NRC Weekend Zaterdag 28 mei & Zondag 29 mei 2011 NRC Weekend Zaterdag 28 mei & Zondag 29 mei
NRC Weekend Zaterdag 28 mei & Zondag 29 mei 2011
OPINIE & DEBAT
Heus, Grieken werken
41 uur per week en zijn
niet verder uit te persen
De vooroordelen tegen Griekenland hebben groteske vormen
aangenomen. Welke Nederlander heeft drie banen om de eindjes aan
elkaar te knopen? De gewone Griek krijgt de rekening betaald voor het
falende beleid van de Griekse elite, betoogt Ingeborg Beugel.
V
oor hoe de meerderheid
van de Nederlandse media
op dit moment over Grie-
kenland berichten, is maar
één woord: hetze. Van al deze arro-
gante dommigheden vol Nederland-
se superioriteit- en onderbuikgevoe-
lens spant De Telegraaf de kroon.
‘Hoppa, uit de euro. Burgers willen
niet langer opdraaien voor spilzieke
Grieken’, kopte deze krant op 19 mei,
naar aanleiding van de uitkomst van
een Telegraaf-enquête onder ruim
11.000 deelnemers. Of neem de kop
‘Weer miljarden in bodemloze put’
op 13 mei. Blijkbaar werkt dit soort
nonsens. Inmiddels wil 58 procent va
de Nederlanders geen cent meer aan
Griekenland ‘geven’.
Voor wat het waard is: de gemid-
Illustratie Riber Hansson
delde Griekse pensioenleeftijd is nu
bijna 65. Grieken die ik ken en die
vroeger hun pensioen opnemen, krij-
gen meestal tussen de 200 of 600 per
maand. Van vervolgens op je gat zit-
ten is geen sprake. Ze moeten direct
ander werk zoeken, vaak meer dan
één baantje. Een middelbareschool-
leraar verdient nu, na de eerste ronde
bezuinigingen van vorig jaar, gemid-
deld 800 euro per maand. Daarvan
gaat 500 euro naar huur en andere
vaste lasten. Je houdt 300 euro over
om van te leven. Aan een gezin kun je
als leraar niet beginnen. En wat moet
je als kleuterleidster of stewardess,
met een salaris van 650 euro per
maand? Een Griekse weduwe (mijn
overbuurvrouw op Hydra van 94)
moet rondkomen met 400 euro per
maand. Dat is niet eens genoeg voor
haar luiers en medicijnen. Ze redt
het, in afschuwelijke omstandighe-
den, dankzij familie en buren. Ik ken
geen enkele Nederlander met drie
banen om de eindjes aan elkaar te
knopen, maar wel tientallen Grieken
die drie banen hebben om te overle-
ven. Ja, er zijn Grieken met te hoge en
de vroegtijdige pensioenen. Zij vor-
men een uitzondering, geen regel.
Trouwens: op Hydra woont een Ne-
derlandse oud-lerares, een zorgeloze
babyboomer, die op haar vijftigste
met pensioen is gegaan, nooit meer
hoeft te werken en zonder enig finan-
cieel gebrek de rest van haar leven
kan genieten van Griekenland. Geen
enkele Griekse collega kan haar dat
na doen.
Volgens de laatste statistieken van
Eurostat werken de Grieken 40,6 uur
per week, het meest van alle 27 EU-
lidstaten. Dat zegt niets over produc-
tiviteit en efficiëntie – die is minder –
maar wel wat over de zogenaamde
luiheid van de Grieken. Volgens
OESO-cijfers uit 2009 over alle wes-
terse landen zijn de Grieken de eni-
gen die de grens van tweeduizend
werkuren per jaar overschrijden:
Griekenland 2.119 per jaar, Australië
1.690, België 1.550, Nederland
1.378. Dat Henk en Ingrid op straat
of Henk-en Ingrid-achtige journalis-
ten onwetend zijn, zich niet informe-
ren en de meest grove beledigingen
uiten, verbaast mij niet, gezien ons
maatschappelijke klimaat, maar als
politici en notabelen zich op dezelfde
manier uiten, is het tijd om aan de bel
te trekken.
