Anda di halaman 1dari 9

HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA

21
PELAKSANAAN SHALAT JUM`AT
2 (DUA) GELOMBANG

FATWA
MUSYAWARAH NASIONAL VI MAJELIS ULAMA
INDONESIA
Nomor : 5/MUNAS VI/MUI/2000
tentang
PELAKSANAAN SALAT JUM’AT 2 (DUA) GELOMBANG

Musyawarah Nasional VI Majelis Ulama Indonesia yang


berlangsung pada tanggal 23-27 Rabiul Akhir 1421 H/ 25-28 Juli 2000
M dan membahas tentang Pelaksanaan Salat Jum’at 2 (dua) gelombang,
setelah :

Menimbang : 1. Bahwa terdapat sejumlah industri yang


sistem operasionalnya bersifat nonstop
24 jam, tanpa henti, serta harus ditangani
secara langsung dan terns menerus; dan jika
operasionalnya dihentikan beberapa saat
saja, atau tidak ditangani (ditunggu) secara
langsung, mesin industri menjadi rusak
yang pada akhirnya timbul kerugian besar
dan para pekerja kehilangan pekerjaan yang
menjadi sumber ma’isyahnya;
2. Bahwa dengan sifat industri seperti itu,
muslim yang bekerja di industri tersebut
tidak dapat melaksanakan shalat Jum’at
kecuali jika dilakukan dengan dua

185
BIDANG IBADAH

gelombang, sehingga mereka bertanya-


tanya tentang status hukumnya;
3. Bahwa oleh karena itu, MUI dipandang
perlu untuk menetapkan fatwa tentang
hukum dimaksud.

Memperhatikan : 1. Bekerja pada suatu industri sebagaimana


dimaksud pada konsideran “menimbang”
nomor [1] merupakan salah satu ‘uzur syar’i
yang membolehkan untuk tidak melakukan
salat Jum’at.
2. Pendapat dan saran peserta sidang.

Menimbang : a. bahwa terdapat sejumlah industri yang sistem


operasionalnya bersifat nonstop 24 jam, tanpa
henti, serta harus ditangani secara langsung
dan terus menurus; dan jika operasionalnya
dihentikan beberapa saat saja, atau tidak
ditangani (ditunggu) secara langsung, mesin
industri menjadi rusak yang pada akhirnya timbul
kerugian besar dan para pekerja kehilangan
pekerjaan yang menjadi sumber ma’isyahnya;
b. bahwa dengan sifat industri seperti itu, muslim
yang bekerja di industri tersebut tidak dapat
melaksanakan salat Jum’at kecuali jika dilakukan
dengan dua gelombang, sehingga mereka
bertanya-tanya tentang status hukumnya;
c. bahwa oleh karena itu, MUI dipandang perlu
untuk menetapkan fatwa tentang hukum

 
dimaksud.
Mengingat : 1. Salat
Jum’at adalah salahsatu ibadah

dalam
Islam yang hukumnya fardu 
‘ain, berdasarkan
sejumlah dalil, antara lain: 
1) Firman Allah SWT: 
‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬‫ﻡﹺ‬‫ﻮ‬‫ﻳ‬‫ﻦ‬‫ﻣ‬‫ﻼﹶﺓ‬‫ﻠﺼ‬‫ﻟ‬‫ﻱ‬‫ﺩ‬‫ﻮ‬‫ﻧ‬‫ﺇﹺﺫﹶﺍ‬‫ﺍ‬‫ﻮ‬‫ﻨ‬‫ﺁﻣ‬‫ﻦ‬‫ﻳ‬‫ﺍﻟﱠﺬ‬‫ﻬﺎ‬‫ﺎﺃﹶﻳ‬‫ﻳ‬
‫ﺇﹺﻥﹾ‬‫ﻟﹶﻜﹸﻢ‬‫ﺮ‬‫ﻴ‬‫ﺧ‬‫ﻜﹸﻢ‬‫ﺫﹶﺍﻟ‬،‫ﻊ‬‫ﻴ‬‫ﺍﻟﹾﺒ‬‫ﻭﺍ‬‫ﺫﹶﺭ‬‫ﻭ‬ِ‫ﺍﷲ‬‫ﻛﹾﺮﹺ‬‫ﺫ‬‫ﺇﹺﻟﹶﻰ‬‫ﺍ‬‫ﻮ‬‫ﻌ‬‫ﻓﹶﺎﺳ‬
(:‫)ﺍﳉﻤﻌﺔ‬‫ﻥﹶ‬‫ﻮ‬‫ﻠﹶﻤ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬‫ﻢ‬‫ﺘ‬‫ﻛﹸﻨ‬
‫ﻟﹶﻘﹶﺪ‬ :‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻋﻦﹺ‬  ‫ﻥﹶ‬‫ﻠﱠﻔﹸﻮ‬‫ﺨ‬‫ﺘ‬‫ﻳ‬ ‫ﻡﹴ‬‫ﻘﹶﻮ‬‫ﻟ‬ ‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‬ ‫ﺻﻠﻌﻢ‬ ‫ﻪ‬‫ﺃﹶﻧ‬
186 ‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬‫ﻕ‬‫ﺮ‬‫ﺃﹸﺣ‬‫ﺛﹸﻢ‬،‫ﺎﺱﹺ‬‫ﺑﹺﺎﻟﻨ‬‫ﻠﱢﻲ‬‫ﺼ‬‫ﻳ‬‫ﻼﹰ‬‫ﺟ‬‫ﺭ‬‫ﺮ‬‫ﺁﻣ‬‫ﺃﹶﻥﹾ‬‫ﺖ‬‫ﻤ‬‫ﻤ‬‫ﻫ‬
،‫ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫)ﺭﻭﺍﻩ‬ ‫ﻢ‬‫ﻬ‬‫ﻮﺗ‬‫ﻴ‬‫ﺑ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻋ‬ ‫ﻥﹶ‬‫ﻠﱠﻔﹸﻮ‬‫ﺨ‬‫ﺘ‬‫ﻳ‬ ‫ﺎﻝﹴ‬‫ﺭﹺﺟ‬

 
  ULAMA
HIMPUNAN FATWA MAJELIS INDONESIA
 

“Hai orang yang beriman! Apabila sudah
diserukan untuk menunaikan salat pada

hari Jum’at, segeralah mengingat Allah,
dan
‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺠ‬tinggalkanlah
‫ﺍﻟﹾ‬‫ﻡﹺ‬‫ﻮ‬‫ﻳ‬‫ﻦ‬‫ﻣ‬‫ﻼﹶﺓ‬‫ﻠﺼ‬‫ﻟ‬jual
‫ﻱ‬‫ﺩ‬‫ﻮ‬beli;
‫ﻧ‬‫ﺇﹺﺫﹶﺍ‬‫ﺍ‬itu akan lebih
‫ﻮ‬‫ﻨ‬‫ﺁﻣ‬ ‫ﻦ‬‫ﻳ‬‫ﺍﻟﱠﺬ‬‫ﻬﺎ‬‫ﺎﺃﹶﻳ‬‫ﻳ‬
baik bagimu jika kamu tahu” (QS. al-
‫ﹾ‬Jumu’ah
‫ﺇﹺﻥ‬‫ﻟﹶﻜﹸﻢ‬‫ﺮ‬‫ﻴ‬‫[ﺧ‬62]:‫ﻜﹸﻢ‬‫ﹶﺍﻟ‬9).
‫ﺫ‬،‫ﻊ‬‫ﻴ‬‫ﺍﻟﹾﺒ‬‫ﻭﺍ‬‫ﺫﹶﺭ‬‫ﻭ‬ِ‫ﺍﷲ‬‫ﻛﹾﺮﹺ‬‫ﺫ‬‫ﺇﹺﻟﹶﻰ‬‫ﺍ‬‫ﻮ‬‫ﻌ‬‫ﺳ‬ ‫ﻓﹶﺎ‬
2) 
Hadis riwayat Imam Muslim (:‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬ 
dari )‫`ﻥﹶ‬Abdullah
‫ﻮ‬‫ﻠﹶﻤ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬‫ﻢ‬‫ﺘ‬‫ﻛﹸﻨ‬
ibnMas’ud:  
‫ﻟﹶﻘﹶﺪ‬ :‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻋﻦﹺ‬  ‫ﻥﹶ‬‫ﻮ‬‫ﻠﱠﻔﹸ‬
‫ﺨ‬‫ﺘ‬‫ﻳ‬ ‫ﻡﹴ‬‫ﻘﹶﻮ‬‫ﻟ‬ ‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‬ ‫ﺻﻠﻌﻢ‬ ‫ﻪ‬‫ﺃﹶﻧ‬
‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬‫ﻕ‬‫ﺮ‬‫ﺃﹸﺣ‬‫ﺛﹸﻢ‬،‫ﺎﺱﹺ‬‫ﺑﹺﺎﻟﻨ‬‫ﻠﱢﻲ‬‫ﺼ‬‫ﻳ‬‫ﻼﹰ‬‫ﺟ‬‫ﺭ‬‫ﺮ‬‫ﺁﻣ‬‫ﺃﹶﻥﹾ‬‫ﺖ‬‫ﻤ‬‫ﻤ‬ ‫ﻫ‬
،‫ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫)ﺭﻭﺍﻩ‬ ‫ﻢ‬‫ﻬ‬‫ﻮﺗ‬‫ﻴ‬‫ﺑ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻋ‬ ‫ﻥﹶ‬‫ﻠﱠﻔﹸﻮ‬‫ﺨ‬‫ﺘ‬‫ﻳ‬ ‫ﺎﻝﹴ‬‫ﺟ‬ ‫ﺭﹺ‬
‫ﺩﺍﺭ‬
‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺠ‬:‫ﺑﲑﻭﺕﻟﹾ‬
‫ﺍ‬‫ﻡﹺ‬‫ﻮ‬‫ﻳ‬‫ﻦ‬‫ﻣ‬،‫ﺍﻻﻭﻝ‬ ‫ﻱ‬‫ﺩ‬‫ﻮ‬‫ﻧ‬‫ﹶﺍ‬،‫ﻣﺴﻠﻢ‬
‫ﻼﹶﺓ‬‫ﻠﺼ‬‫ﺍﳉﺰﺀﻟ‬ ‫ﺇﹺﺫ‬‫ﺍ‬‫ﻮ‬‫ﻨ‬‫ﺁﻣ‬‫ﺻﺤﻴﺢ‬
‫ﻦ‬‫ﻳ‬‫ﺍﻟﱠﺬ‬‫ﻬﺎ‬  ‫ﺍﻧﻈﺮ‬ ‫ﺎﺃﹶﻳ‬‫ﻳ‬
‫ﺇﹺﻥﹾ‬‫ﻟﹶﻜﹸﻢ‬‫ﺮ‬‫ﻴ‬‫ﺧ‬‫ﻜﹸﻢ‬‫ﺫﹶﺍﻟ‬،‫ﻊ‬‫ﻴ‬‫ﻟﹾﺒ‬‫ﺍ‬‫ﻭﺍ‬ .(‫ﺭ‬
‫ﺫﹶ‬‫ﻭ‬ِ:‫ﺹﷲ‬، ‫ﺇﹺﻟﹶﻰ‬‫ﺍ‬،‫ﺍﻟﻔﻜﺮ‬
‫ﺍ‬‫ﻛﹾﺮﹺ‬‫ﺫ‬ ‫ﻮ‬‫ﻌ‬‫ﻓﹶﺎﺳ‬
ُ‫ﺍﷲ‬ ‫ﻦ‬‫ﻤ‬‫ﺘ‬‫ﺨ‬‫ﻟﹶﻴ‬ ‫ﺃﹶﻭ‬ ‫ﺎﺕ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﻟﹾﺠ‬‫ﺍ‬(‫ﻢ‬‫ﻬﹺ‬:‫ﺍﳉﻤﻌﺔﻋ‬
“Nabi saw berkata kepada )kaum
‫ﺩ‬‫ﻭ‬ ‫ﻦ‬‫ﻋ‬‫ﹶ‬‫ﻥ‬‫ﻡ‬‫ﺍﻮ‬‫ﻮ‬‫ﻠﹶﺃﹶﻗﹾﻤ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬‫ﻦ‬‫ﻢ‬‫ﻬﹺﻴ‬‫ﺘ‬‫ﺘ‬‫ﻨ‬‫ﻛﹸﻨ‬‫ﻟﹶﻴ‬
yang
meninggalkan salat Jum’at: ‘Saya sudah
berniat untuk memerintahkan seorang laki-
،‫ﻣﺴﻠﻢ‬
‫ﻟﹶﻘﹶﺪ‬ :‫ﺔ‬‫ﺭﻭﺍﻩﻌ‬
‫ﻤ‬‫ﺍ)ﻟﹾﺠ‬ ‫ﻦﹺﻦ‬‫ﻋﻴ‬‫ﻠ‬‫ﻓ‬‫ﺎ‬‫ﺍﻟﹾﻥﹶﻐ‬‫ﻔﹸﻮ‬‫ﻠﱠﻦ‬‫ﻣ‬‫ﺨ‬‫ﻦﺘ‬‫ﻳ‬‫ﻧ‬‫ﻜﹸﻡﹴﻮ‬‫ﻘﹶﻮ‬‫ﻟﹶﻴ‬‫ﻟ‬‫ﺛﹸﻝﹶﻢ‬، ‫ﺑﹺ‬‫ﻗﹸﻠﹸﻮ‬ ‫ﹶﻰ‬‫ﻠﻪ‬‫ﻧ‬‫ﺃﹶﻋ‬
‫ﻗﹶﺎ‬‫ﺻﻠﻌﻢﻬﹺﻢ‬
laki agar menjadi imam salat, kemudian
‫ﹶﻰ‬
saya ‫ﻠ‬‫ﻋ‬‫ﻕ‬akan
‫ﺮ‬‫ﺃﹸﺣ‬‫ﻢ‬membakar
‫ﺛﹸ‬،‫ﺎﺱﹺ‬‫ﺑﹺﺎﻟﻨ‬‫ﻠﱢﻲ‬‫ﺼ‬rumah ‫ﻳ‬‫ﻼﹰ‬‫ﺟ‬‫ﺭ‬‫ﺮ‬orang-orang ‫ﻣ‬‫ﺁ‬‫ﹾ‬.(‫ﺃﹶﻥ‬
‫ﺖ‬:‫ﻤ‬‫ﺹﻤ‬‫ﻫ‬
yang meninggalkan salat Jum’at.’”
،‫ﺍﻟﺰﺣﻴﻠﻲ‬
،‫ﻣﺴﻠﻢ‬‫ﻭﻫﺒﺔ‬ ) ‫ﻢ‬‫ﻬ‬‫ﻮﺗ‬)‫ﻴ‬‫ﺑ‬ِ‫ﷲ‬‫ﺔ‬‫ﺍﻌ‬‫ﻉﹺﻤ‬‫ﺠ‬‫ﺍﻟﹾﺮ‬‫ﺑﻦﹺﺸ‬‫ﻻﱠﻋ‬‫ﻥﹶﺇﹺ‬ ‫ﺓﹲ‬‫ﻮ‬‫ﺎﻔﹸﺩ‬‫ﺒﻠﱠ‬‫ﺨ‬‫ﻋ‬‫ﺘ‬‫ﻳ‬‫ﻉ‬ ‫ﻝﹴ‬‫ﺮ‬‫ﺎﺸ‬‫ﺟ‬‫ﺭﹺﻻﹶﺗ‬
‫ﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭﺭﻭﺍﻩ‬
3) Hadis riwayat Imam Muslim dari `Abdullah
، ،‫ﺍﻟﻔﺎﺭﺍﰊ‬‫ﻣﻜﺘﺒﺔ‬
‫ﺩﺍﺭ‬
ibn  :Umar
‫ﺑﲑﻭﺕ‬ ،‫ﺍﻻﻭﻝ‬
dan Abu،‫ﺍﻟﺸﺮﻋﻴﺔ‬‫ﺍﻟﻀﺮﻭﺭﺓ‬‫ﻧﻈﺮﻳﺔ‬
:‫ﺩﻣﺸﻖ‬
‫ﺍﳉﺰﺀ‬ Hurairah,
،‫ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬bahwa
 ‫ﺍﻧﻈﺮ‬
keduanya mendengar Rasulullah.( berkata,
:‫ﺹ‬
 .(:‫ﺹ‬، ،‫ﺍﻟﻔﻜﺮ‬

