Anda di halaman 1dari 9

,lK(lLI:a)l l A t H t \ i K h u s u \ 19 : l - 9 3 : Jurnrl KcdokteranGigi

1t 1crh t I kdn d t.J.tkotta UnitcrsitasIndonesia


lssN oriil-:16lx

PENGGUNAANFACENIASKDAI,A}'TPERAWATAN
MALOKLUSI DENGAN PROGNATIK MANDIBULA
PADA USIA TLNIBT]HK-EMBANG

Gina tr'laringkr*.Krisnawati**

*Peserta
Program PendidikanDokterCigi Spesialjs
Onhodonti
*lStaf Pengajar
Departemen Orthodonti
FakultasKedokteran GigiL niversitas
lndonesia

Cinr Ml|ringkB, Krisna$ati Penggunaari"accrraskdalilnr Pcfa\rahn MaloklusidcnganProgDaxk


MmdibulapadaUsiaTurnbuhKelnbangJunrl KcdoklcQl Gigi UnNcrsilaslndonesia2001. l0 (Edisr
Kllusrs) 92.1-9:12

Abstract

ClnssIII malocclusion wl ch causedb\ disherrnorrrous s.o\\lh of rlla\illi rnd nrandible.are


consrdercd nsa corlplc\ aurddimcu]l c sclo bc lrcrlcd Allhoughlhc.carc rnan]dcbtrlcscouccminSlhc
resulrand stabilitr of d1etrcalnrcnl-classlll nulocclusionis still a challenge1o be lundlcd. 1\4in\
onhodontists aSteeddlal lreatnrentshouldbc donc stnceearl] ageslo prcvcnl,nalocclusion becomlng
\rors(.*hich al rhc cndrrill needa surgicaltrentnent.TIis paper$ill d€scnbelhe lreatmcnlof classll1
rialocclusionon gro\iing patients\rilh \ariableof difficlrlliesmses Facenuskas orthopedics appliance
ischosento stimr atclhc gro$1h hc
ofma\rll rnd lo Inlodif\t 8ro\ lh djrcction of Inandtblc.

Ke\ r!ords ClassIII malocclusion:


faceurask.
onlropcdics progn.tliknundibulrl
trppliancc:

Pendahuluan bcrtambah parch. vang akhirlra akan


nlcmbutuhkan peta\\atanpembedahan pada
MaloklusrkclasIII yangscbagra| sad paslcDdc\\asa.
bcsir ditandaiolch disharnronimaksiladan Jocrdrphdan Turp.n b(rprndipJr
mandibula. diaDggapscbagal maloklusl bahwapora\atarrdrnr nraloklusikolasIll
\ang komplcksdan sulrt untuk dira\\'at dapatdrlakukandeDgan tlUuannengurangl
BaDIak perdobrtan tcntang hasil dan dr.kreprn.r slclctrl drn memb<t tktr
stabilitashasil pera\vatanpada maloklusi l. mrr|lgkrnrnJDtuk pc|llrnrbuhrl|\atr!
ini.: Selain itu. maloklltsi kelas III iuga nornal. menghilangkan hambatan
nrenrbenkan dampakpsikologispadaanck- pcrtumblrhanr aksila ke dcpan.perbaikan
anak maupunorang de\rasakarenaprofil hnbungirlollus:rl.pcrbarlanrstctil rairh
mukalang cekung.'' unrukperl(nrbxDgln \ang btrk
psrkososral
Maloklusi kelas III skelctal scnaun!ul n)cngurangr lcparaharr.eb.rgri
brasanramcrupakanmaloklusilang pxllllg porsicpanpcra\atanbcdah
sulit diatasi Ban\ak ahh scpakatbah\a P(raratln on"dontrl drni J:tprt
pcra\xtnn soblrkn\x dintulaisc;ak usta drhkt|kan pxdil pasicn dclam masc r\\a
dinr Hal iDl untuk mcnccgrhlnalokhrsr gigr bcrcanrpurdan nlxsagrgr bc.campnl