Wilders noemt Grieken „junks”,
aan wie je geen geld moet geven. On-
ze nationale wigdrijver heeft zijn ei-
gen nieuwe Marokkanen gevonden,
in Europa – de Grieken en andere be-
woners van ‘knoflooklanden’. Top-
man Piet Moerland van de Rabobank
vindt dat „de Grieken de pijngrens
moeten voelen”. Welke Grieken? De
allesbehalve integere dames en heren
met wie hij zelf willens en wetens za-
ken deed? Of de gewone Griekse bur-
ger, die er niets mee te maken had,
maar nu de rekening gepresenteerd
krijgt? Nederlanders die alleen maar
gevoelig zijn voor hun portemonnee
en geen oog hebben voor geschiede-
nis, causaliteit en de maatschappelij-
ke consequenties van de veelal onte-
rechte maatregelen die tot nu toe de
zwakken van de Griekse samenle-
ving hebben getroffen (simpele
werknemers en gepensioneerden),
doen hun naam eer aan.
N
a zeven jaar dictatuur
was Griekenland in 1974
voor het eerst vrij en on-
afhankelijk, na decennia
van buitenlandse inmenging en on-
derdrukking van rechtse overheden
die zich niet bekommerden om het
volk. Toen Andreas Papandreou, de
vader van de zittende premier, in
1981 als eerste linkse premier in de
geschiedenis van Hellas aan de macht
kwam, speelde hij in op de toenmali-
ge nijpende behoeftes van het volk:
behoefte aan vrijheid (alles moest
kunnen, inclusief demonstraties,
machtige vakbonden en universitei-
ten als vrijstaten waar de politie niet
mag komen), aan nationale trots en
aan een verzorgende staat. Hij dacht
dat de economie zou groeien als je er
maar geld in zou pompen, door de in-
komens te verhogen en werk te ver-
schaffen. Dus begon hij te lenen.
Papandreou had allesbehalve suc-
ces, ook al was hij hoogleraar econo-
mie in Berkeley geweest. Zijn strate-
gie zou alleen hebben gewerkt in een
beschermde economie, maar Grie-
kenland zat in de EEG. Het extra in-
komen van het volk ging naar con-
sumptiegoederen die uit het buiten-
land werden geïmporteerd. Het uit
het buitenland geleende geld
stroomde meteen weer terug naar
datzelfde buitenland. De industrie in
Griekenland verdween langzaam.
Bedrijven gingen over de kop.
Noord- Europa was sterker en beter.
Hetzelfde gebeurde met andere
landen in de zuidas van Europa.
Zwakkere economieën dienden als
een groeiende afzetmarkt voor de
sterkere economieën in het centrum
van Europa. Met de komst van de eu-
ro, in 2001, ging deze ontwikkeling
nog verder door. Duitsland en Neder-
land hebben maximaal hiervan ge-
profiteerd, zowel door het innen van
rente over leningen als door de groei
van hun export.
In totaal hebben Europese banken
en Brussel, die zonder enige zelfbe-
heersing toegaven aan hun eigen
winstbejag, voor een kleine 2.000
miljard euro geleend aan Ierland,
België, Portugal en Spanje – en aan
Griekenland, terwijl iedereen wist
dat het cliëntalisme daar sinds de
toetreding tot de Europese Unie nog
steeds welig tierde, de overheid uit
haar voegen groeide, het onderne-
mingsklimaat slecht was, dat de link-
se en de rechtse politieke elite cor-
rupt was, dat de rijken massaal belas-
ting ontdoken, dat de instituties
slecht functioneerden en dat Euro-
pees geld niet goed werd gebruikt.
Als je dat dertig jaar lang doet, zon-
der controle of sancties, kun je dan
met droge ogen alleen de Grieken
wanbestuur verwijten?
Wist Brussel in 2009 niet dat het
Griekse begrotingstekort niet 6,
maar 12 procent bedroeg? Klets-
praat. Brussel en de banken stonden
erbij, keken ernaar en deden zaken
met iedereen die nu wordt uitge-
maakt voor „bodemloze souvlaki”.
