PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

Minoriti Muslim di Selatan Thai dari

Aspek Pendidikan dan Ekonomi

AZURA KARIM, EZAD AZRAAI JAMSARI

& ERMY AZZIATY ROZALI

Pengenalan
Masyarakat Melayu Muslim di selatan Thai adalah identik dengan masalah
politik dan agama. Selatan Thai yang dimaksudkan ialah kawasan majoriti
Melayu muslim di empat wilayah, iaitu Patani, Yala, Narathiwat dan Songkhla.
Ramai yang memberi tumpuan kepada masalah politik dan kedudukan agama
Islam di bahagian selatan negara Thai ini. Walau tidak dinafikan kepentingan
isu ini, namun penulis merasakan aspek pendidikan dan ekonomi juga perlu
diberi perhatian memandangkan ianya melibatkan pandangan dan maruah umat
Islam itu sendiri. Bahkan masalah pendidikan dan ekonomi ini jika dapat
diselesaikan, maka ianya dilihat dapat membantu menyelesaikan konflik antara
kerajaan Thai dan juga masyarakat selatan Thai ini. Maka, penulisan kali ini
bertujuan untuk mengkaji serba ringkas tentang konsep minoriti muslim, latar
belakang selatan Thai, sejarah pendidikan dan kemajuan pendidikannya,
keadaan ekonomi dan strategi pembangunan ekonomi. Antara perkara yang
dibincangkan ialah berkaitan kemajuan pendidikan dan sumber ekonomi dan
pendapatan penduduk, kemajuan yang telah dicapai dan perkaitan antara
pembangunan pendidikan dan ekonomi dengan kestabilan dan keamanan di
wilayah yang sentiasa bergolak ini. Kajian ini dapat memberi maklumat
berkaitan pendidikan dan ekonomi yang selama ini kurang diberi perhatian.
Kajian ini juga dapat memberi gambaran kepada kita semua bahawa masalah
dan konflik utama masyarakat Muslim di bahagian selatan Thai ini bukan sahaja
dari aspek politik dan agama tetapi juga dari aspek pendidikan dan ekonomi.

Konsep Minoriti Muslim

Samsu Adabi (2000: 13 -14) menjelaskan perkataan minoriti membawa maksud
yang berbeza berdasarkan unsur kepelbagaian sesebuah wilayah dengan wilayah

 106 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

yang lain, berbanding sebuah negara dengan negara yang lain, sebagaimana
juga dengan suatu zaman dengan suatu zaman yang lain. Beberapa kelompok
minoriti contohnya hidup secara bertaburan di dalam sesebuah negara,
manakala yang lain pula tertumpu di sesuatu bahagian tertentu membentuk
sebuah kelompok majoriti di bahagian tertentu di dalam sesebuah negara.
Istilah minoriti dalam beberapa kes yang diaplikasikan atau dirujuk
bermaksud sesuatu kelompok atau kumpulan ras yang mempunyai perbezaan
tertentu dengan kelompok majoriti di sesebuah negara. Dalam beberapa kes
yang lain pula, ia digunakan pakai untuk merujuk kepada sesuatu kumpulan
bahasa ataupun kelompok agama. Di beberapa buah negara yang lain, istilah
minoriti digunakan dengan membawa suatu gambaran yang negatif, sama ada
menunjukkan ciri seperti nasional, etnik, bentuk bahasa ataupun kumpulan atau
kelompok yang berbeza daripada kelompok asal negara berkenaan.
Dari sudut yang lain pula, sesuatu kelompok rakyat mungkin boleh
dipertimbangkan sebagai kelompok minoriti walaupun mereka banyak dari segi
bilangannya di sesebuah negara atau wilayah, tetapi masih menjadi bahan
kepada perbezaan layanan oleh kelompok yang lebih kecil daripada mereka
tetapi merupakan kelompok yang berpengaruh (Samsu Adabi 2000: 15).
Minoriti muslim pula menurut Ali Kettani (1979: 5) membawa makna
kumpulan orang muslim yang tinggal atau hidup di dalam suatu entiti politik di
sesebuah negara atau kerajaan daripada beberapa bilangan (kecil dari segi
bilangan) dan mendapat layanan yang kurang baik berbanding dengan non-
Muslim di negara berkenaan. Dan Muslim di selatan Thai ini dapat kita
kategorikan sebagai memenuhi maksud istilah minoriti Muslim ini.

Latar Belakang Selatan Thai

Negara Thailand merupakan sebuah negara di Asia Tenggara yang bersempadan
dengan negara Laos dan Kemboja di timur, Malaysia dan Teluk Siam di selatan
dan Laut Andaman di barat. Negara Thai dahulunya dikenali sebagai Siam
sehinggalah 11 Mei 1949. Perkataan ‘Thai’ bermaksud bebas dalam bahasa
Thai. Sistem negara dan kerajaan yang mengamalkan sistem monarki sehingga
kini. Agama rasmi Thai ialah Buddha aliran Teravada. Thailand dibahagikan
kepada 75 wilayah dan dibahagikan kepada 5 bahagian. Terdapat juga dua
daerah khas iaitu Bangkok dan Pattaya. Setiap wilayah pula dibahagikan kepada
daerah-daerah yang kecil. Sehingga tahun 2000, Thailand mempunyai 796
daerah, 80 sub-daerah, dan 50 daerah Bangkok (khet). 75 wilayah tersebut
terletak di lima bahagian, iaitu bahagian Utara, Timur Laut, Timur, Tengah dan
Selatan.
Bahagian Selatan Thai mengandungi 14 wilayah, yang terbahagi kepada
dua bahagian, iaitu Bahagian Atas dan Bahagian Bawah. Bahagian Atas
merangkumi wilayah Pathlung, Terang, Krabi, Phuket, Pangnga, Nakhon Sri
Tammarat, Ranong, Surathani dan Chumporn. Bahagian Bawah pula meliputi
wilayah Songkhla, Satun, Patani, Yala dan Narathiwat. Wilayah selatan

 107 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

Bahagian Bawah ini dikenali sebagai Changwad Chaiden Pak Tai atau
Wilayah-wilayah Sempadan Selatan kerana kedudukannya bersempadan dengan
negara Malaysia.
Majoriti penduduk di Selatan Thailand terdiri daripada warga yang
berbangsa Melayu dan beragama Islam namun seluruh negara Thailand
diperintah oleh kerajaan yang beragama Buddha. Pendududuk Islam di negara
Thailand bukan sahaja terdapat di selatan negara Thai tetapi juga di Bangkok
dan Chiang Mai.1 Muslim di Bangkok merangkumi 6 hingga 8 peratus
penduduk Bangkok dan mereka adalah terdiri daripada Muslim Islam Patani
(Thai), Malaysia, Pakistan, India, Cham (3,000 orang), Yunan, Iran (1,200
orang) dan Indonesia (1,500 orang). Oleh itu, golongan minoriti yang akan
dibincangkan ini ialah Muslim Thai yang mendiami empat wilayah selatan, iaitu
Patani, Yala, Narathiwat dan Satun. Mereka ialah golongan asal Patani dan
berketurunan Melayu dari segi budaya, bahasa dan etnik (Saifullah & Samsu
Adabi 2009: 91).

Negeri Patani (Patani, Yala dan Narathiwat)

Apabila kerajaan Langkasuka hilang kekuasaannya pada akhir abad ke-14, telah
lahir satu kerajaan baru yang dinamakan Kerajaan Patani. Mengikut catatan
sejarah, pengasasnya ialah Pya Tu Nakpa yang datang dari Kota Mahligai.
Apabila Pya Tu Nakpa memeluk Islam, namanya ditukar menjadi Sultan Ismail
Shah Zillullah fil ‘Alam. Nama anak-anak beliau juga telah ditukar kepada
nama Islam iaitu Sultan Muzaffar, Siti Aishah dan Sultan Mansur. Negeri Patani
ketika itu dikenali Patani Dar al-Salam. Semenjak itu, semua rakyat termasuk
para menteri, hulubalang dan yang lain-lainnya juga memeluk Islam. Dikatakan
Islam tiba di negeri Patani ini sekitar tahun 1457, bermula dengan Sultan Ismail
sebagai pengasas Kerajaan Melayu Islam. Kesultanan Melayu Patani berakhir
pada 1902. Kerajaan Melayu Patani diperintah oleh dua dinasti, iatu dinasti Sri
Wangsa dan dinasti Kelantan (Ahmad Omar 2000: 18).
Pada abad ke-16, Patani menjadi sebuah kerajaan yang masyhur.
Pelabuhannya berkembang dan kini menjadi salah sebuah pusat perdagangan
yang terkemuka di Asia Tenggara. Pedagang dari Timur dan Barat datang
berdagang di Patani. Di sinilah bermulanya hubungan diplomatik antara Patani
dan negara luar. Pada tahun 1516, Portugis telah datang ke Patani. Mengikut
catatan Frenac M. Pinto, Portugis merupakan bangsa Eropah yang mula-mula
tiba di Patani. Menurut beliau, pada tahun 1538, beliau telah bertemu dengan
kira-kira 300 orang Portugis yang tinggal di Patani. Selain itu, beliau juga telah
bertemu dengan bangsa-bangsa lain seperti Cina dan Jepun. Belanda pula
merupakan bangsa Eropah kedua yang tiba di Patani. Dan pada tahun 1611,
British pula tiba di Patani dan memulakan perniagaan di sana (Mohd Zamberi
1994: 20-24).
Pada awal abad ke-17, pemerintahan ketika itu berada di bawah Raja
Hijau, yang memerintah dari tahun 1589 hingga tahun 1616. Kerajaan Patani

 108 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

dianggap telah mencapai kemajuan dan kemakmuran. Patani menjadi pusat

perdagangan yang maju. Ketika itu, kerajaan Ayudhya pun tidak dapat
menandingi kemajuan ekonomi dan perniagaan Patani. Di samping menjadi
pusat perniagaan, Patani juga menjadi pusat Islam yang terbesar di Asia
Tenggara (Ahmad Omar 1994: 19).
Kemajuan dan kemasyhuran ini telah menimbulkan keinginan Kerajaan
Ayudhya untuk cuba menakluk dan menawan Patani. Kerajaaan Ayudhya telah
melancarkan beberapa kali serangan tetapi tidak berjaya. Ini disebabkan oleh
sistem pertahanan Patani yang kuat. Walau bagaimanapun, serangan Kerajaan
Thai pada tahun 1786, iaitu pada zaman Chakri atau Rama I telah berjaya
menawan Patani. Sejak dari itu, Patani mula dikuasai oleh Kerajaan Thai
(Ahmad Omar 1994: 20). Dan, bermula dari saat itu jugalah, masyarakat
Melayu Patani mula menentang dan melawan kerajaan Thai. Melihat kepada
perkembangan yang berterusan ini, Rama II mengambil inisiatif dengan
memperkenalkan polisi baru, iaitu ‘Polisi Pecah dan Perintah’. Ianya mula
dilaksanakan pada tahun 1815 dengan membahagikan Patani kepada tujuh
kawasan negeri dan dikenali sebagai Bariven Ched Hua Muang. Tujuh negeri
ini ialah Patani, Nong Chik, Yaring, Saiburi, Legeh, Yala dan Raman. Pada
tahun 1906, tujuh negeri ini dipecahkan pula kepada empat negeri iaitu Patani,
Yala, Saiburi dan Range’. Keempat-empat negeri ini diletakkan di bawah satu
pentadbiran yang dinamakan Monthon Pattani. Dan pada tahun 1933,
pentadbiran negeri-negeri ini diubah statusnya menjadi wilayah. Maka wujudlah
tiga wilayah sahaja sehingga kini iaitu wilayah Patani, wilayah Yala dan
wilayah Narathiwat.