T€n llmiahKPPIKGXIII
t , ; t n . t\ t d r r t : < l , r l \ n \ a a r d t l

'
akhlr Scdangkan pcra\aIanorlopodlkdinl icbrl)kc alrrcnordan nraksrlaNlo\.rs dan
d , r 1 u rd . r I r | ' 3 n ] d a p a 5 r \ ' nl J r q l . l J l ,
p 1 " . . d r . . b , r l r r r r r l , ' l l r r . rk r l . t . I l l
lcngkapgrgi sulungi\a slrIa koopcralrf nlcnladr skclctal dan pscrido
(tiurgsioDal) r '
I l l r . d a r r \ l c \ , r n r a r . rn r r n . r r r r r l : r . l)scudo kclas III
b,ths.r .ibarran b(..rr nralollLrsrlrlas 1.. d r r l . r b l . r nl . r r . r r rh , r . . . r r r r r l r . r r r L l r h r r l . r
skclclal ditaDdar dengan maxrllan l. J,pr.r la.,r,/Arl.," 'i,4,,t'-,, n. 1
rcrroinilsnr R(bcrrpr Pljr)rlrrr .,lrb.rl lor.Jl prrIr.llrf. rr.rdr r." i|l.irrl
nrnggunrlrr , 4r" .rl rrntr.L rrrr.rgorek., b.r*.lrdlrr rtl s r l r r n u r ' trr r l . h - t . r p . n
pola malokluslkclasIII skclctalIni Tctapl ,. r. lll s l . l e t . r lr < l a . l l l < r . r o
pcrs\alan nnDdibula saia tidak cukup krrcDa kclrdakhamlorlisrm p.rtunlbuhtul
untuL ntengoril:r po.r.r rrrel:rh rrrrg r r r r k . . l :d r r r r r r l r J r b u i a , l c n g ar rnra r r d r b , r L
relrognati Aldt odopcdrl unrIl \.Irg prognJrr \,lcn-rur \4o'cr(. sLclerrl
Ir!Irprolral.r nulsrl.r antJrr larr -d.rLh krlas III rnl bisakarenaprognatlnrandrbuh
prottuclionhcadgc.r dcrrg..rrr dc..Lrr,r:rr. . 1 t. r . r . r . r r r r r k rr ( n g J l r J l r I \ J I r b I u . .
rrrk(rLrl ulrlr Pilrr \irl.. / ,..,,..,..
/ . " , r r , , , r . r n d r r r b i a . . L n r . rJ 1 . , r r . r 1 . . . . l t . , h . . r \ . r ' r r rr.) . l . \ , n . , , . o l r
bJr.JnJ-:.InJd.ntJI l{.7 . \1.. . ' | . r . . , 1 t . , 1 . r r r . , kl .l . , . r \ r h . III
L.t','n,t,' d nJtu /({,/l l.rsrb l r ' r . , r J . r p . rrt Ll r . . u hp o b \ J r l u LJlornpu^
borlirngsl scbagai splnt nraksila Ban\ak \ . r . r r t Lrrr r . r l ' r l ur u r n r . l r r r d , h r l , rI ! b . . 1
pcncLlixn ncngalakan bah\a efek ckspaDsl bcsar dari normal- kelompok B. \artu
oleh llMlr \ang mcmccah srstcrlr sulura rrr.rk.,h l i f ' r l rl . c r l d r r i r n n n r ' n t . r n d i b r r l . .
nakslla aken ncnpcrkuat cfck ortopcdik nornral. kclonpok C mksila dan
d.rfl /:r,,r,1rr \ir|nIr urr, il||rJrr /(l// nrandibulanomral K.lonpok D. \ai!u
rtrr .inJ. drpcrlulrn hrl.r t.r1..Jr maksilalcbrh kccil dari norural.sedangkan
d.lrrprrr.r rrtrk.rh rr.rlr rr,r.\rr..rl rrr:.rJrbul-r lrbrb b.s.rr drri norrnrl
Dalam hal lni. pcnggunaanlacend\k dan krlor)rpokf \irtu mrLsrlJ drI Inndibula
liVh dapat dilakrrkar tidak bersama-sama lebih besar dari nornral. keionpok F raitu
IrrgJrrn||rgl(irdJaI .l(iclal manJ \Jn; Iul.rlil d.r' IritrdrbulalLrranld.:rrrIorn,al.
nren\cbabka.ikcadxannaloklusi kelas lll kclornpok C \: lu mxksila Dornal
Profill .cprrlr r:rry Llrlutrp( . r r : r r r d i l - r kr l' ,. 'r r 1 . h r r r r o r r r r .DLrl - . k r t r r r . r h
Jcong . dkk berpcndapat untuk hasil \ans kelompok ini. kasus maloklusi kelas lll
oplrrrrrlprdJ korrl':r nrrlokl...r lr.r. 1.. \eng drscbabkanpcrlumbuhannnodibula
\ J n g d r . r b J b l : r no l . h r . 1 n r . r I n J l . r l - rang bcrlcbihanpaling ban\ak drtenrukan
scbcikn\c dilakukan pada saat usia 6-7 rlclorrrl'"1 \t. Jrrlrrt. .l.rr,r.r kr.,r.
r l r\ . r r J l , u l h . r p ( n d J p r l
t J h . r n . . o r . n l . r 'a. h rnaloklusrlelas Ill dengan maksila \ang
korcksruntuk protraksinuksila scbaikn\a rcornK(c||oJn fornrSr(Kcronrpor( t'l
dil-\.rl.tr .ebrlunt u:n l, tJhun .rr.r-.
-1 dJlr,\it sJb!l lt ,rrrrr,.r.rrkip..r..rl, r-r,
pcfiunrbuhan pubertal':r
Padalaporankasusini akan dibahas
tentang penanganan nnloklusi kclas III
prde p:r.rcnu.ir trrntbrrlt
'

l.nrbrng d.ngJrr
vu
nrcnggunakanFaccmaskgllia ncnpcrolch
rntcfdigrtasl \ang balk dan ncmpcrbarkr
frr,tg. i pclgrrnralrrrl.clirligu\ rn(Jup.rbJrlI
cslclls
GanrburI Eurparlanasihrbrurganskelelal
naksiladar nandibrlap?danalokhsi skel€tal
kclaslll \rng pa|ngserimS ditunpr'lA)
TinjauanPustaka Maksill nonurlclurrnrndibrlaptottu.l4l B)
i\laksrhrfrlrLrldiu mamdrbula nonnal C)
Nl0loklusr
kclaslll ldalahsuatu Nhksrhdrn rurldibulanonnal D) Milk-sila
nulr(lJ-r rJhxrrgdJn4rn lclJL Inrirdibul. rcttuklll d,r1 ]nla]ndlbula
fotrtkled

Tcrur IlurialrKPPIKGXIII 92i


i'en?gu,odt I a(.nasI ttrta,t |er.\QtdD \tdi.)Ilr\t ttr,.rao ptu)!,dnt \rr,tlttL)rta N.td | \td T.lnthuh