Zolang de Griekse economie al die
tijd groeide met een opmerkelijke 4
tot 5 procent, dankzij het toerisme en
de scheepvaart ( waarin de Griekse re-
ders de absolute wereldleiders zijn),
was er niets aan de hand. De structu-
rele instabiliteit, veroorzaakt door te
veel leningen, bleef onzichtbaar, tot-
dat de crisis in 2008 wel al Europa
trof, maar nog niet Griekenland. De
EU, onder voorzitterschap van
Frankrijk, besloot om de banken te
steunen. Daaraan deed Griekenland
mee, hoewel de Griekse banken die
steun toen niet hebben gebruikt. Ze
hadden die niet nodig, want ze had-
den niet – zoals de Nederlandse ban-
ken – meegedaan aan de ‘Amerikaan-
se casinospelletjes’. Wat dat betreft
waren de Griekse banken meer solide
ondernemingen dan de Nederland-
se. Hun probleem was – en is nu – al-
Voor onze nationale
wigdrijver Wilders zijn
de Grieken de nieuwe
Marokkanen in Europa
Brussel wist in 2009
niet dat het Griekse
begrotingstekort veel
hoger was? Kletspraat!
leen dat ze (ook) Griekse obligaties in
hun portefeuille hadden. In 2009
stortte de scheepvaart door de we-
reldcrisis in. Het toerisme nam dra-
matisch af. In het voorjaar van 2009
waarschuwde eurocommissaris Al-
munia herhaaldelijk dat het mis zou
gaan met Griekenland. Niemand
deed iets. Er waren Griekse verkie-
zingen in juni en september. Dan is
het gebruikelijk dat Brussel een lid-
staat niet lastigvalt. Bovendien vond
de toenmalige rechtse premier Ka-
ramanlis, bondgenoot van het neoli-
berale Noord-Europa, dat de maatre-
gelen wel konden wachten.
Pas in de herfst van 2009, na de
‘confessie’ en ‘Mea Culpa’ van pre-
mier Giorgos Papandreou in Brussel
over het Griekse tekort, op het mo-
ment dat de wereldcrisis ook in Grie-
kenland voelbaar was, werd de volle
omvang van de problematiek duide-
lijk. Sindsdien draait de propaganda-
machine op volle toeren. De Grieken
krijgen, in strijd met de werkelijk-
heid, niet alleen de schuld, maar zijn
opeens ook mediterrane profiteurs,
die op kosten van de rechtschapen,
Noord-Europese belastingbetaler le-
ven als een luis op een zeer hoofd. Het
regende boze verklaringen van EU-
bonzen als Barroso, Trichet, Juncker
en Merkel. Papandreou kreeg niet de
tijd om orde op zaken te stellen, nee:
Griekenland moest onmiddellijk
goed gedrag vertonen. Speculanten
roken bloed. Ze gingen openlijk wed-
den op het failliet van Hellas.
Griekenland werd drooggelegd
door de markten. Het kreeg geen kre-
diet meer en moest aankloppen bij de
EU. Onder leiding van Angela Merkel
werd het IMF erbij gehaald. Keihar-
de voorwaarden werden gesteld, nog
harder dan het IMF wilde: strafvoor-
waarden. Straf voor wat? Het bestraf-
fen van Griekenland is als een pervers
brevet van eigen EU-onvermogen en
voor het feit dat de EU vooral een bu-
reaucratische instelling is die niet,
wanneer het zou moeten, politiek in-
grijpt om catastrofes te voorkomen.
Het gewone Griekse volk draait op
voor de extreem hoge renteaflossing
aan de Europese banken. De Griekse
premier is helaas vorig jaar begon-
nen met waarmee hij had moeten
eindigen. De belastingen zijn ver-
hoogd. De salarissen waren al veel
minder dan in Nederland, maar zijn
nu met 15 procent verlaagd. De soci-
ale zekerheid is geminimaliseerd. Al-
lerlei publieke diensten zijn wegbe-
zuinigd.
H
et water staat de meeste
Grieken aan de lippen.
