RUMUS JUMLAH DAN SELISIH DUA SUDUT SERTA RUMUS SELISIH FUNGSI
TRIGONOMETRI
Oleh
Muhammad Fattah Amrullah
1711050188
PENDIDIKAN MATEMATIKA
FAKULTAS TARBIYAH DAN KEGURUAN
UNIVERSITAS ISLAM NEGERI RADEN INTAN LAMPUNG
1
DAFTAR ISI
2
A. Rumus Jumlah dan Selisih Dua Sudut
Pada gambar di samping diperlihatkan y
sebuah lingkaran dengan jari-jari 1 C(cos( ), sin( ))
satuan, sehingga titik A mempunyai
koordinat (1, 0).
Misalkan <AOB = α, dan <BOC = β,
B(cos, sin)
maka <AOC = α +β
x
O A(1,0)
D(cos, sin )
Dengan mengambil sudut pertolongan <AOD = –β, maka ∆ AOC kongruen dengan
∆ BOD, akibatnya :
AC = BD
2 2
AC = BD …………………………………………………………….……………….. (1)
Karena jari-jari lingkaran 1 satuan, maka berdasarkan rumus koordinat didapatkan :
Koordinat titik B(cos α, sin α)
Koordinat tititk C ((cos(α+β), sin(α+β))
Koordinat titik D(cos(–β), sin(–β)) = D(cosβ, –sinβ)
Dengan menggunakan rumus jarak dua titik diperoleh :
Titik A(1, 0) dan C(cos(α+β), sin(α+β))
2 2 2
AC = { cos(α+β) – 1} +{ sin(α+β) – 0}
2 2 2
AC = cos (α+β) – 2 cos(α+β) + 1 + sin (α+β)
2 2 2 2
AC = cos (α+β) + sin (α+β) + 1 – 2cos(α+β)
2
AC = 1 + 1 – 2cos(α+β)
2
AC = 2 – 2cos(α+β) …………………………………………………………………. (2)
Titik B(cos α, sin α) dan D(cosβ, –sinβ)
2 2 2
BD = (cos β – cos α ) + (–sin β – sin α)
3
2 2 2 2 2
BD = cos β – 2 cos β.cos α + cos α + sin β + 2 sinβ.sin α + sin α
2 2 2 2 2
BD = (cos β + sin β) + (cos α + sin α) – 2cosα.cosβ + 2sinα.sinβ
2
BD = 1 + 1 – 2cosα.cosβ + 2sinα.sinβ
2
AC = 2 – 2cosα.cosβ + 2sinα.sinβ …………………………………………………. (3)
2 2
Karena AC = BD diproleh hubungan :
2 – 2cos(α+β) = 2 – 2cosα.cosβ + 2sinα.sinβ
cos(α + β) = cosα.cosβ – sinα.sinβ
Jadi rumus identitas cosinus jumlah dua sudut adalah :
Rumus untuk cos (α – β) dapat diperoleh dari rumus cos(α + β) dengan cara mengganti
sudut β dengan sudut (–β) sebagai berikut :
cos(α + (–β)) = cosα.cos(–β) – sinα.sin(–β)
cos(α – β) = cosα.cosβ – (–sinα.sinβ)
cos(α – β) = cosα.cosβ + sinα.sinβ
Jawab
0
(a) cos 75 = cos(450 + 300)
= cos450.cos300 – sin450.sin300
1 1 1 1
= ( 2 )( 3)–( 2 )( )
2 2 2 2
1 1
= 6 – 2
4 4
1
= ( 6 2)
4
0 0 0
(b) cos 165 = cos(210 – 45 )
= cos2100.cos450 + sin2100.sin450
1 1 1 1
= ( 3 )( 2)+( )( 2)
2 2 2 2
1 1
= 6 – 2
4 4
1
= ( 6 2)
4
Rumus untuk sin (α – β) dapat diperoleh dari rumus sin(α + β) dengan cara mengganti
sudut β dengan sudut (–β) sebagai berikut :
sin(α + (–β)) = sinα.cos(–β) + cosα.sin(–β)
sin (α – β) = sinα.cosβ + (–cosα.sinβ)
sin (α – β) = sinα.cosβ – cosα.sinβ
Jadi rumus identitas sinus selisih dua sudut adalah :
tan(α + β) =
Rumus untuk tan (α – β) dapat diperoleh dari rumus tan(α + β) dengan cara mengganti
sudut β dengan sudut (–β) sebagai berikut :
tan(α – β) = tan(α + (–β))
t ant an()
=
1 tan. tan( )
t ant an
=
1 tan. tan
Jadi rumus untuk tan(α – β) adalah :
tan (α – β) =
tan600 tan 45 0
= 0 0
1 tan60 . tan 45
3 1
=
1 ( 3)(1)
1 3 1 3
= x
1 3 1 3
1 3 3 3
=
1 3
4 2 3
=
2
= 2 3
0 0 0
(b) tan 255 = tan(300 – 45 )
0
tan300 tan 45 0
= 0 0
1 tan300 . tan 45
3 1
=
1 (- 3)(1)
1 3 1 3
= x
1 3 1 3
1 3 3 3
=
1 3
4 2 3
=
2
= 2 3
0 0 0
(b) tan 345 = tan(300 + 45 )
0
tan300 tan 45 0
= 0 0
1 tan300 . tan 45
3 1
=
1 (- 3)(1)
1 3
=
1 3
0 1 3
Jadi cot 345 =
1 3
1 3 1 3
= x
1 3 1 3
1 3 33
=
1 3
42 3
=
2
= (2 3)
05. Diketahui sin = –4/5 dan cos = 7/25, dimana sudut di kwadran III dan di
kuadran IV. Tentukanlah nilai dari :
(a) sin ( – ) (b) cos ( – ) (c) tan( – )
Jawab
5 25
24
4
3 7
Karena α di kuadran III maka sin α = –4/5
cos α = –3/5
tan α = 3/4
Karena β di kuadran IV maka sin β = –24/25
cos β = 7/25
tan β = –24/7
sehingga :
(a) sin (α – β) = sinα.cosβ – cosα.sinβ
4 7 3 24
= ( )( ) – ( )( )
5 25 5 25
28 72
=
125 – 125
100
=
125
4
=
5
(b) cos (α – β) = cosα.cosβ + sinα.sinβ
3 7 4 24
= ( )( )+( )( )
5 25 5 25
21 96
= +
125 125
75
=
125
3
=
5
t ant an
(c) tan (α + β) =
1 tan. tan
(3/4) (24/7)
=
1 (3/4)(24/7)
(3/4) (24/7) 28
= x
1 (72/28) 28
21 96
=
28 72
75
=
100
3
=
4
cos(A B)
06. Buktikanlah bahwa : – 1 = –tanA.tanB
cos A.cos B
Jawab
cos(A B)
Ruas kiri =
cos A.cos B
cos A. cos B sin A. sin B
=
cos A.cos B
cos A. cos sin A. sin B
= B – cos A.cos B
cos A.cos B
= 1 – tanA.tanB
= ruas kanan
2 2
07. Buktikanlah bahwa cos(A + B).cos(A – B) = cos A – sin B
Jawab
Ruas kiri = cos(A + B).cos(A – B)
= (cosA.cosB – sinA.sinB)( cosA.cosB + sinA.sinB)
2 2 2 2
= cos A.cos B – sin A.sin B
2 2 2 2
= cos A.(1 – sin B) – (1 – cos A).sin B
2 2 2 2 2 2
= cos A – cos A.sin B – sin B + cos A.sin B
2 2
= cos A – sin B
= ruas kanan
DAFTAR PUSTAKA