Menurut pcnclitran Elljs dan bcsanr\a cro\ding dan kcsllllctl|siln


McNamara temvata drdapatkan65-67,1, lenekungergr.*
pen\ebab maloklusr kclas III skelctal Pera\\atan moloklusi kclas lll
adalahpertumbuhan nraksila\ang kurarrg drlakukanbcrdasarkandiagnosis.kcparahan
dar|normalatauma\illan rc!.ognattstll maloklusr_dan keadaan tumbuh kcmbarg
Diagnosrsnralokhrsikclas Ill pasrcn Bebarjar altcmatrf pcre\atirn
drtcgakkan bcrdasarkan anlDrncsrs. nuloklusi kclirs III adallh pcra\\rtan
pemcriksair kltnis ckstra oral dan irrrru orlopedlk. pcra\\aIai ortodootrk kanruUasc
orar. p<mcr rLsitn rtdrogrJfis.,lng.ro.rJ hingga pcra\1atanoftodontik dcngan bedah
drn nrodelsrudl ofiognatlk- '
Bcrdasarkan anamncsis dapar Pera\\atan kelas III pscudo pada
dikctahui ada ttdaknra rlrrarat kchrxr{a .
prlnsrpn\ a mcnehrlanqkuhambatan oklusi
dcngannlaloklustkelas lll MenLrnrr \rng nrcntrdr pcn\cbab grgiriul silarrg
peDelltianYan dan Rabbie.sebagianbcsar :trrlJJor .{rJI \.Itg Oitp-t dtg IJI\Jn
pasren dcDgan pscudo kelas III troa( Jdrldh Inclrncdbjr. p.rrL ,rht JnoLl.nu
menlpun\a ri\l?]at keluarga dengarr lcpasaD dall alal orlodonll cckat Bila
maloklusittpc int nrasn ada pertuDbuhan.prinsrp pera[a1a:t
Pcmeriksaan kllnis ekstraorai pada adalah mcmodifikasi arah pcriumbuhan
pasrendcngann1aloklusjkelas III pscudo Drandibula.ekspansidan protraksi makslia
nronunlukkan \\.alahpasicnttunpakDorDral scccraorropedlk atau kolnbinasi kcduan\a.
pada saal relasi scntrik Iclapr rrukn akan scrtopcra\atrDmtolirngstonxl
)cdt(rt trmpak cekUntprda:.trl plrs,(rl Pcra\\atan\ang dinrulaisoiakusra
ollLrsr\e r k. Scdanu|J prda p,r.r.rr .
scclrnr mungkin akan nrenghasrlkan
dcngannaloklusi skeletalkelas ljt. profil
lir uhrhJ| .lrlrrrJ \rng JJb,l
muka tantpak cekung. bibtr atas \ars bjsr- M c r u n r . p r o t r n .p a d J
u . n d c k b. r b . rb . r \ a l ,\ J n g o , . r d c , . . t o p . J tulak-anak de|gaD defistcnsr maksila.
dlil 5lngrr illttl :.t31 pJ\t.1. pera\\atan )turg
b c r b r c a r' 'a' '
diarlurkan adalah
menggerakan maksila lebih ke posrsr
PJdaperlr(rrl<ian Intraoral ,.1g, antcnor dan
_ Infcrior. sckaligus
Inslsrl|ahingbit\\ahr(lrustfddn!tpt Inststl llroDtngkatkan ukuran maksrla karena
raDang atas protrusi\e dan biasan\a tcrjadi penanbahan tulang dl sutura
terdapatgigitansilangpadagcligr antorrcr posrcflof
maupun posteflor pada bcberapakaslrs Padaakhir I97(!al. Dchire dkk dr
Jartk glgrl maupllntumpanggigr bcrrariasr Pcrancis mcnurrjukkan bahrra perscrakan
dan \ang kccil hinegatorbalik rJK: J a( uclitn drprr di!rpJ, d.,nqarl
Airalrsrs selrionrJrpJddInrlorl,r.l rc\ersc hcadgeirr.llke pcra\laItut dtftu]at
kclas Ill ftenunjukkanadan\a malrelasr pcda usla dini Hasll penclinaDr\iL
rahangatas(\'angdttuDjukkan ienqaDsudur nr€nuniukkaD bal$,a reposisimaksila ic
SNA) dan rahang barvah (ditirnjukkar dcpan bcrhasil dilakukar scbetum usie 8
dengansudur SNB). scbinggapcrbcdan l : r l I r n l c l J l r r5 J r c l 3 hr r u l , ( r ! i r J i r n , r , r l
kcdua sudut (ANB) mcmpun\ai Dih ..i.Iir ,l1odo||l k bu,.rrrrr lil-rn hisrr dr .
negalrl Sudut gonion rang ccnderrlng pcnrb-rhan rLr lctil :r
.
normar hlngga tumpul (>j-']0)- dclniktall Plranti protraksi maksriadigunakan
JlrgadcnlanIVPA reDgcenderung nor,,ral .
untuk mcngalaslpcrtLrmbuhan maksilaranr
hrngga lebihLccrldarinormat i'
kurangdcnganlaianmengg"tukl"n*ui;,ii
Pemeriksaan fungsjqnalmencakup ke depan pada pasicn dalam masa
pemenksaan TMJ dan pemenksaan postsr pcrtumbuhar Piranti protrakst maksilii
rstrmhat dan interkuspasi ntakslmal \ang ntcnggunakanpentcngkaranpada
nlalldibulidalan arahsagltal. !e(rkxl dan t . l . r l . r J r , . o r r p r ^ r r . r r t j ,hr ', ' J d , i . i r
transrersal Jl.l
ra'"ersc pull headgcar. densaD dcsarrrang
Pcmcriksa:rnmodel studi untlrl lofkcnal\eilu lilLcr?d.r/r dar| pctll
mengctahrioklusigigi. analisisukurangrgi
oan anallsrs ruang untuk nlenghituDg

