MÐ }æï¢ Úã„ï ãñ¢ J ±ï „èÝ ÜUæH }æï¢ ÚãÝï ±æHï {}æü
Ã²v„ ¥æñÚ ¨êÿ}æ S±MÐ ±æHï ãñ¢ J …æï ±„ü}ææÝ ãñ¢ ±ï Ã²v„ ãñ¢ ¥æñÚ …æï ¥„è„æÝæxæ„ ãñ¢ ±ï ¨êÿ}æ ¥ƒæü„ì
¥Ã²Q ãñ¢ J ¨œ± ¥æçÎ „èÝæï¢ xæé‡ææï¢ ¨ï }æãœæy± ÜUè ©yÐçœæ, }æãœæy± ¨ï ¥ã¢ÜUæÚ ÜUè, ¥ã¢ÜUæÚ ¨ï Î¨
§ç‹Îí²æï¢, }æÝ ¥æñÚ Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™ SƒêH|æê„
©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý Ðæ¡™ |æê„æï¢ ¨ï }æÝéc² ¥æçÎ ÜïU àæÚèÚ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J ²ï ¨|æè ÐÎæƒü
¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜïU ÜUæ²ü ãñ¢ J §¨çH²ï §ÝÜUæï xæé‡æ S±MÐ ÜUãæ ãñ J …æï |æè ¨¢¨æÚ }æï¢ ©yÐ‹Ý
ÐÎæƒü ãñ¢, ±ï ¨Ïæ §Ý „èÝ xæé‡ææï¢ ÜïU ãè MÐæ‹„Ú ãñ¢, ç|æ‹Ý ÐÎæƒü Ýãè¢ J
²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ÜUæÚ‡æ ¥æñÚ ÜUæ²ü ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝï ¨ï ²æïxæ}ææxæü ÐÚ ™HÝæ ¨ÚH ãæï …æ„æ
ãñ J …Ïæ ±ã ²ã …æÝ …æ„æ ãñ çÜU ¨}æS„ ç±E ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæ ãè ÜUæ²ü ãñ, ¥æñÚ ÜUæHæ‹„Ú }æï¢
²ï ¨|æè ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒü §‹ãè¢ „èÝ xæé‡ææï¢ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢, „Ïæ §üEÚ ÜïU ¿ææÝ, ÏæHÐê±üÜU ¨æ¢¨æçÚÜU
ÐÎæƒæïZ ÜUè ©yÐçœæ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ²æïxæè §Ý ÐÎæƒæïZ ÜïU Ú™ç²„æ §üEÚ ÜUæï |æè ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ …æ„æ
ãñ J §üEÚ ÜUæï §Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ ÜUœææü }ææÝÝï ÐÚ §Ý¨ï S±S±æ}æè ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ Úã„æ ¥æñÚ §Ý ÐÎæƒæïZ }æï¢
¥æ¨çv„ |æè Ýãè¢ Úã„è, §y²æçÎ Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï „èÝ xæé‡ææï¢ ¥æñÚ ©ÝÜïU ÜUæ²æïZ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ
ÜUÚÝæ ™æçã²ï JJ 13 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 324 ¨ê~æ 4–14
¥±0 - ²Îæ „é ¨±ïü xæé‡ææ:, ÜUƒ}æïÜU: àæÏÎ »ÜUç}æç‹Îí²ç}æç„ ?
¥ƒü - …Ïæ ¨|æè (ÐÎæƒü) xæé‡æ ãè ãñ¢ „æï (©Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï) àæÏÎ »ÜU ãñ, §ç‹Îí² »ÜU ãñ, ²ã
ÜñU¨ï ÜUãæ …æ„æ ãñ ?
ÐçÚ‡ææ}æñÜUy±æmS„é„œ±}æì JJ 14 JJ
àæÏÎæƒü - (ÐçÚ‡ææ}æ-»ÜUy±æÎì) ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU »ÜU ãæïÝï ¨ï (±S„é-„œ±}æì) ±S„é ÜUæ »ÜUy±
©yÐ‹Ý ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ÿ±, Ú…, „}æ §Ý „èÝ xæé‡ææï¢ ¥ƒæü„ì ÐÎæƒæïZ ÜUæï §üEÚ ¿ææÝÐê±üÜU ©ç™„
}ææ~ææ }æï¢ ¨¢²év„ ÜUÚ„æ ãñ J ©Ý „èÝæï¢ ÜUæ »ÜU ¨¢Íææ„ = ¨}æéÎæ² ãæïÝï ¨ï »ÜU ±S„é ÏæÝ
…æ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðíw²æçÜíU²æçSƒç„àæèHæÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢ xæíã‡ææy}æÜUæÝæ¢ ÜUÚ‡æ|ææ±ïÝÜñ U: ÐçÚ‡ææ}æ: Ÿææï~æç}æç‹Îí²}æì J
xæíæsæy}æÜUæÝæ¢ àæÏÎ„‹}ææ~æ|ææ±ïÝÜñ U: ÐçÚ‡ææ}æ: àæÏÎæï ç±¯² §ç„ J àæÏÎæÎèÝæ¢ }æê<„¨}ææÝ…æ„è²æÝæ}æïÜU:
ÐçÚ‡ææ}æ: Ðëçƒ±èÐÚ}ææ‡æéS„‹}ææ~ææ±²±: J „ï¯æ¢ ™ñÜU: ÐçÚ‡ææ}æ: Ðëçƒ±è xææñ±ÿüë æ: Ð±ü„ §y²ï±}ææçÎ J
|æê„æ‹„Úïc±çÐ SÝïãæñc‡²Ðí‡ææç}æy±æ±ÜUæàæÎæÝæ‹²éÐæÎæ² ¨æ}ææ‹²}æïÜUç±ÜUæÚæÚ}|æ: ¨}ææ{ï²: J
ÝæSy²ƒæïü ç±¿ææÝç±¨ã™Ú:, ¥çS„ „é ¿ææÝ}æƒüç±¨ã™Ú¢ S±ŒÝæÎæñ ÜUçËÐ„ç}æy²Ý²æ çÎàææ ²ï
±S„éS±M Ð}æÐqé±„ï, ‘¿ææÝÐçÚÜUËÐÝæ}ææ~æ¢ ±S„é S±ŒÝç±¯²æïÐ}æ¢ Ý ÐÚ}ææƒü„æïùS„è’ç„ ² ¥æãéS„ï „ƒïç„
Ðíy²éÐçSƒ„ç}æÎ¢ S±}ææãæy}²ïÝ ±S„é ÜUƒ}æÐí}ææ‡ææy}æÜïUÝ ç±ÜUËÐ¿ææÝÏæHïÝ ±S„éS±M Ð}æéy¨ëÁ² „Îï±æÐHÐ‹„:
Ÿæhï²±™Ýæ: S²é: JJ 14 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÐíÜUæàæ, çÜíU²æ, çSƒç„ S±|ææ± ±æHï xæíã‡ææy}æÜU xæé‡ææï¢ ÜUæ §ç‹Îí² MÐ
¨ï »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ Ÿææï~æ §ç‹Îí² ãñ, xæíæsæy}æÜU xæé‡ææï¢ ÜUæ àæÏÎ MÐ ¨ï »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ àæÏÎ ç±¯² ãñ J
àæÏÎæçÎ ÜïU ÜUçÆÝy± ¥æçÎ {}æü ±æHï ¨}ææÝ …æç„ ±æHæï¢ ÜUæ »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ Ðëçƒ±è ÐÚ}ææ‡æé ãñ J
§¨ (Ðëçƒ±è ÐÚ}ææ‡æé) ÜUæ ¥±²± „‹}ææ~ææ ãñ J ©Ý Ðëçƒ±è ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUæ »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ Ðëçƒ±è,
xææñ, ±ëÿæ, Ð±ü„ ¥æçÎ ãñ¢ J ¥‹² |æê„æï }æï¢ |æè SÝïã (= xæèHæÐÝ), ©c‡æ„æ, Ðí‡ææç}æy± (= xæç„),
¥±ÜUæàæÎæÝ (= SƒæÝ ÎïÝæ) HïÜUÚ ¨…æ„è² »ÜU ç±ÜUæÚ ÜUæ ¥æÚ}|æ …æÝÝæ ™æçã» J
ç±¿ææÝ ¨ï ¥ç„çÚv„ ÐÎæƒü Ýãè¢ ãñ, S±ŒÝæçÎ }æï¢ ÜUçËÐ„ ÐÎæƒüÚçã„ ¿ææÝ „æï ãñ, §¨ ÐíÜUæÚ …æï
±S„é ÜïU S±MÐ ÜUæ ãè çÝ¯ï{ ÜUÚ„ï ãñ¢, »ï¨æ …æï ÜUã„ï ãñ¢ çÜU - ‘ÐÎæƒü ÜïU±H ÜUËÐÝæ ãñ S±ŒÝ
}æï¢ Îï¶ï ãé» ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨}ææÝ, ±æS„± }æï¢ Ýãè¢ ãñ’, ±ï Hæïxæ §¨ ÐíÜUæÚ ¥ÐÝè ¨œææ ÜïU ÜUæÚ‡æ ç±l}ææÝ
§¨è ±S„é ÜUæ Ðí}ææ‡æãèÝ ç±ÜUËÐ-¿ææÝ ÏæH ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ±S„éS±MÐ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ©¨è ±S„é ÜUæï
¥¨„ì ç¨h ÜUÚÝï ±æHï ÜñU¨ï ç±E¨Ýè² ãæï¢xæï ? JJ 14 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ÐçÚ‡ææ}æ »ÜU ãæïÝï ¨ï, »ÜU ±S„é ÜUè ©yÐçœæ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 325 ¨ê~æ 4–14
²ãæ¡ ÐÚ »ÜU ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU ²çÎ ¨œ± ¥æçÎ Ã²v„ ¥æñÚ ¨êÿ}æ MÐ }æï¢ ÚãÝï ±æHï xæé‡æ}ææ~æ
ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¨|æè ÐÎæƒü „èÝ xæé‡ææï¢ ÜïU ¨}æéÎæ²}ææ~æ ãñ¢, „æï çÈUÚ ²ã ÜñU¨ï ÜUãæ …æ„æ ãñ çÜU ²ã §ç‹Îí²
»ÜU ãñ ? àæÏÎ »ÜU ãñ ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ ²ã ãñ çÜU ÐçÚ‡ææ}æ »ÜU ãæïÝï ¨ï »ÜU ±S„é ©yÐ‹Ý
ãæï …æ„è ãñ J ¥ÝïÜU ¥±²±æï¢ ÜUæï HïÜUÚ ¿ææÝÐê±üÜU »ÜU »ï¨è Ú™Ýæ ÜUè …æ„è ãñ çÜU ç…¨¨ï çÜU¨è
Ðí²æï…Ý ÜUè ç¨çh ãæï ¨ÜïU J ©Ý ¥ÝïÜU ¥±²±æï¢ ¨ï ÏæÝè ±S„é ÜUæï »ÜU ÜUã„ï ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ
¨ï „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ÜUè xæ§ü Ú™Ýæ ÜUæï »ÜU ÜUãÝï }æï¢ ÜUæï§ü Îæï¯ Ýãè¢ ¥æ„æ J
¨œ± ¥æçÎ „èÝ xæé‡æ ÐíÜUæàæ, çÜíU²æ, çSƒç„ S±|ææ± ±æHï ãñ¢ J ©Ý „èÝ xæíã‡ææy}æÜUæï¢ ÜUæ ÜUÚ‡æ|ææ±
¨ï »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ ãæï„æ ãñ …ñ¨ï Ÿææï~æïç‹Îí² J ¥ƒæü„ì ‘Ÿææï~æïç‹Îí²’ Ýæ}æÜU »ÜU ±S„é ÜUè ©yÐçœæ ãæï …æ„è
ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï xæíæsæy}æÜU „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUæ „‹}ææ~ææ|ææ± ¨ï »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ ‘àæÏÎ„‹}ææ~ææ’ ÜUè ©yÐçœæ
ãæï …æ„è ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ àæÏÎæçÎÜU = }æê<„ ¨}ææÝ …æç„ ±æHæï¢ ÜUæ ¥ƒæü„ì ÜUÆæïÚ„æ ¥æçÎ {}æü±æHè
„‹}ææ~ææ¥æï¢ ÜUæ »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ ‘Ðëçƒ±èÐÚ}ææ‡æé’ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ±ã Ðëçƒ±èÐÚ}ææ‡æé „‹}ææ~ææMÐè ¥±²±æï¢
¨ï ÏæÝæ ãñ ¥ƒæü„ì ‘xæ‹{„‹}ææ~ææ’ Ýæ}æÜU ¥±²±æï¢ ¨ï ç}æHÜUÚ ÏæÝæ ãñ J ©Ý Ðëçƒ±è MÐ ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢
¨ï SƒêH-Ðëçƒ±è, xææñ, ±ëÿææçÎ ÐÎæƒü ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J §¨è ÐíÜUæÚ …HæçÎ ÐÚ}ææ‡æé ©yÐ‹Ý ãæï„ï
ãñ¢ J ©ÝÜïU „‹}ææ~ææ±²± ãñ¢ ¥ƒæü„ì ±ï …H ÐÚ}ææ‡æé §¨ „‹}ææ~ææ Ýæ}æÜU ¥±²±æï¢ ¨ï ç}æHÜUÚ ÏæÝï
ãñ¢ J ©Ý ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ¨ï …HæçÎ SƒêH|æê„ ¥æñÚ ©Ý SƒêH|æê„æï¢ ¨ï ©¨è ÐíÜUæÚ ÜïU ÐÎæƒü ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J
§¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¿ææÝÐê±üÜU „èÝæï¢ xæé‡ææï¢ ÜïU »ÜU ÐçÚ‡ææ}æ ¨ï »ÜU ±S„é ¥±²±è MÐ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæï …æ„è ãñ J
§¨ ç±¯² }æï¢ ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUè }ææ‹²„æ ãñ çÜU ç…¨ÜUæï »ÜU `±S„é' }ææÝæ …æ„æ ãñ ±æS„± }æï¢
©¨ ±S„é ÜUè ÜUæï§ü ¨œææ Ýãè¢ ãñ J ±ã ÜïU±H ¿ææÝ}ææ~æ ãñ J …ñ¨ï çÜU S±ŒÝæ±Sƒæ }æï¢ ¿ææÝ}ææ~æ ãè
Úã„æ ãñ J ±ãæ¡ ÐÚ ÜUæï§ü |æè ±S„é Ýãè¢ ãæï„è J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜïU ç±¯² }æï¢ …æÝÝæ
™æçã²ï çÜU ±ãæ¡ ÐÚ ¿ææÝ}ææ~æ ãè ãæï„æ ãñ, ±S„é ÜUæï§ü |æè Ýãè¢ ãæï„è J ©ÝÜUè ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU
Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU …æï öcÅæ‹„ çÎ²æ xæ²æ ãñ, ©¨}æï¢ Îæï¯ ãñ J S±ŒÝæ±Sƒæ }æï¢ …æï ÐÎæƒü çÎ¶æ§ü Îï„ï
ãñ¢, ©Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï Ã²çv„ …æxæë„ ¥±Sƒæ }æï¢ Îï¶„æ ¥æñÚ ¨éÝ„æ ãñ J ©‹ãè¢ ±S„é¥æï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ }æÝ
}æï¢ Úã„ï ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ S±ŒÝ }æï¢ ÐÎæƒü çÎ¶æ§ü Îï„ï ãñ¢ J ²çÎ Ã²çv„ …æxæí„ì ¥±Sƒæ
}æï¢ ÐÎæƒæïZ ÜUæï Ý Îï¶ï, Ý ¨éÝï ¥æñÚ Ý ¨æï™ï „æï ©Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï S±ŒÝ }æï¢ Ýãè¢ Îï¶ ¨ÜU„æ J
çÜU¨è ¿ææÝ ÜUè ©yÐçœæ }æï¢ „èÝ ÜUæÚ‡æ ãæï„ï ãñ¢ J ¿ææ„æ, ¿æï² ¥æñÚ ¿ææÝ ÐíæçŒ„ ÜUæ ¨æ{Ý (…æÝÝï
±æHæ, …æÝÝï ²æïx² ±S„é ¥æñÚ ç…¨ ¨ï ±S„é ÜUæï …æÝ„æ ãñ ±ã Ýï~ææçÎ ¨æ{Ý) §Ý „èÝæï¢ ÜïU
çÏæÝæ ÜUæï§ü |æè ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J §¨çH²ï ``¿ææÝ }ææ~æ ãè ¨Ïæ ÜéUÀ ãñ, ©¨¨ï ¥ç„çÚv„
±S„é Ýãè¢ ãñ J'' ²ã }ææ‹²„æ ÆèÜU Ýãè¢ J
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã |æè }æ„ ãñ çÜU ç…¨ÜUæï »ÜU ±S„é ÜUãæ …æ„æ ãñ ±ã »ÜU ±S„é Ýãè¢ ãæï„è J
±ã ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUæ ¨}æéÎæ²}ææ~æ ãñ J ²ã }æ„ |æè ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜïU ¨}æéÎæ²
}ææ~æ ÜUæï ¥æ¡¶æï¢ ¨ï Ýãè¢ Îï¶æ …æ ¨ÜU„æ J ç}æ^è ¨ï ÏæÝï ÍæÇGï }æï¢ ÐæÝè |æÚ ÜUÚ Hæ„ï ãñ¢ J ²çÎ ç}æ^è
ÜUæ ÍæÇGæ ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUæ ¨}æéÎæ² }ææ~æ ãæï „æï ©¨}æï¢ ÐæÝè Ýãè¢ |æÚæ …æ ¨ÜU„æ J ç}æ^è ÜïU
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 326 ¨ê~æ 4–15
ÐÚ}ææ‡æé¥æï¢ ÜUæï ÍæÇGæ Ýãè¢ ÜUã ¨ÜU„ï J Ý ãè xææñ ÍæÅæçÎ Ýæ}æ ãè ãæï ¨ÜU„ï J ²ã »ÜU ±ëÿæ ãñ J ²ã
ÐÎæƒü ÀæïÅæ ãñ, ²ã ÏæÇGæ ãñ §y²æçÎ Ã²±ãæÚ ¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ¨œ± ¥æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ¨|æè
±S„é²ï¢ ÏæÝè ãñ¢ J ²ãè ±æS„ç±ÜU„æ ãñ JJ 14 JJ
¥±0 - ÜéU„pñ„Î‹²æÄ²}æì ? -
¥ƒü - ²ã Ïææ„ (¨œææy}æÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï ç™œæ ÜUè ÐçÚÜUËÐÝæ }ææ~æ }ææÝÝæ) v²æï¢ ‹²æ² ç±Lh ãñ ?
±S„é¨æ}²ï ç™œæ|æïÎæœæ²æï<±|æv„: Ð‹ƒæ: JJ 15 JJ
àæÏÎæƒü - (±S„é-¨æ}²ï) ±S„é ÜïU »ÜU ãæïÝï ÐÚ |æè (ç™œæ-|æïÎæ„ì) ¿ææÝæï¢ ÜïU ç|æ‹Ý-
ç|æ‹Ý ãæïÝï ¨ï („²æï:) ±S„é ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUæ (ç±|æv„:) ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý (Ð‹ƒæ:) ¥çS„y± ãñ J
¨ê~ææƒü - ±S„é ÜïU »ÜU ãæïÝï ÐÚ |æè ¿ææÝ ÜïU ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãæïÝï ¨ï »ÜU ±S„é ÜUæï ÐëƒÜUì-
ÐëƒÜUì MÐ }æï¢ Îï¶æ …æ„æ ãñ J §¨¨ï ç¨h ãñ çÜU …æï ±S„é …æÝè …æ„è ãñ ±ã ±S„é ¥æñÚ
ç…¨ ¿ææÝ ¨ï …æÝè …æ„è ãñ ±ã ¿ææÝ, ÎæïÝæï¢ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ¥çS„y± ±æHï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ïæãéç™œææH}ÏæÝè|æê„}æïÜ¢U ±S„é ¨æ{æÚ‡æ}æì J „y¶Hé ÝñÜUç™œæÐçÚÜUçËÐ„¢ ÝæŒ²ÝïÜU-
ç™œæÐçÚÜUçËÐ„}æì ôÜU „é S±Ðíç„cÆ}æì J ÜUƒ}æì ? ±S„é¨æ}²ï ç™œæ|æïÎæ„ì J {}ææüÐïÿæ¢ ç™œæS² ±S„é¨æ}²ïùçÐ
¨é¶¿ææÝ¢ |æ±y²-{}ææüÐïÿæ¢ „„ »± Îé:¶¿ææÝ}æç±læÐïÿæ¢ „„ »± }æêÉ¿ææÝ¢ ¨}²xÎàæüÝæÐïÿæ¢ „„ »±
}ææŠ²S‰²¿ææÝç}æç„ J ÜUS² „çÓ™œæïÝ ÐçÚÜUçËÐ„}æì ? Ý ™æ‹²ç™œæÐçÚÜUçËÐ„ïÝæƒïüÝæ‹²S² ç™œææïÐÚæxææï
²év„: J „S}ææmS„é-¿ææÝ²æïxæíæüsxæíã‡æ|æïÎç|æ‹Ý²æï<±|æv„: Ð‹ƒæ: J ÝæÝ²æï: ¨¢ÜUÚxæ‹{æïùŒ²S„èç„ J
¨æ¢w²Ðÿæï ÐéÝ±üS„é ç~æxæé‡æ¢ ™H¢ ™ xæé‡æ±ëœæç}æç„ {}ææüçÎçÝç}æœææÐïÿæ¢ ç™œæñÚç|æ¨¢ÏæŠ²„ï J çÝç}æœææÝéM ÐS²
™ Ðíy²²S²æïyÐl}ææÝS² „ïÝ „ïÝæy}æÝæ ãï„é|æü±ç„ JJ 15 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - Ïæãé„ ç™œææï¢ ÜUæ ç±¯² ÏæÝæ ãé¥æ »ÜU ÐÎæƒü (¨ÏæÜïU çH») ¨}ææÝ ãñ J
±ã (ÐÎæƒü) Ý „æï çÜU¨è »ÜU ç™œæ ÜïU mæÚæ ÐçÚÜUçËÐ„ ãñ Ý ãè ¥ÝïÜU ç™œææï¢ ÜïU mæÚæ ÐçÚÜUçËÐ„
ãñ J ¥çÐ„é ¥ÐÝï S±MÐ ¨ï çSƒ„ ãñ J çÜU¨ ÐíÜUæÚ ? ±S„é ¨}ææÝ ãæïÝï ÐÚ ç™œææï¢ ÜïU ç|æ‹Ý ãæïÝï
ÜïU ÜUæÚ‡æ J (©ÎæãÚ‡æ ÜïU çH») ±S„é ÜïU »ÜU ãæïÝï ÐÚ |æè {}æü ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï »ÜU ç™œæ ÜUæï
¨é¶ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ, ¥{}æü ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï ©¨è (ÐÎæƒü) ¨ï Îê¨Úï ç™œæ ÜUæï Îé:¶ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ
ãñ, ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ ©¨è ¨ï }æêÉG ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ¨}²ÜUì ¿ææÝ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï ©¨è (ÐÎæƒü) ¨ï ™æñƒï
ç™œæ ÜUæï ©Îæ¨èÝ„æ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J ±ã (ÐÎæƒü) çÜU¨ ÜïU ç™œæ ÜïU mæÚæ ÐçÚÜUçËÐ„ ãñ ?
¥‹² Ã²çv„ ÜïU mæÚæ ÐçÚÜUçËÐ„ ÐÎƒü ÜïU mæÚæ ¥‹² (Ã²çv„) ÜïU ç™œæ ÜUæ ©ÐÚæxæ ¨X„ Ýãè¢ ãæï„æ
J §¨çH» xæíæsxæíã‡ææy}æÜU |æïÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ ç|æ‹Ý, ¿æï² ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUè ¨œææ, ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãñ J §Ý ÎæïÝæï¢
ÜUæ Hïàæ}ææ~æ |æè ¨æV²ü (ç}æŸæ‡æ) Ýãè¢ ãñ J
¨æÑì w² }æ„ }æï¢ „æï ÐÎæƒü ç~æxæé‡ææy}æÜU, xæé‡ææï¢ ÜUæ S±|ææ± ™Hæ²}ææÝ ãñ §¨çH» {}ææüçÎ çÝç}æœææï¢
ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï (±ã ÐÎæƒü) ç™œææï¢ ¨ï ¨}Ïæ‹{ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ({}ææüçÎ) çÝç}æœææï¢ ÜïU ¥ÝéMÐ ©yÐl}ææÝ
¿ææÝ ÜUæ ©¨-©¨ MÐ ¨ï ÜUæÚ‡æ ãæï„æ ãñ JJ 15 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 327 ¨ê~æ 4–15
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ±S„é ¨}ææÝ ãæïÝï ÐÚ |æè ç™œæ |æïÎ ÜïU ÜUæÚ‡æ
¿ææÝ ¥æñÚ ±S„é ç|æóæ-ç|æóæ ãñ¢ J
²ãæ¡ ÐÚ ‘ç™œæ’ àæÏÎ ¿ææÝ ÜUæ ±æ™ÜU ãñ J ¥ÝïÜU ¿ææÝæï¢ ÜUæ ¥æH}ÏæÝ ÏæÝè ãé§ü »ÜU ãè ±S„é
¨}ææÝ ãæï„è ãñ J ±ã ±S„é Ý „æï çÜU¨è »ÜU ¿ææÝ mæÚæ ÜUçËÐ„ ãæï„è ãñ ¥æñÚ Ý ¥ÝïÜU ¿ææÝæï¢ ÜïU
mæÚæ ÜUçËÐ„ ãæï„è ãñ J ¥ƒæü„ì ç™œææï¢ ÜUè ÜUËÐÝæ}ææ~æ ¨ï ±S„é ÜUè ¨œææ ç¨h Ýãè¢ ãñ J çÜU‹„é
±S„é ¥ÐÝï S±MÐ ¨ï çSƒ„ ãñ J v²æï¢çÜU ±S„é »ÜU ãæïÝï ÐÚ |æè ©¨ÜïU ç±¯² }æï¢ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý
ÐíÜUæÚ ÜUæ ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ Îï¶æ …æ„æ ãñ J …ñ¨ï çÜU¨è »ÜU Ã²çv„ ÜUæï Îï¶Ýï ¨ï ©¨ÜïU ç}æ~æ
ÜUæï ¨é¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J àæ~æé ÜUæï Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ ¥æñÚ ç±±ïÜUè ÜUæï ãï²-©ÐæÎï²-
àæê‹²„æ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ J ¥ƒæü„ì ©¨ÜUæï Îï¶Ýï ¨ï Ý ¨é¶ ÜUæ ¥æñÚ Ý Îé:¶ ÜUæ ¥Ýé|æ± ãæï„æ
ãñ J §¨¨ï ²ã ¿ææ„ ãæï„æ ãñ çÜU çÜU¨è ç™œæ (= ¿ææÝ) ÜUè ÜUËÐÝæ }ææ~æ ¨ï çÜU¨è ±S„é ÜUè ¨œææ
Ýãè¢ ãñ J ¿ææÝ ±S„é ÜUæï …ÝæÝï ÜUæ ¨æ{Ý ãñ ¥æñÚ ±S„é ¿æï² ÐÎæƒü ãñ J
±æS„± }æï¢ Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ¿ææ„æ, ¿æï² ¥æñÚ ¿ææÝ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý „èÝ ÐÎæƒü ç¨h ãæï„ï ãñ¢ J »ÜU
Ã²çv„ ÍæÅ ÜUæï Îï¶„æ ãñ „æï ©¨ÜUæï ²ã ¥Ýé|æ± ãæï„æ ãñ çÜU }æñ¢ ÍæÅÐÎæƒü ÜUæï Îï¶ Úãæ ãê¡ J ÍæÅ
}æéÛæ ¨ï ç|æ‹Ý ãñ J }æñ¢ ©¨¨ï ç|æ‹Ý ãê¡ ¥æñÚ ç…¨ ¿ææÝ ¨ï ÍæÅ …æÝæ …æ„æ ãñ, ±ã ¿ææÝ }æéÛæ ¨ï ç|æ‹Ý
ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ¥Ýé|æêç„²æï¢ ¨ï ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ¿ææÝ ¥æñÚ ±S„é ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ÐÎæƒü ãñ¢, ²ã ¨Ïæ
ÜïU±H ¿ææÝ}ææ~æ Ýãè¢ ãñ J »ÜU Ã²çv„ çÜU¨è ÐÎæƒü ÜUæï Hæ|æÐíÎ }ææÝÜUÚ ©¨ÜUæ xæíã‡æ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ
Îê¨Úæ ãæçÝÜUæÚÜU }ææÝÜUÚ ©¨ÜUæ ÐçÚy²æxæ ÜUÚ Îï„æ ãñ J ²çÎ ¿ææÝ}ææ~æ ãè ¨Ïæ ÜéUÀ ãæï„æ „æï çÜU¨è
±S„é ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝæ ¥æñÚ çÜU¨è ÜUæï ÀæïÇGÝæ ç¨h Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æJ v²æï¢çÜU »ÜU xæíã‡æ ÜUÚÝï ±æHæ
¥æñÚ »ÜU ©¨ÜUæï ÀæïÇGÝï ±æHæ ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ãæïÝï ™æçã²ï¢ J ÜUæï§ü |æè Ã²çv„ Ý S±²¢ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚ
¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ Ý ÀæïÇG ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH²ï ¿ææÝ ±S„é ¨ï ç|æ‹Ý ÐÎæƒü ãñ ¥æñÚ ±S„é ¿ææÝ ¨ï J
¨¢¨æÚ }æï¢ ²ã Îï¶æ …æ„æ ãñ çÜU …ãæ¡ ÐÚ çÜU¨è ÐÎæƒü ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ ±ãæ¡ „èÝ ÐÎæƒü
ãæï„ï ãñ¢ J »ÜU ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ±æHæ ÐíæÐÜU, Îê¨Úæ ÐíæŒ² ÐÎæƒü ç…¨ÜUæï ±ã (ÐíæÐÜU) ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ
ãñ, „è¨Úæ ÐíæçŒ„ ÜUæ ¨æ{Ý (¿ææÝ ¥æçÎ ¨æ{Ý) ç…¨¨ï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ²æïx² ÜUæï ÐíæŒ„ çÜU²æ …æ„æ
ãñ J §¨¨ï „èÝ ÐÎæƒü ç¨h ãæï„ï ãñ¢ J §¨ÜUæï »ï¨ï |æè ÜUã ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU »ÜU ¨æ{ÜU ãñ, Îê¨Úæ ¨æŠ²
ãñ, ¥æñÚ „è¨Úæ ¨æ{Ý ãñ J §Ý „èÝæï¢ ÜUæï S±èÜUæÚ çÜU²ï çÏæÝæ }ææÝ± ÜUæ Ý ÜUæï§ü Ã²±ãæÚ ç¨h ãæï„æ
ãñ ¥æñÚ Ý }ææïÿæ MÐè }ææÝ± …è±Ý ÜUæ Hÿ² ãè ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J §¨çH²ï …è±Ý ÜUæï ¨ÈUH ÏæÝæÝï
ÜïU çH²ï ±ïÎ }æï¢ „èÝ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý MÐ }æï¢ Ïæ„Hæ²æ ãñ JJ 15 JJ
¥±0 - ÜïUç™Îæãé:-¿ææÝ¨ã|æêÚï±æƒæïü |ææïx²y±æy¨é¶æçÎ±çÎç„ J „ »„²æ mæÚæ ¨æ{æÚ‡æy±¢
Ïææ{}ææÝæ: Ðê±æïüœæÚÿæ‡æï¯é ±S„éM Ð}æï±æÐqé±„ï-
¥ƒü - ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ``¨é¶æçÎ ÜïU ¨}ææÝ |ææïx² ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÐÎæƒü ¿ææÝ ÜïU ¨æƒ ãè
Úã„æ ãñ J'' ±ï §¨ (}ææ‹²„æ) ÜïU mæÚæ ±S„é ÜïU ¨æ{æÚ‡æy± ÜUæï (¥ƒæü„ì ¥ÝïÜU ¿ææÝæï¢ ÜïU Ðíç„ ç±¯² ÏæÝÝï)
ÜUæ ¶‡ÇÝ ÜUÚ„ï ãé» Ðê±ü±„èü ©œæÚ±„èü ÿæ‡ææï¢ }æï¢ (ÚãÝï ±æHè) ±S„é ÜUæ ãè çÝ¯ï{ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 328 ¨ê~æ 4–16
Ý ™ñÜUç™œæ„‹~æ¢ ±S„é „ÎÐí}ææ‡æÜ¢U „Îæ ôÜU S²æ„ì JJ 16 JJ
àæÏÎæƒü - (Ý) Ýãè¢ ãñ (™) ¥æñÚ (»ÜU-ç™œæ-„‹~æ}æì) »ÜU ¿ææÝ ÜïU ¥æ{èÝ (±S„é)
ÐÎæƒü („Îì) ±ã ÐÎæƒü (¥-Ðí}ææ‡æÜU}æì) Ðí}ææ‡æ ¨ï Ý …æÝÝï ÐÚ („Îæ) „Ïæ (çÜU}æì) v²æ
(S²æ„ì) ãæï …æ»xææ ? (¥ƒæü„ì v²æ ±ã ÐÎæƒü Ýãè¢ Úãïxææ ?)
¨ê~ææƒü - çÜU¨è |æè ±S„é ÜUæ ¥çS„y± »ÜU ¿ææÝ ÜïU ¥æ{èÝ Ýãè¢ ãæï„æ v²æï¢çÜU …Ïæ
±S„é, Ðí}ææ‡æ ¨ï Ýãè¢ …æÝè …æ Úãè ãæï„è ãñ „Ïæ v²æ ©¨ ±S„é ÜUæ ¥çS„y± Ýãè¢ Úãïxææ ?
ÐÚ‹„é Ðí}ææ‡æ = ¿ææÝ ÜïU ãÅ …æÝï ÐÚ |æè ±S„é ÜUæ ¥çS„y± Îï¶æ …æ„æ ãñ §¨çH²ï »ÜU ¿ææÝ
ÜïU ¥æ{èÝ çÜU¨è ±S„é ÜUæ ¥çS„y± Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - »ÜUç™œæ„‹~æ¢ ™ïmS„é S²æœæÎæ ç™œæï Ã²xæíï çÝL hï ±æ S±M Ð}æï± „ïÝæÐÚæ}æëcÅ-
}æ‹²S²æç±¯²è|æê„}æÐí}ææ‡æÜU}æxæëãè„}æS±|ææ±Ü¢U ÜïUÝç™œæÎæÝè¢ ôÜU „yS²æ„ì ? ¨¢ÏæŠ²}ææÝ¢ ™ ÐéÝçpœæïÝ
ÜéU„ ©yÐlï„ ? ²ï ™æS²æÝéÐçSƒ„æ |ææxææS„ï ™æS² Ý S²éÚï±¢ ÝæçS„ ÐëcÆç}æy²éÎÚ}æçÐ Ý xæësï„ J
„S}ææyS±„‹~ææïùƒü: ¨±üÐéL ¯¨æ{æÚ‡æ:, S±„‹~ææç‡æ ™ ç™œææçÝ Ðíç„ÐéL ¯¢ Ðí±„ü‹„ï J „²æï: ¨¢Ïæ‹{æÎéÐHçÏ{:
ÐéL ¯S² |ææïxæ §ç„ JJ 16 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²çÎ ÐÎæƒü »ÜU ç™œæ ÜïU ¥æ{èÝ ãæï, „Ïæ ç™œæ ÜïU ¥‹² ±S„é }æï¢ Ã²S„
ÚãÝï ÐÚ ¥ƒ±æ çÝLh ãæïÝï ÐÚ ©¨ (ÐÎæƒü) ÜUæ S±MÐ ãè ¥xæëãè„, ¥‹² (ç™œæ) ÜUæ ¥æH}ÏæÝ
Ý ÏæÝÝï ±æHæ (§¨çH») ¥Ðíæ}ææç‡æÜU, çÜU¨è ÜïU mæÚæ |æè ¥¿ææ„S±MÐ ±æHæ ±ã v²æ ãæïxææ ?
¥æñÚ çÈUÚ ¨ï ç™œæ ¨ï ¨}Ïæh ãæïÝï ±æHæ ±ã (ÐÎæƒü) ÜUãæ¡ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï …æ²ïxææ ? §¨ÜïU …æï
¥¿ææ„ |ææxæ ãñ¢, ±ï |æè Ýãè¢ ãæïÝï ™æçã»¡ J §¨ ÐíÜUæÚ ÐèÆ Ýãè¢ (çÎ¶„è) ãñ §¨ ÜUæÚ‡æ ÐïÅ |æè
Ýãè¢ ãæïÝæ ™æçã» J §¨ ÜUæÚ‡æ ÐÎæƒü S±„‹~æ (S±MÐ ¨ï ç±l}ææÝ) ãñ ¥æñÚ ±ã ¨Ïæ ÜïU çH»
¨æ{æÚ‡æ ãñ J ç™œæ S±„‹~æ ãñ¢, Ðíy²ïÜU Ðíæ‡æè }æï¢ (S±„‹~æ MÐ ¨ï) Ðí±ëœæ ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý (ÐÎæƒü »±¢
ç™œæ) ÜïU ¨ç‹ÝÜU¯ü ¨ï …æï ¿ææÝ ãæï„æ ãñ, ±ã ÐéL¯ ÜUæ |ææïxæ ãñ JJ 16 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU »ÜU ç™œæ ÜïU ¥æ{èÝ ±S„é Ýãè¢ ãñ J ±ã ±S„é
Ðí}ææ‡æÚçã„ ãæïÝï ÐÚ v²æ ãæïxæè ?
ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæ ²ã }æ„ ãñ çÜU ¿ææÝ ÜïU ÜUæH }æï¢ ãè ÐÎæƒü ÜUè ¨œææ ãñ, ¨é¶ ÜïU ¨}ææÝ J
…ñ¨ï ¨é¶ |ææïxæÜUæH }æï¢ ãè ¨é¶ ÜUè ¨œææ Ðí„è„ ãæï„è ãñ, ¥‹² ¨}æ² }æï¢ Ýãè¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï
±ï ¿ææÝÜUæH ¨ï Ðê±ü ¥æñÚ ¿ææÝÜUæH ÜïU Ðpæ„ì ±S„é ÜïU S±MÐ ÜUæï S±èÜUæÚ Ýãè¢ ÜUÚ„ï J §¨ ç±¯²
}æï¢ ¨ê~æÜUæÚ Ýï ÜUãæ çÜU »ÜU ç™œæ ÜïU ¥æ{èÝ ±S„é Ýãè¢ ãñ J ²çÎ »ÜU ç™œæ ÜïU ¥æ{èÝ ±S„é ãæï
„æï ç…¨ ¨}æ² ±S„é ÜUæï Îï¶Ýï ±æHæ Ã²çv„ çÜU¨è ¥‹² ç±¯² }æï¢ Hxæ …æ²ïxææ „æï ©¨ ±S„é ÜïU
ç±¯² }æï¢ v²æ ÜUãæ …æ²ïxææ ? §¨ }ææ‹²„æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ §¨ ÐíàÝ ÜUæ ©ç™„ ©œæÚ Ýãè¢ çÎ²æ
…æ ¨ÜU„æ J §¨ ç±¯² }æï¢ ²ã |æè ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU ç™œæ ÜïU ¨æƒ ÐéÝ: ¨}Ïæh ãæï„è ãé§ü ±ãè
±S„é çÈUÚ ÜUãæ¡ ¨ï ¥æ …æ²ïxæè ? §¨ ÐíàÝ ÜUæ ©œæÚ |æè §¨ }æ„ ±æHæï¢ ÜïU Ðæ¨ Ýãè¢ ãñ J …Ïæ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 329 ¨ê~æ 4–17
±S„é ÜïU ¥æxæï ÜUæ |ææxæ Ðíy²ÿæ MÐ }æï¢ Îï¶æ …æ²ïxææ „Ïæ ÐèÀï ÜUæ |ææxæ çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îïxææ J v²æï¢çÜU
©¨ ±S„é ÜïU ÐèÀï ÜïU |ææxæ ¨ï ¿ææÝ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ ãñ J §¨ }æ„ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¿ææÝ ÜïU ãæïÝï ¨ï
ãè ±S„é ÜUè ¨œææ ãæï„è ãñ J ±S„é ÜïU ÐèÀï ÜïU |ææxæ ¨ï ¿ææÝ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ Ý ãæïÝï ¨ï ±ã |ææxæ
±S„é Ýãè¢ }ææÝæ …æ ¨ÜU„æ J ²çÎ ÐèÀï ÜUæ |ææxæ ±S„é Ýãè¢ ãñ „æï ©¨ÜUæ ¥æxæï ÜUæ |ææxæ |æè ±S„é
Ýãè¢ }ææÝæ …æ ¨ÜU„æ J v²æï¢çÜU ÐèÀï ÜïU |ææxæ ÜïU çÏæÝæ ±S„é ÜUæ ¥æxæï ÜUæ |ææxæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J
§¨çH²ï S±„‹~æ ±S„é ¨|æè ÐéL¯æï¢ ÜïU çH²ï ¨}ææÝ MÐ ¨ï ç±l}ææÝ ãñ ¥æñÚ ç™œæ |æè S±„‹~æ MÐ
¨ï ¨}æS„ ¥æy}ææ¥æï¢ }æï¢ Ðí±ëœæ Úã„ï ãñ¢ J
§¨ ç±¯² }æï¢ ²ã Ïææ„ |æè Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU çÜU¨è ±S„é ÜUè ç±l}ææÝ„æ ©¨ÜïU ¥±²±æï¢
ÐÚ ¥æ{æçÚ„ ãæï„è ãñ J …Ïæ „ÜU çÜU¨è ±S„é ÜïU ¥±²± ¥ƒæü„ì ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ç±l}ææÝ Úã„ï
ãñ¢ „Ïæ „ÜU ±ã ±S„é ç±l}ææÝ Úã„è ãñ ¥æñÚ ¥±²±æï¢ ÜïU çÀ‹Ý-ç|æ‹Ý ãæï …æÝï ÐÚ ±ã ±S„é çÀ‹Ý-
ç|æ‹Ý ãæï …æ„è ãñ ¥ƒæü„ì ÝcÅ ãæï …æ„è ãñ J ¿ææÝ çÜU¨è |æè ±S„é ÜUæ ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ, ç…¨ÜïU
Ý ÚãÝï ÐÚ ±ã ÝcÅ ãæï …æ² J §¨çH²ï ™æãï ÜUæï§ü ±S„é çÜU¨è ©ÐæÎæÝÜUæÚ‡æ ¨ï ÏæÝè ãæï ¥æñÚ
™æãï ±ã ¥ÝæçÎ ãæï ¥ƒæü„ì ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ¨ï Ý ÏæÝè ãæï, ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜUè ±S„é²ï¢ S±„‹~æ ãñ¢ J
çÜU¨è ç™œæ (¿ææÝ) ÜïU ¥æ{èÝ Ýãè¢ ãñ¢ JJ 16 JJ
„ÎéÐÚæxææÐïçÿæy±æçÓ™œæS² ±S„é ¿ææ„æù¿ææ„}æì JJ 17 JJ
àæÏÎæƒü - („Îì-©ÐÚæxæ-¥Ðïçÿæy±æ„ì) ©¨ Ïææs ±S„é ÜïU ¨}Ïæ‹{ ÜUè ¥Ðïÿææ ÜUÚÝï ±æHæ
ãæïÝï ¨ï (ç™œæS²) ç™œæ ÜïU (±S„é) Ïææs ÐÎæƒü (¿ææ„-¥¿ææ„}æì) ¿ææ„ ¥æñÚ ¥¿ææ„ Úã„ï ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - Ïææs ±S„é ÜïU ¨}Ïæ‹{ ÜUè ¥Ðïÿææ ÜUÚÝï ±æHæ ãæïÝï ¨ï, ç™œæ ÜïU mæÚæ
Ïææs ÐÎæƒü ¿ææ„ ¥æñÚ ¥¿ææ„ Úã„ï ãñ¢ J ¥ƒæü„ì …Ïæ ç™œæ Ïææs ÐÎæƒü ¨ï ¨}Ïæh ãæï„æ ãñ,
„æï ±S„é …æÝè …æ„è ãñ ¥æñÚ …Ïæ ç™œæ Ïææs ÐÎæƒü ¨ï ¥¨}Ïæh ãæï„æ ãñ, „Ïæ ±S„é Ýãè¢
…æÝè …æ„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥²SÜUæ‹„}æç‡æÜUËÐæ ç±¯²æ ¥²:¨{}æüÜ¢U ç™œæ}æç|æ¨¢ÏæŠ²æïÐÚT²ç‹„, ²ïÝ ™
ç±¯²ï‡ææïÐÚv„¢ ç™œæ¢ ¨ ç±¯²æï ¿ææ„S„„æïù‹²: ÐéÝÚ¿ææ„: J ±S„éÝæï ¿ææ„æ¿ææ„S±M Ðy±æyÐçÚ‡ææç}æ ç™œæ}æì
JJ 17 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ™é}ÏæÜU-¨öàæ ç±¯², Hæïãï ÜïU ¨öàæ ç™œæ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ç™œæ
ÜUæï ©ÐÚçT„ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ç™œæ ç…¨-ç…¨ ç±¯² ¨ï ©ÐÚv„ ãæï„æ ãñ ±ã-2 (©¨ ç™œæ ÜUæï) ¿ææ„
ãæï„æ ãñ, ©¨¨ï ç|æ‹Ý ¥¿ææ„ ãæï„æ ãñ J ±S„é S±MÐ ÜïU ¿ææ„-¥¿ææ„ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ç™œæ ÐçÚ‡ææ}æè
ãñ JJ 17 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ©¨ ±S„é ÜïU ¨}Ïæ‹{ ÜUè ¥Ðïÿææ ÜUÚÝï ±æHæ
ãæïÝï ¨ï ÐÎæƒü ç™œæ ÜïU mæÚæ ¿ææ„ ¥æñÚ ¥¿ææ„ Úã„ï ãñ¢ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 330 ¨ê~æ 4–18
²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU ±æS„± }æï¢ ç™œæ ÜUè ¥æñÚ §¨ÜïU mæÚæ …Ýæ²ï …æÝï ±æHè ±S„é¥æï¢
ÜUè v²æ çSƒç„ ãæï„è ãñ J ¥²SÜUæ‹„}æç‡æ (™é}ÏæÜU) ÜïU ¨}ææÝ ç±¯² ãñ¢ ¥æñÚ Hæïãï ÜïU ¨}ææÝ ç™œæ
ãñ J ±ï ç±¯² ç™œæ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ©¨ÜUæï ©ÐÚçT„ ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ©Ý ç±¯²æï¢ ÜUæ ¥æÜUæÚ-
ÐíÜUæÚ ç™œæ }æï¢ ¥¢çÜU„ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ç±¯² ¿ææ„ ãæï„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ç™œæ }æï¢ ©„Úï ãé»
ç™~æ ÜïU mæÚæ ©Ý ç±¯²æï¢ ÜUæï …æÝ„æ ãñ J ±ï ç™œæ ÜïU ¿ææ„ ç±¯² ÜUãï …æ„ï ãñ¢ J ç…Ý ç±¯²æï¢
¨ï ç™œæ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ ãæï„æ ©ÝÜUæ ç™~æ ç™œæ }æï¢ Ýãè¢ ©„Ú„æ J §¨ çSƒç„ }æï¢ ç™œæ }æï¢ ç±¯²æï¢
ÜUæ ç™~æ Ý ©„ÚÝï ¨ï …è±æy}ææ ©Ý ç±¯²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„æ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ±ï ç±¯² ç™œæ ÜïU
¥¿ææ„ ç±¯² }ææÝï …æ„ï ãñ¢ J ±S„é¥æï¢ ÜïU ¿ææ„ ¥æñÚ ¥¿ææ„ ç±¯² ±æHæ ãæïÝï ¨ï ç™œæ ÐçÚ‡ææ}æè
ãñ ¥ƒæü„ì ÐçÚ±œæüÝàæèH ãñ J
ç™œæ ¥æñÚ ±S„é¥æï¢ ÜïU ±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ¨ï ²ã |æíæç‹„ ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ çÜU ç™œæ ÜïU ¥æ{èÝ
¥ƒæü„ì ¿ææÝ ÜïU ¥æ{èÝ ±S„é²ï¢ ãñ¢ J ±æS„ç±ÜU çSƒç„ ²ã ãñ çÜU …è±æy}ææ §ÓÀæ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ
çÈUÚ Ðí²yÝ ÜUÚ„æ ãñ J ç™œæ ÜUæï ÐíïÚ‡ææ ÎïÜUÚ ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ©¨ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ÜUÚ„æ ãñ J ç…Ý
ç±¯²æï¢ ¨ï ç™œæ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ãæï„æ ãñ ©Ý ç±¯²æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ç™œæ ÜïU mæÚæ ¥æy}ææ ÜUæï ãæï„æ ãñ J ±æS„±
}æï¢ ç™œæ S±²¢ ¿ææ„æ Ýãè¢ ãñ J çÜU‹„é …ÝæÝï ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã |æè …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU
ç™œæ ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ S±²¢ ¨}Ïæh Ýãè¢ ãæï„æ J …è±æy}ææ ãè ©¨ÜUæï ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ÜUÚ„æ
ãñ J §¨ ¿ææÝ ¨ï ²ã |æíæç‹„ |æè ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ çÜU ç™œæ S±²¢ ç±¯²æï¢ }æï¢ ™Hæ …æ„æ ãñ JJ 17 JJ
¥±0 - ²S² „é „Îï± ç™œæ¢ ç±¯²S„S²-
¥ƒü - çÜU‹„é ç…¨ (ÐéL¯) ÜUæ ±ãè ç™œæ ç±¯² ãñ ©¨ (ÐéL¯) ÜUæï -
¨Îæ¿ææ„æçpœæ±ëœæ²S„yÐí|ææï: ÐéL ¯S²æÐçÚ‡ææç}æy±æ„ì JJ 18 JJ
àæÏÎæƒü - (¨Îæ) ¨Îæ (¿ææ„æ:) ¿ææ„ Úã„è ãñ¢ (ç™œæ-±ëœæ²:) ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æ¡ („yÐí|ææï:)
©¨ ç™œæ ÜïU S±æ}æè (ÐéL¯S²) …è±æy}ææ ÜïU (¥-ÐçÚ‡ææç}æy±æ„ì) ÐçÚ‡ææ}æè Ý ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - …è±æy}ææ ÜUæï ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æ¡ ¨Îæ ¿ææ„ Úã„è ãñ¢ v²æï¢çÜU ç™œæ ÜUæ S±æ}æè
…è±æy}ææ ç™œæ ÜïU ¨}ææÝ ÜU|æè ç±¯²æÜUæÚ }æï¢ ÐçÚ±<„„ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²çÎ ç™œæ±yÐí|æéÚçÐ ÐéL ¯: ÐçÚ‡æ}æï„ „„S„çm¯²æçpœæ±ëœæ²: àæÏÎæçÎç±¯²-
±Á¿ææ„æ¿ææ„æ: S²é: J ¨Îæ¿ææ„y±¢ „é }æÝ¨S„yÐí|ææï: ÐéL ¯S²æÐçÚ‡ææç}æy±}æÝé}ææÐ²ç„ JJ 18 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²çÎ ç™œæ ÜïU ¨}ææÝ (ç™œæ ÜUæ) Ðí|æé ÐéL¯ |æè ÐçÚ‡æ„ ãæï±ï „æï ©¨ÜïU
ç±¯² = ç™œæ±ëçœæ²æ¡ àæÏÎæçÎ ç±¯²æï¢ ÜïU ¨}ææÝ ¿ææ„-¥¿ææ„ ãæï±ï¢ J }æÝ ÜUæ ÐéL¯ ÜUæï ¨Îæ ¿ææ„
ÚãÝæ ©¨ÜïU S±æ}æè ÜïU ÐçÚ‡ææ}æè Ý ãæïÝï ÜUæï ¥Ýé}ææÝ (Ðí}ææ‡æ) ¨ï ç¨h ÜUÚ„æ ãñ JJ 18 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æ¡ ¨Îæ ¿ææ„ Úã„è ãñ¢ J v²æï¢çÜU
ç™œæ ÜUæ S±æ}æè ÐéL ¯ ¥ÐçÚ‡ææ}æè ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 331 ¨ê~æ 4–19
…æï ±S„é ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝè ãñ, ±ã ÐçÚ‡ææ}æè ãæï„è ãñ J ¥ƒæü„ì ÐçÚ±œæüÝàæèH ãæï„è ãñ
J ç™œæ |æè „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝæ ãñ, ±ã |æè ÐçÚ±œæüÝàæèH ãñ J …è±æy}ææ ™ï„Ý ãñ, ©¨ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh
ãæïÜUÚ ç™œæ ™ï„Ý±„ì ãæï …æ„æ ãñ J ©¨ÜUæï …Ïæ ¥æy}ææ ÐíïÚ‡ææ ÎïÜUÚ ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ÜUÚ„æ,
„Ïæ ±ã ç±¯²æï¢ ÜïU ¥æÜUæÚ-ÐíÜUæÚ ÜïU ¥ÝéMÐ ÐçÚ‡æ„ ãæï …æ„æ ãñ J ¥ƒæü„ì …ñ¨æ ç±¯² ©¨ÜïU ¨}æÿæ
©ÐçSƒ„ ãæï„æ ãñ, ±ã ©¨è MÐ }æï¢ ÐçÚ‡æ„ ãæï …æ„æ ãñ J ²ã ÐçÚ‡æ„ ãæïÝæ ç™œæ ÜUè ±ëçœæ = Ã²æÐæÚ
ÜUãHæ„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ç…„Ýè |æè ç™œæ±ëçœæ²æ¡ ç™œæ }æï¢ ©|æÚ„è ãñ¢, ©Ý ¨ÏæÜUæï ¥æy}ææ ¨Îæ …æÝ„æ
ãñ J »ï¨æ ÜU|æè |æè Ýãè¢ ãæï„æ çÜU ç™œæ }æï¢ ±ëçœæ²æ¡ ãæï¢ ¥æñÚ …è±æy}ææ ©ÝÜUæï Ý …æÝï J §¨}æï¢ ÜUæÚ‡æ
²ã ãñ çÜU ÐéL¯ ÐçÚ‡ææ}æè Ýãè¢ ãñ ¥ƒæü„ì ÐéL¯ ÐçÚ±œæüÝàæèH Ýãè¢ ãñ J çÏæÝæ çÜU¨è ÐíÜUæÚ ÜïU ÐçÚ±œæüÝ
ÜïU ãè ç™œæ ÜUè ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï …æÝ„æ ãñ J ç™œæ }æï¢ ¥æñÚ ¥æy}ææ }æï¢ ¥‹„Ú ²ã ãñ çÜU ç™œæ „èÝ xæé‡ææï¢
¨ï ÏæÝæ ãñ ¥æñÚ ÐçÚ‡ææ}æè ãñ J ÐÚ‹„é ¥æy}ææ ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ „èÝ xæé‡æ Ýãè¢ ãñ J ¥„: ±ã ÐçÚ‡ææ}æè
Ýãè¢ ãñ J „èÝ xæé‡æ ¿ææÝÚçã„ ãñ¢ J §¨çH²ï ©Ý¨ï ÏæÝæ ç™œæ |æè ¿ææÝÚçã„ ãñ J ¥æy}ææ ¿ææÝ²év„ ãñ
J ç™œæ ÎÐü‡æ ÜUè |ææ¡ç„ ±S„é ÜïU …ÝæÝï }æï¢ ¨æ{Ý}ææ~æ ãñ J ÐÚ‹„é çÜU¨è |æè ±S„é ÜUæï ±ã …æÝ Ýãè¢
¨ÜU„æ J ¥æy}ææ S±²¢ ¿ææÝè ãñ ¥„: ±ã ±S„é ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¨}æƒü ãñ J ±S„é ÜUæï …Ýæ„ï ¨}æ² ç™œæ
ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæïÜUÚ …Ýæ„æ ãñ ÐÚ‹„é ¥æy}ææ çÏæÝæ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæï ÐíæŒ„ ãé» ±S„é ÜUæï …æÝ„æ ãñ
J §¨çH²ï ¥æy}ææ ÜUæï ¥ÐçÚ‡ææ}æè ÜUãæ ãñ J ç™œæ ÐçÚ‡ææ}æè ¥æñÚ …ÇG ÐÎæƒü ãñ J ¥æy}ææ ¥ÐçÚ‡ææ}æè
¥æñÚ ™ï„Ý ÐÎæƒü ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï §Ý ÎæïÝæï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ™æçã²ï JJ 18 JJ
¥±0 - S²æÎæàæVæ ç™œæ}æï± S±æ|ææ¨¢ ç±¯²æ|ææ¨¢ ™ |æç±c²y²çxÝ±„ì-
¥ƒü - ÜUæï§ü ²ã ¥æàæVæ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ çÜU ¥çxÝ ÜïU ¨}ææÝ ç™œæ ãè S±ÐíÜUæàæÜU »±¢ ÐÚ-
ÐíÜUæàæÜU ãæïxææ J
Ý „yS±æ|ææ¨¢ öà²y±æ„ì JJ 19 JJ
àæÏÎæƒü - (Ý) Ýãè¢ ãñ („„ì) ±ã ç™œæ (S±-¥æ|ææ¨}æì) S±²¢ ¿ææÝ±æÝì = ™ï„Ý (öà²y±æ„ì)
¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì §Ý „èÝ …ÇG ÎíÃ²æï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ J
¨ê~ææƒü - ç™œæ S±²¢ ¿ææÝ±æÝì ¥ƒæü„ì ™ï„Ý Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU ±ã ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì §Ý
„èÝ …ÇG ÎíÃ²æï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J …æï ±S„é …ÇG ÐÎæƒæïZ ¨ï ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ, ±ã ¿ææÝ±æÝì
Ýãè¢ ãæï„è ãñ …ñ¨ï ÍæÅ, ÐÅæçÎ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²ƒï„Úæ‡æèç‹Îí²æç‡æ àæÏÎæÎ²p öà²y±æ‹Ý S±æ|ææ¨æçÝ „ƒæ }æÝæïùçÐ Ðíy²ï„Ã²}æì J
Ý ™æçxÝÚ~æ öcÅæ‹„: J Ý sçxÝÚæy}æS±M Ð}æÐíÜUæàæ¢ ÐíÜUæàæ²ç„ J ÐíÜUæàæpæ²¢ ÐíÜUæà²ÐíÜUæàæÜU¨¢²æïxæï
öcÅ: J Ý ™ S±M Ð}ææ~æïùçS„ ¨¢²æïxæ: J çÜU@ S±æ|ææ¨¢ ç™œæç}æy²xæíæs}æï± ÜUS²ç™çÎç„ àæÏÎæƒü: J
„lƒæ-S±æy}æÐíç„cÆ}ææÜUæàæ¢ Ý ÐÚÐíç„cÆç}æy²ƒü: J S±ÏæéçhÐí™æÚÐíç„¨¢±ïÎÝæy¨œ±æÝæ¢ Ðí±ëçœæöüà²„ï-
RéUhæïùã¢ |æè„æïùã}æ}æé~æ }æï Úæxææïù}æé~æ }æï ÜíUæï{ §ç„ J »„yS±ÏæéhïÚxæíã‡æï Ý ²év„ç}æç„ JJ 19 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 332 ¨ê~æ 4–19
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…¨ ÐíÜUæÚ Îê¨Úè §ç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ àæÏÎæçÎ (ç±¯²) öà² ãæïÝï ¨ï S±ÐíÜUæàæÜU
Ýãè¢ ãñ¢, ©¨è ÐíÜUæÚ }æÝ |æè (S±ÐíÜUæàæÜU) Ýãè¢ ãñ »ï¨æ ãè …æÝÝæ ™æçã» J §¨ ç±¯² }æï¢ ¥çxÝ öcÅæ‹„
Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J ¥çxÝ ¥ÐíÜUæçàæ„ ¥æy}æS±MÐ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ Ýãè¢ ÜUÚ„è ãñ J ¥æñÚ ²ã ÐíÜUæàæÝ, ÐíÜUæà²-
ÐíÜUæàæÜU ÜïU ¨¢²æïxæ }æï¢ Îï¶æ xæ²æ ãñ J ÜïU±H S±MÐ }æï¢ (ÐíÜUæà² ¥æñÚ ÐíÜUæàæÜU ÜUæ) ¨¢²æïxæ Ýãè¢ ãæï„æ
ãñ J ¥æñÚ v²æ ? (²çÎ ²ã ÜUãï¢ çÜU) ç™œæ S±²¢ ™ï„Ý ãñ, ±ã ¥‹² çÜU¨è (™ï„Ý ¥æy}ææ) ÜïU mæÚæ
xæíæs Ýãè¢ ãñ - »ï¨æ àæÏÎæƒü ãñ J …ñ¨ï - ¥æÜUæàæ ‘S±Ðíç„çcÆ„’ (¥ÐÝï ¥æÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„) ãñ ÜUæ
¥ƒü ‘ÐÚÐíç„çcÆ„’ (çÜU¨è ¥‹² }æï¢ Ðíç„çcÆ„) Ýãè¢ ãñ („æï Ðê±üÐÿæ ÜUæ ²ã ÜUƒÝ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU)
¥ÐÝè-¥ÐÝè Ïæéçh ÜUæ Ã²æÐæÚ ãæïÝï ÐÚ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUè Ðí±ëçœæ Îï¶è …æ„è ãñ …ñ¨ï çÜU }æñ¢ RéUh ãê¡, |æè„
ãê¡, ¥}æéÜU ç±¯² }æï¢ }æïÚæ Úæxæ ãñ, ¥}æéÜU ç±¯² }æï¢ }æïÚæ ÜíUæï{ ãñ §¨ ÐíÜUæÚ (ÜUæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæ) ²ã ¥Ýé|æ±
¥ÐÝè Ïæéçh ÜUæ Ðíç„¨¢±ïÎÝ Ý }ææÝÝï ÐÚ ¨¢|æ± Ýãè¢ ãñ JJ 19 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç™œæ ¿ææÝS±M Ð Ýãè¢ ãñ, öà² ãæïÝï ¨ï J
§¨ Ðí¨¢xæ }æï¢ ç™œæ ÜUæï ãè ¥æy}ææ }ææÝÝï ±æHï ²ã àæVæ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU ç™œæ ãè ¥ÐÝï S±MÐ
ÜUæï ¥æñÚ ¥‹² ç±¯²æï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï …ÝæÝï ±æHæ ãæï …æ²ïxææ, ©¨ÜUæï …ÝæÝï ±æHï çÜU¨è ¥‹² ™ï„Ý
¥æy}ææ ÜUæï }ææÝÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J §¨ÜUæ ©œæÚ ¨ê~æÜUæÚ Ýï çÎ²æ ãñ çÜU ç™œæ ¿ææÝS±MÐ
Ýãè¢ ãñ, v²æï¢çÜU ±ã öà² ãñ J …ñ¨ï Ÿææï~æ ¥æçÎ §ç‹Îí²æ¡ öà² ãñ¢, ±ñ¨ï ãè ç™œæ |æè öà² ãñ J §ç‹Îí²æ¡
S±²¢ ¿ææÝS±MÐ Ýãè¢ ãñ¢ J v²æï¢çÜU ±ï S±²¢ ¥ÐÝæ ¥æñÚ ÍæÅ, ÐÅ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¥Ýé|æ± Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„è J …è±æy}ææ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ÐíïÚ‡ææ ÎïÜUÚ çÜU¨è ç±¯² ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ÜUÚ„æ ãñ, ©¨ çSƒç„ }æï¢
…è±æy}ææ ÜUè ¨ãæ²„æ ¨ï §ç‹Îí²æ¡ ç±¯² ÜUæ ç™~æ ©„æÚ„è ãñ¢ çÜU‹„é ©¨ÜUæ ¥Ýé|æ± Ýãè¢ ÜUÚ„è J ¥æy}ææ
ÜUè ¨ãæ²„æ ¨ï çÜU¨è ç±¯² ÜUæï …ÝæÝï }æï¢ ±ï ¨ãæ²ÜU ãæï„è ãñ¢ J …ñ¨ï Ýï~æïç‹Îí² MÐ ÜïU …ÝæÝï }æï¢
¨ãæ²ÜU ãæï„è ãñ, ±ñ¨ï ãè ç™œæ |æè …è±æy}ææ ÜUè ÐíïÚ‡ææ ¨ï ç±¯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãæïÜUÚ …ÝæÝï }æï¢
¨ãæ²ÜU ãæï„æ ãñ J ÐÚ‹„é ±ã S±²¢ ç±¯²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„æ J
§¨è ÐíÜUæÚ ¨ï àæÏÎ ¥æçÎ ç±¯² |æè öà² ãæïÝï ¨ï ¿ææÝS±MÐ Ýãè¢ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ¥çxÝ ÜïU öcÅæ‹„
¨ï ç™œæ ÜUæï ¿ææÝS±MÐ ÜUãæ …æ ¨ÜU„æ ãñ J …ñ¨ï ¥çxÝ S±²¢ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚ„è ãñ ¥æñÚ ÍæÅ, ÐÅ
¥æçÎ ÜUæï |æè ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚ„è ãñ J ±ñ¨ï ãè ç™œæ |æè S±²¢ ÜUæï ¥æñÚ ¥‹² ç±¯²æï¢ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚ„æ
ãñ J ²ã ¥çxÝ ÜUæ öcÅæ‹„ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU ¥çxÝ …ÇG ãæïÝï ¨ï S±²¢ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï ÐíÜUÅ
Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„è, ¥æñÚ …Ïæ ÜU|æè ÍæÅ ÐÅæçÎ ¥‹² ÐÎæƒæïZ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUÅ ÜUÚ„è |æè ãñ, „Ïæ
|æè ±ã ¥‹² ÐÎæƒæïZ (ÍæÅ-ÐÅæçÎ) ÜïU S±MÐ ÜUæï S±²¢ ÐíÜUÅ Ýãè¢ ÜUÚ„è J ÜUæï§ü ¥‹² }æÝéc² ±ãæ¡
ÍæÅ ¥æçÎ ÜïU Ðæ¨ ¥çxÝ ÜUæï ©ÐçSƒ„ ÜUÚ„æ ãñ¢ „Ïæ ¥çxÝ ÍæÅæçÎ ÐÎæƒæïZ ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUÅ ÜUÚ
Ðæ„è ãñ J §¨çH²ï ç™œæ ÜUæï ¿ææÝS±MÐ ç¨h ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¥çxÝ ÜUæ öcÅæ‹„ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J
¨ê~æÜUæÚ Ýï öà² ÜUæ S±MÐ Îê¨Úï ÐæÎ }æï¢ ±<‡æ„ çÜU²æ ãñ çÜU ÐíÜUæàæ-çÜíU²æ-çSƒç„àæèH,
|æê„ïç‹Îí²S±MÐ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ±æHæ öà² ãñ J ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝæ ãé¥æ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 333 ¨ê~æ 4–20
ç™œæ |æè öà² ãñ J ¨œ±æçÎ ¿ææÝÚçã„ …ÇG ÐÎæƒü ãñ¢ J ±ñ¨ï ãè ç™œæ |æè …ÇG ÐÎæƒü ãñ J …æï ÐÎæƒü
¨¢Íææ„ MÐ ãæïÜUÚ ¥‹²æï¢ ÜïU Ðí²æï…Ý ÜUæï ç¨h ÜUÚ„æ ãñ, ±ã ¿ææÝS±MÐ Ýãè¢, ¿ææÝÚçã„ ãæï„æ ãñ J
…ñ¨ï ÍæÅ, ÐÅ ¥æçÎ J ¨¢¨æÚ }æï¢ Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ÐÎæƒü ãñ¢ J »ÜU ™ï„Ý ¥æñÚ Îê¨Úï …ÇG J §üEÚ ¥æñÚ
…è± ²ï ÎæïÝæï¢ ™ï„Ý ¥æñÚ ¿ææÝ±æÝì ãñ¢ J ¨œ± ¥æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝï ÐÎæƒü …ÇG ãñ¢ J §üEÚ Ýï „èÝ
xæé‡ææï¢ ¨ï §¨ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ ÜUè ãñ J ©¨ Ú™Ýæ ÜUæï §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU ¨œ±xæé‡æ,
Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ÜUè ¨æ}²æ±Sƒæ ÐíÜëUç„ ãñ J §üEÚ Ýï ÐíÜëUç„ ¨ï }æãœæy±, }æãœæy± ¨ï ¥ãVæÚ,
¥ãVæÚ ¨ï Ðæ¡™ ¿ææÝïç‹Îí²æ¡, Ðæ¡™ ÜU}æïüç‹Îí²æ¡ »ÜU }æÝ, Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ²ï¢,Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï Ðëçƒ±è
¥æçÎ Ðæ¡™ SƒêH|æê„ ¥æñÚ ©Ý¨ï }æÝéc² ¥æçÎ àæÚèÚæï¢ ÜUè Ú™Ýæ ÜUè ãñ J §¨ Ú™Ýæ ÜïU ¥‹„xæü„ ç™œæ
±æ }æÝ |æè ãñ J …æï Ã²çv„ ç™œæ ¥æñÚ §¨ Ðê±æïüv„ Ú™Ýæ (…ÇG MÐ) ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ ¥æñÚ §üEÚ,
…è± ÜïU S±MÐ ÜUæï |æè ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝ Hï„æ ãñ ±ã ÜëU„ÜëUy² ãæï …æ„æ ãñ JJ 19 JJ
»ÜU¨}æ²ï ™æï|æ²æÝ±{æÚ‡æ}æì JJ 20 JJ
àæÏÎæƒü - (»ÜU-¨}æ²ï) »ÜU ÜUæH }æï¢ (™) ¥æñÚ (©|æ²-¥Ý±{æÚ‡æ}æì) ÎæïÝæï¢ ÜUæ =
(ç±¯² ¥æñÚ ç™œæ ÜUæ) ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J
¨ê~ææƒü - (ÿæç‡æÜU±æçÎ²æï¢ ÜïU }æ„æÝé¨æÚ ç™œæ ÿæ‡æ |æÚ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæïÜUÚ ÝcÅ ãæï …æ„æ
ãñ §¨çH») ¥ÐÝæ ¿ææÝ ¥æñÚ ç±¯² ÜUæ ¿ææÝ »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ý ™ñÜUçS}æ‹ÿæ‡æï S±ÐÚM Ðæ±{æÚ‡æ¢ ²év„}æì J ÿæç‡æÜU±æçÎÝæï ²Îì|æ±Ý¢ ¨ñ± çÜíU²æ
„Îï± ™ ÜUæÚÜUç}æy²|²éÐxæ}æ: JJ 20 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥æñÚ »ÜU ¨}æ² }æï¢ ç™œæ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæ ¥æñÚ ¥‹² (ç±¯²) ÜïU S±MÐ
ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚ Hï±ï, ²ã ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J (v²æï¢çÜU) ÿæç‡æÜU±æÎè ÜUæ (²ã S±èÜëU„ ç¨hæ‹„ ãñ),
çÜU …æï (©¨ÜUæ) ãæïÝæ ãñ, ±ãè çÜíU²æ ãñ ¥æñÚ ±ãè ÜUæÚÜU (ÜUœææü) ãñ JJ 20 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ ç™œæ ¥ÐÝæ ¥æñÚ ¥‹² ç±¯²æï¢
ÜUæ çÝp² (¿ææÝ) Ýãè¢ ÜUÚ±æ ¨ÜU„æ J
…æï Hæïxæ (ÿæç‡æÜU±æÎè) ²ã }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ç™œæ ¿ææÝS±MÐ ãñ, ¥æy}ææ ÜUæï ÐëƒÜUì ¿ææ„æ }ææÝÝï
ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J ±ï ²ã |æè }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU ç™œæ, ÿæ‡æ-Sƒæ²è ãñ ¥ƒæü„ì »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ ©yÐ‹Ý
ãæïÜUÚ ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ J ¥æñÚ »ÜU ÿæ‡æÜUæH }æï¢ ç™œæ ¥ÐÝæ ¥æñÚ ¥‹² ç±¯²æï¢ ÜUæ ¿ææÝ |æè ÜUÚ±æ
Îï„æ ãñ J ©ÝÜUè §¨ }ææ‹²„æ }æï¢ ²ã Îæï¯ ãñ çÜU ²çÎ ç™œæ ÿæç‡æÜU ãñ, „æï »ÜU ãè ÿæ‡æ „ÜU ÆãÚÝï
±æHæ ç™œæ ¥ÐÝæ ¥æñÚ ¥‹² ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ ÜñU¨ï ÜUÚæ Îïxææ ? ç™œæ ÐçÚ‡ææ}æè ãñ J
ç|æ‹Ý-ç|æ‹Ý ÿæ‡ææï¢ }æï¢ „æï S±æÜUæÚ xæíã‡æ ¨ï ¥ÐÝæ ¿ææÝ ¥æñÚ ç±¯²æÜUæÚ xæíã‡æ ¨ï ç±¯² ÜUæ ¿ææÝ
ÜUÚ±æ ¨ÜU„æ ãñ J ÐÚ‹„é »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ S±æÜUæÚ xæíã‡æ ¨ï ¥ÐÝæ ¿ææÝ ¥æñÚ ç±¯²æÜUæÚ xæíã‡æ ¨ï ç±¯²
ÜUæ ¿ææÝ Ýãè¢ ÜUÚ±æ ¨ÜU„æ J »ÜU ÿæç‡æÜU ç™œæ ÜUæ ©yÐ‹Ý ãæïÝæ, ©¨ÜïU mæÚæ çÐÀHï ÿæç‡æÜU ç™œæ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 334 ¨ê~æ 4–21
± ¥‹² ç±¯²æï¢ ÜUæï …æÝÝï ÜUè çÜíU²æ ÜUÚÝæ ¥æñÚ §Ý ÎæïÝæï¢ çÜíU²æ¥æï¢ ÜïU ÜUÚÝï ±æHï ©¨è ç™œæ ÜUæ
ÜUœææü, ÜUÚ‡æ, ¥ç{ÜUÚ‡æ ¥æçÎ ÜUæÚÜU |æè ÏæÝï ÚãÝæ, ²ï „èÝæï¢ »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J ¨¢¨æÚ
}æï¢ ÜUæï§ü |æè »ï¨æ Ã²çv„ Ýãè¢ çÎ¶„æ çÜU …æï »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ §Ý ¨Ïæ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ Îï„æ ãæï J ²çÎ
ç™œæ ÿæ‡æ}ææ~æ }æï¢ ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨è »ÜU ÿæ‡æ }æï¢ ±ã ÜU}æü |æè ÜUÚ Hï„æ ãñ, „æï ©¨ÜïU mæÚæ
çÜU²ï ÜUæ²ü ÜUæ ÜUæï§ü Ðí²æï…Ý Ýãè¢ Úã„æ J
ÜUæï§ü |æè Ã²çv„ çÜU¨è |æè ÜUæ²ü ÜUæï §¨çH²ï ÜUÚ„æ ãñ çÜU çÜU²ï ãé» ÜUæ²ü ÜUæ ©¨ÜUæï ÈUH
ç}æHïxææ J ç™œæ ÿæ‡æ }ææ~æ }æï¢ ÝcÅ ãæï …æÝï ¨ï ¥ÐÝï mæÚæ çÜU²ï ÜU}æü ÜUæ ÈUH „æï |ææïxæ ãè Ýãè¢
Ðæ²ïxææ J ¥„: ç™œæ ÜUæ ÜU}æü Ã²ƒü ãæï xæ²æ J ²çÎ ±ã ç™œæ çÏæÝæ Ðí²æï…Ý ÜïU ãè ÜUæ²ü ÜUÚ„æ
ãñ, „æï »ï¨ï ç™œæ ÜUæï }ææÝÝæ Ã²ƒü ãñ J §¨çH²ï ç™œæ »ÜU ÐçÚ±œæüÝàæèH ÐÎæƒü ãñ J ¨œ±æçÎ „èÝ
…ÇG ÐÎæƒæïü ¨ï ÏæÝæ ãé¥æ ãñ J çÝy² ¥æy}ææ ©¨ÜUæï ¨¢™æçH„ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J ¥æy}ææ ç™œæ ÜïU
}ææŠ²}æ ¨ï àæé|ææàæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ„æ ãñ J ¥æy}ææ ÜïU çÜU²ï ãé» àæé|ææàæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH §üEÚ Îï„æ
ãñ J ç™œæ S±²¢ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ J ©¨ÜUæ ©yÐóæ ÜUÚÝï±æHæ §üEÚ ãñ J §¨ }ææ‹²„æ ¨ï ²æïxæ}ææxæü
}æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æH ¨ÜU„è ãñ ¥‹²ƒæ Ýãè¢ JJ 20 JJ
¥±0 - S²æ‹}æç„:, S±Ú¨çÝL h¢ ç™œæ¢ ç™œææ‹„Úï‡æ ¨}æÝ‹„Úï‡æ xæës„ §ç„-
¥ƒü - ²çÎ ÿæç‡æÜU±æÎè ÜUè ²ã }ææ‹²„æ ãæï çÜU ¥ÐÝï S±MÐ ¨ï ÝcÅ ãé¥æ ç™œæ, ¥ÐÝï
¨ï ç|æ‹Ý Îê¨Úï ¨}æèÐ ±æHï ç™œæ ¨ï …æÝæ …æ„æ ãñ „æï -
ç™œææ‹„Úöà²ï ÏæéçhÏæéhïÚç„Ðí¨X: S}æëç„¨¢ÜUÚp JJ 21 JJ
àæÏÎæƒü - (ç™œææ‹„Ú-öà²ï) Ðê±ü ç™œæ ÜUæï ©œæÚ ÜïU ç™œæ ÜUæ öà² }ææÝÝï ÐÚ (Ïæéçh-
Ïæéhï:) ¥xæHï ç™œæ ÜïU mæÚæ çÐÀHï ç™œæ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ (¥ç„-Ðí¨X:) ¥Ý±Sƒæ Îæï¯ ¥æ„æ
ãñ (S}æëç„-¨¢ÜUÚ:, ™) ¥æñÚ S}æëç„²æï¢ ÜUæ ÐÚSÐÚ ç}æŸæ‡æ |æè ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ç™œæ ÜUæï ÿæç‡æÜU „ƒæ ¿ææ„æ }ææÝÝï ÐÚ, Ðê±üç™œæ ÜïU ©œæÚç™œæ ÜUæ öà² ÏæÝ
…æÝï ¨ï ©œæÚç™œæ mæÚæ Ðê±üç™œæ ÜUæï …æÝÝï ÜUè ÐÚ}ÐÚæ ÜUæ ¥‹„ Ýãè¢ ¥æÝï ¨ï, ¥Ý±Sƒæ
Îæï¯ ©ÐçSƒ„ ãæï …æ»xææ „ƒæ ©œæÚ±„èü ç™œæ ÜUæï »ÜU ¨æƒ ¨}æS„ Ðê±ü±„èü ç™œææï¢ ¥æñÚ ©ÝÜïU
ç±¯²æï¢ ÜUæ ÍæéHæ ç}æHæ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ãæïÝï ÐÚ çÜU¨è »ÜU ±S„é ç±¯²ÜU àæéh S}æëç„ ÜUæ ãæïÝæ
¥¨¢|æ± ãæï …æ»xææ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥ƒ ç™œæ¢ ™ïçÓ™œææ‹„Úï‡æ xæësï„ ÏæéçhÏæéçh: ÜïUÝ xæës„ï, ¨æŒ²‹²²æ ¨æŒ²‹²²ïy²ç„-
Ðí¨X: J S}æëç„¨¢ÜUÚp, ²æ±‹„æï ÏæéçhÏæéhèÝæ}æÝé|æ±æS„æ±y²: S}æë„²: ÐíæŒÝé±ç‹„ J „y¨¢ÜUÚæÓ™ñÜUS}æëy²-
Ý±{æÚ‡æ¢ ™ S²æçÎç„ J »±¢ ÏæéçhÐíç„¨¢±ïçÎÝ¢ ÐéL ¯}æÐHÐÎìç|æ±ñüÝæçàæÜñU: ¨±ü}æï±æùùÜéUHèÜëU„}æì J „ï „é
|ææïQëUS±M Ð¢ ²~æ v±™Ý ÜUËÐ²‹„æï Ý ‹²æ²ïÝ ¨¢xæÓÀ‹„ï J
ÜïUç™œæé ¨œ±}ææ~æ}æçÐ ÐçÚÜUËŒ²æçS„ ¨ ¨œ±æï ² »„æ‹Ð@ SÜU‹{æç‹ÝçÿæŒ²æ‹²æ¢p Ðíç„¨¢Î{æ„èy²évy±æ
„„ »± ÐéÝ›S²ç‹„ J „ƒæ SÜU‹{æÝæ¢ }æãæçÝ±ïüÎæ² ç±Úæxææ²æÝéyÐæÎæ² Ðíàææ‹„²ï xæéÚæïÚç‹„ÜïU Ïæíræ™²Z
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 335 ¨ê~æ 4–21
™çÚc²æ}æèy²évy±æ ¨œ±S² ÐéÝ: ¨œ±}æï±æÐqé±„ï J ¨æ¢w²²æïxææÎ²S„é Ðí±æÎæ: S±àæÏÎïÝ ÐéL ¯}æï± S±æç}æÝ¢
ç™œæS² |ææïv„æÚ}æéÐ²‹„èç„ JJ 21 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²çÎ (Ðíƒ}æ) ç™œæ (©¨ÜïU ¥Ý‹„Ú) ç™œæ ÜïU mæÚæ xæëãè„ ãæï„æ ãñ, „æï (Ðê±ü
ç™œæ ÜUæ) ¿ææ„æ (±ã) çÜU¨ ç™œæ ¨ï …æÝæ …æ„æ ãñ ? (²çÎ) ±ã |æè (¥ÐÝï ¨}æÝ‹„Ú |ææ±è)
¥‹² ç™œæ ¨ï ¥æñÚ ±ã |æè (¨}æÝ‹„Ú |ææ±è) ¥‹² ç™œæ ¨ï (…æÝæ …æ„æ ãñ ÜUãï¢ „æï) §¨ ÐíÜUæÚ
¥Ý±SƒæÎæï¯ ÜUæ Ðí¨X (©ÐçSƒ„) ãæïxææ ¥æñÚ S}æëç„ ÜUæ ¨VÚ ãæïxææ J ç™œææï¢ ÜïU ç…„Ýï ¥Ýé|æ±
ãæï¢xæï ©„Ýè ãè S}æëç„²æ¡ (»ÜU ¨æƒ) ÐíæŒ„ ãæï„è ãñ¢ J ¥æñÚ ©Ý S}æëç„²æï¢ ÜïU ç}æŸæ‡æ ¨ï (çÜU¨è) »ÜU
S}æëç„ ÜUæ çÝp² Ýãè¢ ãæï±ïxææ J §¨ ÐíÜUæÚ Ïæéçh ÜïU ¨¢±ïÎÝ ÜUÚÝï ±æHï ÐéL¯ ÜUæï S±èÜUæÚ Ý ÜUÚÝï
±æHï ±ñÝæçàæÜUæï¢ ÜïU mæÚæ ({}ææü{}æü, Ïæ‹{-}ææïÿæ ÜUè ¨æÚè Ã²±Sƒæ) ¥S„ Ã²S„ ÜUÚ Îè ãñ J ±ï „æï
|ææïv„æ ÜïU S±MÐ ÜUæï ç…¨ çÜU¨è ÐÎæƒü }æï¢ S±èÜUæÚ ÜUÚ„ï ãé» ‹²æ²¨X„ ç¨h Ýãè¢ ãæï„ï J
ÜéUÀ Hæïxæ „æï ¥æy}æ„œ± ÜUè ÜUËÐÝæ ÜUÚÜïU `±ã …è± ãñ …æï §Ý Ðæ¡™ SÜU‹{æï¢ ÜUæï y²æxæ ÜUÚ
(çÝ±æü‡æ ÜUæH }æï¢) ¥æñÚ ¥‹² (àæéh Ðæ¡™) SÜU‹{æï¢ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ, »ï¨æ ÜUãÜUÚ ©¨è (…è±
ÜUæï S±èÜUæÚ ÜUÚÝï ¨ï) |æ²|æè„ ãæï„ï ãñ¢ J ©¨è ÐíÜUæÚ ‘SÜU‹{æï¢ ÜïU }æãæçÝ±ïüÎ (Ýæ}æÜU ±ñÚæx²) ÜïU
çH» ÐéÝ…ü‹}æ ÜïU ¥|ææ± MÐè Ðíàææç‹„ ÜïU çH» xæéL ÜïU çÝÜUÅ (Úã„ï ãé») Ïæíræ™²ü ÜUæ ¥æ™Ú‡æ
ÜUM¡xææ’, »ï¨æ ÜUãÜUÚ ÐéÝ: …è± ÜUè ¨œææ ÜUæ ãè ¥ÐHæÐ (¥S±èÜUæÚ) ÜUÚ„ï ãñ¢ J ¨æÑì w²-²æïxææçÎ
ŸæïcÆ ç¨hæ‹„ „æï S± àæÏÎ ÜïU mæÚæ ç™œæ ÜïU S±æ}æè ÐéL¯ ÜUæï ãè (ç™œæ) ÜUæï |ææïv„æ S±èÜUæÚ ÜUÚ„ï
ãñ¢ JJ 21 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ²çÎ Ðê±üÿæ‡æ ±æHï ç™œæ ÜUæï ©œæÚÿæ‡æ ±æHæ
ç™œæ …æÝ Hï±ïxææ „æï ©œæÚÿæ‡æ ±æHï ç™œæ ¨ï Ðê±üÿæ‡æ ±æHï ç™œæ ÜUæï …æÝÝï ÜïU ÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„
Ýãè¢ ãæïxæè J §¨¨ï ¥Ý±Sƒæ Îæï¯ ¥æ²ïxææ ¥æñÚ S}æëç„²æï¢ ÜUæ ¨ç}}æŸæ‡æ Îæï¯ |æè ¥æ²ïxææ J
§¨ Ðí¨¢xæ }æï¢ ç™œæ, Ïæéçh, ¿ææÝ ²ï àæÏÎ Ð²æü²±æ™è ãñ¢ J ÿæç‡æÜU ç™œæ }ææÝÝï ±æHæï¢ ÜUæ ²ã
ç±™æÚ ãæï ¨ÜU„æ ãñ çÜU Ðê±üÿæ‡æ }æï¢ ÝcÅ ãé» ç™œæ ÜUæï ©œæÚÿæ‡æ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHæ ç™œæ …æÝ Hï±ïxææ
„æï -
(1) ²ã Îæï¯ ¥æ²ïxææ çÜU ¨Ïæ¨ï ¥‹„ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï ç™œæ ÜUæï ÜUæñÝ ¨æ ç™œæ …æÝïxææ ?