Negeri Setul (Satun)

Satun adalah sebuah negeri yang berasal dari satu bahagian dari negeri Kedah.
Mengikut catatan sejarah, pengasas Chakri iaitu Rama I adalah raja Thai
pertama yang Berjaya menguasasi politik negeri Kedah. Ini kerana terdapat
catatan yang mengatakan beliau telah menghantar tenteranya ke Kedah pada
tahun 1802 dan berjaya menyingkirkan Sultan Dhiauddin. Maka ketika itu,
beliau telah melantik Tengku Pengeran atau Sultan Ahmad tajuddin sebagai
Raja Negeri kedah.
Namun demikian, lama kelamaan kerajaan Thai melihat raja negeri Kedah
yang seterusnya iaitu Sultan Ahmad Tajuddin tidak menumpahkan taat setia
sepenuhnya kepada kerajaan Thai. Maka, pada tahun 1821, Rama III menyerang
semula negeri Kedah dan menguasai pentadbiran. Ketika itu, Satun diletakkan
di bawah penyeliaan negeri Nakhon Sri Tammarat. Tindakan ini menimbulkan
rasa tidak senang hati rakyat dan akhirnya menimbulkan penentangan.
Penentangan bermula pada tahun 1821 dan berakhir pada tahun 1838 apabila
Tengku Mohammad Saad berjaya merebut kembali negeri Kedah dari kerajaan
Thai. Kerajaan Thai tidak berdiam diri lalu menghantar tenteranya ke Nakhorn
dan Bangkok bagi merampas kembali negeri Kedah dan negeri-negeri Melayu

 109 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

yang lain. Melihat kepada keadaan ini, pada tahun 1839, Rama III telah
melaksanakan dasar kompromi dan polisi ‘Pecah dan Perintah’ sebagaimana
negeri Patani. Negeri Kedah dipecahkan kepada dua negeri kecil iaitu Kedah
dan Setul (Satun). Setul menjadi sebuah negeri di bawah naungan Siam dan
dikehendaki menghantar ‘Bunga Mas’ dan ‘Perak’ ke Bangkok setiap tiga tahun
sekali. Tengku Bisnu (adik kepada bekas Sultan Ahmad tajuddin) dilantik
menjadi raja negeri Setul. Sejak itu, Setul atau Satun diletakkan di bawah
pemerintahan raja-raja Melayu dengan diselia oleh pentadbiran Songkhla
(1839-1844) dan Nakhon Sri Tammarat (1844-1896). Kemudian diletakkan pula
di bawah Monthon Phuket (1876-1896). Dan pada tahun 1877, Setul
digabungkan semula dengan negeri Kedah dan Perlis dan membentuk
pentadbiran sendiri yang dinamakan Monthon Saiburi.
Walau bagaimanapun, ia tidak bertahan lama apabila Perjanjian Siam-
British berlaku di Bangkok pada tahun 1909. Perjanjian ini telah mempersetujui
bahawa Setul atau Satun dipisahkan dari negeri Kedah. Maka, Setul diserahkan
kepada kerajan Thai manakala Kedah dan Perlis diserahkan kepada kerajaan
British. Sejak itu. Setul ditadbir oleh kerajaan Thai dan dinamakan Satun.

Sejarah Pendidikan di Selatan Thai

Sejak Islam masuk dan bertapak di selatan Thai, pendidikan asasnya adalah
bermula dalam kalangan masyarakat Islam dengan mempelajari al-Qur’an. Al-
Qur’an menjadi pengajian utama yang wajib dilalui oleh setiap anggota
masyarakat ketika itu. Ianya diajar di masjid, madrasah dan rumah guru-guru
yang dipanggil Tok Guru al-Qur’an. Tok Guru ini mendapat penghormatan
yang tinggi dalam masyarakat. Mereka berkhidmat dengan sukarela tanpa
sebarang bayaran. Tulisan jawi digunakan dalam pembelajaran mereka.
Pendidikan al-Qur’an telah membuka jalan kepada tertubuhnya pendidikan
sistem pondok (Ahmad Omar 2000: 26).
Pondok menjadi institusi pendidikan terkenal di selatan Thai dan
Semenanjung Tanah Melayu. Pondok yang paling awal wujud di Patani
bertempat di Kampung Sena atau Sena Jajar, yang terletak berhampiran Patani
(Ibrahem 2007: 160). Pondok juga dianggap sebagai satu wadah untuk
mempertahankan budaya tempatan. Pelajar-pelajar berpakaian seragam dengan
berkain sarung, berbaju melayu dan berkopiah putih. Peranan pondok dan
kesannya dalam masyarakat sangat besar. Mereka yang keluar dari pendidikan
pondok akan dipilih untuk menjadi pemimpin dalam masyarakat khususnya
dalam hal ehwal agama seperti menjadi imam, khatib dan bilal. Mereka
dipandang tinggi dalam masyarakat.
Sistem pendidikan kerajaan Thai mula diperkenalkan dalam masyarakat di
selatan Thai ketika pemerintahan Raja Chulalongkorn atau Rama V melalui
penubuhan sekolah di Patani pada tahun 1889 (Ahmad Omar 2000: 26-27).
Pada peringkat awal, pendidikan kerajaan ini tidak mendapat sokongan dan
sambutan dari masyarakat Islam. Namun, pada tahun 1921 kerajaan telah

 110 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

mengeluarkan undang-undang yang mewajibkan persekolahan di peringkat

sekolah rendah dari darjah 1 hingga 4. Dalam polisi ini, semua penduduk Patani
diwajibkan menghantar anak mereka ke sekolah kebangsaan Siam apabila
berusia enam tahun. Sekiranya ibu bapa mengingkari peraturan baru ini,
tindakan undang-undang akan diambil. Peluang anak-anak orang Islam di
Patani untuk belajar pendidikan Islam semakin kurang dengan kewujudan
sekolah ini. Ini kerana, waktu belajar bermula dari jam 9 pagi hingga 5 petang
hendaklah diisi dengan kurikulum Thai sepenuhnya. Keadaan bertambah
menyedihkan apabila terdapat hari kebesaran Siam dan murid-murid Melayu
Islam dipaksa menyertai aktiviti-aktiviti yang kadang-kadang menyalahi prinsip
dan syariat Islam (Farid 2002: 232). Mengikut statistik tahun 1960, jumlah
pelajar yang tamat darjah 4 hanyalah 13.67%. Ini kerana masyarakat Islam
masih terikat dengan sistem pondok. Dalam menangani masalah ini, kerajaan
telah memerintahkan agar pondok didaftarkan dengan pihak kerajaan sebagai
institusi yang berdaftar. Selepas tahun 1966, setiap institusi pendidikan agama
diwajibkan mendaftar dengan pihak kerajaan di bawah akta Rongrian Rat Son
Sasna Islam (Sekolah Swasta Mengajar Agama Islam). Sejak dari itu,
pendidikan di selatan Thai mengalami perubahan, iaitu dari sistem pondok yang
bebas kepada madrasah yang lebih sistematik dan terkawal (Ahmad Omar 2000:
27-28).
Madrasah (sekolah agama swasta) menjadi institusi pendidikan gabungan
antara agama dan akademik. Guru-guru agama dihantar oleh pihak kerajaan
untuk mengajar di madrasah-madrasah tersebut. Kerajaan memberi bantuan
kewangan tahunan kepada madrasah yang mengikut syarat-syarat peraturan
yang telah ditetapkan oleh kerajaan. Bantuan kerajaan ini dipanggil Udnun yang
diberi berasaskan jumlah pelajar yang belajar di bahagian akademik. Pada akhir
tahun 1970-an, madrasah atau sekolah agama swasta ini telah mendapat
perhatian dari masyarakat setempat. Sebahagian besar pelajar dihantar ke
sekolah yang mempunyai dua aliran ini. Sekolah yang mempunyai satu aliran
seperti pondok mula mengalami kemerosotan dari segi jumlah pelajarnya.
Guru-guru yang mempunyai kelulusan, pengetahuan dan kemahiran dalam dua-
dua bidang iaitu agama dan akademik mempunyai peluang mengajar di sekolah
agama dan madrasah dua aliran ini.
Antara madrasah yang telah ditubuhkan di Patani ialah Madrasah al-
Thaqafiyah al-Islamiah, Ma‘had al-Rahmaniah al-Islamiah, Ma‘had al-‘ulum,
Ma‘had al-Qira’at, Ma‘had al-Diniyyah, al-Islam, Ma‘had al-Nawiyin dan
Sekolah Sanitik Witya. Di Yala, telah didirikan beberapa madrasah juga seperti
Madrasah al-Nahdah al-Syubban, Madrasah Darul Huda, Madrasah Nur al-Din,
Madrasah Dar al-‘Ulum, Madrasah al-Dakwah al-Islamiah, Madrasah al-
Syarqiyah al-Bahriyah al-Islamiah, Madrasah al-Rahmaniah, Madrasah al-
Tarbiah al-Islamiah dan Madrasah Hidayat al-Islamiah. Manakala di Setul
diasaskan Madrasah Mamba’ al-‘Ulum dan Madrasah Misbah al-Munir (Farid
2002: 233-234).