9)6
T e n u l l i n l i l hK P P T K ( iX t i r
( i ina.\ Iatngka. KnrnatNart

Koftponcn terakhir dalam


lolenatk adalah elastic troction
locczork mencmpel eral pada wa';rh
dengan menaflk elastik dari hook pida
molar band kc crossbardari lacenosk
UmumD\ad,guna!.an force rang besar.
brasanlr.dcnganclastrk5 li . 14oz. srcara
b'lalcral-.alcumenurutTurlcl sckurangnll
force450 I untukmengiasrlkan pergerakar.
Osnrhar2 Facenask(Ratlcir8anPelrt) AlTa'rldl
dep.n H)Iampak B€laklllgr onopedi\dafl maksrla.' Force\ang lebit
ringandapatdigunakanpadaperiodealval.
l,dcenas* srdah dikenal scjak tcrapr force sebarkn\adiongkatkanbila
oasion tclah daoat nonvosuaikandiri
ll00 rahun \ang lalu Delaire lemudran :"
mempopulerkan kembalialat tersebulpada denganalattersebut
s€kitar tahun 70-an, yang kemudian
dimodifikasi lagi oleh Petit pada tahrn
1981. Penl memodrfikasiFacemasldarr
D€lair€denganmeningkatkanjumlah force I\. At)l
i..d"".\
lang drgunakan,sehingga mempcrsrnglat \{"rf-
t ',e' ,-v
waxtu oclal{atan.'
lAcena|k dar Petit mula-mula
.,!s4..
dikonsrruksrberd&sarkanbenruk $ajah
masing-masing pasien, menggunakan 3. Facemaskr''
Garnbar
batangslainl$s steel bulat 0.25". tenpat Untuk rnendapatkan hasil yang
mcnempclnlapad pada dahr dan dagu optimal. McNamaramenganjurkan pasien
pasren Screlahitu. Pet[ memodifikasi l.gr untuk memakai lhcenask selama24 1am
alat tcrscbulmcnjadi)ang saatrnrlersrdra penuh.kecuahpada$ahu nrakan Pasien-
secarakome8ial (produk dari Great Lakes pasienusia muda (5-9 tahun),seharusnya
Orthodontics, Tona$anda, NY). sehingga kooperatif dalam hal ini, apalagi bila
mengurangi banlaknla \ralnu di kursi gigi dikatakanbah*a pemakaian24 jam hanla
\arg drbutunkan untukpemasangan _
alaf selama3-5 bulan Padapasienyang lebih
V0rsr terbaru darr Pelit terscbut lus. pemakfrau I hari pcnuh lrdaklah
tcrdiri dari 2 pay' )ang berkontakd€ngan munglin..iadipasrcD diiirslruksilaD
untIL
Jaringanhrnak di daerahdahr dan dagu nemakaialat sepanjang \!"akukecualipada
Padtcrburt dari rkril'k dand'lapisidengan '
waktuke sekolahatausedangberolahraga
busa lembut-vangtidak menyerapcairar. Turlc) rncngar)turkallan)apemakaran ala(
mudahdrbersihkan. dandapatdrganu-garrtr pemakaian headgear
sarDadengan cenrcal
Kedua pad dihubungkondengan surt-.
vaitu l4-t6 jam sehari.'" IdealnJa
framaw t dt midhne yang terbuat dari [AcLnotk dipalai sarnpaiterc]paro\erJct
batAngslarnlcsssteel bulat dan bcrlontur politif 2-4mDl Padasaat ini. penrakaian
.l-i- donganbautpadakeduaujungnl-adan malam hafl saJadlanJurkansclama 3-o
dapat disesuaikan tingginya dengan bulanuntukperioderetensi.
keadaanpasien. Telahpula banyakdrketahur bail\a
Pada rengah-tengah fiamework pengaruh paling besar dan pema.l€ian
midline Ierleuk crrrsD4r. terbuat dari faceno:k terhadapskeletalterjadrpada
stalnlesssteel 075 . !,ang menempelerat usia muda pada periodegigi bercampur
Dada framelvork utama melalui satu sel (Ml\ Dcuuuon).' Teraprpenelnran baru
scrc\\. dengan demikian memudahkan olch Kassisjeh (1996) mengatakan bab*a
pcll)csuaianposisi crossbardalam arah perbedaan rang berhubungan dcnganumur
vertikal. Ujung crossbarditekuk d€n dalam hal respon terhadap protraksr.
keamanan paslen._
temyatatrdak bermslna untuk pcrgerakan

xlll
Tcnrullmi l KPPIKC 921
t'ensguhaanI;acenatk tlalant Perawatanl\'latoklusi(lenganPrcgnatik lrlandib lapada Usia'l'umbuh