¥ƒæü„ì ©¨ÜUæï ÜUæï§ü |æè ç™œæ Ý …æÝ ¨ÜïUxææ J
(2) §¨ Îæï¯ ¨ï Ïæ™Ýï ÜïU çH» ²çÎ ²ã ÜUãæ …æ²ï, çÜU “»ÜU ç™œæ ÜUæï Îê¨Úæ ç™œæ …æÝïxææ,
Îê¨Úï ÜUæï „è¨Úæ …æÝïxææ §¨ ÐíÜUæÚ ™H„ï …æ²ï¢xæï, ¥ç‹„}æ ç™œæ „æï ÜUæï§ü ãæïxææ ãè Ýãè¢ J”
„æï §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ¥Ý±Sƒæ Îæï¯ ¥æ²ïxææ J
(3) S}æëç„Îæï¯ - ç…¨ Ðê±ü ±æHï ç™œæ Ýï ÍæÇGï ÜUæï Îï¶æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæ ¥Ýé|æ± çÜU²æ ãñ, ©¨
ç™œæ ÜUæï ¥æñÚ ©¨ÜïU ¥Ýé|æ± ÜUæï ©œæÚÿæ‡æ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï ç™œæ Ýï …æÝæ J „è¨Úï ÿæ‡æ
}æï¢ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï ç™œæ Ýï ©Ý ÎæïÝæï¢ ç™œææï¢ ÜUæï ¥æñÚ ©ÝÜïU ¥Ýé|æ±æï¢ ÜUæï …æÝæ J §¨ ÐíÜUæÚ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 336 ¨ê~æ 4–22
¨ï ¥ÝïÜU ç™œæ ©yÐ‹Ý ãæï„ï …æ²ï¢xæï ¥æñÚ ©ÝÜïU ¥Ýé|æ± |æè ¥ÝïÜU ©yÐ‹Ý ãæï„ï …æ²ï¢xæï J …Ïæ
©Ý Ðê±ü ÜïU ç™œææï¢ mæÚæ çÜU²ï xæ²ï ¥Ýé|æ±æï¢ ÜUè S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæïxæè „æï »ÜU S}æëç„ ÜïU ©yÐçœæÜUæH
}æï¢ ¥ÝïÜU S}æëç„²æ¡ ©yÐ‹Ý ãæï¢xæè J §¨ çSƒç„ }æï¢ çÜU¨ ç™œæ ÜUè ÜUæñÝ ¨è S}æëç„ ãñ ²ã Ð„æ
Ýãè¢ ™Hïxææ J ²ã „è¨Úæ Îæï¯ ¥æ²ïxææ J
(4) ÿæç‡æÜU ç™œæ }ææÝÝï ±æHï ²ã }ææÝ„ï ãñ¢ çÜU Ðæ¡™ SÜU‹{ ãæï„ï ãñ¢ J MÐ SÜU‹{, ±ïÎÝæ SÜU‹{,
¨¢¿ææ SÜU‹{, ç±¿ææÝSÜU‹{ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚ SÜU‹{ J }ææïÿæ ¥±Sƒæ ¥æÝï ÐÚ ²ï Ðê±ü ±æHï ¥àæéh
SÜU‹{ ÝcÅ ãæï …æ„ï ãñ¢, ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ »ÜU ¨œ± ç™œæ Úã„æ ãñ ¥æñÚ Ðæ¡™ àæéh SÜU‹{
Úã„ï ãñ¢ J àæéh SÜU‹{æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï xæéL…è ÜïU Ðæ¨ ÚãÜUÚ `Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ
ÜUM¡xææ' »ï¨æ ±ï ÜUã„ï¢ ãñ¢ ¥æñÚ ¥çÝy² ¥àæéh SÜU‹{æï¢ ÜUæï ÀæïÇGÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
ç…¨ çÝy² ¨œ± ÜUæï ±ï }ææÝ„ï ãñ¢, ©¨ÜUæï }ææÝÝï ÐÚ ã}æ çÝy² ¥æy}ææ }ææÝÝï ±æHï Ý ÏæÝ
…æ²ï¢ §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ±ï ÇÚ„ï ãñ¢ J
©‹ãæï¢Ýï §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ÜUæËÐçÝÜU }ææ‹²„æ¥æï¢ ÜUæï }ææÝ ÜUÚ Ïæ‹{-}ææïÿæ ÜUè Ã²±Sƒæ ¥S„-
Ã²S„ ÜUÚ Îè ãñ J §Ý }ææ‹²„æ¥æï¢ ÜUæï S±èÜUæÚ ÜUÚÝï ¨ï ÜUæï§ü |æè Ã²çv„ Ïæ‹{Ýæï¢ ¨ï ÀêÅÜUÚ }ææïÿæ
ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J §¨çH²ï ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï §üEÚ ÜïU mæÚæ ÏæÝæ²æ xæ²æ ç™œæ Sƒæ²è
ãñ J …è±æy}ææ ©¨ÜïU mæÚæ ç±ç±{ ¿ææÝæï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ¥æñÚ ç±ç±{ ÜUæ²æïZ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ ÜUÚ„æ ãñ J ¥æy}ææ
ç™œæ ÜUæï ¥æñÚ ©¨ÜïU mæÚæ …æÝï xæ²ï ç±¯²æï¢ ÜUæï …æÝ„æ ãñ J …Ïæ ¥æy}ææ ç™œæ mæÚæ ç±¯²æï¢ ÜUæï
…æÝ„æ ãñ, „Ïæ ç™œæ }æï¢ ¨¢SÜUæÚ ÐÇG …æ„ï ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï S}æëç„ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J ©¨ S}æëç„
ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHæ ¥æñÚ ÐÎæƒæïZ ÜUæï …æÝÝï ±æHæ çÝy² …è±æy}ææ ãñ J ç™œæ …ÇG ãæïÝï ¨ï Ý
ÐÎæƒæïZ ÜUæï …æÝ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ Ý S±²¢ S}æëç„ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ JJ 21 JJ
¥±0 - ÜUƒ}æì -
¥ƒü - çÜU¨ ÐíÜUæÚ ? (§¨ ç±¯² ÜUæï ¨ê~æ ÜïU mæÚæ ÜUãæ …æ„æ ãñ) -
ç™„ïÚÐíç„¨Ñì ÜíU}ææ²æS„ÎæÜUæÚæÐœææñ S±Ïæéçh¨¢±ïÎÝ}æì JJ 22 JJ
àæÏÎæƒü - (ç™„ï:) ™ï„Ý …è±æy}ææ (¥-Ðíç„¨¢ÜíU}ææ²æ:) MÐ, Ú¨ ¥æçÎ ç±¯²æï¢ }æï¢ Ý
ÍæéHÝï ç}æHÝï ±æHï ÜUæ („Îì-¥æÜUæÚ-¥æÐœææñ) ç±¯²æÜUæÚ ÐíæŒ„ ç™œæ ¨ï ¨}Ïæh ãæïÝï ÐÚ (S±-
Ïæéçh-¨¢±ïÎÝ}æì) ç±¯² ¨ï ²év„ ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - MÐ, Ú¨æçÎ ç±¯²æï¢ }æï¢ Ý ÍæéHÝï ±æHï ¥ÐçÚ‡ææ}æè ™ï„Ý …è±æy}ææ ÜïU ç±¯²æÜUæÚ
ÐíæŒ„ ç™œæ ¨ï ¨}Ïæh ãæïÝï ÐÚ, …è±æy}ææ ÜUæï ç±¯² ¨ï ²év„ ‘¥ÐÝï ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ’ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ¥ÐçÚ‡ææç}æÝè çã |ææïQëUàæçv„ÚÐíç„¨¢ÜíU}ææ ™, ÐçÚ‡ææç}æ‹²ƒïü Ðíç„¨¢ÜíUæ‹„ï±
„Îì±ëçœæ}æÝéÐ„ç„, „S²æp ÐíæŒ„™ñ„‹²æïÐxæíãS±M Ðæ²æ Ïæéçh±ëœæïÚÝéÜUæÚ}ææ~æ„²æ Ïæéçh±ëœ²ç±çàæcÅæ çã
¿ææÝ±ëçœæÚæw²æ²„ï J „ƒæ ™æïv„}æì-
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 337 ¨ê~æ 4–23
Ý Ðæ„æH¢ Ý ™ ç±±Ú¢ çxæÚè‡ææ¢, Ýñ±æ‹{ÜUæÚ¢ ÜéUÿæ²æï ÝæïÎ{èÝæ}æì J
xæéãæ ²S²æ¢ çÝçã„¢ Ïæíræ àææE„¢, Ïæéçh±ëçœæ}æç±çàæcÅæ¢ ÜU±²æï ±ïÎ²‹„ï JJ §ç„ JJ 22 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¥ÐçÚ‡ææç}æÝè ¥æñÚ Ðíç„¨Ñì ÜíU}æ‡æÚçã„ |ææïQëUàæçv„ ÐçÚ‡ææ}æè ÐÎæƒü (Ïæéçh)
}æï¢ Ðíç„¨¢ÜíUæ‹„æ ÜïU ¨}ææÝ (ãæïÜUÚ) ©¨ Ïæéçh ÜUè ±ëçœæ ÜUæ ¥Ýéxæ}æÝ ÜUÚ„è ãñ J ™ï„Ý àæçv„ ÜïU
ÐíÜUæàæ ¨ï ™ï„Ý ¨Îëàæ S±MÐ ÜUæï ÐíæŒ„ ©¨ Ïæéçh±ëçœæ ÜïU ¥ÝéÜUæÚ}ææ~æ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ Ïæéçh±ëçœæ ¨ï
¥ç|æ‹Ý (¨}ææÝ) ãè ¿ææÝ±ëçœæ ÜUãè …æ„è ãñ J ¥æñÚ »ï¨æ ÜUãæ xæ²æ ãñ - ç…¨}æï¢ çÝy² Ïæíræ çSƒ„
ãñ ±ã xæéãæ Ý Ðæ„æH ãñ, Ý Ð±ü„æï¢ ÜUè xæéãæ ãñ, Ý ¥‹{ÜUæÚ ãñ Ý ¨}æéÎíæï¢ ÜUæ ¥‹„S„H çÜU‹„é
™ï„Ý ¨ï ¥ç|æ‹Ý Ïæéçh±ëçœæ ãè xæéÈUæ ãñ, »ï¨æ ÜíUæ‹„Îàæèü ç±mæÝì …æÝ„ï ãñ¢ JJ 22 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU …è±æy}ææ ¨¢ÜíU}æ‡æ ¨ï Úçã„ ãñ J ¥ƒæü„ì ±ã
ç™œæ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ }æï¢ ÍæéH„æ ç}æH„æ Ýãè¢ ãñ J ©¨ÜïU ¥ÐÝï ç™œæ ÜïU ç±¯²æÜUæÚ ãæïÝï ÐÚ ©¨ï ¥ÐÝï
ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ¥ƒæü„ì ç™œæ ¥æy}ææ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ™ï„Ý±„ì ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ
ç±¯² ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ç±¯²æÜUæÚ ãæï„æ ãñ J ©¨ÜïU ¨æƒ ¥æy}ææ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ãæïÝï ÐÚ ¥æy}ææ
ÜUæï ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
…è±æy}ææ ¥ÐçÚ‡ææ}æè ãñ, ±ã ç™œæ ¨ï ¥æñÚ ç±¯²æï¢ ¨ï ç}æçŸæ„ Ýãè¢ ãæï„æ J ÐçÚ‡ææ}æè ç™œæ }æï¢
¨ç}}æçŸæ„ …ñ¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J …Ïæ ç™œæ ¥æy}ææ ¨ï ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ç±¯²æï¢ ÜïU ¥æÜUæÚ ÐíÜUæÚ ÜïU
ç™~æ ©„æÚ„æ ãñ „Ïæ …è±æy}ææ ç±¯²æÜUæÚ ç™œæ ÜUæï Îï¶„æ ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ¥æy}ææ ç™œæ ÜïU
¨æƒ ÍæéHæ ç}æHæ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J ±æS„± }æï¢ §Ý ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ ¥æy}ææ Ý „æï ç™œæ ÜUè |ææ¡ç„ ÐçÚ‡ææ}æè
ãæïÜUÚ ÐçÚ±œæüÝàæèH ãæï„æ ãñ ¥æñÚ Ý ãè ç™œæ ±æ ¥‹G² |ææñç„ÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨ç}}æçŸæ„ ãæï„æ ãñ J
¨ê~æ }æï¢ ÐçÆ„ („ÎæÜUæÚæÐœææñ) àæÏÎ ÜUæ ²ã ¥ƒü Ýãè¢ ãñ çÜU ¥æy}ææ ç™œæ ÜïU ¥æÜUæÚ }æï¢ ÐçÚ±<„„
ãæï …æ„æ ãñ J çÜU‹„é ç™œæ ¥æy}ææ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ©¨ÜUè ÐíïÚ‡ææ ¨ï Ðíƒ}æ ç±¯² ÜïU ¨æƒ
¨}Ïæh ãæï„æ ãñ, çÈUÚ ç±¯²æÜUæÚ ãæï„æ ãñ J ²ã ‘„ÎæÜUæÚæÐçœæ’ ãñ J ©¨ ç±¯²æÜUæÚ ç™œæ ÜUæï ¥æy}ææ
Îï¶„æ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥æy}ææ ç™œæ ¨ï ¨}Ïæh ãæïÜUÚ ¥ÐÝï ç™œæ ÜUæï …æÝ„æ ãñ J §¨è ÜUæï
‘S±Ïæéçh¨¢±ïÎÝ’ ÜUã„ï ãñ¢ J §¨¨ï ²ã ÐçÚ¿ææ„ ãé¥æ çÜU ç™œæ ç±¯²æÜUæÚ ãæïÜUÚ ¥ƒæü„ì ç±¯²æÝéMÐ
ÐçÚ±<„„ ãæïÜUÚ ç±¯² ÜUæï …Ýæ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¥æy}ææ ç™œææÝéMÐ ÐçÚ±<„„ Ý ãæïÜUÚ ç™œæ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{
}ææ~æ ÜUÚÜïU ©¨ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝ„æ ãñ JJ 22 JJ
¥±0 - ¥„pñ„Î|²éÐxæ}²„ï-
¥ƒü - ¥æñÚ §¨çH» ²ã S±èÜUæÚ çÜU²æ …æ„æ ãñ -
ÎícÅëöà²æïÐÚv„¢ ç™œæ¢ ¨±æüƒü}æì JJ 23 JJ
àæÏÎæƒü - (ÎícÅë-Îëà²-©ÐÚv„}æì) ÎícÅæ = …è±æy}ææ „ƒæ ¨}æS„ …ÇG ÐÎæƒæïZ ¨ï ¨}Ïæh
(ç™œæ}æì) ç™œæ (¨±ü-¥ƒü}æì) ™ï„Ý ¥æñÚ ¥™ï„Ý ÐÎæƒæïZ ÜïU S±MÐ …ñ¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 338 ¨ê~æ 4–23
¨ê~ææƒü - …è±æy}ææ „ƒæ ¨}æS„ …ÇG ÐÎæƒæïZ ¨ï ¨}Ïæh ç™œæ xæíãè„ë = …è±æy}ææ, xæíã‡æ
= §ç‹Îí²æ¡, xæíæs = àæÏÎæçÎ ç±¯² S±MÐ ±æHæ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - }æÝæï çã }æ¢„Ã²ïÝæƒïüÝæïÐÚv„}æì J „yS±²¢ ™ ç±¯²y±æçm¯ç²‡ææ ÐéL ¯ï‡ææùùy}æè²²æ
±ëœ²æùç|æ¨¢Ïæh}æì J „Îï„çÓ™œæ}æï± ÎícÅëöà²æïÐÚv„¢ ç±¯²ç±¯ç²çÝ|ææü¨¢ ™ï„Ýæ™ï„ÝS±M ÐæÐ‹Ý¢,
ç±¯²æy}æÜU}æŒ²ç±¯²æy}æÜUç}æ±æ™ï„Ý¢ ™ï„Ýç}æ± SÈUçÅÜU}æç‡æÜUËÐ¢ ¨±æüƒüç}æy²éÓ²„ï J
„ÎÝïÝ ç™œæ¨æM Œ²ï‡æ |æíæ‹„æ: ÜïUç™œæÎï± ™ï„Ýç}æy²æãé: J ¥ÐÚï ç™œæ}ææ~æ}æï±ïÎ¢ ¨±Z ÝæçS„ ¶Ë±²¢
xæ±æçÎÍæüÅæçÎp ¨ÜUæÚ‡ææï HæïÜU §ç„ J ¥ÝéÜU}ÐÝè²æS„ï J ÜUS}ææ„ì ? ¥çS„ çã „ï¯æ¢ |æíæç‹„Ïæè…¢
¨±üM ÐæÜUæÚçÝ|ææü¨¢ ç™œæç}æç„ J ¨}ææç{Ðí¿ææ²æ¢ Ðí¿æï²æïùƒü: Ðíç„çÏæ}Ïæè|æê„S„S²æH}ÏæÝè|æê„y±æÎ‹²: J
¨ ™ïÎƒüçpœæ}ææ~æ¢ S²æyÜUƒ¢ Ðí¿æ²ñ± Ðí¿ææM Ð}æ±{æ²ïü„ J „S}ææyÐíç„çÏæ}Ïæè|æê„æïƒü: Ðí¿ææ²æ¢ ²ïÝæ±{æ²ü„ï
¨ ÐéL ¯ §ç„ J »±¢ xæíãè„ëxæíã‡æxæíæsS±M Ðç™œæ|æïÎæ„ì ~æ²}æŒ²ï„Á…æç„„: Ðíç±|æ…‹„ï „ï ¨}²xÎ<àæÝ-
S„ñÚç{xæ„: ÐéL ¯ §ç„ JJ 23 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - }æÝ (¥ÐÝï) ¿æï² ÐÎæƒü ¨ï ©ÐÚ¢ç…„ (¨}Ïæh) ãñ J ¥æñÚ ±ã S±²¢ ç±¯²
ãæïÝï ¨ï ç±¯²è ÐéL¯ ¨ï (ç™œæ ÜUè) ¥ÐÝè ±ëçœæ mæÚæ ¨}Ïæh ãñ J ±ã ²ã ç™œæ ãè ÎícÅæ ¥æñÚ
öà² ¨ï ©ÐÚçT„ ãæï„æ ãñ, ç±¯² ¥æñÚ ç±¯²è ÜïU MÐ }æï¢ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J ™ï„Ý »±¢ ¥™ï„Ý S±MÐ
ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ, ç±¯²æy}æÜU ãæïÝï ÐÚ |æè ¥ç±¯² ÜïU ¨}ææÝ, ¥™ï„Ý ãæïÝï ÐÚ |æè ™ï„Ý ÜïU ¨öàæ
SÈUçÅÜU }æç‡æ ÜïU ¨öàæ, ¨±æüƒü = (¨±ü ç±¯²æy}æÜU) ÜUãæ …æ„æ ãñ J
¥„: ç™œæ ÜUè §¨ (ÐéL¯ ÜïU ¨æƒ) ¨}ææÝMÐ„æ ¨ï |æíæ‹„ ãæïÜUÚ ÜéUÀ Hæïxæ ©¨è (ç™œæ)
ÜUæï ™ï„Ý (ÐéL¯) ÜUã„ï ãñ¢ J ¥‹² Hæïxæ ¨}æS„ ÐÎæƒü ç™œæ }ææ~æ ãè ãñ, xææñ ¥æçÎ ¥æñÚ ÍæÅæçÎ
ÜUæÚ‡æ ¨çã„ HæïÜU Ýãè¢ ãñ, »ï¨æ ÜUã„ï ãñ¢, ±ï (ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜïU) Hæïxæ Î²æ ÜïU Ðæ~æ ãñ¢ J v²æï¢ ?
¨ÏæÜïU ¥æÜUæÚ ¨ï |ææ¨Ýï ±æHæ ç™œæ ©ÝÜUè |æíæç‹„ ÜUæ Ïæè… ãñ J ¨}ææç{ÜUæHèÝ Ïæéçh }æï¢ Ðíç„çÏæ}Ïæ
ÏæÝæ ãé¥æ ¿ææ„Ã² ¥ƒü ©¨ (Ðí¿ææ) ÜUæ ¥æH}ÏæÝ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ Ðí¿ææ ¨ï ¥‹² ãñ J ±ã (Ðíç„çÏæ}Ïæ
ÜïU MÐ }æï¢ ç±l}ææÝ) ¥ƒü ç™œæ ãè ãæï, „æï Ðí¿ææ ÜïU mæÚæ Ðí¿ææ ÜUæ S±MÐ ÜñU¨ï çÝçp„ çÜU²æ
(= …æÝæ) …æ² ? §¨çH²ï Ïæéçh }æï¢ Ðíç„çÏæç}Ïæ„ ÐÎæƒü ç…¨ÜïU mæÚæ …æÝæ …æ„æ ãñ, ±ã ÐéL¯
ãñ J …æï §¨ ÐíÜUæÚ xæíãè„ë, xæíã‡æ, xæíæs MÐ ¿ææÝæï¢ ÜïU ç|æ‹Ý ãæïÝï ¨ï §Ý „èÝæï¢ ÜUæï S±|ææ± ¨ï ç|æ‹Ý
MÐ ¨ï …æÝ„ï ãñ¢, ±ï ²ƒæƒü …æÝÝï ±æHï ãñ¢ J ©ÝÜïU mæÚæ ÐéL¯ (™ï„Ý …è±) ²ƒæƒü MÐ }æï¢ ¿ææ„
çÜU²æ xæ²æ ãñ JJ 23 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ÎícÅæ ¥æñÚ öà² ¨ï ¨}Ïæh ç™œæ ‘¨±æüƒü’
ÜUãæ„æ ãñ J
ÎícÅæ …è±æy}ææ ãñ ¥æñÚ ç™œæ „ƒæ ©¨ÜïU mæÚæ çÎ¶æ²ï …æÝï ±æHï ÐÎæƒæïZ ÜUæï ‘öà²’ ÜUã„ï ãñ¢ J
ç™œæ „èÝ çSƒç„²æï¢ }æï¢ Úã„æ ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 339 ¨ê~æ 4–24
(1) …Ïæ …è±æy}ææ ç™œæ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï çÜU¨è ¥‹² ÐÎæƒü ÜUæï …æÝ Úãæ ãæï„æ ãñ, ²lçÐ ©¨
¨}æ² ç™œæ ¿ææÝ ÜUæ ¨æ{Ý ãæï„æ ãñ ÐÚ‹„é ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ ±ã ç™œæ ©Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚÝï
±æHæ (¿ææ„æ) Ðí„è„ ãæï„æ ãñ „Ïæ ±ã ç™œæ `xæíãè„æ' ÜUãHæ„æ ãñ J
(2) …Ïæ …è±æy}ææ ç™œæ ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï çÜU¨è ¥‹² ÐÎæƒü ÜUæï …æÝ„æ ãñ „Ïæ ç™œæ ©¨ ÐÎæƒü
ÜUæï …æÝÝï ÜUæ ¨æ{Ý ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ `xæíã‡æ' ÜUãHæ„æ ãñ J
(3) …Ïæ …è±æy}ææ ç™œæ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ™æã„æ ãñ ¥æñÚ ç™œæ ÜUæï ãè …æÝ Úãæ ãæï„æ
ãñ, ©¨ ¨}æ² ç™œæ `xæíæs' ÜUãHæ„æ ãñ J §¨çH²ï ç™œæ ÜUæï ‘¨±æüƒü’ ÜUãæ ãñ J
§¨ çSƒç„ ÜUæï ÆèÜU Ý …æÝÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜéUÀ Hæïxæ ç™œæ ÜUæï ãè ¥æy}ææ }ææÝ„ï ãñ¢ J ÜéUÀ
Hæïxæ ¨Ïæ ÜéUÀ ç™œæ ÜUæï ãè }ææÝ„ï ãñ¢, Îëà²}ææÝ …xæ„ì (ÍæÅ ÐÅ ¥æçÎ) ÜUæï ç™œæ ¨ï ÐëƒÜìU Ýãè¢ }ææÝ„ï
§¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ ²ã ãñ çÜU ÜU|æè ç™œæ `xæíæs' MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ ¥ƒæü„ì …æÝÝï ²æïx² ÐÎæƒü ÜïU MÐ }æï¢
Úã„æ ãñ J ÜU|æè `xæíã‡æ' ÜïU MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ ¥ƒæü„ì çÜU¨è ÐÎæƒü ÜUæï …ÝæÝï ÜUæ ¨æ{Ý ÏæÝ„æ ãñ J
…ñ¨ï Ýï~æ …ÝæÝï ÜUæ ¨æ{Ý ãñ J ÜU|æè `¿ææ„æ' ÜïU MÐ }æï¢ Úã„æ ãñ ¥ƒæü„ì …æÝÝï ±æHï ÜïU MÐ }æï¢ Úã„æ
ãñ …ñ¨ï …è±æy}ææ J §Ý „èÝæï¢ MÐæï¢ }æï¢ ÚãÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜéUÀ Hæïxæ ç™œæ ÜUæï ãè ¨Ïæ ÜéUÀ ¨}æÛæ„ï
ãñ¢ J ç™œæ ÜUæï ÆèÜU MÐ }æï¢ Ý …æÝÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜéUÀ Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU »ÜU ™ï„Ý }æÝ ãñ ¥æñÚ Îê¨Úæ
…ÇG }æÝ ãñ J ±æS„ç±ÜU„æ ²ã ãñ çÜU xæíãè„ë, xæíã‡æ ¥æñÚ xæíæs §Ý „èÝæï¢ ÜUæï …æï ç±àæéh MÐ }æï¢ …æÝ„ï
ãñ¢, ±ï ãè …è±æy}ææ ÜïU ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ±æHï ãñ¢, ¥‹² Ýãè¢ J
§Ý „èÝæï¢ ÜUæ ç±àæéh ¿ææÝ ¨}ææç{ ÜïU mæÚæ ãæï ¨ÜU„æ ãñ, ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J ™æãï ÜUæï§ü çÜU„Ýæ |æè
çÜU‹ãè¢ ç±¯²æï¢ ÜUæ ç±mæÝì v²æï¢ Ý ÏæÝ …æ² J ÐÚ‹„é …Ïæ „ÜU ¨}ææç{ ÜïU mæÚæ ¥æy}ææ ¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ
ÜUæï Ýãè¢ …æÝ Hï„æ „Ïæ „ÜU ç±àæéh ç±mæÝì ãæïÜUÚ ¥ÐÝæ ¥æñÚ ¥‹²æï¢ ÜUæ ÜUË²æ‡æ Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„æ J §¨çH²ï Ðíy²ïÜU ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU }æñ¢ `xæíãè„ë' ¥æy}ææ ãê¡ J ç™œæ `xæíã‡æ'
= …ÝæÝï ÜUæ ¨æ{Ý ãñ ¥æñÚ …æï ç™œæ ÜïU mæÚæ …æï ÐÎæƒü …æÝï¢ …æ„ï ãñ¢, ±ï `xæíæs' ãñ¢ J »ï¨æ …æÝÝï
¨ï |æíæç‹„ ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ JJ 23 JJ
¥±0 - ÜéU„pñ„„ì-
¥ƒü - ²ã ÜñU¨ï ?