Elke dag demonstreren
wanhopige mensen in
het centrum van Athene. Zij liggen
dus niet op het strand ouzo te drin-
ken. Het is niet genoeg. De genadelo-
ze cijfers laten zien dat de situatie in
Griekenland juist slechter is gewor-
den. De markt is ingestort. De hogere
belastingen leveren niets op (uit een
leeggeknepen koe kun je geen extra
melk persen). Alle publieke Griekse
sectoren – post, havens, elektriciteit,
water, enzovoorts – moeten worden
geprivatiseerd, niet zozeer om de
Grieken te helpen, om de inderdaad
veelal slecht functionerende instel-
lingen efficiënter te maken, maar op-
dat ze als onderpand kunnen dienen
voor de Europese banken. Sterk ge-
daalde inkomens en verhoogde be-
lastingen, in combinatie met top-
zware leningen, maken niet alleen
een economie kapot, maar ook de co-
hesie in een samenleving. De werk-
loosheid heeft al de 16 procent be-
reikt. Volgend jaar zal dat 22 procent
zijn. Griekse jongeren hebben geen
perspectief. Van de mensen onder 35
jaar wil 37 procent emigreren.
Minister De Jager (Financiën,
CDA) ziet maar één oplossing: „Een
heel erg stevig, pijnlijk aanpassings-
pakket van de economie, bezuinigin-
gen en privatiseringen, of er nu poli-
tieke tegenstand is of niet”. Hoe ziet
hij dit voor zich? Moeten Grieken die
huizen hebben gekocht, maar die de-
ze niet meer kunnen betalen omdat
de huizenmarkt volledig is ingestort,
massaal worden uitgezet? Moeten
wanbetalers van water en elektrici-
teit worden afgesneden? Moeten alle
Griekse bussen in de remise, scholen
en ziekenhuizen gesloten worden?
Tot hoever willen de De Jager en zijn
neoliberale maatjes gaan?
Geen Griek is er bij mijn weten
niet van doordrongen dat de schul-
den moeten worden terugbetaald,
maar ze willen terecht een lagere ren-
te en een langere afbetalingstermijn.
Ze willen ook dat de kakofonie van
onheilspellende en hatelijke verkla-
ringen van Europese leiders op-
houdt, opdat Griekenland lucht kan
krijgen om zich te herstellen.
De gesel van deze tijd is dat voor
buitengewoon ingewikkelde en
complexe problemen steeds meer
simplistische oplossingen worden
geformuleerd, in neoliberale jip-en-
janneketaal. De werkelijkheid van
globalisering en extreme verweven-
heid van financiële instellingen is an-
ders en schreeuwt om meer inzicht,
bezinning en goed bestuur. Nie-
mand heeft overzicht. ‘Simpele op-
lossingen’ bestaan niet. Brussel weet
het niet meer. De Nederlandse poli-
tiek ook niet.
In een solidair Europa moet de
vraag niet zijn: hoe krijg ik met zo-
veel mogelijk winst mijn geld terug?
Maar: hoe help ik een land uit het
slop waarvoor ik mede verantwoor-
delijk ben en wie gaat daar de reke-
ning voor betalen? Een deel van het
geld zou in de eerste plaats moeten
worden gehaald bij de mensen die
verantwoordelijk zijn voor deze rot-
zooi – bij de elite. Grieken die jaren-
lang hebben gefraudeerd, belasting
hebben ontdoken, geld hebben ver-
doezeld en onverantwoordelijk heb-
ben gespeculeerd gaan vrijuit, onder
meer dankzij de recente wet op parle-
mentaire immuniteit. Het is de Grie-
ken een doorn in het oog dat Papan-
dreou nog niet één corrupte politicus
heeft weten aan te klagen, niet één
ondernemer of scheepsreder heeft
gestraft en dat er nog geen eurocent
is teruggevonden van de miljarden
euro’s die in diverse zakken zijn ver-
dwenen. Daarop stuurt Brussel ook
geenszins aan. Sterker nog – Brussel
zwijgt als het graf.
