Fonem dan Alofon

1) Pemenggalan Bunyi

 Spektogram menunjukkan bahawa pertuturan adalah bunyi-bunyi yang berpadu antara

satu sama lain (tidak terpisah-pisah)
 Pertuturan adalah ungkapan yang bersifat kontinum oleh seseorang yang bermula dan
berakhir dengan kesenyapan.

2) Segmen

 Unit bahasa yang diabstraksikan dari suatu kontinum

 Salah satu andaian yang teoritis dalam fonologi ialah pertuturan boleh
direpresentasikan sebagai suatu urutan entiti yang terpisah 
 Berasaskan andaian ini, maka kita boleh membicarakan segmen-segmen secara
individu.
 Urutan-urutan segmen seterusnya membolehkan kita menggunakan lambang-lambang
yang terpisah untuk merepresentasikan pertuturan.
 Bukti yang menyokong andaian berkenaan:

1)Sistem tulisan-lambang grafik yang berurutan dengan bunyi tuturan yang berurutan

2)Ketersasulan

3)Rima

4)Bahasa rahsia

5)Perubahan bunyi

 Fonologi yang mengkaji segmen dikenali sebagai fonologi segmental

 Unit bahasa yang tidak boleh disegmentalkan dikenali sebagai suprasegmental-e.g
tekanan dan nada

 3) Fonem

 Unit bunyi terkecil yang membezakan makna

 Setiap bahasa ada fonem berbeza(inventori fonem yang berbeza)
 Setiap bahasa ada pola atau sistem tersendiri dalam menyusun bunyi2 tersebut
(meskipun dua bahasa itu memiliki fonem yang sama namun distribusi/penyebaran
berbeza e.g /k/ dalam bahasa Melayu dan Inggeris.

4) Kaedah penentuan fonem dan alofon

1. Kaedah Pasangan Minima

    Kaedah ini adalah kaedah utama untuk mengenal pasti sesuatu segmen sebagai fonem.
Konsep pasangan minima merujuk kepada keadaan dua kata yang mempunyai perbezaan
hanya pada satu bunyi sahaja, dan perbezaan ini wujud pada lingkungan atau kedudukan yang
sama. Bunyi-bunyi atau segmen-segmen berkenaan boleh dianggap fonem sekiranya ia ada
persamaan dari segi fonetik dan penggantian satu segmen dengan segmen yang satu lagi itu
menghasilkan perbezaan dari segi makna. Sebagai contohnya: 

[tari] [dari]
[patah] [padah]
[tuli]  [ duli]
[saku]  [sagu]  
[kari] [gari]
[pakar] [pagar]  

Perkataan [tari] dan [dari], [tuli] dan [duli], [patah] dan [padah] memperlihatkan perbezaan
hanya pada satu segmen iaitu [t] dan [d]. Perbezaan itu pula adalah dalam lingkungan yang
sama iaitu sama ada (a) di awal kata suku kata pertama at au (b) di awal kata suku kata kedua.
Segmen [t] dan (d] mempunyai persamaan dari segi fonetik kerana keduaduanya dihasilkan
secara letupan dan di daerah artikulasi yang sama iaitu gigi-gusi (alveolar). Kehadiran kedua-
dua segmen berkenaan dalam perkataan [tari] dan [dari], [tuli] dan [duli], [patah] dan [padah]
di atas, jelas menghasilkan perbezaan dari segi makna. Oleh yang demikian, kedua-dua
segmen berkenaan boleh dianggap dua fonem yang berbeza.