naksih atau mandibule dalam arah pemeriksaan ekstra-oral terlihat vrajah


" mesofasial, simetrisdan seimbang.dagu
horisontal.
Dalan memproiraksi maksila. lurusserta lurus
scbclumn\a krla menentukan Ierlebih
dahulu epakah akan memprotraLsisaja
ranpa rda rolasr. ataukahbila memang
rorasrdihcrapkan.apakah rotasl malsila
tersebut clock\.'ise.dowtli)arcl atau
.rtLnltrLht&i ir( u!1word. Mtinurut
pcnelrlian )ang dllakukan oleh Toros
Alcan,dkk. roEsl naksila ,pword selama
protraksiadalahefel sampingyang paling Gambar4. Benh* ajal penderilasebelum
tidak diinginkan pada penderita muka perartaum
panjang karena cenderung nr€ngakibatkan
'
bcrtambahnva dimensilcrtikal Pada pem€riksaan intra_oml.
Berbagar srudi eksperimendar) kebersihan mulut sedang, jaringan
klinis ten!,!ng protraksi lompleks periodontal baik, gigi 35 goyang,
nasomaksiaris rcmyatamenuoJukkan bahwa kedalaftan palatum sedang,lidah sedang
rotasi malsila upward dan .lbrward dan Gigi sulung yang masih ^da
rorasimandibuladowrTuard dan bo.lcaarcl 53,63.74,75,84,85.Gigi 15, 13dan 24 bant
lcm\ atlr telap ndak terhindarlan. Delaire setengah erupsi (partial erupD- Gigi
Faccmaskvangmenggunakan penjangkaran 18,17,23,21.28,38,31,47 dan 48 belun
dahr dan dagu. dan modifikasin'a oleh erupsi.Terdapatkaries (iritatio pulpae)pada
Petit. temyata menunjukkanrotasi maksila 16. HubunganMolar pertamatetap ka.dan
upwad & foruard dan rotasi mandibula dan kiri dalamarah sagital kelas lll AfigIe
doi,tkward & backward. Kambatu d^n SedanghubunganKaninus tetap kanandan
Nanda- dalam studi binatang, salng kiri dalam arah sagital b€lum dapat
merldukung hasrl balwa kompleks ditentukan ka.rcna gigi Kaninus tetap
mrdfastal dari Mrcaca \4ulafta dapaL RahangAtas kiri baru erupsi, yang kanan
drgcrallan lc crltcnor olch nrodifiLrsi bahkanbelumetupsi.Jarakgigit (Ov?rycl)
sutuml.lctapi rolaslmsksjh rf4tohl lerxp negatif 3mm- tufipang grgrl (Ovefiile)
:'L' Hata dlk dan ltoh dlk positif 4 mm, dengangigita.n silang pada
tcrjadr
mcngatakrnbchqc .r/ft.' protralsi )ang regio anterior mulai dari gigi 12,11,21,22
diberikal l0 mm di atasFHPneny€babkan dengan 33.32,31,41,42,43. Garis tengah
rotasr maksila Jownuard & bacfuatd. geligibawahbergeser ke kiri 2 mm
dcnganpcrgerakan naslonle sntenor. Dt
sanpingitu. forceprotraksiyangdibcrikan
5 mm dj arasbidangpalatalmenyebablarr
fombrnosrpcrgeraLan. tbrtanl paralcldatt
rclasi naksila clownwaral& backward.'
Padaaplikasrklinil tcrapi dengan
Faccmask direkomendasikan bahr\atarilan
clastrkdiaral[an lebrhLe ba$ah sehingga
krr,rl lidrl mcngganggufungsrbrbrr dan
efck sketctalyrng LeljadiadalahuDlrrk
mengitasr kecendenlDgan rot$i maksila pera*ala!
Carnbar5. Oklusipenderilasebelum
bcrlalaDanarahjarum tan1.-

Padapemeriksaan fungsionaltidak
KasusI tcrdapat gangguanpada TMJ, Gerak buka
tutup mulut norma.l, terdapat hambatan
Pasicr)laki-laLrbcrusiaq tahurr oklnsi (blockikg\ pada 12,11,21,22,63
dcngan krluhan gig' ba$ah maju. Pada dengan33-32,31 -41,42,43.Pola penelanan

921\ Temu llmial KPPIKG XIII


Gina \litnEka. Knsn8 aIt

dan pola pengucapannomral.namunpasien gigr rang bclummenutupsempurnaCrts


mempunyai k€biasaanburuk menggigit sulLrng )€ng masih ad:.
bibir atas 5l.o.lo5,74.7r.84.85 Gambaran anaroini'
Sefalometn sJp(dr Nn:al
men\impulkankasusini MalrelasiRahang ( ond\loideus dan Coronoidcussen:
Kelas lll dengan maksila rclrudcd dan Ramus Vandrbula dalam balas-bala.
mandibulaprotruded,profil skeletaldan nonrurl.
Jaringanlunak cekung dimanabibir atas Dafl analisrs perhitungerl
dibelalangEJine 2.5 mm dan bibir bawah kebuluhan ruang.disimpulLanun(ul ridal
dr doparE-liic 4 lnm. dilakukairpcncabutan
Cambaran prnor,ntilmenuniullan
roJ bcrr. grgrtetapoanma.ihrdrrrrr .rker

4 bulanPerawatan
drr Setelah
Tabel1. EvaluasiScfalornct.iScbcluur

SNA 82" 8l' +l r f


SNB 80' 8i'
ANI] 2"
+ 1 2 . 5n t r
87" 81 9i
0" 12' .l +l r '
1,0' i2' +E"
l2l" ]]]' lit'
5N MI :12' 11" t6'
I]I I lt0" 120 t 2" +],
UI SN 2li l2t'
IJI,NA

Po NB I
I ].MI 8.1" 80'