 111 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

Pengajian madrasah dan sekolah-sekolah yang lain ini telah menyebabkan

pengajian berbentuk pondok semakin disisihkan oleh masyarakat. Kemerosotan
jumlah pelajar di pondok dapat dilihat apabila hanya 77 sekolah agama satu
aliran yang benar-benar menjalankan pengajian berbanding 349 sekolah agama
swasta yang lain. Manakala sekolah dua aliran sebanyak 122 sekolah mendapat
perhatian dan berjalan dengan baik (Ahmad Omar 2000: 28). Walau
bagaimanapun, sistem pengajian pondok masih lagi cuba dipertahankan oleh
pejuang pengajian tradisional biarpun banyak keadaan yang tidak mengizinkan.
Pada awal tahun 1980-an, minat masyarakat tertumpu kepada sekolah
agama yang besar dan mempunyai dua aliran serta dilengkapi dengan pelbagai
kemudahan. Tenaga pengajarnya adalah sebahagian besarnya lulusan luar
negara seperti Mesir dan Makkah. Sekolah-sekolah agama yang besar ini
mempunyai pelajar yang mencecah seribu orang pelajar. Sekolah-sekolah ini
terdapat di tiga wilayah utama, iaitu Yala, Patani dan Narathiwat. Apabila Prem
Tinnasulanonda membentuk kerajaan pada tahun 1980.
Program pengajian Islam dimajukan semula dengan diberikan peruntukan
yang besar. Kurikulum baru digubal pada 21 hingga 29 Jun 1980. Ekoran
daripada itu, program pengajian Islam secara serentak dilaksanakan di sekolah
rendah kebangsaan di wilayah-wilayah selatan ini. Pengajian Islam dijadikan
mata pelajaran wajib. Kurikulum pengajian Islam di peringkat menengah bawah
(Menengah 1-3) dikuatkuasakan pada 1 Julai 1981, manakala peringkat
menengah atas (Menengah 4-6) pada 22 Oktober 1983 (Ahmad Omar 1994:
212-215).
Jadual kurikulum dan sukatan pelajaran di sekolah-sekolah swasta ini
dapat dilihat di dalam jadual 4.1, 4.2 dan 4.3 (Hasan 1999: 84-87).

JADUAL 4.1: Masa Pembelajaran Peringkat Sekolah Rendah

Mata pelajaran/Tahap 1 2 3 4 5 6
Al-‘Ulum al-Diniyah 6 6 5 2 2 2
1. Al-Quran - - 1 1 1 1
2. Tajwid - - - 2 2 2
3. Tafsir al-quran - - - 2 2 2
4. Hadith 3 3 2 2 2 2
5. Tawhid 3 3 2 2 2 2
6. Fiqh

Al-‘Ulum al-Lughawiyah
a) Bahasa Arab
1. Al-Nahw - - 1 2 2 2
2. Al-Sarf - - 1 1 1 1
3. Al-Mutala‘ah 3 3 2 2 2 2
4. Al-Ta‘bir - - 1 1 1 1
5. Al-Imla’ 3 3 2 2 2 2
6. Al-Khat 2 2 1 1 1 1
7. Al-Muhadathah - - 1 1 1 1
8. Al-Mahfuzat - - 1 1 1 1

 112 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

b) Bahasa Melayu
1. Al-Qira’ah 2 2 2 1 1 1
2. Al-Imla’ 2 2 2 2 1 1
3. Al-Insya’ 2 2 2 2 2 2

Al-‘Ulum al-Ijtima‘iyyah
1. Al-sirah al-nabawiyah 2 2 2 2 2 2
2. Akhlak 2 2 2 2 2 2
Jumlah 30 30 30 30 30 30
Sumber:Persatuan Sekolah-sekolah Swasta Islam

JADUAL 4.2: Waktu Pembelajaran Menengah Rendah

Mata pelajaran/Tahap 1 2 3
Al-‘Ulum al-Diniyah
1. Al-Quran 2 2 2
2. Al-Fara’idh 1 1 1
3. Tafsir al-quran 2 2 2
4. Hadith 2 2 2
5. Tawhid 2 2 2
6. Fiqh 2 2 2

Al-‘Ulum al-Lughawiyah
a) Bahasa Arab
1. Al-Qawa‘id 4 4 4
2. Al-Adab al-‘arabi 1 1 1
3. Al-Mutala‘ah 2 2 2
4. Al-Insya’ 2 2 2
5. Al-Imla’ 1 1 1
6. Al-Khat 1 - -
7. Al-Muhadathah 2 2 2
8. Al-Balaghah - 1 1

b) Bahasa Melayu
1. Al-Qira’ah 1 1 1
2. Al-Imla’ 1 1 1
3. Al-Insya’ 1 1 1

Al-‘Ulum al-Ijtima‘iyyah
1. Al-Tarikh al-Islami 2 2 2
2. Akhlak 1 1 1
Jumlah 30 30 30
Sumber:Persatuan Sekolah-sekolah Swasta Islam

Sekolah-sekolah kebangsaan dan agama ini telah menarik perhatian ramai

para pelajar dan masyarakat Islam di wilayah selatan Thai. Bahkan, pelajar juga
datang dari selatan atas Thailand. Perkara ini secara tidak langsung telah
mengeratkan hubungan antara masyarakat selatan atas Thailand dan selatan
bawah Thailand. Perkembangan ini juga telah menyebabkan pihak kerajaan
mengambil serius dengan sukatan pelajaran di sekolah-sekolah tersebut agar
ianya lebih relevan dan bersesuaian dengan semua peringkat pengajian dari
bawah hingga ke peringkat universiti.

 113 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

JADUAL 4.3: Masa Pembelajaran Menengah Atas

Mata pelajaran/Tahap 1 2 3
Al-‘Ulum al-Diniyah
1. Al-Quran 1 1 1
2. Tafsir 2 2 2
3. Usul Tafsir al-quran 1 1 1
4. Al-Hadith 3 3 3
5. Mustalah al-hadith 1 1 -
6. Al-Fiqh 2 2 2
7. Usul al-fiqh 2 2 2
8. Al-Qawa‘id al-fiqhiyyah - 1 2
9. Al-Falsafah al-Islamiyyah - 1 1
10. Tarikh al-tasyri‘ 2 2 2
11. Hikmat al-tasyri‘ 1 1 -
12. Mabadi’ al-fiqh al-muqaran - 1 2
13. Al-tawhid 2 2 2

Al-‘Ulum al-Lughawiyah
1. Al-Qawa‘id 2 2 2
2. Al-Nusus al-adabiyah 1 1 1
3. Al-Lughah al-malayuwiyah 2 1 1
4. Al-Lughah al-injiliziyyah (English) 1 1 1
5. Al-Balaghah 1 1 1
6.Al-Insya’ 2 1 1

Al-‘Ulum al-Ijtima‘iyyah
1. Al-Tarikh al-Islami 2 1 1
2. Al-Thaqafah al-Islamiyyah 2 2 2
Jumlah 30 30 30
Sumber: Kurikulum Sekolah Sasnupatam-Bana, Selatan Thailand.

Selain itu, terdapat juga dua institusi pendidikan Islam yang tidak formal
dan di luar kuasa badan rasmi kerajaan iaitu: pendidikan kanak-kanak dan
pendidikan masyarakat umum. Kedua-dua institusi pendidikan ini sangat
berpengaruh dalam masyarakat Islam setempat khususnya kebelakangan ini.
Pendidikan kanak-kanak yang dinamakan ‘Tadika’ atau ‘Fardhu ‘Ain’ pada
umumnya dibentuk di bawah naungan masjid. Fenomena ini terdapat di
keseluruhan wilayah-wilayah selatan. Manakala pendidikan masyarakat umum
dibentuk di majlis-majlis pengajian khusus secara tersusun. Pihak berkaitan
akan mengadakan ceramah secara mingguan, bulanan dan berkala dengan
menggunakan kaedah dan sukatan tertentu. Pendidikan bebas ini mula
mendapat perhatian dari masyarakat umum (Ahmad Omar 2000: 29).
Kementerian Pelajaran Thailand juga telah melancarkan Polisi Pendidikan
untuk rakyat Selatan Thai. Kerajaan Thailand telah merangka beberapa polisi
bagi memajukan pendidikan rakyat selatan Thai. Namun, polisi yang
dimaksudkan di sini adalah untuk sekolah-sekolah swasta di selatan Thai. Polisi
dan rancangan pembangunan pendidikan disusun secara eksklusif dengan dua
tujuan, iaitu:

 114 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

1. Untuk meningkatkan kualiti pendidikan

2. Untuk memberikan peluang belajar yang lebih besar untuk pelajar di
Thailand Selatan sehingga wujud keadilan dan kesamarataan peluang
pendidikan kepada mereka. Ianya juga bagi membantu mereka agar
mampu bersaing dan menjadi lebih baik berbanding dengan wilayah-
wilayah Thailand yang lain.

Kementerian Pelajaran telah menubuhkan Pejabat Suruhanjaya Pendidikan

Swasta di Thailand Selatan. Menurut resolusi Kabinet, Pejabat Suruhanjaya
Pendidikan swasta dibentuk di 5 wilayah selatan Thailand, iaitu Yala,
Narathiwat, Pattani, Satul dan Songkhla. Ianya juga ditubuhkan di 37 daerah di
4 wilayah selatan dan 5 daerah lagi di wilayah Songkhla. Di peringkat wilayah,
pentadbiran dipimpin oleh gabenor wilayah manakala pengarah di pejabat setiap
wilayah akan bertindak sebagai setiausaha agung. Di peringkat daerah pula,
pentadbiran dipimpin oleh pemimpin daerah sementara pengarahnya akan
bertindak sebagai sebagai setiausaha agung. Tujuan utama dari Pejabat
Pendidikan Swasta adalah untuk mengawasi sekolah swasta di selatan Thailand.
Ia akan mengadakan kegiatan dan aktiviti yang meningkatkan kualiti sekolah
berkenaan. Selain itu, akan memudahkan perkongsian maklumat bagi
meningkatkan kualiti pengajaran dan pembelajaran di sekolah swasta.
Kementerian pelajaran juga telah menyediakan bantuan kewangan untuk
sekolah swasta. Pada tahun fiskal 2010, kerajaan memperuntukkan belanjawan
sebanyak 2,100 juta Baht untuk sekolah-sekolah swasta di Thailand Selatan.
Selain daripada itu, diwujudkan pendidikan wajib untuk anak-anak di
selatan Thai. Salah satu agenda penting Kementerian Pelajaran ialah projek ini
membolehkan 9,800 anak-anak di daerah tersebut untuk mengikuti pelajaran
untuk sekurang-kurangnya tiga tahun dari enam tahun pembelajaran wajib di
peringkat sekolah menengah. Pendidikan percuma juga diadakan sehingga
murid itu berumur 15 tahun. Memandangkan 70% daripada sebahagian besar
sekolah di Thailand Selatan ialah sekolah swasta, kerajaan menyediakan
pendidikan percuma dalam bentuk:
1. pembiayaan kuliah.
2. buku teks.
3. pakaian seragam sekolah.
4. peralatan pembelajaran.