di atas mimbar kayunya:
‫ﺷﺮﻋﻪ‬
ُ‫ﺍﷲ‬‫ﲟﺎ‬‫ﻦ‬‫ﺇﻻﻤ‬‫ﺘ‬‫ﺍﷲﺨ‬
‫ﻟﹶﻴ‬ ‫ﻓﻼﻳﺘﻌﺒﺪﻭ‬
‫ﺃﹶ‬ ‫ﺎﺕ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺠ‬،‫ﺍﻟﺘﻮﻗﻴﻒ‬
‫ﺍﻟﹾ‬ ‫ﻬﹺﻢ‬‫ﻋ‬‫ﺩ‬‫ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺍﺕﻭ‬
 ‫ﻦ‬‫ﻋ‬ ‫ﺍﻡ‬‫ﰱﻮ‬
‫ﺃﹶﻗﹾ‬ ‫ﺍﻷﺻﻞﻦ‬
‫ﻬﹺﻴ‬‫ﺘ‬‫ﻨ‬‫ﻟﹶﻴ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ‬،‫ﻣﺴﻠﻢ‬
‫ﺍﷲ‬ ‫ﺻﻠﻰ‬ ‫ﳏﻤﺪﺭﻭﺍﻩ‬ ) ‫ﻦ‬‫ﻴ‬‫ﻠ‬‫ﺭﺳﻮﻟﻪﻓ‬
‫ﺎ‬‫ﺍﻟﹾﻐ‬ ‫ﻦ‬‫ﻟﺴﺎﻥﻣ‬
‫ﻦ‬‫ﻧ‬‫ﻭﻋﻠﻰﻜﹸﻮ‬
‫ﻟﹶﻴ‬‫ﺛﹸﻢ‬،‫ﻛﺘﺎﺑﻪ‬
‫ﺑﹺﻬﹺﻢ‬‫ﰲﻗﹸﻠﹸﻮ‬
 ‫ﺍﷲﹶﻰ‬ ‫ﻠ‬‫ﻋ‬
‫ﻋﺒﺎﺩﻩ‬‫ﻣﻦ‬‫ﻃﻠﺒﻪ‬‫ﻗﺪ‬‫ﺗﻌﺎﱃ‬‫ﷲ‬‫ﺧﺎﻟﺺ‬‫ﺣﻖ‬‫ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺓ‬‫ﻓﺈﻥ‬،‫ﻭﺳﻠﻢ‬  .(:‫ﺹ‬
‫ﺎ‬‫ﻭﺍﻟﺘﻘﺮﺏ‬‫ﻭﻫﻴﺌﺘﻬﺎ‬‫ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺓ‬‫ﻭﻛﻴﻔﻴﺔ‬
“Hendaklah orang-orang .
،‫ﺍﻟﺰﺣﻴﻠﻲ‬ ‫ﻭﻫﺒﺔ‬ ‫)ﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭ‬ ِ‫ﺍﷲ‬ ‫ﻉﹺ‬‫ﺮ‬‫ﺑﹺﺸ‬ ‫ﺇﹺﻻﱠ‬ ‫ﺓﹲ‬‫ﺎﺩ‬‫ﺒ‬‫ﻋ‬mening- ‫ﳍﻢ‬‫ﺭﺑﻮﺑﻴﺘﻪ‬‫ﲟﻘﺘﻀﻰ‬
berhenti
 ‫ﻉ‬‫ﺮ‬‫ﺸ‬‫ﻻﹶﺗ‬
galkan salat Jum’at, atau Allah akan meng-
:‫ﺗﻌﺎﱃ‬‫ﻗﺎﻝ‬
، . ‫ﺑﻪ‬‫ﻭﺃﺫﻥ‬‫ﺷﺮﻋﻪ‬‫ﺍﻟﺬﻱ‬‫ﺍﻟﻮﺟﻪ‬
،‫ﺍﻟﻔﺎﺭﺍﰊ‬‫ﻣﻜﺘﺒﺔ‬
unci hati mereka, :‫ﺩﻣﺸﻖ‬ kemudian
‫ﻋﻠﻰ‬‫ﺍﻻ‬‫ﻻﻳﻜﻮﻥ‬
،‫ﺍﻟﺸﺮﻋﻴﺔ‬‫ﺍﻟﻀﺮﻭﺭﺓ‬‫ﻧﻈﺮﻳﺔ‬
mereka men-
-‫ﺍﷲ‬‫ﺑﻪ‬‫ﻳﺄﺫﻥ‬‫ﻣﺎﱂ‬‫ﺍﻟﺪﻳﻦ‬‫ﻣﻦ‬‫ﳍﻢ‬‫ﺷﺮﻋﻮﺍ‬‫ﺷﺮﻛﺎﺀ‬‫ﳍﻢ‬‫ﺃﻡ‬
jadi orang yang lupa.”
.(:‫ﺹ‬
‫ﺭﻓﻊ‬،‫ﲪﻴﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﺍﷲ‬‫ﻋﺒﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﺻﺎﱀ‬‫ﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭ‬
2. Sebagai
‫ﺷﺮﻋﻪ‬
suatu ibadah, bentuk
‫ﲟﺎ‬ ‫ﺇﻻ‬ ‫ﺍﷲ‬ ‫ﻓﻼﻳﺘﻌﺒﺪ‬ ،‫ﺍﻟﺘﻮﻗﻴﻒ‬ ‫ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺍﺕ‬
maupun )-: ‫ﰱ‬‫ﺍﻟﺸﻮﺭﻯ‬
tatacara
‫ﺍﻷﺻﻞ‬
pelaksanaan salat Jum’at harus mengikuti
،‫ﻭﺗﻄﺒﻴﻘﺎﺗﻪ‬
segala
‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺿﻮﺍﺑﻄﻪ‬
‫ﺍﷲ‬ketentuan
‫ﺻﻠﻰ‬ ‫ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬
‫ﳏﻤﺪ‬ yang
‫ﺭﺳﻮﻟﻪ‬telah ‫ﺍﻟﺸﺮﻳﻌﺔ‬
ditetapkan
‫ﻟﺴﺎﻥ‬ ‫ﻭﻋﻠﻰ‬ ‫ﰲ‬ ‫ﰲ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫ﺍﳊﺮﺝ‬
oleh
‫ﺍﷲ‬
hukum Islam (Syari’ah) serta dipraktikkan oleh
 (:‫ﺹ‬‫ﻫـ‬،‫ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬،‫ﺩﺍﺭﺍﻹﺳﺘﻘﺎﻣﺔ‬:‫ﺩﻡ‬
‫ﻋﺒﺎﺩﻩ‬‫ﻣﻦ‬‫ﻃﻠﺒﻪ‬‫ﻗﺪ‬‫ﺗﻌﺎﱃ‬‫ﷲ‬‫ﺧﺎﻟﺺ‬‫ﺣﻖ‬‫ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺓ‬‫ﻓﺈﻥ‬،‫ﻭﺳﻠﻢ‬
Rasulullah. Kaidah Fiqh menegaskan:
‫ﺍﳍﻮﻯ‬ ‫ﻻﻋﻠﻰ‬ ،‫ﻭﺍﻻﺗﺒﺎﻉ‬ ‫ﺍﻟﺘﻮﻗﻴﻒ‬ .
‫ﺎ‬‫ﻭﺍﻟﺘﻘﺮﺏ‬‫ﻭﻫﻴﺌﺘﻬﺎ‬‫ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺓ‬‫ﻭﻛﻴﻔﻴﺔ‬ ‫ﻋﻠﻰ‬ ‫ﻣﺒﻨﺎﻫﺎ‬ ‫ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺍﺕ‬
‫ﳍﻢ‬‫ﺭﺑﻮﺑﻴﺘﻪ‬‫ﲟﻘﺘﻀﻰ‬
:‫ﺃﻧﻪ‬‫ﺻﻠﻌﻢ‬‫ﺍﻟﻨﱯ‬‫ﻋﻦ‬‫ﻋﺎﺋﺸﺔ‬‫ﻋﻦ‬‫ﺍﻟﺼﺤﻴﺤﲔ‬‫ﻓﻔﻰ‬ .‫ﻭﺍﻻﺑﺘﺪﺍﻉ‬
‫ﺗﻌﺎﱃ‬‫ﻗﺎﻝ‬.‫ﺑﻪ‬‫ﻭﺃﺫﻥ‬‫ﺷﺮﻋﻪ‬‫ﺍﻟﺬﻱ‬‫ﺍﻟﻮﺟﻪ‬‫ﻋﻠﻰ‬‫ﺍﻻ‬‫ﻻﻳﻜﻮﻥ‬ 187

