2 KRISTIAN |HALAI
April, 2011 3
Editorial ... ... ... ... ... ... ... 5 Hlimthla .. ... ... ... ... ... ... 6
Hringlang tlâng... ... ... ...27 Rimâwi ... ... ... ... ... ... ... 28
Hrisêlna ... ... ... ... ... ... ... 31 Hriatzauna ... ... ... ... ... ... 32
Kantu ... ... ... ... ... ...... 34&35 Keimahni ... ... ... ... ... ... . 36
4 KRISTIAN |HALAI
April, 2011 5
Mahni hmunah
Khawvêl hmasâwnna chak tak avângin
Mizoramah pawh tûnhmaa kan hmuh phâk loh thil
chi hrang hrangin min chiahhneh ta hle. A bîk takin
Mizo \halaite’n kan lawm êm êm Football inkhêl te
pawh englai pawh tih theihin hmuh tûr TV a\angin kan nei a. English
Premier League (EPL) te phei chu \halaite zîngah en ngai lo chu sawi tûr
an vâng hle ang le. |an zâwng kan nei a, a \hente phei chuan Champion
tûr inrinsiakin kan \an zawngte chak theihna tûrin kan theih tâwkah,
zankhaw tairêk thleng thlengin \anhmun kan lo rem ve sauh sauh a nih
hi. Hêng football khêltute hian chak tûra an thawhrim zia te, mahni
\anhmun (position) \heuh an ngaihpawimawh dân te kan hmuh hian, an
hnên a\angin zir tûr kawng hrang hrangin kan ngah hlein a rinawm.
Pathian rawngbâwl pawh hi inkhêl anga tehkhin kan ni ve fo rêng
a. Inkhêlah chuan, a hmasa berin Manager-in a team-te/a kheltute chu
an hmun dik tak, an \angkai theihna ber tûr laiah a dah phawt tûr a ni.
Chutah khêltute chuan mahni hmun \heuh ngaih pawimawh nachâng
an hriat a, harsatnaa inpuih tawn nachâng an hriat chuan inkhêl a
mawiin chak pawh a awl nge nge \hin. Chuti ni lo va, thuneituin a
khêltute thiam dân pawh ngaihtuah lova an duhna lai laia a tlân tîr
chuan hlawhchhamna bul a ni \hin.
Kohhranhovah te, \halaiah tepawh hian rawngbâwlna rual taka a
kal theih nân, a hmasa berin hruaituten member tinte an awmna tûr dik
tak an hmuh sak thiam tûr a ni a, an \angkai theihna ber tûr \heuh an
zawn sak tûr a ni. Hruaituin a tlin leh tlin loh ngaihtuah lo va, hmun
langsâr apiang a chuh chuan rawngbâwlna a kal rual \ha thei lo a. Chutiang
bawkin member tinte pawhin an awmna hmun \heuhah chuan lungâwi
tak leh rinawm takin theihtâwp an chhuah bawk tûr a ni. Mahni chanpual
ber aia mi dang chanpual khawih lâwr a, a daihzai leh langsâr bera \an
tum, mahni chanpual pawh ngaihsak \ha lova chet hi rawngbawl honaah
sukukna thlentu a ni thei a ni.
Bible-a kan hmuh angin Tirhkoh Paula chuan ringtute hi intihsiak ang
te, taksa bung hrang hrang \ha taka \angho angte leh lungrem hrang hrang
rem taka rem khâwm angtein a tehkhin a. Hêngah te hian hmun vuah dik leh
mahni hmun \heuh vawn dik a pawimawhzia min kawhhmuh a. Tupawhin
mahni chanpual \heuh \ha taka hlen tûrin min zirtir a. Chuvângin, mahni
hmunah \heuh \hahnemngai takin rawng bâwl zêl ang uw
6 KRISTIAN |HALAI
ZÂN LUNGNGAIHTHLÂK
(Mat. 26:36-39; Lk. 22:44)
— Pastor B. Lalnghakliana
Vaivakawn
Z ân hi Pathianin mihringte
hahchawlh nân a siam a ni,
tiin sawi a ni \hin a, hetianga
Fapain lungngaihna namenlo a
tawrh thu sawi hi thil hriatthiam
har tak tûr a ni. Zân lungngaih-
sawi hi tumahin kan hnialin a thlâka a lungngaihna tawh lah
rinawm loh. Chuti a nih chuan chu lungngaihna satliah ni lo,
zân chu hahdamthlâk leh thil thihpui khawp hial lungngaihna
thlâkhlelhawm lam nêna sawi a ni si. Engti zia nge ni ta ang?