I-I NB 2 nxn
l0l l2llnnn
I MuLr TdNdh rjyo
I MulJ lldtr.dr i ri, t)yr
2.5 nnn

OI.SN 12'

Rencana Perawatan Prognosis


.- Rcncanapera\ratandibuatdalan i Prognosis pada pasienini cukup
r.rlup \.riru pad:l Iahapp<nanrdprsr( baik-karcnausia pasrcnmasrbdalamusia
Jrn.trLrk.rlan ur)tLl menghihnglJl petumbuhansehinggaarah pcrlunlbuhan
kcbrrsaaI' buruLnrenggigilbibir a(asdan dapatdimodifikasi.dar lirgkat koopc,atif
pasicn mcnggunakanFacemask (12 pasiensangattinggi karenaselain pasicn
rt dcnganluJUan
rarrr./har nrcmodifi
Lrsrarirll ncmpunyaimotjvasrrang kuat. oraDg1ua
pinurnbuharRahangAr:r. ljnrnr scn:. pasrcnJugasangatmendukung.
dilakukanobsenasi
Pdda lahap leduo. dilalLrka r ProsedurdanKemajuanPerawatan
pflnasdngJn aldt Onhodor)tikCekal dar PeraF'atan pada bulan pcrtama
Llastrl kelas II) ldrmulai pemasangdr, pasien mcnggunakanFacemaskdimana
braket terlebih dahulu pad! padal6 dan)6 RA dipasang Vobr Brnd
33.32.31.,11.42.43). lubc senr (lasuk \ant' drtsunalan
i l/
2oz.

Terrullniah K?PIKG XIll t)t


Ptugnatik l\landibula pada tisnTunbuh
PenggunaanFacenaskdotari l'eravalan ^lalaklusi Itengan

overbite+ I mm, hubunganMolar kelasI


Anqle namunterbentukspaceanwa 32 dan
33 serta42 dan 43 sebagaiakibat tarikan
claslik ketaslll. UnruLrru padataiap rni
pemakaianelastik k€las ttl dihentikan dan
dilalarkan penutupan spac€ yang t€rja{l
dengan mengikat ser€ntak g'gr
33.32,31.41,42,43 .

Kasus 2

Pasienwanitausia 6 tahLrndimjuk
oleh dokter gigi Puskcsmas untuk
mendapatkan Perawatan di klnik
OrthodontiFKG-UI karenaterlihatggrtan
Elastik YangdigunakanPadabulan silangpadagigigeligi arteriornya'Nampak
pro{ll 1\'aiahpasienlLrruscerlderungce(un.-q
keduatrcnrngkatm€njadi4/16- 2 oz dan
pada regio l/3 tengahdan bawah
hasillang djdapatadalahgigi arterioratas -
Pada Pemeriksaar intra orlrl
lela| edge to edge dengar glgr irrlterlor
dijumpaigigi 51.52,61. 62 vangtedetak
ba*ah dangrgi Molar RA terlihatbergeral'
cross biie terludap g,gr gellgr anterror
kc anterrorsehrngqahubunganMolar
ba*ah. Reqio posteriorkanaDdaD kln
lnenladiionjollaNantonlol qieiiannva toniol-loniol Relasi molar
iLilurrgmesiokl,rsi. Cigi 36. 46 pafiial
erupt.
Sebagai tahap a\\al dlupavaKan
-pasrencross blle y:rng aoJ
unluk menealasi
Berhubung datangpada fase alllr
eier bercampur maka laml buall:rnaldl
initro tepusan benlur eLspansrrgilal
Nampakn\aPencgunaall alal l \uran^
oerh.1.il.krre'la I'orcksi\and drh:!s'lran
bulan
Ganbar8. Oklusipendcritasetelah hanya mampu nencapai gigitan edge to
keduaPetawahu edgedi erterior.
Setelaheigi 16dar 26 lunbuh datr
H:sil r,:rngdrdaprr Pada bulsn bisa dipasangkan molarbend.pasicnNul'r
NeLr!.1 uerl\\alrnxdalalr Siy anlerlor1ta5 diralvat menggunakanperanti FaceDlask
, : . ri,droepan ercia_ler.ofbrlvahharr\a kombinasi dcngan RctPi'l Mdxillar)'
'Jn I
s-r, -l rarrqnrsihedgcLo. dgr dcrl
i . " e ' o . r . t - ' a ndgr P r n a k lm n a ' r h4 l o - )
oz d.rnr.rulaidrlakukan perrrasangan bralcl
uadx j l l ' . 3 J . 4 1 . 4 , ) . - +
d .
c 1n q n nA \ I SS
elastik Pembahasan
iound .014 + Multiple loops dan
kelaslll Kasus maloklusi xelas III Pada
Tiga mirggu setelahbulan ketiga
oa-r.n Lc-l ildalallmaksilaretrudeddarl
pera$atandilakukan penasa[gan braker marrdrbuh prolruoed Dari arrilllsis
R A o " d al l . l 2 . ' 1 . 2 2u n l L rnkr e m b ugarl g r - 5efalomelnl.oesrrsudutANB
o" drn ?rrv
giqr 'erseoul/everrs. derrganAw 5\ Wilts aP\raisal sebesar -14 mn'
Round.0t4 + Mulitiple ioops dan tetap Mengitgat pasienmasih dalam usia tumbuh
dipakaielastikk€laslll. kembang. nrakadrgunakan Facenlask untuk
Pada bulan keempat Perawatan' merangsang perumbuhanmakslla sekallgu5
Lrsrl\anp drdxpar adalaio\erje{I Snrm