-‫ﺍﷲ‬‫ﺑﻪ‬‫ﻳﺄﺫﻥ‬‫ﻣﺎﱂ‬‫ﺍﻟﺪﻳﻦ‬‫ﻣﻦ‬‫ﳍﻢ‬‫ﺷﺮﻋﻮﺍ‬‫ﺷﺮﻛﺎﺀ‬‫ﳍﻢ‬‫ﺃﻡ‬
‫ﻟﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﷲُ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ‪‬ﻗﹸﻠﹸﻮ‪‬ﺑﹺﻬﹺﻢ‪،‬ﺛﹸﻢ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻮ‪‬ﻧ‪‬ﻦ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪) ‬ﺭﻭﺍﻩ ‪‬ﻣﺴﻠﻢ‪،‬‬
‫‪BIDANG IBADAH‬‬
‫ﺹ‪ .(:‬‬
‫ﻻﹶﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹲ ‪‬ﺇﹺﻻﱠ ‪‬ﺑﹺﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻉﹺ ‪‬ﺍﷲِ ‪)‬ﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭ ‪‬ﻭﻫﺒﺔ ‪‬ﺍﻟﺰﺣﻴﻠﻲ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺔ‪‬ﺍﻟﻀﺮﻭﺭﺓ‪‬ﺍﻟﺸﺮﻋﻴﺔ‪،‬ﺩﻣﺸﻖ‪:‬ﻣﻜﺘﺒﺔ‪‬ﺍﻟﻔﺎﺭﺍﰊ‪،،‬‬
‫ﺹ‪.(:‬‬
‫‪ibadah‬ﲟﺎ ‪‬ﺷﺮﻋﻪ‪‬‬
‫‪“Suatu‬‬ ‫‪‬ﻓﻼﻳﺘﻌﺒﺪ ‪‬ﺍﷲ ‪‬ﺇﻻ‬ ‫‪‬ﺍﻟﺘﻮﻗﻴﻒ‪tidak ،‬‬ ‫‪disyari’atkan‬‬ ‫‪kecuali‬ﰱ ‪‬ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺍﺕ‬ ‫ﺍﻷﺻﻞ‬
‫”‪disyari’atkan oleh Allah.‬‬
‫ﺍﷲ ‪‬ﰲ ‪‬ﻛﺘﺎﺑﻪ ‪‬ﻭﻋﻠﻰ ‪‬ﻟﺴﺎﻥ ‪‬ﺭﺳﻮﻟﻪ ‪‬ﳏﻤﺪ ‪‬ﺻﻠﻰ ‪‬ﺍﷲ ‪‬ﻋﻠﻴﻪ‪‬‬
‫ﺍﻷَﺻ‪‬ﻞﹸ‪‬ﻓ‪‬ﻲ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍﺕ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪،‬ﻓﹶﻼﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍﷲُ‪‬ﺇﹺﻟﱠﺎ‪‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ‪‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ﻪ‪‬ﺍﷲُ‪‬ﻓ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﻭﺳﻠﻢ‪،‬ﻓﺈﻥ‪‬ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺓ‪‬ﺣﻖ‪‬ﺧﺎﻟﺺ‪‬ﷲ‪‬ﺗﻌﺎﱃ‪‬ﻗﺪ‪‬ﻃﻠﺒﻪ‪‬ﻣﻦ‪‬ﻋﺒﺎﺩﻩ‪‬‬
‫ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‪‬ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ‪‬ﺍﷲُ ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪، ‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ‪‬‬
‫ﲟﻘﺘﻀﻰ‪‬ﺭﺑﻮﺑﻴﺘﻪ‪‬ﳍﻢ‪.‬ﻭﻛﻴﻔﻴﺔ‪‬ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺓ‪‬ﻭﻫﻴﺌﺘﻬﺎ‪‬ﻭﺍﻟﺘﻘﺮﺏ‪‬ﺎ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪‬ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺺ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻃﹶﻠﹶﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻀ‪‬ﻰ‪‬‬
‫ﻻﻳﻜﻮﻥ‪‬ﺍﻻ‪‬ﻋﻠﻰ‪‬ﺍﻟﻮﺟﻪ‪‬ﺍﻟﺬﻱ‪‬ﺷﺮﻋﻪ‪‬ﻭﺃﺫﻥ‪‬ﺑﻪ‪.‬ﻗﺎﻝ‪‬ﺗﻌﺎﱃ‪:‬‬
‫ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ .‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻔ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ‪‬ﻟﹶﺎﻳ‪‬ﻜﹸﻮ‪‬ﻥﹸ ‪‬ﺇﹺﻟﱠﺎ‪‬‬
‫ﺃﻡ‪‬ﳍﻢ‪‬ﺷﺮﻛﺎﺀ‪‬ﺷﺮﻋﻮﺍ‪‬ﳍﻢ‪‬ﻣﻦ‪‬ﺍﻟﺪﻳﻦ‪‬ﻣﺎﱂ‪‬ﻳﺄﺫﻥ‪‬ﺑﻪ‪‬ﺍﷲ‪-‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ‪‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺫ‪‬ﻥﹶ ‪‬ﺑﹺﻪ‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪ :‬ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺎﺀَ‪‬‬
‫ﺍﻟﺸﻮﺭﻯ‪)-:‬ﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭ‪‬ﺻﺎﱀ‪‬ﺑﻦ‪‬ﻋﺒﺪ‪‬ﺍﷲ‪‬ﺑﻦ‪‬ﲪﻴﺪ‪،‬ﺭﻓﻊ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ‪‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻥﹾ ‪‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﷲُ ‪-‬ﺍﻟﺸﻮﺭﻯ‪- :‬‬
‫ﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭ‪‬ﺻﺎﱀ‪‬ﺑﻦ‪‬ﻋﺒﺪ‪‬ﺍﷲ‪‬ﺑﻦ‪‬ﲪﻴﺪ‪،‬ﺿﻮﺍﺑﻄﻪ ‪‬ﻭﺗﻄﺒﻴﻘﺎﺗﻪ‪،‬‬
‫ﺭﻓﻊ‪‬ﺍﳊﺮﺝ‪‬ﰲ‪‬ﺍﻟﺸﺮﻳﻌﺔ‪‬‬ ‫)ﺍﳊﺮﺝ ‪‬ﰲ ‪‬ﺍﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ‪‬ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬
‫‪‬ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ(‪‬‬
‫‪‬ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‪،‬‬ ‫ﺩﻡ‪:‬ﺩﺍﺭﺍﻹﺳﺘﻘﺎﻣﺔ‪،‬ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‪‬ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‪،‬ﻫـ‪‬ﺹ‪:‬‬
‫ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ‪‬ﺿﻮﺍﺑﻄﻪ ‪‬ﻭﺗﻄﺒﻴﻘﺎﺗﻪ‪ ،‬ﺩﻡ‪:‬ﺩﺍﺭﺍﻹﺳﺘﻘﺎﻣﺔ‪،‬‬
‫‪‬ﻋﻠﻰ ‪‬ﺍﻟﺘﻮﻗﻴﻒ ‪‬ﻭﺍﻻﺗﺒﺎﻉ‪ ،‬ﻻﻋﻠﻰ ‪‬ﺍﳍﻮﻯ‪‬‬ ‫‪‬ﻣﺒﻨﺎﻫﺎ‪(‬‬
‫ﻫـ‪‬ﺹ‪:‬‬ ‫ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﺍﺕ‬
‫‪‬‬
‫ﻭﺍﻻﺑﺘﺪﺍﻉ‪.‬ﻓﻔﻰ‪‬ﺍﻟﺼﺤﻴﺤﲔ‪‬ﻋﻦ‪‬ﻋﺎﺋﺸﺔ‪‬ﻋﻦ‪‬ﺍﻟﻨﱯ‪‬ﺻﻠﻌﻢ‪‬ﺃﻧﻪ‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪“Hukum asal dalam masalah ibadah adalah‬‬
‫‪tauqif (mengikuti ketentuan dan tata cara yang‬‬
‫ﻯ‪‬‬ ‫‪telah‬‬‫‪ ditetapkan‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﻮ‪‬‬
‫‪oleh‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻉﹺ‪ ،‬ﻟﹶﺎﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬ ‫‪ Syari’ah).‬ﻭ‪‬ﺍﻟ‪‬ﺎ‬
‫‪Karena‬ﻠﹶﻰ ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪‬‬ ‫‪itu,‬ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ‪‬ﻋ‪‬‬ ‫‪tidak‬ﺕ‪ ‬‬‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍ‬
‫‪dibenarkan beribadah kepada Allah kecuali‬‬
‫‪dengan‬ﷲُ‪‬‬
‫‪peribadatan‬ﻲ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ‪‬ﺍ‬
‫‪ yang‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ‪‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺ‬
‫‪telah‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬ ‫‪disyari’atkan‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻻ‪‬ﺑ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻉﹺ‪ .‬ﻓﹶﻔ‪‬ﻲ‬
‫‪oleh‬ﻮ‪‬‬
‫ﺲ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬ﻓﹶﻬ‪‬‬‫‪Allah‬‬‫‪dalam‬ﺬﹶﺍ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬‬
‫‪Kitab-Nya‬ﻓ‪‬ﻲ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻧ‪‬ﺎ‪‬ﻫ‪‬‬
‫‪dan‬ﺎﻝﹶ‪:‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ‪‬‬ ‫‪melalui‬ﻠﱠﻢ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪‬ﻗﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬‬
‫‪penjelasan Rasul-Nya, Muhammad saw. Hal itu‬‬
‫ﺍﻟﺘﻘﺮﻳﺐ‪‬‬
‫ﺍﺑﻮ‪‬ﺍﻟﻔﻀﻞ‪‬ﻋﺒﺪ‪‬ﺍﻟﺴﻼﻡ‪‬ﺑﻦ‪‬ﳏﻤﺪ‪‬ﺑﻦ‪‬ﻋﺒﺪ‪‬ﺍﻟﻜﺮﱘ‪karena،‬‬
‫‪Ia‬ﺩ‪ibadah adalah hak murni Allah yang) ‬‬ ‫ﺭ‪‬‬
‫‪‬ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ‪،‬‬
‫‪‬ﺑﺎﻟﻜﺘﺎﺏ ‪tuntut‬‬ ‫‪dari para‬‬ ‫ﺍﻻﻋﺘﺼﺎﻡ‬ ‫‪ berdasarkan‬ﺍﻹﺳﻼﻡ‪ ،‬‬
‫‪hamba-Nya‬‬ ‫ﻭﺍﻟﺘﻬﺬﻳﺐ ‪‬ﻟﻌﻠﻮﻡ ‪‬ﺷﻴﺦ‬ ‫‪sifat‬‬
‫‪rububiyah-Nya terhadap mereka. Tata cara,‬‬
‫ﺩﺍﺭ‪‬ﺍﻟﻔﺘﻮﺡ‪‬ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‪،‬ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‪‬ﺍﻷﻭﱃ‪،‬‬
‫‪sifat, dan ber-taqarrub (melakukan‬‬ ‫ﻟﺸﻴﺦ‪‬ﺍﻹﺳﻼﻡ‪‬ﺍﺑﻦ‪‬ﺗﻴﻤﻴﺔ‪،‬‬
‫‪pendekatan‬‬
‫‪diri kepada Allah) dengan ibadah‬‬ ‫‪،boleh‬ﺹ‪.(:‬‬
‫‪hanya‬‬ ‫‪‬‬
‫‪dilakukan dengan cara yang telah disyari’atkan‬‬
‫‪dan diizinkan-Nya. Ia berfirman: ‘Apakah‬‬
‫‪mereka‬ﺪ‪‬‬
‫‪mempunyai‬ﻭ‪‬ﻗﹾﺖ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬‬
‫‪sekutu-sekutu‬ﻣ‪‬ﻜﹶﺎﻥ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪‬‬
‫‪(selain‬ﺔ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪‬ﻓ‪‬ﻲ‪‬‬‫)‪Allah‬ﺓﹸ‪‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‪‬ﺇﹺﻗﹶﺎﻣ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬‬
‫‪yang mensyari’atkan untuk mereka agama yang‬‬
‫‪،tidak‬‬
‫‪diizinkan‬ﻟﹶﺎﻣ‪‬ﺎﺿ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫’‪Allah?...‬ﺿ‪‬ﺮﹺ ‪‬ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ‪‬ﻭ‪‬‬
‫‪(QS.‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎ‬
‫‪asy-Syura‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬‬
‫‪[42]:‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ‪‬ﺑﹺﺨ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺟ‪‬‬
‫”‪21).‬ﺔﹸ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻞﹺ ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﻊﹺ‪،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﻥﹾ ‪‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻮ‪‬ﻥﹸ ‪‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶ‬
‫ﺃﹶﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺎ ‪‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ‪‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻥﹾ ‪‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﷲُ‪) .‬ﳏﻤﻮﺩ ‪‬ﺷﻠﺘﻮﺕ‪ ،‬ﺍﻟﻔﺘﺎﻭﻯ‪،‬‬
‫]ﺍﻟﻘﺎﻫﺮﺓ‪:‬ﺩﺍﺭ‪‬ﺍﻟﻘﻠﻢ‪،‬ﺩﺱ[‪،‬ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‪‬ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‪،‬ﺹ‪(:‬‬
‫‪188‬‬

‫ﺃﻣ‪‬ﺎ‪‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﳌﹶﺄﹾﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ‪‬ﻓﹶﻠﹶﺎﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻮ‪‬ﺯ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻼﹶﻓﹸﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﺄﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪‬‬


،‫ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬ ‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬ ،‫ﺩﺍﺭﺍﻹﺳﺘﻘﺎﻣﺔ‬:‫ﺩﻡ‬ ،‫ﻭﺗﻄﺒﻴﻘﺎﺗﻪ‬ ‫ﺿﻮﺍﺑﻄﻪ‬ ‫ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬
(:‫ﺹ‬‫ﻫـ‬
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA 

‫ﻯ‬‫ﻮ‬‫ﺍﻟﹾﻬ‬ ‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻟﹶﺎﻋ‬ ،‫ﺎﻉﹺ‬‫ﺒ‬‫ﺎﺗ‬‫ﺍﻟ‬‫ﻭ‬ ‫ﻒ‬‫ﻴ‬‫ﻗ‬‫ﻮ‬‫ﺍﻟﺘ‬ ‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎﻫ‬‫ﻨ‬‫ﺒ‬‫ﻣ‬ ‫ﺍﺕ‬‫ﺎﺩ‬‫ﺒ‬‫ﺍﻟﹾﻌ‬