zawm tûr ni âwm tak a nih
laiin zâna thil thleng \hinte Zâwlneiin a lo sawi lâwk
a\anga tehin zân chu harsatna, chu Lal Isua nunah a lo thleng
buaina leh lungngaihna nên dik zêl a. Mihring Isua nun
sawi zawm a ni \hin tlat kan thlir chuan keini ang
thung. Kan Lalpa nuna thil bawka hah \hin, ril\am \hin
thleng chhinchhiah tlâk tak, a leh tuihâl \hin ve bawk a ni tih
hun tâwp lama thleng pawh kan hmu a. A thlen in pa
kha thu leh hlaah ‘Zân Lazara a thih pawh khân a
lungngaihthlâk’ tia ziak, sawi lainat a, a \ap hial a nih kha.
leh phuah a ni fo va, Lal Isuan Gethsemani huanah khân a
thihna thlân thim pal tlanga thil tuar tûrte hre rengin a
kan tân a inpêkna hunah hian lungngai êm êm a, “Ka rilru a
he thupui hmang hian i lo lungngai êm êm a, thihna
inpawlho dâwn teh ang. khawp hial a ni,” a ti a, a
zirtirte chu amah vênpui
nangma thu thu ni zâwk rawh leh keima tâna lungngai a ni tih
se,” tiin a \awng\ai a. Pathian hi kan hriat chian a pawimawh.
Fapa heti taka a lungngai leh Lungngaihna lo thlen huna kan
a thil tawn tûr a huphurh mai lungngaih loh nân a lungngai a,
hi thil hriatthiam har tak pawh a manganna lo thlen huna kan
ni ang. Hetah hian Isua nihna chu mangan loh nân a lo mangang
fiah taka târlanin a awm tlat si. a, thlaphân huna kan thlaphân
Bih chiang lehzual dâwn teh ang. loh nân a lo thlaphâng a ni.
Nang leh kei min hmangaih
“HMANGAIHTU TUARNA”
— F. Lalzuithanga
Saron Veng
P athianin khawvêl a
hmangaih êm êm a,
chutichuan a fapa mal neihchhun
(Rom 10:17). Hringnun damlai
nun kawng leh thih hnuah Isua
hi kan tân a pawimawh ber a ni.
a pe a, amah chu tupawh a ring Isua Krista ringtute chuan mîte
a piang an boral loh a, chatuan a hriat ve loh thlarau chenchilhtu,
nunna an neih zawk nân tiin chatuana nunna thurûk chu an
Johana 3:16-ah kan hmu a. Tin, nei khiau a ni tih an in hre si a.
Pathian fapa ringtu chuan
mahniah hriatna a nei a ni tih hi Hriatna chu i nei tawh em?
I Johana 5:10- ah kan hmu bawk. Isua Krista chuan i nunah
thu a neih a, ro a rel tawh chuan
Pathian fapa chu tunge... i hre lo thei tawh lovang. “Fapa
Pathian fapa chu a hming chu neitu chuan nunna chu a
Isua Krista a ni. He Isua Krista nei; Pathian Fapa nei lotu chuan
hi a ni, boral loh a, chatuan a nunna chu a nei lo”(I Johana
nunna chu. 5:12). “Tupawh hmangaihna
nei lo apiang thihnaah a la awm
Isua Krista chu i ring em? reng a ni” (I Johana 3:14). Benga
Pathian fapa Isua Krista hriatna mai hi hriatna tak a
ringtute chuan Isua Krista tling lo a, thinlung a hriatna a
hming an lam a, an zui a, an \an ni Pathianin a duh. Pathian chu
a, an hmangaih a, an fak a, an i hre tawh a nih chuan i thlah
châwimâwia, a thupêk an phal leh tawh ngai lovang.