Pelajar sekolah swasta akan menikmati segala kemudahan yang sama

dengan sekolah-sekolah kerajaan kecuali biaya kuliah yang mungkin lebih
tinggi. Namun, di bawah projek ini, kerajaan meningkatkan bantuan kewangan
dari 60% menjadi 70% mulai peringkat tadika hingga ke peringkat tinggi.
Kementerian Pelajaran juga menyediakan biasiswa untuk pelajar selatan Thai.
Pada tahun akademik 2009, seramai 10,000 biasiswa telah diberikan kepada
pelajar yang masih memerlukan bantuan kewangan untuk melanjutkan
pelajarannya ke peringkat yang lebih tinggi.

 115 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

Kerajaan melancarkan projek pendidikan percuma selama 15 tahun dari

peringkat rendah hingga ke peringkat sekolah tinggi dan program vokasional
atau non-formal. Bagi mereka yang ingin melanjutkan pendidikan mereka
hingga ke peringkat diploma atau tahap yang lebih tinggi, mereka terpaksa
menanggung perbelanjaan kuliah mereka sendiri. Oleh itu, pinjaman pelajaran
disediakan untuk meringankan beban kewangan mereka. Pinjaman pelajaran ini
telah meningkat dari 26,000 juta Baht kepada 36,000 juta Baht yang
diperuntukkan kepada bank-bank Islam di Thailand Selatan. Mereka yang
memerlukan bantuan kewangan ini mestilah datang dari keluarga miskin dengan
pendapatan tidak lebih daripada 200,000 Baht setahun.
Kerajaan Thailand berusaha untuk meningkatkan kecemerlangan kolej
komuniti di selatan Thailand terutama dalam latihan jangka pendek seperti
kakitangan restoran, memandu bas awam atau latihan Bahasa Inggeris. Institusi-
institusi vokasional hanya perlu mencadangkan program kajian yang mereka
fikir mereka boleh laksanakan kepada Kementerian Pelajaran untuk
mendapatkan kelulusan rasmi. Terdapat juga Projek Susu Sekolah. Projek ini
telah dilaksanakan sejak kerajaan bekas Perdana Menteri, Chuan Leekpai.
Selama tempoh itu, pelajar dari peringkat tadika hingga peringkat gred 1
sekolah rendah diberikan susu sekolah percuma. Kini, projek ini diperluas ke
semua peringkat sekolah rendah dari gred 1 hingga 6.
Polisi pendidikan ini juga telah mempromosikan subjek pengajian Islam.
Kementerian Pelajaran telah menetapkan anggaran sebanyak 73 juta Baht pada
tahun 2008 bagi pembiayaan kelas pengajian Islam di sekolah-sekolah swasta
ini. Dan bermula tahun 2009 hingga tahun-tahun berikutnya, peruntukan adalah
sebanyak 144 juta Baht. Walaupum kerajaan Thailand telah melaksanakan
pelbagai usaha untuk membangunkan pendidikan di wilayah selatan Thai,
namun ianya masih dilihat sebagai mengandungi agenda yang tersirat. Rakyat
selatan Thai masih tidak dapat menerima sistem pendidikan kerajaan kerana
ianya dilihat sebagai satu usaha untuk menghapuskan identiti ‘melayu’ kerana
di semua sekolah kerajaan dan swasta bahasa perantaraannya adalah bahasa
Thai. Maka, wujudlah kini di wilayah-wilayah selatan Thai, tiga kategori
sekolah, iaitu pondok, sekolah kerajaan dan sekolah swasta.
Pada tahun 1990, bilangan sekolah kerajaan di wilayah-wilayah Patani,
Yala, Menara dan Setul adalah sebanyak 1,216 buah sekolah. Sekolah agama
persendirian atau swasta pula adalah sebanyak 189 buah sekolah. Terdapat kira-
kira 202,972 orang pelajar Melayu belajar di sekolah-sekolah kerajaan Thai dan
hanya 22,423 orang menuntut di sekolah swasta (Farid 2002: 229). Di peringkat
pendidikan tinggi pula, Dr. Taufik Owaidah (Setiausaha Agong Majlis Tertinggi
Islam, Republik Arab Mesir) telah melontarkan cadangan kepada pihak
berkenaan di Universiti Songkhla Nakarin2 agar ditubuhkan bahagian Pengajian
Islam dan Bahasa Arab di universiti tersebut. Untuk menjayakan cadangannya
itu, beliau telah memberi sumbangan kewangan serta membuat jemputan
supaya dihantarkan perwakilan ke Mesir untuk mempelajari pengajian Islam
dan bahasa Arab. Atas jemputan itu, pihak Universiti Songkhla Nakarin telah

 116 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

menghantarkan rombongan ke Mesir pada 18-25 November 1974. Tetapi oleh

kerana keadaan selatan Thai yang tidak stabil, rancangan penubuhan ini tidak
dapat dilaksanakan. Menjelang tahun 1980, kerajaan Prem Tinnasulanonda
memberi perhatian dan melaksanakannya dengan memasukkan rancangan
pengajian Islam dalam rancangan Pembangunan Kebangsaan Ekonomi Dan
Masyarakat, bilangan ke-5 (1982-1986). Dalam rancangan itu (Bahagian ke-4,
Fasal ke-6) ditentukan bahawa rancangan pusat pengajian Islam akan dijalankan
di Universiti Songkhla Nakarin. Program Pengajian Islam di peringkat Ijazah
dimulakan di Universiti Songkhla Nakarin pada tahun 1983 dan diletakkan di
bawah Fakulti Kemasyarakatan dan Sains Sosial. Manakala statusnya diakui
oleh Khana Kamakan Ka Eachaka Ponruan (Ahli Jawatankuasa Pegawai
Kerajaan Bahagian Sivil) sebagai setaraf dengan bahagian-bahagian yang lain
dalam fakulti tersebut (Ahmad Omar 1994: 217-218).
Dalam memajukan rancangan Pengajian Islam, pihak Universiti Songkhla
Nakarin bertindak menubuhkan Ahli Jawatankuasa Pentadbiran Pengajian Islam
pasa 20 Oktober 1983. Dalam pelaksanaannya, pihak Universiti Songkhla
Nakarin telah mengadakan seminar penubuhan Pusat Pengajian Islam pada 27-
29 Mei 1983 dengan dihadiri oleh wakil-wakil daripada badan-badan penting
kerajaan seperti Spha Kwam Mangkong Haeng Chat (Majlis Keamanan
Kebangsaan) dan badan-badan Islam seperti Jabatan Chularachamonteri dan
majlis-majlis Agama Islam Wilayah. Dalam seminar itu, Prasong Sunsiri,
Setiausaha Agung Majlis Keamanan Kebangsaan, telah membentangkan kertas
kerja bertajuk ‘Pengajian Islam dan Keamanan Kebangsaan’. Dalam kertas
kerja itu, beliau menekankan penubuhan Pusat Pengajian Islam ialah keperluan
semasa untuk menyelesaikan politik di selatan Thai. Dalam seminar itu,
didapati semua pihak telah bersepakat bahawa penubuhan pusat Pengajian Islam
adalah perlu diberi perhatian. Oleh itu, beberapa resolusi telah disepakati oleh
ahli-ahli seminar. Antara resolusi tersebut ialah:
1. Pusat Pengajian Tinggi Islam perlu ditubuhkan sebagai memenuhi tuntutan
masyarakat Islam setempat.
2. Pusat Pengajian Tinggi Islam ditubuhkan supaya membolehkan pihak
Universiti Songkhla Nakarin berhubung dengan luar negara, khususnya
negara-negara Islam dalam rangka kerjasama di bidang agama dan budaya
sebagai langkah saling memahami.
3. Pusat Pengajian Tinggi Islam ditubuhkan supaya dapat menimbulkan
kestabilan di bidang ekonomi, politik dan masyarakat mengikuti polisi
keamanan kebangsaan terhadap wilayah di sempadan selatan Thai.

Berdasarkan resolusi seminar itu, pihak Majlis Universiti Songkhla

Nakarin telah meluluskan rancangan penubuhannya pada 28 Julai 1984 dan
membuat permohonan rasmi kepada Kementerian Hal Ehwal universiti.
Manakala pihak kementerian berkenaan telah meluluskan rancangan ini pada 19
April 1985 dan menamakannya Vitayalai Islam Suksa (Kolej Pengajian Islam).
Kelulusan rasminya diperkenan oleh perintah Diraja pada 31 Disember 1989.

 117 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

Sejak dari itu, Kolej Pengajian Islam menjadi satu bahagian daripada
Universiti Songkhla Nakarin yang statusnya sama dengan fakulti lain. Ia
merupakan institusi pengajian tinggi Islam tunggal di wilayah selatan yang
dilengkapi dengan pelbagai kemudahan. Kolej ini telah menjalinkan hubungan
dan kerjasama dengan universiti luar seperti Universiti Islam Mohamad Ibnu
Sa‘ud, Riyadh dan juga Universiti Islam Madinah. Peranan dan sumbangan
Kolej Pengajian Islam menarik perhatian setiap pihak. Pada tahun 1994,
bangunan kolej dibina di kawasan tersendiri. Ini merupakan fenomena baru
dalam institusi pendidikan tinggi kerajaan umumnya dan pengajian Islam di
selatan Thai khasnya (Ahmad Omar 1994: 219-220).
Selain daripada itu, Universiti Islam Yala juga telah diwujudkan.
Cadangan penubuhannya bermula sejak tahun 1980-an apabila golongan
berpendidikan universiti di negara-negara Asia Barat dan Timur Tengah
berbincang untuk menubuhkan sebuah institusi pengajian Islam tinggi di
wilayah-wilayah Patani. Pada tahun 1984, Jawatankuasa Penaja Kolej Islam
telah dibentuk gabungan daripada Jawatankuasa Penaja dan Yayasan Kebajikan
Majlis Agama Islam Wilayah Yala. Tiga orang wakil terdiri daripada Tuan
Guru Haji Abdul Rahman Chapakia, Dr. Ismail Ali dan Syafi‘ie Baru
menyerahkan cadangannya kepada pihak Kementerian Hal Ehwal Universiti di
Bangkok. Pihak Majlis Agama Islam Wilayah Yala pula mengemukakan usaha
murni itu kepada Bank Pembangunan Islam (Islamic Development Bank, IDB)
yang beribu pejabat di Jeddah. Pada tahun 1986, pihak IDB bersetuju meberi
dana sebanyak USD1.2 juta untuk tujuan pembinaan bangunan dan infrastruktur
lain. pihak-pihak lain juga turut menyumbang bagi pembinaan universiti ini
seperti pihak Rabitah al-‘Alam al-Islami dan Hai-at al-Ighathah maktab Timur,
Arab Saudi (Mohd Lazim 2007: 173-174).
Maka pada tahun 1986, Yayasan Kebajikan Majlis Agama Islam Wilayah
Yala telah menbeli sebidang tanah di Kampung Paramitae, mukim Budi di
wilayah Yala. Pada 1 Januari 1988, Timbalan Pengarah Urusan IDB, Dr. Gayd
Ibrahim Abdul Haq, merasmikan upacara meletakkan batu asas. Kolej Islam
Yala (KIY) dengan rasminya ditubuhkan pada tahun 1998. Ahli Jawatankuasa
KIY bersetuju melantik Yang Berhormat Wan Mohamad Nor Matha sebagai
Presiden Kolej Islam Yala dan Aree Wongraya sebagai Timbalan Presiden. Dr.
Ismail Lutfi Chapakia pula dilantik sebagai rektor dan Dr. Omar Chapakia
dilantik sebagai Timbalan Rektor. KIY memenuhi keperluan kursus dari
peringkat diploma hingga ke peringkat ijazah sarjana.3 KIY telah dapat
menghasilkan seramai 150 graduan sulung peringkat ijazah Sarjana Muda pada
tahun 2003. Kolej Islam Yala telah dinaik taraf menjadi Universiti Islam (UIY)
pada 13 Jun 2007 (Mohd Lazim 2007: 177).