2. Kaedah Pasangan minima terdekat.

Kaedah ini juga bertujuan untuk mengenal pasti sesuatu segmen sebagai fonem. Kaedah ini
diterapkan sekiranya kaedah pertama di atas tidak dapat dilaksanakan. Berdasarkan kaedah
ini, sekiranya terdapat cilia segmen yang berbeza (tetapi mempunyai persamaan dari segi
fonetik) hadir pada lingkungan yang sam a dalam dua perkataan yang berbeza makna dan
maka kedua-dua segmen tersebut boleh dianggap sebagai dua fonem yang berbeza (bukan
alofon kepada satu fonem). Sebagai contohnya: 

Perkataan-perkataan dalam kolum (a) memperlihatkan kehadiran dua segmen yang berbeza.
Begitu juga dengan kolum (b). Kedua-dua segmen berkenaan yang terdapat dalam perkataan-
perkataan dalam kolum (a) hadir pada lingkungan yang sama dengan kedua-dua segmen yang
terdapat dalam perkataan-perkataan dalam kolum (b). Misalnya segmen [p] dan [g] dalam
perkataan [pagar]. dan segmen [b] dan [k] dalam perkataan [bakar]. Dengan kata lain,
perkataan-perkataan dalam kolum (a) dan (b) memaparkan hakikat dua kata yang yang
mempunyai perbezaan dua bunyi pada lingkungan yang sama. Bunyi-bunyi dalam lingkungan
yang sama itu pula mempunyai persamaan dari segi fonetik, misalnya [p]~[b] dan [g]~[k]
dalam perkataan [pagar] dan [bakar]. Kewujudan bunyi-bunyi tersebut pula menghasilkan
makna yang berbeza-beza pada setiap perkataan berkenaan. Oleh yang demikian, bolehlah
dianggap bahawa segmen-segmen berkenaan iaitu /p/, /b/, /k/, /g/, /t/, /d/, /tS/, /dZ/, /s/, dan /z/
adalah fonem-fonem yang berbeza.

3. Kaedah Penyebaran saling melengkapi

Kaedah ini adalah kaedah utama dalam usaha mengenal pasti sesuatu segmen sebagai alofon.
Konsep 'penyebaran saling mclcngkapi ini wujud apabila terdapatnya dua segmen (yang
terdiri dari satu kelompok yang sama) tidak boleh hadir dalam Iingkungan yang sama.
Dengan kata lain, satu segmen mungkin hanya boleh hadir di lingkungan awal kata (ia tidak
boleh hadir di Iingkungan tengah dan akhir kata) manakala segmen yang satu lagi pula tidak
boleh hadir di lingkungan awal kat a (ia hanya boleh hadir di lingkungan tengah dan akhir
kata) Secara tidak langsung, situasi ini memperlihatkan kehadiran segmen-segmen berkenaan
adalah dalam lingkungan saling lengkap-melengkapi. Dalam hal ini segmen-segmen yang
memperlihatkan penyebaran sating melengkapi adalah alofon kepada satu fonem. Sila teliti
situasi kehadiran segmen [k] dan [] dalam perkataan-perkataan di bawah:

[kita] [suka] [to]

[kaju] [baki] [soro]

[kalau] [tSuka] [gaga]

Contoh-contoh perkataan di atas memperlihatkan kepada kita bahawa lingkungan yang boleh
dihadiri oleh segmen [k] dan [] adalah saling lengkap melengkapi . Segmen [k] hanya boleh
hadir di lingkungan awal dan tengah kata rnanakala segmen [] pula hanya boleh hadir di akhir
kata. Oleh yang dernikian, segmen [k] dan [] adalah alofon kepada suatu fonem.

4. Kaedah Variasi bebas

Kaedah ini juga bertujuan untuk mengenal pasti sesuatu segrnen sebagai alofon. Kaedah ini
diterapkan sekiranya kaedah penyebaran saling melengkapi tidak dapat dilaksanakan.

Variasi bebas merujuk kepada suatu keadaan di mana alofon kepada satu fonem tersebar
dalam satu lingkungan yang sama tetapi tidak membezakan erti. Misalnya: Makna bagi
perkataan [orang] dan [�rang] adalah sama dalarn bahasa Melayu Justeru, [o] dan [�]
bukanlah dua fonem yang berlainan tetapi merupakan alofon kepada suatu fonern Daiam kes
bahasa Melayu, segmen [o] dipilih sebagai fonem kerana lingkungan penyebarannya lebih
rneluas berbanding dengan segmen [�] .