zâwm a, an phatsan phal tawh Pathian ringtute chanvo ropui
ngai lo a ni. Isua Krista avâng in an hriat chu an chân phal tawh
tuarna emaw chânna emaw an hauh lo; khawvêl thil zawng
tawh pawhin chânnaah an ruat zawng aiin chatuana nunna chu
phal lova, malsâwmna, a hlu a ni. Chatuan nunna Isua
hlâwknaah an chhiar zâwk \hin. Krista chu i rin chuan i nunah i
Isua Krista chu ringtute tân dah lalber ang a, i nunah thu
20 KRISTIAN |HALAI
Engkim, thaw thei tawh phawt Isua tel lova kan nun kan
chuan, LALPA chu fak rawh se. hman phawt chuan harsatna
Sam 150:6 kan tâwk \hin a. Hmânah Kana
...Mahni tisa lama thehtu chuan khuaa inneihna a awmin Isua an
tisaa mi chhiatna a seng ang a; sâwm a, an mamawh uaiin a
Thlarau lama thehtu erawh chuan tihpunsak ang khân harsatna
Thlarauva mi chatuana nunna a leh manganna hmunah kan
seng dawn a ni. Gal. 6:6-10 awm a nih pawhin, hlimna leh
lâwmna hmuna kan awm a nih
mawlh mawlh paha an kal ruai ruai a. Amah kan fak leh
laiin, an hriat loh laia rawn chawimâwi theih laia amah au
inlâr Isua kha tunge a nih ngai si lo khân a tâwpah kan au
pawh hre lo mahse, ‘Kan leh ruai ruai si \hin a nih hi.
hnênah awm ta che, khua
pawh a tlai tawh a, ni pawh a Zawlnei Jona te pawh
tlâk dâwn tawh hi,’ tiin an mi Tarsis lawnga thih hlauhawma
biak lai chu an khawhar an awm meuh chuan, “Tho la, i
lunglên hnêm tûrin an sawm a. Pathian ko rawh” tih hi an thu
Sawmtute hnar ngai lo Lal tâwp a ni. A tâwpah Isua tih hi
Isua, sawm tûr dik tak an sawm alo ni leh \hin. Chuvângin,
ang khân Lal Isua hi kan hnena unaute u, kan vânglai leh \hatlai
awm tûrin i sâwm ve ang u. hian min siamtu Pathian tân kan
hun hlu leh theihna neih ve te hi
Anih leh i nunna kha i pe zawk ila, kawvelah hian
thuhnuaia awm a ni em? Ni lo, Pathian hi ava ropui dawn êm.
thawthei, kal thei, ding thei, ei
thei, in thei, sawi theia i A tawp berah chuan tûna
awmnate kha eng vâng nge? Pathian mamawh lova i
Kan Pathian hian amah fak tûrin inhriatna kha manganna tâwp i
a duh che a, khawi hmunah tawh hunah tak tak chuan ISUA
pawh amah chawimâwi tûrin a ila au chul mai dâwn a ni tih hi
duh che a, a rawng bâwl tûrin a hria ang che. Thihna kotlânga i
duh che a ni. A siamtu che Lalpa din hunah meuh chuan siamtu
fak nân leh ti ropui tûr hian i Pathian i au leh tho tho dâwn a
inhmang ve dâwn lâwm ni? ni. Chuvângin i inchhirna khua
a tlai hma ngei hian Lalpa au la,
Mihring tupawh mai hian hun \ha i neih lai hian Lalpa Fak
manganna vâwrtâwp tak taka leh Chawimâwi nan kan nun te
kan han din meuh hi chuan hi hmang \heuh ang u. Lalpan a
thlamuanna zawngin kan vân thu malsâwm rawh sew
n Thuhriltuin ama thinlung ngei a hrilh ven hmasak loh chuan midang
tâna sermon \ha a sawi thei ngai lo rêng rêng a ni. -John Owen
n Kan thil duh leh kan neih te kan khaikhin chuan kan lungawi lova.