„Î¨¢w²ï²±æ¨Ýæç|æçp~æ}æçÐ ÐÚæƒZ ¨¢ãy²ÜUæçÚy±æ„ì JJ 24 JJ
àæÏÎæƒü - („Îì) ±ã ç™œæ (¥¨¢w²ï²-±æ¨Ýæç|æ:) ¥ÝçxæÝ„ ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï (ç™~æ}æì)
ç™ç~æ„ ãé¥æ (¥çÐ) |æè (ÐÚ-¥ƒü}æì) ÐÚ ¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ÜïU çH²ï ãñ (¨¢ãy²ÜUæçÚy±æ„ì) ¨œ±,
Ú…¨ì, „}æ¨ì §Ý „èÝ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï çÝ<}æ„ ãæïÜUÚ Ðí²æï…Ý ç¨h ÜUÚæÝï ±æHæ ãæïÝï ¨ï J
¨ê~ææƒü - ±ã ç™œæ ¥¨¢w² ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï ²év„ ãæïÝï ÐÚ |æè, ¥ÝïÜU ¥±²±æï¢ ¨ï çÝ<}æ„
ãæïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ±æHæ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ‘ÐÚæƒü’ ãñ J ¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü
MÐ Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUæï ç¨h ÜUÚæÝï ±æHæ ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 340 ¨ê~æ 4–24
Ã²æ0 |ææ0 - „Îï„çÓ™œæ}æ¨¢w²ï²æç|æ±æü¨Ýæç|æÚï± ç™~æèÜëU„}æçÐ ÐÚæƒZ ÐÚS² |ææïxææÐ±xææüƒZ Ý
S±æƒZ ¨¢ãy²ÜUæçÚy±æÎì xæëã±„ì J ¨¢ãy²ÜUæçÚ‡ææ ç™œæïÝ Ý S±æƒïüÝ |æç±„Ã²}æì J Ý ¨é¶ç™œæ¢ ¨é¶æƒZ,
Ý ¿ææÝ¢ ¿ææÝæƒü}æì J ©|æ²}æŒ²ï„yÐÚæƒü}æì J ²p |ææïxæïÝæÐ±xæïü‡æ ™æƒïüÝæƒü±æ‹ÐéL ¯: ¨ »± ÐÚ: J Ý ÐÚ:
¨æ}ææ‹²}ææ~æ}æì J ²œæé çÜUç@yÐÚ¢ ¨æ}ææ‹²}ææ~æ¢ S±M Ðï‡ææïÎæãÚïÎì ±ñÝæçàæÜUS„y¨±Z ¨¢ãy²ÜUæçÚy±æyÐÚæƒü}æï±
S²æ„ì J ²Sy±¨æñ ÐÚæï ç±àæï¯: ¨ Ý ¨¢ãy²ÜUæÚè ÐéL ¯ §ç„ JJ 24 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ±ã ²ã ç™œæ ¥¨¢w² ±æ¨Ýæ¥æï¢ mæÚæ ç™ç~æ„ ãæïÝï ÐÚ |æè ‘ÐÚæƒü’ ãñ J
‘ÐÚ’ ÜïU |ææïxææÐ±xæü ÜïU çH» ãñ, ¥ÐÝï çH» Ýãè¢ J ¨¢Íææ„MÐ ãæïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ±æHæ ç™œæ ¥ÐÝï
çH» Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ, ÍæÚ ÜïU ¨}ææÝ J ¨é¶|ææïxæ ÜïU çH» ¨æ{Ý|æê„ ç™œæ ¨é¶ ÜïU çH» Ýãè¢ ãæï„æ J
¿ææÝ ÜUæ ¨æ{Ý ç™œæ ¿ææÝ ÜïU çH» Ýãè¢ ãæï„æ J ²ï ÎæïÝæï¢ ãè ‘ÐÚ’ ÜïU çH» ãñ¢ J …æï |ææïxæ „ƒæ
¥Ð±xæü MÐè Ðí²æï…Ýæï¢ ¨ï ¨}Ïæh Ðí²æï…Ý ±æHæ ãñ, ±ã ãè ‘ÐÚ’ ãñ, ¥‹² ÜUæï§ü ¨æ}ææ‹²}ææ~æ ‘ÐÚ’
Ýãè¢ ãñ J ±ñÝæçàæÜU ç…¨ çÜU¨è ¨æ}ææ‹²}ææ~æ ÜUæï ©ÎæãÚ‡æ ÜïU MÐ }æï¢ ÐíS„é„ ÜUÚï, ±ã ¨æÚæ ¨¢Íææ„
MÐ ãæïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ±æHæ ãæïÝï ¨ï ‘ÐÚ’ ÜïU çH» ãè ãæï±ï J …æï „æï ±ã ç|æ‹Ý, ç±àæï¯ ãñ ¥æñÚ
¨¢Íææ„MÐ ãæïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ±æHæ Ýãè¢ ãñ, ±ã ÐéL¯ ãñ JJ 24 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ±ã ç™œæ ¥ÝïÜU ±æ¨Ýæ¥æï¢ ¨ï ²éQ ãæï„æ ãé¥æ |æè
…è±æy}ææ ÜïU Ðí²æï…Ý ÜïU çH²ï ãñ J v²æï¢çÜU ±ã „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUæ ¨¢Íææ„ MÐ ãæïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚ„æ ãñ J
…æï Hæïxæ ç™œæ ÜUæï ãè ¨Ïæ ÜéUÀ }ææÝ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¨¢¨æÚ ÜUè ¥‹² çÜU¨è ±S„é ÜUæï S±èÜUæÚ Ýãè¢
ÜUÚ„ï J „ƒæ …æï Hæïxæ ç™œæ ÜUæï ™ï„Ý ÐÎæƒü }ææÝ„ï ãñ¢, ©¨ÜïU ÐíïÚÜU ÐëƒÜUì ¥æy}ææ ÜUæï Ýãè¢ }ææÝ„ï J
©ÝÜUæï ±æS„ç±ÜU ¿ææÝ ÜUÚ±æÝï ÜïU çH²ï ¨ê~æÜUæÚ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ç™œæ ¥ÝïÜU …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú ÜUè ±æ¨Ýæ¥æï¢
¨ï ç™ç~æ„ ãñ J ÐéÝÚçÐ ÐÚæƒü ãñ ¥ƒæü„ì ‘ÐÚ’ ÜïU Ðí²æï…Ý |ææïxææÐ±xæü ÜïU çH²ï ãñ J v²æï¢çÜU ç™œæ „èÝ
xæé‡ææï¢ ¨ï ÏæÝæ ãñ J ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì ²ï „èÝ ©¨ÜïU ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ²ï „èÝæï¢ …ÇG ÐÎæƒü ãñ¢ J
§¨è ÜUæÚ‡æ ¨ï ç™œæ |æè …ÇG ÐÎæƒü ãñ J ç™œæ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUæ ¨¢Íææ„MÐ ãæïÜUÚ …è±æy}ææ ÜUï
ÜUæ²ü ÜUè ç¨çh ÜUÚ„æ ãñ §¨çH²ï §¨ï ‘¨¢ãy²ÜUæÚè’ ÜUãæ ãñ J
…æï ÐÎæƒü ¨¢ãy²ÜUæÚè ãæï„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì ¥ÝïÜU ¥±²±æï¢ ¨ï ÏæÝÜUÚ çÜU¨è ÜUæ²ü ÜUè ç¨çh ÜUÚ„ï
ãñ¢, ±ï ¥‹² ÜïU Ðí²æï…Ý ÜïU çH²ï ãæï„ï ãñ¢ J …ñ¨ï |æ±Ý, ²æÝ, ÍæÅ, ÐÅ ¥æçÎ J ²ï ¨|æè ÐÎæƒü
¥ÐÝï çH²ï Ýãè¢ ãñ¢ J |æ±Ý, |æ±Ý ÜïU çH²ï Ýãè¢ ãñ J ÍæÇGæ, ÍæÇGï ÜïU çH²ï Ýãè¢ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ
ç™œæ ±æ ¿ææÝ, ¿ææÝ ÜïU çH²ï Ýãè¢ ãñ J ÐÚ‹„é ‘ÐÚ’ ÜïU çH²ï ãñ J …æï |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü §Ý
ÎæïÝæï¢ Ðí²æï…Ýæï¢ ±æHæ ãñ, ±ãè ‘ÐÚ’ ãñ ¥ƒæü„ì …è±æy}ææ ãñ J ²çÎ ÜUæï§ü …è±æy}ææ ÜUæï |æè ¨¢ãy²ÜUæÚè
S±èÜUæÚ ÜUÚïxææ „æï …è±æy}ææ |æè ÐÚæƒü ãæï …æ²ïxææ J …æï ‘ÐÚ’ ãñ ±ã ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUæ
¨¢Íææ„MÐ ãæïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ±æHæ Ýãè¢ ãñ çÜU‹„é çÝy² ™ï„Ý ç±àæï¯ ÐÎæƒü ãñ J §¨¨ï ²ã ÐçÚ¿ææ„
ãæï xæ²æ çÜU ç™œæ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ¥æñÚ ¥çÝy² ÐÎæƒü ãñ J ¨¢Íææ„MÐ }æï¢ ©yÐ‹Ý
ãæïÜUÚ ÜUæ²ü ÜUè ç¨çh ÜUÚÝï ±æHæ ãæïÝï ¨ï ÐÚæƒü = …è±æy}ææ ÜïU Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï
ãñ J ¥ÐÝï Ðí²æï…Ý ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï Ýãè¢ ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 341 ¨ê~æ 4–25
¥æy}ææ »ÜU çÝy² »±¢ ™ï„Ý ÐÎæƒü ãñ J ±ã |ææïxæ ¥æñÚ }ææïÿæ Îæï Ðí²æï…Ýæï¢ ±æHæ ãñ J …ÇG ÐÎæƒæïZ
ÜïU ¨ç}}æŸæ‡æ ¨ï Ýãè¢ ÏæÝæ ãñ J §¨¨ï ²ã |æè ç¨h ãæï xæ²æ çÜU àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, ç™œæ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ
ÜUæï ÏæÝæÝï ±æHæ ¥æñÚ ÜU}ææüÝé¨æÚ …è±æy}ææ ÜUæï |ææïxæ ¥Ð±xæü ÎïÝï ±æHæ ¨±ü¿æ, ¨±üÃ²æÐÜU,¨±üàæçv„}ææÝì
§üEÚ ãñ J v²æï¢çÜU àæÚèÚæçÎ ¨|æè ÐÎæƒæïZ ÜUè Ú™Ýæ ¥æy}ææ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ ¥æñÚ Ý ãè ÜU}ææüÝé¨æÚ
¨Ïæ …è±æï¢ ÜUæï |ææïxææÐ±xæü ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ±æ ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH²ï »ÜU |ææïx² ãñ …æï „èÝ xæé‡ææï¢ ÜïU
¨¢Íææ„ ¨ï ÏæÝæ ãñ J Îê¨Úæ |ææïv„æ ãñ …æï çÝy² ™ï„Ý, »ÜUÎïàæè, àæé|ææàæé|æ ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J
„è¨Úæ |ææïxææÐ±xæü ÜUæï ÎïÝï ±æHæ §üEÚ ãñ J §Ý „èÝæï¢ ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥ÓÀï ÐíÜUæÚ ¨ï …æÝÝï, }ææÝÝï
¥æñÚ „ÎÝé¨æÚ ¥ÝécÆæÝ ¨ï }ææÝ± …è±Ý ¨ÈUH ãæï„æ ãñ J «x±ïÎ }æï¢ |ææïv„æ, |ææïx² ¥æñÚ |ææïxææï¢ ÜUæï
ÎïÝï ±æHï §üEÚ ÜUæ ¥ƒæü„ì „èÝæï¢ ÜUæ ©ÐÎïàæ çÜU²æ ãñ -
}æ¢~æ :- mæ ¨éÐ‡ææü ¨²é…æ ¨¶æ²æ ¨}ææÝ¢ ±ëÿæ¢ ÐçÚ ¯S±…æ„ï J
„²æïÚ‹²: çÐŒÐH¢ S±æmœ²Ý&Ý‹Ý‹²æï ¥ç|æ ™æÜUàæèç„ JJ «. 1/164/20 JJ
ÐÎæƒü :- ãï }æÝéc²æï ! (¨éÐ‡ææü) ¨é¢ÎÚ Ð¢¶æï¢ ±æHï (¨²é…æ) ¨}ææÝ ¨¢Ïæ¢{ Ú¶Ýï ±æHï (¨¶æ²æ)
ç}æ~ææï¢ ÜïU ¨}ææÝ ±œæü}ææÝ (mæ) Îæï Ð¶ïM (¨}ææÝ}æì) »ÜU (±ëÿæ}æì) …æï ÜUæÅæ …æ„æ, ©¨ ±ëÿæ ÜUæ (ÐçÚ,
¯S±…æ„ï) ¥æŸæ² ÜUÚ„ï ãñ¢ („²æï:) ©Ý}æï¢ ¨ï (¥‹²:) »ÜU (çÐŒÐH}æì) ©¨ ±ëÿæ ÜïU ÐÜïU ãé» ÈUH
ÜUæï (S±æÎé) S±æÎéÐÝ ¨ï (¥çœæ) ¶æ„æ ãñ ¥æñÚ (¥‹²:) Îê¨Úæ (¥Ý&ÝÝì) Ý ¶æ„æ ãé¥æ (¥ç|æ ™æÜUàæèç„)
¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï Îï¶„æ ãñ ¥ƒæü„ì ¨é‹ÎÚ ™HÝï-çÈUÚÝï ±æ çÜíU²æ…‹² ÜUæ}æ ÜUæï …æÝÝï ±æHï, Ã²æŒ²Ã²æÐÜU|ææ±
¨ï ¨æƒ ãè ¨}Ïæ‹{ Ú¶„ï ãé» ç}æ~ææï¢ ÜïU ¨}ææÝ ±œæü}ææÝ …è± ¥æñÚ §üàæ-ÐÚ}ææy}ææ ¨}ææÝ ÜUæ²üÜUæÚ‡æMÐ
Ïæírææ‡Ç Îïã ÜUæ ¥æŸæ² ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©Ý ÎæïÝæï¢ ¥ÝæçÎ …è± Ïæíræ }æï¢ …æï …è± ãñ, ±ã ÐæÐ-Ðé‡² ¨ï ©yÐ‹Ý
¨é¶-Îé:¶æy}æÜU |ææïxæ ÜUæï S±æÎéÐÝ ¨ï |ææïxæ„æ ãñ ¥æñÚ Îê¨Úæ ÐÚ}ææy}ææ ÜU}æüÈUH ÜUæï Ý |ææïxæ„æ ãé¥æ ©¨
|ææïxæ„ï ãé» …è± ÜUæï ¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï Îï¶„æ ¥ƒæü„ì ¨æÿæè ãñ, ²ã „é}æ …æÝæï J
|ææ±æƒü :- §¨ }æ¢~æ }æï¢ MÐÜUæHVæÚ ãñ J …è±, ÐÚ}ææy}ææ ¥æñÚ …xæ„ì ÜUæ ÜUæÚ‡æ ²ï „èÝ ÐÎæƒü
¥ÝæçÎ ¥æñÚ çÝy² ãñ¢ J …è± ¥æñÚ §üàæ-ÐÚ}ææy}ææ ²ƒæÜíU}æ ¨ï ¥ËÐ ¥Ý‹„ ™ï„Ý ç±¿ææÝ±æÝì ¨Îæ
ç±Hÿæ‡æ Ã²æŒ²Ã²æÐÜU|ææ± ¨ï ¨¢²év„ ¥æñÚ ç}æ~æ ÜïU ¨}ææÝ ±œæü}ææÝ ãñ¢ J ±ñ¨ï ãè ç…¨ ¥Ã²v„
ÐÚ}ææ‡æéMÐ ÜUæÚ‡æ ¨ï ÜUæ²üMÐ …xæ„ì ãæï„æ ãñ ±ã |æè ¥ÝæçÎ ¥æñÚ çÝy² ãñ J ¨}æS„ …è± ÐæÐ
Ðé‡²æy}æÜU ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÜïU ©ÝÜïU ÈUHæï¢ ÜUæï |ææïxæ„ï ãñ¢ ¥æñÚ §üEÚ »ÜU ¨Ïæ ¥æïÚ ¨ï Ã²æŒ„ ãæï„æ
ãé¥æ ‹²æ² ¨ï ÐæÐ Ðé‡² ÜïU ÈUH ÜUæï ÎïÝï ±æHï ‹²æ²æ{èàæ ÜïU ¨}ææÝ Îï¶„æ ãñ J
- }æã<¯ Î²æÝ‹Î ±ïÎ|ææc² JJ 24 JJ
ç±àæï¯Î<àæÝ ¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæç±çÝ±ëçœæ: JJ 25 JJ
àæÏÎæƒü - (ç±àæï¯-Î<àæÝ:) [ç±±ïÜU w²æç„ mæÚæ …è±æy}ææ ¥æñÚ ç™œæ }æï¢ |æïÎ ÜUæï Îï¶Ýï
±æHï] ç±àæï¯ ¿ææÝè ÜUè (¥æy}æ-|ææ±-|ææ±Ýæ) ¥æy}æç±¯²ÜU ç…¿ææ¨æ (ç±çÝ±ëçœæ:) çÝ±ëœæ ãæï
…æ„è ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 342 ¨ê~æ 4–25
¨ê~ææƒü - ç±±ïÜUw²æç„ mæÚæ ÐéL¯ ¥æñÚ ç™œæ }æï¢ |æïÎ ÜUæï Îï¶Ýï ±æHï ²æïxæè ÜUè `}æñ¢ ÜUæñÝ ãê¡',
`ÜñU¨æ ãê¡', `v²æ ƒæ', `¥æxæï v²æ ãæïª¡xææ' §¨ ÐíÜUæÚ ÜUè ‘¥æy}æç±¯²ÜU ç…¿ææ¨æ’ ¨}ææŒ„
Ã²æ0 |ææ0 - ²ƒæ Ðíæ±ëç¯ „ë‡ææVäÚS²æïÎì|æïÎïÝ „ÎìÏæè…¨œææÝé}æè²„ï, „ƒæ }ææïÿæ}ææxæüŸæ±‡æïÝ ²S²
Úæï}æã¯æüŸæéÐæ„æñ öà²ï„ï, „~ææŒ²çS„ ç±àæï¯ÎàæüÝÏæè…}æÐ±xæü|ææxæè²¢ ÜU}ææüç|æçÝ±ü<„„ç}æy²Ýé}æè²„ï J
„S²æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ S±æ|ææç±ÜUè Ðí±„ü„ï, ²S²æ|ææ±æçÎÎ}æév„¢-S±|ææ±¢ }æévy±æ Îæï¯ælï¯æ¢ Ðê±üÐÿæï
L ç™|æü±y²L ç™p çÝ‡æü²ï |æ±ç„ J „~ææy}æ|ææ±|ææ±Ýæ ÜUæïùã}ææ¨¢, ÜUƒ}æã}ææ¨¢, ôÜUçS±çÎÎ¢, ÜUƒ¢çS±çÎÎ¢,
ÜïU |æç±c²æ}æ:, ÜUƒ¢ ±æ |æç±c²æ}æ §ç„ J ¨æ „é ç±àæï¯Î<àæÝæï çÝ±œæü„ï J ÜéU„: ? ç™œæS²ñ±ñ¯ ç±ç™~æ:
ÐçÚ‡ææ}æ:, ÐéL ¯Sy±ÿ²æ}æç±læ²æ¢ àæéhçpœæ{}æñüÚÐÚæ}æëcÅ §ç„ J „„æïùS²æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ ÜéUàæHS²
ç±çÝ±„ü„ §ç„ JJ 25 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…¨ ÐíÜUæÚ ±¯æü ÜUæH }æï¢ Íææ¨ ÜïU ¥¢ÜéUÚ çÝÜUHÝï ¨ï ©¨ÜïU Ïæè… ÜUè
¨œææ ÜUæ ¥Ýé}ææÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ, ©¨è ÐíÜUæÚ }ææïÿæ}ææxæü ÜïU Ÿæ±‡æ ¨ï ç…¨ÜïU Úæï}ææ@ ¥æñÚ ¥ŸæéÐæ„
Îï¶ï …æ„ï ãñ¢, ©¨}æï¢ |æè (²æïxææXæÝécÆæÝæçÎ) ÜU}ææïZ ¨ï ¨}ÐæçÎ„, }ææïÿæ çÎHæÝï±æHæ, ç±àæï¯ ¿ææÝ ÜUæ
ÜUæÚ‡æ ãñ, »ï¨æ ¥Ýé}ææÝ ¨ï …æÝæ …æ„æ ãñ J ©¨ÜUè S±æ|ææç±ÜU ‘¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ’ Ðí±ëœæ ãæï„è
ãñ J ç…¨ÜïU ¥|ææ± }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU ``¥ÐÝè ¥æy}æ¨œææ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ Îæï¯ ÜïU ÜUæÚ‡æ §ÝÜUè Ðê±üÐÿæ
(¥Ýæy}æ±æÎ) }æï¢ Lç™ ãæï„è ãñ ¥æñÚ çÝ‡æü² }æï¢ ¥Lç™ ãæï„è ãñ J'' ‘¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ’ ²ã ãñ çÜU }æñ¢
ÜUæñÝ ƒæ ? }æñ¢ ÜñU¨æ ƒæ ? ²ã v²æ ãñ ? ²ã ÜñU¨æ ãñ ? v²æ ãæï¢xæï ? ÜñU¨ï ÏæÝï¢xæï ? ±ã |ææ±Ýæ
ç±àæï¯Îàæèü ÜUè çÝ±ëœæ ãæï„è ãñ J v²æï¢ ? ²ã ç±ç™~æ ÐçÚ‡ææ}æ ç™œæ ÜUæ ãè ãñ J ¥ç±læ ÜïU Ý ÚãÝï
ÐÚ ÐéL¯ ç™œæ{}ææïZ ¨ï ÐëƒÜUì ãæï …æ„æ ãñ J ©¨¨ï ÜéUàæH (²æïxæè) ÜUè ‘¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ’ çÝ±ëœæ ãæï
…æ„è ãñ JJ 25 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç±àæï¯¿æ ¥ƒæü„ì àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, ç™œæ ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ
ÜïU S±MÐ ÜUæï ¥æñÚ ¥æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæï ç±àæéh MÐ ¨ï …æÝÝï ±æHï ²æïxæè ÜUè
‘¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ’ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„è ãñ J
‘¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ ÜUæ S±M Ð’ …æÝÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ J ©¨ÜUæï »ï¨ï …æÝÝæ ™æçã» çÜU - }æñ¢
|æê„ÜUæH }æï¢ ÜUæñÝ ƒæ ? çÜU¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ƒæ ? ²ã àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, }æÝ ¥æçÎ v²æ ãñ¢ ? çÜU¨ ÐíÜUæÚ
¨ï ãñ¢ ? ã}æ ¨|æè ¥æxæï ¥æÝï ±æHï ¨}æ² }æï¢ v²æ ãæï¢xæï ? ÜñU¨ï ãæï¢xæï ? ²ã ¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ ãñ J
²ã ¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ ç±àæï¯¿æ ¥ƒæü„ì àæÚèÚ, §ç‹Îí²æ¡, ç™œæ ¥æçÎ …ÇG ÐÎæƒæïZ ¥æñÚ ¥æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ
ÜUæï …æÝÝï ±æHï Ã²çv„ ÜUè çÝ±ëœæ ãæï …æ„è ãñ J
‘¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ’ ÜUæï ¨}æÛææÝï ÜïU çH²ï »ÜU öcÅæ‹„ çÎ²æ ãñ çÜU - }ææïÿæ }ææxæü ÜUæ ©ÐÎïàæ
¨éÝÝï ¨ï ç…¨ Ã²çv„ ÜïU Úæï}ææ@ ¥æñÚ ¥ŸæéÐæ„ çÎ¶æ§ü Îï„ï ãñ¢ ©¨ Ã²çv„ Ýï Ðê±ü…‹}ææï¢ }æï¢ }ææïÿæàææ›æï¢
ÜUæï ÐÉGæ-ÐÉGæ²æ ãñ J ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ çÜU²æ ãñ J ÿÐéL¯æï¢ ÜïU ¨¢xæ ¨ï }ææïÿæ ç±læ
ÜUæï ¨éÝæ ãñ J §¨¨ï ¥Ýé}ææÝ ãæï„æ ãñ çÜU §¨ Ã²çv„ }æï¢ }ææïÿæÐíæçŒ„ ÜUÚÝï ÜïU Ïæè… ãñ¢ J ç…¨
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 343 ¨ê~æ 4–26
Ã²çv„ ÜïU …è±Ý }æï¢ ¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæ Ýãè¢ ãæï„è, ©¨ Ã²çv„ ÜUè Lç™ }ææïÿæ}ææxæü }æï¢ Ýãè¢ ãæï„è J çÜU‹„é
©¨ÜUè Lç™ ÜïU±H ç±¯² |ææïxææï¢ }æï¢ Ú„ ÚãÝï ÜUè ãæï„è ãñ J »ï¨æ |ææïxæ±æÎè Ã²çv„ ÜUã„æ ãñ çÜU ¥xæHï-
çÐÀHï …‹}æ ÜUæï çÜU¨Ýï Îï¶æ ãñ J ¥æy}ææ, ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï ÜUæï§ü |æè Ýãè¢ …æÝ„æ J Ý ÜUæï§ü Ïæ‹{Ý ãñ
¥æñÚ Ý ÜUæï§ü }ææïÿæ ãñ, ¶æ¥æï-Ðè¥æï, }ææñ… ÜUÚæï J ¥æy}ææ-ÐÚ}ææy}ææ, {}ææü{}æü, }ææïÿæ ÜUè Ïææ„æï¢ ÜUæï ÀæïÇG
Îæï J §Ý |ææïxæ}ææxæü ±æHæï¢ ÜUæ …è±Ý ÜñU¨æ ãæï„æ ãñ, ©ÐçÝ¯yÜUæÚ Ýï ©¨ÜUæï SÐcÅ çÜU²æ ãñ -
¥ç±læ²æ}æ‹„Úï ±œæü}ææÝæ: S±²‹{èÚæ: Ðç‡Ç„}}æ‹²}ææÝæ: J
Î‹Îí}²}ææ‡ææ: ÐçÚ²ç‹„ }æêÉæ ¥‹{ïÝñ± Ýè²}ææÝæ ²ƒæ‹{æ: JJ ÜUÆæïÐçÝ¯Îì 2/5 JJ
|ææ±æƒü - ¥ç±læ²æ}æì - ¥ç±læ }æï¢, Ðíï² }ææxæü }æï¢; ¥‹„Úï - Ïæè™ }æï¢; ±œæü}ææÝæ: - ©ÐçSƒ„,
ÐÇGï ãé»; S±²}æì - ¥ÐÝï ¥æÐ ãè; {èÚæ: - ¿ææÝè; Ðç‡Ç„}}æ‹²}ææÝæ: - ¥ÐÝï ¥æÐ ÜUæï Ðç‡Ç„
(™„éÚ, ¿ææÝè) ¨}æÛæÝï ±æHï; Î‹Îí}²}ææ‡ææ: - ÅïÉGï }ææxæü ÐÚ ™H„ï ãé»; ÐçÚ²ç‹„ - |æÅÜU„ï ãñ¢; }æêÉæ:
- }ææïãxæíS„, }æê¶ü; ¥‹{ïÝñ± - ¥‹{ï ¨ï ãè; Ýè²}ææÝæ: - Hï …æ²ï …æ„ï ãé»; ²ƒæ ¥‹{æ: - …ñ¨ï
¥‹{ï JJ 25 JJ
„Îæ ç±±ïÜUçÝ}Ý¢ ÜñU±Ë²Ðíæx|ææÚ¢ ç™œæ}æì JJ 26 JJ
àæÏÎæƒü - („Îæ) ç±±ïÜU¿ææÝ ÜïU ãæïÝï ÐÚ (ç±±ïÜUçÝ}Ý}æì) ç±±ïÜU}ææxæü ÜUè ¥æïÚ ™HÝï ±æHæ
(ÜñU±Ë²-Ðíæx|ææÚ}æì) }ææïÿæ ÐíæŒ„ ÜUÚæÝï ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï ²év„ (ç™œæ}æì) ç™œæ ãæï …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ç±±ïÜUw²æç„ ÐíæŒ„ ãæïÝï ÐÚ ¥ƒæü„ì Ïæéçh ¥æñÚ …è±æy}ææ ÜïU |æïÎ ÜUæ ¿ææÝ ãæïÝï
ÐÚ ç™œæ ç±±ïÜU}ææxæü ÜUè ¥æïÚ ™HÝï ±æHæ „ƒæ }ææïÿæ ÐíæŒ„ ÜUÚæÝï ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï ²év„ ãæï
…æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „ÎæÝè¢ ²ÎS² ç™œæ¢ ç±¯²Ðíæx|ææÚ}æ¿ææÝçÝ}Ý}ææ¨è„ì, „ÎS²æ‹²ƒæ |æ±ç„
ÜñU±Ë²Ðíæx|ææÚ¢ ç±±ïÜU ¿ææÝçÝ}Ýç}æç„ JJ 26 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - „Ïæ ²æïxæè ÜUæ ç™œæ ÐãHï …æï ç±¯²æç|æ}æé¶ ¥¿ææÝ }ææxæü ÜUæ ¥Ýé¨Ú‡æ ÜUÚÝï
±æHæ ƒæ, ©¨ÜUæ ±ã (ç™œæ) ¥‹² ÐíÜUæÚ ÜUæ ¥ƒæü„ì ÜñU±Ë²æç|æ}æé¶ = ç±±ïÜU }ææxæü ÜUæ ¥Ýé¨Ú‡æ
ÜUÚÝï ±æHæ ãæï„æ ãñ JJ 26 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU ç±àæï¯ ¿ææÝè ÜUæ ç™œæ, ç±±ïÜU ÜUè ¥æïÚ ÛæéÜU …æ„æ
ãñ ¥æñÚ }ææïÿæ ÐíæçŒ„ ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï ÐçÚÐê‡æü ãæï …æ„æ ãñ J
ç±±ïÜU¿ææÝ ÜUè ©yÐçœæ ÜïU Ðê±ü ¨æ{ÜU ÜUæ ç™œæ ¨æ¢¨æçÚÜU ç±¯² |ææïxææï¢ }æï¢ ÛæéÜUæ ãé¥æ ãæï„æ
ãñ J ¥æñÚ |ææïxææï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ±æÝï ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï ÐçÚÐê‡æü ãæï„æ ãñ J ç±àæï¯¿ææÝ ÜUè ©yÐçœæ ÜïU Ðpæ„ì
¨æ{ÜU ÜUæ ç™œæ ç±±ïÜU ÜUè ¥æïÚ ÛæéÜU …æ„æ ãñ J ç±±ïÜU ¨ï Ðê±ü ç™œæ |ææïxææï¢ ÜUè ¥æïÚ ¥xæí¨Ú Úã„æ
ãñ, ç±±ïÜU ãæïÝï ÐÚ ¨}ææç{ ÜUè ¥æïÚ ¥xæí¨Ú ÚãÝï Hxæ„æ ãñ J ç…¨ ÐíÜUæÚ ª¡™è |æêç}æ ãæïÝï ÐÚ …H
Ýè™è |æêç}æ ÜUè ¥æïÚ Ïæã„æ ãñ, ©¨ ¥æïÚ ¨ï Ïææ¡{ Ïææ¡{ÜUÚ ÚæïÜU çÎ²æ …æ² ¥æñÚ Îê¨Úè ¥æïÚ ¨ï Ïææ¡{
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 344 ¨ê~æ 4–27
ÜUæï ãÅæ çÎ²æ …æ² „æï …H ±ãæ¡ ¨ï ãÅÜUÚ Îê¨Úï çÝ}ÝSƒH ÜUè ¥æïÚ ÏæãÝï Hxæ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ
¨ï …Ïæ ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ¨æ{ÜU ç™œæ ÜUæï |ææïxææï¢ ¨ï ÚæïÜU Îï„æ ãñ „æï ©¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ç™œæ
ç±±ïÜU ÜUè ¥æïÚ ç±™ÚÝï Hxæ„æ ãñ J …Ïæ ç±±ïÜU ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ãæï„è ãñ „Ïæ ç™œæ }æï¢ |ææïxæ |æéxææÝï
ÜUæ ¨æ}æ‰²ü |æÚæ ãé¥æ ãæï„æ ãñ J §¨è ÜUæ Ýæ}æ ‘ç±¯² Ðíæx|ææÚ’ ãñ J
…Ïæ ²æïxææ|²æ¨è ç±±ïÜU-±ñÚæx² ÜïU mæÚæ ç™œæ ÜUæï ç±àæéh ÏæÝæ Hï„æ ãñ, „Ïæ ±ã ‘ÜñU±Ë² Ðíæx|ææÚ’
ãæï …æ„æ ãñ ¥ƒæü„ì }ææïÿæÐíæçŒ„ ÜïU ¨æ}æ‰²ü ¨ï ÐçÚÐê‡æü ãæï …æ„æ ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ç™œæ ÜUæï ¥ç{ÜUæÚ
}æï¢ Ú¶Ýæ ¨ÚH ãæï …æ„æ ãñ J ²çÎ ²æïxææ|²æ¨è ç±±ïÜU-±ñÚæx² ÜUè ¨éÚÿææ ÜïU çH²ï ©ç™„ Ðí²æ¨
ÜUÚÝæ ÀæïÇG Îï„æ ãñ „æï …æï ¥±Sƒæ ç±±ïÜU¿ææÝ ¨ï Ðê±ü ãæï„è ãñ, ±ãè ¨æ¢¨æçÚÜU çSƒç„ çÈUÚ ©yÐ‹Ý
ãæï ¨ÜU„è ãñ J §¨çH²ï ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ÜUè ©yÐçœæ ÜïU çH²ï ©ç™„ Ðí²yÝ ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ç±±ïÜU,
±ñÚæx² ÜUè ¨éÚÿææ ÜïU çH²ï |æè Ðê‡æü Ðí²yÝ ÜUÚ„ï ÚãÝæ ™æçã²ï JJ 26 JJ
„çÓÀÎíï¯é Ðíy²²æ‹„Úæç‡æ ¨¢SÜUæÚï|²: JJ 27 JJ
àæÏÎæƒü - („„ì-çÀÎíï¯é) ç±±ïÜU-¿ææÝ-Ðí±æã ÜïU }æŠ² }æŠ² }æï¢ ÅêÅÝï ÐÚ (Ðíy²²-¥‹„Úæç‡æ)
ç±±ïÜU-¿ææÝ ¨ï ç|æ‹Ý ¨æ¢¨æçÚÜU ¿ææÝ [©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢] (¨¢SÜUæÚï|²:) Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï J
¨ê~ææƒü - ç±±ïÜU-¿ææÝ ÜUæ Ðí±æã, }æŠ² }æŠ² }æï¢ ÅêÅ …æÝï ÐÚ Ã²éyƒæÝ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ
ç±±ïÜU-¿ææÝ ¨ï ç|æ‹Ý ¨æ¢¨æçÚÜU-¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - Ðíy²²ç±±ïÜUçÝ}ÝS² ¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æw²æç„}ææ~æÐí±æçã‡æçpœæS² „çÓÀÎíï¯é Ðíy²²æ‹„-
Úæ‡²S}æèç„ ±æ }æ}æïç„ ±æ …æÝæ}æèç„ ±æ Ý …æÝæ}æèç„ ±æ J ÜéU„: ? ÿæè²}ææ‡æÏæè…ï|²: Ðê±ü¨¢SÜUæÚï|²
§ç„ JJ 27 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç±±ïÜU ¿ææÝ ÜUæ ¥Ýé¨Ú‡æ ÜUÚÝï ±æHï, ¨œ±-ÐéL¯-¥‹²„æw²æç„-}ææ~æ MÐ
}æï¢ Ðí±æçã„ ãæïÝï ±æHï ç™œæ ÜïU }æŠ²-}æŠ² }æï¢, ¥‹² ¿ææÝ ©çÎ„ ãæï„ï ãñ¢ …ñ¨ï çÜU `}æñ¢ ãê¡' ±æ `}æïÚæ
ãñ', ôÜU ±æ `}æñ¢ …æÝ„æ' ãê¡ ¥ƒ±æ ‘Ýãè¢ …æÝ„æ ãê¡’ J v²æï¢ ? ÿæè‡æ ãæï Úãï Ïæè… ±æHï Ðê±ü ÜïU
¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï JJ 27 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU ç±±ïÜU²év„ ç™œæ ÜïU ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜïU ÜUæÚ‡æ }æŠ² }æŠ² }æï¢ ç±±ïÜU¿ææÝ ÜïU ç±Lh ç±¯²|ææïxæ ¨ï ¨}Ïæh ¿ææÝæï¢ ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J
¥ÝïÜU …‹}ææï¢ ¨ï ¥æy}ææ ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæ„æ ¥æ²æ ãñ J ©Ý |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ¥y²‹„
öÉG ãæï …æÝï ÐÚ ©ÝÜUæï ¥ËÐ ¿ææÝ ±ñÚæx² ¨ï ÎêÚ ÜUÚÝæ ÜUçÆÝ ãñ J ÐÚ‹„é ¥¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J …Ïæ
²æïxææ|²æ¨è ƒæïÇGæ ¨æ |æè ¥¨æ±{æÝ ãæï …æ„æ ãñ „æï ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ÜUè çSƒç„ }æï¢ àæñçƒË² ¥æ …æ„æ
ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ |ææïxææï¢ ¨ï ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢ ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï ±æHï ¿ææÝ ©yÐ‹Ý
ãæï„ï ãñ¢ J ¨æ¢¨æçÚÜU ¥±Sƒæ }æï¢ Ã²çv„ `}æñ¢' ¥æñÚ `}æïÚæ' §¨ ¨}Ïæ‹{ ÜUæï ¥y²‹„ öÉG ÏæÝæ Hï„æ
ãñ J ±ã ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU ²ï ¨¢¨æÚ ÜïU ÐÎæƒü }æïÚï ãñ¢ ¥æñÚ }æñ¢ §ÝÜUæ S±æ}æè ãê¡ J ²ï ¨Îæ }æïÚï ¨æƒ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 345 ¨ê~æ 4–28
Úãï¢xæï J »ï¨è }ææ‹²„æ ¨ï ÏæÝï ¨¢SÜUæÚ ç±±ïÜU, ±ñÚæx² ÜïU ÜéUÀ çàæçƒH ãæï„ï ãè ©|æÚ ¥æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©Ý
¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ²ã ¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ çÜU ²ï ÐÎæƒü }æïÚï ãñ¢ J }æñ¢ §ÝÜUæ S±æ}æè ãê¡ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU …æï
¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢, ©ÝÜUæ Ýæ}æ ‘Ðíy²²æ‹„Úæç‡æ’ ãñ J
²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï §Ý ¨æ¢¨æçÚÜU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï Ðíƒ}æ çÝÏæüH ÜUÚÜUï ÐéÝ: Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ
}æï¢ Ðãé¡™æ çÎ²æ …æ„æ ãñ J §¨ çSƒç„ ÜïU Ðpæ„ì ²æïxæ ÜïU ç±Úæï{è ¿ææÝ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„ï J §¨ ç±¯²
}æï¢ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU àæé|æ ±æ ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý |æè çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ ¨}ææŒ„
|æè çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH²ï àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜUæ ¥æñÚ ¥àæé|æ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÝcÅ
ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²yÝ ÜUÚ„ï ÚãÝæ ™æçã²ï JJ 27 JJ
ãæÝ}æï¯æ¢ vHïàæ±Îév„}æì JJ 28 JJ
àæÏÎæƒü - (ãæÝ}æì) Ýæàæ (»¯æ}æì) §Ý [HæñçÜUÜU ¨¢SÜUæÚæï¢] ÜUæ [|æè] (vHïàæ±„ì) vHïàææï¢
ÜïU ¨}ææÝ (©v„}æì) ÜUãæ xæ²æ ãñ J
¨ê~ææƒü - „Ð, S±æŠ²æ², §üEÚÐíç‡æ{æÝ „ƒæ ç±±ïÜUw²æç„ ¥æçÎ ©Ðæ²æï¢ ¨ï §Ý HæñçÜUÜU
¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ |æè Ýæàæ vHïàææï¢ ÜïU Ýæàæ ÜïU ¨}ææÝ ÜUãæ xæ²æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²ƒæ vHïàææ Îx{Ïæè…|ææ±æ Ý ÐíÚæïã¨}æƒæü |æ±ç‹„, „ƒæ ¿ææÝæçxÝÝæ Îx{Ïæè…|ææ±:
Ðê±ü¨¢SÜUæÚæï Ý Ðíy²²Ðí¨ê|æü±ç„ J ¿ææÝ¨¢SÜUæÚæS„é ç™œææç{ÜUæÚ¨}ææçŒ„}æÝéàæïÚ„ §ç„ Ý ç™‹y²‹„ï JJ 28 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ç…¨ ÐíÜUæÚ Îx{Ïæè…|ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãé» vHïàæ ©ÎìÏæéh ãæïÝï }æï¢ ¥¨}æƒü
ãæï …æ„ï ãñ¢ ©¨è ÐíÜUæÚ ¿ææÝMÐè ¥çxÝ ¨ï Îx{Ïæè… |ææ± ÜUæï ÐíæŒ„ ãé±ï Ðê±ü¨¢SÜUæÚ, (HæñçÜUÜU) ¿ææÝ
ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï }æï¢ ¥¨}æƒü ãæï„ï ãñ¢ J ¿ææÝ¨¢SÜUæÚ „æï ç™œæ ÜïU |ææïxææÐ±xæü ¨}ÐæÎÝ ÜUæ²ü ãæïÝï „ÜU
ÏæÝï Úã„ï ãñ¢ §¨çH²ï ©ÝÜïU ç±Ýæàæ ÜïU çH» ç±™æÚ Ýãè¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ JJ 28 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU §¨¨ï Ðê±ü ¨ê~æ }æï¢ ÜUãï xæ²ï ç±¯²|ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæ Ýæàæ vHïàææï¢ ÜïU Ýæàæ ÜïU ¨}ææÝ ÜUãæ xæ²æ …æÝÝæ ™æçã²ï J
²æïxæÎàæüÝ ÜïU Îê¨Úï ÐæÎ ÜïU Ðíƒ}æ ¨ê~æ }æï¢ vHïàææï¢ ÜUæï „Ýé = çÝÏæüH ÜUÚÝï ÜUè ç±ç{ ÜUæ ÜUƒÝ