Ekonomi Selatan Thai

Menurut sejarah, Kerajaan Patani didirikan di sekitar utara pantai timur
Semenanjung Tanah Melayu ialah kerana kesuburan tanahnya. ‘Hikayat Patani’

 118 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

menceritakan kawasan itu elok tempatnya, terletak di tepi laut, dapat

memudahkan perahu-perahu dagangan singgah untuk menjual barangannya.
Tanah yang subur menjadi penempatan kepada para petani untuk mengusahakan
pertanian di samping menjadi nelayan. Raja Patani pertama berjaya menjadikan
Patani sebagai bandar pelabuhan yang berkembang dari semasa ke semasa.
Patani muncul sebagai pelabuhan penting bagi pedagang yang ingin ke singgah
sebentar sementara menunggu redanya musim tengkujuh unutk ke Timur Jauh.
Oleh itu, pertumbuhan awal sejarah negeri Patani sangat berkait rapat dengan
laut dan perdagangan antarabangsa yang menjadi sumber utama ekonomi Patani
pada zaman itu (Narong 2007: 145).
Selepas itu, Patani menuju ke zaman yang dianggap sebagai puncak
kegemilangannya sebagai pelabuhan terpenting di Teluk Siam, Alut China
Selatan, malah bagi negara-negara rantau Asia Tenggara. Dari tahun 1584-1686,
negeri Patani telah diperintah oleh raja-raja perempuan. Pemerintah mereka
yang baik telah menyebabkan pelbagai bangsa datang untuk berniaga di Patani.
Negara-negara barat seperti Sepanyol, Portugis, Belanda dan Inggeris telah
datang untuk menjalinkan hubungan dagang. Begitu juga dengan negara-negara
dari Timur Jauh seperti Champa, China dan Jepun. Mereka turut menjalinkan
hubungan dagang di Patani. Pelabuhan Hirado di Jepun juga terlibat dengan
hubungan dagang dengan Patani mengikut putaran musim angin. Bahkan para
pedagang menganggap kedua-dua pelabuhan ini sebagai pelabuhan kembar.
Raja Kuning yang memeriah Patani ketika itu mempunyai syarikat
perkapalannya sendiri yang dikendalikan oleh Saudagar Raja. Mereka
mengusahakan perdagangan mengeksport barangan keluaran Patani ke serata
rantau Nusantara dan ke peringkat antarabangsa (Narong 2007: 145-146).
Namun, menjelang abad ke-18, Patani mula mengalami kemerosotan
ekonomi. Ini disebabkan oleh kedudukan politik istana yang tidak stabil yang
membawa kepada ketidakstabilan dalam negara dan masyarakat. Perebutan
kuasa dan pembunuhan sesama sendiri berlaku menyebabkan Patani terdedah
kepada ancaman musuh yang selama ini menunggu peluang untuk melakukan
serangan. Kemerosotan ekonomi Patani juga membawa kepada ketidakstabilan
politik yang akhirnya membawa kepada lemahnya sistem pertahanan negara.
Musuh datang menyerang Patani dan ramai rakyat yang terbunuh. Rakyat yang
ditawan dijadikan buruh untuk membina ibukota Bangkok. Bermula dari ketika
itu, Patani mula hilang hak-hak ekonominya walaupun wilayahnya mempunyai
sumber alam yang banyak. Pelabur-pelabur asing perlu melalui persetujuan
perdagangan dengan Bangkok menjadikan wilayah-wilayah selatan Thai
dipinggirkan. Ianya ditambah dengan sengketa politik antara kerajaan pusat
dengan masyarakat wilayah selatan, yang hasilnya dapat kita lihat sehingga
kini.
Berdasarkan Human Development Report (2010), Thailand terletak pada
kedudukan ke 92 dari 169 negara di dunia dari aspek pencapaian ekonominya.
Ia diletakkan dalam status medium human development. Wilayah Selatan
Thailand seperti Pattani, Yala, Narathiwat dan Songkhla pula dikategorikan

 119 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

sebagai begitu ketinggalan dalam pelbagai aspek terutama sekali dalam

pembangunan sosio-ekonomi berbanding 71 wilayah Thailand yang lain.
International Crisis Group (ICG) dalam laporannya yang diterbitkan pada tahun
2005 mencatatkan wilayah seperti Pattani, Yala dan Narathiwat merupakan
kawasan yang paling ramai penduduk miskin di seluruh Thailand.
Ekonomi di empat wilayah ini berada dalam keadaan yang tidak
memuaskan jika dibandingkan dengan wilayah-wilayah lain di Thai. Dan, ia
dianggap sebagai wilayah yang telah diabaikan oleh pihak pemerintah. Tiada
pembangunan dan kemajuan dari struktur ekonominya. Masyarakat muslim
masih hidup di kampung-kampung dan menjalankan aktiviti pertanian sebagai
sumber pendapatan mereka. Kebanyakan mereka bekerja sendiri dalam bidang
pertanian ini. Pertanian yang dijalankan antaranya ialah penanaman padi,
menoreh getah, menangkap ikan dan sebahagian kecilnya berniaga secara kecil-
kecilan. Tanaman yang selalu ditanam ialah getah dan kelapa. Manakala
pendapatan hasil jualan buah-buahan pula ialah seperti rambutan, durian dan
dokong. Semua ini tidak memberi pendapatan yang tetap kepada penduduk
tempatan kerana tanaman tersebut mengikut musim (Che Man 2008: 15).
Ini amat menyedihkan kerana masyarakat dari kaum Cina yang berjumlah
kurang dari 6% daripada penduduk keseluruhan dapat menguasai aktiviti
perniagaan yang tentunya memberi pulangan yang lebih lumayan. Manakala
orang Thai pula bekerja sebagai pegawai kerajaan, peniaga dan pemilik ladang.
Orang Thai dan Cina juga memiliki lombong bijih timah, kebun getah dan
kebun kelapa yang luas. Orang Melayu hanya bekerja sebagai nelayan, pekebun
kecil dan penjaja sahaja. Walaupun terdapat orang Melayu yang memegang
jawatan dalam sektor kerajaan dan berjaya sebagai ahli perniagaan tetapi
bilangannya amatlah sedikit. Secara ringkasnya, sektor ekonomi dipegang oleh
orang Thai dan Cina dan bukannya orang Melayu tempatan (Che Man 2008:16).
Menurut Mohd Zamberi (1994: 261-262), walaupun wilayah-wilayah
Patani bekas negeri Melayu yang subur dengan kepadatan penduduknya dapat
membekalkan sebanyak 35% pendapatan per kapita keluarga negara Thai, tetapi
hanya 2% sahaja dilaburkan untuk kemajuan umat Islam Patani. Kemunduran
ini dapat dilihat daripada keturunan Melayu di wilayah Patani yang menjadi
petani adalah sebanyak 74.25%, peniaga 3.16%, nelayan 9.05% dan kakitangan
kerajaan hanyalah 1.56%. Di wilayah Yala pula, kaum Melayu yang menjadi
petani ialah sebanyak 64.31%, peniaga 10%, pekerja biasa 17.89% dan
kakitangan kerajaan 7.72%. Di wilayah Narathiwat, kedudukannya lebih kurang
sama. Hanya seramai 10% penduduk yang membuka perniagaan secara kecil-
kecilan dan seramai 3% sahaja yang diterima sebagai kakitangan kerajaan.
Pengambilan pendudukan Muslim sebagai kakitangan kerajaan ini disebabkan
oleh perasaan prejudis dan curiga penduduk terhadap kerajaan menyebabkan
mereka tidak diambil bekerja dengan agensi kerajaan.
Desakan ekonomi ini menyebabkan penduduk di selatan Thai mula
berhijrah ke negara-negara luar. Kebanyakan penduduk yang berhijah tertumpu
ke Malaysia dan negara-negara Arab. Mereka tidak berminat untuk ke kawasan