Kan thil neih te chu kan phu ve reng vânga nei kan ni em tih kan en erawh
chuan, Pathian hnênah lâwmthu kan sawi \hin a ni...
April, 2011 27
|um khat chu pa pakhat kum 80-a upa leh a fapa kum 45 mi, mi thiam tak hi an
sitting room-ah an \hu dun a; chutih lai chuan an tukverhah hian choak pakhat hi
a rawn fu a.A pa chuan thil hriat chhuah nei niawm tak hmel hi a pu ta a. A fapa
chu a han en a, “Hei hi eng nge ni?” tiin a zawt a. A fapa chuan, “Choak a nih hi,”
tiin a lo chhang a. Rei lo te hnuah pa chuan, “Hei hi eng nge ni?” tiin a fapa chu
a zawt leh a. A fapa chuan, “Ka pa, ka hrilh tawh che kha, choak a nih hi,” ti
bawkin a lo chhang leh a. Rei vak lo hnuah chuan a pa bawk chuan, “Hei hi eng
nge ni?” tiin a vawi thumna atan a fapa chu a zawt leh a.
A fapa chuan a pain zawhna ngai hlir vawi thum a zawt chu a ning ta khawp
mai a, vin deuh hian, “Choak a nih hi choak,” a ti ta hlur mai a. Tuibur hmuamda
emaw lek hnuah chuan a pa bawk chuan, “Hei hi eng nge ni,”? tiin a fapa chu a
zawt leh ta a. A fapa ning lutuk chu thinrim takin a ding uaih a, a kut a phar a,
“Engah nge chu zawhna hlir chu min zawh, vawi eng zat tehlul nge choak a nih
thu ka sawi dawn, i hre thei thlawt lo em ni?” a ti ta chiam mai a.
Nakinah chuan a pa chu a \ho va, pindan chhungah a va lut a, a fapa pian
a\anga ni tin thil a chhinchhiahna lehkhabu tê, hlui tawh tak hi a rawn hum
chhuak a. Lehkhabu tê chu a han keu va, khawimaw lai phek chu a fapa chu chhiar
turin a ngen a. A fapa chuan a pa lehkhabu tê chu a la a, a han chhiar a, hetiang
hian a pa chuan a lo ziak a:
‘Vawiin hian kan sitting room-ah ka \hu a, ka bulah chuan ka fapa kum 3
mi pawh hlim takin a \hu ve a. Chutih lai chuan kan tukverhah choak a
rawn fu a. Ka fapa chuan chu thil chu eng nge a nih tih min zawt a, kei
chuan choak a ni tih ka lo hrilh a. Ka fapa chuan a zawhna pangngai hlir
chu vawi 23 min zawt a. Kei chuan choak a nih thu ka fapa chu vawi 23
hrilhin ka fapa ka chhan apiangin ka fapa chu duat takin ka kuah ziah a,
ka fapain zawhna ngai hlir vawi 23 min zawh chu nin ahnêkin ka fapa
rilru thianghlimzia ka hmuh chuan ka lawm em em a ni,’ tiin.
Lehkhabu têa a pa thuziak a chhiar zawh chuan a fapa chu ngawi rengin a ding
a, a pa chu a kuah a, a pa hnenah chuan ngaihdam a dil a. A pa chuan a fapa chu
duat takin, kum 3 mi lek a nih laia tukverha choak fu, eng nge a nih a zawha vawi
23 choak a nih thu a hrilh \uma duat taka a kuah ang khan a lo kuah leh ta a.
Pathian hnenah, “Lalpa, nu leh pa min pek avangin lawmthu ka hrilh a che. Ka
nu leh pate hi eng ang mi pawh ni se, ka nu leh pa an nih avangin ka theih ang
tawk duatin in ka enkawl ang,” tiin kan \awng\ai tur a ni dawn lawm ni?