çÜU²æ ãñ J „Ð, S±æŠ²æ² ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï vHïàææï¢ ÜUæï „Ýé ÜUÚÝæ ™æçã²ï J ©Ý vHïàææï¢ ÜïU „Ýé
ãæï …æÝï ÜïU Ðpæ„ì Îê¨Úï ÐæÎ ÜïU 10±ï¢, 11±ï¢ ¨ê~ææï¢ }æï¢ ©ÝÜïU Ýæàæ ÜUè ç±ç{ Ïæ„æ§ü ãñ J ²æïxæ ÜïU
¥æÆ ¥Xæï¢ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï ¥àæéçh ÜUæ Ýæàæ ¥æñÚ ¿ææÝ ÜUè Ðí±ëçœæ ç±±ïÜUw²æç„ Ð²ü‹„ ãæï„è ãñ J
ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU ¥|²æ¨ ¥æñÚ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ¨ï vHïàææï¢ ÜUæï Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ }æï¢ Ðãé¡™æ²æ …æ„æ
ãñ J ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜïU ÐçÚÐv± ãæïÝï ÐÚ ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J
¥ƒæü„ì „èÝæï¢ xæé‡æ |ææïxææÐ±xæü ÜUæï ç¨h ÜUÚÜïU çÝcÐí²æï…Ý ãæï …æ„ï ãñ¢ J ²ã vHïàææï¢ ÜïU Ýæàæ ÜUè
ç±ç{ ãñ J ç±±ïÜUw²æç„ ÜUè ¥ÐçÚÐv±æ±Sƒæ }æï¢ …æï ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢ ÜïU |ææïxæÝï ¨ï ¨¢SÜUæÚ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 346 ¨ê~æ 4–29
©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ç±¯²|ææïxææï¢ ¨ï ¨}Ïæh ¥ƒæü„ì ç±¯²|ææïxææï¢ ÜUè ¥æïÚ Hï …æÝï ±æHï
¿ææÝ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢, ©ÝÜUæ Ýæàæ |æè vHïàææï¢ ÜïU Ýæàæ ÜUè |ææ¡ç„ ÜUÚÝæ ™æçã²ï J
¥ç±læ ¥æñÚ ¥ç±læ ¨ï …çÝ„ ¨¢SÜUæÚ ÎñçÝÜU …è±Ý }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæï„ï Úã„ï ãñ¢ J ¥ç±læ ¥æñÚ ©¨¨ï
…çÝ„ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï Ã²çv„ ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ J ²çÎ Ã²çv„ ¥ç±læ ¥æñÚ ©¨¨ï ©yÐ‹Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï
…æÝ Hï„æ ãñ „æï ç±læ ¥æñÚ ç±læ ¨ï …çÝ„ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÜïU ¥ç±læ ÜUæ ¥æñÚ ©Ý ¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæ Ýæàæ ÜUÚ Îï„æ ãñ J …Ïæ ¥ç±læ ©|æÚ„è ãñ „Ïæ ²æïxææ|²æ¨è ç±læ ÜUæï ©|ææÚÜUÚ ©¨ ÐÚ ç±læ
¨ï ¥æÍææ„ Ðãé¡™æ Îï„æ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ¥àæé|æ-¨¢SÜUæÚæï¢ ÐÚ àæé|æ-¨¢SÜUæÚæï¢ ¨ï ¥æÍææ„ Ðãé¡™æ„æ ãñ J …Ïæ
ôã¨æ ÜUè Ðí±ëçœæ ãæï„è ãñ „Ïæ ¥ôã¨æ ÜïU mæÚæ ©¨ÜUæï ÚæïÜU Îï„æ ãñ ¥æñÚ ¥ôã¨æ ÜUæï öÉG ÏæÝæÝï ÜUæ
¥|²æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ÜUÚ„ï-ÜUÚ„ï |ææïxææï¢ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ¥æñÚ ©Ý¨ï ©yÐ‹Ý ç}æ‰²æ¿ææÝ ÜUæ ç±Ýæàæ
ãæï …æ„æ ãñ J §¨ÜïU Ðpæ„ì ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU ¨¢SÜUæÚ Úã„ï ãñ¢ …æï }ææïÿæÐíæçŒ„ }æï¢ ÜUæï§ü Ïææ{æ Ýãè¢ ÇæH„ï J
}ææïÿæÐíæçŒ„ ÜUè ¥±Sƒæ }æï¢ ±ï ¨¢SÜUæÚ ç™œæ ÜïU ¨æƒ ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï §Ý
²æïxæç±Úæï{è ¿ææÝæï¢ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ Ýæàæ ÜUÚÜïU }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝÝæ ™æçã²ï J
(§¨ ¨ê~æ ÜïU |ææc² }æï¢ vHïàææï¢ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUè Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ ÜUæ …æï ±‡æüÝ ãñ, ±ã
Ðê‡æü„²æ Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ Ýãè¢ ãñ ¥çÐ„é ©¨ÜïU ¥æ¨Ðæ¨ ÜUè çSƒç„ ãñ v²æï¢çÜU ²ã S„Ú
¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUæ ãñ J) JJ 28 JJ
Ðí¨Ñì w²æÝïùŒ²ÜéU¨èÎS² ¨±üƒæ ç±±ïÜUw²æ„ï{ü}æü}æïÍæ: ¨}ææç{: JJ 29 JJ
àæÏÎæƒü - (Ðí¨Ñì w²æÝï) ç±±ïÜUw²æç„ ÐíæŒ„ ãæï …æÝï ÐÚ (¥çÐ) |æè (¥ÜéU¨èÎS²)
ç¨çh²æï¢ }æï¢ ÚæxæÚçã„ ²æïxæè ÜUè (¨±üƒæ ç±±ïÜUw²æ„ï:) öÉG ç±±ïÜUw²æç„ ©yÐ‹Ý ãæï …æÝï ¨ï
({}æü}æïÍæ: ¨}ææç{:) {}æü}æïÍæ Ýæ}æÜU [¨±æïüÓ™ ¨}Ðí¿ææ„] ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J
¨ê~ææƒü - Ïæéçh „ƒæ ÐéL¯ ÜïU Ðëƒvy± ÜUæ ¿ææÝ Ðí¨Ñì w²æÝ = ‘ç±±ïÜUw²æç„’ ÜUãHæ„æ
ãñ J ©¨ ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU ÐíæŒ„ ãæï …æÝï ÐÚ |æè ç¨çh²æï¢ }æï¢ ÚæxæÚçã„ ²æïxæè ÜUè öÉG ç±±ïÜUw²æç„
©yÐ‹Ý ãæï …æÝï ¨ï ‘{}æü}æïÍæ’ Ýæ}æÜU ¨±æïüÓ™ ‘¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{’ ãæï„è ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ²Îæù²¢ Ïæíæræ‡æ: Ðí¨¢w²æÝïùŒ²ÜéU¨èÎS„„æïùçÐ Ý çÜUç@yÐíæƒü²„ï J „~ææçÐ ç±Úv„S²
¨±üƒæ ç±±ïÜUw²æç„Úï± |æ±„èç„ ¨¢SÜUæÚÏæè…ÿæ²æ‹ÝæS² Ðíy²²æ‹„Úæ‡²éyÐl‹„ï J „ÎæS² {}æü}æïÍææï Ýæ}æ
¨}ææç{-|æü±ç„ JJ 29 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ²ã ²æïxæè …Ïæ ç±±ïÜUw²æç„ (¨ï ©yÐ‹Ý ç¨çh²æï¢) }æï¢ |æè ÚæxæÚçã„ ãæï …æ„æ
ãñ ©¨¨ï |æè ÜéUÀ ÜUæ}æÝæ Ýãè¢ ÜUÚ„æ, ©¨}æï¢ |æè ÚæxæÚçã„ (©¨ ²æïxæè) ÜUè ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ç±±ïÜUw²æç„
ãè ãæï„è ãñ J §¨çH» ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU Ïæè…æï¢ ÜUæ ÿæ² ãæïÝï ¨ï §¨ (²æïxæè) ÜïU (ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï) ç|æ‹Ý
¿ææÝ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„ï J „Ïæ §¨ ²æïxæè ÜUæï ‘{}æü}æïÍæ’ Ýæ}æÜU ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ JJ 29 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU ç±±ïÜUw²æç„ }æï¢ ÐíæŒ„ ç¨çh²æï¢ ¨ï |æè ç±Úv„ ²æïxæè
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 347 ¨ê~æ 4–30
ÜUè ¨±üƒæ-ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ãæï„è ãñ J
²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„ï ÜUÚ„ï ²æïxæè ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ª¡™è ¥±Sƒæ }æï¢ Ðãé¡™ …æ„æ ãñ J §¨ ¥±Sƒæ
}æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ç±ŒH± ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„è J çÜU‹„é ¥ç±ŒH± ÜUè çSƒç„ }æï¢ Úã„è ãñ J §¨
ç±±ïÜUw²æç„ }æï¢ |æè ²æïxæè ÜUæ Úæxæ Ýãè¢ Úã„æ J v²æï¢çÜU ²ï ç±±ïÜUw²æç„ |æè ¨œ±xæé‡æ ÜUæ {}æü }ææÝæ
…æ„æ ãñ J ²æïxæÎàæüÝ-1J16 “„yÐÚ¢ ÐéL ¯w²æ„ïxæéü‡æ±ñ„ëc‡²}æì” ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU ÐéL¯ ÜUæ
¥ÐÝæ ç±àæéh S±MÐ ÐçÚ¿ææ„ ãæïÝï ¨ï ¨œ±xæé‡æ ¨ï |æè ±ñÚæx² ãæï …æ„æ ãñ J ²ã ÐÚ±ñÚæx² ç±±ïÜUw²æç„
}æï¢ Îæï¯ Îï¶Ýï ¨ï ãæï„æ ãñ J Ðíƒ}æ ÐæÎ ÜïU çm„è² ¨ê~æ ÜïU |ææc² }æï¢ ÜUãæ ãñ çÜU ©¨ ç±±ïÜUw²æç„
}æï¢ |æè ç±Úv„ ç™œæ, ©¨ÜUæï |æè ÚæïÜU Îï„æ ãñ J ¨œ±ÐéL¯æ‹²„æw²æç„ ¨ï {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„
Ïæ„Hæ§ü ãñ ¥æñÚ ©¨ ¨œ±ÐéL¯æ‹²„æw²æç„ ¥ƒæü„ì ç±±ïÜUw²æç„ }æï¢ ç±Úv„ ç™œæ ©¨ÜUæï |æè ÚæïÜU Îï„æ
ãñ J §¨ çSƒç„ }æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï ÐÚ±ñÚæx² ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J
¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¨ï §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ¥æñÚ ©¨¨ï ¥±çàæcÅ ¨}æS„ vHïàææï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ ¥æÝ‹Î
ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï„è ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ SÐcÅ ãæï xæ§ü çÜU ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ Ýãè¢ ãñ J çÜU‹„é ±ã
¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ª¡™è ¥±Sƒæ ãñ J ç±±ïÜUw²æç„ ÜïU ¨„„ ÏæÝï ÚãÝï ¨ï {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„
}ææÝè ãñ J ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï ÐÚ±ñÚæx² ãæïÝï ÐÚ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ãæï„è ãñ J ç±±ïÜUw²æç„
ÜïU ãæïÝï ÐÚ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J ¥æñÚ ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæ ¥|ææ± ãæïÝï ÐÚ = (©¨¨ï ç±Úv„ ãæïÜUÚ
©¨ï ÀæïÇG ÎïÝï ÐÚ) ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãæï„è ãñ J ¥„: {}æü}æïÍæ ¨}ææç{, ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ Ýãè¢ ãñ
JJ 29 JJ
„„: vHïàæÜU}æüçÝ±ëçœæ: JJ 30 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) ©¨ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ¨ï (vHïàæ-ÜU}æü-çÝ±ëçœæ:) ¥ç±læçÎ vHïàæ „ƒæ
¨ÜUæ}æ àæé|æ-¥àæé|æ ÜU}æü ÎêÚ ãæï …æ„ï ãñ¢ J
¨ê~ææƒü - ©¨ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜïU ç¨h ãæï …æÝï ÐÚ ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàæ „ƒæ ¨ÜUæ}æ
àæé|æ »±¢ ¥àæé|æ ÜU}æü ÎêÚ ãæï …æ„ï ãñ¢ J
Ã²æ0 |ææ0 - „ËHæ|ææÎç±læÎ²: vHïàææ: ¨}æêHÜUæ¯¢ ÜUç¯„æ |æ±ç‹„ J ÜéUàæHæÜéUàæHæp ÜU}ææüàæ²æ:
¨}æêHÍææ„¢ ã„æ |æ±ç‹„ J vHïàæÜU}æüçÝ±ëœææñ …è±‹Ýï± ç±mæÝì ç±}æév„æï |æ±ç„ J ÜUS}ææ„ì ? ²S}ææçmÐ²ü²æï
|æ±S² ÜUæÚ‡æ}æì J Ý çã ÿæè‡æç±Ð²ü²: ÜUçp„ì ÜïUÝç™„ì v±ç™Á…æ„æï öà²„ §ç„ JJ 30 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ ({}æü}æïÍæ¨}ææç{) ÜïU Hæ|æ ¨ï ¥ç±læ ¥æçÎ vHïàæ ¨}æêH ÝcÅ ãæï …æ„ï
ãñ (|ææ±è) Ðé‡²æÐé‡² ÜU}ææüàæ² ¨}æêH ÝcÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ J vHïàæ ¥æñÚ ÜU}ææüàæ²æï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 348 ¨ê~æ 4–30
ãæïÝï ÐÚ …è±ÝÜUæH }æï¢ ãè ²æïxæè ç±}æév„ ãæï …æ„æ ãñ J çÜU¨çH» ? v²æï¢çÜU ‘¥ç±læ’ ãè ‘…‹}æ ÜUæ
ÜUæÚ‡æ’ ãñ J ÝcÅ ãé§ü ¥ç±læ ±æHæ ÜUæï§ü (Ã²çv„) çÜU¨è ÜïU mæÚæ ¥æñÚ ÜUãè¢ (|æè) ©yÐ‹Ý ãé¥æ Îï¶æ
Ýãè¢ …æ„æ ãñ JJ 30 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ ¥ç±læ ¥æçÎ
Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUè „ƒæ àæé|æ-¥àæé|æ ¥æñÚ ç}æçŸæ„ ¨|æè ¨ÜUæ}æ ÜU}ææïZ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æ„è ãñ J
{}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ ¥ç±læ ¥æçÎ Ðæ¡™ vHïàææï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ãæï …æ„è ãñ J ¨ÜUæ}æ
ÜU}æü ¥ƒæü„ì àæé|æ ÜU}æü, ¥àæé|æ ÜU}æü ¥æñÚ àæé|ææàæé|æ = ç}æçŸæ„ ÜU}ææïZ ÜUè Hxæ|æxæ ¨}ææçŒ„ ãæï …æ„è
ãñ J §¨ ¥±Sƒæ }æï¢ ²æïxæè çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ J àæéh ¿ææÝ, àæéh ÜU}æü = çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¥æñÚ
àæéhæïÐæ¨Ýæ ¨ï }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ ÜUÚ …è±Ý ÜUæH }æï¢ ãè ²æïxæè }æév„ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ »ï¨ï
…è±æy}ææ ÜUæ ¥xæHæ …‹}æ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ, …ñ¨æ çÜU }æã<¯ xææñ„}æ …è Ýï ‹²æ²ÎàæüÝ }æï¢ ÜUãæ ãñ¢ -
“±è„Úæxæ…‹}ææÎàæüÝæ„ì” JJ 3/1/25 JJ ¥ç±læ, ¥{}ææü™Ú‡æ, ¨ÜUæ}æ ÜU}æü ¥æñÚ ¥àæéhæïÐæ¨Ýæ
Ïæ‹{Ý ÜUï ÜUæÚ‡æ ãñ J
§¨ ¨ê~æ ÜïU Ã²æ¨|ææc² ÜïU ¥Š²²Ý ¨ï »ï¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ çÜU {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ¨ï ãè ¨}æS„
vHïàæ çÝ„æ‹„ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ²ã ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãñ J ±æS„± }æï¢ Ý „æï {}æü}æïÍæ ¨}ææç{
¨ï vHïàææï¢ ÜUè çÝ„æ‹„ ÐçÚ¨}ææçŒ„ ãæï„è ãñ ¥æñÚ Ý ãè ²ã ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ãñ J v²æï¢çÜU {}æü}æïÍæ
¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæÚ‡æ }ææÝè ãñ “.......¨±üƒæç±±ïÜUw²æ„ï{ü}æü}æïÍæ: ¨}ææç{:”JJ
²æïxæÎàæüÝ 4/29 JJ ¨ê~æÜUæÚ Ýï ²ãæ¡ ¨±üƒæ ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ç±l}ææÝ Úã„è ãñ, »ï¨æ
}ææÝæ ãñ J
|ææc²ÜUæÚ Ýï ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæï ¨œ±xæé‡æ ÜUæ ãè {}æü }ææÝæ ãñ J ²æïxæÎàæüÝ 1/2 ÜïU |ææc² }æï¢
²ã ÜUãæ ãñ çÜU ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï ç™œæ ç±Úv„ ãæïÜUÚ ©¨ÜUæï |æè ÚæïÜU Îï„æ ãñ J „yÐÚ¢ ÐéL ¯...........
JJ ²æï0 1/16 JJ §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU ÐéL¯ ÜUæ ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÐçÚ¿ææ„ ãæïÝï ÐÚ ¨œ±
¥æçÎ „èÝæï¢ xæé‡ææï¢ ¨ï ±ñÚæx² ãæï …æ„æ ãñ J ÐíS„é„ ¨ê~æ }æï¢ ±<‡æ„ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{
ÜUè ª¡™è ¥±Sƒæ ãñ ¥æñÚ ç±±ïÜUw²æç„ ²ãæ¡ ÐÚ ç±l}ææÝ ãñ J §¨ ç±±ïÜUw²æç„ ¨ï |æè ÐÚ±ñÚæx²
©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J v²æï¢çÜU ²æïxæè ç±±ïÜUw²æç„ }æï¢ |æè Îæï¯ Îï¶„æ ãñ J ç±±ïÜUw²æç„ ¨œ±xæé‡æ ÜUæ
{}æü Ïæ„Hæ²æ ãñ J …ãæ¡ ÐÚ ¨œ±xæé‡æ Úãïxææ, ±ãæ¡ ÐÚ xææñ‡æMÐ ¨ï Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ |æè Úãï¢xæï J
Ú…æïxæé‡æ, „}ææïxæé‡æ ÜUè ©ÐçSƒç„ }æï¢ ¥ç±læçÎ ¨}æS„ vHïàææï¢ ÜUæ çÝ„æ‹„ ¥|ææ± Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J
§¨çH²ï {}æü}æïÍæ¨}ææç{ }æï¢ vHïàææï¢ ÜUæ Ð²æüŒ„ ç±Ýæàæ ãæï …æ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ²æïxæÎàæüÝ ¥æñÚ Ã²æ¨|ææc²
ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ¨êÿ}æ vHïàæ ÏæÝï Úã„ï ãñ¢ J ÐãHï çH¶ çÎ²æ ãñ çÜU …ãæ¢ ÐÚ ¨œ±xæé‡æ Úãïxææ, ±ãæ¡
ÐÚ vHïàæ |æè ¨êÿ}æMÐ }æï¢ Úãï¢xæï J v²æï¢çÜU ¨œ±xæé‡æ ÜïU ¨æƒ Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ |æè Úãï¢xæï J
ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæï ãæÝæïÐæ² ÜUãæ ãñ J §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU ¥ç±ŒH± ç±±ïÜUw²æç„ ÐÚ}ÐÚæ
¨ï }ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ² ãñ, ¨æÿææ„ì Ýãè¢ J §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï {}æü}æïÍæ¨}ææç{ ÐÚ}ÐÚæ ¨ï }ææïÿæ ÜUæ ©Ðæ² ãñ,
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 349 ¨ê~æ 4–31
¨æÿææ„ì Ýãè¢ J §¨¨ï ²ã ç¨h ãæï„æ ãñ çÜU ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ Ý
ãè §¨¨ï vHïàææï¢ ÜUæ çÝ„æ‹„ ç±Ýæàæ ãæï„æ ãñ JJ 30 JJ
„Îæ ¨±æü±Ú‡æ}æHæÐï„S² ¿ææÝS²æÝ‹y²æÁ¿æï²}æËÐ}æì JJ 31 JJ
àæÏÎæƒü - („Îæ) vHïàææï¢ „ƒæ ¨ÜUæ}æ àæé|æ »±¢ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ÜïU ÎêÚ ãæï …æÝï ÐÚ (¨±ü-
¥æ±Ú‡æ-}æH-¥Ðï„S²) [¿ææÝ ÜUæï ÉÜUÝï ±æHï] ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜïU ¥¿ææÝMÐè }æH ¨ï Úçã„
(¿ææÝS²) àæéh ¿ææÝ ÜïU (¥æÝ‹y²æ„ì) ¥ç{ÜU ãæï …æÝï ¨ï (¿æï²}æì) …æÝÝï ²æïx² ç±¯² (¥ËÐ}æì)
ƒæïÇGæ Úã …æ„æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ÜïU ç¨h ãæïÝï ÜïU ©ÐÚæ‹„ ¥ç±læçÎ vHïàææï¢ „ƒæ ¨ÜUæ}æ
àæé|æ »±¢ ¥àæé|æÜU}ææïZ ÜïU ÎêÚ ãæï …æÝï ÐÚ ¿ææÝ ÜUæï ÉÜUÝï ±æHï ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜïU ¥¿ææÝMÐè
}æH ¨ï Úçã„ = àæéh¿ææÝ ÜïU ¥ç{ÜU ãæï …æÝï ¨ï …æÝÝï ²æïx² ç±¯² ƒæïÇGï ãè Úã …æ„ï ãñ¢
J
Ã²æ0 |ææ0 - ¨±ñü: vHïàæÜU}ææü±Ú‡æñ<±}æév„S² ¿ææÝS²æÝ‹y²¢ |æ±ç„ J ¥æ±ÚÜïU‡æ „}æ¨æç|æ|æê„-
}ææ±ë„}æÝ‹„¢ ¿ææÝ¨œ±¢ v±ç™Îï± Ú…¨æ Ðí±<„„}æéÎìÍææçÅ„¢ xæíã‡æ¨}æƒZ |æ±ç„ J „~æ ²Îæ ¨±ñüÚæ±Ú‡æ}æHñÚÐxæ„¢
|æ±ç„ „Îæ |æ±y²S²æÝ‹y²}æì J ¿ææÝS²æÝ‹y²æÁ¿æï²}æËÐ¢ ¨¢Ðl„ï; ²ƒæ-¥æÜUæàæï ¶læï„: J
²~æïÎ}æév„}æì -
¥‹{æï }æç‡æ}æç±Š²œæ}æÝXäçHÚæ±²„ì J
¥xæíè±S„¢ Ðíy²}æé@œæ}æç…uæïù|²Ðê…²„ì JJ §ç„1 JJ 31 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ¨}æS„ vHïàæ ÜU}ææü±Ú‡ææï¢ ¨ï ç±}æév„ (²æïxæè) ÜïU ¿ææÝ ÜUè ¥Ý‹„„æ ãæï„è
ãñ (¥ƒæü„ì ¿ææÝ §„Ýæ ãæï„æ ãñ çÜU ¥¿ææÝ ÐíæçŒ„ ÜUæ ¥±ÜUæàæ ãè Ýãè¢ ãæï„æ) J ¥æÓÀæçÎ„ ÜUÚÝï
±æHï „}ææïxæé‡æ ¨ï ¥ç|æ|æê„ (¥æÓÀæçÎ„) ¿ææÝ¨œ± = (¿ææÝ), Ú…æïxæé‡æ ÜïU mæÚæ ÜUãè¢ (»ÜUÎïàæ }æï¢)
Ðí±<„„ (= Ðí|ææç±„) (±æ ¥æ±Ú‡æ ÜïU) ©ÎìÍææçÅ„ ãæïÝï ÐÚ (¿æï² ÜïU ¿ææÝ ÜUæï) xæíã‡æ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü
ãæï„æ ãñ J »ï¨è çSƒç„ }æï¢ …Ïæ (¿ææÝ) ¨}æS„ ¥æ±Ú‡æ }æHæï¢ ¨ï Úçã„ »±¢ çÝ}æüH ãæï …æ„æ ãñ „Ïæ
©¨ÜUè ¥Ý‹„„æ ãæï„è ãñ J ¿ææÝ ÜUè ¥Ý‹„„æ ¨ï ¿æï² ¥ËÐ ãæï …æ„æ ãñ; …ñ¨ï çÜU (¥Ý‹„) ¥æÜUæàæ
}æï¢ (¥‡æé ÐçÚ}ææ‡æ) …éxæÝê J
ç…¨ÜïU ç±¯² }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU (©¨ ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚÐæ„ ÜïU ¥Ý‹„Ú …‹}æ HïÝæ »ï¨æ ãè ¥¨}|æ±
ãñ …ñ¨ï çÜU) ¥‹{ï ÜUæ }æç‡æ ÜUæï Ïæè¢{Ýæ, ©¨ÜUæ (}æç‡æ ÜUæ) ¥¢xæéHè ç±ãèÝ (Ã²çv„) ÜïU mæÚæ (}ææHæ
}æï¢) çÐÚæï²æ …æÝæ, xæíè±æãèÝ ÜïU mæÚæ ©¨ÜUæ (}ææHæ ÜUæ) {æÚ‡æ çÜU²æ …æÝæ ¥æñÚ ©¨ÜUè ç…uæÚçã„
(Ã²çv„) ÜïU mæÚæ Ðíàæ¢¨æ çÜU²æ …æÝæ JJ 31 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã Ïæ„Hæ²æ ãñ çÜU „Ïæ ¨}æS„ ¥æ±Ú‡æ ¥æñÚ }æHæï¢ ÜïU ÎêÚ ãæïÝï ¨ï
¿ææÝ ÜUè ¥ç{ÜU„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ¿æï² ÐÎæƒü ¥ËÐ Úã …æ„æ ãñ J
1. („éHÝæ - „ñçœæÚè² ¥æÚ‡²ÜU 1/11/5) J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 350 ¨ê~æ 4–32
¥cÅæX ²æïxæ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï, §üEÚ Ðíç‡æ{æÝ ¨ï ¥æñÚ }ææïÿæàææ›æï¢ ÜïU ¥Š²²Ý ¨ï ¥ç±læ, ¥{}æü
¥æçÎ }æHæï¢ ÜïU ÎêÚ ãæï …æÝï ¨ï ¿ææÝ ÜUè ¥ç{ÜU„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ …æÝÝï ²æïx² ÐÎæƒü ¥ËÐ Úã …æ„æ ãñ,
¥ƒæü„ì §üEÚ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ ÜUæ²ü ƒæïÇGæ ãè àæï¯ Úã„æ ãñ J ¿ææÝ ÜUè ¥Ý‹„„æ ÜUæ ²ã ¥ç|æÐíæ² Ýãè¢
ãñ çÜU …è± ÜUæ ¿ææÝ §üEÚ ÜUè |ææ¡ç„ ¥Ý‹„ ãæï …æ„æ ãñ J §¨ÜUæ „æyÐ²ü ²ã ãñ çÜU ¿ææÝ ÜUè }ææ~ææ
¥ç{ÜU ãæï …æ„è ãñ J ©¨ÜïU ¥ç{ÜU ãæïÝï ¨ï ¥æy}ææ ÜïU çH²ï …æï …æÝÝï ²æïx² ÐÎæƒü ãñ¢, ±ï ¥ËÐ
Úã …æ„ï ãñ¢ J ¥ƒæü„ì }ææïÿæÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï ç…„Ýï ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¿ææÝ ¥æ±à²ÜU ãñ, ©Ý}æï¢ ¨ï ÜéUÀ ãè ÐÎæƒü
àæï¯ Úã …æ„ï ãñ¢ J
¿ææÝ ÜUè ¥ç{ÜU„æ ÜïU ¥ÝïÜU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J ©Ý}æï¢ ¨ï ÜéUÀ Ýè™ï çH¶ï …æ„ï ãñ¢ -
(1) ¥ç±læ ÜïU Ýæàæ ¨ï ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J
(2) ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU Ýæàæ ¨ï ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J
(3) ¥{}ææü™Ú‡æ ÜïU y²æxæ ¨ï ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J
(4) }ææïÿæàææ›æï¢ ÜïU ¥Š²²Ý ¨ï ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J
(5) ¨œ±xæé‡æ ÜUè Ðí{æÝ„æ ¨ï ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J
(6) §üEÚÐíÎœæ ¿ææÝ ¨ï ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J
²ãæ¡ »ÜU Ïææ„ ÜUæ Š²æÝ Ú¶Ýæ ™æçã» J …Ïæ ²æïxææ|²æ¨ ¥æçÎ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï ²æïxæè ÜUæ ¿ææÝ Ðí±ëçh
ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ, „Ïæ ²æïxæè ÜUæï ¥y²‹„ ¨æ±{æÝ ÚãÝæ ÐÇG„æ ãñ J ©¨ ¿ææÝ ÜUè ¥ç{ÜU„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ
²æïxæè ÜïU }æÝ }æï¢ ¥ç|æ}ææÝ ©yÐ‹Ý ãæïÝï ÜUè ¨}|ææ±Ýæ ãæï„è ãñ J ²çÎ »ï¨è çSƒç„ }æï¢ ²æïxæè §üEÚÐíç‡æ{æÝ
ÜUæï ¨„„ ÏæÝæ²ï Ú¶„æ ãñ „æï ¥ç|æ}ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ J ¥‹²ƒæ ¥ç|æ}ææÝ ¨ï Ïæ™Ýæ ÜUçÆÝ ãñ J §¨çH²ï
²æïxææ|²æç¨²æï¢ ÜUæï ¨Îæ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÜUè çSƒç„ }æï¢ ÚãÝï ÜUæ ¨„„ ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï ÚãÝæ ™æçã²ï J §¨¨ï
S±-S±æ}æè ¨}Ïæ‹{ ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„æ ¥æñÚ S±S±æ}æè ¨}Ïæ‹{ ÜïU Ý ãæïÝï ¨ï ¥ç|æ}ææÝ |æè ©yÐ‹Ý Ýãè¢
ãæï„æ JJ 31 JJ
„„: ÜëU„æƒæüÝæ¢ ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ¨}ææçŒ„xæéü‡ææÝæ}æì JJ 32 JJ
àæÏÎæƒü - („„:) {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜïU ç¨h ãæï …æÝï ÐÚ (ÜëU„æƒæüÝæ}æì) |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü
ÜUæ²ü ç…ÝÜUæ ÐêÚæ ãæï xæ²æ ãñ ©Ý (ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ-¨}ææçŒ„:) ÐçÚ‡ææ}æ ÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ãæï …æ„è
ãñ (xæé‡ææÝæ}æì) xæé‡ææï¢ ÜUè J
¨ê~ææƒü - {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜïU ç¨h ãæï …æÝï ÐÚ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ÜUæ²ü Ðê‡æü ãæï xæ²ï
ãñ¢ ç…ÝÜïU, ©Ý xæé‡ææï¢ ÜUæ (}æãœæœ±, ¥ã¢ÜUæÚ, }æÝ, ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ÜUè §ç‹Îí²æ¡, „‹}ææ~ææ²ï¢ „ƒæ
Ðëçƒ±è ¥æçÎ SƒêH|æê„æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜUæ) ‘©yÐçœæÜíU}æ’ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - „S² {}æü}æïÍæS²æïÎ²æyÜëU„æƒæüÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢ ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ: ÐçÚ¨}ææŒ²„ï J Ý çã ÜëU„-
|ææïxææÐ±xææü: ÐçÚ¨}ææŒ„ÜíU}ææ: ÿæ‡æ}æŒ²±Sƒæ„é}æéy¨ã‹„ï JJ 32 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 351 ¨ê~æ 4–33
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ©¨ {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜïU ©Î² ¨ï, (ÐéL¯ ÜUæï) |ææïxææÐ±xæü MÐè Ðí²æï…Ý ÜUæï
ÐíæŒ„ ÜUÚæ ™éÜïU xæé‡ææï¢ ÜïU ÐçÚ‡ææ}æ ÜUæ ÜíU}æ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J |ææïxææÐ±xæü ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚ ™éÜïU »±¢
¨}ææŒ„ ÜíU}æ ±æHï (¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì xæé‡æ) ÿæ‡æ ÜïU çH²ï |æè çSƒ„ Ýãè¢ Úã ¨ÜU„ï JJ 32 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ²ã ÜUãæ ãñ çÜU {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜïU ©Î² ãæïÝï ÐÚ ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢
ÜïU ‘ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ’ ÜUè ¨}ææçŒ„ ãæï …æ„è ãñ J
‘{}æü}æïÍæ ¨}ææç{’ ÜïU ©Î² ãæïÝï ÐÚ ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì xæé‡ææï¢ ÜïU ‘ÐçÚ‡ææ}æ ÜíU}æ’ ÜUè ÐçÚ¨}ææçŒ„
ãæï …æ„è ãñ J ¨ëçcÅ ÜïU ¥æçÎ ¨ï HïÜUÚ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUæ ÜíU}æ §üEÚ ÜUè Ã²±Sƒæ ¨ï ™H„æ Úã„æ
ãñ J §üEÚ ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï }æãœæœ±, }æãœæœ± ¨ï ¥ã¢ÜUæÚ, ©¨¨ï Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ²ï¢, Î¨ §ç‹Îí²æ¡,
»ÜU }æÝ ¥æñÚ Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™ |æê„æï¢ ÜUè ©yÐçœæ ÜUÚ„æ ãñ J ²ã ãñ xæé‡ææï¢ ÜUæ
ÜíU}æ J …è±æy}ææ …Ïæ „ÜU §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ „ÜU Ðãé¡™ÜUÚ }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè Ýãè¢ ÏæÝ„æ, „Ïæ „ÜU
§Ý „èÝ xæé‡ææï¢ ÜïU ÜíU}æ ¨ï ÀêÅ Ýãè¢ ¨ÜU„æ J ¥ƒæü„ì …‹}æ }æÚ‡æ ÜïU ÜíU}æ ¨ï ÏææãÚ Ýãè¢ …æ ¨ÜU„æ J
²æïxæè {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæïÝï ÐÚ xæé‡ææï¢ ÜïU ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ÜïU ¨}æèÐ ¥æ …æ„æ
ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ¥æÝï ¨ï ÐÚ±ñÚæx² ¥æñÚ ÐÚ±ñÚæx² ¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{, ©¨¨ï §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ
ãñ J §¨ÜïU Ðpæ„ì ¥æy}ææ }æéçv„ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ„æ ãñ ¥æñÚ çÈUÚ ¨œ± ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜïU ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ
ÜUè ¨}ææçŒ„ ãæï …æ„è ãñ J ²ã Ïææ„ ÐãHï ¨Ðí}ææ‡æ çH¶ Îè ãñ çÜU {}æü}æïÍæ ¨}ææç{ }æï¢ vHïàæ ¨êÿ}æMÐ
¨ï Úã„ï ãñ¢, çÝ„æ‹„ ¨}ææŒ„ Ýãè¢ ãæï„ï J {}æü}æïÍæ ¨}ææç{, ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ Ýãè¢ ãñ, ²ã |æè ÐãHï
çH¶ çÎ²æ ãñ JJ 32 JJ
¥±0 - ¥ƒ ÜUæïù²¢ ÜíU}ææï Ýæ}æïç„ ?
¥ƒü - ¥Ïæ ²ã ‘ÜíU}æ’ Ýæ}æÜU (±S„é) v²æ ãñ ?