ُ‫ﺍﷲ‬ ‫ﻠﱠﻰ‬‫ﺻ‬ ‫ﺒﹺﻲ‬‫ﺍﻟﻨ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻋ‬ ‫ﺔﹶ‬‫ﺸ‬‫ﺎﺋ‬‫ﻋ‬ ‫ﻦ‬‫ﻋ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬‫ﺤ‬‫ﻴ‬‫ﺤ‬‫ﺍﻟﺼ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓﹶﻔ‬ .‫ﺍﻉﹺ‬‫ﺪ‬‫ﺘ‬‫ﺑ‬‫ﺍﻻ‬‫ﻭ‬
‫ﻮ‬‫ﻓﹶﻬ‬‫ﻪ‬‫ﻨ‬‫ﻣ‬‫ﺲ‬‫ﻟﹶﻴ‬‫ﺎ‬‫ﻣ‬‫ﺬﹶﺍ‬‫ﻫ‬‫ﺎ‬‫ﺮﹺﻧ‬‫ﺃﹶﻣ‬‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﺙﹶ‬‫ﺪ‬‫ﺃﹶﺣ‬‫ﻦ‬‫ﻣ‬:‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‬‫ﻪ‬‫ﺃﹶﻧ‬‫ﻠﱠﻢ‬‫ﺳ‬‫ﻭ‬‫ﻪ‬‫ﻠﹶﻴ‬‫ﻋ‬
‫ﺍﻟﺘﻘﺮﻳﺐ‬،‫ﺍﻟﻜﺮﱘ‬‫ﻋﺒﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﳏﻤﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﺍﻟﺴﻼﻡ‬‫ﻋﺒﺪ‬‫ﺍﻟﻔﻀﻞ‬‫)ﺍﺑﻮ‬ ‫ﺩ‬‫ﺭ‬
‫ﻲ‬‫ﻓ‬ُ‫ﺍﷲ‬‫ﻪ‬‫ﻋ‬‫ﺮ‬‫ﺷ‬‫ﺎ‬‫ﺑﹺﻤ‬‫ﺇﹺﻟﱠﺎ‬ُ‫ﺍﷲ‬‫ﺪ‬‫ﺒ‬‫ﻌ‬‫ﺘ‬‫ﻓﹶﻼﹶﻳ‬،‫ﻒ‬‫ﻴ‬‫ﻗ‬‫ﻮ‬‫ﺍﻟﺘ‬‫ﺍﺕ‬‫ﺎﺩ‬‫ﺒ‬‫ﺍﻟﹾﻌ‬‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﻞﹸ‬‫ﺍﻷَﺻ‬
،‫ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎﺏ‬ ‫ﺍﻻﻋﺘﺼﺎﻡ‬ ،‫ﺍﻹﺳﻼﻡ‬ ‫ﺷﻴﺦ‬ ‫ﻟﻌﻠﻮﻡ‬ ‫ﻭﺍﻟﺘﻬﺬﻳﺐ‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ‬، ‫ﻠﱠﻢ‬‫ﺳ‬‫ﻭ‬ ‫ﻪ‬‫ﻠﹶﻴ‬‫ﻋ‬ ُ‫ﺍﷲ‬ ‫ﻠﱠﻰ‬‫ﺻ‬ ‫ﺪ‬‫ﻤ‬‫ﺤ‬‫ﻣ‬ ‫ﻪ‬‫ﻟ‬‫ﻮ‬‫ﺳ‬‫ﺭ‬ ‫ﺎﻥ‬‫ﺴ‬‫ﻟ‬‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬‫ﻭ‬ ‫ﺎﺑﹺﻪ‬‫ﺘ‬‫ﻛ‬
،‫ﺍﻷﻭﱃ‬‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬،‫ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬‫ﺍﻟﻔﺘﻮﺡ‬‫ﺩﺍﺭ‬،‫ﺗﻴﻤﻴﺔ‬‫ﺍﺑﻦ‬‫ﺍﻹﺳﻼﻡ‬‫ﻟﺸﻴﺦ‬
‫ﻰ‬‫ﻀ‬‫ﻘﹾﺘ‬‫ﺑﹺﻤ‬ ‫ﻩ‬‫ﺎﺩ‬‫ﺒ‬‫ﻋ‬ ‫ﻦ‬‫ﻣ‬ ‫ﻪ‬‫ﻃﹶﻠﹶﺒ‬ ‫ﻗﹶﺪ‬ ‫ﺎﻟﹶﻰ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬ ‫ﻠﻪ‬‫ﻟ‬ ‫ﺺ‬‫ﺎﻟ‬‫ﺧ‬ ‫ﻖ‬‫ﺣ‬ ‫ﺓﹶ‬‫ﺎﺩ‬‫ﺒ‬‫ﺍﻟﹾﻌ‬
.(:‫ﺹ‬،
‫ﺇﹺﻟﱠﺎ‬ ‫ﻥﹸ‬‫ﻜﹸﻮ‬‫ﻟﹶﺎﻳ‬ ‫ﺎ‬‫ﺑﹺﻬ‬ ‫ﺏ‬‫ﻘﹶﺮ‬‫ﺍﻟﺘ‬‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﻬ‬‫ﺌﹶﺘ‬‫ﻴ‬‫ﻫ‬‫ﻭ‬ ‫ﺓ‬‫ﺎﺩ‬‫ﺒ‬‫ﺍﻟﹾﻌ‬ ‫ﺔﹸ‬‫ﻴ‬‫ﻔ‬‫ﻛﹶﻴ‬‫ﻭ‬ .‫ﻢ‬‫ﻟﹶﻬ‬ ‫ﻪ‬‫ﺘ‬‫ﺑﹺﻴ‬‫ﻮ‬‫ﺑ‬‫ﺭ‬
“Ibadat itu didasarkan pada tauqif dan ittiba’
َ‫(ﺀ‬mengikuti
‫ﻛﹶﺎ‬‫ﺮ‬‫ﺷ‬ ‫ﻢ‬‫ﻟﹶﻬ‬ ‫ﺃﹶﻡ‬ :petunjuk
‫ﺎﻟﹶﻰ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬ ‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‬ .‫ﻪ‬dan
‫ﺑﹺ‬ ‫ﻥﹶ‬‫ﺃﹶﺫ‬‫ﻭ‬contoh
 ‫ﻪ‬‫ﻋ‬‫ﺮ‬‫ﺷ‬ ‫ﻱ‬dari ‫ﺍﻟﱠﺬ‬ ‫ﻪ‬‫ﺟ‬‫ﻮ‬Nabi),
‫ﺍﻟﹾ‬ ‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬
‫ﺪ‬bukan
‫ﺍﺣ‬‫ﻭ‬‫ﻗﹾﺖ‬‫ﻭ‬pada ‫ﻭ‬‫ﺪ‬‫ﺍﺣ‬‫ﻭ‬hawa
‫ﻜﹶﺎﻥ‬‫ﻣ‬nafsu
‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬‫ﺗ‬‫ﺮ‬‫ﻣ‬dan
‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺠ‬ibtida’
‫ﺍﻟﹾ‬‫ﺔ‬‫ﺇﹺﻗﹶﺎﻣ‬‫(ﻰ‬cipataan
‫ﺇﹺﻟﹶ‬‫ﺓﹸ‬‫ﻮ‬‫ﻋ‬‫ﺍﻟﺪ‬‫ﻭ‬
- :‫ﺍﻟﺸﻮﺭﻯ‬- ُ‫ﺍﷲ‬ ‫ﺑﹺﻪ‬ ‫ﺄﹾﺫﹶﻥﹾ‬‫ﻳ‬ ‫ﺎﻟﹶﻢ‬‫ﻣ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻳ‬‫ﺍﻟﺪ‬ ‫ﻦ‬‫ﻣ‬ ‫ﻢ‬‫ﻟﹶﻬ‬ ‫ﺍ‬‫ﻮ‬‫ﻋ‬‫ﺮ‬‫ﺷ‬
،sendiri).
‫ﻪ‬‫ﻴ‬‫ﺎﺿ‬‫ﻟﹶﺎﻣ‬‫ﻭ‬ ‫ﻼﹶﻡﹺ‬‫ﺳ‬Ditegaskan
ِ‫ﺍﻹ‬ ‫ﺮﹺ‬‫ﺎﺿ‬‫ﺣ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺪ‬dalam‫ﻬ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬ ‫ﻦﹺ‬Sahih
‫ﻴ‬‫ﺘ‬‫ﻄﹾﺒ‬‫ﺑﹺﺨ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬Bukhari-
‫ﺘ‬‫ﺎﻋ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬
‫ﺍﻟﺸﺮﻳﻌﺔ‬‫ﰲ‬‫ﺍﳊﺮﺝ‬‫ﺭﻓﻊ‬
Muslim, dari ‘A’isyah, ،‫ﲪﻴﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﺍﷲ‬‫ﻋﺒﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﺻﺎﱀ‬‫ﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭ‬
dari Nabi saw., ia)
‫ﺔﹸ‬bersabda,
‫ﺜﹶ‬‫ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‬ ‫ﻩ‬‫ﺬ‬‫ﻫ‬ ‫ﻥﹸ‬‫ﻜﹸﻮ‬‫ﺗ‬ ‫ﺇﹺﺫﹶﻥﹾ‬‫ﻭ‬،siapa
‫ﻊﹺ‬‫ﺮﹺﻳ‬‫ﺸ‬‫ﺍﻟﺘ‬ ‫ﻞﹺ‬‫ﺃﹶﺻ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺪ‬‫ﻨ‬‫ﺳ‬‫ﺎ‬‫ﻟﹶﻬ‬ ‫ﻑ‬‫ﺮ‬dalam ‫ﻌ‬‫ﻳ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬‫ﻭ‬
،‫ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬ ‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬‘Barang ،‫ﺩﺍﺭﺍﻹﺳﺘﻘﺎﻣﺔ‬:‫ﺩﻡ‬mengada-adakan ،‫ﻭﺗﻄﺒﻴﻘﺎﺗﻪ‬ ‫ﺿﻮﺍﺑﻄﻪ‬ ‫ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬
،‫ﺍﻟﻔﺘﺎﻭﻯ‬
agama ،‫ﺷﻠﺘﻮﺕ‬ kita ini‫ﳏﻤﻮﺩ‬ sesuatu ) .ُ‫ﺍﷲ‬yang ‫ﺑﹺﻪ‬ ‫ﺫﹶﻥﹾ‬bukan
‫ﺄﹾ‬‫ﻳ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬ ‫ﺎ‬‫ﻤ‬dari‫ﺑﹺ‬ ‫ﺎ‬‫ﻌ‬‫ﺮﹺﻳ‬agama,
‫ﺸ‬‫ﺗ‬ ‫ﺎ‬‫ﻀ‬‫ﺃﹶﻳ‬
maka ia ditolak.’” (:‫ﺹ‬‫ﻫـ‬
(:‫ﺹ‬،‫ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬،[‫ﺩﺱ‬،‫ﺍﻟﻘﻠﻢ‬‫ﺩﺍﺭ‬:‫]ﺍﻟﻘﺎﻫﺮﺓ‬
3. Sejak masa Nabi sampai dengan abad  kedua
puluh Masehi, masalah pelaksanaan salat Jum’at
dua gelombang belum pernah dibicarakan
‫ﻯ‬ ‫ﻮ‬‫ﻬ‬‫ﻟﹾﺔ‬‫ﺍﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬difatwakan
atau
‫ﻰ‬‫ﺀَﻠﹶ‬‫ﺎﺎﻋ‬‫ﻟﹶﺸ‬‫ﺇﹺﻧ‬،‫ﺒﹺﻉﹺﻪ‬‫ﺎﺸ‬‫ﺒ‬‫ﻳ‬‫ﺗ‬‫ﺎ‬‫ﻟ‬‫ﺍﻪ‬‫ﻭ‬‫ﻧ‬oleh
‫ﺄﹶ‬‫ﻟ‬ ‫ﻪ‬‫ﻒ‬
‫ﻼﹶﻓﹸ‬‫ﻴ‬‫ﺨ‬‫ﻗ‬para
‫ﻮ‬‫ﺘ‬‫ﺘ‬‫ﺍﻟﺳ‬‫ﺍ‬ ‫ﻰﺯ‬‫ﻠﹶﻮ‬‫ﺠ‬
‫ﻋ‬‫ﻳ‬‫ﺎﻓﹶﻠﹶﺎ‬‫ﺎﻡﹺﻫ‬‫ﻮ‬‫ﻨ‬‫ﺒ‬‫ﻣ‬‫ﺄﹾ‬‫ﳌﹶ‬Hal
ulama. ‫ﺍ‬‫ﺕ‬
‫ﺮ‬‫ﺍﻏﹶﻴ‬‫ﺩ‬‫ﺎ‬‫ﺎ‬ini
‫ﻣﺒ‬‫ﺍﻟﹾﺃﻌ‬
ُ‫ﷲ‬menunjukkan
‫ﺍ‬‫ﺍﳊﻮﺍﺷﻲ‬
‫ﻠﱠﻰ‬‫ﺻ‬ ‫ﻲ‬‫ﺒﹺ‬‫ﺍﻟﻨ‬،‫ﺍﻟﻜﺮﺩﻱ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻋ‬bahwa ‫ﺔﹶ‬‫ﺸ‬‫ﺳﻠﻴﻤﺎﻥﺋ‬ ‫ﺎ‬‫ﻋ‬ ‫ﻦ‬masalah
‫ﻋ‬)‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬‫ﻊ‬‫ﻨﹺﺤ‬‫ﺘ‬‫ﻤﻴ‬‫ﺤ‬‫ﻣ‬‫ﺼ‬ ‫ﺍﻟ‬
‫ﻮ‬‫ﻲﻫ‬‫ﻭ‬‫ﻯﻓﹶﻔ‬
 tersebut  .‫ﻉﹺﺮ‬‫ﺃﹸﺍﺧ‬‫ﺪ‬tidak
 ‫ﺘ‬‫ﺑ‬‫ﺪ‬‫ﻻ‬‫ﺍﻌ‬‫ﺑﻭ‬
dibenarkan dan tidak dapat dipandang sebagai
‫ﻮ‬masalah
‫ﻓﹶﻬ‬‫ﻪ‬‫ﻨ‬‫ﻣ‬‫ﺲ‬‫ﻟﹶﻴ‬khilafiyah.
‫ﺎ‬‫ﻣ‬‫ﺬﹶﺍ‬‫ﻫ‬‫ﺎ‬‫ﺮﹺﻧ‬‫ﺃﹶﻣ‬Atas ‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﺙﹶ‬ (‫ﺪ‬dasar
 ‫ﺣ‬:‫ﺃﹶ‬‫ﺹﻦ‬،‫ﺍﻟﺜﺎﱐ‬‫ﺍﳉﺰﺀ‬
‫ﻣ‬:itu,‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‬ketika‫ﻪ‬‫ﺃﹶﻧ‬‫ﻠﱠﻢ‬‫ﺳ‬،‫ﺍﳌﺪﻧﻴﺔ‬‫ﻭ‬surat
‫ﻪ‬‫ﻠﹶﻴ‬‫ﻋ‬
‫ﺍﻟﺘﻘﺮﻳﺐ‬
kabar،‫ﺍﻟﻜﺮﱘ‬‫ﻋﺒﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﳏﻤﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﺍﻟﺴﻼﻡ‬‫ﻋﺒﺪ‬‫ﺍﻟﻔﻀﻞ‬‫ﺍﺑﻮ‬
al-Jumhuriyah (Mesir), edisi 7 April 1955, ) ‫ﺩ‬‫ﺭ‬
menyiarkan sebuah keputusan (qarar) tentang
،‫ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ‬
kewajiban ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎﺏ‬ wanita ‫ﺍﻻﻋﺘﺼﺎﻡ‬  ،‫ﺍﻹﺳﻼﻡ‬ ‫ﺷﻴﺦ‬ salat
melaksanakan ‫ﻟﻌﻠﻮﻡ‬ ‫ﻭﺍﻟﺘﻬﺬﻳﺐ‬ Jum’at
،‫ﺍﻷﻭﱃ‬‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬،‫ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬‫ﺍﻟﻔﺘﻮﺡ‬‫ﺩﺍﺭ‬،‫ﺗﻴﻤﻴﺔ‬‫ﺍﺑﻦ‬‫ﺍﻹﺳﻼﻡ‬‫ﻟﺸﻴﺦ‬
yang dilakukan sebelum pelaksanaan salat
Jum’at oleh kaum pria, ulama terkemuka saat
itu, Mahmud Syaltut, menegaskan, .( antara :‫ﺹ‬،lain, 
sebagai berikut:

‫ﺪ‬‫ﺍﺣ‬‫ﻭ‬‫ﻗﹾﺖ‬‫ﻭ‬‫ﻭ‬‫ﺪ‬‫ﺍﺣ‬‫ﻭ‬‫ﻜﹶﺎﻥ‬‫ﻣ‬‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬‫ﺗ‬‫ﺮ‬‫ﻣ‬‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬‫ﺔ‬‫ﺇﹺﻗﹶﺎﻣ‬‫ﺇﹺﻟﹶﻰ‬‫ﺓﹸ‬‫ﻮ‬‫ﻋ‬‫ﺍﻟﺪ‬‫ﻭ‬
،‫ﻪ‬‫ﻴ‬‫ﺎﺿ‬‫ﻟﹶﺎﻣ‬‫ﻭ‬ ‫ﻼﹶﻡﹺ‬‫ﺍﻹِﺳ‬ ‫ﺮﹺ‬‫ﺎﺿ‬‫ﺣ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺪ‬‫ﻬ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬‫ﺘ‬‫ﻄﹾﺒ‬‫ﺑﹺﺨ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬‫ﺘ‬‫ﺎﻋ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬
‫ﺜﹶﺔﹸ‬‫ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‬ ‫ﻩ‬‫ﺬ‬‫ﻫ‬ ‫ﻥﹸ‬‫ﻜﹸﻮ‬‫ﺗ‬ ‫ﺇﹺﺫﹶﻥﹾ‬‫ﻭ‬،‫ﻊﹺ‬‫ﺮﹺﻳ‬‫ﺸ‬‫ﺍﻟﺘ‬ ‫ﻞﹺ‬‫ﺃﹶﺻ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺪ‬‫ﻨ‬‫ﺳ‬‫ﺎ‬‫ﻟﹶﻬ‬ ‫ﻑ‬‫ﺮ‬‫ﻌ‬‫ﻳ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬‫ﻭ‬
،‫ﺍﻟﻔﺘﺎﻭﻯ‬ ،‫ﺷﻠﺘﻮﺕ‬ ‫)ﳏﻤﻮﺩ‬ .ُ‫ﺍﷲ‬ ‫ﺑﹺﻪ‬ ‫ﺄﹾﺫﹶﻥﹾ‬‫ﻳ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬ ‫ﺎ‬‫ﺑﹺﻤ‬ ‫ﺎ‬‫ﻌ‬‫ﺮﹺﻳ‬‫ﺸ‬‫ﺗ‬ ‫ﺎ‬‫ﻀ‬‫ﺃﹶﻳ‬
(:‫ﺹ‬،‫ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬،[‫ﺩﺱ‬،‫ﺍﻟﻘﻠﻢ‬‫ﺩﺍﺭ‬:‫]ﺍﻟﻘﺎﻫﺮﺓ‬

‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬ َ‫ﺎﺀ‬‫ﺸ‬‫ﺇﹺﻧ‬ ‫ﺒﹺﻪ‬‫ﺸ‬‫ﻳ‬ ‫ﻪ‬‫ﺄﹶﻧ‬‫ﻟ‬ ‫ﻼﹶﻓﹸﻪ‬‫ﺨ‬‫ﺘ‬‫ﺍﺳ‬ ‫ﺯ‬‫ﻮ‬‫ﺠ‬‫ﻓﹶﻠﹶﺎﻳ‬ ‫ﻡﹺ‬‫ﻮ‬‫ﺍﳌﹶﺄﹾﻣ‬ ‫ﺮ‬‫ﻏﹶﻴ‬189


‫ﺎ‬‫ﺃﻣ‬
‫ﺍﳊﻮﺍﺷﻲ‬ ،‫ﺍﻟﻜﺮﺩﻱ‬ ‫)ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ‬ ‫ﻨﹺﻊ‬‫ﺘ‬‫ﻤ‬‫ﻣ‬ ‫ﻮ‬‫ﻫ‬‫ﻭ‬ ‫ﻯ‬‫ﺮ‬‫ﺃﹸﺧ‬ ‫ﺪ‬‫ﻌ‬‫ﺑ‬


‫ﻯ‬‫ﻮ‬‫ﺍﻟﹾﻬ‬ ‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻟﹶﺎﻋ‬ ،‫ﺎﻉﹺ‬‫ﺒ‬‫ﺎﺗ‬‫ﺍﻟ‬‫ﻭ‬ ‫ﻒ‬‫ﻴ‬‫ﻗ‬‫ﻮ‬‫ﺍﻟﺘ‬ ‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎﻫ‬‫ﻨ‬‫ﺒ‬‫ﻣ‬ ‫ﺍﺕ‬‫ﺎﺩ‬‫ﺒ‬‫ﺍﻟﹾﻌ‬