28 KRISTIAN |HALAI
tâwp leh thunawn tâwpa vaw tak, neitu tak, hnûm \ha tak,
zawi ruai ruai a, chang thar zawm châkawm taka chhuah tûr
emaw thunawn emaw kai dâwn a ni; mikhual aw anga dawih
a warning pe a vuak rin thut deia hla lâk tûr a ni lo.
ching an awm \hîn. Hei hi a mawi Khuangpu hla thu lam rîk
lo va, a zahawm lo va, Biak inah dân hian mipui zai leh aw pêk
chuan tih hauh loh tûr a ni. dânah thu a nei thui hle.
Chuvangin Khuangpu chuan
VI. CHÂNG TÂWP A|ANGA fiah mawi tâwka lam rîk tûr a ni.
CHÂNG THAR KAI :
Châng tâwp a\anga châng VIII.HRIAT |UL |HENKHATTE :
thar kai dâwn hian vântlângin 1. Hla chham mi (chanting) e.g.
hlauthâwng hauh lova kan kai Engkim ti thei, Pa Pathian
rual theih hun a awm a, chu laiah (No. 551) hi Solfa hawrawp
chuan kaipui tûr a ni. Hei hi hraw lai hi chham tûr a ni a;
khuangpuin hriat tûra ni a, helai chham laiah chuan eng instru-
hunah hian kan kaipui loh chuan ment mah an tiri ngai lo.
a hlutna nasa takin a bo \hen Chuvângin khuang pawh
dâwn a ni. Châng thar kai hun vuak loh tûr a ni. Zai rual theih
chiang taka mipuiin an hriat nân a thu chham \annaa vuak
theih nân hla \henkhatah chuan hi chu a \ha viau.
khuangpuin a thlûk fâl viau a 2. Zai boruak mil zêlin; kan hlim
ngaih châng pawh a awm \hîn. a, kan tui a, a lo ran chuan
chumi chawih tûr leh boruak
VII. AW PÊK DÂN : phur chhuak tûra vuak hi
Khuangpu aw pêk dân a hêng hian a dâl lo tih hriat ni
zirin zai a nuamin a nuam lo thei se.
hle. Khuangpuin aw a pêk thiam 3. Hla key lâk sual palh, duh aia
loh phei chuan zai a sakin a sâng emaw duh aia hniam
hrehawm hle thei; a châng phei emaw a awm thei a.
chuan a fîpin a fîp tlat a, zai Hrehawm taka sak zêl ai
ngaihna a vâng hial thei \hîn. chuan tâwp a, lâk \hat leh mai
Khuangpu chuan aw chhuak hi a \ha zâwk.
pangngai, tluang tak, a \awng 6. Inkhâwm \an hmaa zai chu
rîk dân pangngai, inhawng \an hun nêna a tâwp hun insu
takin hla lâk mai tûr a ni; rem tûra siamrem tûr a ni. Hla
tihdanglam a ngai lo. Kan aw tâwpah hun tlêm a la awm a,
chhuak chu intiat vek lo mahse hla dang saka \an hun a pelh
kan neih ang ang chu tluang leh leh dâwn si chuan, hla sak lai
mawi, zawm châkawm taka hla châng khat emaw châng hnih
lâk a \ha. Hruaitu aw ni awm emaw nawn mai tûr a niw
April, 2011 31
HRISELNA nnnn zêl. Hliam tuarte pawh 10000 ml.
aia tlêm thisen an hloh chuan
THISEN PEK HI A thisen pêk an ngai lo.
2) Kan thisen hi amahin englai
HLAUHAWM LOH pawhin a \hen a chhia a, a \hen
insiam reng a nih avângin thisen
— Dr. Lily Chhakchhuak kan pêk ang zât vêl chu thla 2, 3
Civil Hospital, Aizawl chhûng hian a tharin a rawn
thlâk leh zat zat zêl a ni.
Hriatzauna
KANTU
Lungpho Br. &
W. Phaileng Chhimveng Br.
Keimahni