 120 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

utara Thailand atau pun kota raya Bangkok kerana perbezaan sosio budaya dan
agama. Di Malaysia, mereka berniaga secara kecil-kecilan membuka warung-
warung tomyam di serata semenanjung Malaysia. Di negara Arab pula, mereka
lebih selesa dengan menjual pakaian atau pun menjadi tukang jahit di musim
haji pada setiap tahun (Narong 2007: 157-158). Terdapat juga yang terus
menetap di negara-negara luar kerana merebut peluang pekerjaan yang lebih
baik bagi menyara kehidupan mereka.
Kerajaan Thai hakikatnya telah melaksanakan beberapa program bagi
membangunkan sosioekonomi di wilayah selatan ini. Bermula dari tahun 1960-
an, kerajaan telah memperkenalkan beberapa perancangan bagi memperbaiki
keadaan rakyat di sini tetapi ianya dilihat kurang berkesan. Antara faktor yang
membawa kepada situasi tersebut ialah kewujudan sikap tidak
bertanggungjawab dalam kalangan pegawai kerajaan yang dilantik oleh pihak
kerajaan bagi melaksanakannya. Mereka juga tidak cekap untuk menguruskan
pembangunan ekonomi di wilayah selatan ini. Ini mungkin disebabkan oleh
sikap prejudis mereka terhadap masyarakat tempatan itu sendiri. Ini ditambah
pula dengan sikap penduduk kampung sendiri yang sentiasa berprasangka
terhadap kerajaan dan segala perancangan yang ingin dijalankan. Perancangan
ekonomi juga tidak dapat dilaksanakan dengan baik atas masalah kewangan dan
tabung yang tidak mencukupi. Pembangunan ekonomi menjadi rumit dan sukar
dilaksanakan dengan baik (Che Man 2008: 16).
Sebagaimana yang telah dijelaskan sebelum ini, wilayah-wilayah di selatan
Thai merupakan tanah yang subur dan berpotensi untuk dibangunkan.
Kedudukan geografinya sangat menguntungkan kerana berdekatan dengan
pantai di sebelah timur dan baratnya. Ini memungkinkan ia berhubung dengan
dunia luar. Mengikut catatan sejarah juga, wilayah selatan dulunya dikenali
sebagai ‘Semenanjung Emas’ atau bahasa Thainya, Laem Thong. Patani sendiri
menjadi tumpuan dari pihak luar ketika itu. Patani dan sebuah lagi wilayah,
iaitu Singgora dianggap sebagai negara maju dan makmur. Pihak kerajaan Thai
mengabaikan pembangunan di selatan Thai atas dasar majoriti penduduknya
beragama Islam. Bermula dari ketika itulah, penduduk di selatan Thai
mengalami kemiskinan dan terbiar dari arus pembangunan ekonomi dan sosial
negara Thai. Ramailah penduduk yang berhijrah ke luar negara untuk mencari
rezeki dan memperbaiki hidup mereka (Ahmad Omar 2008: 215).
Apabila Thai diterajui oleh kerajaan pimpinan Prem Tinnasulanonda,
beliau mula merasakan perkara ini menunjukkan kelemahan kerajaan dalam
mentadbir negara. Pada 6 November 1980, dalam sidang kabinetnya, beliau
bersama ahli yang lain telah merangka satu agenda khusus bagi menangani
masalah masyarakat Islam di wilayah selatan ini (Ahmad Omar 2008: 215).
Antara langkah yang telah dirancang ialah melantik Khana Kammakan
Phattana Setakij Lae Sangkhom Haeng Chat (Ahli Jawatankuasa Kebangsaan
Pembangunan Ekonomi dan Masyarakat). Jawatankuasa ini diberi
tanggungjawab untuk mengatur rancangan pembangunan ekonomi khusus untuk
wilayah selatan Thai. Perancangan ini berjalan lancar dan berterusan hingga ke

 121 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

zaman pemerintahan kerajaan pimpinan Chatichai Chunhawan. Beliau telah

mengorak langkah maju dan berani kerana menjadi polisinya ketika itu yang
menekankan pembangunan ekonomi negara Thai melalui slogannya ‘menukar
medan peperangan menjadi medan perdagangan’.
Antara kawasan pembangunan ekonomi yang menjadi tumpuan oleh
pimpinan Chatichai Chunhawan ialah wilayah selatan kerana kedudukannya
yang strategik untuk menjadi pusat perhubungan perdagangan dan hubungan
antarabangsa. Pihak kerajaan telah memberi tumpuan kepada projek penggalian
Segenting Kra yang telah lama ingin dilaksanakan. Namun, ianya tidak
mendapat sokongan dari Majlis Keamanan Kebangsaan dan juga pihak tentera.
Antara alasan yang diberi ialah sebab-sebab keselamatan. Ianya menjadi isu
kontroversi ketika itu. Sebagai gantinya, kerajaan Chatichai merangka satu
projek yang lain yang dinamakan Southern Sea Board, iaitu projek yang
menjadi pusat perhubungan ekonomi antara pelabuhan pantai barat dan pantai
timur. Satu lagi mesyuarat kabinet diadakan pada 4 Mac 1990 yang bertempat
di Hadyai, Songkhla. Ia membincangkan tentang perancangan strategi bagi
pembangunan ekonomi wilayah selatan.
Mesyuarat kabinet ketika itu telah meluluskan sembilan strategi bagi
meningkatkan pembangunan negara Thai. Strategi kelima dan keenam telah
dikhususkan untuk wilayah selatan Thai. Strategi kelima yang telah dipersetujui
dalam mesyuarat kabinet telah menyatakan:
Membangun negeri dan bandar yang berada di kawasan pantai dan bandar-bandar di sempadan
selatan sebagai membuka pintu ke arah perhubungan negara luar serta dapat dihubungkan dengan
bandar-bandar yang lain dalam rangka kerjasama antara satu sama lain sebagai langkah
mengangkat kedudukannya dan memberi kebebasan dalam usaha membangun dengan sendiri
(Ahmad Omar 2008: 217).

Berdasarkan strategi ini, kerajaan dilihat bertujuan untuk membangunkan

bandar-bandar yang terletak di dua kawasan pantai iaitu di sebelah timur dan
barat wilayah selatan Thai ini yang berpotensi menjadi bandar pelabuhan. Ianya
juga bertujuan untuk menjadi medan permulaan bagi perhubungan perdagangan
dan sosial dengan negara jiran iaitu Malaysia.
Antara projek yang dijalankan bagi menjayakan strategi kelima ini ialah
pembinaan jalan raya yang baik dan selamat bagi menghubungkan perjalanan
antara bandar-bandar penting di wilayah selatan terutamanya yang bersempadan
dengan Malaysia. Kerajaan turut memajukan perhubungan melalui jalan laut
dengan pembinaan pelabuhan di Songkhla, Patani dan Narathiwat. Di samping
itu juga, telah dimajukan perhubungan udara di Hadyai dan beberapa kajian
telah dijalankan bagi pembinaan lapangan terbang antarabangsa di wilayah
Patani (Ahmad Omar 2008: 217). Strategi yang keenam pula menyatakan,
“Kawasan lima wilayah sempadan selatan dibuka sebagai kawasan ekonomi
khas (Economy Special Zones) serta menjadikannya kawasan ekonomi terbuka
bebas”.

 122 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

Berdasarkan strategi-strategi ini, kita dapat lihat juga bahawa ianya sedikit
sebanyak bermotifkan politik secara langsung dan tidak langsung. Menurut
Ahmad Omar (2008: 218), ia bermotifkan politik melalui tiga perkara:
1. Untuk mengintegrasikan ekonomi dan masyarakat di lima wilayah
sempadan selatan supaya masuk ke dalam sistem ekonomi negara serta
diadakan pembangunan dalam rangka perhubungan dengan negara luar.
2. Memajukan pekerjaan, membahagikan pendapatan serta mengangkat taraf
hidup bagi masyarakat tempatan dan diselaraskan dengan pembangunan
masyarakat. Pemikiran dan keamanan.
3. Dijadikan lima wilayah sempadan selatan sebagai jambatan
menghubungkan negara luar dalam tujuan menarik pengaliran mata wang
asing.

Menurut beliau lagi, terdapat satu laporan khas yang menyatakan sebab
dan alasan kenapa lima wilayah di sempadan selatan dijadikan kawasan
ekonomi khas. Antara isi kandungan laporan itu ialah:
1. Sekiranya dapat dibangunkan dan ditingkatkan ekonomi di wilayah-
wilayah sempadan selatan setanding dengan Malaysia, banyak masalah
akan selesai.
2. Masalah krisis atau konflik politik dan pandangan masyarakat di wilayah-
wilayah sempadan selatan hanya dapat diatasi dengan cara membangunkan
ekonomi secara serius kerana tidak dapat dinafikan bahawa wilayah-
wilayah di sempadan selatan mempunyai potensi yang besar untuk
dibangun dan dimajukan dalam pelbagai bidang. Lantaran kedudukan
geografinya yang strategik dan mempunyai sumber alam yang berharga
serta menjadi sebagai pintu ekonomi dalam menuju kea rah negara-negara
Asean dan pasaran dunia.
3. Kawasan ekonomi khas adalah menjadi rancangan pembangunan ekonomi
berbentuk intensif dan usaha yang berlipat kali ganda sebagai mengganti
kecuaian dan kesilapan kerajaan pada masa lalu dalam melaksanakan
pembangunan ekonomi khususnya terhadap wilayah-wilayah Patani, Yala
dan Narathiwat.

Perhatian terhadap membangun ekonomi di selatan diteruskan dan

dimajukan oleh kerajaan di bawah pimpinan Chuan Leekpai (1992-1994).
Beliau telah melancarkan satu projek baru yang dinamakan ‘Ekonomi Tiga
Segi’ atau dikenali dalam bahasa Thai, Samliam Settekij. Projek ini mula
dirintiskan oleh kerajan Malaysia dengan membentangkannya kepada Perdana
Menteri Thai ketika itu iaitu Chuan Leekpai ketika lawatannya ke Malaysia
pada 6 hingga 8 Januari 1993. Kemudian Chuan Leekpai membentangkannya
pula kepada Presiden Suharto semasa lawatannya ke Indonesia pada 26 hingga
28 April 1993. Ketiga-tiga negara bersetuju pada dasarnya terhadap projek baru
itu. Dan pada 19 hingga 20 Julai 1993, di Pulau Langkawi diadakan pertemuan
kali pertama antara pegawai-pegawai tinggi berkenaan. Maka rasminya projek