Hiermee worden ongetwijfeld al-
lerlei andere louche praktijken ver-
huld – zoals het geld van Siemens,
dat rijkelijk smeergelden heeft uitge-
deeld in ruil voor een monopoliepo-
sitie tijdens de Olympische Spelen in
Athene van 2004; of Duitsland, dat
Griekenland dwong om dure Duitse
onderzeeërs te kopen, die ze niet no-
dig heeft, tegen twee keer de prijs die
Turkije ervoor moest betalen; of
Frankrijk, dat Griekenland in ruil
voor ‘hulp’ dwong om peperdure ge-
vechtsvliegtuigen aan te schaffen.
De Telegraafpropaganda tegen
Griekenland voorziet Europa, en dus
ook Nederland, van een handig uit te
buiten zondebok.
Ingeborg Beugel is journalist, oud-
Balkan correspondent en program-
mamaker. Zij maakte onder meer
Familietrots (2004), over het Am-
sterdamse gezin Tokkie, en twee se-
ries over Geloof, seks en
(wan)hoop. Bronnen: Maina van der
Zwan en Takis Michas.
Opklaringen
Illustratie Ruben L. Oppenheimer
Nederland amputeert defensie
zonder acceptatie dwergstatus
D
e beelden uit 1995 van
overste Karremans met de
nu eindelijk opgepakte
oorlogsmisdadiger Mladic pijnigen
opnieuw de Nederlandse ziel. De
ramp van Srebrenica was wellicht
niet gebeurd als de enclave door
Franse of Britse troepen was ‘be-
waakt’. Misschien hadden zij wel
gevochten. NAVO-hulptroepen wa-
ren vast niet doof gebleven voor
hun noodkreet.
Maar het was een Nederlands ba-
taljon. Men liet ons bungelen. En
wij zijn van de afdeling goed ge-
sprek. Het glas heffen met zo’n
boef, die je ook nog uitscheldt voor
slechte pianist, dat kan horen bij
hogere diplomatie. Maar dat was
bij ‘Srebrenica’ niet het geval. Ons
moreel hoogstaande postmilitaris-
me bleek weinig meer dan een af-
ritsbroek in camouflagedessin.
Zeven jaar na die ontluisterende
episode trad het toenmalige kabi-
net-Kok II af, na een rapport van
het Instituut voor Oorlogsdocu-
mentatie (NIOD) zonder schok-
kend nieuwe inzichten. Het was zo
al erg genoeg. Daarom wilde Ne-
derland met een stevige missie naar
Uruzgan. Daarom liet Den Haag
zich tot een verdubbeling van de af-
gesproken termijn verleiden, ter-
wijl heel wat grotere bondgenoten
minder deden. Wij moesten onszelf
bewijzen dat we mannen waren.
Het leverde Nederland enig her-
stel van aanzien op. Bijvoorbeeld de
klapstoel bij de G-20-conferenties.
In de NAVO-raad kon premier Bal-
kenende als vijfde het woord krij-
gen, na de grote jongens. Neder-
land is intussen weg uit Afghani-
stan, maar het karwei is niet af. Een
beetje politie trainen in Kunduz
maakt dat niet goed. G-20’s ontrol-
len zich weer zonder Nederland;
Obama weet wat hij aan ons heeft.
Als Mark Rutte bij de NAVO het
woord krijgt, moet hij meer dan
twintig sprekers voor laten gaan.
Deze week reden Oirschot, Ha-
velte en ’t Harde naar Den Haag.
Vijfduizend militairen marcheer-
den tot aan het Malieveld. Zij vroe-
gen om waardering, en als het kan
hun baan. Defensie schrapt er
12.000 van de 69.000. Hoewel di-
rect belanghebbenden, zetten zij
daarmee ook de bredere vraag op de
agenda: welke rol wil Nederland in
de wereld spelen? Defensie is lands-
A zeggen en B doen,
daar trapt de
buitenwereld niet in.
Misschien wijzelf
verdediging maar ook politiek en
economie. Het goed doen door
goed te doen.