ÿæ‡æÐíç„²æïxæè ÐçÚ‡ææ}ææÐÚæ‹„çÝxæíæüs: ÜíU}æ: JJ 33 JJ
àæÏÎæƒü - (ÿæ‡æ-Ðíç„²æïxæè) ÿæ‡ææï¢ ÜïU ¨}æêã ÐÚ ¥æçŸæ„ „ƒæ (ÐçÚ‡ææ}æ-¥ÐÚæ‹„-çÝxæíæüs:)
ÐçÚ‡ææ}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ÐÚ ¿ææ„ ãæïÝï ±æHæ (ÜíU}æ:) ÜíU}æ ãñ J
¨ê~ææƒü - ÿæ‡ææï¢ ÜïU Ðæñ±æüÐ²ü S±MÐ ±æHæ ¥ƒæü„ì ç…¨}æï¢ »ÜU ÿæ‡æ ÜïU Ðpæ„ì ÐÚ±„èü
ÿæ‡æ ©ÐçSƒ„ ãæï„ï ãñ¢ „ƒæ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ÐÚ …æï ¿ææ„ ãæï„æ ãñ, ±ã ‘ÜíU}æ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÿæ‡ææÝ‹„²æüy}ææ ÐçÚ‡ææ}æS²æÐÚæ‹„ïÝæ±¨æÝïÝ xæës„ï ÜíU}æ: J Ý sÝÝé|æê„ÜíU}æÿæ‡ææ
Ý±S² ÐéÚæ‡æ„æ ±›S²æ‹„ï |æ±ç„ J çÝy²ï¯é ™ ÜíU}ææï öcÅ: J
m²è ™ï²¢ çÝy²„æ-ÜêUÅSƒçÝy²„æ ÐçÚ‡ææç}æçÝy²„æ ™ J „~æ ÜêUÅSƒçÝy²„æ ÐéL ¯S² J ÐçÚ‡ææç}æçÝy²„æ
xæé‡ææÝæ}æì J ²çS}æ‹ÐçÚ‡æ}²}ææÝï „œ±¢ Ý ç±ã‹²„ï „ç‹Ýy²}æì J ©|æ²S² ™ „œ±æÝç|æÍææ„æç‹Ýy²y±}æì J
„~æ xæé‡æ{}æïü¯é ÏæéÎìŠ²æçÎ¯é ÐçÚ‡ææ}ææÐÚæ‹„çÝxæíæüs: ÜíU}ææï HÏ{Ð²ü±¨æÝæï, çÝy²ï¯é {<}æ¯é xæé‡æïc±HÏ{Ð²ü-
±¨æÝ: J ÜêUÅSƒçÝy²ï¯é S±M Ð}ææ~æÐíç„cÆï¯é }æév„ÐéL ¯ï¯é S±M ÐæçS„„æ ÜíU}æï‡æñ±æÝé|æê²„ §ç„
„~ææŒ²HÏ{Ð²ü±¨æÝ: àæÏÎÐëcÆïÝæçS„çÜíU²æ}æéÐæÎæ² ÜUçËÐ„ §ç„ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 352 ¨ê~æ 4–33
¥ƒæS² ¨¢¨æÚS² çSƒy²æ xæy²æ ™ xæé‡æï¯é ±„ü}ææÝS²æçS„ ÜíU}æ¨}ææçŒ„Ýü ±ïç„ ? ¥±™Ýè²}æï„„ì J
ÜUƒ}æì ? ¥çS„ Ðí&Ý »ÜUæ‹„±™Ýè²:-¨±æïü …æ„æï }æçÚc²ç„ §ç„ ? ¥æï}æì |ææï §ç„ J
¥ƒ ¨±æïü }æëy±æ …çÝc²„ §ç„ ? ç±|æÁ²±™Ýè²}æï„„ì J Ðíy²éçÎ„w²æç„: ÿæè‡æ„ëc‡æ: ÜéUàæHæï
Ý …çÝc²„ §„ÚS„é …çÝc²„ï J „ƒæ }æÝéc²…æç„: Ÿæï²¨è Ý ±æ Ÿæï²¨èy²ï±¢ ÐçÚÐëcÅï ç±|æÁ²±™Ýè²:
ÐíàÝ:, ÐàæêÝç{ÜëUy² Ÿæï²¨è Îï±æÝë¯è¢pæç{ÜëUy² Ýïç„ J ¥²¢ y±±™Ýè²: ÐíàÝ:-¨¢¨æÚæïù²}æ‹„±æÝƒæÝ‹„
§ç„ J ÜéUàæHS²æçS„ ¨¢¨æÚÜíU}æÐçÚ¨}ææçŒ„Ýïü„ÚS²ïy²‹²„Úæ±{æÚ‡æïùÎæï¯: J „S}ææm²æÜUÚ‡æè² »±æ²¢ Ðí&Ý
§ç„ JJ 33 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - ÿæ‡æ ÜïU Ðpæ„ì ©ÐçSƒ„ ãæïÝï ±æHæ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ MÐè ¥±¨æÝ
¨ï xæëãè„ ãæï„æ ãñ (±ã) ‘ÜíU}æ’ ãñ J Ý²ï ±› ÜïU ¥‹„ }æï¢ …æï ÐéÚæÝæÐÝ ãñ, ±ã ÜíU}æ ÜïU ¥æçŸæ„
ÿæ‡ææï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± çÜU» çÏæÝæ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ çÝy² ÐÎæƒæïZ }æï¢ ‘ÜíU}æ’ Îï¶æ …æ„æ ãñ J
²ã çÝy²„æ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ãæï„è ãñ J (»ÜU) ÜêUÅSƒ çÝy²„æ ¥æñÚ (Îê¨Úè) ÐçÚ‡ææ}æè çÝy²„æ J
©Ý ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¨ï ÜêUÅSƒ çÝy²„æ ÐéL¯ ÜUè ãæï„è ãñ, xæé‡ææï¢ ÜUè ÐçÚ‡ææ}æè çÝy²„æ ãæï„è ãñ J ç…¨ÜïU
ÐçÚ‡æ„ ãæïÝï ÐÚ (}æêH) „œ± ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ, ±ã çÝy² (ÐÎæƒü) ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ S±MÐ ÜïU ÝcÅ
Ý ãæïÝï ¨ï (xæé‡æ »±¢ ÐéL¯) ÎæïÝæï¢ çÝy² ãñ¢ J ©Ý ÎæïÝæï¢ }æï¢ ¨ï xæé‡ææï¢ ÜïU {}æü|æê„ Ïæéh KæçÎ ÐÎæƒæïZ
}æï¢ ÐçÚ‡ææ}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ¨ï ¿ææ²}ææÝ …æï ÜíU}æ ãñ ©¨ÜUæ Ð²ü±¨æÝ HÏ{ ãæï„æ ãñ (¥ƒæü„ì Ïæéh KæçÎ
{}ææïZ }æï¢ ÜíU}æ ¥±¨æÝ ÜUæï ÐíæŒ„ ãæï„æ ãñ) J çÝy²S±MÐ …æï {}æèü xæé‡æ ¨œ±æçÎ ãñ¢, ©Ý}æï¢ ÜíU}æ ¥±¨æÝ
ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J ÜêUÅSƒ çÝy², S±MÐ }æï¢ ¥±çSƒ„ }æév„ ÐéL¯æï¢ }æï¢ S±MÐ ÜUæ ¥çS„y±,
ÜíU}æ ÜïU mæÚæ ¥Ýé|æê„ ãæï„æ ãñ J §¨çH» ©Ý}æï¢ |æè (ÜíU}æ ÜUæ) Ð²ü±¨æÝ (¨}ææçŒ„) ©ÐHÏ{ Ýãè¢ ãæï„æ
ãñ J (±ãæ¡ »ï¨æ ÜíU}æ) àæÏÎ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ `¥çS„' çÜíU²æ ÜUæï HïÜUÚ ÜUçËÐ„ çÜU²æ xæ²æ ãñ (±æS„±
}æï¢ ÜíU}æ Ýãè¢ ãñ) J
§¨ÜïU ¥Ý‹„Ú Ðí&Ý ©ÐçSƒ„ ãæï„æ ãñ çÜU ¨œ± ¥æçÎ xæé‡ææï¢ }æï¢, çSƒç„ »±¢ xæç„ MÐ ¨ï ç±l}ææÝ
§¨ ¨¢¨æÚ ÜUè ÜíU}æ ¨}ææçŒ„ ãñ ±æ Ýãè¢ ? ²ã (»ÜU àæÏÎ }æï¢) ©œæÚ ÎïÝï ²æïx² (Ðí&Ý) Ýãè¢ ãñ J
ÜUæï§ü ÐíàÝ »ÜU àæÏÎ }æï¢ ©œæÚ ÎïÝï ²æïx² ãæï„æ ãñ, …ñ¨ï çÜU (v²æ) …‹}æ HïÝï ±æHæ Ðíy²ïÜU Ðíæ‡æè
}æÚïxææ ? (§¨ÜUæ ©œæÚ ãñ) çÜU `ãæ¡' (}æÚïxææ) J
v²æ Ðíy²ïÜU }æë„ Ðíæ‡æè …‹}æïxææ ? (²ã Îê¨Úï ÐíÜUæÚ ÜUæ Ðí&Ý ãñ ç…¨ÜUæ ©œæÚ Îæï |ææxææï¢ }æï¢ ç±|ææxæ
ÜUÚÜïU çÎ²ï …æÝï ²æïx² ãñ çÜU - ç±±ïÜUw²æç„ ÜUæï ÐíæŒ„, ÝcÅ ãæï ™éÜUè „ëc‡ææ±æHæ, ÜéUàæH Ýãè¢ …‹}æïxææ,
¥‹² (Ðíæ‡æè) „æï …‹}æïxææ J ©¨è ÐíÜUæÚ }æÝéc² …æç„ ŸæïcÆ ãñ ±æ Ýãè¢ ? »ï¨æ ÐêÀï …æÝï ÐÚ ²ã ÐíàÝ
ç±|ææxæ ÜUÚÜïU ãè ¨}ææ{æÝ ÜUÚÝï ²æïx² ãñ J (…ñ¨ï çÜU) Ðàæé¥æï¢ ÜUè „éHÝæ }æï¢ ŸæïcÆ ãñ, Îï±æï¢ »±¢ «ç¯²æï¢
ÜUè „éHÝæ }æï¢ (ŸæïcÆ) Ýãè¢ ãñ J ²ã ¨¢¨æÚ ¥‹„ ±æHæ ãñ ¥ƒ±æ ¥Ý‹„ ? ²ã ÐíàÝ |æè (»ÜU àæÏÎ
}æï¢) ¨}ææ{æÝ ÜUÚÝï ²æïx² Ýãè¢ ãñ J (§¨ÜUæ ©œæÚ) ÜéUàæH (²æïxæè) ÜïU ¨¢¨æÚ ÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ãæï„è
ãñ, (ÜéUàæH ¨ï) ¥‹² ÜUè Ýãè¢ ãæï„è ãñ J (»ïÜUæç‹„ÜU MÐ ¨ï) çÝp² ÜUÚÝï ÐÚ Îæï¯ ãæïxææ J §¨çH»
²ã ÐíàÝ ç±|ææxæÐê±üÜU ©œæÚ ÎïÝï ²æïx² ãè ãñ JJ 33 JJ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 353 ¨ê~æ 4–33
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜíU}æ ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
Ã²æ¨|ææc²æÝé¨æÚ ¨Ïæ¨ï ¥ËÐÜUæH ÜUæï ‘ÿæ‡æ’ ÜUã„ï ãñ¢ J ÿæ‡ææ‹„²æüy}ææ-ÿæ‡ææï¢ ÜUè ¥Ý‹„Ú„æ,
»ÜU ÜïU Ðpæ„ì ÐÚ±„èü ÿæ‡ææï¢ ÜUæ ©ÐçSƒ„ ãæï„ï ÚãÝæ ãè S±MÐ ãñ ç…¨ÜUæ, ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ¥ç‹„}æ
|ææxæ ¨ï ÐçÚ¿ææ„ ãæïÝï ±æHæ ‘ÜíU}æ’ ãñ J ÜíU}ææçŸæ„ ÿæ‡ææï¢ ÜUæ ¥Ýé|æ± Ý ÜUÚÝï ±æHæ ÐéÚæÝæÐÝ Ý²ï
±› }æï¢ çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îï ¨ÜU„æ ¥ƒæü„ì Ý±èÝ ±› ÐéÚæÝæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J çÝy² ÐÎæƒæïZ }æï¢ |æè
ÜíU}æ ãæï„æ ãñ J ç…Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¥çS„y± ÏæÝæ Úã„æ ãñ, ©Ý}æï¢ |æè ÜíU}æ ãæï„æ ãñ J
çÝy²„æ Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ãñ J ÜêUÅSƒ çÝy²„æ ¥æñÚ ÐçÚ‡ææ}æè çÝy²„æ J ÜêUÅSƒ çÝy²„æ, …è±æy}ææ
¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ ÜUè ãñ J ÐçÚ‡ææ}æè çÝy²„æ, ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡ææï¢ ÜUè ãñ J ç±ç±{ ÐçÚ‡ææ}æ ãæïÝï ÐÚ |æè
}æêH „œ± ÜUæ ç±l}ææÝ ÚãÝæ, ¥ƒæü„ì }æêH „œ± ÜUæ ¥|ææ± Ý ãæïÝæ, ÐçÚ‡ææ}æè çÝy²„æ ãñ J …ñ¨ï
¨æïÝï ÜïU ç±ç±{ ¥æ|æê¯‡æ ÏæÝæÝï ÐÚ |æè }æêH ÐÎæƒü = ¨æïÝæ Á²æï¢ ÜUæ y²æï¢ ÏæÝæ Úã„æ ãñ J ²ã ÐçÚ‡ææ}æè
çÝy²„æ ãñ J ¥æñÚ çÜU¨è |æè ÐçÚ‡ææ}æ-ÐçÚ±œæüÝ ÜUæ Ý ãæïÝæ, ¥ÐçÚ‡ææ}æè çÝy²„æ ãñ J …ñ¨ï …è±æy}ææ
¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ ÜUè J ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ ÜïU {}æü MÐ Ïæéçh ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ }æï¢ ÐçÚ‡ææ}æ ÜïU ¥ç‹„}æ |ææxæ
¨ï çÝp² ÜUÚÝï ²æïx² = …æÝÝï ²æïx² ÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ©ÐHÏ{ ãæï …æ„è ãñ J çÝy² {}æèü = ¨œ±æçÎ
„èÝ xæé‡ææï¢ }æï¢ ÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ©ÐHÏ{ Ýãè¢ ãæï„è J ¥ƒæü„ì Ïæéçh, ¥ã¢ÜUæÚ, „‹}ææ~ææ ¥æçÎ }æï¢ „æï
¨}ææçŒ„ ±æHæ ÜíU}æ ãæï„æ ãñ J v²æï¢çÜU Ïæéçh ¥æçÎ ÐÎæƒü Ýæàæ±æÝ ãñ¢ J §ÝÜïU Ýæàæ ÜïU Ðpæ„ì ÜíU}æ
|æè ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ J ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡æ çÝy² ãñ¢, ©Ý}æï¢ ¨}ææŒ„ Ý ãæïÝï ±æHæ ÜíU}æ ãæï„æ ãñ J
…è±æy}ææ }æï¢ ¥æñÚ ÐÚ}ææy}ææ }æï¢ ÜíU}æ ÜUçËÐ„ çÜU²æ …æ„æ ãñ, ±æS„± }æï¢ ãæï„æ Ýãè¢ J
ÜíU}æ ÜïU Ðí¨X }æï¢ ÐíàÝ ©Æ„æ ãñ çÜU ¨œ±æçÎ xæé‡ææï¢ }æï¢ çSƒç„ ¥æñÚ xæç„ MÐ ¨ï ç±l}ææÝ §¨
¨¢¨æÚ ÜïU ÜíU}æ ÜUè ÐçÚ¨}ææçŒ„ ãæï„è ãñ ±æ Ýãè¢ ? ¥ƒæü„ì ²ã ¨¢¨æÚ ÜU|æè ¨}ææŒ„ ãæï„æ ãñ ¥ƒ±æ
Ýãè¢ J ²ã ç±|æÁ²±™Ýè² ÐíàÝ ãñ, ¥ƒæü„ì »ÜU àæÏÎ }æï¢ ©œæÚ ÎïÝï ²æïx² Ýãè¢ ãñ J ÜñU¨ï ? §¨
Ïææ„ ÜUæï ¨}æÛæÝï ÜïU çH» Ðíƒ}æ §¨ÜUæ »ÜU ç±ÐÚè„ ©ÎæãÚ‡æ ¨}æÛæ Hï±ï¢ J …ñ¨ï çÜU »ÜU ÐíàÝ
»ÜUæ‹„-±™Ýè² ãñ, ¥ƒæü„ì ç…¨ÜUæ ©œæÚ »ÜU ãè àæÏÎ }æï¢ çÎ²æ …æ ¨ÜïU, ±ã »ÜUæ‹„±™Ýè² ÐíàÝ
ÜUãæ„æ ãñ J …ñ¨ï - ©yÐ‹Ý ãæïÝï ±æHï ¨|æè }æÚï¢xæï ±æ Ýãè¢ ? §¨ÜUæ ©œæÚ ãñ çÜU ãæ¡, (©yÐ‹Ý ãæïÝï
±æHï ¨|æè }æÚï¢xæï) J ¥Ïæ ©¨ ÐíàÝ ÜUæï Hèç…²ï …æï ¥±™Ýè² (ç±|æÁ²±™Ýè²) ãñ, …ñ¨ï çÜU -
§¨ ¨¢¨æÚ ÜïU ÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ãñ ±æ Ýãè¢ ? §¨ÜUæ ©œæÚ ²ã ãñ çÜU ÜéUàæH Ã²çv„ ÜïU ¨¢¨æÚÜíU}æ
ÜUè ÐçÚ¨}ææçŒ„ ãñ J …æï Ã²çv„ }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝ xæ²æ ãñ ©¨ÜïU ¨¢¨æÚ ÜíU}æ ÜUè ¨}ææçŒ„ ãæï„è
ãñ ¥ƒæü„ì ©¨ÜUæ …‹}æ-}æÚ‡æ ÜUæ ÜíU}æ ¨}ææŒ„ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ …æï ¥æy}ææ }ææïÿæ ÜïU ¥ç{ÜUæÚè Ýãè¢
ÏæÝï ãñ¢ ©ÝÜUæ …‹}æ-}æÚ‡æ ÜUæ ÜíU}æ ™H„æ Úã„æ ãñ J ²ãæ¡ ÐÚ ²ã …æÝÝæ ™æçã²ï çÜU }ææïÿæ ÜïU ¥ç{ÜUæÚè
¥æy}ææ¥æï¢ ÜUæ …‹}æ-}æÚ‡æ, }ææïÿæ ÜUè ¥±ç{ „ÜU ¨}ææŒ„ ãæï„æ ãñ, ¥Ý‹„ÜUæH „ÜU Ýãè¢ J
ÜíU}æ ÜUæï ¨ÚH„æ ¨ï …æÝÝï ÜUæ ©Ðæ² »ÜU = Ðíy²ÿæ ¥æñÚ Îê¨Úæ = ¥Ýé}ææÝ ãñ J …ñ¨ï-ç}æ^è ¨ï
çÐ‡Ç ÏæÝæ, çÐ‡Ç ¨ï ÍæÇGæ ÏæÝæ, ÍæÇGï ¨ï ÜUÐæH-ÆèÜUÚï ÏæÝï, ©Ý¨ï ™ê‡æü ÏæÝæ J ²ãæ¡ ÐÚ ç}æ^è ¨ï çÐ‡Ç,
©¨¨ï ÍæÇGæ, ©¨¨ï ÜUÐæH ÏæÝï, ²ã ÜíU}æ ãñ ¥ƒæü„ì »ÜU ÜïU Ðpæ„ì Îê¨Úï ÜUæ ÏæÝÝæ ÜíU}æ ãñ J ²ã ÜíU}æ
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 354 ¨ê~æ 4–34
Ðíy²ÿæMÐ ¨ï Îï¶æ …æ„æ ãñ J ÜíU}æ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ Îê¨Úæ ©Ðæ² ¥Ýé}ææÝ ãñ J …ñ¨ï - çÜU¨è ±› ÜUè
©yÐçœæ ãæïÝï ÐÚ ±ã Ý±èÝ çÎ¶æ§ü Îï„æ ãñ J ÐÚ‹„é {èÚï {èÚï ±ã ÐéÚæÝæ ãæï„æ Úã„æ ãñ J ÿæ‡æ ÿæ‡æ }æï¢
©¨}æï¢ ÐéÚæÝæÐÝ ¥æ„æ ãñ J ±ã ÐéÚæÝæ ãæï„æ ãé¥æ çÎ¶æ§ü Ýãè¢ Îï„æ J çÜU‹„é ÐéÚæÝæ ãæï„ï ãæï„ï ±ã H}Ïæï
ÜUæH }æï¢ §„Ýæ ÐéÚæÝæ ãæï …æ„æ ãñ çÜU ©¨ÜUæï ãæƒ ¨ï ÐÜUÇG ÜUÚ ©ÆæÝï ÐÚ ¶‡Ç-¶‡Ç ãæï …æ„æ ãñ
J ²ã ÜíU}æ ¥Ýé}ææÝ ¨ï …æÝæ …æ„æ ãñ JJ 33 JJ
¥±0 - xæé‡ææç{ÜUæÚÜíU}æ¨}ææŒ„æñ ÜñU±Ë²}æév„}æì J „yS±M Ð}æ±{æ²ü„ï-
¥ƒü - xæé‡ææï¢ ÜïU ¥ç{ÜUæÚ ÜUè ¨}ææçŒ„ ãæïÝï ÐÚ ‘ÜñU±Ë²’ ÜUãæ xæ²æ ãñ J ©¨ (ÜñU±Ë²) ÜïU
S±MÐ ÜUæ çÝp² çÜU²æ …æ„æ ãñ -
ÐéL ¯æƒüàæê‹²æÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢ Ðíç„Ðí¨±: ÜñU±Ë²¢ S±M ÐÐíç„cÆæ ±æ
ç™ç„àæçv„çÚç„ JJ 34 JJ
àæÏÎæƒü - (ÐéL¯æƒü-àæê‹²æÝæ}æì) …è±æy}ææ ÜïU Ðí²æï…Ý ¨ï Úçã„ ãé²ï (xæé‡ææÝæ}æì) ¨œ±æçÎ
ÜUæ²üMÐ xæé‡ææï¢ ÜUæ (Ðíç„-Ðí¨±:) ¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ }æï¢ HèÝ ãæï …æÝæ (ÜñU±Ë²}æì) }æéçv„ ãñ (S±MÐ-
Ðíç„cÆæ ±æ) ¥ƒ±æ ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ çSƒ„ (ç™ç„àæçv„:) …è±æy}ææ J (§ç„) ÐæÎ ¨}ææçŒ„
„ƒæ àææ› ¨}ææçŒ„ ÜUæ læï„ÜU ãñ J
¨ê~ææƒü - |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü Ðí²æï…Ý ¨ï Úçã„ ç™œææçÎ ÜUæ²üMÐ xæé‡ææï¢ ÜUæ ¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ
}æï¢ HèÝ ãæï …æÝæ, ¥ƒ±æ ¨Ïæ vHïàææï¢ ¨ï ¨±üƒæ ÀêÅÜUÚ …è±æy}ææ ÜUæ ¥ÐÝï „ƒæ §üEÚ ÜïU S±MÐ
ÜUæï ÆèÜU-ÆèÜU …æÝ ÜUÚ, ¥ÐÝï ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ }æï¢ ¥±çSƒ„ ãæï …æÝæ, ‘}ææïÿæ’ ãñ J
Ã²æ0 |ææ0 - ÜëU„|ææïxææÐ±xææü‡ææ¢ ÐéL ¯æƒüàæê‹²æÝæ¢ ²: Ðíç„Ðí¨±: ÜUæ²üÜUæÚ‡ææy}æÜUæÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢
„yÜñU±Ë²¢, S±M ÐÐíç„cÆæ ÐéÝÏæéüçh¨œ±æÝç|æ¨}Ïæ‹{æyÐéL ¯S² ç™ç„àæçv„Úï± ÜïU±Hæ, „S²æ: ¨Îæ
„ƒñ±æ±SƒæÝ¢ ÜñU±Ë²ç}æç„ JJ 34 JJ
Ã²æ0 |ææ0 ¥0 - (}æãÎæçÎ) ÜUæ²ü-ÜUæÚ‡ææy}æÜU ç…Ý xæé‡ææï¢ Ýï (ÐéL¯ ÜïU çH») |ææïxæ „ƒæ
¥Ð±xæü ÜUæï ¨}Ð‹Ý çÜU²æ ãæï ¥æñÚ …æï ÐéL¯æƒü„æ ¨ï Úçã„ ãæï xæ²ï ãæï¢, ©ÝÜUæ …æï ¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ }æï¢
HèÝ ãæïÝæ ãñ, ±ã ‘ÜñU±Ë²’ ãñ J S±MÐ }æï¢ Ðíç„cÆæ, çÈUÚ ¨ï ÐéL¯ ÜUæ Ïæéçh¨œ± ¨ï ¨}Ïæ‹{ Ý
ãæïÝï ¨ï ÜïU±H ç™ç„àæçv„}ææ~æ ÜUæ ÚãÝæ, ©¨ÜUæ ¨Îæ ©¨è ÐíÜUæÚ çSƒ„ ÚãÝæ ‘ÜñU±Ë²’ ãñ JJ 34 JJ
²æï0 Ðí0 - §¨ ¨ê~æ }æï¢ ÜñU±Ë² ÜUæ S±M Ð Ïæ„Hæ²æ ãñ J
…è±æy}ææ ÜUæ |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ç¨h ÜUÚÜïU ÐéL¯æƒü-àæê‹² ÜUæ²üÜUæÚ‡æMÐ xæé‡ææï¢ ÜUæ ÐíÜëUç„ }æï¢
HèÝ ãæï …æÝæ, ÜñU±Ë² ãñ J ¥ƒ±æ Ïæéçh ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ ¨ï …è±æy}ææ ÜUæ ÐéÝ: ¨}Ïæ‹{ Ý ãæïÝæ, ÜïU±H
¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæï …æÝæ, ‘ÜñU±Ë²’ ãñ J …è±æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü Îæï Ðí²æï…Ý ãñ¢
J ¨œ±æçÎ „èÝ xæé‡æ §Ý ÎæïÝæï¢ Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUæï ç¨h ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì ÐéL¯æƒüàæê‹² ãæï …æ„ï ãñ¢ J …Ïæ §Ý
xæé‡ææï¢ ÜUæ ÜUæï§ü Ðí²æï…Ý Ýãè¢ Úã„æ, „Ïæ ²ï ¥ÐÝè ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ¥ƒæü„ì §üEÚ §ÝÜUæï
ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ÜUÚ Îï„æ ãñ J
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 355 ¨ê~æ 4–34
¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ ÜUæ ÜíU}æ: - ¨œ±xæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ ¥æñÚ „}ææïxæé‡æ ÜUè ¨æ}²æ±Sƒæ ‘ÐíÜëUç„’ ãñ J
§Ý „èÝæï¢ ÜUæï HïÜUÚ §üEÚ }æãœæœ± Ýæ}æÜU ÐÎæƒü ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ„æ ãñ J }æãœæœ± ¨ï ¥ã¢ÜUæÚ, ©¨¨ï Ðæ¡™
„‹}ææ~ææ¥æï¢, Ðæ¡™ ÜU}æïüç‹Îí²æï¢, Ðæ¡™ ¿ææÝïç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ »ÜU }æÝ ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ„æ ãñ J Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï
Ðëçƒ±è ¥æçÎ Ðæ¡™ SƒêH |æê„æï¢ ÜUè, Ðæ¡™ SƒêH |æê„æï¢ ¨ï ¨ê²ü, ™‹Îí, |æêç}æ, }æÝéc²-àæÚèÚ ¥æçÎ ¥‹²
ÐÎæƒæïZ ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚ„æ ãñ J …è±æy}ææ ÜïU |ææïxæ ¥æñÚ ¥Ð±xæü ç¨h ãæï …æÝï ÐÚ ©¨ÜUæï §¨ ¨ëçcÅ ÜUè
¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ Úã„è J ¥æy}ææ, }ææïÿæ ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝÜUÚ }ææïÿæ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ„æ ãñ ¥ƒæü„ì §üEÚ
¥ÐÝè Ã²±Sƒæ ÜïU ¥Ýé¨æÚ …è±æy}ææ ÜUæï }ææïÿæ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ çSƒç„ }æï¢ }ææïÿæ ÐíæŒ„ ÜUÚÝï ±æHï
¥æy}ææ ÜïU ¨æƒ ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï …æï |æè àæÚèÚ ç™œæ ¥æçÎ ÐÎæƒü ¨}Ïæh ƒï, ±ï ¨Ïæ ÐíH² ÜUæï ÐíæŒ„
ãæï …æ„ï ãñ¢ J SƒêHàæÚèÚ Ðæ¡™ SƒêH|æê„æï¢ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„æ ãñ J Ðæ¡™ SƒêH|æê„ „‹}ææ~ææ¥æï¢ }æï¢ HèÝ ãæï
…æ„ïï ãñ¢ J Ðæ¡™ ¿ææÝïç‹Îí²æ¡, Ðæ¡™ ÜU}æïüç‹Îí²æ¡, Ðæ¡™ „‹}ææ~ææ²ï¢ ¥æñÚ »ÜU }æÝ-¥ã¢ÜUæÚ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï
ãñ¢ J ¥ã¢ÜUæÚ-}æãœæœ± }æï¢, ¥æñÚ }æãœæœ±-ÐíÜëUç„ }æï¢ HèÝ ãæï …æ„ï ãñ¢ J àæï¯ ¨ëçcÅ ¥‹² ¥æy}ææ¥æï¢ ÜïU
|ææïxææÐ±xæü ÜUè ç¨çh ÜïU çH²ï Á²æï¢ ÜUè y²æï¢ ÏæÝè Úã„è ãñ J §¨ ¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ, ÐæHÝ, ÐíH² §üEÚ
ÜUÚ„æ ãñ J §¨ Ú™Ýæ, ÐæHÝ, ÐíH² ÜUæï Ý ÐíÜëUç„ ÜUÚ ¨ÜU„è ãñ ¥æñÚ Ý …è±æy}ææ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J
|ææïxææÐ±xæü ÜUè ç¨çh ãæïÝï ÐÚ xæé‡ææï¢ ÜïU ¥ÐÝï ÜUæÚ‡æ }æï¢ HèÝ ãæïÝï ÐÚ ¥æy}ææ ÜUæ ÜñU±Ë² ãæï …æ„æ
ãñ J ¥ƒæü„ì „èÝ xæé‡ææï¢ ¨ï ¥æy}ææ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ÅêÅ …æ„æ ãñ, ¥æy}ææ ¥ÐÝï àæéh S±MÐ }æï¢ çSƒ„ ãæï
…æ„æ ãñ J §¨ÜUæï ‘ÜñU±Ë²’ Ïæ„Hæ²æ ãñ J
²ãæ¡ ÐÚ ²ã Ïææ„ Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² ãñ çÜU |ææïxæ »±¢ ¥Ð±xæü ¥ƒæü„ì (ÜñU±Ë²), ÐíÜëUç„ ¥æñÚ …è±æy}ææ
ÜUè àæçv„ ¨ï ãè ç¨h Ýãè¢ ãæï„ï J çÜU‹„é §ÝÜUè ç¨çh ÜUæ }æéw² ÜUæÚ‡æ §üEÚ ãñ J ²çÎ ¨ëçcÅ ÜUè
©yÐçœæ ± ÐæHÝ §üEÚ Ý ÜUÚï, „æï ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ¥æy}ææ |ææïxææÐ±xæü ÜUè ç¨çh Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J ÜïU±H
…è±æy}ææ ÜUæ ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæï …æÝæ ÜñU±Ë² Ýãè¢ ãñ J ÐÚ‹„é ¥ÐÝï S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„
ãæïÝæ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU S±MÐ }æï¢ Ðíç„çcÆ„ ãæïÝæ ÜñU±Ë² ãñ J ±ïÎ }æï¢ §üEÚ Ýï ©ÐÎïàæ çÎ²æ ãñ çÜU ``„}æï±
ç±çÎy±æç„ }æëy²é}æïç„ Ýæ‹²: Ð‹ƒæ ç±l„ïù²Ýæ²” JJ ²…é0 31-18 JJ ¥ƒæü„ì §üEÚ ÜUæï …æÝÜUÚ
ãè …è±æy}ææ }æëy²é ¥æçÎ Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅ …æ„æ ãñ ¥æñÚ ÜUæï§ü |æè }ææxæü }ææïÿæ ÐíæçŒ„ ÜUæ Ýãè¢ ãñ J ``Ú¨æï
±ñ ¨: J Ú¨¢ çã »± ¥²¢ HÏŠ±æ ¥æÝ‹Îè |æ±ç„'' JJ „ñçœæÚè²-©ÐçÝ¯Îì 2/7 JJ §¨ÜUæ ¥ç|æÐíæ²
²ã ãñ çÜU §üEÚ ¥æÝ‹ÎS±MÐ ãñ J ©¨è ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÜïU …è±æy}ææ ¥æÝ‹Îè ãæï …æ„æ ãñ J
àæÚèÚ ¥æçÎ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï-àæéh¿ææÝ, çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¥æñÚ §üEÚæïÐæ¨Ýæ ¨ï ¥æy}ææ ¥ÐÝï S±MÐ ÜUæï
…æÝ …æ„æ ãñ; ¥æñÚ ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¨ï §üEÚ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ J §üEÚ¨æÿææyÜUæÚ ¨ï ¥ç±læ,
¥{}ææü™Ú‡æ, ÜéU¨¢SÜUæÚ ¥æçÎ Îæï¯ ÎêÚ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ¨}æS„ vHïàææï¢ ÜUè çÝ±ëçœæ ¥æñÚ ¥æÝ‹Î ÜUè ÐíæçŒ„
ãæï„è ãñ J ±æS„± }æï¢ §üEÚÐíæçŒ„ ãè ÜñU±Ë² ãñ J ÜñU±Ë² ²æ }ææïÿæ ÜïU ç±¯² }æï¢ ²ã |æè …æÝÝæ ™æçã²ï
çÜU …è±æy}ææ ÜUæ ÜñU±Ë² ¥Ý‹„ÜUæH ÜïU çH²ï Ýãè¢ ãæï„æ J }ææïÿæ ÜUæH ÜUè »ÜU ¥±ç{ ãñ J ©„Ýï
ãè ÜUæH Ð²ü‹„ ¥æy}ææ }ææïÿæ }æï¢ Úã„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæï }ææïÿæ ÜUè ¥±ç{ ÜïU ¨}ææŒ„ ãæïÝï ÐÚ ÐæÐ-Ðé‡²
ÜñU±Ë²ÐæÎ: 356 ¨ê~æ 4–34
„éË² ÚãÝï ¨ï §üEÚ ÜUè Ã²±Sƒæ ¨ï ¨æ{æÚ‡æ }æÝéc² ÜUæ …‹}æ ç}æH„æ ãñ J Àœæè¨ ¨ãd ÏææÚ ¨ëçcÅ
ÜUè ©yÐçœæ, çSƒç„ ¥æñÚ ÐíH² }æï¢ ç…„Ýæ ¨}æ² Hxæ„æ ãñ, ©„Ýæ ãè ¨}æ² }ææïÿæ ÜUè ¥±ç{ ãñ J
»ÜU ÏææÚ ¨ëçcÅ ÜUæ ¨}æ² 4 ¥ÚÏæ 32 ÜUÚæïÇG ±¯ü ãñ ¥æñÚ §„Ýæ ãè ¨}æ² (4 ¥ÚÏæ 32 ÜUÚæïÇ
±¯ü) »ÜU ÏææÚ ÜUè ÐíH² ÜUæ ãñ §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ÎæïÝæï¢ ÜUæï ç}æHæÜUÚ 8 ¥ÚÏæ 64 ÜUÚæïÇG ±¯ü ÜUæ ¨}æ²-
»ÜU ÏææÚ ÜUè ¨ëçcÅ ¥æñÚ ÐíH² ÜUæ ãñ J §¨ï 36 ¨ãd ¨ï xæé‡ææ ÜUÚÝï ÐÚ }ææïÿæ ÜUæ ¨}Ðê‡æü ¨}æ²
31 ÝèH, 10 ¶ÚÏæ ¥æñÚ 40 ¥ÚÏæ ±¯ü ÏæÝ„æ ãñ J
(¨¢Î|æü = ÿ²æƒü ÐíÜUæàæ Ý±}æ ¨}æéËHæ¨) JJ 34 JJ
§ç„ ™„éƒü: ÜñU±Ë²ÐæÎ: JJ 4 JJ
¥æï3}æì àæ‹Ýæï ç}æ~æ: àæ¢ ±L ‡æ: àæ‹Ýæï |æ±y±Ä²ü}ææ J
àæ‹Ý §‹Îíæï ÏæëãSÐç„: àæ‹Ýæï ç±c‡æéL L ÜíU}æ: JJ ²…é0 36/9, «0 1/90/9 JJ
Ý}ææï Ïæíræ‡æï Ý}æS„ï ±æ²æï J y±}æï± Ðíy²ÿæ¢ Ïæírææç¨ J y±æ}æï± Ðíy²ÿæ¢ Ïæírææ±æçÎ¯}æì J « „}æ±æçÎ¯}æì J
ÿ²}æ±æçÎ¯}æì J „‹}ææ}ææ±è„ì „mv„æÚ}ææ±è„ì J ¥æ±è‹}ææ}æì J ¥æ±èmv„æÚ}æì J ¥æï3}æì àææç‹„: àææç‹„:
àææç‹„: JJ
|ææ±æƒü - Ðíèç„ ÜUÚÝï ²æïx² ç}æ~æ S±MÐ ÐÚ}æïEÚ ã}ææÚï çH²ï ÜUË²æ‡æÜUæÚè ãæï, ¨±üŸæïcÆ ÐÚ}æïEÚ
ã}ææÚï çH²ï ÜUË²æ‡æÜUæÚè ãæï, ¨Îæ ‹²æ² ÜUÚÝï ãæÚï ÐÚïEÚ ã}ææÚï çH²ï ÜUË²æ‡æÜUæÚè ãæï, ¥ç¶H
»ïE²ü²év„ §‹Îí, ¨Ïæ¨ï ÏæÇGï ¥æÜUæàææçÎ Ïæírææ‡Çæï¢ ÜïU ÐæHÜU S±æ}æè, ™Úæ™Ú Ã²æÐÜU ç±c‡æé, ¥Ý‹„
ÐÚæÜíU}æ²év„ ©LÜíU}æ Îï± §üEÚ ã}ææÚï çH²ï ÜUË²æ‡æÜUæÚè ãæï J
¨ÏæÜïU ªÐÚ ç±Úæ…}ææÝ, ¨Ïæ¨ï ÏæÇGï ¥Ý‹„ ÏæH ²év„ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï ã}æ Ý}æSÜUæÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ãï ÐÚ}æïEÚ
¥æÐ ãè ¥‹„²æü}æè MÐ ¨ï Ðíy²ÿæ Ïæíræ ãæï J }æñ¢Ýï ¥æÐ ãè ÜUæï Ðíy²ÿæ Ïæíræ ÜUãæ J …æï ¥æÐÜUè ±ïÎæïv„
²ƒæƒü ¥æ¿ææ ãñ, ©¨è ÜUæ ©ÐÎïàæ „ƒæ ¥æ™Ú‡æ ÜUãæ, }ææÝæ ¥æñÚ çÜU²æ J ÿ² ãè }ææÝæ ¥æñÚ çÜU²æ ¨æï
¥æÐÝï }æïÚè Úÿææ ÜUè, }æéÛæ ÿ²±v„æ ÜUè Úÿææ ÜUè, çÝp² ¨ï }æéÛæ ±v„æ ÜUè Úÿææ ÜUè J
ãï ÐÚ}ææy}æÝì ! ã}æï¢ ¥æŠ²æçy}æÜU, ¥æç{|ææñç„ÜU ± ¥æç{Îñç±ÜU Îé:¶æï¢ ¨ï ÀéÇGæÜUÚ àææç‹„ ÜUæ
ÎæÝ Îèç…²ï J
§ç„ Ÿæè}æÎì|æxæ±‹}æã<¯Ð„†…çH}æéçÝÐí‡æè„¢ Ã²æ¨|ææc²¨}æç‹±„¢ „~æ S±æç}æÿ²Ðç„ÐçÚ±íæ…ÜïUÝ
ç±Úç™„¢ ²æïxææƒüÐíÜUæàæÝæ}æ|ææc²æHÑì ÜëU„¢ ²æïxæÎàæüÝ}æì J ¨}ææŒ„†™ïÎ¢ àææ›}æì J
±¨é|æê„Ý|ææïùÿææÏÎï, Ðê±æüçEÝïùç¨„ïÎHï J
»ÜUæÎà²æ¢ ÜéU…ï ±æÚï, xæí‹ƒ: Ðê<œæ}æxææÎ²}æì JJ
q q q
ÐçÚçàæcÅ (ÜU) : |æíæç‹„-çÝ±æÚ‡æ
²æïxæ ÜïU Ýæ}æ ÐÚ Ðí™çH„ |æíæç‹„²æï¢ ÜUæ çÝ±æÚ‡æ
[¥æ… ¨}ææ… }æï¢ ²æïxæç±¯²ÜU ¥‹{ç±Eæ¨, ÜéUÚèç„²æ¡ ± |æíæç‹„²æ¡ ™ãé¡¥æïÚ Ã²æŒ„ ãñ¢, ç…¨¨ï
²æïxæ-ç…¿ææ¨é¥æï¢ ÜïU }æÝ }æï¢ ¥ÝïÜUæÝïÜU àæ¢ÜUæ²ï¢ ©Æ„è Úã„è ãñ¢, ©‹ãè¢ }æï¢ ¨ï ÜUç„Ð² àæ¢ÜUæ¥æï¢ ÜUæ
¨}ææ{æÝ ÐæÆÜUæï¢ ÜïU çÎxÎàæüÝ ÜïU çH²ï ¨¢çÿæŒ„MÐ }æï¢ ÐíS„é„ çÜU²æ …æ Úãæ ãñ J ç±S„ë„ ç±±Ú‡æ
ÜïU çH²ï Hï¶ÜU ÜUè ÐéS„ÜU ‘²æïxæ }æè}ææ¢¨æ’ ÜUæ ¥Š²²Ý ÜUÚï¢ J]
ÐíàÝ - v²æ Ðê‡æü ²æïxæè ÐÚ}ææy}ææ ÜïU „éË² ãæï …æ„æ ãñ ?