 123 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

ini termeterai perjanjiannya. Antara kawasan utama yang terlibat dengan projek
ini ialah kawasan yang didominasi oleh masyarakat Melayu. Projek
pembangunan di wilayah-wilayah selatan ini diteruskan oleh pimpinan Banhan
Silapacha yang memegang pemerintahan pada tahun 1996. Beliau memberi
tumpuan kepada wilayah yang bersempadan dengan Malaysia yang dinamakan
projek Southern Sea Board. Projek yang melibatkan wilayah bersempadan
Malaysia-Thai ini turut memberi kesan kepada kemajuan ekonomi dan politik
serantau.
Namun demikian, penduduk di selatan Thai terutamanya masyarakat
Muslim masih lagi dibelenggu kemiskinan. Bahkan pemberontakan dan konflik
antara kerajaan dan Muslim selatan Thai semakin tidak terkawal. Peristiwa Tak
Bai dan Masjid Kerisik menjadi satu isu besar bagi kerajan Thailand. Thaksin
menyalahkan kemiskinan sebagai sebab utama kepada pemberontakan dan
pertumpahan darah ini. Namun, ianya dianggap sebagai satu helah sahaja oleh
parti pembangkang kerajaan. Ini kerana Thaksin tidak pula membantu ke arah
pembanguan ekonomi selatan ini.
Maka pada tahun 2009, kerajaan Thailand telah melaksanankan satu
pendekatan yang dipanggil sebagi pendekatan mesra rakyat. Kerajaan Thailand
telah merangka pelbagai program untuk membangunkan kedudukan sosio
ekonomi penduduk wilayah selatan. Antaranya, kerajaan memperkenalkan
program ekonomi seperti mewujudkan perkampungan tani bagi membolehkan
penduduk setempat memperoleh pendapatan lebih tinggi. Penduduk kampung
ini diberi tunjuk ajar oleh pihak tentera bagaimana untuk menjadi penternak,
menanam sayur selain terdapat tempat rawatan ketagihan dadah di
perkampungan berkenaan. Pihak tentera pula mengambil pendekatan soft power
dengan menawarkan rawatan pergigian percuma di klinik yang dibuka tidak
jauh dari perkampungan tani itu. Perkampungan tani seperti ini diwujudkan di
tiga wilayah bergolak, iaitu Narathiwat, Pattani dan Yala supaya penduduk
lebih percaya terhadap pemerintah, yang berjanji untuk membantu
membangunkan wilayah berkenaan.
Ketua Turus Tentera Divisyen Pertama Pengawal Diraja Thailand Kolonel
Songwit Noonpakdee berkata program-program bantuan kerajaan itu ialah
supaya penduduk dapat memahami dan mempercayai anggota tentera yang
berada di situ. Kira-kira 30,000 anggota tentera melakukan tugas meronda,
memantau dan menjaga keamanan selain terbabit dalam program tajaan
kerajaan itu, katanya. Hasilnya, kes keganasan yang berlaku sejak enam tahun
lepas berkurangan. Pada 2004, sebanyak 1,700 kejadian keganasan dicatat dan
meningkat kepada 2,100 pada 2005 dan 2006 sebelum menurun kepada 800 kes
pada tahun lepas. Sehingga Jun tahun 2010, keganasan hanya mencatatkan 500
kes. Songwit berkata peruntukan kerajaan kepada wilayah selatan Thai
sebanyak 63 bilion Baht (RM60.3 juta) bagi membangunkan ekonomi
penduduk, juga akan menjadi faktor dalam mengurangkan lagi keganasan.
“Daripada kaji selidik yang dilakukan Kementerian Dalam Negeri terhadap
penduduk di sini, lebih 80% berkata tidak mahu berpisah dengan Thailand”,

 124 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

katanya. Sememangnya kerajaan Thailand sedang dan telah berusaha

membangunkan ekonomi, sosial dan politik penduduk wilayah selatan sejak
setahun lepas. Langkah itu adalah bagi mengatasi keganasan yang sering
dilaporkan di wilayah selatan Thailand khususnya di Narathiwat, Pattani dan
Yala. Namun, apa yang menjadi penentu usaha kerajaan Thai itu ialah sejauh
mana keikhlasan mereka membantu penduduk Islam wilayah berkenaan.
Kesediaan kerajaan Thailand di bawah pentadbiran Perdana Menteri
Abhisit Vejjajiva untuk menyelesaikan konflik di wilayah Selatan Thailand
merupakan satu tindakan yang amat dialu-alukan. Krisis yang berlanjutan sejak
dari tahun 2004 telah mengakibatkan korban melebihi 4,000 jiwa. Berdasarkan
insiden ini, dianggarkan lebih dari 800 orang terkorban dalam setahun, 67 orang
dalam jangka masa sebulan dan dua orang korban dalam sehari.

Isu-isu Penting Mengembalikan Kestabilan

di Wilayah Selatan Thai
Pembangunan yang kurang, kemiskinan dan peminggiran rakyat tempatan dari
melibatkan diri dalam membangunkan kawasan mereka sendiri merupakan
antara punca konflik yang semakin berlarutan di selatan Thai. Saranan
pemberian autonomi kepada wilayah Selatan Thailand perlulah dimulai dengan
pemberian autonomi dalam bidang-bidang asas seperti pendidikan,
pembangunan sumber manusia dan ekonomi. Pemberian autonomi penuh
kepada wilayah Selatan Thailand dalam keadaan tiadanya modal insan yang
berkualiti, dikhuatiri akan mengakibatkan konflik menjadi semakin berlarutan
dan akan membantutkan proses damai di wilayah tersebut. Wilayah Selatan
Thailand seringkali tidak pernah sunyi dari pertempuran kedua-dua pihak
kerajaan dan pemisah. Isu pemberian autonomi dan penstrukturan semula
pembangunan di Selatan Thailand pernah diutarakan oleh Perdana Menteri
Abhisit Vejjajiva pada bulan Mac 2009. Namun, isu ini telah tergendala
berikutan dari krisis politik yang melanda Thailand yang melibatkan kumpulan
baju merah (pro-Thaksin) dan baju kuning (anti-Thaksin).
Perdana Menteri Malaysia, Dato’ Seri Mohd Najib Razak telah
membangkitkan semula cadangan pemberian autonomi kepada wilayah Selatan
Thailand sebagai salah satu jalan penyelesaian kepada konflik ketika
menghadiri Sidang Kemuncak ASEAN di Hua Hin. Perkara ini penting dalam
memberikan ruang kepada rakyat di Selatan Thailand untuk turut serta dalam
aktiviti pentadbiran dan menentukan hala tuju wilayah. Saranan ini telah
mendapat respon yang positif dari Perdana Menteri Thailand, Abhisit Vejjajiva
yang bertekad mahu mengembalikan keamanan di wilayah tersebut.
Namun, persoalan utama yang berbangkit ialah, bagaimanakah model
autonomi yang sesuai untuk dipraktikkan di wilayah selatan Thailand?
Autonomi merupakan perkara yang sensitif kepada rakyat wilayah Selatan
Thailand dan majoriti rakyat Thailand pula tidak mempunyai pemahaman yang

 125 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

jelas mengenai konsep tersebut berikutan Thailand merupakan sebuah negara

yang mengamalkan konsep kesatuan (unitary). Pemberian autonomi kepada
Selatan Thailand sudah semestinya disambut baik oleh kerajaan Malaysia.
Sebagai negara jiran yang berkongsi sempadan dengan Thailand, Malaysia
sudah semestinya mengalu-alukan usaha ini sebagai langkah penyelesaian
kepada konflik di samping mengurangkan risiko isu keselamatan di kedua-dua
buah negara. Walau bagaimanapun, adalah dicadangkan pemberian autonomi
ini perlulah dilakukan secara berperingkat-peringkat. Pendekatan ini
dilaksanakan di atas faktor kekurangan modal insan di wilayah Selatan
Thailand. Perlaksanaan kuasa autonomi seperti pentadbiran sendiri sudah
semestinya memerlukan pembinaan kemahiran asas dan kepakaran yang
sepatutnya dimiliki oleh anak tempatan. Pemberian autonomi haruslah
dimulakan dengan memberikan kuasa dalam bidang pendidikan,pembangunan
sumber manusia dan ekonomi.

Autonomi Pendidikan
Seperti yang sedia maklum, wilayah Selatan Thailand sememangnya terkenal
sebagai pusat pengajian agama Islam yang mashyur di Asia Tenggara. Sekian
lama anak-anak Selatan Thailand hanya terdedah kepada ilmu-ilmu kerohanian
Islam atas kehendak diri sendiri. Justeru, ramai anak-anak Selatan Thailand
tidak mampu bersaing dalam mendapatkan peluang pekerjaan yang memerlukan
kelayakan akademik. Perkara ini diburukkan lagi dengan peminggiran mereka
dari menjawat jawatan awam walaupun mempunyai kelayakan pendidikan yang
tinggi seperti di peringkat universiti.
Pemberian autonomi dalam bidang pendidikan membolehkan pihak selatan
Thailand merombak sukatan pendidikan mereka sendiri seperti menggabungkan
pendidikan sekular dengan pendidikan agama. Apabila wujud autonomi ia juga
membawa bermaksud self rule. Namun, apakah wujud modal insan yang
berkualiti untuk mentadbir wilayah Selatan Thailand dalam keadaan kesemua
rakyat tidak mendapat pendidikan yang sempurna? Dalam hal ini, Malaysia
mampu menawarkan kepakaran dalam menggabungkan pendidikan Islam dan
sekular seperti yang telah diamalkan di kebanyakan madrasah-madrasah moden
di seluruh Malaysia. Mereka bukan sahaja mendapat pendidikan agama yang
sempurna, malah mempunyai kelayakan pendidikan moden yang komprehensif.
Peluang dalam mengurus tadbirkan sendiri sistem pendidikan mereka akan
memudahkan jalan kepada pemerintahan sendiri suatu masa nanti.

Autonomi dalam Pembangunan Sumber Manusia

Kemahiran dalam banyak sektor seperti pertanian dan teknologi merupakan
suatu perkara penting dalam membangunkan wilayah Selatan Thailand. Perlu
disedari, kebanyakan generasi muda di selatan Thailand tidak mempunyai
kemahiran yang cukup dalam mana-mana sektor berikutan mereka melalui

 126 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

sistem pendidikan yang lebih menumpukan kepada pengajian agama.

Berpandukan alasan inilah, sektor industri di selatan Thailand tidak begitu pesat
membangun. Dalam usaha mewujudkan peluang pekerjaan untuk rakyat,
prasyarat utamanya ialah penjanaan ekonomi.
Hal ini begitu memerlukan kewujudan tenaga kerja yang mahir dalam
pelbagai sektor. Dalam menangani masalah ini, kerajaan Malaysia dapat
menjalinkan kerjasama dengan kerajaan Thailand melalui agensinya seperti
Majlis Amanah Rakyat (MARA) untuk melatih tenaga kerja mahir di selatan
Thailand. Selain itu kerjasama juga mampu diwujudkan melalui pemberian
latihan dalam bidang kejururawatan dan perubatan dalam meningkatkan kualiti
kesihatan rakyat. Kerjasama sebegini sedikit sebanyak akan melahirkan pekerja
mahir untuk menjana industri di selatan Thailand tanpa terlalu bergantung
kepada tenaga mahir yang didatangkan dari Bangkok dan wilayah utara
Thailand.