Temu Ilniah KPPIKG }1lI


930
t;rtd \lttnLld knrkrtutr

memodifikasi arah bcrtotulTahip alrgrlngdrlllnjutklnscrfrng


nlandrbnla dci)gar crupsr .qr-qi :l-1. ii. 11. 4i
Dcnsxn Nmbuhn\a nraksrla kc RcnlLrdran drlarriutka!l dcnuln pcmasangan
depan. sccara lrdak langsung terJadi pula hr.rkt 1'11; . r;. .Irt(|| r .rlrc \-Jt .rl
perubahan pada dentoal\colar \ang pasrcD menrasuli talap rctraksr anle or
mengakibatkan gigi anterior RA \rng ba\ah sanlbil mclgobserrasr pcrtulnbuhalr
scmula rrorrr/ra ternlata bcrgcrak ke grgr l-l dan 13 Pasrcntctap rr€mak3r karct
dcpan derlikran juga rnolar RA sehrngga c l a s t i k e l a sI I 1 .1 / 1 6 . 3 o z
hubungan \'tolar \aig ladrn\a Kclos Ill
Angle krni nenladi KclasI
Pcrubahanlniu rang terladr scba,s.rl Kesimpulan
akrbel pcnrakaian Facenraskadalah ntuka
\ang ladinva cckung menjadt kon\,eks Maloklusikelas III biasantaterladr
d nrnJ brbrrrtrs rcrh.lCap L -lrnc ddI| . i karcna ketidakharmonisan pertumbuhan
nnn menladl+2 mnl Draksrla dan mandibula. Dafi bcrbegtr
Dcngan b€rtambahn\asudut Y daD rr.isr pol.i .l.l(l.ri 'raoklu.r k.la. 1..
SN MP mcrrurlukkan bah\\a Ellrs dan Nlc N-amaramencmukan6i 67
p.rtunrbuhan rnaDdrbula kc lnlcrior.nanru|l 'll, pen\ebab naloklusr kelas Ill skclcral
PrDtangrnandrbuh telap dalr nklxr.rsi l- | adalah pcltLrnblhan naksila vang kurtuts
\'1P berkurang karena tcrtahann\a dxn normal atau ma\illa reinrded Olclr
pefiumbuhannardibula olch chm cup darl karena r1u scbagai pilihan pcra*at r
Faccmask ban\ali digunakanalat Faccmask
Walaupun ada perubahan pada I'acemask scbagai alat ortopcdik
nukslla. rdio ringgi nukr tengah dan akan mcrangsane penumbuhan nraksila
ba\\ah tidak bcrubahHal inr nembuktrkan s . l a l t u r r .r n . . o J i f i l a s rr r u l r f ( r t n r b u l r - . .
bah\\i penakaian Facemask lidak nandrbula dengan mcDgakibatkan
mcmpcDganrhrhubungan\eft ikal pcrubxhan\ang posltif peda penamprlan
Sclclch -l bulan pcra\ratan. has lestetis)sccara tidak langsung
\ang drdapat sangat mcntuaskaD paslctl Prngj urJn !ac< rru'l o-p...
besena kcluarga dan mcnlbuat pastcll d r l o | l r h i r u .di c r g r n J l i r l . . e p J n rR M F
mdnladi lcbih semangat dan rqiln untuk btla tcrirdi diskrepansi maksila arah
datang kontrol Hal irl saiqat trans\crsal Efek eksparrst\eng didapat dan
Drenguntlrngkanuntuk lncndapatkan hasil RME akan nicnpcrkuat etek ortopcdik da
ralrg lebih brik lagi serta tujual pcra.nata Faccnrask.
\ ang dirngiikaD dapatIcrcapai
Kasus ke-2 rncrupak.iDrnalol\llrsr
kclas III dlngan maksile nornral dan DaftarPustakn
mandibulaprotrudcd I he Wttt dpprtnal
5 nnn- U I SN = 97' dan IMPA= 90 I Can4fieil PNI Tlrc dilcnxu of classIII
Pada pasren inr digunakan Faccmask lreirtnrcntcarh or lale .1ng1e orth.&)t11r!1
lorlrbrnr.. dcn"rn R:pr,J Vr',rll.rr. l 9 8 l 5 r 1 1 5i 9 l
Ekspandcr \aDg dibuat dcngal dosign 2 \Ic Nirrrlr JA An onhopcdicirppro&hro
khususnengingatgigigeligr di rahangatas lrc lrcalrnenr01 classll1 nrNloiclrsionxr
\ c r r t p i l l r . r r l - . . , - , , l ' , X -' ' \
nrasrhberadapadafase giei bcrcanrpuf.
603
RNIE digunakan untuk ncngalasr
I Ribrc ABM Gu Yau Diegnoshccriterir
grgitaDtontol-lol1ioldi postcrior kanan dan
lbr pscrdo-clilssIII rnalocclsion .lD /
J ' r . . < t a . r l r . r kn r . n J n r o . tr ht L k u n o p ( o r l Orliol l)<,"i.nr Ofiho?)000 ll7 | 9.
Facenra.LSet<lahg.grlrrrrrhng dr anrcrro .1. B,rcettiT. Mccill J. N{c\Jarnara J: Skeletal
bc .isrl dralasr. pemrktra|l I'acentesk eflecls of carh treatnenl of Class III
dihentikan dan pasjen nmlai tahap ruHlocchEion \rith rna\illan c\pansionald
- )'tt. I 't I
penrakalantlat cekat l,r.e-lrl.^t'llcrlp\ l-
I)lrrnrlal dcngaDpcmasanganbrak01 (rrlrrlr l!98 lll lll - r.ll
prdJ ,'r!r J)tfli, h.r\Jh \rng ..Jrlrl