©œæÚ - ÜUæï§ü |æè …è± ¨æ{Ýæ ÜUÚ„ï ÜUÚ„ï ²æïxæè ÏæÝÜUÚ §üEÚ ÜïU ¨}ææÝ ¨±üÃ²æÐÜU-¨±ü¿æ-
¨±üàæçv„}ææÝì ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ±æHæ ãæï …æ²ï ²ã ±ïÎæçÎ ÿ²àææ›æï¢ ÜïU ç±Lh ãæïÝï ¨ï çÝ„æ¢„ ¥ÿ²
Ïææ„ ãñ v²æï¢çÜU …è±æy}ææ S±|ææ± ¨ï ãè »ÜUÎïàæè, ¥ËÐ¿æ, ¥ËÐàæçv„}ææÝì ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ±æHæ ãñ J
²ã ¨æ±üç~æÜU çÝ²}æ ãñ çÜU …æï S±|ææ± ãæï„æ ãñ ±ã ÎíÃ² ÜUæï ÀæïÇG„æ Ýãè¢ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU
»ÜUÎïàæè ¥æñÚ ÐçÚç}æ„ xæé‡æ ÜU}æü-S±|ææ± ±æHæ …è±æy}ææ }æéçv„ }æï¢ |æè §üEÚ ÜïU ¨}ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ J
²lçÐ àææ›æï¢ }æï¢ ÜUãè¢–ÜUãè¢ …è±æy}ææ ÜïU çH» ‘¨±ü¿æ’, ‘¨±æüÝé|æ±è’ ¥æçÎ àæÏÎæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ
¥æ²æ ãñ J ±ãæ¡ Ðí¨¢xææÝé¨æÚ ©Ý àæÏÎæï¢ ÜUæ ¥ç|æÐíæ² ²ã ãñ çÜU …è±æy}ææ ¥ÐÝï }æÝ ¥æñÚ §ç‹Îí²æï¢
ÜïU Ã²æÐæÚ ÜUæï Ðê‡æü„²æ …æÝ Hï„æ ãñ, Ý çÜU ¨¢Ðê‡æü Ïæírææ‡Ç ÜïU …è±æy}ææ¥æï¢ ²æ ÐíÜëUç„ ÜïU çÜíU²æ
ÜUHæÐæï¢ ÜUæï …æÝ„æ ãñ J
ÐíàÝ - v²æ Ðê‡æü ¥ôã¨æç¨h ²æïxæè ÜïU Ðíç„ ¨|æè Ðíæ‡æè ±ñÚ|ææ± ÀæïÇG Îï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ - ¥ôã¨æ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHï Ðê‡æü ²æïxæè ÜUæ ¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ çÜU Ðíç„ ±ñÚ|ææ± ÀêÅ
…æ„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜïU Ðæ¨ }æï¢ ÚãÝï±æHï }æÝéc²æï¢ ÜUæ |æè ©ÝÜUè ¥ÐÝè ²æïx²„æ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥‹²æï¢
ÜïU Ðíç„ ±ñÚ|ææ± ÀêÅ …æ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUæ ²æïxæè ÜïU Ðíç„ ±ñÚ|ææ± Ðê‡æüMÐ ¨ï ÀêÅ …æ„æ
ãñ, ²ã Ïææ„ ¨¢|æ± Ýãè¢ J Ðê±ü…‹}æ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ „ƒæ §¨ …‹}æ ÜïU ÿ¨¢xæ-S±æŠ²æ² ¥æñÚ ô™„Ý
ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ç…„Ýè-ç…„Ýè ©ÝÜUè ¥ôã¨æ ÜïU Ðíç„ Ÿæhæ-Lç™ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ ©„Ýè-©„Ýè }ææ~ææ
}æï¢ ©ÝÜUæ ±ñÚ|ææ± ÀêÅ„æ ãñ J çÜU¨è ÜUæ 50%, çÜU¨è ÜUæ 20% „æï çÜU¨è ÜUæ 10% ±ñÚ|ææ± ÀêÅïxææ J
ÜéUÀ »ï¨ï |æè ãæïxæï¢ ç…ÝÜUæ 1% ±ñÚ|ææ± ÀêÅïxææ J ÜéUÀ »ï¨ï |æè ãæïxæï¢ ç…ÝÜUæ 1% |æè ±ñÚ|ææ± Ýãè¢
ÀêÅ„æ, ÏæçËÜU ÜéUÀ Hæïxæ »ï¨ï ãæï„ï ãñ¢ …æï ©¨ Ðê‡æü ¥ôã¨æ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHï ²æïxæè ÜUæï ãè
}ææÚ ÇæH„ï ãñ¢ J §ç„ãæ¨ }æï¢ »ï¨ï ¥ÝïÜU ©ÎæãÚ‡æ ©ÐHÏ{ ãñ¢ J
ÐçÚçàæcÅ (ÜU) 358 |æíæç‹„-çÝ±æÚ‡æ
ÐíàÝ - v²æ ¨Ó™æ ²æïxæè çÜU¨è ¥¿ææÝè-¥{}æèü ÜïU ç¨Ú ÐÚ ãæƒ {Ú, ¥ƒ±æ ¥ÐÝï }æÝæïÏæH
¨ï ©¨ÜUè ¨}ææç{ Hxæ±æ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ - Ýãè¢, ÜUæï§ü |æè ¨Ó™æ ²æïxæè ¥¿ææÝè-¥{}æèü ÜïU ç¨Ú ÐÚ ãæƒ {Ú ÜUÚ ²æ ¥ÐÝï }æÝæïÏæH
¨ï ©¨ÜUè ¨}ææç{ Ýãè¢ Hxæ±æ ¨ÜU„æ J ¨}ææç{ ÜïU çH» ²}æ-çÝ²}æ ¥æçÎ ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥¢xææï
ÜUæ ÐæHÝ, ç±±ïÜU-±ñÚæx² ÜUæ ¥|²æ¨, ©Ó™S„Ú ÜUæ §üEÚÐíç‡æ{æÝ ÏæÝæÜUÚ ¥ÐÝï ¥¢„:ÜUÚ‡æ ÜUæï
çÝ}æüH ÏæÝæÝæ ÐÇG„æ ãñ J „Ïæ ±ã Ã²çv„ ¨}ææç{ÐíæçŒ„ ÜïU ²æïx² ÏæÝ„æ ãñ J çÏæÝæ Ðæ~æ„æ ÜïU ÜUæï§ü
Ã²çv„ ²æïxæè Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ, Ý Îê¨Úæ ÜUæï§ü ©¨ï ²æïxæè ÏæÝæ ¨ÜU„æ J «ç¯²æï¢ Ýï SÐcÅ ÜUãæ ãñ
çÜU ç…¨ÜUæ ¥¢„:ÜUÚ‡æ ¥¿ææÝxæíS„ ãñ ¥ƒæü„ì Úæxæ-mï¯-}ææïã ¨ï ²év„ ãñ ©¨}æï¢ ©ÐÎïàæ ÜUæ çÜUç†™„ì
}ææ~æ |æè Ðí|ææ± Ýãè¢ ÐÇG„æ ãñ J ç¨Ú ÐÚ ãæƒ Ú¶ÜUÚ }æÝæïÏæH }ææ~æ ¨ï ¨}ææç{ HxææÝï ÜUè Ïææ„
„æï ÎêÚ Úãè J
ÐíàÝ - …æï ²æïxæè ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ Hï„æ ãñ ±ã ¥‹²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ Ïæ„æ„æ ãñ çÜU
“}æñ¢ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï …æÝ„æ ãê¡ ” - v²æ ²ã ÿ² ãñ ?
©œæÚ - …æï ²æïxæè ±æS„± }æï¢ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï …æÝ„æ ãñ ±ã ÜU|æè |æè Îê¨Úï ÜïU mæÚæ ÐêÀï …æÝï
ÐÚ »ï¨æ Ýãè¢ ÜUãïxææ çÜU ‘}æñ¢ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„æ ãê¡’, v²æï¢çÜU ²æïxæè Ã²çv„ ÜU|æè |æè ¥ÿ²
Ýãè¢ ÏææïH„æ ãñ J ±ïÎ }æï¢ |æè ÐÚ}æçÐ„æ ÐÚ}ææy}ææ Ýï ²æïxæè Ã²çv„²æï¢ ÜUæï ²ã ¥æÎïàæ çÎ²æ ãñ çÜU
„é}æ ¥‹²æï¢ ÜUæï ²ã Ïæ„æ¥æï çÜU - ±ïÎæã}æï„¢ ÐéL ¯¢ }æãæ‹„}æì JJ ²…é0 - 31/18 JJ “}æñ¢ ÐÚ}ææy}ææ
ÜUæï …æÝ„æ ãê¡ ” J ±ïÎæã¢ |æé±ÝS² Ýæç|æ}æì JJ ²…é0 - 23/7 JJ “}æñ¢ ¨}æS„ Ïæírææ‡Ç ÜUè Ýæç|æ
(}æêHæ{æÚ) ÜUæï …æÝ„æ ãê¡ ” J ©Ð²éüv„ Ðí}ææ‡æ §¨ }ææ‹²„æ ÜUè ÐéçcÅ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ãæ¡, …æï ÜUæï§ü Ã²çv„
¥ç{ÜUæÚè Ý ãæï ¥ƒ±æ ÎécÅ |ææ±Ýæ ¨ï ²æïxæè ¨ï §¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ ÐíàÝ ÜUÚï „æï ²æïxæè }ææñÝ ÚãÜUÚ
©¨ï Ý Ïæ„æ²ï, ²ã „æï ãæï ¨ÜU„æ ãñ ÐÚ »ï¨æ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ çÜU ±ã ÛæêÆ ÏææïHï ¥æñÚ ÜUãï çÜU
“}æñ¢ Ýãè¢ …æÝ„æ J”
ÐíàÝ - v²æ „ÜüU ÜUÚÝæ ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ¢ ?
©œæÚ - Ýãè¢, „ÜüU ÜUÚÝæ ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU Ýãè¢ ¥çÐ„é ¨æ{ÜU ãñ J «ç¯²æï¢ ÜïU }æ„ ¥Ýé¨æÚ
}æÝéc² „ÜüU ÜïU ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæï …æÝÜUÚ ©¨ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚï, „|æè ±ã }æéçv„ ÜUæ |ææxæè
ãæï ¨ÜU„æ ãñ J }æã<¯ xææñ„}æ Ýï „æï „ÜüU ÜUæï }æéçv„ ÜUè ÐíæçŒ„ }æï¢ »ÜU ¨æ{Ý Ïæ„æ²æ ãñ J
„ÜüU ÜïU }ææŠ²}æ ¨ï ãè }æÝéc² çÜU¨è ÐÎæƒü ÜïU ±æS„ç±ÜU S±MÐ ÜUæï …æÝ ¨ÜU„æ ãñ J1 }æã<¯
}æÝé Ýï |æè {}æü-¥{}æü ÜUæï …æÝÝï ÜïU çH» „ÜüU ÜUæï ¥y²¢„ ©Ð²æïxæè ¨æ{Ý }ææÝæ ãñ J2 …æï „ÜüU
Ðí}ææ‡ææï¢ ÜïU mæÚæ {}æü ÜUæï …æÝÝï ÜUæ Ðí²yÝ ÜUÚ„æ ãñ, ±ãè ²ƒæƒü MÐ ¨ï {}æü ÜUæï …æÝ Ðæ„æ ãñ,
¥‹² Ýãè¢ J
1. Ðí}ææ‡æÐí}æï².....„ÜüUçÝ‡æü².....„œ±¿ææÝæç‹ÝŸæï²¨æç{xæ}æ: JJ ‹²æ²ÎàæüÝ-1/1 JJ
2. ²S„ÜïüU‡æ ¥Ýé¨¢{œæï ¨ {}æZ ±ïÎ Ýï„Ú: JJ }æÝéS}æëç„-12/106 JJ
ÐíàÝ - v²æ ãS„Úï¶æ¥æï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ }æëy²éÜUæH ÜUæï Ïæ„æ²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ - çÜU¨è Ã²çv„ ç±àæï¯ ÜUè §„Ýï ±¯ü, §„Ýï }ææ¨, §„Ýï çÎÝ ÜïU Ðpæ„ì §„Ýï Ïæ…ï, §„Ýï
ç}æÝÅ ÐÚ }æëy²é ãæïxæè, »ï¨æ }æëy²é ÜUæ ¨}æ² çÝçp„ ÜUÚÝæ çÜU¨è |æè Ã²çv„ ÜïU çH» ¨¢|æ± Ýãè¢ J
§¨çH» ãS„ Úï¶æ¥æï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ÜïU ²ã ÜUãÝæ çÜU ¥}æéÜU Ã²çv„ ÜUè ¥}æéÜU çÝçp„ì ¨}æ² }æëy²é
ãæïxæè, ²ã Ïææ„ Ðíy²ÿæ ¥æçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï ç}æ‰²æ ç¨h ãæï„è ãñ J çÜU¨è |æè Ã²çv„ ÜUæ ¥æ²éÜUæH
|æè ¥çÝçp„ì ãè ãæï„æ ãñ, ©ç™„ }ææ~ææ }æï¢ ç±çã„ çÝ²}ææï¢-ç±ç{ç±{æÝæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ÐÚ ¥æ²é
ÏæÉG„è ãñ ¥æñÚ çÝç¯h ç±ç{ç±{æÝæï¢ ÜïU ÜUÚÝï ¨ï ¥æ²é ÍæÅ …æ„è ãñ J §¨çH» ÜïU±H ãS„Úï¶æ¥æï¢
ÜUæï Îï¶ÜUÚ }æëy²éÜUæH ÜUæï Ïæ„æÝæ ç}æ‰²æ ãè ãñ J
ÐíàÝ - v²æ ±„ü}ææÝ }æï¢ Ðí™çH„ ¨|æè ²æïxæÐhç„²æ¡ ÿ² ãñ¢ ? „ƒæ ©Ý ¨Ïæ ÜïU mæÚæ
}ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï ¨ÜU„è ãñ¢ ?
©œæÚ - Ýãè¢, ±„ü}ææÝ }æï¢ Ðí™çH„ ¨|æè ²æïxæ Ðhç„²æ¡ ÿ² Ýãè¢ ãñ¢, ¥æñÚ Ýæ ãè ±ï ¨|æè
ÜUè ¨|æè }ææïÿæ ÜUè ç¨çh ÜUÚ±æ ¨ÜU„è ãñ¢ J v²æï¢çÜU §Ý ¥ÝïÜU ²æïxæ Ðhç„²æï¢ }æï¢ ±<‡æ„ ¨æŠ²,
¥æñÚ ¨æ{Ýæï¢ }æï¢ ÐÚSÐÚ ç±Úæï{ ãñ J »ÜU ãè ç±¯² }æï¢ »ÜU ²æïxæ}ææxæü ±æHæ …æï ÜUã„æ ãñ, Îê¨Úï ²æïxæ}ææxæü
±æHæ ©¨è ÜUæ ¶¢ÇÝ ÜUÚ„æ ãñ J …ñ¨ï »ÜU ²æïxæÐhç„ ±æHæ §üEÚ ÜUæï ¨±üÃ²æÐÜU Ïæ„Hæ„æ ãñ „æï
Îê¨Úæ §üEÚ ÜUæï »ÜUÎïàæè Ïæ„Hæ„æ ãñ J »ÜU ÜUã„æ ãñ çÜU ¨Ïæ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU ¨æƒ ±ñÚ|ææ± ÜUæ ÐçÚy²æxæ
ÜUÚÜïU Ðíï}æÐê±üÜU Ã²±ãæÚ ÜUÚÝï ¨ï, §üEÚ }ææïÿæÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ, „æï Îê¨Úæ ÜUã„æ ãñ çÜU ¥}æéÜU-¥}æéÜU
Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUè §üEÚ ÜïU Ýæ}æ ¨ï ãy²æ ÜUÚÝï ¨ï ¥æñÚ ©ÝÜUæ }ææ¢¨ ¶æÝï ¨ï, §üEÚ }ææïÿæ }æï¢ |æï…„æ ãñ
- §y²æçÎ ¥ÝïÜU }æãœ±Ðê‡æü ç±¯²æï¢ ÜUæ ÐÚSÐÚ ç±Úæï{ ãæïÝï ¨ï ²ã {æÚ‡ææ ç}æ‰²æ ãñ çÜU ¨|æè ²æïxæ
Ðhç„²æ¡ ÿ² ãñ¢ ¥æñÚ ¨|æè ÜïU mæÚæ }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï ¨ÜU„è ãñ J
ÐíàÝ - v²æ ²æïxæ ÜïU Ýæ}æ ¨ï Ðí™çH„ ¨|æè ç¨çh²æ¡ ÿ² ãñ¢ ? ¥æñÚ ©Ý ¨|æè ÜUæï ÐíæŒ„
ÜUÚÝæ }ææïÿæ ÜïU çH» ¥æ±à²ÜU ãñ ?
©œæÚ - ²æïxæ ÜïU Ýæ}æ ÐÚ Ðí™çH„ ¨|æè ç¨çh²æ¡ ÿ² Ýãè¢ ãñ¢ ¥çÐ„é Ïæãé„ ¨è ¥¨¢|æ± ãñ¢,
v²æï¢çÜU »ï¨è ç¨çh²æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ }æï¢ Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡æ ©ÐHÏ{ Ýãè¢ ãæï„ï J ¨æƒ ãè „ÜüU ¥æñÚ ²éçv„
¨ï |æè ©Ý ç¨çh²æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ¶¢çÇ„ ãæï …æ„è ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU …è± ÜUæ ÐÚ}ææy}ææ ÜïU ¨}ææÝ ¨±ü¿æ
ãæïÝæ, çÏæÝæ ¶æ²ï-çÐ²ï ±¯æïZ „ÜU …èç±„ ÚãÝæ, Ý²ï àæÚèÚæï¢ ÜUæï ÏæÝæ HïÝæ, ãæƒ-Ðæ¡± ¥æçÎ ÜUæÅÝï
ÐÚ |æè Îé:¶ ÜUæ Ý ãæïÝæ §y²æçÎ J
}ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜïU çH» ¨Ïæ ç¨çh²æ¡ ¥çÝ±æ²ü Ýãè¢ ãñ¢ J }æã<¯ Ð„¢…çH …è S±²¢ §¨ ç±¯²
}æï¢ SÐcÅ çH¶„ï ãñ¢ çÜU ¨¢²}æ ÜïU mæÚæ ÐíæŒ„ ãæïÝï ±æHè ç¨çh²æ¡ çÜU¨è Ýï ÐíæŒ„ ÜUè ãæï¢ ¥ƒ±æ
Ý ÜUè ãæï¢ ÐÚ‹„é ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐéL¯ ÜUæ ¥ƒæü„ì ¥æy}ææ-ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï ¿ææÝ ãæïÝï ÐÚ
}ææïÿæ ãæï …æ„æ ãñ J ²æïxæÎàæüÝ ÜïU ªÐÚ |ææc² çH¶Ýï ±æHï }æã<¯ Ã²æ¨ …è Ýï |æè ²æïxæÎàæüÝ
3/55 ÜïU |ææc² }æï¢ ç¨çh ç±¯²ÜU ¥ÐÝæ çÝ‡æü² Îï„ï ãé» çH¶æ ãñ çÜU - ¨Ïæ ç¨çh²æ¡ ¥ƒæü„ì
ç±|æêç„²æ¡ }ææïÿæ ÐíæçŒ„ ÜïU çH» ¥çÝ±æ²ü Ýãè¢ ãñ¢ J ç…¨ …è± Ýï ç¨çh²æï¢ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚ Hè ãñ
©¨ÜUæï ¥æñÚ ç…¨Ýï ç¨çh²æï¢ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢ çÜU²æ ©¨ÜUæï |æè }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï …æ„è ãñ J
ÐíàÝ - ãÆ²æïxæ ÐíÎèçÐÜUæ ÜUæ ²æïxæ, Ðæ„¢…H ²æïxæ ÜïU ¥ÝéÜêUH ãñ ±æ Ýãè¢ ?
©œæÚ - ãÆ²æïxæ ÐíÎèçÐÜUæ Ýæ}æÜU xæí¢ƒ }æï¢ Ïæ„æ²æ xæ²æ ²æïxæ Ð„¢…çH …è ¥æçÎ «ç¯²æï¢ ÜïU
Ïæ„æ²ï xæ²ï ²æïxæ ÜïU ¥ÝéÜêUH Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU ãÆ²æïxæ ÐíÎèçÐÜUæ }æï¢ ²}æ-çÝ²}æ ÜUæï ²æïxæ ÜïU ¥¢xæ
ÜïU MÐ }æï¢ S±èÜUæÚ Ýãè¢ çÜU²æ xæ²æ ãñ J …Ïæ çÜU «ç¯ Ð„¢…çH …è Ýï §ÝÜUæï ÜíU}æàæ: ²æïxæ ÜïU
Ðíƒ}æ ¥æñÚ Îê¨Úï ¥¢xææï ÜïU MÐ }æï¢ S±èÜUæÚ çÜU²æ ãñ J
ãÆ²æïxæ ÐíÎèçÐÜUæ }æï¢ ²æïxæ ÜUè ç¨çh ÜïU çH» ±…íæñHè, ¶ï™Úè ¥æçÎ }æéÎíæ¥æï¢ ÜUæ ç±{æÝ çÜU²æ
xæ²æ ãñ ©¨ ÜïU ¥Ýé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ±æHæ Ã²çv„ Ð„¢…çH …è ÜïU ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ Ïæ„æ²ï ¥¶¢Ç
Ïæíræ™²ü ÜUæ ÐæHÝ ÜU|æè |æè Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ãæ¡, ¥æ™æÚãèÝ ¥±à² ãè ÏæÝ …æ²ïxææ J ãÆ²æïxæ
ÐíÎèçÐÜUæ }æï¢ ±ïÎàææ› ¥æçÎ ÜUè ôÝÎæ ÜUè xæ§ü ãñ J …ÏæçÜU Ðæ„¢…H-²æïxæÎàæüÝ }æï¢ ±ïÎæçÎ àææ›æï¢
ÜUæï }ææïÿæ ÜUè ÐíæçŒ„ ÜUÚæÝï ±æHæ Ïæ„æ²æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ãÆ²æïxæ ÐíÎèçÐÜUæ xæí¢ƒ }æï¢ Üé¢UÇçHÝè ¥æçÎ
ÜUæï ²æïxæ ÜUæ ¥æ{æÚ Ïæ„æ²æ xæ²æ ãñ J …ÏæçÜU Ðæ„¢…H-²æïxæ }æï¢ »ï¨è }ææ‹²„æ¥æï¢ ÜïU çH» ÜUæï§ü Ðí}ææ‡æ
Ýãè¢ ç}æH„æ ãñ J §y²æçÎ ¥ÝïÜU ç}æ‰²æ, }æÝÍæÇ¢G„, ±ïÎæçÎ àææ›æï¢ ÜïU „ƒæ Ðæ„¢…H ²æïxæ ÜïU ç±Lh
Ïææ„æï¢ ÜUæ ±‡æüÝ §¨ ãÆ²æïxæ ÐíÎèçÐÜUæ }æï¢ çÜU²æ xæ²æ ãñ J §¨çH» ãÆ²æïxæ ÐíÎèçÐÜUæ ÜUæ ²æïxæ }æã<¯
Ð„¢…çH ¥æçÎ «ç¯²æï¢ ÜïU ¥Ýé¨æÚ Ýãè¢ ãñ J §¨çH» }æã<¯ Ð„¢…çH mæÚæ Ïæ„æ²ï xæ²ï ²æïxæ ÜïU ç±Lh
§¨ ãÆ²æïxæ ÜUæ Ðí™æÚ-Ðí¨æÚ ÜUÚÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ J
ÐíàÝ - v²æ ç›²æ¡ ²æïçxæÝè Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„è ãñ¢ ?
©œæÚ - ç…¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ÐéL¯ ²æïxæè ÏæÝÜUÚ }æéçv„ ÜUæ |ææxæè ãæï„æ ãñ, ©¨è ÐíÜUæÚ ç›²æ¡ |æè
²æïçxæÝè ÏæÝÜUÚ }æéçv„ ÜUè ¥ç{ÜUæçÚ‡æè ÏæÝ ¨ÜU„è ãñ¢ J ²æïxæè ÏæÝÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ›è ¥æñÚ ÐéL¯
ÎæïÝæï¢ }æï¢ ãñ J S±æ}æè Î²æÝ‹Î ¨ÚS±„è …è Ýï ‘ÿ²æƒü ÐíÜUæàæ’ }æï¢ ¥ÝïÜU~æ »ï¨ï Ðí}ææ‡æ çÎ²ï ãñ¢ ç…Ý¨ï
²ã SÐcÅ ãæï„æ ãñ çÜU ÐéL¯æï¢ ÜUè „Úã ç›²æ¡ |æè ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚÜïU ²æïçxæÝè ÏæÝ ¨ÜU„è ãñ¢ ¥æñÚ
§üEÚ ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚ ¨ÜU„è ãñ¢ J
ÐíàÝ - v²æ ±æ²é¨ï±Ý }ææ~æ ¨ï ²æïxæè …è±Ý çÝ±æüã ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ - ²éçv„ ¥æñÚ Ðí}ææ‡ææï¢ ¨ï §¨ }ææ‹²„æ ÜUæ ¶¢ÇÝ ãæï …æ„æ ãñ çÜU ÜïU±H ±æ²é¨ï±Ý ¨ï
ãè ²æïxæè Hæïxæ …èç±„ Úã„ï ãñ¢ J v²æï¢çÜU …æï }æÝéc² ÜïU±H ±æ²é¨ï±Ý ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ¥‹Ý, ÈUH,
Îê{, àææÜU, …H ¥æçÎ ¶æ„æ-Ðè„æ Ýãè¢ ãñ „æï çÏæÝæ §Ý ÐÎæƒæïZ ÜïU ÜïU±H ±æ²é ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚÝï
¨ï Ú¨, Úv„, }ææ¢¨æçÎ 7 {æ„é¥æï¢ ÜUæ çÝ}ææü‡æ Ýãè¢ ãæïxææ J àæÚèÚ-}æÝæçÎ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï ÜUæ²ü ÜUÚÝï
ÜUè àæçv„ |æè Ýãè¢ ç}æHïxæè, ÐçÚ‡ææ}æ S±MÐ ±ã àæÚèÚ ¨ï çÜU¨è |æè ÐíÜUæÚ ÜïU ÜUæ²ü ÜUÚÝï }æï¢ ¥¨}æƒü
ãæïxææ ¥æñÚ }æëy²é ÜUæï |æè ÐíæŒ„ ãæïxææ J ¥„: Ðíy²ÿæ, ¥Ýé}ææÝ ¥æñÚ ¥æ²é±ïüÎæçÎ àæÏÎÐí}ææ‡æ ¨ï ²ã
ç¨çh ãæï„è ãñ çÜU ÜïU±H ±æ²é ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚÜïU Ý ÜUæï§ü Ã²çv„ ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ, Ý ²æïxæè
ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ, Ý S±Sƒ ÚãÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚ„æ ãé¥æ …èç±„ Úã ¨ÜU„æ ãñ J
ÐíàÝ - ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ÐñÚ }æï¢ 5-6 §¢™ H}Ïæè ÜUèH xææÇG ÎïÝï ÐÚ |æè v²æ ²æïxæè
ÜUæï ÜUæï§ü ÜUcÅ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ¢ ?
©œæÚ - Ýãè¢, ²ã }ææ‹²„æ |æè Ðíy²ÿæ ¥æçÎ Ðí}ææ‡ææï¢ ÜïU ç±Lh ãñ çÜU 5-6 §¢™ ÜUè ÜUèH
çÜU¨è Ã²çv„ ÜïU ÐñÚ }æï¢ ÆæïÜU ÜUÚ »ÜU ç¨Úï ¨ï Îê¨Úï ç¨Úï ÜUè ¥æïÚ çÝÜUæH Hè …æ²ï ¥æñÚ ¨}ææç{
}æï¢ çSƒ„ Ã²çv„ ÜUæï ÜéUÀ |æè Ð„æ Ý ™Hï, ÜUcÅ Ý ãæï, Îé:¶ Ý ãæï J ãæ¡, }æêÓÀæü±Sƒæ ²æ }æë„
¥±Sƒæ }æï¢ „æï »ï¨æ ¨¢|æ± ãñ çÜU‹„é ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ »ï¨æ ¨¢|æ± Ýãè¢ J ²æïxæè Ã²çv„ ¨}ææç{
¥±Sƒæ }æï¢ ¨Îèü-xæ}æèü, |æê¶-Œ²æ¨, }æÓÀÚ-}æv¶è, „è±í Š±çÝ ¥æçÎ ÜïU mæÚæ Ïææ{æ ãæïÝï ÐÚ »ÜU
¨è}ææ „ÜU ©ÝÜUæï ¨ãÝ ÜUÚ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ¨}ææç{ Ýãè¢ ÅêÅ„è ãñ J çÜU‹„é ÜUèH xææÇGÝæ, HæÆè ¨ï
ÐíãæÚ ÜUÚÝæ, ¥æçÎ çSƒç„ }æï¢ çÝçp„ ãè ²æïxæè Ã²çv„ ç±™çH„ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ¨}ææç{ ¥±Sƒæ
|æ¢xæ ãæï …æ„è ãñ J
ÐíàÝ - ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ …Ïæ ²æïxæè ÜUæ ¨}Ïæ‹{ àæÚèÚ-}æÝ-§ç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ ÐíÜëUç„}ææ~æ
¨ï ÅêÅ …æ„æ ãñ „Ïæ ©¨ÜïU ¥¢xææï ÜUæï „H±æÚæçÎ ¨ï ÜUæÅÝï ÐÚ |æè v²æ ©¨ÜUæï ÜUcÅ ÜUè ¥Ýé|æêç„
Ýãè¢ ãæï„è ãñ ?
©œæÚ - ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ²æïxæè ÜUæ àæÚèÚ-}æÝ-§ç‹Îí²æï¢ ¥æñÚ ÐíÜëUç„ ¨ï çÝ„æ‹„ ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢
ÅêÅ„æ J v²æï¢çÜU ¨}ææç{Sƒ ²æïxæè ÜïU àæÚèÚ }æï¢ ¶æ²ï-çÐ²ï ãé» ¥‹Ý-…HæçÎ ÜUæ Ú¨ ÏæÝ„æ ãñ J ©¨¨ï
¥‹² {æ„é¥æï¢ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãæï„æ ãñ, }æH, }æê~æ ÜUè ©yÐçœæ ¨„„ ãæï„è Úã„è ãñ J Eæ¨-ÐíEæ¨ ÜUæ
ÜUæ²ü çÝ²}æÐê±üÜU ™H„æ Úã„æ ãñ J ²çÎ ¨}ææç{Sƒ ²æïxæè ÜUæ ¨}Ïæ‹{ àæÚèÚæçÎ ¨ï Ý ãæï„æ „æï ²ï
©ÐçÚçHç¶„ ÜUæ²ü ÜU|æè Ý ãæï„ï J ¥æñÚ ²ã àæÚèÚ xæH-¨ÇGÜUÚ ÝcÅ ãæï …æ„æ J ç…¨ ÐíÜUæÚ xææÉG
çÝÎíæ }æï¢ ÜUæï§ü ¨æ{æÚ‡æ ™æïÅ HxæÝï ÐÚ ¨æï²ï }æÝéc² ÜUæï ÜUæï§ü ÜUcÅ ÜUè ¥Ýé|æêç„ Ýãè¢ ãæï„è J ÐÚ‹„é
©¨è }æÝéc² ÜUè ÜUæï§ü Åæ¢xæ-ãæƒæçÎ ÜUæÅ Îï±ï „æï ©¨ÜUæï }æãæÝì ÜUcÅ ãæï„æ ¥æñÚ çÝÎíæ ÜUæ Ð„æ |æè
Ýãè¢ ™H„æ çÜU ±ã ÜUãæ¡ ™Hè xæ§ü ! ãæ¡, …ñ¨ï ¨é¯éçŒ„ ¥±Sƒæ }æï¢ |æè }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ mæÚæ ÏææãÚ
ÜïU ç±¯²æï¢ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ Ýãè¢ ãæï„æ J ©¨è ÐíÜUæÚ ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ÏææãÚ ÜïU ç±¯²æï¢ ÜUæ ¿ææÝ Ýãè¢
ãæï„æ J ÐÚ‹„é ¥¢xæ ÜïU ÜUæÅÝï ¨ï ¥±à² ãè ÜUcÅ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ J
ÐíàÝ - ¨}ææ… }æï¢ Îï¶Ýï }æï¢ ¥æ„æ ãñ çÜU ÜéUÀ Hæïxææï¢ ÜUæï §¨ …‹}æ }æï¢ çÏæÝæ ±ïÎ-±ïÎæXæçÎ
àææ›æï¢ ÜïU ÐÉïG |æè ²æïxæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„ ãæï …æ„è ãñ - v²æ ²ã
¨¢|æ± ãñ ?