BIDANG IBADAH
ُ‫ﺍﷲ‬ ‫ﻠﱠﻰ‬‫ﺻ‬ ‫ﺒﹺﻲ‬‫ﺍﻟﻨ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻋ‬ ‫ﺔﹶ‬‫ﺸ‬‫ﺎﺋ‬‫ﻋ‬ ‫ﻦ‬‫ﻋ‬ ‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬‫ﺤ‬‫ﻴ‬‫ﺤ‬‫ﺍﻟﺼ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓﹶﻔ‬ .‫ﺍﻉﹺ‬‫ﺪ‬‫ﺘ‬‫ﺑ‬‫ﺍﻻ‬‫ﻭ‬
‫“ﻮ‬Himbauan
‫ﻓﹶﻬ‬‫ﻪ‬‫ﻨ‬‫ﻣ‬‫ﺲ‬‫ﻟﹶﻴ‬‫ﺎ‬‫ﻣ‬‫ﺍ‬untuk
‫ﺬﹶ‬‫ﻫ‬‫ﺎ‬‫ﺮﹺﻧ‬‫ﻣ‬melakukan
‫ﺃﹶ‬‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﺙﹶ‬‫ﺪ‬‫ﺃﹶﺣ‬‫ﻦ‬‫ﻣ‬salat ‫ﺃﹶﻧ‬‫ﻠﱠﻢ‬‫ﺳ‬‫ﻭ‬dua
:‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‬‫ﻪ‬Jum’at ‫ﻪ‬‫ﻠﹶﻴ‬‫ﻋ‬
‫ﺍﻟﺘﻘﺮﻳﺐ‬
kali di،‫ﺍﻟﻜﺮﱘ‬‫ﻋﺒﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﳏﻤﺪ‬‫ﺑﻦ‬‫ﺍﻟﺴﻼﻡ‬‫ﻋﺒﺪ‬‫ﺍﻟﻔﻀﻞ‬‫ﺍﺑﻮ‬
satu tempat dan pada waktu yang sama ) ‫ﺩ‬‫ﺭ‬
--kecuali diselingi waktu untuk memberikan
،‫ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎﺏ‬ ‫ﺍﻻﻋﺘﺼﺎﻡ‬
kesempatan kepada  ،‫ﺍﻹﺳﻼﻡ‬ ‫ﺷﻴﺦ‬ ‫ﻟﻌﻠﻮﻡ‬pertama
gelombang ‫ﻭﺍﻟﺘﻬﺬﻳﺐ‬
keluar dan gelombang kedua
،‫ﺍﻷﻭﱃ‬‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬،‫ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬‫ﺍﻟﻔﺘﻮﺡ‬‫ﺩﺍﺭ‬ ،‫ﺗﻴﻤﻴﺔ‬‫ﺍﺑﻦ‬‫ﺍﻹﺳﻼﻡ‬‫ﻟﺸﻴﺦ‬
masuk masjid--
dalam dua kali berjamaah dan dengan dua kali
khutbah, belum pernah dikenal, baik .(pada :‫ﺹ‬،masa 
sekarang maupun pada masa lalu, juga tidak
mempunyai sandaran (dasar) dalam syari’ah.
‫ﺍﺑﻮ‬
‫ﺍﺣ‬‫)ﻭ‬‫ﺭﺩ‬‫ﻓﻬﻮ‬‫ﻣﻨﻪ‬‫ﻟﻴﺲ‬‫ﻣﺎ‬‫ﻫﺬﺍ‬‫ﺃﻣﺮﻧﺎ‬‫ﰱ‬‫ﺃﺣﺪﺙ‬‫ﻣﻦ‬
‫ﺪ‬Dengan ‫ﻗﹾﺖ‬‫ﻭ‬‫ﻭ‬demikian,
‫ﺪ‬‫ﺍﺣ‬‫ﻭ‬‫ﻜﹶﺎﻥ‬‫ﻣ‬‫ﻲ‬hal
‫ﻓ‬‫ﻦﹺ‬‫ﻴ‬‫ﺗ‬‫ﺮ‬ketiga ‫ﺇﹺﻟﹶﻰ‬‫ﺓﹸ‬‫ﻮ‬:‫ﻋ‬‫ﻗﺎﻝﺪ‬
‫ﻣ‬‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ini‫ﺔ‬‫ﺇﹺﻗﹶﺎﻣ‬dipandang ‫ﺍﻟ‬‫ﻭ‬
‫ﺍﻟﺘﻘﺮﻳﺐ‬
‫ﻪ‬‫ﻴ‬‫ﺎﺿ‬‫ﻟﹶﺎﻣ‬‫ﻭ‬tasyri’
،sebagai ‫ﻼﹶ‬‫ﺍﻹِﺳ‬ ‫(ﺮﹺ‬penetapan
‫ﻡﹺ‬،‫ﺍﻟﻜﺮﱘ‬ ‫ﻋﺒﺪ‬
‫ﺎﺿ‬‫ﺣ‬‫ﺑﻦ‬ ‫ﺪ‬‫ﻬ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬hukum)
‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﳏﻤﺪ‬  ‫ﺑﻦﻢ‬ ‫ﻴ‬‫ﺘ‬‫ﻄﹾﺒ‬‫ﺨ‬sesuatu
‫ﻟﹶ‬ ‫ﺍﻟﺴﻼﻡﻦﹺ‬ ‫ﺑﹺ‬ ‫ﻋﺒﺪﻦﹺ‬ yang
‫ﻴ‬‫ﺘ‬‫ﺎﻋ‬‫ﺍﻟﻔﻀﻞﻤ‬
‫ﺟ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬
tidak diizinkan oleh Allah.”
‫ﺔﹸ‬‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎﺏ‬
‫ﺜﹶ‬‫ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‬ ‫ﻩ‬‫ﺬ‬‫ﻫ‬ ‫ﺍﻻﻋﺘﺼﺎﻡﻥﹸ‬
‫ﻜﹸﻮ‬‫ﺗ‬ ‫ﺇﹺﺫﹶﻥﹾ‬‫ﻭ‬،،‫ﺍﻹﺳﻼﻡﻊﹺ‬
‫ﺮﹺﻳ‬‫ﺸ‬‫ﺍﻟﺘ‬ ‫ﻞﹺ‬‫ﺷﻴﺦﺻ‬
‫ﺃﹶ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﻟﻌﻠﻮﻡﺪ‬ ‫ﻭﺍﻟﺘﻬﺬﻳﺐ‬
‫ﻨ‬‫ﺳ‬‫ﺎ‬‫ﻟﹶﻬ‬ ‫ﻑ‬ ‫ﺮ‬‫ﻌ‬‫ﻳ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬‫ﻭ‬
4. Pendapat sebagian ulama bahwa pelaksanaan
،‫ﺍﻟﻔﺘﺎﻭﻯ‬ ،‫ﺷﻠﺘﻮﺕ‬
،‫ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬‫ﻔﺘﻮﺡ‬
salat Jum’at ‫ﳏﻤﻮﺩ‬
‫ﺍﻟ‬‫ﺩﺍﺭ‬
lebih ) .satu
ُ‫ﺍﷲ‬ ‫ﺑﹺﻪ‬kali
 ‫ﺄﹾﺫﹶﻥﹾ‬tidak
‫ﻳ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬ ‫ﺎ‬‫ﻤ‬dibenarkan.
،‫ﺗﻴﻤﻴﺔ‬‫ﺍﺑﻦ‬‫ﺍﻹﺳﻼﻡ‬‫ﻟﺸﻴﺦ‬،‫ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ‬
dari ‫ﺑﹺ‬ ‫ﺎ‬‫ﻌ‬‫ﺮﹺﻳ‬‫ﺸ‬‫ﺗ‬ ‫ﺎ‬‫ﻀ‬‫ﺃﹶﻳ‬
Pendapat tersebut, antara lain, tercantum dalam
(:‫ﺹ‬،‫ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬،
.(:‫ﺹ‬، [‫ﺩﺱ‬،‫ﺍﻟﻘﻠﻢ‬‫ﺩﺍﺭ‬
،‫ﺍﻷﻭﱃ‬‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬ :‫]ﺍﻟﻘﺎﻫﺮﺓ‬
kitab:
‫ﻭﻭﻗﺖ‬
1) ‫ﻭﺍﺣﺪ‬ ‫ﻣﻜﺎﻥ‬al-Madaniyah:
Al-Hawasyi ‫ﰱ‬ ‫ﻣﺮﺗﲔ‬ ‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬ ‫ﺇﻗﺎﻣﺔ‬ ‫ﺇﱃ‬ ‫ﻭﺍﻟﺪﻋﻮﺓ‬
‫ﺍﻹﺳﻼﻡ‬
‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬‫ﺣﺎﺿﺮ‬
َ‫ﺎﺀ‬‫ﺸ‬‫ﺇﹺﻧ‬ ‫ﰱﻪ‬
‫ﺒﹺ‬‫ﺸ‬‫ﻳ‬‫ﺗﻌﻬﺪ‬
‫ﻪ‬‫ﺄﹶﻧ‬‫ﻟ‬ ‫ﱂﻓﹸﻪ‬
‫ﻼﹶ‬‫ﲞﻄﺒﺘﲔﺨ‬
‫ﺘ‬‫ﺍﺳ‬ ‫ﺯ‬‫ﻮ‬‫ﲨﺎﻋﺘﲔﺠ‬
‫ﻓﹶﻠﹶﺎﻳ‬ ‫ﻡﹺ‬‫ﻮ‬‫ﰱﳌﹶﺄﹾﻣ‬
‫ﺍ‬ ‫ﺮ‬‫ﻭﺍﺣﺪﻴ‬
‫ﻏﹶ‬‫ﺎ‬‫ﺃﻣ‬
‫ﺍﳊﻮﺍﺷﻲ‬
‫ﻭﺇﺫﻥ‬  ،‫ﺍﻟﻜﺮﺩﻱ‬
،‫ﺍﻟﺘﺸﺮﻳﻊ‬ ‫ﺃﺻﻞ‬ ‫ﰱ‬ ‫ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ‬
‫ﺳﻨﺪ‬)‫ﳍﺎ‬‫ﻳﻌﺮﻑﻨﹺﻊ‬
‫ﺘ‬‫ﻤ‬‫ﻣ‬ ‫ﻮ‬‫ﻭﱂﻫ‬‫ﻭ‬ ‫ﻯ‬،‫ﻭﻻﻣﺎﺿﻴﻪ‬
‫ﺮ‬‫ﺃﹸﺧ‬ ‫ﺪ‬‫ﻌ‬‫ﺑ‬
(:‫ﺹ‬،‫ﺍﻟﺜﺎﱐ‬‫ﺍﳉﺰﺀ‬،‫ﺍﳌﺪﻧﻴﺔ‬
‫)ﳏﻤﻮﺩ‬.‫ﺍﷲ‬‫ﺑﻪ‬‫ﻳﺄﺫﻥ‬‫ﱂ‬‫ﲟﺎ‬‫ﺗﺸﺮﻳﻌﺎ‬‫ﺃﻳﻀﺎ‬‫ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬‫ﻫﺬﻩ‬‫ﺗﻜﻮﻥ‬
“Imam (ketika tidak dapat meneruskan
‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ‬ ،[‫ﺩﺱ‬ ،‫ﺍﻟﻘﻠﻢ‬ ‫ﺩﺍﺭ‬ :‫]ﺍﻟﻘﺎﻫﺮﺓ‬ ،‫ﺍﻟﻔﺘﺎﻭﻯ‬ ،‫ﺷﻠﺘﻮﺕ‬
salatnya karena hadas, misalnya) tidak
boleh meminta selain makmum (:‫ﺹ‬،‫ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬
untuk
menggantikan posisinya, karena hal itu
‫ﺇﻧﺸﺎﺀ‬
serupa‫ﻳﺸﺒﻪ‬ ‫ﻷﻧﻪ‬ ‫ﺍﺳﺘﺨﻼﻓﻪ‬
dengan ‫ﻓﻼﳚﻮﺯ‬ ‫ﺍﳌﺄﻣﻮﻡ‬
melaksanakan ‫ﻏﲑ‬ ‫ﺎ‬‫ﺃﻣ‬
salat Jum’at
،‫ﺍﻟﻜﺮﺩﻱ‬
sesudah salat ) ‫ﳑﺘﻨﻊ‬yang
‫ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ‬Jum’at ‫ﻭﻫﻮ‬lain;
‫ﺃﺧﺮﻯ‬dan‫ﺑﻌﺪ‬hal‫ﲨﻌﺔ‬
itu
dilarang (tidak dibenarkan).”
(:‫ﺹ‬،‫ﺍﻟﺜﺎﱐ‬‫ﺍﳉﺰﺀ‬،‫ﺍﳌﺪﻧﻴﺔ‬‫ﺍﳊﻮﺍﺷﻲ‬
2) Tanwir al-Qulub:

‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺇﹺﻻﱠ‬ ‫ﺎ‬‫ﻫ‬‫ﻮ‬‫ﻤ‬‫ﻴ‬‫ﻘ‬‫ﻳ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻡ‬‫ﻮ‬‫ﻳ‬ ‫ﻛﹶﺎﻥﹶ‬ ‫ﺇﹺﺫﹶﺍ‬ ‫ﻰ‬‫ﺘ‬‫ﺣ‬..