TcrmllrDiahKPPIKGXlll 9.i l
l'a.eDn\li.talart P.ttrtatatl \ldbkitN l'tgdn l'n!dtti \lattdihttld ldda | \!a lnilhth
Pen&nradn

lrcalrrrc'rl t5 l \ \ c c d C l l r'rrkdl t)rtholonltd 5l


JoondephDR Earl} onhodonti€
.)n .l ()rthotl Denhla. orth.P L o u i r \ ' t o s b \ C o n r p a n \ . 1 9 6ral 5
( , _126
- Yan (l Rabie ABi\4 Ccphdorlclnc
l99r 106 199 200
McNarnan JA. Brudon WL, a)/r,otlo,/tr chrr:rclcnslrc of pseudo clrss lll and
ontl otthopeli. lrcanen| tn the tt\.l skclcli)l clirss lll r|aloccltrsiol / ( /r1
,bntrrton |t' ed Ann Arbor: Necdlxrrn ( . / r / h r 12 0 0 0 l . l : I 5 I ' 1 5 5
Prcssl9')4:l-E l' Jlcobso A. E\:llls WG. Prcslorr Cts.
Alciru T. Keles. A. Encrdr N Thc Sirdo\\sk\ PL Mardibrrlar prognrllrsm
effccrsof a urodrfiedprotracliorr beaclgcrrl Irt .l t rthtxl l')1-+ 66 lltrl]\t
oD rra\illa::.lrr../ ()/lrorl l)enk)ltk Otlhrl 18 Prollll WR f:iclds HW ( nrt.r,/rtul\
20(x)ll7 27 lli l)rlhothrttit\ St Lours ('\' N{osb\
C o n t p a n \ . 2 0 0 0l 1 l - 2 l l 2 i l 210-
E Su lh. SW. Englrsh.JD: Onlrodontrc
212.2i r)'212. 2'7 (:')19 1i6
correctionof a ClassIII aloccluslo m lu
adolcscenlpahert rith a bondedRI'E and l9 Nanda. R: BiornechaliQl ard cllrrcai
p.olraclion Facenlask: lrt I l,lhotl consrdcnlions of i modificd prolraclron
DenlotA. )rthop 1999I 16:l?7 -llJl h q r d g €n r. l r , / a ) / r ? o . /l t ) 8 { ) l l t 1 2 5 - l l 9
Macdor)ald.KE el alr Ccphalorrctric :0 Slrggers.J A. el al Clinicalcotsrdcri(rons
in tlreuseoI Prolractjonheadgcar: J( a) 2a)
changesafler thc correctronof class lll
nirlocchrsion \Illh nu\illir\ 1 9 , 122l r ? - 9 1
e\prrrsiodfaccrrask ll\c.ip\. l't J ()rthntl 2 l Ngan P. Yir C l E\alMlronof trcillrnenl
Denk'ldL Orthop1999Il0 ll -21 aod posllrcalrllcrl{ cllangcsol prolrucllon
l 0 McNanara. J: Ma\luan lranslcrsc Fac€nrirsk lrcrlrncnl usrlg tlre PAR rndc\:
(r'11! ])entufarorthtl) lrt .J Otthu(l l)ennrn.
dcficienc\::.lrr../
- (r1ht)p)t)l\t)IIll 1l.i - l:{)
2000I l7 i6l 570.
ll Ch n YS.JeongSG.Ro$ J hc YangS A 2l Baik. H.: Cimical resuLlsof lhe rrurulian
lle$ rpp|iurcefor onhopcdiccorrcclronol prolmclron in Korca clxldrc|: l,' ../
class ll1 rnalocchrsiorr..r(l) lr99 :l ththt\l Itulr)/11. a)rrr), 19t)5l(1858:l
t2toi - ?ll 591
12 Gnber TM Va arrsdallRL Orth.dantk\ ll Filho O G . Maqro..q . FrlhoL C.turh
Pfln.|pl.\ and lc.hnnltk{': l Ed lrealrltcnlof lhc classlll nralocchrsron $rllr
.ftrtht
Mosb\-\'car Book 199160_lt5 rlpid l\rlhn e\p nsion :rrd rlr\rllrrn
ll. Korda E Aoba TJ Non surgical trlr(i prolrircriort. .lr, I Orlhatl Dcnlt)ta.
none\lractionuertrncnlof skelclillchss lll Orlr{)p1998llj 196-201
opcn bile: ils iong-lcrm slabilin .lr, ,/ 2.1.Ngan P. el al : Soll lrssle rrrd
Ortha(] Dentolik: O hop 2000 ll'7:1('7 ' denloskclelalprofile chanlles ilssocratcd
2117 \ritlt ra\illrlry e\pirr)sronand protracliorl
l.l \lo\crs RE Handhookol orthada tk\ lrerdgcrrrrcirfinenl..]r,i Otlhul Denhfu-
()r/rrf l9ro I(){):l1l - 1r)
Chrcago Ycar Book M€dical Plrbltshcrs
1 9 8 8l l l ' l - 1 8 . . 1 l 0' 1 1 9

j
912 Tcru Illnirh KPI'lK(; Xll

Anda mungkin juga menyukai