©œæÚ - ç¨hæ¢„ Ðÿæ ²ã ãñ çÜU çÜU¨è ÜUæï |æè ç…„Ýæ, ç…¨ S„Ú ÜUæ ²æïxæ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ
ãñ, ±ã ±ïÎæçÎ ÿ² àææ›æï¢ ÜïU ¥Š²²Ý, Ÿæ±‡æ, ÿ¨¢xæ S±æŠ²æ²æçÎ ¨ï ãè ãæï„æ ãñ J ™æãï ±ã
§¨ …‹}æ }æï¢ ÜUÚï ¥ƒ±æ Ðê±ü …‹}ææï¢ }æï¢ ÜUÚï J }æÝéc² çÐÀHï ¥ÝïÜU …‹}æ …‹}ææ‹„Úæï¢ ¨ï ¥ÐÝï }ææ„æ-
çÐ„æ, xæéL¥æï¢ ¥æçÎ ¨ï ±ïÎæçÎ àææ›æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚ„ï ¥æ²ï ãñ¢ J ©¨ ¿ææÝ ÜïU ¨¢SÜUæÚ ©ÝÜïU ç™œæ
}æï¢ ÏæÝï Úã„ï ãñ¢ J Ðê±ü…‹}æ ÜïU §‹ãè¢ ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUè ÐíÏæH„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ §¨ …‹}æ }æï¢ xæéL}æé¶ ¨ï ç±àæï¯
¥Š²²Ý çÜU²ï çÏæÝæ |æè çÜU¨è çÜU¨è ÜUæï ²æïxæ ÜïU ç±¯² }æï¢ ¿ææÝ ãæï …æ„æ ãñ J xæéL, }ææ„æçÐ„æ
„ƒæ ¨}ææ… ¨ï ÜéUÀ ¨æ}ææ‹² Ïææ„ï¢ ¨è¶ ÜUÚ ¥æñÚ ¨ëçcÅ ÜUæï Îï¶ ÜUÚ ÐçÚŸæ}æ, „ÐS²æ ¥æñÚ §üEÚ
Ðíç‡æ{æÝ ¨ï ©¨ÜUæ ¨æ}æ‰²ü §„Ýæ ãæï …æ„æ ãñ çÜU ±ã ¨è{æ §üEÚ ÜUæï ãè ¥ÐÝæ xæéL ÏæÝæ Hï„æ
ãñ ¥æñÚ §üEÚ ¨ï ²æïxæ ç±læ ÐíæŒ„ ÜUÚ Hï„æ ãñ J …ñ¨ï ¨ëçcÅ ÜïU ÐíæÚ}|æ }æï¢ çÏæÝæ }ææ„æ çÐ„æ ¨ï ¨è¶ï
±ï «ç¯ Hæïxæ Ðê±ü ¨ëçcÅ }æï¢ ÐíæŒ„ ÜUè xæ§ü ²æïx²„æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ¨è{æ §üEÚ ¨ï ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚ
Hï„ï ãñ¢ ±ñ¨ï ãè ÜUæï§ü ÜUæï§ü Ã²çv„ Ðê±ü …‹}æ ÜUè ²æïx²„æ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ±„ü}ææÝ …‹}æ ÜïU ç±àæï¯
¥Š²²Ý çÜU²ï |æè ¨è{æ §üEÚ ¨ï ²æïxæ ÜUæ ¿ææÝ ÐíæŒ„ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí}ææ‡æ : (1) §üEÚÐíç‡æ{æÝæmæ JJ ²æïxæÎàæüÝ 1/23 JJ
(2) ¨}ææç{ç¨çhÚèEÚÐíç‡æ{æÝæÎì JJ ²æïxæÎàæüÝ 2/45 JJ
(3) |æ±Ðíy²²æï ç±ÎïãÐíÜëUç„H²æÝæ}æì JJ ²æïxæÎàæüÝ 1/19 JJ
ÐíàÝ - v²æ ±ïÎ-±ïÎæX-©ÐæXæçÎ ÜUæ ¥Š²²Ý çÜU²ï çÏæÝæ ÜUæï§ü Ã²çv„ Ðê‡æü²æïxæè ÏæÝ
¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ - Ýãè¢, ÜUæï§ü |æè Ã²çv„ çÏæÝæ ±ïÎ-±ïÎæX-©ÐæX ÜïU ¥Š²²Ý çÏæÝæ Ðê‡æü²æïxæè Ýãè¢ ÏæÝ
¨ÜU„æ J …è±æy}ææ ÜUæ S±æ|ææç±ÜU ¿ææÝ ¥y²¢„ ‹²êÝ ãñ J ¨ëçcÅ ÜïU ¥æçÎ }æï¢ §üEÚ Ýï ±ïÎ¿ææÝ ÐíÎæÝ
çÜU²æ J ©Ý ±ïÎæï¢ ÜUæï ÐÉGÜUÚ ÜïU ãè ¥æçÎÜUæH }æï¢ }æÝéc² ¿ææÝè ãé», ²æïxæè ãé» J çÈUÚ ÐÚ¢ÐÚæ ¨ï
²ã ±ïÎæçÎ ÜUæ ¿ææÝ Hæïxææï¢ ÜUæï ç}æH„æ Úãæ J ã}æ Ðíy²ÿæ Îï¶„ï ãñ¢ çÜU ©yÐ‹Ý ãé» ÏæÓ™ï ÜUæï ²çÎ
}ææ„æ-çÐ„æ, |ææ§ü-ÏæãÝ, xæéL-¥æ™æ²ü, ¥æçÎ Ý ÐÉGæ»¡, Ý ç¨¶æ»¡, Ý Ïæ„æ»¡ „æï ÏæÓ™æ ÜéUÀ |æè
Ýãè¢ ¨è¶ ¨ÜU„æ J …Ïæ çÏæÝæ çÜU¨è ÜïU ÐÉGæ²ï ¨æ}ææ‹² ç±mæÝì ãè Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ „æï ²æïxæè ÏæÝÝï
ÜUè „æï ÜUËÐÝæ ãè ÜñU¨ï ÜUè …æ ¨ÜU„è ãñ ? ¥„: ²ã }ææ‹²„æ çÝ„æ‹„ ç}æ‰²æ ãñ çÜU çÏæÝæ çÜU¨è
¥‹² ÜïU ²æïxæç±læ ç¨¶æ», ÐÉGæ» ÜUæï§ü Ã²çv„ ²æïxæè ÏæÝ …æ„æ ãñ J
ÐíàÝ - v²æ §üEÚ, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ §Ý „èÝ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥Hxæ-¥Hxæ ¥ÝæçÎ „œ±
}ææÝï çÏæÝæ ÜUæï§ü ²æïxæè ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ - §¨ ¨¢¨æÚ }æï¢ ¨Ïæ ÿ² ç±læ»¡ ¥æñÚ ç…„Ýï |æè ÐÎæƒü ãñ¢ ©Ý ¨ÏæÜUæ ²ƒæƒü ¿ææÝ
±ïÎæçÎ ÿ² àææ›æï¢ ¨ï ãè ãæï„æ ãñ J ±ïÎ ÐÚ}æ çÐ„æ ÐÚ}ææy}ææ ÜïU mæÚæ }æÝéc²æï¢ ÜUæï çÎ²æ ãé¥æ ¿ææÝ
ãñ J ±ïÎæçÎ ÿ² àææ›æï¢ }æï¢ ¨±ü~æ ²ã ±‡æüÝ ç}æH„æ ãñ çÜU §¨ ¨¢¨æÚ }æï¢ „èÝ ÐÎæƒü ¥ÝæçÎ ãñ¢,
çÝy² ãñ¢, ÐëƒÜUì-ÐëƒÜUì ãñ¢ J ©ÝÜUè ©yÐçœæ ÜUæ ÜUæï§ü ÜUæÚ‡æ Ýãè¢ ãñ J ¥„: ±ïÎæçÎ ÿ² àææ›æï¢
}æï¢ Ïæ„æ²ï xæ²ï „èÝ ¥ÝæçÎ „œ±æï¢ ¨ï ç±Lh …æï ÜUæï§ü Ã²çv„ çÜU¨è »ÜU ãè „œ± ÜUæï (§üEÚ ¥ƒ±æ
ÐíÜëUç„) ¥ƒ±æ çÜU‹ãè¢ Îæï ãè „œ±æï¢ ÜUæï (§üEÚ ¥æñÚ ÐíÜëUç„, ²æ …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„) ÜUæï ãè }ææÝ„æ
ãñ, ±ã ±ïÎæçÎ ÿ² àææ›æï¢ ÜïU Ðí}ææ‡ææï¢ ¥æñÚ ²éçv„ ¨ï ç±Lh ãñ J »ï¨æ Ã²çv„ ²æïxæè ÜUÎæçÐ Ýãè¢
ÏæÝ ¨ÜU„æ J
ÐíàÝ - “²æïxæ: »± ²æïxæS² ©ÐæŠ²æ²: ¥ƒæü„ì ²æïxæ ãè ²æïxæ ÜUæï ç¨¶æ Îï„æ ãñ, çÜU¨è
ÜUæï xæéL ÏæÝæÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè ãñ¢” - v²æ ²ã }ææ‹²„æ ÿ² ãñ ?
©œæÚ - ‘²æïxæ: »± ²æïxæS² ©ÐæŠ²æ²:’ §¨ ±æv² ÜUæ ²ã ¥ƒü Ýãè¢ çÜU ²æïxæ ãè ²æïxæ ÜUæï
ç¨¶æ Îï„æ ãñ - çÜU¨è xæéL ¨ï ÐÉGÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J §¨ÜUæ ±æS„ç±ÜU ¥ƒü ²ã ãñ
çÜU …Ïæ »ÜU }æÝéc² ²æïxæ ÜUè »ÜU ¥±Sƒæ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ Hï„æ ãñ „Ïæ ©¨¨ï ª¡™è ¥±Sƒæ
ÜUæï …æÝÝï ÜUæ ¨æ}æ‰²ü ÏæÉG …æ„æ ãñ J ÐÚ‹„é ²æïxæ ÜUè ©¨ ¥±Sƒæ ÜïU ¥Ýé|æ± ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì
©¨¨ï Îê¨Úè ª¡™è ¥±Sƒæ ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚæÝï }æï¢ ±ïÎ¿ææÝ ¥æñÚ xæéL ãè ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„ï ãñ¢, S±æ|ææç±ÜU
¿ææÝ Ýãè¢ J …è±æy}ææ ÜUæ S±æ|ææç±ÜU ¿ææÝ Ïæãé„ ƒæïÇGæ ãæï„æ ãñ, ±ã ¨}ææç{ ¥±Sƒæ ÜUæï ÐíæŒ„ Ýãè¢
ÜUÚæ ¨ÜU„æ J §¨çH» ÜïU±H }ææ~æ ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚ„ï ÚãÝï ¨ï, çÏæÝæ xæéL ÜïU ãè ¨}ææç{ ÜUè ÐíæçŒ„
ãæïÝæ ¨¢|æ± Ýãè¢ J
ÐíàÝ - Ïæãé„ ¨ï Hæïxæ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU “ã}æ „æï }ææïÿæ Ýãè¢ ™æã„ï, ÏæçËÜU ÏææÚ-ÏææÚ ¨¢¨æÚ
}æï¢ …‹}æ HïÜUÚ ¨¢¨æÚ ÜUæ ©ÐÜUæÚ ÜUÚÝæ ™æã„ï ãñ¢” - v²æ »ï¨æ ÜUãÝæ ÿ² ãñ ?
©œæÚ - »ï¨æ ÜUãÝæ ÿ² Ýãè¢ ãñ J v²æï¢çÜU »ï¨æ ÜUæï§ü |æè Ã²çv„ ²æ Ðíæ‡æè Ý ãé¥æ ¥æñÚ
Ý ãæïxææ, …æï }ææïÿæ Ý ™æã„æ ãæï J “}ææïÿæ }æï¢ ¨|æè Îé:¶ ÀêÅ …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ §üEÚ ÜUæ ¥æÝ‹Î ÐíæŒ„
ãæï„æ ãñ”, »ï¨æ }æã<¯ Î²æÝ‹Î …è Ýï ÿ²æƒü ÐíÜUæàæ ÜïU Ý±}æ ¨}æéËHæ¨ }æï¢ çH¶æ ãñ J |æHæ
Ïæ„æ§²ï, »ï¨æ ÜUæñÝ ãñ, …æï Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÝæ ¥æñÚ §üEÚ ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæï ÐíæŒ„ ÜUÚÝæ Ý ™æã„æ ãæï !
§¨ï ¨|æè ™æã„ï ãñ¢ J ¥„: ç¨h ãé¥æ çÜU }ææïÿæ ÜUæï ¨|æè ™æã„ï ãñ¢ J Úãè Ïææ„ ÐÚæïÐÜUæÚ ÜUÚÝï
ÜUè J „æï Ý±}æ ¨}æéËHæ¨ }æï¢ ÐÚæïÐÜUæÚ ÜUæï }ææïÿæ-ÐíæçŒ„ ÜUæ ¨æ{Ý ãè çH¶æ ãñ J ÐÚæïÐÜUæÚ ÜUÚÝæ
}ææïÿæ-ÐíæçŒ„ }æï¢ Ïææ{ÜU Ýãè¢ ãñ J ãæ¡, ²çÎ ¿ææÝ ¥æñÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ Ã²çv„ ÜïU±H ÐÚæïÐÜUæÚ
}æï¢ ãè Hxæ …æ²ï „æï ¥ÜïUHæ ÐÚæïÐÜUæÚ }ææïÿæ „ÜU Ýãè¢ Ðãé¡™æ ¨ÜU„æ v²æï¢çÜU ±ïÎæçÎ àææ›æï¢
(²…é±ïüÎ 40/14) }æï¢ }ææïÿæÐíæçŒ„ ÜïU çH²ï „èÝ ¨æ{Ý (¿ææÝ, ÜU}æü, ©Ðæ¨Ýæ) Ïæ„Hæ²ï xæ²ï ãñ¢ J
…ÏæçÜU ÐÚæïÐÜUæÚ §Ý „èÝæï¢ }æï¢ ¨ï »ÜU (ÜU}æü) ãñ J ²ãæ¡ ²ã Ïææ„ |æè Š²æÝ ÎïÝï ÜUè ãñ çÜU ²çÎ
ÐÚæïÐÜUæÚ |æè ¨ÜUæ}æ |ææ±Ýæ ¨ï çÜU²æ …æ²ï „æï ±ã |æè }æéçv„ ÐíæŒ„ Ýãè¢ ÜUÚæ ¨ÜU„æ J ¥„: ÐÚæïÐÜUæÚ
ÜUè Ïææ„ ÜUãÝï ±æHï |æè }ææïÿæ ÜUæï ™æã„ï ãè ãñ¢ J ÐÚ‹„é ¥¿ææÝ„æ ÜïU ÜUæÚ‡æ ±ï »ï¨æ ÜUã„ï ãñ¢ çÜU -
“ã}æ }ææïÿæ ÜUæï Ýãè¢ ™æã„ï J”
* * *
ÐçÚçàæcÅ (¶)
¥ƒ Ðæ„†…H-²æïxæÎàæüÝ}æì
„~æ Ðíƒ}æ: ¨}ææç{ÐæÎ:
1. ¥ƒ ²æïxææÝéàææ¨Ý}æì J 24. vHïàæÜU}æüç±ÐæÜUæàæ²ñÚÐÚæ}æëcÅ: ÐéL ¯ç±àæï¯
2. ²æïxæçpœæ±ëçœæçÝÚæï{: J §üEÚ: J
3. „Îæ ÎícÅé: S±M Ðïù±SƒæÝ}æì J 25. „~æ çÝÚç„àæ²¢ ¨±ü¿æÏæè…}æì J
4. ±ëçœæ¨æM Œ²ç}æ„Ú~æ J 26. ¨ »¯ Ðê±ïü¯æ}æçÐ xæéL : ÜUæHïÝæÝ±ÓÀïÎæ„ì J
5. ±ëœæ²: Ð@„Ä²: çvHcÅæçvHcÅæ: J 27. „S² ±æ™ÜU: Ðí‡æ±: J
6. Ðí}ææ‡æç±Ð²ü²ç±ÜUËÐçÝÎíæS}æë„²: J 28. „Á…ÐS„Îƒü|ææ±Ý}æì J
7. Ðíy²ÿææÝé}ææÝæxæ}ææ: Ðí}ææ‡ææçÝ J 29. „„: Ðíy²v™ï„Ýæç{xæ}ææïùŒ²‹„Úæ²æ|ææ±p J
8. ç±Ð²ü²æï ç}æ‰²æ¿ææÝ}æ„ÎíêÐÐíç„cÆ}æì J 30. Ã²æç{Sy²æÝ¨¢ à æ²Ðí } ææÎæHS²æç±Úç„-
9. àæÏÎ¿ææÝæÝéÐæ„è ±S„éàæê‹²æï ç±ÜUËÐ: J |æí æ ç‹„Îàæü Ý æHÏ{|æê ç }æÜUy±æÝ±çSƒ„-
10. ¥|ææ±Ðíy²²æH}ÏæÝæ ±ëçœæ<ÝÎíæ J y±æçÝ ç™œæç±ÿæïÐæS„ïù‹„Úæ²æ: J
11. ¥Ýé|æê„ç±¯²æ¨}Ðí}ææï¯: S}æëç„: J 31. Îé : ¶Îæñ } æü Ý S²æX}æï … ²y±Eæ¨Ðí E æ¨æ
12. ¥|²æ¨±ñÚæx²æ|²æ¢ „ç‹ÝÚæï{: J ç±ÿæïÐ¨ã|æé±: J
13. „~æ çSƒ„æñ ²yÝæïù|²æ¨: J 32. „yÐíç„¯ï{æƒü}æïÜU„œ±æ|²æ¨: J
14. ¨ „é ÎèÍæüÜUæHÝñÚ‹„²üÿÜUæÚæ¨ïç±„æï 33. }æñ~æèÜUL ‡ææ}æéçÎ„æïÐïÿææ‡ææ¢ ¨é¶Îé:¶-
öÉ|æêç}æ: J Ðé ‡ ²æÐé ‡ ²ç±¯²æ‡ææ¢ |ææ±Ýæ„çpœæ-
15. öcÅæÝéŸæç±ÜUç±¯²ç±„ëc‡æS² ±àæèÜUæÚ- Ðí¨æÎÝ}æì J
¨¢¿ææ ±ñÚæx²}æì J 34. ÐíÓÀÎüÝç±{æÚ‡ææ|²æ¢ ±æ Ðíæ‡æS² J
16. „yÐÚ¢ ÐéL ¯w²æ„ïxæéü‡æ±ñ„ëc‡²}æì J 35. ç±¯²±„è ±æ Ðí±ëçœæL yÐ‹Ýæ }æÝ¨: çSƒç„-
17. ç±„ÜüUç±™æÚæÝ‹ÎæçS}æ„æM ÐæÝéxæ}ææ„ì çÝÏæ‹{Ýè J
¨}Ðí¿ææ„: J 36. ç±àææïÜUæ ±æ Á²æïç„c}æ„è J
18. ç±Úæ}æÐíy²²æ|²æ¨Ðê±ü: ¨¢SÜUæÚàæï¯æïù‹²: J 37. ±è„Úæxæç±¯²¢ ±æ ç™œæ}æì J
19. |æ±Ðíy²²æï ç±ÎïãÐíÜëUç„H²æÝæ}æì J 38. S±ŒÝçÝÎíæ¿ææÝæH}ÏæÝ¢ ±æ J
20. Ÿæhæ±è²üS}æëç„¨}ææç{Ðí¿ææÐê±üÜU §„Úï¯æ}æì J 39. ²ƒæç|æ}æ„Š²æÝæmæ J
21. „è±í¨¢±ïxææÝæ}ææ¨‹Ý: J 40. ÐÚ}ææ‡æéÐÚ}æ}æãœ±æ‹„æïùS² ±àæèÜUæÚ: J
22. }æëÎé}æŠ²æç{}ææ~æy±æ„ì „„æïùçÐ ç±àæï¯: J 41. ÿæè‡æ±ëœæïÚç|æ…æ„S²ï± }æ‡æïxæíüãè„ëxæíã‡æ-
23. §üEÚÐíç‡æ{æÝæmæ J xæíæsï¯é „ySƒ„ÎTÝ„æ ¨}ææÐçœæ: J
ÐçÚçàæcÅ (¶) 365 Ðæ„†…H-²æïxæ¨ê~æÐæÆ:
42. „~æ àæÏÎæƒü¿ææÝç±ÜUËÐñ: ¨¢ÜUè‡ææü ¨ç±„ÜUæü 46. „æ »± ¨Ïæè…: ¨}ææç{: J
¨}ææÐçœæ: J 47. çÝ<±™æÚ±ñàææÚlïùŠ²æy}æÐí¨æÎ: J
43. S}æëç„ÐçÚàæéhæñ S±M Ðàæê‹²ï±æƒü}ææ~æçÝ|ææü¨æ 48. « „}|æÚæ „~æ Ðí¿ææ J
çÝ<±„ÜUæü J 49. Ÿæé„æÝé}ææÝÐí¿ææ|²æ}æ‹²ç±¯²æ ç±àæï¯æƒü-
44. »„²ñ± ¨ç±™æÚæ çÝ<±™æÚæ ™ ¨êÿ}æç±¯²æ y±æ„ì J
Ã²æw²æ„æ J 50. „Á…: ¨¢SÜUæÚæïù‹²¨¢SÜUæÚÐíç„Ïæ‹{è J
51. „S²æçÐ çÝÚæï { ï ¨±ü ç ÝÚæï { æç‹ÝÏæèü … :
45. ¨êÿ}æç±¯²y±¢ ™æçHXÐ²ü±¨æÝ}æì J ¨}ææç{: J
§ç„ Ðíƒ}æ: ¨}ææç{ÐæÎ:
q q q
¥ƒ çm„è²: ¨æ{ÝÐæÎ:
1. „Ð:S±æŠ²æ²ïEÚÐíç‡æ{æÝæçÝ çÜíU²æ²æïxæ: J 16. ãï²¢ Îé:¶}æÝæxæ„}æì J
2. ¨}ææç{|ææ±Ýæƒü: vHïàæ„ÝêÜUÚ‡ææƒüp J 17. ÎícÅëöà²²æï: ¨¢²æïxææï ãï²ãï„é: J
3. ¥ç±læùçS}æ„æÚæxæmï¯æç|æçÝ±ïàææ: Ð@ 18. ÐíÜUæàæçÜíU²æçSƒç„àæèH¢ |æê„ïç‹Îí²æy}æÜ¢U
vHïàææ: J |ææïxææÐ±xææüƒZ öà²}æì J
4. ¥ç±læ ÿæï~æ}æéœæÚï¯æ¢ Ðí¨éŒ„„Ýéç±çÓÀ‹Ýæï- 19. ç±àæï ¯ æç±àæï ¯ çHX}ææ~ææçHXæçÝ xæé ‡ æ-
ÎæÚæ‡ææ}æì J Ð±æüç‡æ J
5. ¥çÝy²æàæéç™Îé:¶æÝæy}æ¨é çÝy²àæéç™- 20. ÎícÅæ öçàæ}ææ~æ: àæéhæïùçÐ Ðíy²²æÝéÐà²: J
¨é¶æy}æw²æç„Úç±læ J 21. „Îƒü »± öà²S²æùùy}ææ J
6. öxÎàæüÝàævy²æïÚïÜUæy}æ„ï±æçS}æ„æ J
22. ÜëU„æƒü}Ðíç„ ÝcÅ}æŒ²ÝcÅ¢ „Î‹²¨æ{æÚ‡æ-
7. ¨é¶æÝéàæ²è Úæxæ: J
y±æ„ì J
8. Îé:¶æÝéàæ²è mï¯: J
9. S±Ú¨±æãè ç±Îé ¯ æï ù çÐ „ƒæ M ÉG æ ï - 23. S±S±æç}æàævy²æï: S±M ÐæïÐHçÏ{ ãï„é:
ùç|æçÝ±ïàæ: J ¨¢²æïxæ: J
10. „ï Ðíç„Ðí¨±ãï²æ: ¨êÿ}ææ: J 24. „S² ãï„éÚç±læ J
11. Š²æÝãï²æS„Îì±ëœæ²: J 25. „Î|ææ±æ„ì ¨¢²æïxææ|ææ±æï ãæÝ¢ „Îìöàæï:
12. vHïàæ}æêH: ÜU}ææüàæ²æï öcÅæöcÅ…‹}æ±ïÎÝè²: J ÜñU±Ë²}æì J
13. ¨ç„ }æêHï „çmÐæÜUæï …æy²æ²é|ææïüxææ: J 26. ç±±ïÜUw²æç„Úç±ŒH±æ ãæÝæïÐæ²: J
14. „ï tæÎÐçÚ„æÐÈUHæ: Ðé‡²æÐé‡²ãï„éy±æ„ì J 27. „S² ¨Œ„{æ Ðíæ‹„|æêç}æ: Ðí¿ææ J
15. ÐçÚ‡ææ}æ„æÐ¨¢SÜUæÚÎé:¶ñxæéü‡æ±ëçœæç±Úæï{æÓ™ 28. ²æïxææXæÝécÆæÝæÎàæéçhÿæ²ï ¿ææÝÎèçŒ„Úæ-
Îé:¶}æï± ¨±Z ç±±ïçÜUÝ: J ç±±ïÜUw²æ„ï: J
(ÜU) 366 Ðæ„†…H-²æï
|æíæç‹„-çÝ±æÚ‡æ
xæ¨ê~æÐæÆ:
29. ²}æçÝ²}ææ¨ÝÐíæ‡ææ²æ}æÐíy²æãæÚ{æÚ‡ææ- 42. ¨‹„æï¯æÎÝéœæ}æ¨é¶Hæ|æ: J
Š²æÝ¨}ææ{²æïùcÅæ±XæçÝ J 43. ÜUæ²ïç‹Îí²ç¨çhÚàæéçhÿæ²æœæÐ¨: J
30. ¥ôã¨æÿ²æS„ï²Ïæíræ™²æüÐçÚxæíãæ ²}ææ: J 44. S±æŠ²æ²æçÎcÅÎï±„æ¨}Ðí²æïxæ: J
31. …æç„ÎïàæÜUæH¨}æ²æÝ±çÀ‹Ýæ: ¨æ±ü|ææñ}ææ
45. ¨}ææç{ç¨çhÚèEÚÐíç‡æ{æÝæ„ì J
}æãæ±í„}æì J
32. àææñ™¨‹„æï¯„Ð:S±æŠ²æ²ïEÚÐíç‡æ{æÝæçÝ 46. çSƒÚ¨é¶}ææ¨Ý}æì J
çÝ²}ææ: J 47. Ðí²yÝàæñçƒË²æÝ‹„¨}ææÐçœæ|²æ}æì J
33. ç±„ÜüUÏææ{Ýï Ðíç„Ðÿæ|ææ±Ý}æì J 48. „„æï m‹mæÝç|æÍææ„: J
34. ç±„ÜUæü ôã¨æÎ²: ÜëU„ÜUæçÚ„æÝé}ææïçÎ„æ 49. „çS}æÝì ¨ç„ Eæ¨ÐíEæ¨²æïxæüç„ç±ÓÀïÎ:
Hæï|æÜíUæï{}ææïãÐê±üÜUæ }æëÎé}æŠ²æç{}ææ~ææ Ðíæ‡ææ²æ}æ: J
Îé:¶æ¿ææÝæÝ‹„ÈUHæ §ç„ Ðíç„Ðÿæ|ææ±Ý}æì J 50. Ïææsæ|²‹„ÚS„}|æ±ëçœæÎïüàæÜUæH¨¢w²æç|æ:
35. ¥ôã¨æÐíç„cÆæ²æ¢ „y¨ç‹Ý{æñ ±ñÚy²æxæ: J ÐçÚöcÅæï ÎèÍæü¨êÿ}æ: J
36. ÿ²Ðíç„cÆæ²æ¢ çÜíU²æÈUHæŸæ²y±}æì J 51. Ïææsæ|²‹„Úç±¯²æÿæïÐè ™„éƒü: J
37. ¥S„ï²Ðíç„cÆæ²æ¢ ¨±üÚyÝæïÐSƒæÝ}æì J
52. „„: ÿæè²„ï ÐíÜUæàææ±Ú‡æ}æì J
38. Ïæíræ™²üÐíç„cÆæ²æ¢ ±è²üHæ|æ: J
39. ¥ÐçÚxæíãSƒñ²ïü …‹}æÜUƒ‹„æ¨}Ïææï{: J 53. {æÚ‡ææ¨é ™ ²æïx²„æ }æÝ¨: J
40. àææñ™æyS±æX…éxæéŒ¨æ ÐÚñÚ¨¢¨xæü: J 54. S±ç±¯²æ¨}Ðí²æïxæï ç™œæS² S±M ÐæÝéÜUæÚ
41. ¨œ±àæéçh¨æñ}æÝS²ñÜUæxæíKïç‹Îí²…²æy}æ- §±ïç‹Îí²æ‡ææ¢ Ðíy²æãæÚ: J
ÎàæüÝ²æïx²y±æçÝ ™ J 55. „„: ÐÚ}ææ ±à²„ïç‹Îí²æ‡ææ}æì J
§ç„ çm„è²: ¨æ{ÝÐæÎ:
q q q
¥ƒ „ë„è²æï ç±|æêç„ÐæÎ:
1. ÎïàæÏæ‹{çpœæS² {æÚ‡ææ J 8. „ÎçÐ ÏæçãÚX¢ çÝÏæèü…S² J
2. „~æ Ðíy²²ñÜU„æÝ„æ Š²æÝ}æì J 9. Ã²éyƒæÝçÝÚæï{¨¢SÜUæÚ²æïÚç|æ|æ±ÐíæÎé|ææü±æñ
3. „Îï ± æƒü } ææ~æçÝ|ææü ¨ ¢ S±M Ðàæê ‹ ²ç}æ± çÝÚæï{ÿæ‡æç™œææ‹±²æï çÝÚæï{ÐçÚ‡ææ}æ: J
¨}ææç{: J 10. „S² Ðíàææ‹„±æçã„æ ¨¢SÜUæÚæ„ì J
4. ~æ²}æïÜU~æ ¨¢²}æ: J 11. ¨±æüƒü„ñÜUæxæí„²æï: ÿæ²æïÎ²æñ ç™œæS²
5. „Á…²æ„ì Ðí¿ææHæïÜU: J ¨}ææç{ÐçÚ‡ææ}æ: J
6. „S² |æêç}æ¯é ç±çÝ²æïxæ: J 12. „„: ÐéÝ: àææ‹„æïçÎ„æñ „éË²Ðíy²²æñ
7. ~æ²}æ‹„ÚX¢ Ðê±ïü|²: J ç™œæS²ñÜUæxæí„æ ÐçÚ‡ææ}æ: J
ÐçÚçàæcÅ (¶) 367 Ðæ„†…H-²æïxæ¨ê~æÐæÆ:
13. »„ïÝ |æê„ïç‹Îí²ï¯é {}æüHÿæ‡ææ±SƒæÐçÚ‡ææ}ææ 37. „ï ¨}ææ{æ±éÐ¨xææü Ã²éyƒæÝï ç¨h²: J
Ã²æw²æ„æ: J 38. Ïæ‹{ÜUæÚ‡æàæñçƒË²æ„ì Ðí™æÚ¨¢±ïÎÝæÓ™
14. àææ‹„æïçÎ„æÃ²ÐÎïà²{}ææüÝéÐæ„è {}æèü J ç™œæS² ÐÚàæÚèÚæ±ïàæ: J
15. ÜíU}ææ‹²y±¢ ÐçÚ‡ææ}ææ‹²y±ï ãï„é: J 39. ©ÎæÝ…²æÁ…HÐVÜU‡ÅÜUæçÎc±¨X
16. ÐçÚ‡ææ}æ~æ²¨¢²}ææÎ„è„æÝæxæ„¿ææÝ}æì J ©yÜíUæç‹„p J
17. àæÏÎæƒüÐíy²²æÝæç}æ„Úï„ÚæŠ²æ¨æy¨¢ÜUÚ- 40. ¨}ææÝ…²æÁÁ±HÝ}æì J
S„yÐíç±|ææxæ¨¢²}ææy¨±ü|æê„L „¿ææÝ}æì J 41. Ÿææï~ææÜUæàæ²æï: ¨}Ïæ‹{¨¢²}ææÎìçÎÃ²¢ Ÿææï~æ}æì J
18. ¨¢SÜUæÚ¨æÿææyÜUÚ‡ææyÐê±ü…æç„¿ææÝ}æì J 42. ÜUæ²æÜUæàæ²æï: ¨}Ïæ‹{¨¢²}ææÌÍæé„êH-
19. Ðíy²²S² ÐÚç™œæ¿ææÝ}æì J ¨}ææÐœæïpæÜUæàæxæ}æÝ}æì J
20. Ý ™ „y¨æH}ÏæÝ¢ „S²æç±¯²è|æê„y±æ„ì J 43. ÏæçãÚÜUçËÐ„æ±ë ç œæ}æü ã æç±Îï ã æ „„:
21. ÜUæ²M Ð¨¢²}ææ„ì „Îìxæíæsàæçv„S„}|æï ÐíÜUæàææ±Ú‡æÿæ²: J
™ÿæécÐíÜUæàææù¨}Ðí²æïxæïù‹„{æüÝ}æì J 44. Sƒê H S±M Ð¨ê ÿ }ææ‹±²æƒü ± œ±¨¢ ² }ææÎì
22. ¨æïÐÜíU}æ¢ çÝL ÐÜíU}æ¢ ™ ÜU}æü „y¨¢²}ææÎ- |æê„…²: J
ÐÚæ‹„¿ææÝ}æçÚcÅï|²æï ±æ J 45. „„æïùç‡æ}ææçÎÐíæÎé|ææü±: ÜUæ²¨}Ðœæh}ææü-
23. }æñ~²æçÎ¯é ÏæHæçÝ J Ýç|æÍææ„p J
24. ÏæHï¯é ãçS„ÏæHæÎèçÝ J 46. M ÐHæ±‡²ÏæH±…í¨ã¢ ÝÝy±æçÝ ÜUæ²¨}Ð„ì J
25. Ðí ± ë œ ²æHæï Ü U‹²æ¨æ„ì ¨ê ÿ }æÃ²±çã„- 47. xæíã‡æS±M ÐæçS}æ„æ‹±²æƒü±œ±¨¢²}ææÎì
ç±ÐíÜëUcÅ¿ææÝ}æì J §ç‹Îí²…²: J
26. |æé±Ý¿ææÝ¢ ¨ê²ïü ¨¢²}ææ„ì J 48. „„æï }æÝæï…ç±y±¢ ç±ÜUÚ‡æ|ææ±: Ðí{æÝ…²p J
27. ™‹Îíï „æÚæÃ²êã¿ææÝ}æì J 49. ¨œ±ÐéL ¯æ‹²„æw²æç„}ææ~æS² ¨±ü|ææ±æ-
28. {íé±ï „Îìxæç„¿ææÝ}æì J ç{cÆæ„ëy±¢ ¨±ü¿ææ„ëy±¢ ™ JJ 49 JJ
29. Ýæç|æ™ÜíïU ÜUæ²Ã²êã¿ææÝ}æì J 50. „mñÚæx²æÎçÐ Îæï¯Ïæè…ÿæ²ï ÜñU±Ë²}æì J
30. ÜU‡ÆÜêUÐï ÿæéçyÐÐæ¨æçÝ±ëçœæ: J 51. Sƒæ‹²éÐçÝ}æ‹~æ‡æï ¨XS}æ²æÜUÚ‡æ¢
31. ÜêU}æüÝæÇKæ¢ Sƒñ²ü}æì J ÐéÝÚçÝcÅÐí¨Xæ„ì J
32. }æê{üÁ²æïç„ç¯ ç¨hÎàæüÝ}æì J 52. ÿæ‡æ„yÜíU}æ²æï: ¨¢²}ææçm±ïÜU…¢ ¿ææÝ}æì J
33. Ðíæç„|ææÎì ±æ ¨±ü}æì J 53. …æç„Hÿæ‡æÎïàæñÚ‹²„æÝ±ÓÀïÎæœæéË²²æï-
34. NÎ²ï ç™œæ¨¢ç±„ì J S„„: Ðíç„Ðçœæ: J
35. ¨œ±ÐéL ¯²æïÚy²‹„æ¨¢ÜUè‡æü²æï: Ðíy²²æç±àæï¯æï 54. „æÚÜ¢U ¨±üç±¯²¢ ¨±üƒæ ç±¯²}æÜíU}æ¢ ™ïç„
|ææïxæ: ÐÚæƒüy±æ„ì S±æƒü¨¢²}ææyÐéL ¯¿ææÝ}æì J ç±±ïÜU…¢ ¿ææÝ}æì J
36. „„: Ðíæç„|æŸææ±‡æ±ïÎÝæÎàææüS±æÎ±æ„æü 55. ¨œ±ÐéL ¯²æï: àæéçh¨æ}²ï ÜñU±Ë²ç}æç„ J
…æ²‹„ï J
§ç„ „ë„è²æï ç±|æêç„ÐæÎ:
q q q
(ÜU) 368 Ðæ„†…H-²æï xæ¨ê~æÐæÆ:
|æíæç‹„-çÝ±æÚ‡æ
¥ƒ ™„éƒü: ÜñU±Ë²ÐæÎ:
1. …‹}ææñ¯ç{}æ‹~æ„Ð:¨}ææç{…æ: ç¨h²: J 18. ¨Îæ¿ææ„æçpœæ±ëœæ²S„yÐí|ææï: ÐéL ¯S²æ-
2. …æy²‹„ÚÐçÚ‡ææ}æ: ÐíÜëUy²æÐêÚæ„ì J ÐçÚ‡ææç}æy±æ„ì J
3. çÝç}æœæ}æÐí²æï…Ü¢U ÐíÜëU„èÝæ¢ ±Ú‡æ|æïÎS„é 19. Ý „yS±æ|ææ¨¢ öà²y±æ„ì J
„„: ÿæïç~æÜU±„ì J 20. »ÜU¨}æ²ï ™æï|æ²æÝ±{æÚ‡æ}æì J
4. çÝ}ææü‡æç™œææ‹²çS}æ„æ}ææ~ææ„ì J 21. ç™œææ‹„Úöà²ï ÏæéçhÏæéhïÚç„Ðí¨X: S}æëç„-
5. Ðí±ëçœæ|æïÎï Ðí²æï…Ü¢U ç™œæ}æïÜU}æÝïÜïU¯æ}æì J ¨¢ÜUÚp J
6. „~æ Š²æÝ…}æÝæàæ²}æì J 22. ç™„ï Ú Ðí ç „¨¢ Ü í U }ææ²æS„ÎæÜUæÚæÐœææñ
S±Ïæéçh¨¢±ïÎÝ}æì J
7. ÜU}ææüàæévHæÜëUc‡æ¢ ²æïçxæÝç›ç±{ç}æ„-
Úï¯æ}æì J 23. ÎícÅëöà²æïÐÚv„¢ ç™œæ¢ ¨±æüƒü}æì J
8. „„S„çmÐæÜUæÝé x æé ‡ ææÝæ}æï ± æç|æÃ²çv„- 24. „Î¨¢ w ²ï ² ±æ¨Ýæç|æçp~æ}æçÐ ÐÚæƒZ
±æü¨ÝæÝæ}æì J ¨¢ãy²ÜUæçÚy±æ„ì J
25. ç±àæï¯Î<àæÝ ¥æy}æ|ææ±|ææ±Ýæç±çÝ±ëçœæ: J
9. …æç„Îï à æÜUæHÃ²±çã„æÝæ}æŒ²æÝ‹„²Z
S}æëç„¨¢SÜUæÚ²æïÚïÜUM Ðy±æ„ì J 26. „Îæ ç±±ïÜUçÝ}Ý¢ ÜñU±Ë²Ðíæx|ææÚ¢ ç™œæ}æì J
10. „æ¨æ}æÝæçÎy±¢ ™æçàæ¯æï çÝy²y±æ„ì J 27. „çÓÀÎíï¯é Ðíy²²æ‹„Úæç‡æ ¨¢SÜUæÚï|²: J
11. ãï„éÈUHæŸæ²æH}ÏæÝñ: ¨¢xæëãè„y±æÎï¯æ}æ|ææ±ï 28. ãæÝ}æï¯æ¢ vHïàæ±Îév„}æì J
„Î|ææ±: J 29. Ðí¨¢w²æÝïùŒ²ÜéU¨èÎS² ¨±üƒæ ç±±ïÜU-
w²æ„ï{ü}æü}æï{: ¨}ææç{: J
12. ¥„è„æÝæxæ„¢ S±M Ð„æï ù Sy²Š±|æï Î æÎì
{}ææü‡ææ}æì J 30. „„: vHïàæÜU}æüçÝ±ëçœæ: J
13. „ï Ã²v„¨êÿ}ææ xæé‡ææy}ææÝ: J 31. „Îæ ¨±æü ± Ú‡æ}æHæÐï „ S² ¿ææÝS²æ-
Ý‹y²æÁ¿æï²}æËÐ}æì J
14. ÐçÚ‡ææ}æñÜUy±æmS„é„œ±}æì J
32. „„: ÜëU„æƒæüÝæ¢ ÐçÚ‡ææ}æÜíU}æ¨}ææçŒ„-
15. ±S„é¨æ}²ï ç™œæ|æïÎæœæ²æï<±|æv„: Ð‹ƒæ: J xæéü‡ææÝæ}æì J
16. Ý ™ñÜUç™œæ„‹~æ¢ ±S„é „ÎÐí}ææ‡æÜ¢U „Îæ 33. ÿæ‡æÐíç„²æïxæè ÐçÚ‡ææ}ææÐÚæ‹„çÝxæíæüs:
ôÜU S²æ„ì J ÜíU}æ: J
17. „ÎéÐÚæxææÐïçÿæy±æçÓ™œæS² ±S„é ¿ææ„æ- 34. ÐéL ¯æƒüàæê‹²æÝæ¢ xæé‡ææÝæ¢ Ðíç„Ðí¨±: ÜñU±Ë²¢
ù¿ææ„}æì J S±M ÐÐíç„cÆæ ±æ ç™ç„àæçv„çÚç„ J
§ç„ ™„éƒü: ÜñU±Ë²ÐæÎ:
JJ ¨}ææŒ„¢ ™ïÎ¢ ²æïxæÎàæüÝ}æì JJ
q q q

Yogdarshan All Gujarat Vyas Bhashya

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Yogdarshan All Gujarat Vyas Bhashya

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

ÐíÜUæàæÝ ç„çƒ : }ææÍæ 2059 ç±ÜíU}æè, ÈUÚ±Úè ¨Ýì 2003

¨ëçcÅ ¨¢±„ì 1960853103

¥æçƒüÜU ¨ã²æïxæ : 100/– LÐ²ï

Ðíƒ}æ ¥æçEÝÜëUc‡ææ 8’2058 ç±ÜíU}æè S±æ}æè ¨y²Ðç„ ÐçÚ±íæ…ÜU

Anda mungkin juga menyukai