‫ﻪ‬‫ﻠﹶﻴ‬‫ﻋ‬ ‫ﺺ‬‫ﺧ‬‫ﺮ‬‫ﻳ‬ ‫ﻟﹶﻢ‬‫ﻭ‬ ،‫ﻠﱠﻢ‬‫ﺳ‬‫ﻭ‬ ‫ﻪ‬‫ﻠﹶﻴ‬‫ﻋ‬ ُ‫ﺍﷲ‬ ‫ﻠﱠﻰ‬‫ﺻ‬ ‫ﻩ‬‫ﺠﹺﺪ‬‫ﺴ‬‫ﻣ‬
‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﻪ‬‫ﺘ‬‫ﺃﹸﻣ‬‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬‫ﺮﹺ‬‫ﺴِﻴ‬‫ﻴ‬‫ﻠﺘ‬‫ﻟ‬‫ﻪ‬‫ﺒ‬‫ﺣ‬‫ﻁ‬‫ﻓﹶﺮ‬‫ﻊ‬‫ﻣ‬‫ﻼﹶﻡ‬‫ﺍﻟﺴ‬‫ﻭ‬‫ﻼﹶﺓﹸ‬‫ﺍﻟﺼ‬
‫ﻦ‬‫ﺑﹺﻤ‬ ‫ﻠﱢﻲ‬‫ﺼ‬‫ﻳ‬ ‫ﺃﹶﻭ‬ ،‫ﺓ‬‫ﺩ‬‫ﺪ‬‫ﻌ‬‫ﺘ‬‫ﻣ‬ ‫ﺎﺟﹺﺪ‬‫ﺴ‬‫ﻣ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺎ‬‫ﻫ‬‫ﻮ‬‫ﻤ‬‫ﻴ‬‫ﻘ‬‫ﻳ‬ ‫ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻘﹶﺎﻡ‬‫ﺗ‬ ‫ﺃﹶﻥﹾ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺄﹾﺫﹶﻥﹶ‬‫ﻳ‬‫ﻭ‬ ‫ﻗﹾﺖ‬‫ﺍﻟﹾﻮ‬ ‫ﻝﹶ‬‫ﺃﹶﻭ‬ ‫ﺭ‬‫ﻮ‬‫ﻀ‬‫ﺍﻟﹾﺤ‬ ‫ﻟﹶﻪ‬ ‫ﺮ‬‫ﺴ‬‫ﻴ‬‫ﺘ‬‫ﻳ‬
‫ﻻﹶ‬ ‫ﻦ‬‫ﻳ‬‫ﺍﻟﱠﺬ‬ ‫ﻰ‬‫ﺎﻗ‬‫ﺒ‬‫ﻟ‬ ‫ﻫﻜﹶﺬﹶﺍ‬‫ﻭ‬ ،‫ﺜﹶﺔﹲ‬‫ﺛﹶﺎﻟ‬‫ﻭ‬ ‫ﺔﹲ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬‫ﻭ‬ ‫ﺔﹲ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬ ‫ﻩ‬‫ﺪ‬‫ﻌ‬‫ﺑ‬
‫ﻟﹶﻮ‬ ‫ﻬﹺﻢ‬‫ﻠﹶﻴ‬‫ﻋ‬‫ﺮ‬‫ﺴ‬‫ﺃﹶﻳ‬‫ﻚ‬‫ﺫﹶﻟ‬‫ﻛﹶﺎﻥﹶ‬‫ﻭ‬،‫ﺍ‬‫ﻭ‬‫ﺮ‬‫ﻀ‬‫ﺤ‬‫ﻳ‬‫ﺃﹶﻥﹾ‬‫ﻥﹶ‬‫ﻮ‬‫ﻌ‬‫ﻴ‬‫ﻄ‬‫ﺘ‬‫ﺴ‬‫ﻳ‬
190 ‫)ﺗﻨﻮﻳﺮ‬‫ﺍﻡ‬‫ﺮ‬‫ﺍﻟﹾﻜ‬‫ﻩ‬‫ﻠﹶﻔﹶﺎﺅ‬‫ﺧ‬‫ﺝ‬‫ﺭ‬‫ﺩ‬‫ﺔ‬‫ﻴ‬‫ﻨ‬‫ﺍﻟﺴ‬‫ﻪ‬‫ﺘ‬‫ﻨ‬‫ﺳ‬‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬‫ﻭ‬.‫ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
 .(:‫ﺹ‬،‫ﺍﻷﻭﻝ‬‫ﺍﳉﺰﺀ‬،‫ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ‬
‫ﻳﺼﻠﻲ‬ ‫ﺃﻥ‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﺟﺎﺯ‬ ‫ﻟﻐﲑﻩ‬ ‫ﺃﻭ‬ ‫ﻟﻌﺬﺭ‬ ‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬ ‫ﺻﻼﺓ‬ ‫ﻓﺎﺗﺘﻪ‬ ‫ﻣﻦ‬
‫ﻲ‬‫ﻓ‬‫ﻪ‬‫ﺘ‬‫ﺃﹸﻣ‬‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬‫ﺮﹺ‬‫ﺴِﻴ‬‫ﻴ‬‫ﻠﺘ‬‫ﻟ‬‫ﻪ‬‫ﺒ‬‫ﺣ‬‫ﻁ‬‫ﻓﹶﺮ‬‫ﻊ‬‫ﻣ‬‫ﻼﹶﻡ‬‫ﺍﻟﺴ‬‫ﻭ‬‫ﻼﹶﺓﹸ‬‫ﺍﻟﺼ‬
‫ﻦ‬‫ﺑﹺﻤ‬ ‫ﻠﱢﻲ‬‫ﺼ‬‫ﻳ‬ ‫ﺃﹶﻭ‬ ،‫ﺓ‬‫ﺩ‬‫ﺪ‬‫ﻌ‬‫ﺘ‬‫ﻣ‬ ‫ﺎﺟﹺﺪ‬‫ﺴ‬‫ﻣ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺎ‬‫ﻫ‬‫ﻮ‬‫ﻤ‬‫ﻴ‬‫ﻘ‬‫ﻳ‬ ‫ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻘﹶﺎﻡ‬‫ﺗ‬ ‫ﺃﹶﻥﹾ‬HIMPUNAN
‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺄﹾﺫﹶﻥﹶ‬‫ﻳ‬‫ﻭ‬FATWA
‫ﻗﹾﺖ‬‫ﻟﹾﻮ‬MAJELIS
‫ﺍ‬ ‫ﻝﹶ‬‫ﺃﹶﻭ‬ ‫ﺭ‬ULAMA
‫ﻮ‬‫ﻀ‬‫ﺍﻟﹾﺤ‬INDONESIA
‫ﻟﹶﻪ‬ ‫ﺮ‬‫ﺴ‬‫ﻴ‬‫ﺘ‬‫ﻳ‬
‫ﻻﹶ‬ ‫ﻦ‬‫ﻳ‬‫ﺍﻟﱠﺬ‬ ‫ﻰ‬‫ﺎﻗ‬‫ﺒ‬‫ﻟ‬ ‫ﻫﻜﹶﺬﹶﺍ‬‫ﻭ‬ ،‫ﺜﹶﺔﹲ‬‫ﺛﹶﺎﻟ‬‫ﻭ‬ ‫ﺔﹲ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬‫ﻭ‬ ‫ﺔﹲ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬ ‫ﻩ‬‫ﺪ‬‫ﻌ‬‫ﺑ‬
‫ﻟﹶﻮ‬ ‫ﻬﹺﻢ‬‫ﻠﹶﻴ‬‫ﻋ‬‫ﺮ‬‫ﺴ‬‫ﺃﹶﻳ‬‫ﻚ‬‫ﺫﹶﻟ‬‫ﻛﹶﺎﻥﹶ‬‫ﻭ‬،‫ﺍ‬‫ﻭ‬‫ﺮ‬‫ﻀ‬‫ﺤ‬‫ﻳ‬‫ﺃﹶﻥﹾ‬‫ﻥﹶ‬‫ﻮ‬‫ﻌ‬‫ﻴ‬‫ﻄ‬‫ﺘ‬‫ﺴ‬‫ﻳ‬
‫)ﺗﻨﻮﻳﺮ‬‫ﺍﻡ‬‫ﺮ‬‫ﺍﻟﹾﻜ‬‫ﻩ‬‫ﻠﹶﻔﹶﺎﺅ‬‫ﺧ‬‫ﺝ‬‫ﺭ‬‫ﺩ‬‫ﺔ‬‫ﻴ‬‫ﻨ‬‫ﺍﻟﺴ‬‫ﻪ‬‫ﺘ‬‫ﻨ‬‫ﺳ‬‫ﻠﹶﻰ‬‫ﻋ‬‫ﻭ‬.‫ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
 .(:‫ﺹ‬،‫ﺍﻷﻭﻝ‬‫ﺍﳉﺰﺀ‬،‫ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ‬
‫ﻳﺼﻠﻲ‬“...Hingga
‫ﺃﻥ‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﺟﺎﺯ‬ketika ‫ﻟﻐﲑﻩ‬ ‫ﺃﻭ‬tiba‫ﻟﻌﺬﺭ‬hari Jum’at,
‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬ ‫ﺻﻼﺓ‬ mereka
‫ﻓﺎﺗﺘﻪ‬ ‫ﻣﻦ‬
(para sahabat) tidak melakukan salat Jum’at
kecuali di masjid Nabi. Betapapun ‫ﲨﺎﻋﺔ‬‫ﺍﻟﻈﻬﺮ‬
sangat
senang untuk memberikan kemudahan
‫ﻟﻪ‬‫ﻳﻜﺮﻩ‬‫ﻟﻐﲑﻩ‬‫ﺃﻭ‬‫ﻟﻌﺬﺭ‬‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬‫ﺻﻼﺓ‬‫ﻓﺎﺗﺘﻪ‬‫ﻣﻦ‬
kepada umatnya, Nabi tidak memberikan
:‫ﻗﺎﻟﻮﺍ‬‫ﺍﳊﻨﻔﻴﺔ‬
‫ﺍﻟﺬﻳﻦ‬‫ﺍﻟﺒﻮﺍﺩﻱ‬‫ﺃﻫﻞ‬‫ﺃﻣﺎ‬،‫ﲜﻤﺎﻋﺔ‬
rukhsah (keringanan)‫ﺑﺎﳌﺼﺮ‬‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬‫ﻇﻬﺮ‬‫ﺻﻼﺓ‬ kepada mereka untuk
melaksanakan Jum’at di beberapa masjid,
‫ﲜﻤﺎﻋﺔ‬‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬‫ﻇﻬﺮ‬‫ﺻﻼﺓ‬‫ﳍﻢ‬‫ﻓﻴﺠﻮﺯ‬‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬‫ﻣﻨﻬﻢ‬‫ﻻﺗﺼﺢ‬
atau ia melakukan salat Jum’at bersama
orang yang dapat hadir di awal waktu dan
‫ﻣﻦ‬ ‫ﻛﻐﲑﻩ‬ ‫ﳍﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ‬ ‫ﺍﳉﻤﻌﺔ‬ ‫ﻳﻮﻡ‬ ‫ﻷﻥ‬ ،‫ﻛﺮﺍﻫﺔ‬ ‫ﻏﲑ‬ ‫ﻣﻦ‬
mengizinkan melakukan salat Jum’at lagi,
sedudahnya, satu salat Jum’at .lagi, ‫ﺍﻷﻳﺎﻡ‬‫ﺑﺎﻗﻰ‬dan
seterusnya, bagi mereka yang tidak dapat
hadir (untuk salat bersama Nabi); padahal,
hal itu akan lebih memudahkan mereka
andai kata boleh. Para khalifah yang mulia
pun mengikuti jejak Nabi tersebut.”
5. Ulama Mazhab yang empat (Hanafi, Maliki,
Syafi’i, dan Hanbali) sependapat bahwa orang
yang tidak dapat ikut melaksanakan salat
Jum’at hanya diwajibkan salat Zuhur, bukan
salat Jum’at. Perbedaan pendapat hanya terjadi
tentang manakah yang afdal salat Zuhur itu
dilaksanakan dengan berjamaah atau tidak.
Hal itu dikemukakan oleh Al-Jaza’iri sebagai
berikut:

‫ﺮ‬‫ﺍﻟﻈﱡﻬ‬ ‫ﻠﱢﻲ‬‫ﺼ‬‫ﻳ‬ ‫ﺃﹶﻥﹾ‬ ‫ﻟﹶﻪ‬ ‫ﺎﺯ‬‫ﺟ‬ ‫ﺮﹺﻩ‬‫ﻴ‬‫ﻐ‬‫ﻟ‬ ‫ﺃﹶﻭ‬ ‫ﺬﹾﺭﹴ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻼﹶﺓﹸ‬‫ﺻ‬ ‫ﻪ‬‫ﺘ‬‫ﻓﹶﺎﺗ‬ ‫ﻦ‬‫ﻣ‬
‫ﺔﹰ‬‫ﺎﻋ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬
‫ﻟﹶﻪ‬ ‫ﻩ‬‫ﻜﹾﺮ‬‫ﻳ‬ ‫ﺮﹺﻩ‬‫ﻴ‬‫ﻐ‬‫ﻟ‬ ‫ﺃﹶﻭ‬ ‫ﺭﹴ‬‫ﺬ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻠﹶﺎﺓﹸ‬‫ﺻ‬ ‫ﻪ‬‫ﺘ‬‫ﻓﹶﺎﺗ‬ ‫ﻦ‬‫ﻣ‬ :‫ﺍ‬‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮ‬ ‫ﺔﹸ‬‫ﻴ‬‫ﻔ‬‫ﻨ‬‫ﺍﻟﹾﺤ‬
‫ﻦ‬‫ﻳ‬‫ﺍﻟﱠﺬ‬ ‫ﻱ‬‫ﺍﺩ‬‫ﻮ‬‫ﺍﻟﹾﺒ‬ ‫ﻞﹸ‬‫ﺃﹶﻫ‬ ‫ﺎ‬‫ﺃﹶﻣ‬ ،‫ﺔ‬‫ﺎﻋ‬‫ﻤ‬‫ﺑﹺﺠ‬ ‫ﺮﹺ‬‫ﺼ‬‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﺮﹺ‬‫ﻇﹸﻬ‬ ‫ﻠﹶﺎﺓﹸ‬‫ﺻ‬
‫ﺔ‬‫ﺎﻋ‬‫ﻤ‬‫ﺑﹺﺠ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﺮﹺ‬‫ﻇﹸﻬ‬ ‫ﻼﹶﺓﹸ‬‫ﺻ‬ ‫ﻢ‬‫ﻟﹶﻬ‬ ‫ﺯ‬‫ﻮ‬‫ﺠ‬‫ﻓﹶﻴ‬ ‫ﺔﹸ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻢ‬‫ﻬ‬‫ﻨ‬‫ﻣ‬ ‫ﺢ‬‫ﺼ‬‫ﻟﹶﺎﺗ‬
‫ﻰ‬‫ﺎﻗ‬‫ﺑ‬ ‫ﻦ‬‫ﻣ‬ ‫ﺮﹺﻩ‬‫ﻴ‬‫ﻛﹶﻐ‬ ‫ﻢ‬‫ﻟﹶﻬ‬ ‫ﺔ‬‫ﺒ‬‫ﻨﺴ‬‫ﺑﹺﺎﻟ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻡ‬‫ﻮ‬‫ﻳ‬ ‫ﺄﹶﻥﱠ‬‫ﻟ‬،‫ﺔ‬‫ﺍﻫ‬‫ﻛﹶﺮ‬ ‫ﺮﹺ‬‫ﻏﹶﻴ‬ ‫ﻦ‬‫ﻣ‬
.‫ﺎﻡﹺ‬‫ﺍﻷَﻳ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ‬ ‫ﻟﹶﻪ‬ ‫ﻦ‬‫ﺳ‬ ‫ﺮﹺﻩ‬‫ﻴ‬‫ﻐ‬‫ﻟ‬ ‫ﺃﹶﻭ‬ ‫ﺭﹴ‬‫ﺬ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﻠﹶﺎﺓﹸ‬‫ﺻ‬ ‫ﻪ‬‫ﺘ‬‫ﻓﹶﺎﺗ‬ ‫ﻦ‬‫ﻣ‬:‫ﺍ‬‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮ‬ ‫ﺔﹸ‬‫ﻴ‬‫ﻌ‬‫ﺎﻓ‬‫ﺍﻟﺸ‬
‫ﻔﹶﺮﹺ‬‫ﻛﹶﺎﻟﺴ‬‫ﺍ‬‫ﺮ‬‫ﻇﹶﺎﻫ‬ ‫ﻩ‬‫ﺬﹾﺭ‬‫ﻋ‬ ‫ﻛﹶﺎﻥﹶ‬ ‫ﺇﹺﻥﹾ‬ ‫ﻦ‬‫ﻟﹶﻜ‬‫ﻭ‬،‫ﺔ‬‫ﺎﻋ‬‫ﻤ‬‫ﺟ‬ ‫ﻲ‬‫ﻓ‬ ‫ﺮ‬‫ﺍﻟﻈﱡﻬ‬ ‫ﻲ‬191 ‫ﻠﱢ‬‫ﺼ‬‫ﻳ‬
‫ﺎ‬‫ﻴ‬‫ﻔ‬‫ﺧ‬ ‫ﻩ‬‫ﺬﹾﺭ‬‫ﻋ‬ ‫ﻛﹶﺎﻥﹶ‬ ‫ﺇﹺﻥﹾ‬‫ﻭ‬ ،‫ﺔ‬‫ﺎﻋ‬‫ﻤ‬‫ﺍﻟﹾﺠ‬ ‫ﺎﺭ‬‫ﺇﹺﻇﹾﻬ‬ ‫ﺎ‬‫ﻀ‬‫ﺃﹶﻳ‬ ‫ﻟﹶﻪ‬ ‫ﻦ‬‫ﺳ‬ ‫ﻮﹺﻩ‬‫ﺤ‬‫ﻧ‬‫ﻭ‬
‫ﺻ‪‬ﻠﹶﺎﺓﹸ ‪‬ﻇﹸﻬ‪‬ﺮﹺ ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ‪‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ‪‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻟﹶﺎﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ ‪‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻮ‪‬ﺯ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ‪‬ﻇﹸﻬ‪‬ﺮﹺ ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪‬‬
‫‪BIDANG IBADAH‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ‪‬ﻛﹶﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺔ‪،‬ﻟ‪‬ﺄﹶﻥﱠ ‪‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟ‪‬ﻨﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﻗ‪‬ﻰ‪‬‬
‫ﺍﻟﺸﺎﻓﻌﻴﺔ‪‬ﻗﺎﻟﻮﺍ‪:‬ﻣﻦ‪‬ﻓﺎﺗﺘﻪ‪‬ﺻﻼﺓ‪‬ﺍﳉﻤﻌﺔ‪‬ﻟﻌﺬﺭ‪‬ﺃﻭ‪‬ﻟﻐﲑﻩ‪‬ﺳﻦ‪‬‬ ‫ﺍﻷَﻳ‪‬ﺎﻡﹺ‪.‬‬
‫ﻟﻪ‪‬ﺃﻥ‪‬ﻳﺼﻠﻲ‪‬ﺍﻟﻈﻬﺮ‪‬ﰲ‪‬ﲨﺎﻋﺔ‪،‬ﻭﻟﻜﻦ‪‬ﺇﻥ‪‬ﻛﺎﻥ‪‬ﻋﺬﺭﻩ‪‬ﻇﺎﻫﺮﺍ‪‬ﻥﹾ‪‬‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ‪‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮ‪‬ﺍ‪:‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺎﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﹶﺎﺓﹸ ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺬ‪‬ﺭﹴ ‪‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟ‪‬ﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﺳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ‪‬ﻋ‪‬ﺬﹾﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻇﹶﺎﻫ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪‬ﻛﹶﺎﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ‪‬‬
‫ﻛﺎﻟﺴﻔﺮ ‪‬ﻭﳓﻮﻩ ‪‬ﺳﻦ ‪‬ﻟﻪ ‪‬ﺃﻳﻀﺎ ‪‬ﺇﻇﻬﺎﺭ ‪‬ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪ ،‬ﻭﺇﻥ ‪‬ﻛﺎﻥ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮﹺﻩ‪ ‬ﺳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺎ ‪‬ﺇﹺﻇﹾﻬ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ‪‬ﻋ‪‬ﺬﹾﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﺧ‪‬ﻔ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪‬‬
‫ﻋﺬﺭﻩ‪‬ﺧﻔﻴﺎ‪‬ﻛﺎﳉﻮﻉ‪‬ﺍﻟﺸﺪﻳﺪ‪‬ﺳﻦ‪‬ﻟﻪ‪‬ﺇﺧﻔﺎﺀ‪‬ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪،‬‬
‫ﻛﹶﺎﻟﹾﺠ‪‬ﻮ‪‬ﻉﹺ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺳ‪‬ﻦ‪‬ﻟﹶﻪ‪‬ﺇﹺﺧ‪‬ﻔﹶﺎﺀُ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﺍﳊﻨﺎﺑﻠﺔ‪‬ﻗﺎﻟﻮﺍ‪:‬ﻣﻦ‪‬ﻓﺎﺗﺘﻪ‪‬ﺻﻼﺓ‪‬ﺍﳉﻤﻌﺔ‪‬ﻟﻐﲑﻋﺬﺭ‪‬ﺍﻭ‪‬ﱂ‪‬ﻳﻔﻌﻠﻬﺎ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑﹺﻠﹶﺔﹸ‪‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮ‪‬ﺍ‪:‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬ﻓﹶﺎﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪‬ﺻ‪‬ﻠﹶﺎﺓﹸ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪‬ﻟ‪‬ﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺﻋ‪‬ﺬ‪‬ﺭﹴﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ﺎ‪‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻡﹺ‪‬‬
‫ﻟﻌﺪﻡ‪‬ﻭﺟﻮ‪‬ﺎ‪‬ﻋﻠﻴﻪ‪‬ﻓﺎﻷﻓﻀﻞ‪‬ﻟﻪ‪‬ﺃﻥ‪‬ﻳﺼﻠﻲ‪‬ﺍﻟﻈﻬﺮ‪‬ﰲ‪‬ﲨﺎﻋﺔ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺄﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪‬‬
‫ﻣﻊ‪‬ﺇﻇﻬﺎﺭﻩ‪‬ﻣﺎﱂ‪‬ﳜﺶ‪‬ﺍﻟﻔﺘﻨﺔ‪‬ﻣﻦ‪‬ﺇﻇﻬﺎﺭ‪‬ﲨﺎﻋﺘﻬﺎ‪،‬ﻭﺇﻻ‪‬ﻃﻠﺐ‪‬‬
‫ﺇﹺﻇﹾﻬ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺶ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﻇﹾﻬ‪‬ﺎﺭﹺ ‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻟﱠﺎ ‪‬ﻃﹶﻠﹶﺐ‪‬‬
‫ﺇﺧﻔﺎﺅﻫﺎ‪..‬‬
‫ﺇﹺﺧ‪‬ﻔﹶﺎﺅ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﺗﻄﻠﺐ‪‬ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪‬ﰲ‪‬ﺻﻼﺓ‪‬ﺍﻟﻈﻬﺮ‪‬ﻳﻮﻡ‪‬ﺍﳉﻤﻌﺔ‪‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺍﳌﺎﻟﻜﻴﺔ‪‬ﻗﺎﻟﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻜ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ‪‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮ‪‬ﺍ‪:‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ‪‬ﻓ‪‬ﻲ‪‬ﺻ‪‬ﻠﹶﺎﺓ‪‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ‪‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻣﻦ‪‬ﻣﻌﺬﻭﺭ‪‬ﳝﻨﻌﻪ‪‬ﻋﺬﺭﻩ‪‬ﻣﻦ‪‬ﺣﻀﻮﺭ‪‬ﺍﳉﻤﻌﺔ‪‬ﻛﺎﳌﺮﻳﺾ‪‬ﺍﻟﺬﻱ‪‬ﻱ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺬﹸﻭ‪‬ﺭﹴ ‪‬ﻳﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹾﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﻮ‪‬ﺭﹺ ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﺾﹺ ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬‬
‫‪‬ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪‬ﺎ‪‬‬
‫‪‬ﺇﺧﻔﺎﺀﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﻟ‪‬ﺌﹶﻠﱠ‬
‫‪‬ﻭﻳﻨﺪﺏﺧ‪‬ﻔﹶﺎﺀُ ‪‬ﺍﻟﹾ‬
‫‪‬ﻭﺍﳌﺴﺠﻮﻥ‪،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺏ‪ ‬ﺇﹺ‬
‫‪‬ﳍﺎﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮ‪‬ﻥ‪،‬‬‫‪‬ﺍﻟﺴﻌﻲﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪‬‬
‫ﻻﻳﺴﺘﻄﻴﻊ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻲ‪ ‬‬
‫ﻟﹶﺎﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪‬‬
‫‪‬ﺗﺄﺧﲑﻫﺎ‪‬ﺓ‪‬‬
‫‪‬ﻟﻪﺎ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﹶﺎ‬ ‫‪‬ﻛﻤﺎﻳﻨﺪﺏﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬‬
‫‪‬ﺍﳉﻤﻌﺔ‪،‬ﺪ‪‬ﺏ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹸﺧ‪‬‬
‫‪‬ﻋﻦﻌ‪‬ﺔ‪،‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻨ‪‬‬
‫‪‬ﺑﺎﻹﻋﺮﺍﺽﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬‬
‫‪‬ﻳﺘﻬﻢﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺽﹺ ‪‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ‪‬ﺍ‬ ‫ﻟﺌﻼﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﹾﻹِ‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬‬
‫ﺃﻣﺎ‪‬ﻣﻦ‪‬ﺗﺮﻙ‪‬ﺍﳉﻤﻌﺔ‪‬ﺑﻐﲑ‪‬ﻋﺬﺭ‪‬ﺃﻭ‪‬ﻟﻌﺬﺭ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻋﻦ‪‬ﺻﻼﺓ‪‬ﺍﳉﻤﻌﺔﺗ‪‬ﺮ‪.‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ‪‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ‪‬ﻋ‪‬ﺬﹾﺭﹴ ‪‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺬﹾﺭﹴ ‪‬ﻟﹶﺎﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ .‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬‬
‫ﻌﻪ‪‬ﻣﻦ‪‬ﺣﻀﻮﺭﻫﺎ‪‬ﻛﺨﻮﻑ‪‬ﻋﻠﻰ‪‬ﻣﺎﻟﻪ‪‬ﻟﻮ‪‬ﺫﻫﺐ‪‬ﻟﻠﺠﻤﻌﺔ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻀ‪‬ﻮ‪‬ﺭﹺﻫ‪‬ﺎ ‪‬ﻛﹶﺨ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟﹶ‬ ‫ﺣ‪‬ﻻﳝﻨ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ‪‬ﻓ‪‬ﻰ‪‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ‪.‬‬
‫ﻓﻬﺬﺍ‪‬ﻳﻜﺮﻩ‪‬ﻟﻪ‪‬ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪‬ﰱ‪‬ﺍﻟﻈﻬﺮ‪.‬‬
‫‪‬ﺍﳌﺬﺍﻫﺐ‪‬‬
‫‪‬ﻋﻠﻰ ‪‬ﺍﳌﺬﺍﻫﺐ‪‬‬ ‫‪‬ﺍﻟﻔﻘﻪ ‪‬ﻋﻠﻰ‬ ‫ﻛﺘﺎﺏ ‪‬ﺍﻟﻔﻘﻪ‬ ‫‪‬ﺍﳉﺰﻳﺮﻱ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺏ‬
‫‪‬ﺍﻟﺮﲪﻦ ‪‬ﺍﳉﺰﻳﺮﻱ‪،‬‬ ‫ﻋﺒﺪ ‪‬ﺍﻟﺮﲪﻦ‬ ‫))ﻋﺒﺪ‬
‫‪‬ﺹ‪:‬‬ ‫‪‬ﺍﻷﻭﻝ‪(،‬‬
‫‪،‬ﺍﳉﺰﺀ‪‬ﺍﻷﻭﻝ‪،‬ﺹ‪:‬‬
‫ﺩﺍﺭ‪‬ﺍﻟﻔﻜﺮ‪،‬ﺩﺱ[‪‬ﺩﺱ[‪ ،‬ﺍﳉﺰﺀ‬ ‫ﺑﲑﻭﺕ‪ ::‬ﺩﺍﺭ ‪‬ﺍﻟﻔﻜﺮ‪،‬‬ ‫ﺍﻷﺭﺑﻌﺔ‪]]،‬ﺑﲑﻭﺕ‬ ‫ﺍﻷﺭﺑﻌﺔ‪،‬‬
‫‪(‬‬
‫‪6. Hadis Nabi SAW.:‬‬
‫ﺇﹺﺫﹶﺍ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪‬ﺑﹺﺄﹶﻣ‪‬ﺮﹴ‪‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺍ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪)‬ﺭﻭﺍﻩ‪‬ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ‪‬‬
‫ﻭﻣﺴﻠﻢ(‬
‫‪“Jika aku memerintahkan kepadamu suatu hal,‬‬
‫‪lakukanlah semampumu” (HR. Bukhari dan‬‬
‫‪Muslim).‬‬

‫‪192‬‬
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA

MEMUTUSKAN
Menetapkan : FATWA MUSYAWARAH NASIONAL VI
MAJELIS ULAMA INDONESIA TENTANG
PELAKSANAAN SALAT JUM’AT DUA
GELOMBANG

1. Pelaksanaan salat Jum’at dua gelombang (lebih


dari satu kali) di tempat yang sama pada waktu
yang berbeda hukumnya tidak sah, walaupun
terdapat ‘uzur syar’i (alasan yang dibenarkan
secara hukum).
2. Orang Islam yang tidak dapat melaksanakan
salat Jum’at disebabkan suatu ‘uzur syar’i hanya
diwajibkan melaksanakan salat Zuhur.
3. Menghimbau kepada semua pimpinan
perusahaan/industri agar sedapat mungkin
mengupayakan setiap pekerjanya yang muslim
dapat menunaikan salat Jum’at sebagaimana
mestinya.
4. Fatwa ini mulai berlaku pada tanggal
ditetapkan.
Agar setiap muslim yang memerlukan dapat
mengetahuinya, menghimbau semua pihak
untuk menyebarluaskan fatwa ini.

Ditetapkan di: Jakarta


Pada tanggal: 28 Juli 2000

MUSYAWARAH NASIONAL VI TAHUN 2000


MAJELIS ULAMA INDONESIA

Ketua Sekretaris

ttd ttd

Prof. Dr. Umar Shihab Dr. H. M. Dien Syamsuddin

193

Anda mungkin juga menyukai