Autonomi dalam Ekonomi dan Kewangan

Pemberian autonomi dalam bidang ekonomi dan kewangan mampu
mengurangkan kebergantungan wilayah selatan Thailand kepada kerajaan pusat.
Cadangan ini dapat dilaksanakan dengan memberikan peluang kepada
masyarakat tempatan untuk mengurus bahan mentah yang terdapat dalam
wilayah tersebut. Antara cara yang dilihat mampu dilaksanakan ialah dengan
memajukan sektor halal hub. Majoriti masyarakat wilayah selatan Thailand di
Yala, Narathiwat dan Pattani adalah terdiri dari mereka yang beragama Islam.
Perkara ini sedikit sebanyak memberikan kelebihan dalam meningkatkan
potensi sektor makanan halal yang mana penggunanya bukan sahaja terdiri dari
masyarakat tempatan bahkan mampu menampung keperluan masyarakat Islam
di seluruh Thailand. Pengalaman kerajaan Malaysia dalam menjana Industri
Kecil Sederhana (IKS) dilihat mampu menjalinkan kerjasama dengan kerajaan
Thailand untuk membangunkan industri makanan halal di wilayah selatan
seperti Pattani, Songkhla, Narathiwat dan Yala. Jalinan kerjasama seperti ini
sedikit sebanyak akan membolehkan wilayah selatan Thailand menjana sendiri
pendapatan mereka tanpa terlalu bergantung kepada dana pembangunan dari
pemerintah pusat.

Kesimpulan
Permasalahan pendidikan dan ekonomi masyarakat selatan Thai ini
sememangnya mengambil masa yang lama ntuk diselesaikan. Ini kerana jika
dilihat dari sudut pendidikan, kerajaan Thailand masih belum dapat meyakinkan
rakyat selatan Thai untuk menyertai arus pendidikan yang ingin dibawa oleh
pihak kerajaan. Sememangnya sukar diterima kerana ia menggambarkan pihak
kerajaan ingin menghapuskan identiti ‘Melayu’ yang selama ini sebati dangan

 127 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

masyarakat selatan Thai. Kerajaan Thailand juga seperti tidak peka dengan
keperluan kepada pendidikan Islam untuk pelajar muslim di sana. Ini dapat
dilihat apabila kerajaan tidak banyak memberi bantuan kepada sekolah
persendirian agama berbanding di sekolah swasta. Ramai yang merasakan
bahawa sistem pelajaran yang diperkenalkan di selatan Thai adalah untuk
menyebarluaskan fahaman dan kebudayaan ‘Thai’ lebih dari ‘Melayu’.
Namun, kesan sebenar yang dapat dilihat sekarang ialah, pelajar dari
sekolah swasta ini dapat menguasai kedua-dua bahasa iaitu bahasa Melayu dan
bahasa Thai. Mereka juga dapat mempelajari bahasa Melayu yang setaraf
dengan bahasa Melayu yang diajar di Malaysia dan Indonesia. Mereka juga
dapat menguasai bahasa Arab dengan baik. Walau bagaimanapun, pada
hakikatnya bahasa Melayu semakin kurang digunapakai dalam kalangan anak-
nak muda di selatan Thai. Ini kerana dengan penguasaan mereka di dalam
bahasa Thai, mereka lebih selesa menuturkannya sesama mereka berbanding
bahasa Melayu. Dan kebimbangan ibubapa dengan pengajaran pendidikan Islam
yang semakin dipinggirkan juga semakin relevan apabila anak-anak muda mula
meminati untuk mempelajari ilmu-ilmu akademik lebih dari ilmu agama. Sistem
pondok pula semakin terpinggir kerana anak-anak muda mula merasakan
bahawa masa depan mereka tidak terjamin dengan hanya belajar di sekolah
pondok. Maka, lahirlah masyarakat selatan Thai sekarang yang semakin hilang
identity pondok dan identiti melayunya.
Dari aspek ekonomi pula, kerajaan seolah-olah ingin meminggirkan
pembangunan di wilayah selatan Thai ini. Ini dapat dilihat apabila ramai
golongan muda yang berhijrah ke negara-negara luar berbanding di dalam
negara Thailand sendiri bagi mendapatkan pekerjaan. Ini adalalah kerana
wujudnya perasaan prejudis rakyat terhadap kerajaan Thailand. Kerajaan juga
tidak menyediakan peluang yang lebih besar untuk rakyat selatan Thai muslim
berbanding rakyat selatan Thai yang bukan beragama Islam. Segala projek
pembanguna ekonomi pula tidak melihat kepada keperluan penduduk tempatan.
Penduduk tempatan mendakwa keluaran negara kasar Thailand sebanyak 38 %
diperoleh daripada kekayaan dan sumber alam yang terdapat di wilayah-wilayah
selatan, tetapi hanya 2% sahaja dilaburkan untuk pembangunan setempat.
Ekonomi di selatan juga semakin tidak seimbang kerana masih wujud perasaan
prejudis rakyat bahawa kerajaan Thailand ingin menguasai wilayah selatan dan
cuba merampas hak orang-orang Islam. Maka, pembangunan tidak dapat
dilaksanakan dengan baik jika wujud pertelingkahan dan persengketaan yang
berpanjangan.
Oleh itu, dengan melihat senario dan keadaan selatan Thai ketika ini,
penulis merasakan bahawa rundingan harus diadakan dengan lebih telus.
Wilayah selatan Thai tidak boleh dibiarkan terpinggir dan teraniaya. Ianya
melibatkan maruah dan kehormatan Islam dan umat Islam. Dikhuatiri maruah
dan kehormatan Islam dan umat Islam di sana akan tergugat juga sebagaimana
telah lunturnya jiwa ‘Melayu’ akibat dari agenda asimilasi pihak kerajaan
Thailand. Dan yang paling penting ialah, matlamat akhir bagi semua ini ialah

 128 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

untuk membawa keamanan dan kedamaian yang berterusan di wilayah yang

sentiasa bergolak ini tanpa merugikan mana-mana pihak yang berhak.

Nota Hujung
1. Data tahun 1990-an menunjukkan terdapat lebih dari 4.5 juta umat Islam daripada
keseluruhan rakyat Thailand, iaitu seramai 57 juta orang. Mereka mengelola 2,300
masjid yang terdapat di pelbagai wilayah dan kota. Al-Qur’an, al-Baqarah 2:23.
2. Prince of Songkla University merupakan universiti pertama di selatan Thai,
ditubuhkan pada tahun 1967. Nama universiti ini diberikan oleh Yang Mulia Raja
untuk menghormati Yang Mulia Somdej Chao Fa Mahidol Adulyadej Kromma
Luang Songkla Nakarin, ayah raja. Universiti ini terdiri daripada empat kampus
dan satu kawasan perkhidmatan pendidikan. Pada tahun 1968, kampus kekal
pertama didirikan di Pattani. Kampus di Hat Yai dibuka pada tahun 1971 dan
sekarang merupakan kampus utama, dengan lebih daripada 50% daripada pelajar
universiti. Kampus lain ditubuhkan di Phuket (1977) dan Surat Thani (1990).
Selain itu, daerah perkhidmatan pendidikan Trang ditubuhkan pada tahun 1991.
Pada tahun 2007, universiti ini menawarkan 295 program pendidikan untuk
34,000 pelajarnya, termasuk 18 program antarabangsa dan tiga program bahasa
asing.

Rujukan

Ahmad Omar Chapakia. 2008. Pembaharuan politik selatan Thai dan perjuangan
masyarakat Islam. Dlm. Farid Mat Zain & Zulkarnain Mohamed (pnyt.). Minoriti
Muslim di Thailand. Shah Alam: Karisma Publications Sdn. Bhd.
Ahmad Omar Chapakia. 2000. Politik Thai dan Masyarakat Islam di Selatan Thai. Alor
Setar: Pustaka Darussalam Sdn. Bhd.
Farid Mat Zain. 2002. Sejarah perkembangan sistem pengajian pondok di Patani. Dlm.
Wan Kamal Mujani (pnyt.). 2002. Minoriti Muslim: Cabaran dan harapan
Menjelang Abad ke-21. Bangi: Jabatan Pengajian Arab dan Tamadun Islam,
Fakulti Pengajian Islam, Universiti Kebangsaan Malaysia dan Persatuan Bekas
Mahasiswa Islam Timur Tengah (PBMITT).
Hasan Madmarn. 1999. The Pondok and Madrasah in Patani. Bangi: Penerbit
Universiti Kebangsaan Malaysia.
Ibrahem Narongraksakhet. 2007. Pondok kepada sekolah agama rakyat. Dlm. Nik
Anuar Nik Mahmud & Mohd Zamberi A. Malek (pnyt.). Tamadun dan Sosio-
Politik Melayu Patani. Kuala Lumpur: Persatuan Sejarah Malaysia.
M. Ali Kettani. 1979. The Muslim Minorities. London: The Islamic Foundation.
Mohd Zamberi A. Malek. 1994. Patani dalam Tamadun Melayu. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Mohd Lazim Lawee. 2007. Institusi Pengajian Tinggi Islam. Dlm. Nik Anuar Nik
Mahmud & Mohd Zamberi A. Malek (pnyt.). Tamadun dan Sosio-Politik Melayu
Patani. Kuala Lumpur: Persatuan Sejarah Malaysia.

 129 
 PROSIDING SIMPOSIUM ISU-ISU SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM (SISTI 2011)

Narong Hassanee. 2007. Pertumbuhan ekonomi Melayu Patani. Dlm. Nik Anuar Nik
Mahmud & Mohd Zamberi A. Malek (pnyt.). Tamadun dan Sosio-Politik Melayu
Patani. Kuala Lumpur: Persatuan Sejarah Malaysia.
Saifullah Mohd Sawi & Samsu Adabi Mamat. 2009. Sejarah dan Tamadun Islam di
Asia Tenggara. Shah Alam: Karisma Publications Sdn. Bhd.
Samsu Adabi Mamat. 2000. Konsep Minoriti Muslim. Islamiyyat 21: 13-19.
Kementerian Pelajaran Thailand. 2008. Key Educational Policy of Ministry of
Education in the Southern Border Provinces of Thailand. http://www.en.moe.go.
th/ docs/edpolicy-southern-border-province09.pdf (14 Mac 2011).
Human Development Report. 2010. http://hdr.undp.org/en/statistics/ (8 Mac 2011).
W.K. Che Man. 2008. Melayu Muslim selatan Thai. Dlm. Farid Mat Zain, Zulkarnain
Mohamed (pnyt.). Minoriti Muslim di Thailand. Shah Alam: Karisma Publications
Sdn. Bhd.
Zahir Zainudin. 2009. Faktor Penentu di Selatan Thai. http://zahirzainudin.blogspot.
com/2009/08/faktor-penentu-di-selatan-thai.html (8 Mac 2011)
Zulkarnain Zakaria. 2010. Selatan Thai: Undang-undang Baru atau Autonomi.
http://ummatanwasatan.net/2010/07/selatan-thai-undang-undang-baru-autonomi (8
Mac 2011)

 130 