In die gedachte liet het vorige ka-
binet het ministerie van Defensie
samen met andere ministeries vier
beleidsvarianten uitwerken. Deze
Verkenningen gingen van pure ver-
dediging van het eigen erf tot en
met ‘veelzijdig inzetbaar’ in de we-
reld. Die laatste optie wordt sinds
de jaren negentig nagestreefd: de
krijgsmacht omvormen tot een
flexibel, zo nodig gewapend uit-
zendbureau voor vredesmissies.
In het regeer- en gedoogakkoord
van driekwart jaar geleden is ook
voor die taakstelling gekozen, maar
sindsdien is beslist dat Defensie 1
miljard moet bezuinigen als bijdra-
ge aan de financiële doelstellingen
van het kabinet. Minister Hillen
heeft de Kamer laten weten hoe dat
zoal moet: behalve ruim één op de
zes banen, moeten alle tanks en de
Cougar-helikopters eruit, de mees-
te mijnenvegers en 19 van de 87 F-
16’s, de trainingsmiddelen en -uren
worden beperkt en hele legerplaat-
sen gaan misschien dicht.
Daarbovenop moet Defensie ook
nog extra bezuinigen om de bud-
getoverschrijdingen in de zorg te
helpen opvangen. Hoe, dat wordt
op Prinsjesdag bekend gemaakt.
De komende weken is het woord
aan de Tweede Kamer. Zo hoort het
ook. Hier worden fundamentele
keuzes gemaakt, de tering wordt
naar de nering gezet. Niets wijst er
op dat het kabinet zal worden te-
ruggefloten. Er is weinig opwin-
ding in het land.
Boze VVD’ers bij Defensie stellen
vast dat hun partij ook de bescher-
ming van het defensiebudget in de
uitverkoop heeft gedaan, mét meer
41
zondagswinkelen en het afschaffen
van het verbod op godslastering. In
het verkiezingsprogramma stond:
„De VVD wil de dalende lijn van de
Defensiebegroting een halt toeroe-
pen en draait de voorgenomen be-
zuinigingen op de krijgsmacht te-
rug.” Het CDA was minder stellig,
al moest „het bestaande ambitieni-
veau worden gehandhaafd”.
Geen van beide partijen is er in
geslaagd deze programmapunten
te realiseren. In het regeerakkoord
werd al meer bezuinigd op defensie
(635 miljoen euro) dan volgens de
toen recent gepubliceerde Defensie-
Verkenningen mogelijk was als Ne-
derland wilde vasthouden aan de
ambitie van een ‘veelzijdig inzetba-
re’ krijgsmacht (max. 400 miljoen).
Sindsdien wil het kabinet ruim 1
miljard wegsnijden. En ook na zijn
regeerperiode durft het kabinet
geen stijging te voorspellen van de
Nederlandse defensie-inspanning,
die nu al aanzienlijk onder de
NAVO-norm (2 procent van het
bruto binnenlands product) ligt.
Het officiële ambitieniveau is
niet verlaagd. Daar zal het de ko-
mende tijd over moeten gaan. A
zeggen en B doen, daar trapt de
buitenwereld niet in. Alleen wij
zelf misschien. Heel behaaglijk,
maar het zet weinig zoden aan de
dijk. Meepraten met de groten ver-
eist een lange broek. Zelfs het Zwit-
serse zakmes van de geüniformeer-
de ontwikkelingswerker moet tip-
top in orde zijn.
Allerlei aangekondigde bezuini-
gingen zijn zuur voor de berijders,
maar sinds de Russische tanks niet
door hun APK zijn gekomen kun-
nen wij die ook wel weg doen. Wie
goed kijkt naar de rest van de be-
groting en de geplande bezuinigin-
gen ziet dat we – bij dit soort krim-
pende bereidheid ervoor te betalen
– moeten kiezen: óf een flitsende
JSF-luchtmacht óf internationale
missies van enige betekenis. Allebei
een beetje is twee keer niks. Binnen
de NAVO bestaat een overschot aan
jachtvliegtuigen, dus die keus is
niet eens zo moeilijk – even slikken
en dan aan de slag.
marc chavannes
E-mail de auteur (opklaringen@
› nrc.nl) of schrijf online op
www.nrc.nl/opklaringen