Nerst
Nerst
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
KESETIMBANGAN KIMIA
Tinjauan Termodinamika
Blogg : http://nanikdn.staff.uns.ac.id
E-mail : nanikdn@uns.ac.id
F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
Notasi Sel Volta
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
• Bagian anoda (1/2 sel oksidasi) dituliskan disebelah kiri bagian katoda
berupa batang logam Zn dicelupkan dalam ZnSO4 ,bermuatan negatif
• Garis lurus mrp batas fasa, adanya fasa yang berbeda (aqueous vs
solid) jika fasa sama maka digunakan tanda koma
• Elektroda yang tidak bereaksi ditulis dlm notasi diujung kiri dan ujung
kanan
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Sel Elektrokimia
F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
Potensial Elektroda Standar (Eosetengah-sel)
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
• Untuk proses spontan Esel > 0, semakin positif Esel semakin banyak
kerja yang bisa dilakukan oleh sel
• Satuan yang digunakan 1 V = 1 J/C
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Persamaan NERST
aA + bB cC + dD
∆G = ∆Go + RT ln Q
∆G = -nFEsel dgn ∆Go = -nFEosel
-nFEsel = -nFEosel + RT ln Q
Esel = Eosel - (RT/nF) ln Q
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
Sel elektrokimia Sel kimia
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Sel konsentrasi
Tentukan Esel
1. Cu|Cu2+ (0,1 M)|| Cu2+ (1M)|Cu
Esel = Eosel - 0,059 Log Cu2+ (0,1M)
n Cu2+(1M)
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
KESETIMBANGAN REAKSI
Keadaan setimbang ∆G = 0, E = 0
aA + bB cC + dD
K = (C)c (D)d
(A)a (B)b PCL 5
= KC
( PCL 3 )(Cl 2 )
PCl3(g) + Cl2(g) Û PCl5(g)
- nFEsel = -nFEsel
o
+RT ln P ani i [a oksidasi ]
i K=
RT [a reduksi ]
E sel = E o
sel - ln K
nF o
nFE sel
RT K = e RT
E o
sel = ln K
nF
Esel = Eosel - 0,059 Log (C)c (D)d
n (A)a (B)b
Eosel = 0,059 Log K
n
F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
ENERGI BEBAS (∆G)
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
W = -∆G
∆G = -n F E D G = - nFE sel
∆Go = -n F Eo DG o = - nFE sel
o
DG = DG o + RT ln Q
∆G = ∆Go + 2,3RT Log (C)c (D)d
nF (A)a (B)b
∆G = ∆Go + 0,059 Log (C)c (D)d
n (A)a (B)b
Setimbang ∆G = 0
F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
Soal Latihan
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Penentuan pH
pH = - log [H+] .
pH = - log aH+
Pt | H2(g) | H+(H+) | | H+(std) | H2(g)
H+ + e- = ½ H2(g) Eo = 0,0000 V
[oksidasi ]
Esel = Eosel – 0,0591 log
[ reduksi ]
E sel = -0,059 log (H+)
(H+)std
F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Contoh:
1. Diketahui suatu sel volta yang terdiri dari elektroda
seng dan elektroda hidrogen
Zn2+ + 2e- Zn(s) Eo = -0,76 volt
2H+ + 2e- H2 Eo = 0 volt
jika potensial sel ini 0,46 volt pada suhu 25oC dan
[Zn2+]=1M, PH2 =1 atm, hitunglah pH larutan
disekitar elektroda hidrogen!
Answer: Zn + 2H+ Zn2+ + H2
Eosel = 0- (-0,76 volt)
= 0,76 volt
F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
Hasil Kali Kelarutan (Ksp)
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Y
er
er
ABB
ABB
y
y
bu
bu
2.0
2.0
to
to
re
re
he
he
k
k
lic
lic
C
C
w om w om
w
w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c
Titrasi Potensiometri
0
40 80 120 160 200
Volume NaOH (mL)